Tm l hc la tui v tm l hc s phm

Chng I
NHP MN TM L HC LA TUI V TM L HC S PHM
I. KHI QUT V TM L HC LA TUI & TM L HC S PHM
1. i tng, nhim v ca tm l hc la tui v tm l hc s phm
a. i tng
- i tng ca tm l hc la tui l ng lc pht trin tm l theo la tui ca con ngi ; s pht
trin c th ca cc qu trnh tm l v cc phm cht tm l trong nhn cch ca con ngi ang c
pht trin (qu trnh con ngi tr thnh nhn cch nh th no ?) ;
Tm l hc la tui nghin cu c im ca cc qu trnh v cc phm cht tm l ring l ca c nhn
cc la tui khc nhau v s khc bit ca chng mi c nhn trong phm vi mt la tui, nghin
cu nhng kh nng la tui ca vic lnh hi tri thc, phng thc hnh ng ;
Tm l hc la tui nghin cu cc dng hot ng khc nhau ca cc c nhn ang c pht trin
(vui chi, lao ng)
Do yu cu ca thc tin v thnh tu ca khoa hc, ngy nay tm l hc la tui c nhiu phn
ngnh : tm l hc tr em trc tui hc, tm l hc tui nhi ng, tm l hc tui thiu nin, tm l hc
tui thanh nin
- i tng nghin cu ca tm l hc s phm l nhng quy lut tm l ca vic dy hc v gio dc.
Tm l hc s phm nghin cu nhng vn tm l hc ca vic iu khin qu trnh dy hc, nghin
cu s hnh thnh qu trnh nhn thc, tm ti nhng tiu chun ng tin cy ca s pht trin tr tu
v xc nh nhng iu kin m bo pht trin tr tu c hiu qa trong qu trnh dy hc, xem xt
nhng vn v mi quan h qua li gia gio vin v hc sinh cng nh gia hc sinh vi hc sinh.
Nhng phn ngnh ca tm l hc s phm: tm l hc dy hc, tm l hc gio dc v tm l hc v
ngi gio vin.
b. Nhim vT nhng nghin cu trn tm l hc la tui v tm l hc s phm c nhim v : rt ra
nhng quy lut chung ca s pht trin nhn cch theo la tui, nhng nhn t ch o s pht trin
nhn cch theo la tui ; rt ra nhng quy lut lnh hi tri thc, k nng k xo trong qu trnh gio
dc v dy hc, nhng bin i tm l ca hc sinh do nh hng ca gio dc v dy hct
cung cp nhng kt qu nghin cu t chc hp l qu trnh s phm, gp phn nng cao hiu qu
ca hot ng gio dc v dy hc.
c. ngha : Nhng thnh tu ca tm l hc la tui v tm l hc s phm c ngha l lun v thc

tin ln lao.
- V mt l lun, cc nghin cu ca tm l hc la tui v tm l hc s phm s dng cc ti liu ca
mt s khoa hc khc, nhng n lt mnh n li cung cp ti liu c ngha quan trng cho cc
khoa hc khc.
- V mt thc tin c th khng nh s hiu bit v tm l hc la tui v tm l hc s phm l iu
kin cn thit t chc c hiu qu v ng n qu trnh hc tp v gio dc.
2. Quan h gia tm l hc la tui v tm l hc s phm
Tm l hc la tui v tm l hc s phm c mi quan h cht ch vi nhau v chng quan h cht ch
vi nhiu ngnh khoa hc khc, c bit l tm l hc i cng, gio dc hc, phng php ging dy
b mn
Tm l hc la tui v tm l hc s phm l nhng chuyn ngnh ca tm l hc, u da trn c s
tm l hc i cng. Tm l hc la tui v tm l hc s phm gn b cht ch vi nhau, thng nht
vi nhau, v chng c chung khch th nghin cu.
Tm l hc la tui v tm l hc s phm u nghin cu tr em trong qu trnh dy hc v gio dc.
S phn chia ranh gii gia hai ngnh tm l hc ny ch c tnh cht tng i.
II. L LUN V S PHT TRIN TM L TR EM
1. Khi nim v s pht trin tm l tr em :
a. Quan nim v tr em :
Da trn nhng quan im trit hc rt khc nhau, ngi ta hiu v tr em rt khc nhau :
- C quan nim cho rng tr em l ngi ln thu nh li, s khc nhau gia tr em v ngi ln khc
nhau v mi mt (c th, t tng, tnh cm...) ch tm c, kch thc ch khng khc nhau v cht.
- Theo J.J. Rtx (1712 - 1778) : Tr em khng phi l ngi ln thu nh li v ngi ln cng khng
phi lc no cng c th hiu c tr tu,nguyn vng v tnh cm c o ca tr thv Tr em
c nhng cch nhn, cch suy ngh v cm nhn ring ca n.
- Tm l hc duy vt bin chng khng nh: Tr em khng phi ngi ln thu nh li. S khc nhau
gia tr em v ngi ln l s khc nhau v cht. Tr em l tr em, n vn ng, pht trin theo quy
lut ca tr em. Ngay t khi ct ting khc cho i, a tr l mt con ngi, mt thnh vin ca
x hi, c nhu cu giao tip vi ngi ln. Vic nui nng, dy d tr phi theo kiu ngi. Mi thi
i khc nhau c tr em ring ca mnh.
b. Quan nim sai lm v s pht trin tm l tr em :

- Quan im duy tm coi s pht trin tm l tr em ch l s tng ln hoc gim i v s lng ca

cc hin tng ang c pht trin, m khng c s chuyn bin v cht lng.
- Quan im ny xem s pht trin ca mi hin tng nh l mt qu trnh din ra mt cch t pht
m ngi ta khng th iu khin c, khng th nghin cu c,khng nhn thc c.
- Quan im sai lm ny c biu hin cc thuyt sau:
b.1. Thuyt tin nh:
+ Thuyt ny coi s pht trin tm l l do cc tim nng sinh vt gy ra, con ngi c tim nng ny
t khi mi sinh ra v s pht trin ch l s trng thnh, chn mui ca nhng thuc tnh c sng
ngay t u v c quyt nh trc bng con ng duy truyn ny.
+ Cc nh tm l hc t sn cho rng : nhng thuc tnh ca nhn cch, nng lc cng c m ho,
chng trnh ho trong cc trang b gien.
+ Tuy nhin, c nhng ngi theo thuyt ny c cp n yu t mi trng. Nhng theo h, mmi
trng ch l yu t iu chnh, yu t th hin mt nhn t bt nin no tr.
Nh tm l hc M E. Tocai cho rng : T nhin ban cho mi ngi mt vn nht nht nh, gio
dc cn phi lm bc l vn l vn g v phi s dng n bng phng tin tt nht v vn t
nhin t ra gii hn cho s pht trin, cho nn mt b phn hc sinh t ra khng t c kt qu
no d ging dy tt,s khc li t ra li c thnh tch d ging dy ti ...)
+ T quan im ny lm cho con ngi mt lng tin vo gio dc, vo s tu dng v ci to bn thn,
h cho rng vai tr ca gio dc l th yu, tr tt hay xu.hc gii hay km khng phi do gio dc
m do gien tt hay xu. T , h i n kt lun : Tr em kh bo, nng lc tr tu km pht trin l
do bm sinh ch khng phi do gio dc,do mi trng.
Nh vy, vai tr ca gio dc b h thp. Gio dc ch l yu t bn ngoi c kh nng lm tng
nhanh hay km hm qu trnh bc l nhng phm cht t nhin, b ch c bi tnh di truyn. V h
rt ra kt lun sai s phm lm: mi s can thip vo qu trnh pht trin t nhin ca tr u l s ty
tin, khng th tha th.
b.2 . Thuyt duy cm :
i lp vi thuyt tin nh, thuyt duy cm gii thch s pht trin ca tr ch bng nhng tc ng
ca mi trng xung quanh. Theo cc tc gi thuc trng phi ny th :
+ Mi trng l nhn t tin nh s pht trin ca t em. V th, h cho rng, mun nghin cu con
ngi ch cn nghin cu, phn tch mi trng m con ngi sng.

