Professional Documents
Culture Documents
Alb Seminari 5
Alb Seminari 5
Bashkpunimi dhe
Zhvillimi i Shkolls
Seminari pes i adreson disa aspekte t standardeve t praktiks profesionale t drejtorve t
shkollave. N mnyr t drejtprdrejt seminari adreson standardin 4 dhe standardin 5, prmes
temave n vijim:
Mirnjohe:
Projekti i financuar nga BE IPA 2009 Trajnimi i Msimdhnsve dhe Ngritja e Kapaciteteve t
Komunave dhe Drejtorve t Shkollave (i zbatuar prej konzorciumit t udhhequr nga GIZ IS)
i sht mirnjohs Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH pr
shfrytzimin e Programit t saj pr trajnimin e drejtorve t shkollave (2012). Gjithashtu, projekti
i sht mirnjohs edhe autorve dhe bashkpunuesve t Programit t trajnimit t drejtorve
te shkollave: Dr. Hermann Scheiring, Carmen Mattheis, Selim Mehmeti, Vesel Hoda dhe Sokol
Elshani. E tr prmbajtja n kuadr t ktij seminari sht nga Moduli 7 i programit t GIZit. I tr materiali i ri dhe i rifreskuar sht hartuar pr ti marr parasysh pritjet q dalin prej
udhzimit administrative t Ministris s Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MAShT) me titull
Standardet pr Praktikn Profesionale t Drejtorve t Shkollave. Ky seminar sht pjes e
Programit t rishikuar t trajnimit pr drejtor t shkollave. Seminart e rifreskuara do ti trajtojn
kto standarde si nga ana e prmbajtjes ashtu edhe nga zbatimi i tyre praktik
Seminari u bazua n Programin e GIZ-it pr trajnimin e drejtorve t shkollave (i akredituar
nga MAShT-i m 10.02.2012 me numr zyrtar 45/12 n protokollin e certifikimit t Zyrs pr
akreditim), si dhe u rishikua nga Selim Mehmeti, Osman Buleshkaj dhe David Lynn n emr te GIZ
IS n kuadr t projektit t financuar t BE Trajnimi i msimdhnsve dhe ngritja e kapaciteteve
t drejtorve t shkollave. Kta ekspert e przgjodhn, integruan, rishikuan dhe redaktuan
materialin e trajnimit pr menaxhimin dhe administrimin e shkolls nga GIZ, MAShT, projekti
i BE-s Qasja Ndrsektorale n Arsim (SWAp), Programi pr Arsim Themelor i USAID-it dhe
Programi pr zhvillimin e msimdhnsve n Kosov (KEDP) me qllim q t krijohej nj material
gjithprfshirs, i rishikuar dhe i prmirsuar.
Vrejtje:
Ky doracak sht botuar me ndihmn e Bashkimit Evropian. Prmbajtja e ktij botimi sht
prgjegjsi vetm e Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, dhe
se nuk mund t merret se i pasqyron pikpamjet e Bashkimit Evropian.
Prshkrimi i projektit:
Trajnimi i Msimdhnsve dhe Ngritja e Kapaciteteve t Komunave dhe Drejtorve t shkollave
n Kosov sht nj projekt i financuar nga BE-ja prmes IPA 2009 dhe menaxhohet nga Zyra e
BE-s n Kosov. N emr t MAShT-it, projekti zbatohet nga konsorciumi i udhhequr nga GIZ IS
(duke prfshir edhe Swisscontact dhe IP-consult). Projekti prbhet prej pes komponentve:
(I) krijimi dhe zbatimi i nj sistemi efektiv dhe t qndrueshm t trajnimit, si dhe krijimi i nj
programi t trajnimit; (II) ngritja e kapaciteteve t institucioneve t arsimit t lart publik n
ofrimin e programeve cilsore t aftsimit t msimdhnsve; (III) ngritja e kapaciteteve n nivelin
komunal dhe ngritja e kapaciteteve t drejtorve komunal t arsimit; (IV) ngritja e kapaciteteve
t drejtorve te shkollave; dhe (V) informimi, komunikimi dhe shprndarja.
Zhvillimi i ktij seminari dhe rifreskimi i matreialit t trajnimit u b prmes nj nisme t prbashkt
t MAShT-it dhe projektit Trajnimi i Msimdhnsve dhe Ngritja e Kapaciteteve t Komunave
dhe Drejtorve t Shkollave n Kosov me prkrahjen e BE dhe GIZ IS si partner implementues.
Prmbajtja
1. Hyrje ....................................................................................................................................................................... 6
1.1. Prformanca e pritur ...................................................................................................................................... 6
2. Bashkpunimi .................................................................................................................................................... 7
2.1. far sht bashkpunimi? ......................................................................................................................... 7
2.2. Rezultatet e procesit t Bashkpunimit ................................................................................................... 7
2.3. Komunikimi dhe bashkpunimi me aktert kryesor t shkolls .................................................. 8
2.3.1. Komunikimi me msimdhnsit dhe mes msimdhnsve ........................................................ 8
2.3.2. Kshilli i nxnsve ........................................................................................................................................ 9
2.3.3. Komunikimi me prindr ............................................................................................................................ 10
Fjalorthi ....................................................................................................................................................................... 24
REFERENCAT .............................................................................................................................................................. 25
Shtojca A .................................................................................................................................................................... 26
Shtojca B ..................................................................................................................................................................... 30
1. Hyrje
Shkollat jan pr nxnsit. Pr t br nj shkoll t shklqyeshme, shkollat e suksesshme nuk
mbshteten vetm n drejtort dhe msimdhnsit; ata prfshijn edhe aktor e aktivitete tjer.
