SIINAK a MEKTUPLAR

gkhan harmandalolu
Web: www.utopiya.org E-Mail: info@utopiya.org

Zed Yayn: 14
Edebiyat dizisi: 5
Snak a Mektuplar
Gkhan Harmandalolu
1. Bask: Aralk 1997
Kapak Resimi: smail Yldrm
Kapak Uygulama: Celal Erciyes
Dzelti: Makbule
Ofset Hazrlk: Pi Tantm (0.212) 245 28 03
Kapak/ Bask: Sistem Ofset (0.212) 501 82 87
Cilt: Azizkan Mcellit (0.212) 612 79 93
Zed Yayn & Gkhan Harmandalolu
ISBN: 975-7026-14-X

stikll Cad. Byk Parmakkap Sk. No: 7/4 Beyolu-stanbul

Tel/Fax: (0.212) 245 28 03 - 249 26 53
( Zed Yayn Bir PYA Kuruluudur)
gkhan harmandalolu
F
SIINAK a MEKTUPLAR

GN DOARKEN BLBL SUSAR

Son dnemlerde yine afa karlar oldum. afak, karanln yrtlmasdr. afak, uyantr.
Getiimiz cumartesi gecesi, afa karladktan sonra uyudum. Uyandktan bir sre sonra tel
Deer verdiim bir arkadam aryordu. Son yazlarmn birinde Dom Kilisesi nde drt dilek t
t mum yaktm yazmtm. ncsn merak ediyordu. ncs sekiz yldr iimi yakan hasr
ordum yazda. Arkadama cevabm u oldu: Orada kastedilmek istenen bir kadn deil, lkemdi
Sonrasnda uyuyamadm. Sekiz yldr lkemin dndaym. Pek ok lkede afa karladm. Ban
den birisi de denizle afan bulumasdr. Bu tad Pasifiklerden Atlantik e, Kuzey Denizi nd
Denizi ne tattm. ok gzeldi. Ama bir yanm hep botu, bir yanm hep hasret. Ege nin, Akden
, Karadeniz in afaklarnda tutumak zlemi, iimde derin bir yara gibi kald.
hanetsiz bir arkym / sabahlara dek yalnzl korkun / yaralarmn ortasnda bir kent /
/ suskun dudaklarmda titreyerek / ve seni zleyerek / lmne / inadm ve akm srecek.
Yalnzlk, yaadmz u refah(!) toplumunda kol geziyor. En ok da yallar alyor bundan n
kaklarda dolamay seviyorum. Yeni bir sokak kefettim, imdilerde sk sk uradm. Bir sr
e yalnzbama yryordum o sokakta. Bir evin nnden geerken, yukardan birisi Almanca olar
zr dilerim, bana bakar msn? Yukarya baktm. ok yal bir kadnd ve tekrar zr dile
Takvimim yok, bana hangi gnde olduumuzu syler misin? Olduka yksek bir sesle, -drt
gi gnde olduumuzu syledim. Ksa bir sre sonra ayn sokaktan geerken yine ayn sesi duydu
Ayn eyleri sordu yine, ben de tekrar ve severek syledim. Ben biraz uzaklatktan sonra
birbakasna da ayn eyleri sorduunu duydum. Belki ok ileri yann etkisiyle biraz bunam
e dar kamayacak kadar hasta ve halsizdi. Ama mutlak olan bir ey vardysa, yal kadnn
luuydu. Yaamda bir insan iin en byk ikence yalnzlktr. Artk sk sk o sokaktan geiy
iitiyor ve o cevab veriyorum. Bu, bende hznle de bulusa, byk bir mutluluk yaratyor. A
annda, insan, insan kalabalndaysa vardr.
Yaammda ok byk zorluklarla karlatm ama gk dememeye de altm. Ancak, sekiz yll
ir yanm daha ortaya kt. Buna alamadm, sevemedim bunu..
Kan ana gzlerim / kokun yitik zamanlarn yks / harmanla salarm soluunla / sndr
aayamam tamasam tenimde scakln / aclarmn tandr / resmini oyduum duvarlar / se
getir afam bana
*
Bugn, kan kokulu bir afakta uyandm. Ryamda gencecik bedenler dalarda, barikatlarda, z
indanlarda tketilirken, gnei stan civan bedenler de grdm. Uyanr uyanmaz sigaraya uzan
resiz.
Geceyi yard lm / karanlk yoruldu umudun derinliinde / ve sen kahrl bir afan /
ret atla dudaklarda
Odamn iinde bir yandan sigara ierken bir yandan da dnmeyi srdryorum. u an, bir deni
de gnele suyun bulumasn seyretmek benim iin daha m iyi olurdu, diye. imi pek amad

izle afan bulumas mutlaka ki ok gzeldir ama afa en iyi dalar bilir, dalar! afaa
alardr nk..
Yksekten atp stne yatanlara hi snamadm. Yksekten umasn bilenlerle olmak isterim,
rgun ve yaral da olsa..
Gn doarken blbl susar (1)
(1) Elsa Triolet
MORNNG

Drt duvar drt dnerim / Ka gecedir yoksun oul / Bak

bilenir elimde / Banda toprak beton mu oul
Bin yl yatarm sevdana / Onurumsun susmam oul / Yreim
kopmu geliyor / Devrime kadar dmem oul / Susmam oul
Yere ge koymazdm seni / aldlar dalmdan oul / Ecelin ne
alnm / Olanca canm sana aksn oul (1)

Yavrusu ala-lme yatm bir anann onurlu ldr bu. Drt duvar ve ana deyince aklma
Haziran'nda Mamak denen cehennemden, Ankara Merkez Cezaevi'ne nakledilmitik. Morni
ng, siyasi kouun sevgili kedisiydi. Salkl ve ok gzeldi. Sadece siyasiler deil, dier
mlar da onu ok severdi. Morning dier koularda tren ktasna km kralie edasyla yr
durulurdu.
Mthi onurluydu. Bir tek gn, a da olsa miyavlayp, etrafmzda dolap bir ey istemezdi.
n yiyecekleri yrtmezdi. Koutan gelip geen binlerce kiinin sevgi halesiyle sarlm olan
ing insanlamt. Bir gn mutfaktan koua hzla ve canhra feryatlarla dald. Aklmz ba
bir ey mi oldu diye. Meer Morning mutfakta iri bir fare grm, ondan kaarm. yle oyuncu
kedi de deildi. Gerek bir kralie arball vard. Yumuakl, scakl ile annemiz,
mektuplarnda ondan bahseder, iirler yazlrd onun iin. anakkale'ye sevkimiz ktnda
g'den ayrlacamz iin zlyorduk. Bir sre anakkale'de kaldktan sonra, sren bir baka
i yeniden Ankara Merkez Kapal'ya dndm. Biz yokken, Morning doum yapm. Yavrularnn biri
ri, dierleri tutuklu ailelerine verilmi. Kalan yavrunun ad Bambino idi. O, annesinin
fizik olarak da karakter olarak da tersiydi. ok sska ve son derece haylaz, cilvel
i ve oyuncu bir ocuktu. En byk keyfi de sabah yatak keyfini uzatanlar uyandrmakt. Kh z
rarsz trmklama, kh yalayp gdklayarak tembelleri yataktan hoplatrd. Bizim sska Bam
den evvel hamile kald. Doumu yaklatnda kendisinden iri olan karnn tayamaz hale gelm
de heyecan doruuna varmt. Kazasz belasz doum yapmas iin tm dualar Bambino yayd. K
indiimiz karton kutulardan ona gzel bir lohusa yata hazrlamtk. Derken, o gn geldi. K
z baba, kimimiz dayyd. Morning'in ninelik gururunu, o gn otuzyedisinde ve kouun en yal
arndan biri olan ben, dedelikle paylamtm. Be tane nur topu gibi torunum vard. Askeriye
in at ahrndan bozma kouumuz ok byk ve souktu. Tek bir kmr sobas yanard. Bambino v
ouktan korumak iin, sadece en scak battaniyeleri deil, yreimizin tm scakln da sef
k. Yavrular biraz ele avuca gelince, yine ailelere gnderdik. Sadece birisi kald. D
edelik otoritemi kullanarak onun adn ZEZE(2) koydum. Komnal bir yaammz vard. Her ey o
kt. Komnde tek ayrcalkl olan Morning, Bambino ve Zeze idi. Bizim beslenmemiz ok ktyd
ara st alrdk, ama hi birimiz st iemezdik. Ayrca ayda ylda bir et yesek, bugn midemi
m edecek derdik. Karavanadan kan etleri biraraya getirerek onlara yedirirdik.
Bir sre sonra yine sevkim kt. anakkale'ye tekrar dndmde gzel bir sprizle karlat
almn serbest brakmt. Kouun duvarlar kanarya, blbl, muhabbet kular ile doluydu.
ler geliyordu. Bal, kurabiye karm yiyecekler hazrlanyordu. Yine bir ku ustas Levent,
abiyeleri ezip balla kartrrken, bizim iki metre boyunda, bir o kadar da eni olan Laz
evket, o ara bir bala bir de kulara baktktan sonra; Ulen bu bal ben yesem, ben bile t
erim allahma dedi. syannda(!) haklyd. nk o kouta hi birimiz bal yiyememitik.
Karncay bile ezmekten ekinen genler, silaha sarlyorlarsa, silah ve kan sevdiklerinden
l. Hibir devrimci/yeni insan silah sevemez. Ama o zgrln korumak, kazanmak iin zorunl
rak o arac seebilir. Onun iin silah, iddet ama deildir. O tm silahlarn tarihin pl

yann kavgasn verir.

Bugn aln ve lmn kol gezdii zindanlarda bir mahkumun gnlk iae bedeli 550 gram ekme
yaklak 70 feniktir. Bugn kendinden ok kuunu, kedisini dnen gl tenli ocuklar yine
alar.
Bugn kendinden te insann, insanln onurunu dnen civan ocuklar lmn snrndalar.
Sevginin ve yaamn ustas bu ocuklar bilirler ki, bylesi bir dnyada, bakaldrmadan yaan
Onlar lmn koynunda yine yaam seviyorlar ve yle ok seviyorlar ki; uruna lmesini bile
adar...
Olanca canm sizlere aksn!

(1) Bu isimsiz iir Zafer yolunda KURTULU dergisinden alnmtr.

(2) Zeze, Vascencolos'un eker Portakal ndaki olaanst duygulu,
babasn arayan, baba zlemi eken ocuk kahramann addr.
AKAM SEFASI

Son bulumalarmzn birinde gergindik. Akamn ortayerine brakp beni, gidecektin. Bense ya
armn ortasndaki kentte yine YALNIZ. Ayrlmadan nce unlar sylemitim sana: ok sevenle
idir. Onlar her an hazrdr ama en az zaman onlar iin ayrlr. Sonra iki gergin HOAKAL!
Yalnz bir akamn i rperten serinliinde, ayaklarm nereye ekerse gidiyorum. Sen sadece
eceim deil, gemiimdin. anlar beynim iin alyor. Gemie dnyorum, yirmi yl ncesine.
arkadalaryla getirmilerdi kaldm cezaevine. En bykleri yirmibir yalarndayd. Delika
eri durumundayd. Ama dierleri ona kar souk ve fkeliydi. Nedenini onlara sormadan kavra
mtm. Son gelenler niversite ierisinde aktif ve militan alma yrten, ou niversitel
Bir eylem sonras yakalanmlar. Grubun sorumlusu delikanlnn zayf davranmas sonucu, her
aa km ve operasyon genilemi. Sonras, genliin o byk alt-st olu dneminde ve i
artk zor anlarda, kar zorun merkezlerinde gl olmak istiyordu. zellikle nder konumda o
lardan gl tavrlar bekliyorlard. Bizim delikanl, gl olamamann ezikliini ekiyordu.
gze gelmek istemiyordu. Onlarla bazen tek tek bazen de grup halinde uzun sohbetle
rim oluyordu. Konuya direk girmek istemiyor, ilkin iinde bulunduklar panik ve haya
l krklndan syrlmalarn bekliyordum. Bunun iin de karlkl scak ve gven ortam ge
abus gryorlard. Henz krpe beyin ve ruhlarnda, ikence merkezlerinde derin yaralar alm
le de en ar ikence grm bizim delikanl ile ilgileniyordum. Her sohbetimizde benim kendi
ini sorgulamam bekliyordu. Sorgu! Szck anlam bile souk. Halbuki ben onun i dnyasna ul
a alyordum. Kendisine gven duyan arkadalarna zarar vermekten dolay ac ekiyordu. Bu
nlarndan, szcklerinden, gzlerinin iine kadar yansyordu. Kendisine ayrdm uzun zama
lerin bir yerinde dayanamad.
"Bana bir ey sormayacak msn?"
"Her eyi anlatmaya hazr msn" diye sordum.
Gs krk gibi inip kalkyordu. Yakalanndan grd ikence yntemlerine kadar her eyi
anlatt. Son szleri ve deerlendirmeleri ok etkilemiti beni, hi unutmam:
"zmek iin gnlerce uratlar. Her trl yntemi denediler. Fizik olarak byk ac ekiyor
vermedim. En son tek bama bir hcreye attlar. Bir an kendimi ok yalnz hissettim. Oysa
kalabalklar iinde ok glydm. Yalnzlk, yalnz kalma duygusu beni kertti. Yalnzlk i