+ Quan im ny cho rng : mi trng x hi l ci bt bin, quyt nh trc s pht trin tm l c

nhn, cn con ngi c xem nh l i tng th ng trc nh hng ca mi trng.
+ Mi ngi sinh ra u c sn nhng c im bm sinh nh nhau pht trin tr tu v o c. S
khc nhau gia cc c nhn v im ny hay khc l do nh hng ca mi trng, nh hng ca
nhng tc ng khc nhau.
Vi quan nim nh vy, chng ta khng th gii thch c v sao trong mt mi trng sng nh
nhau li c nhng nhn cch khc nhau.
b.3 . Thuyt hi t hai yu t :
Nhng ngi theo quan im ny cho rng: S tc ng qua li gia hai yu t di truyn v mi
trng quyt nh trc tip qu trnh pht trin, trong di truyn gi vai tr quyt nh v mi trng
l iu kin bins nhng c im tm l c nh sn thnh hin thc.
Theo h, s pht trin l s chn mui ca nhng nng lc , nhng nt tnh cch, nhng hng th
m tr sinh ra c. Nhng nt v nhng c im tnh cch do cha m truyn li cho tr di dng c
sn, bt bin
Mt s ngi theo thuyt ny c cp n vai tr ca mi trng i vi tc chn mui ca nng
lc v nt tnh cch c truyn li cho tr em. Nhng theo h, mi trng khng phi l ton b
nhng iu kin v hon cnh m tr em sng m ch l gia nh ca tr
Ph phn cc thuyt trn :
Mc d quan nim ca nhng ngi i din cho cc thuyt trn b ngoi c v khc nhau, nhng thc
cht u c nhng sai lm ging nhau: + H u tha nhn c im tm l ca con ngi l bt bin
hoc tin nh hoc do tim nng sinh vt di truyn hoc nh hng ca mi trng bt bin. Nhng
quan im ny nhm phc v cho giai cp bc lt. (C ngha l s bt bnh ng trong x hi l tt
nhin, l hp l).
+ H nh gi khng ng vai tr ca gio dc, t thiu bin php gio dc, bi quan trc sn
phm xu ca gio dc. H xem xt s pht trin ca tr mt cch tch ri v khng ph thuc v
nhng iu kin c th m trong qu trnh pht trin ca tr din ra.
+ H u cho rng tr em l i tng th ng, cam chu nh hng c tnh cht quyt nh ca yu
t sinh vt hoc mi trngH ph nhn tnh tch cc ring ca c nhn, coi thng nhng mu
thun bin chng c hnh thnh trong qu trnh pht trin tm l ca c nhn, m khng thy c
con ngi va l sn phm ca hon cnh, va l ch th c thc sng to nn hon cnh.
c. Quan im duy vt bin chng v s pht trin tm l tr em:
- Trit hc mcxit tha nhn : s pht trin l qu trnh bin i cu s vt t thp n cao,t n gin

n phc tp. l mt qu trnh tch lu dn v s lng, dn n s thay i v cht lng, l qu

trnh ny sinh ci mi trn c s ci c do s u tranh gia cc mt i lp nm ngay trong bn thn
s vt hin tng.
- Nguyn l ny c vn dng xem xt s pht trin tm l tr em. Bn cht ca s pht trin tm
l tr em khng phi ch l s tng hay gim v s lng m l mt qu trnh bin i v cht trong
tm l, s thay i v lng ca cc chc nng tm l dn n s thay i v cht v a n s hnh
thnh ci mi mt cch nhy vt (c ngha l lm xut hin nhng c im mi v cht) - nhng cu
to tm l mi nhng giai on la tui nht nh.
V d : Tr em ln 3 tui c nhu cu t lp. Thiu nin c cm gic mnh l ngi ln...
- Nh vy, trong cc giai on pht trin khc nhau(s sinh, nh tr, mu gio, nhi ng...) c s ci
bin v cht ca cc qu trnh tm l v ton b nhn cch ca tr.
- S pht trin tm l tr em l mt qu trnh tr em lnh hi vn ho - x hi ca loi ngi di s
hng dn, gip ca ngi ln thng qua hot ng ca bn thn lm cho tm l ca tr c hnh
thnh v pht trin. C th ni, s pht trin tm l l mt qu trnh k tha. Bt c mt mc no
ca trnh trc cng l s chun b cho trnh sau. Yu t tm l lc u v tr th yu, chun b
cho tm l sau chuyn sang v tr ch yu.
Tr em khng t ln ln gia mi trng, n ch lnh hi c nhng kinh nghim x hi khi c vai
tr trung gian ca ngi ln. Ngi ln ch bo cho tr rt nhiu iu, t tn cc vt n cch hnh
ng vi cc vt
-S pht trin th hin hai hnh thi:
+ S pht trin v sinh l th hin s pht trin v c th, sc chu ng, chng vi nhng nh
hng bn ngoi ca c th, s hnh thnh v pht trin h thng c, xng, thn kinh v s hon
thin cc chc nng ca h thng .
+ S pht trin v tm l - x hi th hin s hnh thnh nn con ngi vi t cch l mt thnh vin
ca x hi, tch cc tham gia ci to x hi, th hin:
s nhn thc th gii: nhn thc ca tr ngy cng pht trin cao hn, su sc hn, t nhn thc cm
tnh pht trin ln nhn thc l tnh...
thi i vi th gii xung quanh, ch, nhu cu, np sng, thi quen...
s tch cc, t gic tham gia vo cc mt khc nhau trong i sng x hi.
hot ng ci to th gii v ci to bn thn.
*Tm li :
S pht trin ca tr y bin ng v din ra cc k nhanh chng, l mt qu trnh lin tc ngay t
khi mi sinh ra, n pht trin cng vi s pht trin sinh l. Qu trnh ny khng phng lng m c

khng hong v t bin. Chnh hot ng ca tr di s hng dn ca ngi ln lm cho tm l ca

tr c hnh thnh v pht trin. ng thi, cc nh tm l duy vt bin chng cng tha nhn rng,
s pht trin tm l ch c th xy ra trn nn ca mt c s vt cht nht nh (c th tr em). Nhng
c im c th l iu kin cn thit, l tin ca s pht trin tm l tr em. S pht trin tm l
mi ngi da trn nhng iu kin ring ca c th, nhng nhng iu kin ny khng quyt nh
trc s pht trin tm l, khng phi l ng lc ca s pht trin tm l. S pht trin tm l cn ph
thuc vo mt t hp nhng yu t khc na. Tr phi sng v hot ng trong iu kin x hi tng
ng th tm l ca n mi c pht trin.
2. Quy lut chung ca s pht trin tm l tr em:
a. Tnh khng ng u ca s pht trin tm l:
S pht trin tm l tr em din ra mt cch khng ng u v y bin ng, c ngha l trong iu
kin bt k, thm ch ngay c trong iu kin thun li nht ca vic gio dc th nhng biu hin tm
l, nhng chc nng tm l khc nhaucng th pht trin mc nh nhau. C nhng giai on
cc em pht trin bnh thng, nhng cng c nhng giai on t bin, pht trin mt cch ti u ca
mt biu hin no .
Tnh khng ng u ca s pht trin tm l cn th hin ch c s khc bit v s pht trin tm
l gia cc c nhn trong cng mt tui.
b. Tnh ton vn ca tm l:
- Cng vi s pht trin, tm l con ngi ngy cng c tnh trn vn, thng nht v bn vng. S pht
trin tm l l s chuyn bin dn cc trng thi tm l thnh cc c im tm l c nhn.V d:tm
trng vui v, thoi mi trong lao ng c lp li thng xuyn s chuyn thnh yu lao ng.
- Tnh trn vn ca tm l ph thuc kh nhiu vo ng c ch o hnh vi ca tr. Cng vi s gio
dc, cng vi s m rng vn kinh nghim sng, nhng ng c hnh vi ca tr ngy cng tr nn t
gic, c ngha x hi v ngy cng bc l r nt trong nhn cch ca tr.
c. Tnh mm do v kh nng b tr:- H thn kinh ca tr em rt mm do. Da trn tnh mm do
ca h thn kinh m tc ng ca gio dc c th lm thay i tm l tr em. - Tnh mm do cng to
nn kh nng b tr gia cc chc nng tm l hoc sinh l.
d. S pht trin tm l ca tr em din ra di hnh thc xut hin nhng mu thun gia cc kh
nng hin c vi yu cu mi ca iu kin sng v hot ng. Vic gii quyt nhng mu thun ny
chnh l ng lc ca s pht trin tm l
e. S pht trin tm l ca em c tnh k tc, giai on trc chun b cho giai on sau, c nh hng
n giai on sau.
S pht trin tm l tr em din ra trong s thng nht, s tc ng ln nhau gia cc hin tng tm
l ca tr.