Aktor primar n cilsin dhe prformancen e shkolls jan nxnsit dhe prindrit e tyre. Ata
duhet t prfshihen formalisht n zhvillimin e shkolls prmes Kshillit Drejtues t Shkolls (ku
prfshihen edhe aktor tjer), Kshilli i Prindrve dhe, pr nxnsit, Kshilli i Nxnsve. Dhe
prindrit e nxnsit mund t prfshihen n mnyr joformale (d.m.th. pa prfaqsuar ndonj
organ tjetr) duke u angazhuar vullnetarisht n komisione aktive. Shum shkolla t suksesshme
prfshijn organizata t ndryshme nga komuniteti i tyre si biznese, industrin dhe komunitetin
bujqsor ku kto grupe kan interes n prkrahjen e zhvillimi t shkolls. Shkollat e mira e
shfrytzojn thnien e urt Afrikane q thot, nevojitet nj fshat i tr pr t rritur nj fmij. N
kt rast, nevojitet angazhimi i nj fshati t tr pr t kijuar nj shkoll t mir.
Ky seminar ka t bj me prfshirjen e fshatit metaforik pr ta br shkolln m t mir.
Seminari 4 adresoi komunikimin dhe marrdhnien si parakushte pr bashkpunim.
E vlen t prsritet hyrja e seminarit:
Drejtori i shkolls nuk mund t arrij asgj nse nuk bashkpunon me t tjert; kjo sht puna e
menaxhimit dhe udhheqjes. Drejtori i shkolls udhheq shkolln pr t arritur m t mirn prmes:
Prdorimit t shkathtsive personale t komunikimit efektiv;
Krijimit t nj sistemi formal t komunikimit (apo strukturs s komunikimit) q i mban t informuar prindrit, komunitetin dhe t tjert pr zhvillimet e rndsishme t shkolls;
Sigurimit se shkolla sht mikpritse dhe miqsore dhe din si t dgjoj nevojat, shqetsimet dhe
dshirat e aktorve t saj;
Ndrtimit t marrdhnieve personale dhe institucionale brenda shkolls dhe mes shkolls, komunitetit dhe aktorve tjer q forcojn bashkpunimin q prkrah gjenerimin e suksesit t shkolls.
Komunikimi efektiv ndrton marrdhnie dhe marrdhniet shpijn n pjesmarrje dhe
bashkpunim.
Qllimi i ktij seminari sht t siguroj se drejtort kuptojn dhe mojn mundsit e ofruara
prmes organeve formale dhe marrdhnieve q kontribuojn n cilsin e shkolls.
2. Bashkpunimi
2.1. far sht bashkpunimi?
Fjalori elektronik i Oxford-it (Oxford On-line dictionary) definon bashkpunimin si, veprimi apo
procesi i t punuarit s bashku n t njjtn gj.
Ekzistojn disa arsye pse bashkpunimi mes shkolls dhe partnerve t jashtm sht i nevojshm
dhe i pashmangshm:
Bashkpunimi i mir:
- Mbledh fuqi q prkrahin msimdhnsit dhe nxnsit n msimdhnie dhe t nxn
- Mbshtet drejtorin e shkolls dhe stafin e shkolls n arritjen e cilsis s lart n
shkoll
- Krijon mundsi pr mnyra t reja t msimdhnies dhe t nxnit, pr shembull
prmes organizimit t prvojs s puns n firma dhe institucione
- Ndihmon pr financimin dhe organizimin e aktiviteteve si jan ekskursionet ose pr
zhvillimin e materialeve pr msimdhnie dhe t nxn
- Krijon kultur dhe profil t shkolls s hapur dhe shum funksionale
- U ofron nxnsve mundsi pr t prjetuar se ajo q msojn mund t aplikohet n
botn jasht shkolls dhe u ndihmon t zhvillojn kompetencat dhe t planifikojn
karriern e tyre profesionale.
- Plotson krkesat e legjislacionit arsimor (veanrisht n kontekst t decentralizimit)
Diskutohet? E rndsishme?
Aktiviteti i dyt
Krijoni nj loj me role me kolegt q demonstron mnyrn se si do t zgjidhej kjo situat:
prindrit jan ankuar se dy msimdhns n shkolln tuaj shpesh vonohen n msim. Ata jan
par n nj restorant lokal duke pir kafe.
Nj pjesmarrs luan rolin e drejtorit dhe dy t tjer luajn rolin e msimdhnsve. Mbani takimin.
Ftoni grupin q t komentoj takimin. Diskutoni se far lloji i planifikimit paraprak do t mund
t ndihmonte n arritjen e rezultatit t dshiruar.
2.3.2. Kshilli i nxnsve:
Bashkpunimi me nxns ndodh formalisht dhe joformalisht. Forma formale e bashkpunimit
me nxns ushtohet prmes Kshillit t Nxnsve. Prmes formave formale nxnsit mund
t dhn kontributin e tyre n ngritjen e cilsis s shkolls. Kur nxnsit don t bjn dika
n shkoll ata i adresojn krkesat e tyre tek organet prgjegjse t shkolls prmes kshillit
t nxnsve, zakonisht krkesat i adresohen menaxhmentit t shkolls i cili pastaj i drgon n
kshillin drejues t shkolls. Procedurat e przgjedhjes pr Kshillin e Shkolls jan t prfshira
n Nenin 18 t Ligjit mbi Arsimin Parauniversitar n Republikn e Kosovs. Sipas ktij ligji, n do
shkoll t nivelit t mesm t ult dhe t mesm t lart duhet t themelohet Kshilli i Nxnsve.
Kriteret pr przgjedhjen e Kshillit t Nxnsve:
1. Przgjedhja: kandidatt nga secila klas zgjidhen nga shokt/shoqet e tyre n mnyr sekrete
dhe demokratike. Procedura sht e njjt si ajo e zgjedhjeve politike n nj demokraci.