amadm."
Kulaklarmda "yalnzlk, yalnz kalma duygusu beni kertti" szckleriyle yirmi yl sonra Av
nn en gelimi lkesinin, en gelimi ehirlerinden birinin sokaklarndaym gecenin bir yar
imdi tekniin, yabanclamann, yalnzln en gl ama paylamann en zayf olduu koca bi
k birazdan skecek. Son sigaram sorunuyorum. Bir yk yazdm, tm yalnzlara, yalnz brakl
bir dilek tuttum, dinlemek ister misiniz, diye..?
Zaman, mekan / ve dnce ve hareket / tek izgide birleti / sen / yasaklar kendine yasakl
m / kutsal bir akn zgr diisi / daha idi edemediler / srgn veriyor beynim / daha o
yreimi / gel / dayanaym sana / lanet okuyalm
Akam Sefas mrl bulumalara
Bu hasret ezgileri / hznmn arksnda birleti aclarm / baktm ka gndr / ttnlemi
ynalara / Akam Sefas mrl / bulumalar iin gelmedimse de
tanyamadm kendimi / sen
BEKLETME ARTIK
Hoyrat fkesinde o anam / ve canevimde kanayan yaram / tek yolda birleti / sen / ka ge
cedir, ka gecedir ki / kutuplar bile yanarda saylrd / yatamn soukluunda / ve Akam
girmedim yreine
Tanrsn her arta / dinginleen cizvit gibi / ardm ismini /ve milyonlarca sayklad
i
nerdesin, diye.
Korkusuzkuum ve kvrandran uykusuzluum / ve geceyi saran lm birleti tek seste / sen
i
gece gzl gvercinim.
A hadi tellerimi / gel uyu / en dingin uykularn / sevdal bulut gsnde / dlerime dkt
uysam kanat seslerini / karanln orta yerinde / beni buharlatran aclarmda / ykm anla
na
PENCEREMDE KU OLSAN
*
Her eyden korkuyorsun. Her eyi yasaklyorsun kendine ve bana. Yazmam bile yasaklyorsun
.
Yaamn boyunca hep verdin, her eye hazrdn. imdi anlamsz bir kouturmaca ve kalabaln
hissediyorsun kendini.
Gerekten yaanm olan ykdeki bizim delikanl genti, heyecanlyd, atakt, ama yalnzl
iti. Oysa yeni insan yalnzca kalabalklar hareket ettiren deil, tek bana kaldnda da
bulan, korkmayan, sabrla dik duran insandr. Yeni insan tartmak istiyorum seninle yeni
den. imizdeki eskiyi atabilmenin bir yolu budur. Yeni insan, yeni erkek ve yeni ka
dn; yitirdii kimliini zgrlk ve zgrleme mcadelesi iinde bulacaktr. Yabanclam i
yitiren kadn ve erkein buluaca yer, yeni bir dnya iin mcadeledir. Akn kendisi de b
lemdir, srekli ve byyen bir eylem.
Bizim kitabmzda sevmek beklemek deil, vermektir. Oysa ne ok ey bekledim senden. Bunun
n de bala beni ve kendine iyi bak. Yalnzlmla, gzlerinden perim.
YREN GTTN YERE GTR

Sana bir tokat atana sen teki yanan uzat , Sabrla koruk helva olur , Sabreden dervi
ermi vs. vs.
Tek tanrl dinler hep sabr telkin eder. Sabretmesi tlenenler de hep ezilenlerdir. Yerin
de ve zamannda sabretmesini bilmek, yerinde ve zamannda isyan edebilmekle birleebil
irse bu bir erdemdir. Hareketten dtalanm, duraan bir sabr, bir klenin kle ruhunun sab
Mlkiyet ve kle sabr, yalann anasdr. Kle, serf, cretli kle, cmlesi ezilenler byle b
alanla uyuturulmaya allr.
ocukluumdan beri duraan bir sabr ve kara yalana kar ktm. Beraberinde, dgcmn do

arm da oldu. imdeki hareketi ve dgcm bileyerek her trl eyi bulup okumaya alrd
rinin, tepelerin, koru ve talarn tm zelliklerini kavramak en byk ocukluk hobimdi. Aa
konuur, kularla syleir, gkyzyle dertleirdim. Kayalklarn nne geer, sabrn simges
bir edayla uzun uzun nutuk eker, tler verirdim onlara. Ta yerinde ardr deyimine anla
eremez, bunu sama bulurdum. Hareket etmeyen, edemeyen hereye byk bir fke duyardm. O sa
vruk ocuk yreimle, Ar ol, molla desinler e ifrit olurdum. Bu i kouturma iinde yorgu
biriktirdiim kk paralarla bir paket Kulp sigaras alp mezarla giderdim. Orada pe pe
ralar eliinde dingin mezartalaryla muhabbet ederdim. Karanlk basnca sessizce bahemizde
ieriye girip sigara kokan soluumu bastrmak iin taze naneleri azma doldurur, hzla in
bir hrsz gibi eve szlp odama kapanrdm. Yok eer i kouturmacamda iim iime hl s
futbol sahasnda alr, byklerin manda eksik varsa topla arkadalk ederdim. Ama her iki d
mda da ben yara-bere iinde kalrdm. Anam bu halimi grnce N olacak bu ocuun hali diye
nr ya da kzgnsa, Yavuz itin yaras eksik olmaz derdi.
Bydke, dnyann en nl ehirlerini kitaplardan da olsa tandka, d gcmn provake et
ikmeye balad. Ve onbir yamda ilk byk beyaz yalanm patlattm.
O yl okuldaki baarmdan dolay Ankara daki yaknlarma gnderildim. Dnte merakla yaknla
me, Pan-Am Havayollar nda alan kuzenimle birlikte Londra ya gittiimi de anlattm. lkin
ak istemediler. rendiim Hyde Park , Saat Kulesi ni, saraylar anlattm. stelik Kralie b
amlam, ben ona nanik bile yapmtm. O, ngiltere nin kraliesi ise, ben de kooca ailemin K
s iydim. Her ey yolundayd. Ama uyank ablam, pasaport ve ilemleri sorunca beyaz yalanm a
Bylece evdeki lakabm da Londra Kibar oldu. Kibarlmn tm hncyla, cmle brokrasiye,
, snrlara lanet okudum. Bilimsel sosyalizmle henz tanmasam da, hncm, dlerim beni ana
bulanm topik bir sosyalizme gtrd.
Londra kibarlmdan otuz yl rtarl olarak, bu kez gerek Londra Havaalan na indiimde, il
na o lakab takanlara kart atmak oldu.
Mehedi yi tanr msnz? O bir Acem dir. Engin d gcyle rettii yk ve fkralarla Mahe
az yalanlarn ahdr. Avc fkralarn da biraz bu yzden severim. Atclk sanatnn en has
ralarnda bulurum. ocukluum ve ilk genliim de bunlarla beslendi. Ve de Yalan syledim /
evdiklerimi zmemek iin dizeleriyle zeletiri yapan N. H. Ran n iirleriyle ruhumun al
altm.
Tam anlamyla bir mizah corafyasndayz. Kara yalann bol olduu bir toplumda dgc hapsed
beyaz yalanclarn yalnzl anlalabilir elbet.
Kara yalan borazan kontra basnn son yazdklarn gzden geiriyorum. rnekler:
-Diyarbekir de on gencin beynini birka sorumsuz cezaevi grevlisi inemi...
-TC de ikenci yokmu, birka kendini bilmez devlet grevlisinin yapt mnferit olaylarm.
-Kayplar aslnda kendilerini kaybetmi, eli kanl terristler mi...
- vakte kadar; hafta m desek ay m desek (Bu gidile asr da olabilir) terrn i
Tm kara yalanlara kar iimdeki ocuun gerek olacak beyaz yalanlar depreti ve dedi ki;
u nar sabr ve ona can veren suyun sabrszlyla soyumuz oalacak ve bir gn mutlaka dev
k, burdan Ortadou Federasyonu na gidilecek.. yine, grz ile dalar delen Ferhat n sabr,
aks n yalnkl sabrszlyla dnya ve insanlk zgrle ulaacaktr.
afak skyor. Ben snamdaym. Bu kez yreimi gittiim yere gtrmeye hazrlanyorum.
En gzel beyaz yalanm, seni imdiden zlyorum...
BEN VE BLGE MARTI

I.
Da Daa Kavuturdum
"Da daa kavumazm / insan insana kavuur" zdeyiine karlk olarak da daa kavuturd
i bir yolculukta. Gecenin alacakaranlnda omzuma dokunan hostes "kemerinizi balayn" di
yor. Son bir ka yln ie dnkl dnda, darda geen yllarm, hazrlanan valiz, acel

emerlerle geti diyebilirim. Bu kez, (ve bir zamanlar zerinde) gne batmayan imparator
luun belal bakentine uuyorum: Londra... lk byk ve beyaz ocukluk yalanmn kentine gid
yine. Uak grlt ile ykseliyor. Ykseklik en gl sarholuum. Uyumak, uyuturulmak sarh
umak katr. Uyumak, kamak iin imek, yorar. Yorgun, kamak iin ier. Benim iin en g
holuk yaamdan, onun gzelliklerinden; doadan ve sevgiden zevk alma andr. O gzelliklerin
ve sevginin bilincinde ykselmesini bilenin sarholuu hi tkenmez. Uu ve ykseklik bana h
Mart'y hatrlatr; Mart'sn Jonathan'n. Ne zaman usam yanmda o olaanst yky tar
iinde hasret dizeleri. Jonathan'la birlikte olduum zaman kendimi hep plak ve gl hissed
rim. Bu kez de Bilge Mart'nn kanatlarnda, onunla sylee-dertlee, Kk Prens'in bilinme
genine uuyorum.
"BEN"
- Susacaktk uzun uzun
sarlacaktk belki de
yrye mi kacaktk
el ele yama dm martlarla
Bir ince nakla geip gidiyor oysa
aclarn uzandan
kederlerin uzandan
yalnzln uzandan
kanatlanrken ktan oyulmu
kendini mavi sulara
nerdesin imdi
Bir ince nakla geip giderken yaam
bir zil nlamasnda tek cmle
yutkundu direi krlm be szck
ve solgun
grnmeyen ufkunda zulmn
nerdeyim imdi

"BLGE MARTI"
- Soruyorsun ona, kendine, zaman-mekan ve mesafe ile snrlyorken kendini. Eer sevgiyi
, dostluu zaman ve uzaklkla snrlyorsan onlar -sevgi ve dostluk- yok demektir. Snrsz o
zaman ve uzaklkla snrl olmayan yaamalsn. indeki uzakl yenmelisin. Uzakl yene
rde buluacaksn sevdiin ve sevdiklerinle. Seni grnr grnmez binlerce ba balam, iin
, statkoyu, zaman yenmelisin. Onlar yenebildiinde, hep ayn ann iinde olacaksn, sevdik
inle.
Yalnzlk m?
Yalnz kalmalsn bazen. Ama sadece dnmek ve kendini sorgulayabilmek iin. indeki "ben"i
isin. Yaptklarn ve yapacaklarn srekli sorgulamalsn "yalnz" kaldnda. Yaptklarn ve
ep iyiden, dorudan, gzelden yana olmal. Ve de hibir ey beklememelisin, yaptklarn ve ya
acaklarn adna. Bylesi bir "yalnzlk" seni, bizlerle birletirecektir. Blmesin ayrlkla
ndeki hasret dizeleri oaltsn seni/ diline sen koyma yasa/ bytsn seni . indeki "ben"
cya, kedere daldnda, boulursun. Ykselmek, hep ykselmek olmal uran. Biz martlarn
. "En yksekten uan mart, en uza grendir." Yce hedefler koymalsn kendine, iindeki "b
ilmek iin. indeki "ben"le yalnz kalma, snrlar itler rersin kendine. "Ben"i aamama ko
dur, itler ve snrlar. indeki korku; itler, snrlar ve "ben"le iieyken hep "ben ne ol
anmasyla "bizler"den, insanlardan uzaklarsn. "Bizler"i biz, insan insan yapan, iindeki
bencillikten soyunmu insan scakldr. nsan sevimsizletiren, sevgisizletiren iindeki
ben"e ak olmaktr. Kendinden baka kimseye hayr olmaz, sadece kendine ak olann. Yalnzl
lanmak istemiyorsan iindeki "ben"i ldr.
Ykselmek, en uza grebilmek iin iindeki "ben"den soyunmalsn. plak olabilmelisin. ns
an ilikisinde hep plak ol. "Bizler"e inandrc olmayan inansz "ben", istese de plak o
Zorlama inan olamayaca gibi, zorlama plaklk da olamaz. Hep "ben"in dayatld, eski d
ve davranlarnda plak olabilmek, "ben"den soyunabilmek, iradi bir mdahale gerektirir. Y
aadn, yaayabildiin her ey iin geerli bir doa-canl yasasdr bu. plakl, bu bil
anan bir ey olmaktan karp, sonsuz klmaya al. plaklk, bir krlganlk, bir savunmas
. Tam tersine plaklk, yaama kar gl olmay seiin ifadesidir.
Kendini iindeki "ben"den zgrletirirken acy, kederi ve hzn de duymalsn. Ve bu "kuruy

kayan yldzn", hele de insann ac, kederi, hznyse, doya doya duy. Ama onlar duyarken,
tma ki ruhun asl biimi nee ve ktr . Bencil ac aslnda bir katr. "Bizler"in acs
aslnda sevgiden kamak deil mi? Zaman, mekan ve uzakl hakl karmak deil mi?
Haydi imdilik hoakal. Daha ykselmek zaman geldi. Oyalanmayp, "ben"den kurtulduun an u
lir, dan daa kavutuunu da grebilir, yaayabilirsin.
Da daa kavuturmak iin u; daha, daha, daha...

