ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES

Mhendislik Mimarlk Fakltesi

naat Mhendislii Blm
E-Posta: ogu.ahmet.topcu@gmail.com
Web: http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu

Bilgisayar Destekli

Nmerik Analiz
Ders notlar 2014
Ahmet TOPU

44
EK:Hesap Makinesi Kullanm

44. EK: Hesap makinesi kullanm

387

44. Hesap makinesi kullanm

rencilerimizin hesap makinesini doru kullanamadklarn gzlemekteyiz. Yazd aritmetik
bir ifade doru olmasna ramen makine ile yaplan hesap sonucu yanl olmaktadr. Bunun
ana nedeni 1) Hesap makinesinin zelliklerini bilmemesi 2) lem srasn bilmemesi 3)
Aritmetik bilgi eksiklii, 4) Bakasnn makinesi ile snava girmesi olarak sylenebilir.
Bu blmn amac hesap makinesi kullanmnn temel kurallarn zetlemek ve rencinin
hatasn en aza indirgemektir. Hesap makineleri modelden modele az-ok farkllklar ierir.
Biz burada, rencilerin yaygn kulland CASIO fx-82MS modelini kullanacaz. Makinesi
farkl olan rencinin buradaki rnekleri kendi makinesinde denemesini nereceiz.
Makinenin temel ayarlar(MODE):
MODE tuu ile en temel ayarlar yapnz. MODE tuunu her tkladnzda ekranda farkl ayar
seenekleri kar.
MODE tuuna bir defa basnca:
COMP
1

SD
2

REG
3

grntlenir. COMP aritmetik hesaplarda, SD istatistik hesaplarda REG eri uydurma

hesabnda kullanlr. 1, 2 veya 3 tulayabilirsiniz. Burada aritmetik hesap yapacamz iin 1
tulayn.
MODE tuuna iki defa basnca:
Deg Rad Gra
1
2
3
grntlenir. Deg derece, Rad radyan Gra grad anlamndadr. Hesaplamak istediiniz a
derece cinsinden ise 1, radyan cinsinden ise 2, grad cinsinden ise 3 tulayn.
MODE tuuna defa basnca:
Fix
1

Sci
2

Norm
3

grntlenir. Bu durumda 1 tularsanz Fix, 2 tularsanz Sci 3 tularsanz Norm seilmi

olur.
Fix seenei ondalk iaretinden sonra ka hane grntleneceini ayarlamak iin kullanlr.
1 tularsanz ekranda Fix 0~9? grnr. Bununla makineniz size ondalk iaretinden sonra
ka hane grntlemek istediinizi sormaktadr. 0 ile 9 arasnda bir rakam tulayabilirsiniz.
Fix 0~9? grntlendiinde 0 tularsanz: makineniz artk saylar tam say olarak
yuvarlayarak gsterecektir: 13=0 ve 53=2 olarak hesaplanacaktr.
Fix 0~9? grntlendiinde 4 tularsanz: makineniz artk ondalk saysndan sonra 4 hane
gsterecektir ve 4. hane yuvarlatlmtr. 13=0.3333 ve 53=1.6667 olarak
hesaplanacaktr.
Fix 0~9? grntlendiinde 9 tularsanz: makineniz artk ondalk saysndan sonra 9 hane
gsterecektir ve 9. hane yuvarlatlmtr. 13=0.333333333 ve 53=1.666666667 olarak
hesaplanacaktr.
Sci seenei saylar 10 nun kuvvetleri olarak gsterir. Sci seilince ekranda Sci 0~9?
grntlenir. 0 ile 9 arasnda bir rakam tulayabilirsiniz. 4 tularsanz 13=3.333x10-01 ve
53=1.667x10-00 olarak hesaplanr.
Norm kk saylar otomatik olarak 9 haneli fix gibi, byk saylar Sci gibi grntler.
Norm 1~2? seenei vardr. 1 seilirse 13=0.333333333, 53=1.666666667,
1234562=1.524138394x1010 olarak hesaplanr.
Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

387

44. EK: Hesap makinesi kullanm

388

Hangi ayar seeyim?