y l mt s lut c bn ca s pht trin tm l tr em. S pht trin tm l ca tr khng tun theo

quy lut sinh hc m theo quy lut x hi.
3. Dy hoc, gio dc v s pht trin tm l:
Tr ch c th lnh hi kinh nghim x hi, pht trin tm l bn thn nh s tip xc thng xuyn
vi ngi ln, nhng s tip xc ny phi c t chc c bit v chc ch (trong qu trnh s
phm).
Gio dc gi vai tr ch o i vi s pht trin tm l ca tr. Gio dc v dy hc l con ng c
bit truyn t nhng kinh nghim x hi cho th h sau. Ni ti vai tr ch o ca gio dc v
dy hc, chng ta nhn mnh l qu trnh tc ng c mc ch, c thc, c k hoch ca th h
trng thnh i vi th h tr ang ln ln, nhm hnh thnh nhng phm cht nht nh ca c nhn,
p ng nhng yu cu ca.
Gio dc c t chc cht ch c kh nng :
- Vch ra chiu hng cho s pht trin nhn cch v dn dt s hnh thnh, pht trin nhn cch ca
hc sinh theo chiu hng .
- Gio dc c th to iu kin thun li nhng tim nng sinh vt ca tr c bc l, pht trin,
bin kh nng ca tr thnh hin thc.
- Gio dc c th em li nhng ci m bm sinh, di truyn, mi trng t nhin khng th em li
c (hc c ting ni ca loi ngi)
- Gio dc c th b p nhng thiu ht do khuyt tt hoc bnh tt mang li.
- Gio dc c th un nn nhng nt tm l xu c hnh thnh do nh hng t pht ca mi trng.
- Gio dc c th i trc hin thc, gip tr pht trin nhanh hn thc t.
Khi khng nh vai tr ch o ca gio dc v dy hc i vi s pht trin tm l ca tr, chng ta
cn lu rng tm l con ngi mang tnh ch th, con ngi l ch th hot ng hn nacon ngi
l mt ch th tch cc c th t gio dc, thay i c chnh bn thn mnh, nhng n khng tch
khi nhng tc ng ca mi trng, ca gio dc. Do vy, nhng tc ng nh nhau, c th nh
hng khc nhau n tr.
- Mi quan h gia gio dc, dy hc v pht trin l mi quan h bin chng.Hai qu trnh ny khgn
phi l hai qu trnh din ra song song m chng thng nht nhau.
- pht huy vai tr ch o, gio dc v dy hc phi kch thch, dn dt s pht trin, phi i trc

mt bc, phi n trc s pht trin, to nn tr qu trnh gii quyt mu thun lin tc thc
y s pht trin.
Tuy nhin dy hc v gio dc cng cn tnh n nhng c im la tui, nhng c im ca mc
t c tr v quy lut bn trong ca s pht trin. V vy kh nng ca gio dc v dy hc
l khng v hn m yu t quyt nh s quyt nh tm l ca tr mt cch ng n l s t gio dc
ca tr trong tt c cc thi k ca cuc i.
"If the only tool you have is a hammer, you tend to see every problem as a nail" Abraham Maslow
I do not want to discover what psyche is by cutting out a pair of quotations. I want to learn from the
whole of Marxs method how to build the science, how to approach the investigation of the psyche.
Vygotsky
(This post was last modified: 07-21-2007 12:25 PM by ca Chnh ng.)

TM L HC LA TUI V TM L HC S PHM
III. S PHN CHIA CC GIAI ON PHT TRIN TM L TR EM
1. Quan nim v giai on pht trin tm l tr em:
- La tui l mt thi k pht trin nht nh, mang nhng c im chung, c trng cho thi k .
Khi chuyn t giai on la tui ny sang giai on la tui khc bap gi cng xut hin nhng cu
to tm l mi cha tng c trong thi k trc. Giai on la tui ch c ngha tng i.
- Tui ch c ngha nh l yu t thi gian trong qu trnh pht trin ca tr, ch khng quyt nh
trc tip s pht trin nhn cch. Tui c th ph hp vi trnh pht trin TL ca tr hoc c th i
nhanh hn hoc c th chm hn
La tui c c trng bi mt lot nhng yu t:
- Nhng c im ca iu kin sng, hot ng v cc yu cu ra cho tr giai on pht trin
hin ti.
( mi la tui, cc em sng trong hon cnh nht nh, c nhng mi quan h nht nh vi th gii
bn ngoi, cc em chu s tc ng nht nh ca x hi, phi p ng nhng yu cu nht nh ca
ngi ln, ca x hi v.v... )
- c im v cu trc sinh l c th ca tr em v nhng bin i ca chng.
- Nhng c im tm l trong cu trc nhn cch ca a tr. mi la tui, c nhng c im tm
l mi khc vi la tui trc.

2. S phn chia cc giai on pht trin tm l ca tr

Cn c vo nhng thay i c bn trong iu kin sng v hot ca tr;
Cn c vo nhng thay i trong cu trc tm l ca tr v c s trng thnh c th ca tr em, ngi
ta chia ra mt s thi k ch yu trong s pht trin:
a. Giai on trc tui hc gm :
Tui s sinh : thi k 2 thng u
Tui hi nhi : t 2 - 12 thng
Tui nh tr : t 1 - 3 nm
Tui mu gio : t 3 - 6 nm
b. Giai on tui hc sinh gm:
Thi k hc sinh tiu hc : t 6 tui - 11 tui
Thi k hc sinh trung hc c s : t 11 tui - 15 tui
Thi k hc sinh trung hc ph thng : t 15 tui - 18 tui
*/ Mi thi k c mt v tr, vai tr nht nh trong qu trnh chuyn t a tr mi sinh sang mt nhn
cch trng thnh. Mt thi k pht trin c nt tm l c trng ca mnh, m a tr phi tri qua.S
chuyn t thi k ny sang thi k khc bao gi cng gng vi s xut hin nhng cu to tm l mi
v cht.
"If the only tool you have is a hammer, you tend to see every problem as a nail" Abraham Maslow
I do not want to discover what psyche is by cutting out a pair of quotations. I want to learn from the
whole of Marxs method how to build the science, how to approach the investigation of the psyche.
Vygotsky

TM L HC LA TUI V TM L HC S PHM
Chng II
TM L HC LA TUI HC SINH TRUNG HC C S
I. V TR & GIAI ON PHT TRIN TM L LA TUI HC SINH TRUNG HC C S
- Tui thiu nin l giai on pht trin ca tr t 11 - 15 tui, cc em c vo hc trng trung hc
c s (t lp 6 - 9). La tui ny c mt v tr c bit v tm quan trng trong thi k pht trin ca
tr em, v n l thi k chuyn tip t tui th sang tui trng thnh v c phn nh bng nhng
tn gi khc nhau nh: thi k qu , tui kh bo, tui khng hong , tui bt tr ...