II.
Ben Halimce Bir Kuum

"BEN":
- Sahi ka yandaydk
ylesine bir gnd ki gneli
can eriinin lezzetine bulanmken bedenim
gkyz ka yandayd
salarmdaki ayn tomurcuklar
toprak ka yandayd
aa ka yanda
ka yandayd ku
sevda ka yanda
satr ka yanda solurken
yksne ldrmln
-sz geiremediimgenliim ka yanda
Syle ka yanda sz
hzn ka yanda
zlem ka yanda
yalnz kulaklarma fslda
sabr renirken yalnzlmda
BLGE MARTI :
-Bak bu deyiler, bir yanyla iyi. Sorular soruyorsun kendine. Yaamn srrna eri, sorularl
ve insann kendini sorgulamasyla balar. Senin en ok inandn dnrlerden birisinin -Ma
eendii zdeyii udur: "Her eyden phe..." yiyi bulduun, iyiye vardn zaman, yetinme
iyinin daha iyisi vardr. Daha iyinin daha da iyisi. Kty de bilmelisin, aa karmalsn
zttr, ama bir dir. Kty tanyamadn zaman iyinin de kadrini bilemezsin. yiye ulamak
varmak iin eskiyi yoketmeyi bilmelisin. Byle bir eletirel bilgi yol gstericidir.
Anlamlar derinletiren, yaamn derinlikleridir. Yaam doa ile, doa yaam ile balar. Hani
ocuk oyunuydu ya "tavuk mu yumurtadan, yumurta m tavuktan kar" sorusu gibi. Senin m
aymundan treyen atalarn, yani ilk insanlar drt milyon yanda. Onlar ilkin doadaki varlk
ara taparlard. lk dinler doa dinleridir. Din ezilen yaratn feryaddr. Feryat, korkunun
eridir. Senin atalarn, ilkin, doa karsnda gszd. Gszlk korkuyu, korku feryad -di
atalarnn yalnzca sureti insand. Ama z henz vahetten kurtulamamt. Senin corafyann
rinden birisi, bak ne der: "z suretsiz kalamaz, nk onsuz, belirgin duruma gelemez."
Suret, zn sormaya, kendini korkutan eylerden pheye balad zaman, zne inmeye balad
k badndrclnden syrlp, phe duyduu an, kendi soy bilincine, kk bilincine varmaya
ci kk bilincidir. Yalnzca sureti ile doada yer alan insan, korku dalarn ap tapnmaya
cdeye deil; pheye durduunda insanln ayrmna, yani bilince vard ve buradan tarih dod
istik, idealist ve soyut da olsa mitoloji denen tarih tr gerekte dorular anlatr, gere
nmesini bilebilirsen. Hani Prometheus denen bir mitos -haylaz- vardr ya, tanrlarda
n atei ilk alan. Atein alnmas, -bulunmas- insan tarihinin ilk ve en byk eylemidir,
ir. nsan en aadaki vahet andan kurtulup bu byk eylemi -retimi- ile insanlna var
insanlk Prometheus'un byk phesiyle uyanm, aydnlanmtr.
Insanlk tarihinin ilk ve en byk aydnlanmas atein bulunuudur. Atei ve hele de iindeki
hi sndrme. Karanl ve eskiyi ap yeniye ulamann tarihi -yolu- ate ve bilintir. Ate
te... inde atei tayan ykselebilir. Sk tekrarlyorum ama gerekten de "en yksekten u
uza grendir." Sradan mart, phe, renmek ihtiyac duymaz. Onlar karnlarn doyurmak i
andan fazlasn renmeye abalamazlar. Uuun tek anlam vardr onlar iin; yiyecee ulap

rn amac uu deil, karn doyurmaktr. Ama sradanla isyan eden Mart Jonathan gibiler i
an yemek deil, umakt." Sradanlktan te, alalmann en aa noktasna itilmitir insan n
ilinci ayn zamanda gllk bilincidir. Sadece toplumlarn deil, insann iinin de tekille
nzlat bu dnyada, insan en aa vahet ann iine dmtr, zavalllamtr. Byle
koparlan insann sureti kalmtr. znden boaltlan insann dleri, hayalleri, topyalar
izin corafyann byk bilgesi bak ne gzel tanmlar: "Btn aamalar, cisimler aleminde topl
isim ortadan kalkarsa, ne ruhlardan, ne de soyut varlklardan iz kalr." Umay, ykselmey
i deil, krntlarla avunmay semi insann cismi deil, ismi vardr. O, brakn uza, bur
ez, doann en gsz yaratdr. Dnme phe etme yetenei dumura uramtr. Gsz d
elmeye geer. Prometheuslarn nesli tkenmemitir.
Soruyorsun?
Toprak, ana ve retken olduunun, bilincine karldnda topraktr. Toprak retimle ayn ya
diin zaman toprak, toprak deildir.
Aa ve iek... Tohumun -emein- topraa dt yatadr.
Sevda yaayarak renilir.
O, bilgi ve emekle akrandr.
Genlik, yeninin ikizidir. Genliin mi? Fizik yan ne olursa olsun, iindeki yeni ile yat
Sz... phe ve retimi tadnda sz domutur.
Hzn; krlan dal, kayan yldz, yaral ku, zulmedilen insandr.
Gl olmak istiyorsan, gl olmak istiyorsanz, kk insandr. Geldiin kkn bilincine var.
inin, insanlk bilincinin temelleri atlmtr. Derinliine ren, ret. Yaadn corafyan
var. Duygunun, sevginin ve bilimin kayna Dou'dur, yani senin corafyan. Bilim mi? Tab
ularn ve fetiizmin krld noktadr. Bak sana kk bir srrm vereyim: Beni yaratan Ric
n esinlenmitir, biliyor muydun? Senin corafyann yazar Feriddin- Aktar'n, Mantk-i Altay
adl o olaanst gzel masaln oku. Oradaki mart deil, sizin Httt dediiniz o Zmrd-
ular alemi tanry aramaya kar. Gkyznn her katnda hepsi telef olur. En gl pheyi
lir, gkyznn yedinci katna. Ve orada grd kendisidir. Zmrd- Anka, kendi kllerinden
kutur.
Yeni, phe duyan, srekli reten, kendini yenileyen ve gl olabilendir.
III.
Bakaldrmadan Yaanmaz
"BEN":
- "Bir iek
acnn nakyla ilenmi yz
dindirsin diye yreindeki szy
ona sunuldu bu sevda
yalnz geceleri yaanm
allmadk
bir saat
akrebi umuda
gelecee ayarl yelkovan
bir aknlk
belki de donup kalm "kaaklm" benzer lm
yzmn harmannda gnein alevlendii
yal selvinin gkyzne inledii
sevdamm nice sevdalarla bulutuu gn
yldzlardan soyundum
sahile indim
yzmde bembeyaz martlarla
masalar boald
topland sandalyeler
babalar ocuklarna sarldlar oktan
omzuma dokunurken son garson
kaak bir yaamn ortasndaki ben
bir iir yazssam imdi
fsldasam
duyar msn yreimdeki rpnlar..."

"BLGE MARTI":
Biliyor musun yaam, barnda tad olanaklardan tr ne byk anlamla ykldr. Yaamn
izi bilgisizlikten arndrabilir; akl, bilgi ve ycelik iinde zmz yeniden kazanabilir,
biliriz.
Tm bunlardan ka; yani hep dengeleri gzeten, tekdze, snrl, anlamsz sorumluluklarda b
r yaama balanmaktr. Akl, bilgi, renme, ycelik, srekli hareketten oluan bir yaamdan
lme benzer. Sizi de, bizi de, her an anlamsz sorumluluklarla duraanla balamak isterle
. Sr bilincidir bu. Hani, siz insanlar "srden ayrlan kurt yer!" dersiniz ya, sradan, d
raan sr, mart geleneinden kopmak isteyen bizlere de tler hazrdr hep ...pervasz bi
ukla mart toplumunun saygnln sarsmak, geleneklerini inemek... vb.vb... tm bu szler
u mu? Duraanla, allagelmi bo inan ve geleneklere boyun emeyen martnn topluluktan
zalandrlmas demektir. Ve unlar sylediler beni sorgulayanlar: "...Bir gn, Mart Jonatte
evingston, sorumsuzluun kmaz bir yol olduunu anlayacaksn. Yaamn srrna erilemez. Bu
geliimizin tek nedeni vardr; yiyeceimizi bulmak ve alabildiine uzun yaamak."
Aray, ykselmek, ycelmek iin girdiin urann bedelini belki ar dedim, ama imdi mut
utsak eden geleneklerden koptuumda, kendimi zaman ve mekanla snrlandrmadmda ve tm bun
yaayarak, zgrlk ve zgrlk bilincini kavradm. Duraan her eye kar sorumsuzluumla, z
saat gibi algladm. O saatin akrebi umuda, yelkovan gelecee balyd. Yaadm her an, u
cekten koparmadm. Tm bunlarn bedeli olarak, lgnlkla da sulandm, ama yaama, yaaman
hereye daha ok sevdalandm. Beni duraanla mahkum edenlere kar iimdeki umut ezgileri i
latm: "Akln zgrldr/ yrein susuzluudur/ lgnlmz/ suyu boamadlar/ daha zapt
/ aydan aya/ yldan yla/ ve bir ulu nar sabryla/ oalacak soyumuz..."
En lgn uularmda yaayarak rendim ki; doada ve toplulukta denge ile duraanlk, nisbi
. Mutlak ve srekli olan hareket ve deiimdir. Gelime dairesel deildir; doada, toplulukt
a ve tarihte ne yaparsan yap ayn noktaya gelirsin, anlay ve mant yanltr. Gelime -z
n geriye dnleri de olsa- sarmal ve helezoniktir. Duraanlk iimizi karartr, srekli nost
ilerde oyalayarak tketir. Duraanl mutlaklatrmak, lm kabullenmektir. imdeki hareke
, kahroluumdur, szlanmamdr. Mutluluk mu? Hareketin ta kendisidir. Hareket, hep yen
i kalmaktr, yeniye ulamaktr. Hareket bir tohumdur ve ok nemli iki ey tar iinde: YARI
ALDIRI. Tm bunlar belirli bir yetkinlie ulamakla mmkndr. "Biz, nceki dnyamzn benzer
baka bir dnyaya getik. stelik nereden geldiimizi, nerede bulunduumuzu farketmeksizin.
Ve gn gnne yaadk. Bizler, karn doyurmaktan, didimekten, sr iinde g kantlamaktan
rlerin var olduu bilincine ermek iin ka yaamdan getik acaba? Binlerce Jon!... Ve sonr
a yetkinlik denen olgunun varln sezmek iin de bir, belki yz dnyadan getik. Bir o kada
ya daha yaamn asl amacnn bu yetkinlik olduunu retti bize. Bu kural imdi bizler iin
i. Bu dnyada rendiklerimizin yardmyla, gelecekteki dnyamz da kurabiliriz. Bir eyler
ek, gelecekteki dnyamz da, imdikinin bir ei olur. Hep duraan, snrl, tekdze bir yaam
arlndaki o anlamsz sorumluluklar... hep ayn... Bu iin ilkesi; z varlnn her yerde
zamann tesinde, henz adlandrlmam bir yetkinlikle yaadnn bilincine varmaktr. "
- BEN den Arnm BEN :
zaman dn sanmak
aldanmalarn birimi
nereye gittiini biliyordu yelkovan
oysa umurumuzda bizim
hz llmez dlerimle sonsuzdu deiim
sokaklar dolamay sevdim
kimsenin gemedii sokaklar buldum
zamansz topran ocuklar
dlerimiz ve biz
biliyoruz
yaanmaz bakaldrmadan