2. Secila klas drgon s paku nj prfaqsues dhe nj zvends.
Roli i Kshillit t Nxnsve sht t punoj n:
1. Prmirsimin e mjedisit arsimor;
2. Prmirsimin e kushteve msimore dhe interesave t nxnsve (p.sh. aktivitetet jashtkurrikulare);
9
Un asnjher nuk
jam informuar me
shkrim nga shkolla pr
rezultatet e fmiut tim.
10
Prshkrimi i kapitujve
Komunikimi me nxns nuk sht i vetmi kur flasim pr marrdhniet dhe prgjegjsit e
shkollave. Komunikimi dhe bashkpunimi i harmonizuar ka ndikim pozitiv n prformancn e
nxnsve (n t nxn/arritshmri) dhe mund t ket ndikim t dukshm n cilsin e shkolls.
Shkolla komunikon me prindrit pr s paku katr arsye:
1. Informim - pr prindrit pr vijueshmrin e nxnsve, progresin akademik dhe zhvillimin
personal;
2. Njohja - pr shkolln q t kuptoj do zhvillim q mund t ndikoj n t nxnit e nxnsit;
3. Kshillim - pr prindrit pr mnyrat se si ti ndihmojn nxnsit n lnd t veanta kurrikulare;
4. Konsultim - me prindrit pr vshtirsit specifike t fmijs n shkoll.
Komunikimi m efektiv mes shkolls dhe prindrve ndodh kur zhvillohet n nj ambient ku
zotron respekti i dyanshm. Dgjimi shpesh sht m i rndsishm se sa t treguarit.
Pasi q komunikimi shtpi-shkoll sht kaq i rndsishm, sht me rndsi q drejtort e
shkollave t zhvillojn mendime t qarta personale pr tu prgjigjur n pyetjet n vijim:
- Pse duhet shkolla t komunikoj me prindrit?
- Pse duhet t komunikojm me prindrit?
- Cilat jan praktikat e pranueshme ose mnyrat m t mira t komunikimit dhe bashkpunimit
me prindr?
- Si reflekton partneriteti me prindr n punn e msimdhnsve?
- Si reflekton partneriteti me prindr n edukimin e fmijve/nxnsve?
- Si reflekton partneriteti me prindr n kulturn e shkolls?
Aktiviteti katr
Kini parasysh pyetjet e shnuara m lart dhe jepni nga nj prgjigje t shkurtr pr seciln, n
lidhje me kontekstin e shkolls suaj. Shkruani prgjigjet n flett e dhna.
Prindrit jan msuesit e par t fmijs; ata jan kujdestart e par pr secilin fmij. Pr kt
arsye, shkolla duhet t ndrtoj ura mes msimdhnsve dhe prindrve, dhe t nxis komunikim
t dyanshm e sistematik pr ofrimin e shrbimeve arsimore.
Duke prdor simbolin,
n tabel:
Personi prgjegjs
Detyra
Prindrit
Msimdhnsit
Aktiviteti i pest
N far detyra t shkolls kan interes prindrit?
Personi prgjegjs
Detyra
Prindrit
Msimdhnsit
-
-
-
-
-
-
-
-
14
Prindrit q nuk kan pasur sukses n prvoj e tyre shkollore shpesh ngurrojn t komunikojn
me shkolln. Pr disa prindr konsiderohet humane shmangja e komunikimit me shkolln
pr arsyet e identifikuara m lart sepse shpesh ndihen t fajsuar pr rrethanat. Prandaj,
sht prgjegjsi e veant pr drejtort e shkollave dhe aktort tjer t punojn seriozisht n
prmirsimin dhe avancimin e komunikimit me t gjith prindrit, veanrisht me kategorit e
prindrve t prmendura m lart. Nse prindrit trajtohen si partner dhe dshirat, problemet,
frikat dhe interesat e tyre vlersohen nga shkolla, ather mund t ekzistoj nj kultur mirbesimi
e komunikimit dhe bashkpunimit t ngusht.
Nxnsit thon se
msimdhnsit e tyre
nuk jan t informuar pr
statusin social t familjeve
t tyre.Ne nuk jemi n
gjendje ti mbulojm
shpenzimet e udhtimit
15
17
Munges e lidhjes mes DKA-ve dhe shkollave sa i prket ktyre Kshillave, munges e lidhjes
s ktyre Kshillave brenda shkolls dhe munges e lidhjes s ktyre Kshillave me shkollat
tjera t komuns.
T gjitha kto jan pengesa q mund t tejkalohen.
Aktiviteti i shtat
Diskutoni prgjigjet tuaja n pyetjet n vijim me nj grup tjetr:
1.Prgatitni nj list t prioriteteve t shkolls kur Kshilli funksionon n mnyrn m t mir.
2.Prgatitni nj list t mangsive n funksionim nse Kshilli i Shkolls ekziston vetm n letr.
3.Mblidhni ide dhe hapa pr krijimin e nj Kshilli t Shkolls funksional
3. Bashkpunimi me komunitetin
Fjala komunitet sht emertim i prbashkt pr t gjitha format e ndrlidhjes dhe integrimit t
njerzve2. N n kt pjes do t trajtojm ndrlidhjen dhe integrimin e bashkpunimit me DKA
dhe komunitetin tjetr prkrahs dhe bashkpunues n shkoll.