- y l la tui c bc nhy vt v th cht ln tinh thn, cc em ang tch dn khi thi th u

tin sang giai on pht trin cao hn(ngi trng thnh) to nn ni dung c bn v s khc bit
trong mi mt pht trin : th cht, tr tu, tnh cm, o c ca thi k ny.
- la tui thiu nin c s tn ti song song va tnh tr con, va tnh ngi ln ,iu ny ph
thuc vo s pht trin mnh m v c th, s pht dc, iu kin sng, hot ngca cc em.
- Mt khc, nhng em cng tui li c s khc bit v mc pht trin cc kha cnh khc nhau
ca tnh ngi ln - iu ny do hon cnh sng, hot ng khc nhau ca cc em to nn. Hon cnh
c c hai mt:
Nhng yu im ca hon cnh kim hm s pht trin tnh ngi ln: tr ch bn vo vic hc tp,
khng c nhng ngha v khc, nhiu bc cha m c xu th khng cho tr hot ng, lm nhng
cng vic khc nhau ca gia nh, ca x hi.
Nhng yu t ca hon cnh thc y s pht trin tnh ngi ln: s gia tng v th cht, v gio dc,
nhiu bc cha m qu bn, gia nh gp kh khn trong i sng, i hi tr phi lao ng nhiu
sinh sng. iu a n tr sm c tnh c lp, t ch hn.
- Phng hng pht trin tnh ngi ln la tui ny c th xy ra theo cc hng sau:
i vi mt s em, tri thc sch v lm cho cc em hiu bi nhiu, nhng cn nhiu mt khc nhau
trong i sng th cc em hiu bit rt t.
C nhng em t quan tm n vic hc tp nh trng, m ch quan tm n nhng vn lm th
no cho ph hp vi mt, coi trng vic giao tip vi ngi ln, vi bn ln tui bn bc, trao i
vi h v cc vn trong cuc sng, t ra mnh cng nh ngi ln.
mt s em khc khng biu hin tnh ngi ln ra bn ngoi, nhng thc t ang c gng rn luyn
mnh c nhng c tnh ca ngi ln nh:dng cm, t ch, c lp cn quan h vi bn gi nh
tr con.
-Trong nhng giai on pht trin ca con ngi, la tui thiu nin c mt v tr v ngha v cng
quan trng. y l thi k pht trin phc tp nht, v cng l thi k chun b quan trng nht cho
nhng bc trng thnh sau ny. Thi k thiu nin quan trng ch : trong thi k ny nhng c
s, phng hng chung ca s hnh thnh quan im x hi v o c ca nhn cch c hnh
thnh, chng s c tip tc pht trin trong tui thanh nin.
- Hiu r v tr v ngha ca giai on pht trin tm l thiu nin, gip chng ta c cch i x ng
n v gio dc cc em c mt nhn cch ton din.
II. NHNG IU KIN CA S PHT TRIN TM L LA TUI HC SINH TRUNG HC
C S
1. S bin i v mt gii phu sinh l
a. S pht trin c th ca thiu nin din ra mnh m nhng khng cn i.

S hot ng tng hp ca cc tuyn ni tit quan trng nht (tuyn yn, tuyn gip trng, tuyn
thng thn) to ra nhiu thay i trong c th tr, trong s nhy vt v chiu cao v s pht dc
- Chiu cao ca cc em tng ln mt cch t ngt, hng nm c th tng t 5 - 6 cm; Trng lng c
th hng nm tng t 2,4 - 6 kg; tng vng ngcl nhng yu t c bit trong s pht trin th cht
ca tr.
- giai on di 14 tui vn cn c cc t sn hon ton gia cc t xng sng, nn ct sng d
b cong vo khi ng ngi khng ng t th.
- S tng khi lng cc bp tht v lc ca c bp din ra mnh nht vo cui thi k dy th khin
cc em khe ra r rt. Tuy nhin, s pht trin c ca cc em trai khc bit nht nh bo hiu s hnh
thnh cc em nhng nt khc bit v c th : con trai cao ln, vai rng ra, con gi trn trn dn,
xng chu rng ra
S pht trin c th din ra khng cn i lm cho cc em lng tng, vng v, lng ngng.
- Xng chn v tay chng di nhng c pht trin chm hn v lng ngc pht trin chm, nn u
tui thiu nin thng c thn hnh di, hi gy v t nhiu khng cn i.
- S pht trin ca h tim - mch cng khng cn i : th tch tim tng nhanh, hot ng mnh hn
nhng ng knh pht trin chm hn. iu ny gy nn ri lon tm thi ca h tun hon mu.
b. Hot ng thn kinh cp cao ca tui thiu nin cng c nhng nt ring bit.
- tui thiu nin, qu trnh hng phn chim u th r rt, dn n thiu nin khng lm ch c
cm xc ca mnh, khng kim ch c xc ng mnh. Cc em d b kch ng, d bc tc, cu gt,
mt bnh tnh
- tui thiu nin, phn x c iu kin i vi nhng tnh hiu trc tip c hnh thnh nhanh hn
nhng phn x c iu kin i vi nhng tnh hiu t ng. Do vy, ngn ng ca tr cng thay i.
Cc em ni chm hn, hay nht gng, cc lc Nhng hin tng ny ch tm thi, khong 15
tui tr ln hin tng ny cn i hn.
c. Hin tng dy th
S trng thnh v mt sinh dc l yu t quan trng nht ca s pht trin c th ca th thiu nin.
Tuyn sinh dc bt u hot ng v c th cc em xut hin nhng du hiu ph khin chng ta nhn
ra cc em ang tui dy th.
Biu hin bn ngoi ch yu ca s chn mui ca cc c quan sinh dc cc em trai l s xut tinh,
cc em gi l hin tng thy kinh. Tui dy th ca cc em n thng vo khong 12 - 14 tui, cc
em nam bt u v kt thc chm hn cc em gi khong 1,5 - 2 nm.
S pht dc cng vi nhng chuyn bin trong s pht trin c th ca thiu nin c mt ngha

khng nh trong s ny sinh nhng cu to tm l mi : Cm gic v tnh ngi ln thc s ca

mnh ; cm gic v tnh cm gii tnh mi l, quan tm ti ngi khc gii.
2. S thay i ca iu kin sng
a.i sng gia nh ca hc sinh trung hc c s:
- n tui ny, cc em c nhng vai tr nht nh, c gia nh tha nhn nh l mt thnh vin
tch cc ca gia nh, c cha m, anh ch giao cho nhng trng trch kh nng n nh : chm sc
cc em nh, nu cm, dn dp nh ca, chn nui gia sc,. Thm ch kh nhiu em tr thnh lao
ng chnh, gp phn tng thu nhp ca gia nh, cc em thc c cc nhim v v thc hin
tch cc.
- iu quan trng v c ngha ln i vi cc em l cha m khng cn coi cc em l b nh na, m
quan tm n kin ca cc em hn, dnh cho cc em nhng quyn sng c lp hn, ra nhng
yu cu cao hn, cc em c tham gia bn bc mt s cng vic ca gia nh v bit quan tm n
vic xy dng, bo v uy tn ca gia nh.
Nhng s thay lm cho tr thc c v th ca mnh trong gia nh v ng vin, kch
thch cc em hot ng tch cc, c lp, t ch.
b. i sng trong nh trng ca hc sinh trung hc c s cng v nhiu thay i.
Hot ng hc tp v cc hot ng khc ca cc hc sinh trung hc c s i hi v thc y cc em
c thi tch cc v c lp hn, to iu kin cho cc em tha mn nhu cu giao tip ca mnh.
- S thay i v ni dung dy hc:
Vo hc trng trung hc c s, cc em c tip xc vi nhiu mn hc khc nhau, c ni dung tru
tng, su sc v phong ph hn, do i hi cc em phi c s thay i v cch hc.
S phong ph v tr thc ca tng mn hc lm cho khi lng tri thc cc em lnh hi c tng ln
nhiu, tm hiu bit ca cc em c m rng .
- S thay i v phng php dy hc v hnh thc hc tp:
Cc c hc nhiu mn hc do nhiu thy, c ging dy, cho nn phng php hc tp thay i cc
b mn v mi thy, c c cch trnh by, c phng php c o ca mnh.
Thi say sa, hng th hc tp, lnh hi, pht trin tr tu, vic hnh thnh v pht trin cch lp
lun c o cng nhng nt tnh cch qu bu ca cc em iu do nh hng ca cch dy v nhn
cch ca ngi thy.
- Cc em c hc vi nhiu thy, nhiu bn, chu nh hng ca nhiu nhn cch, phong cch x th
khc nhau.
- Cc em c tham gia vo nhiu dng hot ng nh trng nh : lao ng, hc tp nngoi kha,
vn ngh, th thao...