Y K DODUN GENERAL STAFF

Bugn 28 Ekim. Sadece ayaklarmn deil, yreimin tm ekimi ile Wuppertal a doru yol aldm
Generalimizle olmak istiyordum. O, bugn domutu. O, bizim Generalimizdi. En gzel giy
silerimizi giyinmitik. imiz iimize smyordu. O nunla olacaktk. O nunla syleecektik.
etkileyici ve o kadar tatl, sevin ve iyilikle o kadar dolu gzel kahverengi gzlerini gr
ecektim.
O, sevmeyenlerince -niye sevsinlerki?- otokrat, acmasz bir eletirmen olarak gsterili
r. Ama, O hi de yle deildir. Bakalarna onun kadar yumuak davranan, herkesin yardmna
onun kadar hazr bir insan belki de hi olmamtr.
O, sadece sahtelii sevmezdi. O, kendisine kar drst olmayanlar, hele de inanlarna kar
lmayanlar iin acmaszd. Ve yine onun en karakteristik zellii, dakiklii ve partiye grev
ine kar disiplin duygusuydu.
Ama O hibir zaman banaz olmamtr. Kimse hereyi onun gibi anlama yeteneinde deildir, v
aysyla kimse kk zaaflarmz rahatlkla balayamaz. Hibir ekinme duygusu yoktu iim
un ki!
O, bizi anlard; O, bizi o esiz, sakin dinleme yeteneiyle dinlerdi. Evine yaklatka kalb
im sevin iindeydi. O, bugn 177 yandayd.
Ve bizi karlyordu: Ama yan gstermiyor. Bedeni hl zihni kadar gen. Alt ayaklk vc
fif bireymi gibi tayor ki, o kadar iri gzkmemekte. Makas dememi sakal yana kayor v
aya yz tutmu. Salar koyu, bir tek ak tel yok. Hi deilse dikkatle arand halde buluna
n olduu kadar, kendi grndnden de gentir. Tandm adamlarn en genci O dur.
O nun konuklar yoktur. Dostlar ve yoldalar vardr. Gnn her saatinde kapsndan ieri
i davranacak dostlardr bunlar. Bu kez de yle. Dnyann drt bir yanndan, tm uluslardan,
illerden insanlar yine oradayd. O, en byk yoldayla yan yanayd. Hep syledii eyi tekra
u yine: Ben hep ikinci keman oldum, ve yle sanyorum ki bir lde ustalatm. Marx gibi bi
irinci kemana sahip olmaktan byk bir mutluluk duydum! Alakgnll, karszl ve yold
daha iyi ifade eden szckler olamazd herhalde. Hepimiz sevin gzyalar dkyorduk sanki.
i insan buydu. ok ey yapt, yapta ok katkda bulunduu halde, kendisinden nde olana ha
k incelii!..
lkemizi dndm birden. Gelimemi olduklar halde ok gelimi grnen tipleri.. bir deyi
n yumurtlad tek bir yumurtadr, ama gdaklamas yok mu derler ya.. hibir ey retmedii
yapyormu gibi grnen, daha da kts, bireyler yapanlarn emeini sahiplenen, her devrin
pler ne de oktur! Yeni nin nne hep bu tipler geer. Yeni yi rtme, bozma iinde ustalam
hl en nde, en itibarl yerlerde grnrler. Ac ama, gerekliimizdir bu. kinci Keman t
yeni bir insandr. O, dnce, yaam, davran ve mcadelesiyle sadece yeni bir insan deil,
n da te yeni insann ortaya kmasnda en byk katkda bulunanlardan biridir. O, yeni bir d
yeni bir insann en byk yaratclarndan biridir. Ve O, baaa duran yeni insan ayaklar
rtanlarn banda gelir.
Birinci Keman n hi unutmadm bir zdeyii vard: Ruhun asl biimi nee ve ktr diye.
an bundan daha iyi anlatacak baka bir deyi zor bulunur. Kulaklarmda hep nlayp durur sa
ki. te o deyie en uygun insanlardan birisi de General di. Babas fabrikatrd. Saygn bir
nin ocuuydu ama Hibir ocuk kendisi ve evresiyle bu kadar elimemitir. Frederich, aile
korkun bir rdek yavrusu olacakt. Belki imdi bile ailesi bu rdek yavrusunun gerekte bi
r kuu kuu olduunu anlam deildir.
O, srekli glmser, bazen kahkahalar atar ve dostlar O nun sohbetlerinde hep glerdi. Evet

, bu yeni insan olduu her yerde, evresine hzn deil, nee, k ve umut saar.
General evrenin ruhuydu. O nun sevin ve scack yoldalk hlesi hepimizi sarmt. Neden
esin kendi dilinden Yaasn General! demesinin..
yi ki dodun General! diye haykryorduk. 177 yanda bedeni ve zihni fikirleri de hl ge
lyd. Tm isterik lklara ramen, O nun dnce ve ngrleri ok tazeydi. nk O hep ye
tm karartmalara ramen O nun dnceleri insanln geleceiydi. Bu, bilimsel bir gereklikt
O nunlayken, gzlerimiz ve ruhumuz l ld. Usulca sokulduk yanna. Olanca scaklmzla
ve yakasna krmz bir gl taktktan sonra bardk yine:
yi ki dodun General Staff!
yi ki dodun General Staff!

Engels, askeri strateji ve taktikler alannda da bir deha idi. General lakab ona bu
yzden taklmtr. lk kez Marx n kz tarafndan taklan bu lakaptan sonra, Marx ailesi v
ar tarafndan hep General Staff olarak anlmtr.
Wuppertal, Engels in bir sre yaad Alman ehridir.
Alntlar, Marx n kz Eleanor un Engels in 70. ya gn iin yazd makaleden alnmtr.
BR DNCE DEPOSU,
BR FKR ATELYES NN MEZARI BAINDA...

Engels, Bilim adam yarm bir insan bile deildir diyor ve yle devam ediyordu:
Marx iin bilim tarihsel olarak hareket eden devrimci bir gt. Kapitalist toplumun ve o
nun yaratt devlet kurumlarnn u ya da bu ekilde birleip kertilmesi, modern ii sn
rleme, bu snfn durumu ve ihtiyalarnn farknda olmasn salama ve bu snfn kendi kur
koullardan haberdar olmasn salamak, ite Marx'n gerek yapt buydu.
(F. Engels'in, Marx'n mezar banda yapt konumadan..)
Sisli ve yamurlu bir Londra sabah deerli dost Kuzey'le, Marx'n mezarna gittik. Heykel
inin olduu mezarda Marx yalnz deildi; lnceye kadar byk ve derin bir ak duyduu sevgil
enny von Westphalen, yardmcs ve Engels'in byk dostu Helena Demuth, kz Eleanor, ve toru
u Harry Languet'le ayn mezar paylayordu. Yine, mezarn yanba ve evresinde vasiyetleri
e oraya gmlen deiik kta ve lkelerden yoldalarnn mezar vard. Bizden nce gelenler,
sevdii renkten -krmzdan- iekler brakmlard. Drt yl nce gittiim Almanya'nn Trier
si nde Renanya barok sitilinde yaplm byk ve gzel evde kurulmu olan Marx Mzesi'ni gezd
e de o byk ideal adamnn hibir zaman yalnz olmadn hissetmitik. Mze deiik kuakl
, ulus ve lkelerden kararl bakan insanlarla doluydu.
Marx daha ocukluunda yerleik, geleneksel deerler ve bo inanlara kar isyan iindeydi.
zelliini byk lde, hukuku, dnemine gre olduka kltrl ve gelimi bir insan olan
Marx'tan- almt. Marx'n gerek anne ve gerekse baba taraf Yahudi kkenliydi. Ve ailenin
gemiinde nl hahamlar vard. Yahudi inancna nispeten bal anne Marx dnda tm aile bu
pmutu. Daha sonralar bir yazsnda gen Marx, zamanndaki yahudilik hakknda yle yazar:
erin srrn dinlerinde aramayalm. Ama dinlerinin srrn yaayan Yahudilerde arayalm. Yahu
dnyevi temeli nedir? ahsi menfaat ve pratik isteklerin tatmini. Yahudilerin dnyevi
ibadeti nedir? Seyyar satclk. Dnyevi tanrlar nedir? Para. Seyyar satclk, para ve g
n Yahudilikten kurtulma, zamanmzdaki gerek zgrlk bu mu olacaktr?
Annesine gre ise Marx, pheli eylerle uraan haylaz bir ocuktu. Kk Marx, oyunlarda a
amaz ama yaratc bir arkadat. Zorba Karl, kzlar kovalayp, ellerinden daha kirli bir h
an yapt kekleri yemeleri iin srar edermi. Ama kzlar, Karl'n bu zorbalna katlanr

nlara ok gzel ykler anlatrm.

lk ve orta reniminde Karl, blgede kurulmak istenen Prusya otoritesi ve disiplinine b
akaldran keskin zekasn ok seven retmenlerini dndren, yer yer korkutan bir renciy
romantik ama ineleyici bir air olduu gibi, yatlarna gre ok kltrl, duraan, kurulu
el her trl dzen ve deerlere kar hep phe duyan bir dnce deposu, bir fikir atelyesi
Marx'n karakteri hakknda 1860-61 yllarnda yaplm ve oumuzun bildii anket iyi ekilde
oyuyordu. Hatrlanabilecei gibi o anketin sonlarnda;
Beendiiniz sz? sorusuna yant olarak Marx;
nsana dair olan hibir ey bana yabanc olamaz. diyordu.
Ve, Beendiiniz zdeyi?
a da;
Hereyden phe... diye yant veriyordu.
nsan olarak, yetikin ve yal olarak Marx, dostlarna, sevdiklerine ve yaknlarna kar
ve sevgi doludur. Kar olduklarna kar m? Bunu belki de, bir zamanlar yesi olduu, Chrit
hes Heldengedicht'te Marx iin yazlm u iir aklar:
Kim bu yaklaan kim bu atp tutan
Vahi hiddet, kara yeleli Trierli Marx
Onu ilerlerken gr, dmann stne srarken
Onu yakalayp asla brakmayacakm gibi
Tehdit eden
Yukar kalkm kollarn aarken gr onu
Gkyznden ilahi gkkubbeyi yakalarken
Yumruklarn skn, umutsuz havasn gr
Sanki bin eytan sandan yakalamasna."
Olaanst kltr, bilgi birikimi ve dolu beynini kurulu dzenin hizmetine sunsayd, kukusuz
o trden insanlar gibi ok rahat ve atafatl bir yaam srerdi. O, yarm insan, sradan bir
lim adam deil, bilimi tarihsel olarak hareket eden devrimci bir g olarak alglayan ve b
na uygun yaam sren bir devrimci, bir bilim adamyd. O, insanln bilgisini ve tarih bilin
ini gelitirirken, ailesiyle birlikte ok yoksul, zaman zaman da hastalk ve lm snrna u
an bir yaam semiti.
Bylesine zel ve zellikli bir insann, damgasn vurduu tarihin ok nemli bireyinin nnd
e eilirken, kendi corafyanz ve tarihinizi de dnmeden edemiyorsunuz.
Tarih bilinci, gerekte kk bilinci ve gllk bilincidir, demitik. nsann kendi corafyas
halklarnn ve renklerinin bilincinden kopukluu balanamaz bir zayflktr. Bilimsel sosya
n retmenlerinin bizlere verdii en byk ve en anlaml derslerden birisi de budur. Devrim
yapma becerisi ve yeteneini gstermi tm ulus ve halklara bakn, inceleyin. Greceksiniz k
i onlar, kendi z tarihlerinin bilincine varabildikleri iin zafer kazanmlardr. Egemenl
erin en korktuklar ey halklarn -ezilenlerin- kendi tarihsel gerekliklerini bilince kar
malardr. Onun iin egemenler, ezilenlerin tarihini hep unutturmak istemiler ya da ken
di ilerine geldii gibi yaratmlardr. Ezilenler, karlarndaki egemen glere kar eer
rlarsa, mutlaka kendi tarihlerini bilince karmak zorundadrlar. Bunun da biricik yol
u MCADELEDR.
Ve bir dnce deposu, bir fikir atelyesi olan Marx n bizlere armaan ettii en nemli var
lerinden biri de bu olsa gerek..