Genel olarak Comp Deg Norm 1 uygundur. Dier zel durumlarda ayar deitiriniz, fakat
tekrar Comp Deg Norm 1 ayarna dnmeyi unutmaynz. Her snav ncesi ayarlar kontrol
ediniz. rnein, toporafya derslerinde genellikle a birimi Gra kullanlrken, dier
derslerde Deg veya Rad kullanlr.

Ekrandaki sayda virgl ve noktann anlam nedir?

12345.2x6= yazn. Ekranda muhtemelen 74,071.2 grrsnz. Virgl binler hanesini
gsterir. Nokta ondalk iaretidir. Aslnda virgln saynn deeri ile bir ilgisi yoktur, sadece
okumay kolaylatrr. Gerek sonu 74.0712 deil, 74071.2 dir. Nokta ile virgl
kartrmayn!

lem sras kural:

82 3+

= 27.5 ilemini makine hangi sra ile yapar?

Kural:
1. Soldan saa doru srayla, nce stel ifdeleri(kuvvet, kk gibi), sonra arpma
ve blmeyi, sonra toplama ve karmay yapar.
2. Parantez varsa 1 de verilen srada nce parantez iini hesaplar.
3.-ie parantez varsa ilk nce en iteki parantezli ifadeyi 1 de verilen srada
hesaplar.
Buna gre, yukardaki ilemde nce parantez iindeki stel ifade hesaplanr:
8-2x3+3x(16+1)2
Sonra parantez ii hesaplanr: 8-2x3+3x(17)2
Sonra soldan saa doru arpma ve blmeleri hesaplar: 8-6+25.5
Sonra soldan saa toplama karmalar yapar: 27.5
Bu kural iyi bilinmedii takdirde sonu hatal olacaktr. Bu kurala gre gerektiinde parantez
kullanarak ilem srasn deitirmemiz gerekir.
fadesini makinenize 2x4-39 + 5 = olarak verirseniz sonucu 12 bulursunuz ve

yanltr. nk nce kk hesaplar: 2x4-33+5, sonra arpma-blmeleri soldan saa

doru sra ile hesaplar: 8-1+5, sonra soldan saa doru srayla toplama-karmalar
hesaplar: 8-1+5=12 (yanl).
(2x4-3)9 + 5 =6.6666.. yanltr. 2x4-3(9 + 5) = 7.625 yanltr. Doru hesaplanabilmesi
iin pay ve payday paranteze almalsnz:
(2x4-3)(9 + 5) = 0.625 (doru).
Dier rnekler:

/
!

= ifadesinin makineye verilii

=? 5^23=8.3333.. (yanl), 5^(23)=2.9240.. (doru).

=? 5^23+1=9.3333..(yanl). 5^2(3+1)=6.25 (yanl),

5^(2(3+1))=2.2360.. (doru).

Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

388

44. EK: Hesap makinesi kullanm

"4
.

/
.

389

+ 1 =? 4^3.2+34+1=6.137..(yanl), (4^(3.2+34)+1)=6.213.. (doru).

=? 3.3 5^2.1 = 2.7848.. (doru), veya 5^(2.13.3)=2.7848.. (doru).

%

22=? 2^2 = 4 (doru), -22=? -2^2=-4 (doru), (-2)2=? (-2)^2=4 (doru).

2

!.'

(2)

=? 2^3^1.5=22.6274.. (yanl), 2^(3^1.5)=36.6604.. (doru).

/

=? (2)^(12) = hata verir1.

(-2)2.1=? (-2)^2.1=hata verir2.

(-2)0.2=? (-2)^0.2=-1.1486.. (doru).

(-2)4/3 =? (-2)^(43)= hata veriyor3.
(-2)-2 =? (-2)^(-2)=0.25 (doru)4.

8=? (-8)=-2 (doru), (-8)^(13)=-2 (doru).

4=? (4) = 4 (doru), (-4)^(11)=-4 (doru).

4=? (4) = (hata verir, doru), nk (-4)^(10)= sfra blm oluuyor.