18
por personeli i saj ka prvoj q e vlen t shfrytzohet. Prdorimi i ksaj ekspertize reflekton
pozitivisht n shkoll. sht me rndsi t respektohet autoriteti i DKA-s dhe ti raportohet n
afatet e caktuara kohore pr numrin e nxnsve, msimdhnsve, ndryshimet n shkoll q
krkojn miratim nga DKA-ja, etj. Ftoni DKA-n pr t diskutuar rreth krkesave t shkolls por
asnjher mos merrni vendime pa u konsultuar me DKA-n n raste kur krkohet aprovim nga
DKA-ja (p.sh. drejtori i shkolls nuk mund t fus n orar or msimore me m pak se 15 nxns
pa miratimin e DKA-s, drejtori i shkolls prcakton numrin e msimdhnsve q do t punojn
me orar t plot n shkoll, n pajtim me kufirin e numrit t puntorve t caktuar nga DKA-ja
pr at shkoll.).3
Nj shembull tjetr q mund t reflektoj n promovimin e bashkpunimit mes shkolls dhe DKAs sht prkrahja e DKA-s pr shkolln me materiale dhe burime njerzore pr implementimin
e planifikimit zhvillimor t shkolls, implementimin e trajnimit t msimdhnsve pr t siguruar
promovim t cilsis s shkolls. DKA-ja nuk ndrhyn n rregullat e brendshme t shkolls q
nuk jan n kundrshtim me dispozitat ligjore. DKA-ja nuk ndrhyn n detajet e planifikimit
buxhetor, por merr pjes n takime me krkes t shkolls dhe t Kshillit t Shkolls.
Diagrami i paraqitur n t djatht ofron
nj korniz udhzuese pr zhvillimin e
bashkpunimit shkoll - DKA - shkoll
me qllim t prmirsimit t cilsis
n shkoll dhe prmirsimit t cilsis
s arsimit n nivel lokal duke marr
parasysh fushat e bashkpunimit.
Infrastruktura
Burimet njerzore
dhe t tjera
Menaxhimi
& Qeverisja
Regjistrimi i
nxnsve
Punsimi i
personelit
Menaxhimi i
buxhetit
Mjedisi
Plani
19
Udhzimi administrativ, Krijimi dhe fuqizimi i ekipeve pr parandalim dhe reagim ndaj braktisjes
dhe mosregjistrimit n arsimin e obliguar (Tetor 2011) prcakton parimet, prgjegjsit dhe
procedurat e prgjithshme, pr krijimin dhe fuqizimin e ekipeve pr zbatimin e ktij udhzimi.
Gjithashtu udhzimi definon tri kategori t braktisjes dhe prshkruan hapat pr krijimin/
themelimin e ekipeve pr parandalim dhe reagim n nivel shkolle dhe n ivel komunal.
EPRBM duhet t themelohen nga kshilli i shkolls. Antart e ktyre grupeve jan prfaqsues
t nxnsve, prindrve, msimdhnsve, si dhe nj antar nga drejtoria e shkolls. Ata gjithashtu
bashkpunojn n mnyr intensive me organizata dhe institucione t jashtme shkollore n
nivel shteti dhe me organizata tjera joqeveritare. Prfaqsues t ktyre organizatave mund t
jen mund t prfshihen n EPRBM sipas nevojs, pr t kontribuuar n rrjetzimin e ekspertve
t nivel vendi n kryerjen me sukses t punve parandaluese.
Detyrat e ekipeve pr parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit (EPRBM):
Inkurajimi i komunikimit brenda dhe jasht shkolls, mes studentve, prindrve dhe
msimdhnsve n njrn an, dhe nxitja e komunikimit dhe bashkpunimit me institucionet/
organizatat e jashtme shkollore mes fmijve, t rinjve dhe familjeve t tyre n ann tjetr.
Qllimi sht ulja dhe parandalimi i rasteve t braktisjes s shkolls dhe rritja e regjistrimit t
fmijve dhe t rinjve n shkoll.
Zhvillimi i nj strategjie n nivel shkolle dhe i nj plani t puns kundr braktisjes dhe
mosregjistrimit t fmijve n arsimin e obligueshm.
Nj antar prgjegjs i grupit emrohet pr t punuar me raste konkrete, ose mund t integrohet
ndonj ekspert i jashtm si pjes e grupit (menaxher i rastit). Ky antar merr prgjegjsi pr t
gjitha zhvillimet n kuadr t nj rasti t caktuar si dhe pr raportim tek drejtori i shkolls, para
antarve t tjer t ekipit dhe DKA-s.
Koordinimi i aktiviteteve brenda dhe jasht shkolls, si sht trajnimi i msimdhnsve dhe
pjesmarrsve tjer, takimet me prindr, puna me publikun, etj.
Kshilla teknike dhe praktike pr pun me braktisjen e shkolls, nxnsit e rrezikuar dhe fmijt
e t rinjt e paregjistruar jan ofruar n manualin ballafaqimi me refuzim & braktisje t shkolls
manual praktik i zhvilluar nga GIZ/GOPA (Nntor 2011)4.
Si t bashkpunoni me EPRBM
S pari, krijoni infrastruktur t prshtatshme pr zbatimin e dispozitave t dokumentave
ligjore pr braktisjen e shkolls dhe ofrimin e t dhnave statistikore ku reflektohen n
mnyr specifike t dhnat pr fmijt q kan braktisur shkolln.
S dyti, prfshini shkolln n hartimin e nj plani t veprimit pr EPRBM dhe monitoroni
implementimin e atij plani.
S treti, ofroni prkrahje profesionale pr punn e ekipit pr organizimin e takimeve me
prindr, prgatitjen e kampanjave kundr braktisjes s shkolls, prgatitjen e programeve
t prshpejtuara pr nxnsit e riintegruar, prfshirjen n zhvillimin profesional, etj.
