Outline

Pagbabago sa Camarines Sur

An Camarines Sur iyo an

pinakadakulang probinsya sa Kabikulan.
Nasa sentro ini kan Bikol Peninsula. Makukua
sa Buhi, Camarines Sur an pinakasadit na
sira sa kinaban na iyo an sinarapan. Yaon
man digdi an pamosong Bulkan Isarog saka
Bulkan Iriga.
Tierra de Camarines an enot na
ngaran kaini hali sa camaronchones o
carmines tataramon na Kastila na gustong
sabihon camalig o sadit na harong na gibo
sa kawayan saka nipa. Inapod man ining Los
Camarines ni Gobernador Heneral Guido de
lavezares huli sa kadakul na camarin na yaon
digdi.

An dating kabisera kaini iyo an Naga na

sentro kan debosyon kan milagrosong
Birhen de Penafrancia na pigdadarayo kan
mga deboto kada Setyembre. An
kafiestahan kaini na pig- aapod, Peafrancia
Festival.
Dakula an naging pagbabago sa Camarines
Sur kaya ini an naging sentro kan turismo,
komersyo saka industriya sa Bikol. An
banwaan kan Pili an kabisera kaini.Madali an
transportasyon digdi huli sa mga
sementadong tinampo na nagko-konektar
kan Camarines Norte sa Sorsogon.
Yaon digdi makukua an Camarines Sur
Watersports Complex (CWC) na may mga
pasilidad nin wakeboarding saka
wakeskating na pinakadakula bako sana sa
Pilipinas kundi sa Asya Pasipiko. Kadakul na
mga turista an nagdadayo digdi kun kaya
nakatabang ini sa pagpauswag kan
industriya kan turismo sa probinsya.
An dating simpleng banwaan kan Caramoan
ngunyan bantog na sa interong kinaban sa
apod na Nakatagong Paraiso sa Pasipiko.
An dating matoninong na mga isla na may
mapuputing baybayon, nakatagong mga
kweba saka magagayon na porma nin
kagapoan, ngunyan pano na nin mga lokal
saka dayuhan na turista. Pigbugtakan na
digdi nin mga edipisyo na pwedeng istaran.
Digdi ginibo an Survivor, sarong programa
sa telebisyon na pamoso sa bilog na kinaban
saka pinartisiparan nin mga kaentra hali sa
Amerika,
Israel, France saka iba pang mga nasyon.
Mga Istorya kan Makakasaysayan na
mga Lugar o Pangyayari sa Albay

An probinsya kan Albay nasa norteng

parte kan Camarines Sur. Sorsogon an nasa
sur na parte kaini. Dagat Pasipiko sa
sirangan saka Burias Pass sa sulnupan.
May mga isla ini na iyo an: RapuRapu, Batan, Cagraray saka San Miguel. May
tolong (3) syudad na iyo an: Legazpi, Tabako,
Ligao. Legazpi an pinakasentro kaini. Bulkan
Mayon an simbolo kan lugar na ini.

Uya an iba pang istorya kan mga

makasaysayan na lugar sa Albay.
An simbahan na ini mahihiling sa itaas kan
bulod na matatanaw an Bulkan Mayon. Saro
ini sa may mayaman na istorya na
rekonosido kan Catholic Bishops Conference
of the Philippines.
Segun sa istorya, an tataramon na daraga
hali sa taramon na daraga , mga tawong
nagtarabang sa pagtugdok kan simbahan
kan taon 1773
kan yaon pa digdi an mga
Misyonerong Fransiscano.
Kakaiba ini sa mga simbahan sa nasyon.
Igwa ining pambihirang istilo nin disenyong
arkitektural kun sain an mga imahe kan mga
Franciskanong Santo saka an imahe ni
Nuestra Senora De la Porteria nakaukit sa
gapo na hali sa Bulkan Mayon. Mahihiling an
mga ini sa pwertahan sagkod sa luwas saka
laog kan simbahan.
Makukua digdi an mga arkitektural na rebulto
kan mga santo sagkod naiibang relihiyosong
bagay na naka- ukit sa gapo kaiba an
kampanaryo kaini. An mga relikyang ini iyo
an natada kan bombahon kan mga
Amerikano an lugar kaidtong Giyera Mundyal
II kan 1945.
Iorgulyo tang mga Bikolano an arog kaining
sagradong lugar na parte kan satuyang
mayaman na istorya.
An kampanaryong ini an natadang
parte kan simbahan kan matahoban ini kan
pinakamakusog na pagtuga kan Bulkan
Mayon kan Febrero 1, 1814.
An taramon na Cagsawa hali
sa kagsawa na an kag gustong sabihon
may sadiri an sawa halas na an kahulugan
paradakop halas.
Dakul na mga tawo an
nagkagaradan kan magtuga an Mayon huli ta
digdi sinda nagsirong kan magtuga ini.