Kaynak: nsan ve Sava Olarak Karl Marx , Diyalektik Yaynlar

YEN NSAN ATE VE RUH DEMEKTR,
YREK VE CAN DEMEKTR"

Kle Varina, sevdicei Spartaks' yle tanmlyordu:

"O, karsndaki insanda gven uyandran bir insand... O, sezgileri kuvvetli ve bunu en bas
it ve sade biimde anlatmasn bilen insand."
Zaten Varina da zulmn, kann, kavgann ortayerindeyken bile, Spartaks'n yannda sonsuz bi
r coku ve nee iindedir, onu grdnde yreinde gl bir mutluluk duyard.
Kavgann atasdr Spartaks.
Ama her hangi bir kavgann deil; onun kavgas zaman hrszlarna, aln teri ve emei smren
r bir kavgadr. Onun kavgas varolan dzeni srdrenlerin, kendi nfuz alanlarn, blgeler
k, genilemek iin kendi aralarnda dalaan eskinin deil, eskiyi ykp yerine taze, doru, g
olan koymak isteyenlerin kavgasdr.
Farkl bir ordunun atasdr Spartaks.
Onun ordusu, daha ncekiler gibi ehir, servet, talan, baka blgelerin igali ve kontrol p
einde komuyordu. Onun ordusu zgrlk ordusuydu. Onun ordusunun savalar, hangi topluluk
ve blgelerden gelirlerse gelsinler, hangi renk ve rktan olurlarsa olsunlar, tek bi
r beden, tek bir ruh gibi birlemilerdi. Onun ordusu, mal-mlk iin deil, zgrlk ve onur
vuruanlarn ve tm zenginlikleri aralarnda ayrm yapmadan paylamak isteyenlerin ordusuydu
.
Spartaks ne istiyordu, neyi ykmak, yerine neyi koymak iin savayordu?
Spartaks, "Kamayacaz... iftlikten iftlie, evden eve gideceiz. Nereye gidersek gidelim
eleri serbest brakacaz. Peimizden asker gnderdiklerinde arpacaz. Roma'ya son verece
rin, efendilerin olmad bir dnya kuracaz. "
"Btn dnya Roma'nn. yleyse Roma'y ykacaz. Artk dnya Roma'dan bkt. Roma'y ve Roma
Roma'nn bulunduu yere insanlarn bar iinde yaayacaklar, gladyatrlerin, arenalarn, k
kle efendilerinin olmad yepyeni bir hayat kuracaz."
Sadece gl kaslaryla, vcuduyla, korkusuzluuyla yaman bir gladyatr deil, dnce ve ona
vran ve eylemleriyle YEN insann atasdr Spartaks.
*
2070 yl nce, Spartaks ve yoldalarnn Roma ordusuna kar yrttkleri sava, tarihteki i
ezilenlerin ezenlere kar ilk byk isyan olarak bilinir. Bin yllar sonra bile, o isyann
bilinci srmektedir. nk tm arptmalara ramen, tarih bilinci sreklidir. zgrlk atein
Spartaksleri, zgrlk bilincini srdrrler. Halklar zgrlk savalarn ldrmez, yre
ldne halklar inanmaz, kabullenmez. Halklar zgrlk umutlarn yaatmak, canl tutmak i
kahramanlarn da canl tutar, yaatr.
Spartaks'ten 2070 yl sonra, Roma nizamnn yerini Yeni Dnya Dzeni almtr. Klelik yerin
klelie brakmtr. Artk birbirinden bamsz blgeler, lkeler, tek tek ulusal ekonomile
zincirinin halkalar haline gelmitir. Yeni Roma'nn -Yeni Dnya Dzeni'nin- yklmas, her
kann, teker teker krlmasyla mmkndr. Her halka devrimcisinin enternasyonalizme en byk
kendi halkasnda verecei mcadeledir. Yeni Spartaksler buradan, bu anlaytan kacaktr.
Gnmzde YEN -yeni insan- nedir?
Yeni, Roma'y ilkin kendi iinde, sonra kendi halkasnda ykan ve dier tm halkalarn yklm
son kavga iin dayanmada olandr.
Spartaks' belki de en gzel, en zl, 1916'da Almanya'da kurulan Spartaks Birlii ve Alman
devriminin nderlerinden Karl Liebneckt -ldrld gnk son yazsnda- anlatyordu:
"Sk durun. Kamadk, yenilmedik... nk Spartaks ate ve ruh demektir, yrek ve can demek
artaks zafer zlemini, snf bilinli proletaryann mcadele azmini temsil etmektedir... Bun
ar elde edildii zaman, biz ister yaayalm, ister yaamayalm, programmz yaayacaktr ve k
an halklarn dnyasna egemen olacaktr. Her eye ramen!"

Alntlar; "Spartaks- Howard Fast"

KORKU BYK AMA CESARET DAHA BYK

Sana bir bulmaca soracam; yaamn srrn zmek iin, MOMO'dan.(1)

" kardeler otururlar bir evde/ Hi benzemez birbirine de/ Sen onlar ayr edeyim derke
r abucak birbirlerine./ Birincisi evde yoktur, gelecek./ kincisi km gitmi dnmeyecek./
en k evdedir./ O olmasa her ikisi ne edecek?/ Bildiimiz sadece ncdr./ Birinci ikin
n tam onu gryorum derken,/ Bakarsn ki kardei grnmtr./ yle imdi tek bir kii mi
hibir kii mi?/ Adlarn bana sayabilirsin./ kudretli hkmdar bilirsin/ Bir lkeye
r./ lke ile btnleip bir eder."
Biri olmadan dierleri olmayacak kardelerin n de "alnm zaman insanlara geri getiren
o zyor:
Birincisi: Gemi.
kincisi: Gelecek.
ncs: imdi.
nn birlikte hkmettikleri lke, 'ZAMAN'dr.
Ve bizim lnn oturduklar ev, 'EVREN'dir.
Zamann arptlmas, gerek tarih bilincinin arptlmasdr. Ya zamann alnmas? nsann
lllamas, bakar-kr oluudur. nsann iini severek yapmasnn nemli olmad DNYA'da, in
Ve biz/ yani insan/ isteimiz, rzamz hilafna/ kendi ihtiyalarmz iin deil de/ karlar
ye/ baladmz vakit/ fetileti/ kendi elimizin emei kendimize/ ve cceletik/ ve klele
kr olduk/ insana/ doaya/ ve her eyden nce zmze.
Biliyorum, yzyllar, belki bin yllar sonra, insan yeniden tanyacak, bulacak, yaayacak;
herkesin ihtiyacna, herkesten yeteneine gre bir dnyay. nsanlk tarihinin bir aamasna
r, ilkel bir tarzda da olsa, sadece kendi ihtiyacmz olan eyleri retiyorduk. Yani, za
man bizimdi. lkel de olsak mutluyduk, nk sadece zaman deil, isteimiz -irademiz- bizimd
i. Muhtemelen de mutluyduk. Zaten mutluluk da kendi isteimiz dorultusunda hareketi
n kendisidir. te mutluluk ya da mutsuzluk dediimiz eyin kayna. Zamann kaynana indii
kader ve zorunluluk andan, zgrlk ana, zgr ve mutlu insanlar dnyasna varacaz. H
zaman kullanmak kendi elimizde mi? Hareketsiz kalrsak elbette deil. imizi severek, i
steyerek yapmann nemli olmad, tersine ne kadar ksa srede, ne kadar ok iin yapldn
r dnyada hareketin kayna nedir? alnan zamanmzn hrszlarna varabilmek, onlar tanya
ar yokedebilmek... te tm bunlar yapabildiimizde hareket, harekettir, ve zaman da zaman
. Kendimize ait zamanlarn deil de alnm zamanlarn dnyasnn, yani zaman hrszlarnn
ah kimdir?
"Ve ay/ ve gne/ yldz ve iek/ ve ar/ cmlesi gzelliklerin/ ve sevgi/ ve ac / hzn ve
duygularn/ ve deniz/ ve toprak/ orman ve maden/ cmlesi ortak mlkn/ bakar-kr olduk/ da
ha da kts/ yaarken ldk mlkn sultanlnda/ tm umutlar cceleti/ slat tm hayall
tnda/ parann allahlnda"
*
Mutluluk zaman hrszlarna kar hareketin, zaman da, yaamn ta kendisidir. Zamann hrszl
usanlar, grmeyenler, duymayanlar, yaamn srrna da, tadna da varamazlar. Dnyamz, yani
mdiki ve gelecek- zamann evi ikiye blnmtr. Bir yanda az sayda zaman hrszlar, te ya
rlarca zaman alnanlar. Zaman hrszlarnn hkmettii bu dnyada, hayal kurmak su ilemek
Ve hele de, zaman hrszlar olmadan da yaanabilecei hayalleri kurmaya baladn m, srgn

srgn, lmlerden lm been. Zaman kullanma, deerlendirme konusunda en tumturakl szleri

lar ederler. Zaman alanlar, zaman kullanma konusundaki gzel szleri de yrtmlerdir, a
rn iini boaltarak ve de kendi keselerini doldurarak. Bizlerden alnan zaman, onlarn var
ldr. Onlar varlklarn kaybetmemek, hep daha ok, daha daha ok kazanmak iin, bizden
ri, bizleri daha ok, her geen zaman daha daha ok teslim almak iin, bize kar kullanrlar
Vakit nakittir, derler. nk bizlerden aldklar nakit, onlara nakit -para, mlk- olarak d
r. Zaman deerlidir, iyi kullann derler, nk bizim yarattmz deerler onlara deer l
t- olarak gider. Zaman yaamn kendisidir. Zamanmz alanlarn ald, sadece yarattm
zamanda yaammzdr, yaamdr. Onlar zamanmz aldka, daha ok aldka, biz yaam ve o
emeyiz, ya da unuturuz. u an ezberimde deil, Nazm'n bir iiri vard. Sabahn krnde, i
, elinde ocuu ile birlikte alt fabrikaya gitmektedir. Kadn ie ge kalmamak iin tel
ocuunu adeta srklemektedir. Tm bunlara ramen, ocuk ge bakar ve hayret iinde, yld
Annenin tepkisi hzla ocuun elini ekmek olur. Dnyadaki en doal varlklar, henz zamanla
a aamasna gelmemi ocuklardr. En doal yetikinler ise, iindeki ocuu koruyanlardr. Do
n eylere armay unutmamsan iindeki ocuk yayordur.
"Karanlkta n parlyor.
Nerden geliyor bilmiyorum.
ok yakndaym gibi grnyor, oysa o kadar uzak ki
Bilmiyorum adn ne.
Ne olursan ol;
Parla, parla kk yldz!" (Eski bir rlanda ocuk arks)
Zaman -yaam- en gzel kavrayan ve deerlendiren insan, herkesin ihtiyacna, herkesten yet
eneine gre yldznn parlakln iinde hep diri tutan insandr. Zaman hrszlar, yld
lar onlar korkutur. Karanln hkmettii bir dnyada, korku dalar aar, korku byktr,
aha ok byktr. Cesaretin korkudan byk olduunu kavrayan insan, karanlkta yeni bir yld
dir. Karanlk, alalma-yabanclama iindeki insanlk, yldzlar oaldka ve birletike y
m- bulacaktr.
"Zaman imize Girmesin Zamann ine Girelim"

Bir nceki mektubumda zaman hrszlarnn ve alnm zaman insanlara geri getiren Momo nun
n ksa ama zl blmler zetlemitim. Artk kentin tm sokaklarn, uzun alaylar halinde dol
mo'nun arkadalar- ocuklar, bykleri dnyay deitirmeyi amalayan bir toplantya ary
eki pankartlarda u sloganlar vard:
"Zaman Tasarrufu? Ama Kimin iin?"
"Neden Vaktiniz Yok? Biz ocuklar Size Syleyeceiz!"
"Zamannz alnyor"
"Dikkat ok nemli: Zamannz Sz Konusu!"
ocuklar "teneke kapaklar ve ddkler alarak, sloganlar atarak" Momo'nun arkada Gigi'nin
yazd mar sylerler:
"Ey insanlk dinle, anla!/ On ikiye be kald/ A gzn tetikte ol/ Zaman hrsz ald/ Ey
e, anla!/ Skntdan patlama/ Gel pazara saat te/ ren, kurtar cann"
nsann iini severek, isteyerek yapmad bir dnyada, zaman alnmtr artk. almann s
iyac iin deil, karlar iin ve zorunlu olduu bir dnya, artk zaman hrszlarnn egemen
dr. Ve zaman bilincine varamayan yetikinlerin sadece zorunlu alma anlar deil, tm zama
r, zaman hrszlar tarafndan alnmtr. Zaman hrszlar egemenliklerini srdrebilmek i
n bo zamanlar da alabilmek, o zaman "bo zaman(!)" kendi istedikleri gibi ynlendirmek z
rundadr. yle ya, zorunlu almaktan artakalan bo zamanlarnzda okumaya, dnmeye, ren
irsiniz. Ve hele de, zamannzn alndn hayal etmek gibi "bo" eyler, su ilemekten fa
ek gibi "zararl" hobileriniz mi var, zaman hrszlar evinizde ve emrinizdedir. Yorgun,
iten geldiniz, uzandnz ya da koltuunuza ktnz, televizyonunuzun dmesine bastnz, t
dnya kld ya, istediiniz kanal sizin, pembe dizi mi, kara dizi mi istersiniz? Eh, mera
kl bir tipseniz, zaman hrsz, haber hrsz olarak, tm cek'leri cak'lar ile sadece gzn
ninizin iindedir. "Hep ayn eyler, hep ayn kiiler!" diye, isyan etmeyin. Zaman hrszlar
an yreinizi, yorulan kafanz rahatlatma grevini de size brakma zahmetinden sizi kurtar
lar. inin ehli uzmanlar, reklamlar dayayverir gznze. Kiradan, yemeden imeden elinizde
uruunuz mu kald? Bu kadar ok altm halde, niye yetmiyor, ya da ok az kalyor diye ca
gulamalara m kaydnz? Diten trnaktan artrdnz -be kuruu harcatp, sizi rahatlatma
asdr onlar. Hem psikologlar demiyor m, stres ve depresyonlarnza en iyi are, en iyi ila
ardan biri, alveri yapmaktr, diye. Ne gzel(!) zaman hrszlarnn hep sizi dnerek aya

e zaman iinde dnebilmek gibi ok ar, ok yorucu eylere saplanmadan, tkenirken tketiy
ken tkeniyorsunuz. stelik onlar, tkettike tkendiinizin farkna sizden nce varrlar. Za
lara ayarlatmak gibi bir mertliin iindeyseniz, tkeniiniz ke vardnda, mertliinizi
sizden kestikleri dentilerle, klinikleriniz, oklarnz, haplarnz, hapishaneniz hazrdr.
Zaman pheli kullananlar ve phe, zaman hrszlarnn en korktuklar eydir. nk phe b
an bir kvlcm gibidir. Kvlcm daha bandan sndrmedinizse, yangn olabilir. Zaman iim
alanrz. Fizik yamz ne olursa olsun, iimizdeki ocuu, genlii, diri olan yaatabilme
yalanan iimizden atabilmek iin zamann iine girmeliyiz. Zamann iine girdiimizde, zama
arn da, zamanmz alanlar da tanmaya balarz. Zamann iine girmek bilintir. Zamann
anmzn alndn, zaman hrszlarn bilmek nemlidir ama, yeni olabilmak iin bu kadar
e zamann iine giren, zaman hrszlarn tanyan deil, zaman, zaman hrszlarn ve onlar
ayrandr. nsan kader ve zorunluluk zamanndan zgrlk zaman ve dnyasna gtren yol d