4 Elizabeth Gowing and Blerim Saqipi (2010): Report on evaluation capacity development needs of the Municipal EducationKosovo,EU EducationSWAPproject,Pristine,p.7
20
N raste kur ekipi pr parandalim t braktisjes ka nevoj t bisedoj me nj prind ose nj fmij
q ka braktisur shkolln, duhet t ndiqen hapat n vijim:
1. Identifikimi i rastit
2. Prgatitja e pyetjeve pr bisedn
3. Prcaktimi i prfundimeve
4. Propozimi i zgjidhjeve dhe diskutimi me kolegt pr hapat e mtejm.
Bashkpunimi me EPRBM duhet t jet i afrt, transparent, i hapur, i harmonizuar dhe human me
qllim q ekipi t punoj drejt qllimeve t prbashkta pr parandalimin e braktisjes s shkolls.
Nj shembull i bashkpunimit t nj shkolle me ekipin me qllim t rikthimit t fmijve q
kan braktisur shkolln mund t shihet n rastin e dy nxnsve n Kosova, dy vajza t moshs 12
dhe 13 vje, t cilat i jan bashkuar shokve t klass pas pes muajve munges. Ky rast mund
t kishte prfundim fatal pr shkollimin e ktyre vajzave, po t mos merreshin masa nga ana e
Prindrve dhe Kshillit t shkolls, t cilt pasi kuptuan problemet financiare q kishin familjet e
Jehons dhe Blerins, ju ofruan veshmbathje, fonde dhe tekste shkollore pr t br t mundur
kthimin e tyre n shkoll dhe ribashkimin e tyre me shokt e klass. Shkolla mbshteti rikthimin
vajzave dhe organizoi msim intensiv pr to.5
Aktiviteti nnt
Prshkruaj raste t braktisjes s shkolls n institucionin tuaj dhe aktivitetet q i keni ndrmarr
pr rikthimin e nxnsve n shkoll dhe rezultatet e arritura.
21
22
Aktiviteti i dhjet
Bni edhe njher aktivitetin #1. Krahasoni prgjigjet e dhna sot me ato q i keni dhn n
fillim t seminarit. Cilat jan gjrat e rndsishme q i keni msuar? Ju lutem jini t gatshm pr
ti ndar me t tjert.
23
Fjalorthi
Arsimi proces prmes t cilit shoqria pron vlerat e saj, besimet, njohurit dhe sistemet
simbolike dhe zhvillon kapacitetet e antarve t rinj t shoqris.
Bashkpunimi - puna s bashku n t njjtn koh me nj person apo me persona t tjer
pr t arritur nj qllim t prbashkt.
Bashkveprimi - punim s bashku me nj person tjetr (t jashtm) pr kryerjen e nj aktiviteti
t caktuar.
Kshilli drejtues organi prgjegjs pr qeverisjen institucionin arsimor ose trajnues, duke
kryer funksionet e prcaktuara me ligj.
Komunikimi proces i transferimit t informacionit nga nj individ ose grup individsh dhe
pranimi e interpretimi i tij nga nj grup apo individ tjetr. Komunikimi mund t jet vullnetarisht
dhe jovullnetarisht. Komunikimi ndrmjet njerzve sht kompleks dhe i ndryshm dhe
prgjithsisht mund t klasifikohet n tri lloje: 1. Komunikimi Verbal (prdorimi i gjuhs ose
prdorimi i kodeve q prfaqsojn gjuhn) 2. Komunikimi personal joverbal (prdorimi i
veshjes, pozicioneve, gjesteve me qllim t komunikimit; dhe 3. Ritual (prdorimi i ngjarjeve
t strukturuara n nivele t larta t komunikimit) t gjitha kto jan shum t rndsishme
dhe jetike n artin e msimdhnies.
Komuniteti njerzit q jetojn n nj zon t caktuar ose njerzit q konsiderohen si njsi
pr shkak t interesave t tyre t prbashkta, grupi social ose nacionaliteti6; komuniteti i
shkolls prbhet nga: nxnsit, msimdhnsit, prindrit, stafi menaxhues i shkolls dhe
personeli tjetr shkollor.
Konflikt shkollor situat e krijuar kur ka mosprputhje t interesave, ku qndrimet e dy
palve jan aq t kundrta sa q shkaktojn ngrirje t marrdhnieve mes tyre.
Kontestet shkollore situata ku t dy palt prpiqen t imponojn kndvshtrimet dhe
qndrimet e tyre t ndryshme dhe kur mundohen ti mbrojn ato me do kusht. Kontestet
shprehen prmes nj gjuhe t vrazhd dhe fjalori fyes.
Motivimi krijimi i entuziazmit dhe/ose interesit pr t br dika7.
Prind kujdestar ligjor i fmijs bazuar n ligjet n fuqi.
Sjellje t vepruarit n nj mnyr t caktuar, ose t qenit i/e mir duke vepruar n nj mnyr
q sht e pranuar nga shoqria8
Zgjidhja e problemeve ndrtimi i zgjidhjeve pr situata t komplikuara q krkojn m
shum se vetm implementim t thjesht t njohurive t msuara m par; zgjidhja e konflikteve
(zgjidhja e problemeve ose kontesteve q shfaqen mes njerzve ose mes msimdhnsve dhe
nxnsve n mnyr t ndershme dhe t respektueshme)
24
REFERENCAT
Carol Blades & Bashkautort ( 2001): Libr me udhzime pr situatat me nxnsin n qendr,
CIDA,
Dispozita normative (pr shkollat publike)/2003, Tiran
Evis Mastori & Bashkautort, Shkathtsit pr jetn, fletore pune pr klasn 8, publikuar nga
MASHT, Prishtin
Fullan, M. (1999): Forca e ndryshimit n arsim, Adea, Prishtina.
Fullan, M. (2001): T kuptuarit e ri pr ndryshimet n arsim, Edualba, Prishtin.
Gazeta Start: Bashkpunimi Shkoll Familje / Tiran: 29 shtator 2011
Gjimnazi Loyola- n Prizren: rendi shkollor/ Prizren 2005
Goddard, T., Duraku, N., Binaku, Xh. (2006): Hyrje n menaxhimin e arsimit, Udhzues pr
trajner, KEDP, Prishtina.