Sa presente, an kampana na sana an testigo

kan manguris na pagtuga kan bulkan.
Ngonyan, saro na ining parke na pigdadarayo
kan mga turista.
An Liberty Bell pigtao kan mga Amerikano
kan 1945 sa panahon kan liberasyon
pakatapos kan Ikaduwang Gyera Mundyal.
Mahihiling ini sa Syudad nin Legazpi,
Nakakaag ini sa konkretong lalagan na may
nakaukit na, Kun siisay man an gustong
mang-api saindo, dai mag duwa-duwa na
patanugon an kampanang ini. Tanda ini kan
independensya kan mga Albayano sa kamot
kan mga mananakop na Hapones.
St. John the Baptist Church

Saro ini sa mga simbahan kan

mga misyonaryo na gibo sa gapo hale sa
Bulkan Mayon. Sa ngonyan an mga relikya
kan Kwebang Hoyop- hoyopan nakakaag
digdi. An mga bagay artifacts na nakalot sa
kweba na nagpapahiling kan hinalian kan
probinsyang Albay. Ini an nagserbing taguan
kan mga Pilipinong soldados nganing
mahiling ninda an pag-abot kan mga kalaban
na Amerikano.

Ini an opisyal na simbolo kan Probinsya kan

Camarines Sur. Mahihiling an istorya kan
probinsya sa mga simbolong ini. Ano an
gustong sabihon kan mga nasa ladawan?
May tolong (3) parte an simbolo. Iladawan ta
an kada saro.
An enot na parte iyo an tinanom na
abaka.Ano an gustong sabihon kaini?May
relasyon daw ini sa probinsya ta?
An Bulkan Isarog iyo an nagpapamidmid kan
Probinsya kan Camarines Sur. Ipinapahiling
man digdi an kagayunan kan bulkan saka ini
napapalibutan nin mga kaomahan na may
tanom nin paroy na saro sa pinagkukuahan
nin pagbuhay kan mga tawo digdi.
An niyog iyo an pangenot na agrikultural na
produkto saka sa pinagkukuahan nin
hanapbuhay lugar na ini.
An abaka iyo an pangenot na industriya kan
probinsya.

Camarines Sur
Magayonon an Peafrancia
Madya kita magbisita

An Korteng L na tunnel na ini ginamit na

taguan kan mga Hapon saka kan saindang
mga armas kan Ikaduwang Gyera Mundyal.
Igwa ining 7 (pitong) pye na rarom na
mahihiling sa South Albay.

Selebrasyon kan Kaogma

Tunay na magayagaya

Mga tanawon dayuhon

6.

Monumento ni Simeon Ola

Mahihiling ini sa Guinobatan, Albay na kun

sain nakasakay sa kabayo si Simeon Ola
habang nakipaglaban sa mga Amerikano.
Siya an pinakahuring Heneral na nagsuko sa
mga Amerikano.

Dai ta ini palampason

Dapat nyatong anduyogon
Ini yaman kan Bikolnon

Chorus:

An opisyal na simbolo kan sarong nasyon

nagpapahiling kan independensya kaini. An
gabos na nasyon may opisyal na
simbolo.Siring man an kada probinsya sa
bilog na nasyon. Mahihiling an mga simbolo
kan probinsya sa mga edipisyo kan gobyerno
saka mga gibong pang-opisyal kan lokal na
gobyerno.