(1) Momo, Michel Ende, Kaynak Yaynlar

KORKU HEP OTORTESN ARAR

Dostlarmzla ve sevdiklerimizle ilikilerde zellikle zen gstereceimiz eylerin banda

umuz gelir. Barmak terrdr. Srekli barma hakkn kendinde grenler, terrn mutlak bir
eyenlerdir. yleyse biz barma hakkn, barmay, mutlak ve ama haline getirenlere kar v
mizde bu hakk sresiz srdrmek isteyen BEN'e kar kullanmalyz. nk bizler iin barm
tlak ve ama haline getirmek isteyenlere kar sadece bir ara olmaldr. Barmak, olumsuz b
otorite, ynetme belirtisidir. nsann yaln, yabanclamam doasnda otorite yoktur. nsan
yaln ilikisini srdrd dnemlerde, toplumda otoriteler yoktu. Otorite korkudan domutur
aki insan egemen olamad iin, korkusundan dolay doa glerine tapt. Srrna henz ereme
b. varlklar onun tanrsyd. Doa dinleri byle dodu. Korku hep otoritesini arar. Ya da kor
utarak otoritesini salamaya alr. Korkann yapt en kolay ey barmaktr, lktr. D
elirli bir aamasnda yine kk, temeli otoriteye bal, bir kurum daha, yani aile ortaya k
ile, erkein, zellikle de babann tartmasz otoritesine dayanr. Barmak hakkna da en o
llikle de erkekler ve baba sahiptir. Modern ve demokratik olduu sylenen toplumlard
a da tm bu haklar yasalar karsnda snrlanm, hatta ortadan kaldrlm grnse bile, b
varlklarn srdrrler. stnlk, barma, iddet hakknn yokedilmesi, toplumsal bir devr
insann kendi iindeki devriminin sonucu olabilir.
Saint-Exupery'in o 'kk', olaanst gzel yks "Kk Prens"i bilinir. O ykde, Kk P
n 10. blmden aktarmalar yapmak istiyorum:
"Sonunda krallk edecek birini bulduu iin Kral:
- Yakla da seni iyi greyim, der.
Kk Prens etrafa baknp oturacak yer arad. Ama kraln krk mantosu gezegeni batan aay
yer bulamadndan ayakta durdu. ok yorgun olduu iin de esnedi.
-Kral huzurunda esnemek grg kurallarna aykrdr, dedi Kral. Yasaktr!
Kk Prens utanarak:
- Elimde deil ki, dedi. Uzun bir yoldan geliyorum, hi da uyumadm.
-yleyse, dedi Kral, esnemeni emrediyorum. Yllardr kimsenin esnediini grmedim. Esneme
denilen eyi merak ediyorum. Haydi, bir daha esne bu bir buyruktur!
Kk Prens'in yz kzard:
-Ha! yleyse bir esnemeni, bir esnememeni emrediyorum.
Kral biraz kekeledi, yzn ekitti. nk Kral hereyden nce otoritesine sayg gsterilmesi
i. Kendine kar gelinmesine gz yummazd. Mutlak bir krald o. Ayn zamanda ok iyi bir adam

da olduu iin, akla yakn buyruklar verirdi.

'Bir generale deniz kuu olmasn buyursam ve general szm yerine getirmese, su generalin
eil benim olur' der dururdu.
Kk Prens rkek rkek:
- Oturabilir miyim? diye sorunca,
- Oturman emrediyorum, dedi Kral ve beyaz krk mantosunun bir ucunu grkemle kaldrp yer
verdi.
Kk Prens ayordu:
Gezegen minicikti, neyi ynetiyordu bu kral?
- Kral hazretleri, dedi, af buyurun. Bir sorum var.
Kral abucak:
-Soru sorman emrediyorum, dedi.
-Kral hazretleri neyi ynetiyorlar?
Kral ksaca:
-Her eyi, dedi.
-Her eyi mi?
Kral elini hafife kaldrp, gezegenini, br gezegenleri ve yldzlar gsterdi.
-Btn bunlar m?
-Btn bunlar.
Bu kral yalnz bir kral deil, ayn zamanda evrensel bir krald. Yldzlar da sznz dinler
-Elbette! Bir dediimi iki etmezler. Disiplinsizlie hi gz yummam.
Kraln bu gc Kk Prens'i artt. Kendi elinde byle bir g olsayd, gnde krkdrt ker
hatta yz, ikiyz kere gnein batmasn seyredebilecekti. Hem de iskemlesini ekmeye hi lz
lmadan! O anda yapayalnz brakt kk gezegenini hatrlayp, biraz ii burkuldu ve kralda
ek dilemeye karar verdi.
-Gnein batmasn grmek isterim... Hatrm iin... Emredin de gne batsn.
-Bir generale kelebek olup bir iekten bir iee umasn veya bir trajedi yazmasn veya d
olmasn emretsem de general emrimi yerine getirmese, su kimde olur, onda m bende mi?
-Sizde, dedi Kk Prens, hi ekinmeden.
-Tamam, herkesten yapabilecei eyi istemeli. Otorite de hereyden nce akla dayanr. Sen
kalkp halkna kendilerini, denize atmalarn buyurursan, halk ayaklanr, devrim yapar. Ak
la yakn buyruklar verdiim iindir ki, yerine getirmelerini istemek hakkmdr."
*
Byle. Kktm, ocukluktan ergenlie gei yandaydm. Mahalle aras sohbetlerinde en ok
ilerin anlar dikkatimizi ekerdi. Bir duvar dibi sohbetimizde, teskeresini alm birisine
merakla sormutuk: Sen hi generalden tokat yedin mi? Cevab bize gre ilginti. Paalar
adamdr. Ben paann emireriydim. Yemediklerini bana verirdi. Biliyorsunuz ben ortay ortaokulu kastediyor- bitirdim. Asker oca aslan kediye bodurur. Yeni girmitim, ilk ta
limden sonra avu beni ard. Karsndaki aac gsterip bu ne? diye sordu. Ben de aa
an onun ad burda ku. dedi. Herif ilk mektebi bile zor bitirmi. Mantkszlk dikkatimizi
i. Yeniden Paalar istese dayak bitmez mi? diye sorduk. Sorumuzun cevabn alamadk.
Gelimi, modern ve szde demokratik toplumlarda asl tanr paradr. En byk otorite odur.
o otoriteyi koruyan da silahl glerdir. nsan aklna en aykr eylerden birisi, militarizm
. blm gelitike, topraa ilk itler ekildike, snr denen ey ortaya ktka, mlke
ylerden biri, kendi silahl birliklerini kurmak oldu. nk, mlk olann ynetmesi, otorite
as gerekiyordu. Onlarn barmas gerekiyordu; iddet, sadece onlara hak olan bir eydi. T
unlar nasl ortadan kalkacakt, her trl otorite ve ynetmeye kar kabilir miydik? Ynetm
oriteyi insanln u aamasnda tamamen reddetmek akla dayal olur muydu? Diyelim ki byk s
mlk sahiplerini devirdik. Onlardan sonra bizim yneticilere ihtiyacamz olmayacak m?
Snflara, katlara, kastlara blnm dnyamzda insanln en byk elikisi ynetenle yne
dir. Ynetenlerin salt ve mutlak ynetici olarak kalmak istedii bir dzen insann aklna da
, hakkna da kardr. Byle bir dzende ynetenler hep ayrcalkl kalmay hedefler ve bunun
gcn ve otoritesini kullanr. nsanlk tarihinin bu en byk elikisini zmede yeni bir y
de ihtiya vardr. Yeni tip ynetici olma ayrcaln da ortadan kaldrmak ister. Bir baka
yeniyi temsil eden bir ynetici kendini, -ynetme hakk ve ayrcalklarn- yoketmek hedefini
gdendir. Yeniye en ok zarar veren, rten, yeninin iinde eski ynetim ve ynetme alkanl
lerdir. O, yetenek ve yaratclkla deil, ele geirdii yetki ile, rtbe ile durumu idare e
meye alandr. Onun otoritesinde bir gn, -artlar olutuunda- otoriteyi yoketme perspekt
oktur. En kt sarholuk otoritenin verdii sarholuk, en kt sarho, kendini ayrcalkl bi
yan ve koruyandr. O, sadece kendine aktr.

Kendi otoritesini yoketme bilinci ve ruhu ile dolu bir yneticinin ynetme anlaynn temel
i, sevgidir! Sevgiyi sevgi ile deitirmek istiyorsan, karsndakinde bir eyler uyandraca
sn; heyecan, nee ve k vereceksin. Bu, youn bir aba ve emei gerektirir. Ynetme ve oto
i kendinde bir allah vergisi, tanr buyruu olarak gren kii dnyann en sevgisiz yaratd
evgi deil sadece nefret ve isyan uyandrr.
GUERNCA DAN CORAFYAMIZA
SAVA VE AYDIN MANZARALARI

I.
Dmanlarmzn irenlii/
Gecemizin Yavan Rengine Sahiptir
Kimimiz altmndadr kimimiz gitti daha telere
Kimimiz bir avu kemiktir oktan
spanya genliimiz
spanya bir kanl gldr gsmzde alm
spanya arkadalmz lmn karanlnda
spanya arkadalmz aydnlnda altedilmez umudun
ve keza zeytin aalar yrtk prtk
ve toprak sar ve toprak krmz ve delik deik

Frankocularn (Falanjistlerin) Cumhuriyetileri yenip ynetime gelmeleridir Madrit'in

d. Ve Madrit'in dnden 23 yl sonra yukardaki dizeleri yazyordu Nazm Hikmet... 23
oskova'da yaanlan bu duyarllk, retici olmaldr kimilerimiz iin... Ve hele de en duya
arn syleyen aydnlarmz iin. Bugn spanya'da deil, dnyann bizden cra bir kesinde
nyor bu katliam ve sava. Her gn yeni Guernicalar bombalanyor iimizde.
Yl 1936. spanya'da Nisan ve Mays seimlerini Halk Cephesi kazanyor. General Franco, Te
mmuz'da kar bir askeri darbe balatyor. Frankocularn en byk destekisi -gerici i gl
a- Nazi Almanyas ve Faist talya gleridir. sava giderek yaygnlar. Halk Cephesi, gr
steine sahiptir. Ama, Halk Cephesi kitleleri uzun sreli, uzun soluklu bir mcadelede
tutacak organizasyon konusunda ciddi zaaflar gstermektedir. phesiz devrim kitleleri
n eseridir ve bu anlamda kitle destei nemlidir. Ama, bu destek kadar, o mcadelede nclk
eden glerin duruu, dayankll, direnci, hazrl ve esneklii de ok byk nem tar.
i iinde de amalar ve hedefleri ciddi farkllklar, elikiler tayan glerden olumaktay
yiit, gzpek eylemleri kmsenmeyecek, kitle gleri olsa da, uzun sreli yeralt mcadel
hazrlanm, disipline bir gerilla sava, ynetme ve kurumlama perspektifinden yoksun anar
ler vard. Cephenin teki ucunda, monariye kar ara tabakalar, yerel burjuvaziyi temsil e
den liberaller... Ama ve hedefleri en belirgin grnmesine ramen, seim zaferinin sarholu
ndan aylamam ve dmann gc kadar, dostlarnn kararszln kavrayamam komnistler v
*
GUERNCA... spanya Baskllarnn kk kutsal kenti. Kutsal Mee aac bu ehirdedir. 36 N
k ve bulutsuz bir bahar ikindisi, Alman uaklarnn saldrs balar. lk saldr, imha edici
arn ve ok alaktan uu yapan uaklarn makineli tfek yamuru idi. kinci saldrda sadec
alar kullanld, birincinin izlerini ve utancn rtmek iin... Yangn bombal saldrda
lan bombal saldr balatld tm dnyaya: Baskllar kendi ehirlerini kendileri yakmlard
spanya isava, o dnem Paris'te yaayan resim dehas Picasso'nun bohem sanatln ve h
etti. sava, Picasso'ya kendi zel, bireysel atmalarnn deil; yaanan ann, insanln
nemli olduunu hatrlatt.
VE GUERNCA
20. yzyl resminin mitosu Picasso Guernica tablosunu yaratt. Ama bu mitosu ve bir resi
m miti olan tabloyu Guernica yaratt.