H.W. Baumann (2004): Bashkpunimi, GTZ, Prishtin.
KEC- Prishtin/ 2009: Familja dhe komuniteti: (material trajnues)
KEC- Prishtin/ 2009: Gjithprfshirja, diversiteti dhe vlerat demokratike: (material trajnues)
Kenneth Leithwood, Karen Seashore Louis, Stephen Anderson dhe Kyla Wahlstrom (2004)
Rishikim i hulumtimit: Si ndikon udhheqja n t nxnit e nxnsve Wallace Foundation
Ligji mbi Arsimin Parauniversitar n Republikn e Kosovs Nr. 04/L-032, 2011
MASHT: Plani i veprimit kombtar kundr braktisjes 2009-2014, Prishtin, 2009.
MASHT: Themelimi i Kshillit t Nxnsve, Prishtin/2004
MASHT: Udhzimet Administrative Arsimi fillor dhe i mesm, Prishtin, nntor 2004
Philadelphia Education Directorate: Paragrafi 2. T drejtat dhe prgjegjsit e nxnsve dhe
prindrve.
Prof.Dr. Afrdita Deva- Zuna & bashkautort (2009): Partneriteti Shkoll Familje Komunitet,
Tekst Shkollor, Prishtin
Standardet e praktiks profesionale pr drejtort e shkollave / 2011-Draft
T nxnit n bashkpunim, Udhzime 5, KEC, Prishtin 2001
Vjollca Spaho: Msuesi i mir, gazeta e msuesit, Nr. 5 shtator /2010
Xheladin Murati: komunikologjia pedagogjike, Qabej, Tetov, 2000.
25
Shtojca A:
Ekstrakte nga Ligji mbi Arsimin Parauniversitar n Republikn e Kosovs Nr. 04/l-032 (2011)
PRGJEGJSIT E INSTITUCIONEVE ARSIMORE
Neni 17 Kshilli Drejtues
1. do institucion publik arsimor dhe aftsues duhet t ket kshillin drejtues. N rast se kshilli
drejtues nuk mund t formohet ose nuk mund t mblidhet n periudhn prej tre (3) muajsh,
funksionet e tij merren nga drejtori i institucionit, me kusht q komuna (Ministria n rastet e
institucioneve t nivelit 4 t ISCED-it) vazhdon me prpjekjet e mtutjeshme pr ta themeluar
kt kshill dhe pr t mbajtur takimet e tij do tre (3) muaj.
2. Kshilli drejtues prbhet nga:
2.1. Tre (3) prfaqsues t prindrve, duke prfshir s paku nj prfaqsues t komuniteteve
jo shumic n komun nse ka ndonj nxns nga ato komunitete n at institucion;
2.2. Dy (2) prfaqsues nga shoqria (pal me interes t emruara nga komuna);
2.3. Tre (3) prfaqsues t msimdhnsve
2.4. Pr shkollat e nivelit 2 dhe 3 t ISCED-it, nj prfaqsues t nxnsve, i zgjedhur nga
nxnsit q vijojn shkollimin.
3. N rastet kur shkollat e nivelit 1-2 t I ISCED-it ose institucionet arsimore t nivelit 3 t ISCED-it
kan m shum se 1000 nxns, numri i antarve duhet t ngritet n katr, n tre, n katr
dhe n dy n kategorit prkatse sipas paragrafit 2. t ktij neni. Nse numri i nxnsve bie
nn 1000, numri i antarve duhet t reduktohet n nivelin minimal, ashtu q antari q sht
zgjedhur i fundit n secilin grup t kryej mandatin e tij n fund t vitit shkollor.
4. Prfaqsuesit e prindrve n kshillin drejtues zgjidhen me votim t fsheht nga antart e
Kshillit t Prindrve t Shkolls.
5. Kshilli drejtues ka t drejt t caktoj prfaqsues shtes pa t drejt vote, pr t siguruar
prfaqsim t gjer t pundhnsve dhe shoqris n prgjithsi.
6. Mandati i antarve t Kshillit drejtues zgjat tri (3) vite, me kusht q ata t vazhdojn t jen
msimdhns, nxns, prindr t nxnsve n shkolln prkatse. Prfaqsuesit e prindrve
dhe msimdhnsve mund t zgjidhen n mandatin e dyt.
7. Kryetari i kshillit drejtues zgjidhet do vit nga kshilli drejtues nga radht e prfaqsuesve t
prindrve. Kryetari mund t rizgjidhet.
8. Drejtori i institucionit arsimor ushtron funksionin e Sekretarit t Kshillit drejtues. Drejtori i
raporton Kshillit drejtues pr do vit lidhur me aktivitetet dhe financat e institucionit, dhe ka
t drejtn q t sugjeroj zgjidhje dhe t marr pjes n debate, por jo edhe t drejtn e vots.
Drejtori i shkolls sht prgjegjs pr ligjshmrin e puns s Kshillit.
9. Kshilli drejtues i shkolls mund t ftoj Drejtorin komunal t arsimit dhe/ose zvendsin e tij
q t marr pjes n takimet e Kshillit, n mnyr q t ofroj informata ose sqarime apo t
dgjoj pikpamjet e Kshillit drejtues, por pa t drejt vote.
26
10. Kshilli drejtues gjat zbatimit t kompetencave dhe detyrave t tij, i respekton parimet e
arsimit parauniversitar t parapara n kt ligj, duke prfshir edhe respektimin e t
drejtave t komuniteteve.