Cam. Sur probinsyang magayon

An simbolo kan probinsya nagpapahiling kan

katangian kaini kaiba an mga kultural na
mga bagay na nagpapamidbid kan
probinsya. An simbolo an nagbubugkos sa
gabos na namamanwaan pasiring sa
pagkasararo.

Bisitahon an Islang Aguirangan

Handa na kamong aramon an

kahulugan kan opisyal na simbolo kan
saindong probinsya?

Cam. Sur bastante sa kakanon

Diskubrehon ta an Bikolandia
Mga tawo maoogma (2x)

Saka Isla kan Caramoan

Mga berdeng kakahoyan
Biyaya sa kapalibutan

Madya kita magkaburunyog

Dayohon an Bukid Isarog

Mga kakanon nakakabasog
Sa fiesta nagkakaburonyog.
An bayle na ini pamoso sa gabos na Bikolano
lalo na sa mga kinakasal. Pakatapos kan
karasalan ginigibo ini bilang paghanap kan
bagong mag agom nin kwarta ngani
saindang mapunan sa bagong buhay bilang
mag agom. Pag tugtog kan pantomina ma
bayle an mga ninong o ninang, mga
magurang saka an bagong kasalon. An mga
bisita ma tadik nin kwarta sa bado kan mga
ini. Padakulan nin kwartang makua an
kaglalaki saka kagbabae
An Rodeo Masbateno Festival iyo sana an
solo solong Rodeo Show sa bilog na Asya.
Ini piggigibo sa Masbate City kada Abril o
Mayo kan taon. Ipinapahiling kaini an
sampolong klase nin ralaban kan mga
cowboy kaiba an mga toro. An
pinakasentro kan aktibidad iyo an pagsakay
sa toro saka an paggibo kan figure of eight
na kun saen nag kris-kros an toro sa tahaw
kan mga bareles.
Kaibahan sa festival an iriba ibang
grupo hali sa mga eskwelahan sa Masbate
saka may mga sadiring rancho sa bilog na
Pilipinas. Ipinapahiling man digdi an manlaen
laen na produkto kan mga Masbateno.
Nag papartisipar man digdi an mga
kababaehan sa karawat na pakikipagumolan
sa mga saradit na baka, paglunad sa toro
saka sa karambola. I
Sa simbahan na ini nagpoon an
Kristyanisasyon sa rona kan Kabikulankan
taon 1569. Kataning kaini an Lecio kan
Masbate na iyo an nanginginotan sa
selebrasyon kan Galyon Festival. An
Masbate an solong probinsiya sa Pilipinas na
nag seselebrar kan festival na ini bilang
pagtaong onra sa mga Kastila na nagdara
kan Krisytiyanismo sa satuyang nasyon.
Lapay-Bantique Festival- Bayle ini na
pigpapahiling kan paglupad kan gamgam na
lapay na mahihiling sa Masbate. Midbid ang
mga taga Bantigue sa simpleng pamumuhay
saka matibay mag gibo nin baroto na gamit
sa pagdakop sira. Pagtao man ining
pasasalamat sa saindang Patrona na si Santa
Felomina, an milagrosong patrona na
nagtataong kasimbagan sa saindang mga
kahagadan lalo na sa gusting magkaigwa nin
aki.
Pagdayao Festival- Pig gigibo ini bilang
pasasalamat sa mga biyaya sa pagtaong
onra ki San Antonio de Padua an patron kan
Masbate.

CORN FESTIVAL - Saro ining rito nin

pasasalamat sa marhay na ani kan mga
paratanom nin mais sa San Ramon. Mga
pamosong tawo an nagbabarayle sa may
naglalaad na baga nin uring.