Guernica'dan nce Picasso'nun isavaa kar tavr ald ilk yapt Franco'nun d ve yala
dan oluan bir dizidir. Picasso, klasik ve gerekstc yaptlarndan sonraki, gerek anlamda
itik/radikal ilk sanat eserinin satndan gelen tm geliri Cumhuriyeti spanya in Yard
akt.
Picasso, Guernica tablosuna, katliamdan be gn sonra (1 Mays'ta) balad. buuk metre bo
sekiz metre geniliindeki bu tablo haziranda duvar resmi olarak sergilendi. lk ser
gide Guernica tablosunun yannda P. Eluard'n Guernica Zaferi adl iiri de yer alyordu.
Guernica, hava saldrlarna kar sivil ve savunmasz halkn ektii aclarn sembol olara
grd.
Eluard'n Dmanlarmzn irenlii/ Geleceimizin yavan rengine sahiptir dizeleri ve gece
i -siyah, maviye alan gri ve lambann hoyrat - tabloyu belirleyen renklerdir. Tema ola
ak gereki olan bu yapt, uslp olarak Picasso'nun ilk ustalndaki resimlerinin abartl v
anlar, gerekstc dnemin anatomik biim arptmalar ve nesnelerin sentetik kbist zelli
tar. Guernica'nn st blm, Picasso asndan ierik olarak, nemli eyleri, alt blm is
eder. Alegorik bir anlatm kullanlan resimde yanl yorumlamalarn aksine boa spanya'y de
ddeti; at ise, halk simgeler. Yine atn ba zerindeki ampul ve n halkalar Hristiyan i
fisini, ellerdeki izgiler halktaki batl inanlar ve kadercilii anlatr. Tablonun ierik,
slp ve teknik zellikleri, genel -kaba- hatlar ile byle. Ya Guernica'nn kltr-sanat ve s
nat dnyas ile birlikte, insanlardaki yanks ve etkisi...

II.
Dnyay Verelim ocuklara
Hi Deilse Bir Gnlne

Gelecei ve yeniyi kurmak isteyenlerin ve bu uurda mcadele edenlerin, Guernica'ya ba

kmalar yetmez. Gerek, grnenin gerisinde yatandr. Fiziksel bir kusuru yoksa, her gz bak
ar. Ama bakmak, grmek demek deildir. Ya grmek, anlamaya yetiyor mu? Sz konusu Geuern
icalarsa, geree ulaabilmek iin bakmak ve grmek eyleminin, paylamak ve bilmek eylemiyle
birlemesi gerekiyor. Bakmak ve grmek, tek bana ele alndnda sadece bir duyudur. Kaba
ik, gereksinmenin tutsa olmu kstl bir duyudur. Gerein mayas, salt gzle grlmez, y
Picasso'nun mit eseri Guernica'ya, yapldndan beri belki milyonlarca gz bakmtr. Salt
e baktnzda, o olaanst eserde ustaca ve byk bir maharetle kullanlm renkleri, k
insan yzlerini grrsnz, o kadar... Ya aclarn nedeni? Ona ancak, o acy bildiiniz ve p
diinizde ulaabilirsiniz... Guernica tablosu, salt sanat adna gzellikler, ekilen insan
i aclarn resmedilmesi deil, irkinliklerin de abidesidir. te, Picasso'nun Guernica'snn
radan gelir. Resim sanatnn tm gzellikleri ile, insana ektirilen aclarn olanca irkinli
bir arada resmedilebilmesi, yani gerein mayasn grebilmek... Guernica bunun iin resmin
'mit'idir. Sadece be duyuya sahip olmak insan insan yapmaz. nsan be duyusu ile birl
ikte, pratik ve zihinsel duyularn zgrce kullanabildiinde, insani duyular, duyularn ins
ani zellii de, insaniletirilmi doa sayesinde varolur. nsaniletirilmi doas olmayan b
n, en aa vahi ana ve hatta neslinin geldii hayvanla mahkum edilmitir. Sadece Guern
Halepe ve Etru'taki manzaralara baktmda da bunlar dnrm.
Halepe; hayvan, ot yerine bile konmayan, Etru; kknden, dnyamzdan sklmek istenen insan
Halepe'yi de, Etru u da, insan olarak, insaniletirilmi, insan doamzla anlayabiliriz, k

vrayabiliriz. nsaniletirilmi doamzdan km, karlm insanl talayan (sanrm O.

hatrlar msnz? Ekmeimi gzyama bandm da yedim/ adam olana ok bile.. diye. Kan gl
mzda ekmei bile zor bulan milyonlarca insanmzn kat, gzyalardr.
*
Picasso'nun Guernica'sndan bu yana 60 yl geti. Orada on binlerce -hemen hepsi ii, eme
ki, yoksul insan- ld, hatrlayabiliyor musunuz? 1936-39 yllar arasnda spanyol faistle
seimle ynetime gelmi Halk Cephesi'ne kar savanda, bir milyonu akn insan ld. Guern
suna bakarken, yreinizde milyonlarn acsn hissedebiliyor musunuz?
Guernica insan niye bu kadar kolay kurbanlk oldu? Ynetime gelmi Halk Cephesi, neden a
buk yenildi? Guernica ve spanya isava, bugnk corafyamza k tutan dersler ve deneyle
udur. Yazmzn ilk blmnde ksmen deinmitik, devam edelim.
Bilinir ki sava, politikann baka aralarla -iddet aralaryla- devamdr. Halkn byk de
m, stelik de seimle ynetime gelmi spanya Halk Cephesi Hkmeti'nin kavramad ya da k
emedii gerek budur. Hitler ve Mussolini destekli Franco, isava balattnda, Halk Cephe
rlii bu yeni duruma -politikann iddet aralaryla devam durumuna- hazr deildi. Halk Cep
i kitle desteine sahipti, ama kitleler bu yeni duruma kar rgtl deildi. Franco d dest
di ama -i savaa- hazr organize bir askeri gce de dayanyordu. Bu tr savalarda sava y
-kurmay- ok nemlidir. Barl dnem rgtlenmeleri ile sava dnemi rgtlenme ve mcade
Savan kurallar ok farkldr. te, kitle destei gibi ok nemli bir olguyu arkasna alsa
phesi byle bir ncden yoksundu. Balayan kanl, acmasz sava, gl bir irade birliinde
arkl dnce ve inanlara sahip, her kafadan bir sesin kt Halk Cephesi Bakanlar Kurulu
du. ncnn irade paralanml, kararszl, kitlelere de yansyordu. Uzun sren i sava
nlarnn byk fedakarlk ve kahramanlklar ile doludur. rgt ve ynetme tarz bir kez daha
diyordu. Halk Cephesi ac bir yenilgiye uramt. Artk Frankocular ynetimdedir. Bundan son
a olanlar -zellikle de corafyamz asndan- ok nemli dersler ve deneylerle doludur.
sava yenilgisine ramen gerilla sava durmad. Halk Cephesi'nin kararsz mttefikleri, cu
yeti de olsa mlk sahibi snflarn temsilcileri, aydnlarn nemli bir blm umutsuzluk i
oldular ya da katlar. Ayrca, daha isava bitmeden Franco cephesinin gerisinde gl bir
illa hareketi kurmann imkan ve artlar vard. Ama yamal boha, kararsz Halk Cephesi Hkm
e sava bakanlar bu konuda da basiretsiz kaldlar.
savatan sonra yrtlen gerilla savan srdrenler, komnist ve devrimci radikallerdi am
ha ok merkezi bir yapdan yoksun, kendiliinden oluan gerilla birlikleriydi. Lojistik
destekleri ok zayft. Uzun yllar inatla yiite srdrlse de, gerillalarda yanl bir ina
inanca gre; eer Hitler yenilirse bu, Franco'nun da sonu olacakt. Hitler yenildi ama
bu defa ABD Franco'ya destek kt.
Yine ok ibret verici ve retici deneydir. Franco'ya kar gler -ki daha ok dalara ve k
ana ekilmilerdi- sadece gerilla sava srdryorlard. Gemite byk bir kitle desteine
sonra Franco'nun egemen olduu ehirlerde devrimci almalar ya ok clz ya da buralar d
rkedilmiti. Ve zaten isava yenilgisinden sonra buralardaki ii ve emeki kitleler byk b
moral bozukluu iindeydiler. Buralarda ynlar tekrar rgtleme, yreklendirme ve gerillay
uk aldracak barikat savalar, ehir gerilla eylemleri, ayaklanma vb.. mcadeleler yok de
necek kadar azd. Ve sonuta erken silahlara veda politikasnn nderleri gerillann da yen
isini hazrladlar.
*
Btn bunlarla birlikte Guernica'dan corafyamza, Halepe'den Etru a katliamn, srgnlerin
u ve asl tan ocuklar dnyorum. Sevgili Nazm'n dizeleriyle:
dnyay verelim ocuklara hi deilse bir gnlne
all pullu bir balon gibi verelim oynasnlar
oynasnlar trkler syleyerek yldzlarn arasnda
dnyay ocuklara verelim
kocaman bir elma gibi verelim
scack bir ekmek
somunu gibi
hi deilse bir gnlne doysunlar
dnyay ocuklara verelim
bir gnlk de olsa rensin dnya arkadal
ocuklar dnyay alacak elimizden
lmsz aalar dikecekler

III.
Ressamlk Hibir Zaman Evleri
Sslemek in Varolmamtr

Senin gznde bir sanat nedir? Eer ressam ise yalnzca gzleri olan, ya da mzisyen ise y
kulaklar olan bir budala m? Tam aksine, sanat ayn zamanda srekli hareketli, yakc ya
mutlu olaylar her biimde yantlamaya ve alglamaya hazr siyasal bir varlktr... Hayr, re
mlk hibir zaman evleri sslemek iin varolmamtr. O, dmana kar bir savunma ve saldr
so, 1945)
lmez, nesillerden nesile, gelecee uzanan byk bir sanat yapt ve sanatnn, ayn zamanda
bir varlk olduu gereini Picasso yukardaki zl ve sade szleri ile dile getiriyordu. Na
i Guernica'y bir bayapt, Picasso yu da byk, mitos yapan siyasal olaylar ve siyasal eyle
mler iinde siyasal bir varlk olarak tavrlar olmusa... insanlk ve toplumlarn tarihi inc
lendiinde, amaz olarak ortaya kan bilimsel olgu udur: Kltrn her alannda olduu gibi
da byk ve lmez yaptlar, insanln ve toplumlarn byk alt-st olu dnemlerine denk d
ptlara damgasn vurmu sanatlar da, bu byk alt-st olular ierisinde ortaya kmtr.
ir gerektir ki; bu sanatlar ayn zamanda nemli politikaclar, dn ve eylem insanydlar
rnein, rnesans, damgasn vurduu aa kadar insanln en byk devrimi idi. Engels in de
..devler isteyen ve (dnce gcyle, tutku ve karakteriyle, evrensel apta ve bilgelikte) d
evler reten bir ad. Modern burjuva dzeni kuran insanlarda olmayan tek ey burjuvaca sn
malard. Tam tersine, an servenci zellii, u ya da bu lde bir esin kaynayd onlar
mli insanlar arasnda bir ok yer gezmemi, drt be yabanc dil bilmeyen, bir ka alanda par
amayan, hemen hi kimse yok gibiydi.
ok byk bir ressam olan Leonardo de Vinci, te yandan ann en nemli fizikilerinden bir
r matematiki, mekaniki ve mhendisti. Yine ressam olarak -gnmzde dahi- byk bir ne sah
brecht Drer, ok iyi bir heykeltra, mimar ve gravrc idi. Rnesans'a damgasn vuranlarda
nekleri oaltabiliriz. rnein, Fransz Devrimi ile balayan aydnlanma ve ilerleme ana d
ran Voltaire, Rousseau, Diderot ve bunun gibi tarihsel ahsiyetler, sanat, yazar, fi
lozof gibi byk kiiliklerin yansra, an etkilemi nemli eylemciler ve politikaclard
lk tarihi asndan nemli kiilerin ortaya kt yer, pratik mcadelenin orta yeridir. 19
sn vurmu sanatlar ve yazarlarn da hemen hepsi dnemlerinin en aktif politik kiilikleri
. Kltr ve sanatn lmszleri arasna girmi, 20. yzyla ait kiilikler Birinci ve kinci
tek lkelerdeki byk alt-st olular ve devrimler dneminde politik mcadele ve eylemlerin
ndedirler.
*
Ayn zamanda bir yazar, air, heykeltra, seramiki, grafiki de olan Picasso, sanatn her a
lannda lmsz olanlara imzasn atsa da, onun bayaptlar siyasal bir varlk olduu dneml
nlard, tpk Guernica gibi. Zaten, sanat, Picasso'ya gre bir tr ayaklanmadr : Var olan
kar kullanlabilmeleri iin sanat ve zgrln Prometheus'un atei gibi alnmalar gerek
1881'de doan Picasso'nun bilinen ilk almas 1889'da yapt -yalboya- matador dur. lk
i 19 yanda yaplmtr. Ressam babadan ald resim yeteneiyle ilk yaptlar da sradan de
asso'yu Picasso yapan zel, bireysel i atmalarndan toplumsal atmalara yneldii dnem
unlar da sadece Picasso'nun iradi abas olarak gremeyiz. nk bilin ve insan yaad ma
ir rndr. Picasso'nun en byk yaptlarna ilham veren ortam, gerek dnya ve gerekse vatan
'nn byk alt-st olu dnemleridir. Paris'te de yaasa Franco'nun D ve Yalan adl yap
at olarak ilk byk ayaklanmasdr.(Ocak, 1937) Guernica'da, Picasso, gemi, yaanan an ve
cei birletiren bir resim dili oluturmutur. Guernica'da Picasso, Hristiyan ve gemi spa
kltrnden yararlanmtr. Guernica ile Picasso yaanan an -spanya sava n- resmetmi
icasso, resim sanatnn ekolleri ile birlikte kendi tarzn oluturmutur. Guernica ile Pica
sso anti-faist bir sanat dili ile kendinden sonra gelenleri de etkilemitir. Devrim
de bir sanattr. Gemi kaynak ve damarlarn yakalayamayan, tarihini, insann, mozayiini
ince karamayan, evrensel olanla yresel olan birletiremeyen ve de kendi tarzn oluturam
n bir mcadele, devrime varamaz.
spanya doumlu enternasyonalist Picasso, 1944 ylnda Fransa Komnist Partisi'ne girdiinde
unlar sylyordu: Komnist Parti'ye giriim, benim tm yaammn ve tm sanatmn mantks