11. Kshilli drejtues i shkolls n nivelet 1,2 dhe 3 t ISCED-s, ka detyrat dhe kompetencat si
vijon:
11.1. T hartoj rregullat e shkolls t specifikuara n nenin 22 t ktij ligji, pr tu miratuar
nga komuna;
11.2. T zgjedh nj prfaqsues t prindrve dhe nj t msimdhnsve nga antart e
Kshillit Drejtues, q t marrin pjes n cilsin e vzhguesve n emrimin e drejtorit,
zvendsdrejtorit dhe msimdhnsve t shkolls;
11.3. T ushtroj funksionet e ndrlidhura me shfrytzimin e buxhetit t shkolls, prfshir
edhe skemn e delegimit mes komuns, organit drejtues t shkolls dhe drejtorit t
shkolls, si sht prcaktuar n kt ligj.
11.4. T vendos pr shfrytzimin e fondeve q i jan dhn shkolls si kontribut nga prindrit
ose donatort e tjer;
11.5. T miratoj aktivitetet jasht kurrikulare t shkolls, sipas propozimit t drejtori t
shkolls;
11.6. T vendos pr kodin e veshjes s punonjsve dhe nxnsve;
11.7. T shpreh pikpamjet e veta pr shtjet q kan t bjn me shkolln apo fardo
aspekti t arsimit parauniversitar;
11.8. T miratoj listn e teksteve shkollore dhe materialeve t tjera shkollore pr tu prdor
n shkoll n baz t propozimeve t msimdhnsve t shkolls, brenda kufizimeve t
prcaktuara me legjislacionin n fuqi;
11.9. T kontribuoj n hartimin e planit zhvillimor t arsimit nga komuna n rastet, kur ka t
bj me shkolln prkatse;
11.10. T ushtroj funksionet e tjera q i jan deleguar nga komuna n pajtim me ligjin;
12. Kshilli drejtues mban dokumentacionin e duhur pr t gjitha t hyrat dhe shpenzimet. dhe
sipas krkess i v n dispozicion pr procedura t auditimit dhe inspektimit.
13. Kshilli drejtues i shkolls, me propozimin e drejtorit t shkolls, mund t themeloj organe
t tjera kshilluese brenda shkolls.
14. Prfaqsuesit e nxnsve, n organet drejtuese t shkolls, nuk marrin pjes n pjest e
takimit dhe diskutimet pr shtjet q kan t bjn me kushtet e punsimit apo shtjet
personale t drejtorit, zvendsdrejtorit, msimdhnsve, puntorve tjer t shkolls apo
me shtje personale q kan t bjn me nxnsit e tjer.
15. Antari i Kshillit drejtues t shkolls nuk merr pjes n pjest e takimit dhe diskutimet pr
shtjet ku ai ka interes personal ose financiar dhe deklaron interesin e till n fillim t takimit.
16. Kshilli drejtues duhet t mbaj regjistrin e interesave personale dhe financiare t antarve
t tij dhe t personelit drejtues t shkolls.
27
1. Institucionet arsimore dhe aftsuese q kan m shum se pesqind (500) nxns kan t
drejtn t ken sekretar ose administrator, i cili zgjidhet nga komuna prmes konkursit publik;
Komuna mund t vendos t emroj nj sekretar apo administrator pr institucione m t
vogla prmes konkursit publik.
28
29
Shtojca B:
Udhzimi Administrativ: Krijimi dhe fuqizimi i ekipeve pr parandalim dhe reagim ndaj braktisjes
dhe mosregjistrimit n arsimin e obliguar
UDHZIM
ADMINISTRATIV
Krijimi dhe fuqizimi i ekipeve
pr parandalim dhe reagim ndaj
braktisjes dhe mosregjistrimit
n arsimin e obliguar
DATUM:
Neni 1
Qllimi
Ky Udhzim administrative
prcakton parimet e
prgjithshme, prgjegjsit
dhe procedurat pr krijimin
dhe f u q i z i m i n e ekipeve pr
parandalim dhe reagim ndaj
braktisjes dhe mosregjistrimit n
arsimin e obliguar.
Clan 1
Cilj
Ova administrativna uredba
odreuje opte principe,
odgovornosti i procedure o
stvaranju i jacanju ekipa za
sprecavanje i reagovanje prema
naputanje i ne upisivanje u
obavezno kolovanje.
Neni 2
Braktisja
1. Braktiss sht ai nxns, I cili
ndrpret shkollimin para
prfundimit t arsimit t obliguar
me ligj.
2. Braktiss sht ai nxns i cili
edhe pas mbarimit t arsimit t
obliguar e vazhdon shkollimin, por
e ndrpret at n nj periudh t
mvonshme, para prfundimit t
synuar.
30
ADMINISTRATIVNA
UREDBA
Clan 2
Naputanje
1.Osoba koja naputa kolovanje
je ucenik, koji prekine kolovanje
pre zakonskog
zavretka obaveznog obrazovanja.
2. Osoba koja naputa kolovanje
je ucenik koji i nakon zavretka
obaveznog obrazovanja nastavlja
sa kolovanjem,ali prekine
kolovanje u kasnijem
periodu, pre ciljanog zavretka.
ADMINISTRATIVE
INSTRUCTION
Creating and strengthening of
teams for prevention and
response toward abandonment
and non-registration in
compulsory education.
NUMBER:
DATE:
Clan 3
Ekipa za sprecavanje i
reagovanje prema naputanju i
ne upisivanje - ESRNN
Article 3
Prevention and response team
toward abandonment and
nonregistration-PRTAN
31
komunikimit dhe
bashkpunimitme
institucionet/organizatat
jashtshkollore mes fmijve, t
rinjve dhe familjeve t tyre, nga
ana tjetr, me synimin e
zvoglimit, t parandalimit t
braktisjeve t shkollimit si dhe
me synimin e rritjes s numrit
t regjistrimit t fmijve dhe t
rinjve n shkoll.