c. i sng ca hc sinh trung hc c s trong x hi :

- la tui ny cc em c tha nhn nh mt thnh vin tch cc v c giao mt s cng vic
nht nh trn liu lnh vc khc nhau nh tuyn truyn c ng, gi trt t ng ph, gip gia
nh thng binh, lit s, b tc vn ha...
-Thiu nin thch lm cng tc x hi:
C sc lc, hiu bit nhiu, mun lm c nhng cng vic c mi ngi bit n, nht l
nhng cng vic cng lm vi ngi ln.
Cc em cho rng cng tc x hi l vic lm ca ngi ln v c ngha ln lao. Do c lm cc
cng vic x hi l th hin mnh l ngi ln v mun c tha nhn mnh l ngi ln.
Hot ng x hooij l hot ng c tnh cht tp th, ph hp vi s thch ca thiu nin.
Do tham gia cng tc x hi, m quan h ca hc sinh trung hc c s c m rng, kinh nghim
cuc sng phong ph ln, nhn cch ca thiu nin c hnh thnh v pht trin.
*Tm li :
S thay i iu kin sng, iu kin hot ng ca thiu nin trong gia nh, nh trng, x hi m
v tr ca cc em c nng ln. Cc em thc c s thay i v tch cc hot ng cho ph hp
vi s thay i . Do , c im tm l, nhn cch ca hc sinh trung hc c s c hnh thnh
v pht trin phong ph hn so cc la tui trc.
"If the only tool you have is a hammer, you tend to see every problem as a nail" Abraham Maslow
I do not want to discover what psyche is by cutting out a pair of quotations. I want to learn from the
whole of Marxs method how to build the science, how to approach the investigation of the psyche.
Vygotsky

TM L HC LA TUI V TM L HC S PHM
III. HOT NG HC TP V S PHT TRIN TR TU CA HC SINH TRUNG HC
C S
1. c im ca hot ng hc tp trong trng trung hc c s:
a. Tr cng ln ln, hot ng hc tp cng c v tr quan trng trong cuc sng ca tr v vai tr ca
n trong s pht trin ca tr ngy cng to ln.
Hc tp l hot ng ch o ca hc sinh, nhng vo tui thiu nin, vic hc tp ca cc em c
nhng thay i c bn.

Vic hc tp trng trung hc c s l mt bc ngoc quan trng trong i sng ca tr. cc lp

di, tr hc tp cc h thng cc s kin v hin tng, hiu nhng mi quan h c th v n gin
gia cc s kin v hin tng . trng trung hc c s, vic hc tp ca cc em phc tp hn
mt cch ng k. Cc em chuyn sang nghin cu c h thng nhng c s ca cc khoa hc, cc em
hc tp c phn mn Mi mn hc gm nhng khi nim, nhng quy lut c sp xp thnh mt
h thng tng i su sc. iu i hi cc em phi t gic v c lp cao.
b. Quan h gia gio vin v hc sinh cng khc trc. Cc em c hc vi nhiu gio vin. Cc
gio vin c cch dy v yu cu khc nhau i vi hc sinh, c trnh ngh nghip v phm cht,
uy tn khc nhau. Quan h gia gio vin v hc sinh xa cch hn so vi bc tiu hc. S thay i
ny to ra nhng kh khn nht nh cho cc em nhng n cng to iu kin cho cc em pht trin
dn phng thc nhn thc ngi khc.
c. Thi t gic i vi hc tp tui thiu nin cng tng ln r rt. hc sinh tiu hc, thi i
vi mn hc ph thuc vo thi ca cc em i vi gio vin v im s nhn c. Nhng tui
thiu nin, thi i vi mn hc do ni dung mn hc v s i hi phi m rng tm hiu bit chi
phi. Thi i vi mn hc c phn ha (mn hay, mn khng hay )
a s thiu nin, ni dung khi nim hc tp c m rng ; nhiu em c yu t t hc, c
hng th bn vng i vi mn hc, say m hc tp. Tuy nhin, tnh t m, ham hiu bit nhiu c th
khin hng th ca thiu nin b phn tn v khng bn vng v c th hnh thnh thi d di,
khng nghim tc i vi cc lnh vc khc trong cuc sng.
Trong gio dc, gio vin cn thy c mc pht trin c th mi em kp thi ng vin,
hng dn thiu nin khc phc nhng kh khn trong hc tp v hnh thnh nhn cch mt cch tt
nht. Mt khc, cn ch ti ti liu hc tp : Ti liu hc tp phi sc tch v ni dung khoa hc, phi
gn vi cuc sng ca cc em, lm cho cc em hiu r ngha ca ti liu hc, phi gi cm, gy cho
hc sinh hng th hc tp v phi trnh by ti liu, phi gi cho hc sinh c nhu cu tm hiu ti liu
, phi gip cc em bit cch hc, c phng php hc tp ph hp.
2. c im ca s pht trin tr tu ca la tui hc sinh trung hc c s
la tui ny hot ng
a. Tri gic: cc em c kh nng phn tch, tng hp cc s vt, hin tng phc tp hn khi tri gic
s vt, hin tng. Khi lng tri gic tng ln, tri gic tr nn c k hoch, c trnh t v hon thin
hn.
b. Tr nh: ca thiu nin cng c thay i v cht. c im c bn ca tr nh la tui ny l s
tng cng tnh chtch nh, nng lc ghi nh c ch nh c tng ln r rt, cch thc ghi nh
c ci tin, hiu sut ghi nh cng c nng cao.
Hc sinh trung hc c s c nhiu tin b trong vic ghi nh ti liu tru tng, t ng. Cc em c
nhng k nng t chc hot ng t duy, bit tin hnh cc thao tc nh so snh, ht thng ha, phn