nk ben, gururla syleyebilirim ki, ressaml asla salt bir elenme ve oyalanma sanat ol
grmedim. Benim silahlarm olan izim ve renkler aracl ile dnya ve insan bilgisinin gitt
daha derinine inmek istedim. nk, bu bilginin bize, hepimize her gn gittike daha ak olm
sn istiyordum. Ressamlm aracl ile gerek bir devrimci gibi savam olduumun bilinc
Fransa Komnist Partisi yesi, Fransa'da yaratlm Guernica'nn ressam Picasso, tablosunu
sindeki direnie armaan ediyordu: Guernica, spanya Cumhuriyeti'nin maldr ve bu lkeye an
ak kamu zgrlkleri yeniden saland gn girebilir.
*
Halepe de kan deryasdr. Baas-Saddam smrgecilii ve ovenizmi, savunmasz insanlardan ya
t bu kan deryasn. Ya, halk savunmasz brakanlar kimlerdi? Gney Krdistan daki ihanet i
gnlk karlardan burnunun ucunu gremeyen ilkel milliyetilik...
Etru'ta tm insanlk direnmektedir. Etru'a tm insanlk yreini koymaldr. Bir dayanma
rkezi olmaldr Etru...
Yaptm her eye neden tarih attm sanyorsunuz? nk sadece bir sanatnn almalar
yaptn ne zaman, neden, nasl ve hangi koullar altnda yarattn da bilmek gerekiyor. (
Yaad dnemin tan ve silah olmayan bir sanat eseri ve sanat er ya da -biraz- ge, ta
ni alr. Kalemini, sanatn ezenlere kar bir saldr ya da savunma silah olarak kullanmaya
ydn tipine, ezenlerin dzenine midesi ile baldr. Bir yere midenizle balandnz m, dn
nizle de oraya balanrsnz. Aydn ve sanat bamszl ndan anlalmas gereken yan ya
yden -zellikle de ezenlere kar mcadeleden- azad eden, bamszlatran aydn ve sanatla
n bir yerlere kiisel kar bayla baldrlar. Yaral parmaa tkrmez bylesi aydn, sanat
rebilecei bir ey yoktur. spanya sava na, dneminin pek ok aydn ve sanats byk de
azlar, enternasyonalist tugaylarda elde silah savat. Bu sava ierisinde byk yaptlar o
kt.
Bgn corafyamz yanyor. nsanl ile yanyor. Tarihi, kltr, doasyla yanyor, katledi
ki sorunlara szde duyarl davranan aydn ve sanatlarmz, iimizdeki bu yangn seyrediyor
ayanacamz g, ad-san ne olursa olsun, suskun, pimpirikli aydnlar deil; halkn ayaklan
estetik yeniden kazanma dntrecek olanlardr, diye dnyorum.
NEREDEN BALAMALI;
YMSERLK VE KLTR ZERNE

Ezeli ama ebedi olmayan bu ok uzun maratonun, son vurumasnda, ezilenlerin dmandan dah
a tehlikeli dman, karamsarlktr. Dman seni yenmek iin hem her trl arac kullanr ve
onun iin. Onlar maddi iddetin yannda manevi iddeti de kullanrlar. Bilirler ki, bazen
-hatta ou kez- manevi iddet birincisinden daha ok etkilidir. Elbette, hibir sava salt
duygularla, ruhla kazanlamaz ve zellikle de maddi aralarn, tekniin olaanst boyutlarda
litii dnyada... Ama duygularn, zellikle de kararllk, saldr ruhu, gibi duygularn ba
byktr. Ezilenlerin son byk saldrsnn, byk dnr ve pratikilerden, retmenlerin
e saldr ruhu baarnn drtte dr. Saldr uzun bir sava srecinin tek yntemi olamaz
kanca bizlerden kat kat stn dmanmz karsnda... ok uzun sre savunmak, korunmak iin
nda kalabiliriz. Daha fazla g toplayabilmek iin belki de sk sk geriye ekilmek kanlma
bilir. Yaanan ann zelliklerine gre kullanacamz yntem -saldr ya da savunma-ne olurs
, bu yntemlerden baaryla kmann olmazsa olmaz art, srekli, tkenmez ve kendini yenile
niden reten bir kararllk ve saldr ruhudur. Kararllk ve saldr ruhunun mayas da, iyim
ir.
yimserlik bir kltrdr.
Yeni, iyimserdir; iyimserlik, yeninin kltrdr.
Hangi yntemi -saldr, savunma- kullanrsak kullanalm, saldrlarmz ba bozuk, macerac
kln tamamal. yimserliimiz de bilinli bir direncin ifadesi olmaldr. Diren, bilinc
rgtte derinlemesidir. Yetkinlemeyen, olgunlamayan bir diren zayftr, karamsarla, ba
lgilere, kaplar hep aktr.
Szkonusu gnmzse, yaanan dnem ise, corafyamzn batsnda karamsarlk iyimserlie henz

karamsarl, deiik biimlerde 17 yldr kendini iyimserlie egemen klabildi. Kaba bir m
akarsak yle syleyebiliriz; iyimserlik olarak gsz isek, demek ki bu eskiye dayaldr. o
renli, her art altnda varln srdrebilecek rgtler yaratamadk, bu doru. Ama, Anadol
ir direnme geleneine sahiptir... zerinde ok gl olarak ykselebileceimiz bir direnme k
dr. Yeni kltrmz kksz deildir. Damarlarna inebilirsek, younlaabilirsek, dayanabilec
alabileceimiz ama amak zorunda da olduumuz hareketler ve kiilikler vardr, uzak ve yakn
gemiimizde. Ama ne yazk ki, olduumuz, durduumuz noktada iyimserlik kvlcmlar olsa bi
ler, korlarn zerini rtm durumda. Yine, ezilenler tarihinin en bilinli, en iyimser klt
irasna sahibiz. Ksa ama arpc bir rnek vermek gerekirse; Karl Marx ve yaknlar uzun yl
adece ak dmann deil, aln ve sefaletin de youn saldrs altnda olmulardr. Tam o
zilenlerin kanlamaz bakaldrlar demokratik Avrupa'da kanla, katliamlarla bastrlyor
bir ortamda Marx'n olaanst iyimserliini, ei Jenny Marx bir yaknna mektubunda yle an
Hayat o kadar toz-pembe deil sevgili Lina'm (...) Hatta sevgili Karl'mn byk bir mutlul
ukla, tehlikelerden kurtulduunu dnmek bile bana korku veriyor. Onu her zaman kendini
daha byk, daha korkun eziyetlere adam olarak dnyorum ve hayatmz ve geleceim hakk
ir karar verebilmi deilim. Sevgili Karl'm hep gvenli ve cesur; bugn bizi ezen her eyde
hayat felsefemizin yakn zaferini gryor.
Her an ldrlmek tehlikesi ile yzyzeyken bile, bylesi iyimserlik byk bir kltrd, by
r kltr devrimi idi.
Bugn iimizin batsnda tam bir karamsarlk kltrnn saldrs ile kar karyayz. Bu
itikadan gnlk yaamn her alanna kadar hemen hereyde sryor. Ama daha tehlikeli olan iy
lik ve yeni adna karamsarlk retenlerdir. te, bunlar, bu ruh hali dmandan ok daha dm
serliin. imizde grlen saylan bu mihraklar yenilmedike, iyimserliin kltr karamsarl
yacaktr. Demek ki, dmann karamsarlk kltrne kar yeni ve kkl bir kltr devrimini
alatmalyz.
imizde, bir kltr devrimine ihtiyacmz var..
bir kltr devrimine..
kltr devrimine...
SOYUNAN LEYLAK YKS

Her insann yreinde, sadece kendine ait minicik bir oda olmaldr. Hi kimse izin almadan
ve at kap girmemelidir oraya. nsann dokunulmazl, insann insan olarak en doal hakk,
ayrnt da balar. Gelimi insan olmann olmazsa olmaz kouludur bu; dokunulmazla sayg v
mek. Kim olursak olalm, uzaklk yaknlk derecemiz ne olursa olsun, oraya -o dokunulmaz
odaca- karndaki istemeden girmeye kalktn m, artk sen bir sahipsin.
Sahip olmak drts ve duygusu, sahiplenmenin egemen olduu bu dnyada, sahip olunan bile
olsan, beyninin, yreinin, ruhunun iine dek ilemitir. Maddi anlamda da sahip olann sevg
isi, saygs, sahip olabildiiyle orantldr.
Sahip olunan direttiinde, payna den kaba kuvvettir. nsan insana yaln, yalansz, riyasz
vgisi ancak ve ancak zgr bir ortamda ieklenir. Maddi ortamn dayatt sahiplenme anlay
r yerine szmtr.
Sahipler ve sahip olunanlar:
te dnyamzn ayrm!..
Sahiplenme gds ve duygusundan arnmak, yaam emeimizle kazanmakla bitmez. Yaamda, maddi
lamda hibir eyin olmayabilir. Ama, zgr olabilmek istiyorsan, ilkin iindeki sahibi ldrm
lisin.
Karndakine, iindeki odacn kapsn ancak, sahip-sahiplenme koullarnn ortadan kalt

in.
indeki ben e esir olmuan, her eyin oyundur.
Teslim olduun ben tm davranlarna yn verir. Sadece yaadn deil, yaattn her ey
le bartran tm deerler; sevgi, gven, itenlik, paylama, dayanma, iindeki ben'in sund
unlar, roller toplamdr.
inde bar salamadan, dndaki sahiplerle de savaamazsn.
Mutluluk gelimedir.
Mutluluk hareketin ta kendisidir
Hareket ve gelimenin balad nokta, iindeki duraanlk, yani ben'in durdurulduu noktadr
Ben yalandr
Yalan ben dir.
Kimliksizlerdir hep yalan syleyen
Yeni de yalan yoktur.
*
Gel kulaklarma fslda/ nar iei hznl ezgilerini/ hasretin kamsysa eer bekleyi/ an
er kendimi/ ve mutluluk ta kendisiyse/ hareketin/ Soyunan leylak yksnde/ Sahi ne za
man vakti nin tad/ Hatrlar msn/ l yreimde/ martnn merhabasnda/ Seni boyun e
anmtm/ Yanna Krmz Burunlu Palyao'mun/ Gel/ O vakti douran gecelerde/ birlikte kemir
Ben Snamdaym
Ben, snamda Soyunan Leylak yks ym.

NDEKLER
GN DOARKEN BLBL SUSAR , 5
MORNNG, 7
AKAM SEFASI, 10
YREN GTTN YERE GTR, 13
BEN VE BLGE MARTI, 16
Y K DODUN GENERAL STAFF, 26
BR DNCE DEPOSU,
BR FKR ATELYES NN MEZARI BAINDA, 29
YEN NSAN ATE VE RUH DEMEKTR,
YREK VE CAN DEMEKTR, 33
KORKU BYK AMA CESARET DAHA BYK, 36
KORKU HEP OTORTESN ARAR, 41
GUERNCA DAN CORAFYAMIZA
SAVA VE AYDIN MANZARALARI, 46
NEREDEN BALAMALI;
YMSERLK VE KLTR ZERNE, 57
SOYUNAN LEYLAK YKS, 60