2. 2.Zhvillimi i nj strategjie n
nivel shkolle si dhe nj plani
pune kundr braktisjes dhe
mosregjistrimit t fmijve dhe
t rinjve n shkoll (mund t
shfrytzohet doracaku Pako
strategjish- T gjith n shkoll, e
hartuar n vitin 2005 nga MASHT
dhe CRS enkas pr
shtjen e braktisjes).
3.Pr punn me rastet konkrete
prcaktohet nj antar prgjegjs
nga grupi, ose eventualisht
integrohet ndonj ekspert tjetr si
pjes e grupit (menaxher i rastit).
Pr gjith zhvillimin e rastit n
fjal, ky antar merr prgjegjsin
pr raporti m t e
drejtori i shkolls, para antarve
t tjer t ekipit dhe DKA-s.
4.Bashkrendimi i aktiviteteve
brenda dhe jasht shkolls, si p.sh.
trajnimi i msimdhnsve dhe
pjesmarrsve t tjer, takimet me
prindrit, puns me publikun, etj.
Neni 5
Themelimi i EPRBM-ve n
nivel t shkolls
1.Kshilli i Shkolls themelon
EPRBM n nivel t shkolls, i
cili do t ket pes antar t
rregullt. Kta pes antar jan:
personi q e udhheq rastin
menaxheri i rastit, n j
prfaqsues i nxnsve, nj
prfaqsues i prindrve, nj
prfaqsues i msimdhnsve
dhe drejtori i shkolls.
32
saradnje sa vankolskim
institucijama /organizacijama
meu ucenicima, omladine i
njihovim porodicama,
i s druge strane, tenjom ka
smanjenje, sprecavanja
naputanje kolovanja kao i tenja
ka povecanju broja upisivanja
dece i omladine u koli.
2. Razvoj strategije na nivou kole i
plan rada protiv naputanja i ne
upisivanja dece i omladinu u koli
(moe se koristiti prirucnik
Strateki paket svi u koli
sastavljena 2005 godini od strane
MONT-a i CRS-a narocito povodom
pitanja naputanja).
3. Za rad u konkretnim slucajevima
odreuje se odgovorni clan grupe,
ili eventualno integrie se neki
drugi ekspert kao deo grupe
(slucajni menader).
Za celi razvoj konkretnog slucaja
ovaj clan preuzima odgovornost
za izvetavanje direktora kole,
pred ostalim clanovima ekipe i
ODO-a.
4. Koordinacija aktivnosti unutar i
van kole, kao npr. obucavanje
nastavnika i drugih ucesnika,
sastanke sa roditeljima, rad sa
javnocu, itd.
Clan 5
Osnivanje ESRNN-a na kolskom
Nivou
1. kolski savet osniva ESRNN na
kolskom nivou, koji ce imati 5
redovna clana. Ovi pet clanovi
su: Osoba koja rukovodi
slucaj menader slucaja, j e d a n
predstavnik ucenika, jedan
predstavnik roditelja,
jedan predstavnik nastavnika i
direktor kole. Po potrebi, ERSNN
mogu se odluciti da ukljuce i
dodatne eksperte.
33
35
1. Vrejtja
1. I shqiptohet nxnsit q bn shkelje t vogl t rregullave t shkolls; autoriteti pr shqiptimin
e ksaj mase sht kujdestari i klass
2. Vrejtja me shkrim
1. I shqiptohet nxnsit i cili prsrit shkeljet e rregullave t shkolls. Kjo mas diciplinore
shqiptohet nga drjtori i shkolls me propozim t kujdestarit t klass;
3. Suspendimi i prkohshm
1. Suspendimet e prkohshme jan:
1.1. Suspendimi i prkohshm nga garat, ekskursionet, vizitat, pikniqet;
1.2. Suspendim i prkohshm deri n tri dit;
1.3. Suspendimi deri n nj muaj, dhe
1.4. Suspendimi nga shkolla pr m shum se nj muaj.
1.1.1. The temporary suspension measure from the competitions, excursions, visits, picnics
is conferred upon a pupil who does not obey school rules, although he/she had been
presented with a verbal warning, written warning, who by his/her behaviour presents
an obstacle to the normal development of the lessons and internship. The disciplinary
action is given by the school director.
1.1.2. Suspendimi nga shkolla deri n tri dit i shqiptohet nxnsit i cili nuk prmirsohet
as pasi ti jen shqiptuar masat paraprake, si vrejtja verbale, vrejtja me shkrim dhe
suspendimi i prkohshm nga garat, ekskursionet, vizitat, pikniqet ose si mas e vetme.
1.1.3. Suspendimi nga shkolla deri n nj muaj i shqiptohet nxnsit i cili nuk prmirsohet
as pasi ti jen shqiptuar masat paraprake, si vrejtja verbale, vrejtja me shkrim,
suspendimi i prkohshm nga garat, ekskursionet, vizitat, pikniqet dhe suspendimi nga
shkolla pr tri dit si mas e vetme;
1.1.4. Suspendimi pr m shum se nj muaj i shqiptohet nxnsit i cili nuk prmirsohet
as pasi ti jen shqiptuar masat paraprake, si vrejtja verbale, vrejtja me shkrim,
suspendimi i prkohshm nga garat, ekskursionet, vizitat, pikniqet, suspendimi
nga shkolla pr tri dit dhe suspendimi nga shkolla pr nj muaj si mas e vetme.
Kjo mas shqiptohet n rast t sjelljes s dhunshme ose agresive q pengon
vazhdimsin e procesit arsimor dhe aftsues pr nxnsit tjer; kur nxnsi mungon
n m shum se 32 or msimi pa arsye, kur nxnsi nuk respekton vendimet e marra
nga organet e shkolls, si dhe n raste tjera t prcaktuara nga rregullorja e shkoll.
36