loi nhm ghi nh ti liu. K nng nm vng phng tin ghi nh ca thiu nin c pht trin
mc cao, cc em bt u bit s dng nhng phng php c bit ghi nh v nh li. Tc
ghi nh v khi lng ti liu c ghi nh tng ln. Ghi nh my mc ngy cng nhng ch cho ghi
nh logic, ghi nh ngha. Hiu qu ca tr nh tr nn tt hn. Cc em thng phn i cc yu cu
ca gio vin bt hc thuc lng tng cu, tng ch c khuynh hng mun ti hin bng li ni ca
mnh. V th gio vin cn phi:
+ Dy cho hc sinh phng php ghi nh lgic.
+ Cn gii thch cho cc em r s cn thit phi ghi nh chnh xc nhng nh ngha, nhng qui lut.
y phi ch r cho cc em thy, nu ghi nh thiu mt t no th ngha ca n khng cn chnh
xc na.
+ Rn luyn cho cc em c k nng trnh by chnh xc ni dung bi hc theo cch din t ca mnh.
+ Ch cho cc em, khi kim tra s ghi nh, phi bng s ti hin mi bit c s hiu qu ca s ghi
nh.(Thng thiu nin hay s dng s nhn li)
+ Gio vin cn hng dn cc em vn dng c hai cch ghi nh my mc v ghi nh ngha mt
cch hp l.
+ Cn ch cho cc em thit lp cc mi lin tng ngy cng phc tp hn, gn ti liu mi vi ti liu
c, gip cho vic lnh hi tri thc c h thng hn, a ti liu c vo h thng tri thc.
c. T duy :
Hot ng t duy ca hc sinh trung hc c s c nhng bin i c bn:
- T duy ni chung v t duy tru tng ni ring pht trin mnh l mt c im c bn ca hot
ng t duy thiu nin. Nhng thnh phn ca t duy hnh tng - c th vn c tip tc pht
trin, n vn gi vai tr quan trng trong cu trc ca t duy.
- Cc em hiu cc du hiu bn cht ca i tng nhng khng phi bao gi cng phn bit c
nhng du hiu trong mi trng hp. Khi nm khi nim cc em c khi thu hp hoc m rng khi
nim khng ng mc.
- tui thiu nin, tnh ph phn ca t duy cng c pht trin, cc em bit lp lun gii quyt vn
mt cch c cn c. Cc em khng d tin nh lc nh, nht l cui tui ny, cc em bit vn
dng l lun vo thc tin, bit ly nhng iu quan st c, nhng kinh nghim ring ca mnh
minh ha kin thc.
T nhng c im trn, gio vin cn lu :
+ Pht trin t duy tru tng cho hc sinh trung hc c s lm c s cho vic lnh hi khi nim
khoa hc trong chng trnh hc tp.
+ Ch dn cho cc em nhng bin php rn luyn k nng suy ngh c ph phn v c lp
"If the only tool you have is a hammer, you tend to see every problem as a nail" Abraham Maslow

I do not want to discover what psyche is by cutting out a pair of quotations. I want to learn from the
whole of Marxs method how to build the science, how to approach the investigation of the psyche.
Vygotsky

TM L HC LA TUI V TM L HC S PHM
IV. HOT NG GIAO TIP CA LA TUI HC SINH TRUNG HC C S
1. Giao tip ca thiu nin vi ngi ln:
a. tui thiu nin xut hin mt cm gic rt c o : cm gic mnh l ngi ln. Cc em cm
thy mnh khng cn l tr con na, nhng cc em cng c cm gic mnh cha thc s l ngi ln.
Cm gic v s trng thnh ca bn thn l nt c trng trong nhn cch thiu nin, v n biu hin
lp trng sng mi ca thiu nin i vi ngi ln v th gii xung quanh.
Cm gic mnh l ngi ln c th hin rt phong ph v ni dung v hnh thc. Cc em quan
tm n hnh thc, tc phong, c chv nhng kh nng ca bn thn.
- Trong hc tp cc em mun c lp lnh hi tri thc, mun c lp trng v quan im ring.
- Trong phm vi thc x hi, cc em mun c c lp v khng ph thuc vo ngi ln mt
mc nht nh.
- Cc em i hi, mong mun ngi ln quan h i x vi mnh bnh ng nh i x vi ngi ln,
khng can thip qu t m vo mt s mt trong i sng ring ca cc em.
- Thiu nin bt u chng i nhng yu cu m trc y n vn thc hin mt cch t nguyn. Cc
em bo v kin ca mnh khng ch trong li ni m c trong hnh ng.
Cm gic v s trng thnh v nhu cu c ngi ln tha nhn n l ngi ln a n vn
quyn hn ca ngi ln v cc em trong quan h vi nhau. Cc em mong mun hn ch quyn hn
ca ngi ln, m rng quyn hn ca mnh; Cc em mong mun ngi ln tn trng nhn cch,
phm gi, tin tng v m rng tnh c lp ca cc em.
Nguyn vng mun c tin tng v c lp hn, mun c quyn bnh ng nht nh vi ngi
ln c th thc y cc em tch cc hot ng, chp nhn nhng yu cu o c ca ngi ln v
phng thc hnh vi trong th gii ngi ln, khin cc em xng ng vi v tr x hi tch cc Nhng
mt khc nguyn vng ny cng c th khin cc em chng c, khng phc tng nhng yu cu ca
ngi ln.

C nhng nguyn nhn nht nh khin thiu nin c cm gic v s trng thnh ca bn thn: Cc
em thy c s pht trin mnh m v c th v sc lc ca mnh; cc em thy tm hiu bit, k
nng, k xo ca mnh c m rng; thiu nin tham gia nhiu hn vo cuc sng x hi, cuc sng
ca ngi ln. Tnh t lp khin cc em thy mnh ging ngi ln nhiu im
Xu th cng iu ha ngha ca nhng thay i ca bn thn, khin cho cc em c nhu cu tham
gia vo i sng ca ngi ln, trong khi kinh nghim ca cc em cha tng xng vi nhu cu .
y l mt mu thun trong s pht trin nhn cch thiu nin.
Cn phi thy: nhu cu v nguyn vng ca thiu nin l chnh ng, ngi ln phi thay i thi
i x i vi thiu nin.
Nu ngi ln khng chu thay i quan h vi cc em, th cc em s tr thnh ngi khi xng thay
i mi quan h ny.
Nu ngi ln chng i, s gy ra nhng phn ng ca cc em vi ngi ln di dng bng bnh,
bt bnh, khng vng li
Nu ngi ln thy s phn i ca cc em,m khng suy xt v pha mnh thay i quan h vi
cc em, th s xung t ca cc em vi ngi ln cn ko di n ht thi k ca la tui ny.
Nhng quan h xung t gia cc em v ngi ln lm ny sinh nhng hnh vi tng ng cc em:
xa lnh ngi ln, khng tin tng vo ngi ln, cho rng ngi ln khng hiu cc em v khng
chu hiu cc em, kh chu mt cch c thc vi nhng yu cu, nhng nh gi, nhng nhn xt
ca ngi ln. Tc ng gio dc ca ngi ln i vi cc em b gim st.
C nhiu yu t lm cho ngi ln vn gi nguyn quan h nh trc y i vi cc em : cc em vn
cn l hc sinh, vn ph thuc vo cha m v kinh t; cha m v gio vin vn ang gi vai tr gio
dc cc em; hn th na, cc em vn cn nhng nt tr con trn khun mt, trong dng dp, trong
hnh vi v trong tnh cch. Mt khc, nhiu ngi ln cn thy vic tng quyn hn v tnh c lp
cho thiu nin l khng hp l.
Chnh s khng thay i thi ca ngi ln khi thiu nin ang tr thnh ngi ln l nguyn nhn
gy ra ng gia thiu nin vi ngi ln. Nu ngi ln khng thay i thi , cc em s thi
chng i, cc em s xa lnh ngi ln, cho rng ngi ln khng hiu v khng th hiu mnh
b. Do vy, trong quan h vi thiu nin, ngi ln cn :
- Phi mong mun v bit cch tn trng tnh c lp v quyn bnh ng ca thiu nin.
- Quan h gia thiu nin v ngi ln c th khng c mu thun nu quan h c xy dng trn
c s tn trng, gip ln nhau.
- Khi tip xc vi thiu nin cn gng mu, kho lo, t nh