An Quince Martires o an Kaglimang Martir

kan Bikol iyo idtong kaglimang (15) mga
Bikolano na nagsakripisyo kan saindang
buhay. Nanindugan sinda nganing makua an
independensiya laban sa mga Kastila.
Pormal sindang pigmidbid na mga
heroe kan Bikol kan Pebrero 20, 1950. An
direktor kan Departamento kan Edukasyon
idinagdag an petsa kan paggadan sainda kan
Enero 4, 1897 na sarong signipikanteng
aldaw sa istorya kan Pilipinas. Konsiderado
sindang mga heroe huli kan saindang
sakripisyo na makua an katalingkasan kan
Pilipinas laban sa mga Kastila. Ginadan sinda
kan mga Kastila sa paagi nin makuring
pasakit.
An kagsaro (11) kaini nagadan huli ta
ipinabadil sa Luneta kan Enero 4, 1897 saka
an apat nagadan huli sa makuring
pagmaltrato saka pagkadog sainda.
An kagsaro (11) na itinaytay sa Luneta saka
nagadan sa mga putok nin riple iyo sinda:
(1)Rev. Padre Gabriel Prieto,(2) Rev. Padre
Severino Diaz, (3) Rev. P.Inocencio Herrera,
(4)Manuel P. Abella, (5) Domingo I. Abella,
(6)Camilo Jacob,(7) Tomas Prieto,
(8)Florencio Lerma, (9) Macario Valentin,
(10)Cornelio Mercado, saka si (11) Mariano
Melgarejo,.
An apat na ini iyo sinda:Leon Hernandez, siya
an ama ni Don Jaime Hernandez, an
kagtugdas kan University of Nueva
Caceres(13) Ramon Abella, Manuel Abella;
(14) Mariano Ordenanza, saka si (15)
Mariano Arana.

Si Jose Maria Panganiban (Jomapa an apod

saiya), saro sa mga Pilipinong parasurat na
naghingowa na mapukawan an mga Pilipino
sa mga pang-abuso saka pang-aapi kan mga
Kastila. Siya matibay magsurat saka
magdiskurso. Kaagid niya si Dr Jose Rizal sa
talento. Nag- adal siya sa Seminaryo sa
Caceres kun saennakua niya an
pinakahalangkaw na onra sa klase. Siya
taga-ambag sa peryodikong La Solidaridad
na kun saen pigtotolod niya an dapat na mga
reporma sa mga palakaw kan mga Kastila.
Dai na siya nakatapos nin kursong medisina
huli ta naimbwelto na siya sa Propaganda.
Napondo siya pag-adal huli ta napondo an

pagrisibe niya nin kwarta hali sa Pilipinas na

kontribusyon kan saiyang mga amigo saka
amiga na naglaom na magkaigwa sinda nin
matalentong doktor pagbalik niya sa
Pilipinas.
Poon kaidto nakadepende na sana siya
sa tabang kan mga Pilipino sa Espanya na
dai man ki dakul na kwarta. Poon kaidto
nakalihis siya nin gutom saka nag
paborobalyong istaran sagkod na nakaestar
na sana siya sa gilid nin dakulang edipisyo.
Huli kaini, siya nagadan sa edad na 27 anyos
Si Wenceslao Quinito Vinzons sarong
Bikolanong pulitiko na naging Representante
kan Camarines Norte sa Asambliya
Nasyonal kan Pilipinas. Siya lider man kan
armadong resistensya sa mga kagsakop na
Hapones kan panahon kan Ikaduwang
Gyerang Mundial. Sinasabi na siya an saro sa
pinakaenot na nagbilog nin gerilyang grupo
kan an Hapones sinakop an Pilipinas, alagad
siya nadakop saka ginadan kan mga
Hapones.
Siya namundag sa Indan (Vinzons na
ngonyan), Camarines Norte.
ARSOBISPO JORGE BARLIN
Si Jorge Barlin, ipinangak na Jorge Imperial
Alfonsosa Baao, Camarines Sur, iyo an
pinakaenot na Filipinong obispo kan
Simbahan Katoliko Romano. Nagtukaw syang
ika-28ng obispo kan diosesis kan Nueva
Caceres poon taon 1905 hanggang 1909.
Nagadan siya kan Setyembre 4, 1909 sa
Roma, Italya.
Kan magputok an Rebolusyon sa Kabikolan
kan taon 1898, an Sorsogon dai nag-agi sa
madugong kariribokan huli sa diplomatikong
pag-administrar niya kan probinsya. Siring
man dakula an respeto saiya saka halangkaw
an pagtubod saiya kan mga taga-Sorsogon.
Saiya iwinalat an pagmato kan
administrasyon sibil kan probinsya kan pahal
na si Gobernador Leandro Villamil, an
Kastilang gobernador huli ta ini mapa-Manila
na. Itinao niya an administrasyon sa mga
Filipinong pwersa rebolusyonaryo kan
umabot siya sa Sorsogon. Kan 1900,
nagdatong an pwersang Amerikano saka
nagbugtak nin maninigong kontrol asin
awtoridad.
Heneral Simeon Ola
Si Heneral Simeon Ola iyo an
pinakahuring heneral na nagsuko sa mga
Amerikano. Siya taga Guinobatan, Albay na
maisog na nakipaglaban sa mga Amerikano.
Mahihiling an saiyang monumento sa
Guinobatan. Bilang pagtaong onra saiya, an