Not:
Eksi saylarn stel(kuvvet, kk) deerleri sorunludur. Hata verirse, ya sonu
sanaldr, ya da eksi saynn logaritmas ile karlamtr.

Biraz trigonometri(Sin, Cos, Tan, ArcSin, ArcCos, ArcTan):

Makinenizin doru a birimine ayarl olduundan emin olunuz. Mesela makineniz radyana
ayarl iken 30 derecenin Sins deerini hesaplarsanz: Sin 30= -0.9880..(yanl) olacaktr.
Doru hesaplanmas iin ya makinenizi dereceye ayarlamanz ya da 30 derecenin radyan
karln vermeniz gerekir.
Makineniz radyanda iken Sin(30x*180)=0.5 (doru)5
hesaplanr. Veya makinenizi dereceye ayarladktan sonra Sin 30=0.5 (doru) hesaplanr.
Aadaki ilemler iin makinenizi dereceye ayarlayn:
Sin 30=0.5 (doru)
Sin =0.5 olsun, =?, =ArcSin 0.5, veya =Sin-1 0.5 dir. Makine Sin-1 0.5=30 (doru)
hesaplar.
Sin =-0.5 olsun, =?, Sin-1 (-0.5)=-30 (doru).
Sin =30 olsun, =?, Sin-1 30=(hata verir, doru)6.
Tan 45=1 (doru).
Tan =1 olsun, =?, Tan-1 1=45 (doru).
Tan 135=-1 (doru).
Tan =-1 olsun, =?, Tan-1 (-1)=-45 (doru).

(2) / = 2 = 1.41421 = 1.4142i sanal(complex) saydr. Complex ilem yapamayan makineler hesaplayamaz,
hata verir.
2
Eksi saylarn ss tam say deilse makine Logaritma ile hesaplamaya alr, eksi saylarn logaritmas
olmadndan hesaplayamaz, hata verir.
3
Makine bu ifadeyi (-2)^1.3333.. olarak hesaplamaya alyor ve ss ondalk say olduundan Log ile deniyor. -2
nin logaritmas olmadndan hata veriyor.
4
(-2)-2=( ) = x = = 0.25
1

5
6

Derece cinsinden 0 asnn radyan karl , =

) ./

dir.

Sin ve Cos fonksiyonlar -1 ile +1 arasnda deerler alr. Dolaysyla Sin =30 olamaz.
Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

389

44. EK: Hesap makinesi kullanm

390

Tan =7 olsun, Sin =?, Sin Tan-1 7 = 0.9354..

Tretilebilen trigonometrik fonksiyonlar(Sec, Cosec, Cotan):
CASIO fx-82MS de Secant, Cosecant ve Cotanjant fonksiyonlar yoktur, fakat tretilebilir:

Sec =

456 7

, Cosec =

<=> 7

, Cotan =

BC> 7

dir.

Biraz logaritma(Log, Ln, Logab):

Log x, 10 tabanna gre, Ln x, e (=2.71828..) tabanna gre x saysnn logaritmasn
hesaplar. Eksi saylarn logaritmas yoktur, x>0 olmaldr.
Bazen gerekli olan Logax fonksiyonu CASIO fx-82Ms
yardmyla hesaplanabilir.

de yoktur, ancak Log x fonksiyonu

x saysnn a tabanna gre logaritmas b olsun. x ve a biliniyor, b aranyor:

Logax=b, b=? Bu ifade ab=x ile ayn anlamdadr. ab=x ifadesinin 10 tabanna gre
logaritmasn alalm:
b Log a=Log x olur. Buradan b =
Loga x =

E5F G
E5F C

E5F G
E5F C

olur, o halde

dr.

Log 10=1, Ln e=1, Loga a=1: Bir saynn ayn say tabanl logaritmas 1 dir.
Ln 10=2.3025.., Log e=0.4342..
Log(-10)= hata verir, Ln (-10) hata verir: Eksi saylarn logaritmas yoktur.
Log2 10=? Log 10Log 2=3.3219..