Nh vy, tnh c lp v quyn bnh ng trong quan h ca cc em vi ngi ln l vn phc tp

v gay gt nht trong giao tip ca cc em vi ngi ln ni ring, trong vic gio dc cc em la
tui ny ni chung. Khng nn coi y l biu hin ca s khng hong tui dy th, m l s khng
hong trong quan h ca thiu nin vi ngi ln, ch yu do ngi ln gy ra. Nhng kh khn, mu
thun c th hn ch hoc khng xy ra, nu ngi ln v cc em xy dng c mi quan h bn b,
quan h c hnh thc hp tc trn c s tn trng, thng yu, tin cy, bnh ng v t nh trong c x
vi thiu nin.
S hp tc ny cho php ngi ln t cc em vo v tr mi - v tr ca ngi gip vic v ngi bn
trong nhng cng vic khc nhau, cn bn thn ngi ln tr thnh ngi mu mc v ngi bn tin
cy ca cc em.
2. Giao tip ca hc sinh trung hc c s vi bn b
Nhu cu giao tip vi bn pht trin mnh l mt c im quan trng tui thiu nin
a. S giao tip ca hc sinh trung hc c s vi bn b cng la tui:
- Quan h vi bn b cng la tui phc tp, a dng hn nhiu so vi hc sinh tiu hc. S giao tip
ca cc em vt ra ngoi phm vi hc tp, phm vi nh trng, m cn m rng trong nhng hng
th mi, nhng vic lm mi, nhng quan h mi trong i sng ca cc em, cc em c nhu cu ln
trong giao tip vi bn b v:
Mt mt, cc em rt khao kht c giao tip v cng hot ng chung vi nhau, cc em c nguyn
vng c sng trong tp th, c nhng bn b thn thit tin cy. Mt khc, cng biu hin nguyn
vng khng km phn quan trng l c bn b cng nhn, tha nhn, tn trng mnh.
- Hc sinh trung hc c s cho rng quan h bn b cng tui l quan h ring ca c nhn, cc em c
quyn hnh ng c lp trong quan h ny bo v quyn ca mnh. Cc em khng mun ngi ln
can thip vo chuyn bn b ca mnh. Nu c s can thip th bo cu ngi ln, khin cc em cm
thy b xc phm, th cc em chng i li. Nhu cu giao tip vi bn b l mt nhu cu chnh ng
ca cc em. Cc em mong mun c mt tnh bn ring, thn thit gi gm tm tnh. Cc em c
nhiu nhn xt, bn khon v dng v bn ngoi, v tnh cm, ngh tm t ca mnh, v quan h ca
mnh vi ngi khc v c quan h ca mi ngi vi nhauCc em cn trao i vi bn b c
c hiu bit y hn, ng hn v bn thn v mt s vn khc
Nu nh quan h ca ngi ln v cc em khng ha thun, th s giao tip vi bn b cng tui cng
tng v nh hng ca bn b n vi cc em cng mnh m.
S bt ha trong quan h bn b cng lp, s thiu thn bn thn hoc tnh bn b ph v u sinh ra
nhng cm xc nng n v tnh hung kh chu nht i vi cc em l s ph bnh thng thn ca tp
th, ca bn b; cn hnh pht nng n nht i vi cc em l b bn b ty chay, khng mun chi vi
mnh.

- Tnh bn trong i sng hc sinh trung hc c s su sc hn. Cc em thch giao tip v kt bn

vi nhau, nhng khng phi mi em trong lp u c cc em thch v giao tip nh nhau. Cc em
ch kt bn vi nhng em c mi ngi tn trng, c uy tn v tin b r rt v mt no .
- Lc u phm vi giao tip ca cc em thng l rng, nhng khng c bn vng, c tnh cht tm
thi, l thi k la chn, tm kim ngi bn thn. V sau nhng em c cng hng th, cng yu thch
mt loi hot ng no , th gn b vi nhau. Trong vic chn bn, thiu nin thng yu cu cao
bn, u quan trng kt bn l nhng phm cht v tnh bn phi trung thnh, thng thn, ci m,
tn trng, tin cy ln nhau, quan h bnh ng v gip ln nhau.
- Phm vi giao tip ca cc em hp li, nhng quan h ca cc em gn b vi nhau hn, chu nh
hng ca nhau, d ly hng th ca bn (c th tr thnh ngi tt hoc ngc li). V vy giao tip
vi bn l ngun ny sinh hng th mi. Bn b m cc em yu thch c th tr thnh hnh mu i
vi cc em, nht l cc bn c nhng u im.
- Tr chuyn gi mt v tr c ngha i vi la tui ny, cc em k cho nhau v mi mt sinh
hat, i sng v suy ngh ca mnh, k c nhng iu b mt nhiu khi cc bn khng k vi bt c
ai. V th m cc em yu cu rt cao i vi bn, phi ci m, hiu nhau, t nh, v tha, ng cm v
gi b mt cho nhau.
- L tng tnh bn ca la tui ny l sng cht c nhau, ch ngt, x bi - y l vn cc em
thm nhp vo mi mt i sng ca nhau. Cng ln ln s thm nhp v tm hn gia cc em ngy
cng c ny n, pht trin. l s ging nhau v i sng ni tm, l s hiu bit nhau, s trng
hp v nhng gi tr ca c nhn, v nhng hoi bo, v quan im trong cuc sng.
b. Mt c trng quan trng trong quan h vi bn b cng tui l s xut hin nhng sc thi mi
trong quan h vi bn khc gii - nhng cm xc gii tnh..
- T thc pht trin khin cc em nhanh chng nhn thc c nhng c im gii tnh ca
mnh. Cc em bt u quan tm ln nhau, a thch nhau, t quan tm n v b ngoi ca mnh.
- cc em gi thi quan tm n bn thng th hin kh th ng v kn o (lm dng hn trc
ch n hnh thc ca mnh hn), cc em thng che du tnh cm ca mnh bng cch t v th ,
lnh m vi bn trai. Cc em trai th hin thi ny mt cch cng khai, ngang nhin, c khi th
bo (git tc, du cp).
Lc u s quan tm ca cc em trai c tnh cht tn mn v biu hin bng phng thc c th ca
tr con nh x y, tru chc cc em giCc em gi nhiu khi rt bc, khng hi lng v nhng
hnh vi nh th ca cc em trai v khi cc em gi thc c th khng bc tc, gin di cc em trai.
V sau nhng quan h ny c thay i, mt tnh trc tip, xut hin tnh ngng ngng, e thn, nht
nht mt s em iu c bc l trc tip, cn mt s khc th c che y bng thi th
gi to khinh b i vi ngi khc gii. Hnh vi ny mang tnh cht hai mt: s quan tm n nhau,

vi s phn bit nam n.

Tuy hnh vi bn ngoi c th khc nhau nhng cc em u c hin tng tm l ging nhau l cc em
ch nhiu n bn khc gii, mong bn khc gii ch n mnh v a thch mnh.
- Trong tnh bn khc gii cc em va hn nhin, va c v thn trng. kn oNhn chung,
nhng xc cm ca cc em l trong sng, l ng lc thc y cc em t hon thin mnh. Nhng
khng phi tt c thiu nin u c nhng rung cm nh vy. Mt s em b cun ht vo con ng
yu ng. Nhiu khi cc em cng khng hiu r tnh cm ca mnh v c nh hng nht nh n
kt qu hc tp. Ngi lm cng tc gio dc cn phi thn trng, t nh, kho lo khi gii quyt vn
ny. Cn hng dn, ung nn ch tnh bn gia nam v n la tui ny tht lnh mnh, trong sng
v n ng lc gip nhau trong hc tp, trong tu dng. Khng nn can thip th bo, dng cc
bin php bo lc, p t i vi cc em
c. S giao tip la tui hc sinh trung hc c s l mt loi hot ng c bit, m ni dung ca n
l xy dng nhng quan h qua li v nhng hnh ng trong quan h . Nh hot ng giao tip m
cc em nhn thc c ngi khc v bn thn mnh ng thi qua lm pht trin mt s k nng
nh k nng so snh, phn tch, khi qut hnh vi ca bn thn v ca bn, lm phong ph thm nhng
biu tng v nhn cch ca bn v ca bn thn.
Do , lm cng tc gio dc phi to iu kin cc em giao tip vi nhau, hng dn v kim tra
s quan h ca cc em, trnh tnh trng ngn cm, hn ch s giao tip ca la tui ny.
V. S PHT TRIN NHN CCH LA TUI HC SINH TRUNG HC C S
1. S hnh thnh t thc ca hc sinh trung hc c s
Mt trong nhng c im quan trng ca s pht trin nhn cch la tui thiu nin l s hnh
thnh t thc
- Do s pht trin mnh m ca c th, c bit do s pht trin ca cc mi quan h x hi v s giao
tip trong tp th m cc em biu hin nhu cu t nh gi nhu cu so snh mnh vi ngi khc.
Cc em bt u xem xt mnh, vch cho mnh mt nhn cch tng lai, mun hiu bit mt mnh,
mt yu trong nhn cch ca mnh.
Mc t thc ca cc em cng c s khc nhau.
- V ni dung, khng phi tt c nhng phm cht ca nhn cch u thc c ht. Ban u cc em
ch nhn thc hnh vi ca mnh, sau l nhn thc nhng phm cht o c, tnh cch v nng lc
ca mnh trong nhng phm vi khc nhau, cui cng cc em mi nhn thc nhng phm cht phc tp
th hin nhiu mt ca nhn cch (tnh cm trch nhim, lng t trng).
- V cch thc, ban u cc em cn da vo nh gi ca nhng ngi gn gi v c uy tn vi mnh.
Dn dn cc em hnh thnh khuynh hng c lp phn tch v nh gi bn thn. Nhng kh nng t