kampo rehiyonal kan pulisya ipinangaran

saiya na Camp Simeon Ola sa Legazpi City.
Col. Salvador Rodolfo, Sr.
Saro siyang soldadong Pilipino na nagmaigot
na makua kan Catanduanes an
independencia sa kamot kan Ikaduwang
Gyerang Mundial. Bantog siya sa apod na
An Taong Daing Kagadanan (Man Who
Never Dies).
Inorganisar niya an Catanduanes Liberation
Forces (CLF), gerilya na nakipaglaban sa mga
Hapones. Kaya bago nag abot an mga
Amerikano bako na an Catanduanes sakop
kan mga Hapon.

HENERAL JOSE IGNACIO PAUA

Heneral Jose Ignacio Paua sarong Tsino na
nagpahiling nin pagkamoot sa Pilipinas.
Nakipaglaban siya sa mga Kastila sa paagi
kan pagserbi sa gobyerno ni Aguinaldo. Nagistar siya sa Bikol saka naghanap nin pondo
para sa mga Katipunero. Siya naggibong
taguan kan armas kan Katipunan arog kan
kanyon na gibo sa kawayan, mga pulbura
saka mga badil. Naging alkalde siya kan
Manito, Albay.
Heroe sindang masasabi kaya sinda tinawan
importansya saka paggalang kan mga
namamawaan sa saindang probinsya. May
mga pangaran man kan mga banwaan na
sinunod sa apelyido kan mga heroe na ini. An
halimbawa iyo an banwaan kan Vinzons saka
Jose Panganiban na isinunod sa ngaran
ninda Wenceslao Vinzons saka Jose Maria
Panganiban.
Vaka Gerilya Unit na nakaresibe nin war
medals huli sa pakilaban sa mga Hapones.
Ipinahiling kan mga Bikolano an pagkamoot
sa sadiring banwaan sa paagi kan mga
minasunod:
1.

Gerilya kan Tangkong Vaka-

Sinda nakipaglaban sa mga Hapones

kan Ikaduwang Gyera Mundial sa pangenot
ni Juan Miranda. An sarong tinampo sa
Syudad nin Naga ipinangaran saiya.

2.
Mga Bikolano na Nakipaglaban sa
Daet-Talisay, Camarines Norte
Ini an enot na pakipaglaban kan mga
Bikolanong rebolusyonaryo kan panahon kan
mga Kastila

3.

Aki ni Tandang Sora

Binilog ini kan mga kababaehan na

nakipaglaban sa mga Hapones kan
Ikaduwang Gyera Mundial. Pinatunayan
ninda na bako sanang lalaki an pwedeng
makipaglaban para sa independensya kan
nasyon.
1.

Cresensia Anciano

Siya maisog na babaeng opisyal kan

Tangkong
2.

Elizabeth Balagot

Sarong makabagong heroe na naging

saksi sa impeachment trial ni dating
president Joseph Estrada sa senado.
Pinatunayan niya na an boses kan masa
importante sa ano man na grupo. Siya
nagging parte kan People Power II na
nagpahali ki Joseph Estrada.
3.

Kumander Gulay

An Negritong nagenotan sa grupo kan mga

katutubong Bikolano sa Bukid Iriga na
labanan an mga Hapones.