nh gi ca thiu nin cn hn ch, cha khch quanDo , ny sinh nhng xung t, mu

thun gia mc k vng ca cc em vi a v thc t ca chng trong tp th; mu thun gia thi
ca cc em i vi bn thn, i vi nhng phm cht nhn cch ca mnh v thi ca cc em
i vi ngi ln, i vi bn b cng la tui.
ngha quyt nh nht pht trin t thc la tui ny cuc sng tp th ca cc em, ni m
nhiu mi quan h gi tr ng n, mi quan h ny s hnh thnh cc em lng t tin vo s t nh
gi ca mnh, l nhng yu cu ngy cng cao i vi hnh vi, hot ng ca cc em cng ng thi
gip cho s pht trin v mc t thc ca cc em.
Vic nhn thc v mnh cn thng qua vic i chiu so snh mnh vi ngi khc. Nhng khi nh
gi ngi khc, cc em cn ch quan, nng cn, nhiu khi ch da vo mt vi hnh tung khng r
rng cc em vi kt lun hoc ch ch vo mt vi phm cht no m quy kt ton b. V th,
ngi ln rt d m cng rt kh gy uy tn vi thiu nin. V khi c kt lun nh gi v mt
ngi no , cc em thng c n tng dai dng, su sc.
- S pht trin t thc ca thiu nin c ngha ln lao ch, n thc y cc em bc vo mt giai
on mi. K t tui thiu nin tr i, kh nng t gio dc ca cc em c pht trin, cc em khng
ch l khch th ca qu trnh gio dc m cn ng thi l ch th ca qu trnh ny.
nhiu em, t gio dc cn cha c h thng, cha c k hoch, cc em cn lng tng trong vic la
chn bin php t gio dc. V vy, nh gio dc cn t chc cuc sng v hot ng tp th phong
ph, hp dn, li cun cc em vo hot ng chung ca tp th, t chc tt mi quan h gia ngi ln
v cc em
2. S hnh thnh o c ca hc sinh trung hc c s
Khi n trng, tr c lnh hi chun mc v quy tc hnh vi o c mt cch c h thng.
n tui thiu nin, do s m rng quan h x hi, do s pht trin mnh m ca t thcm trnh
o c ca cc em c pht trin mnh. S hnh thnh thc o c ni chung, s lnh hi tiu
chun ca hnh vi o c ni ring l c im tm l quan trng trong la tui thiu nin.
Tui thiu nin l la tui hnh thnh th gii quan, l tng, nim tin o c, nhng phn on gi
tr
Do t thc v tr tu pht trin, hnh vi ca thiu nin bt u chu s ch o ca nhng nguyn
tc ring, nhng quan im ring ca thiu nin.
Nhn cch ca thiu nin c hnh thnh ph thuc vo vic thiu nin c c kinh nghim o c
nh th no thc hin o c no ?
Nhng nghin cu tm l hc cho thy trnh nhn thc o c ca thiu nin l cao. Thiu nin

hiu r nhng khi nim o c va sc i vi chng

Nhng cng c c nhng kinh nghim v khi nim o c hnh thnh mt cch t pht ngoi s
hng dn ca gio dc, do nh hng ca nhng s kin trong sch, phim, bn b xuDo vy, cc
em c th c nhng ng nhn hoc hiu phin din, khng chnh xc mt s khi nim o c
Trong cng tc gio dc cn ch gip cc em hiu c khi nim o c mt cch chnh xc v
t chc hnh ng thiu nin c c kinh nghim o c ng n
3. S hnh thnh tnh cm ca hc sinh trung hc c s
Tnh cm ca hc sinh trung hc c s su sc v phc tp hn cc em hc sinh tiu hc.
- c im ni bt la tui ny l d xc ng, vui bun chuyn ha d dng, tnh cm cn mang
tnh cht bng bt, hng sayiu ny do nh hng ca s pht dc v thay i mt s c quan ni
tng gy nn. Nhiu khi cn do hot ng thn kinh khng cn bng, hng phn mnh hn c ch
lm cho cc em khng t kim ch ni.
- Thiu nin d c phn ng mnh lit trc s nh gi, nht l s nh gi thiu cng bng ca
ngi ln.
- Tm trng ca thiu nin thay i nhanh chng, tht thng, c lc ang vui nhng ch l mt c g
li sinh ra bun ngay hoc ang lc bc mnh nhng gp iu g thch th li ti ci ngay. Do ,
nn thi ca cc em i vi nhng ngi xung quanh cng c nhiu mu thun.
R rng, cch biu hin xuc cm ca thiu nin mang tnh cht c o. l tnh bng bt, si ni d
b kch ng v d thay i.
*Kt lun :
- Trong nhng giai on pht trin ca con ngi la tui thiu nin c mt ngha v cng quan
trng. ay l thi k pht trin phc tp nht, nhiu bin ng nht nhng cng l thi k chun b
quan trng nht cho nhng bc trng thnh sau ny.
- S pht trin tm l ca thiu nin c chu nh hng ca thi k pht dc. Nhng ci nh hng
quyt nh nht i vi s pht trin tm l chnh l nhng mi quan h xung quanh, c bit l nhng
mi quan h gia thiu nin v ngi ln.
- y l la tui ca cc em khng cn l tr con na, nhng cha hn l ngi ln. la tui ny cc
em cn c tn trng nhn cch, cn c pht huy tnh c lp nhng cng rt cn n s chm sc
chu o v i x t nh.
"If the only tool you have is a hammer, you tend to see every problem as a nail" Abraham Maslow
I do not want to discover what psyche is by cutting out a pair of quotations. I want to learn from the

whole of Marxs method how to build the science, how to approach the investigation of the psyche.
Vygotsky

RE: Tm l hc la tui v tm l hc s phm

1. Tm l hc la tui v s phm
Chng mt: Nhng vn chung ca tm l hc la tui v tm l hc s phm
Chng hai: c im tm l tui hc sinh trung hc c s
Chng ba: c im tm l tui hc sinh trung hc ph thng
Chng bn: Tm l hc dy hc
Chng nm: Tm l hc gio dc o c
Chng su: Tm l hc nhn cch ngi gio vin
Ngun: i hc Cn Th
2. B cu hi n tp v nh gi kt qu hc tp mn tm l hc la tui v tm l hc s phm. (Ti
liu dng Font Vn.Time)
Nhm tc gi: Phan Trng Ng, Dng Diu Hoa, Nguyn Th Mi.
Nh xut bn: i hc S phm , 2005. - 219 t