Log x=1 olsun, x=? 10^1=10

Log x=2.3 olsun, x=? 10^2.3=199.5262..
Log x=10 olsun, x=? 10^10=100

Ln x=1 olsun, x=? e^1=e

Ln x=2.3 olsun, x=? e^2.3=9.9741..
Ln x=e olsun, x=? e^e=15.1542..

Log2 x=1 olsun, x=? 2^1=2

Log2 x=2.3 olsun, x=? 2^2.3=4.9245..
Log2 x=2 olsun, x=? 2^2=4
Deiken kullanm:
CASIO fx-82MS de say depolamak ve gerektiinde kullanmak iin A, B, C, D, E, F
deikenleri vardr. STO tuu ile bu deikenlere say depolanabilir, RCL veya ALPHA tuu ile
depolanm say arlabilir. rnein 2.3STO A tularsanz 2.3 says A deikenine
depolanr. RCL A veya ALPH A tularsanz 2.3 says geri getirilir. ok haneli saylar tekrar
tekrar yazmamak veya karmak ilemleri basitletirmek iin kullanlrlar. DEL ve AC tular
bu deikenleri silmez, makine kapatlsa dahi silinmezler.
2STO A
3STO B
4STO C
yazn. A=2, B=3, C=4 olmutur. RCL A, RCL B, RCL C yazarak dorulaynz. imdi bu
deikenleri kullanarak A+B+C deerini hesaplamay deneyin, sonu 9 olmal.
Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

390

44. EK: Hesap makinesi kullanm

unu tula: RCL A+RCL B+RCL C=21 (yanl).

imdi tekrarla: RCL A+RCL B+RCL C=28 (yanl).
Tekrarla: RCL A+RCL B+RCL C=35 (yanl).

391

21 yerine sizde baka say grnebilir!

28 yerine sizde baka say grnebilir!
35 yerine sizde baka say grnebilir!

imdi unu dene: RCL A=+RCL B+RCL C=9 (doru).

imdi unu dene: 1xRCL A+RCL B+RCL C=9 (doru).
imdi unu dene: 0+RCL A+RCL B+RCL C=9 (doru).
imdi unu dene: ALPHA A+ ALPHA B+ ALPHA C=9 (doru).
Tekrar dene: ALPHA A+ ALPHA B+ ALPHA C=9 (doru).
Tekrar dene: ALPHA A+ ALPHA B+ ALPHA C=9 (doru).

SONU: RCL tuu CASIO fx-82MS de dikkatli kullanlmadnda hatal sonu

veriyor. Hata sadece RCL tuu ile balayan ilemlerde oluyor. Peki, neden hatal
oluyor: RCL A+RCL B+RCL C yazldnda ekranda Ans+B+C grlyor. Demek ki
makine RCL A yerine Ans denen bir deer alyor, dolaysyla sonu hatal oluyor
(Ans, = tuu basldnda hesaplanan son deerin sakland deikendir).
RCL tuunu kullanmaynz!
ALPHA tuu gvenlidir, daima doru sonu verir.
Bir uygulama:
J

HHI

I
H
L J.M

=? 225(1+4 (2+5(3+1.7)))=97.5903.. (doru)

Ayn sonucu deikenlerle hesaplaynz:

2+5(3+1.7)STO A
1+4ALPHA A STO B
225ALPHA B=97.5903.. (doru)

Bir baka uygulama, matris arpm:

3.1
N 1.4
0.363

3
11.09
4.44

Bu saylar arpmda kez kullanlaca iin

A, B, C deikenlerine depolamak uygun olur

9.996
76.3746
5
6.16 O N 3.224 O=N 22,24112 O
7.143
8.94626028
0.525

-9.966STO A
3.224STO B
7.143STO C
3.1xALPHA A-3xALPHA B-5xALPHA C=-76.3746
1.4xALPHA A+11.09xALPHA B-6.16xALPHA C=-22.24112
-.363xALPHA A-4.44xALPHA B -.525xALPHA C=-8.94626028

Deikenleri sfrlamak:
0STO A ile A deikeni sfrlanr.
CLR tularsanz ekrana
Mcl
1

Mode
2

All
3

gelir. 3 tularsanz tm deikenler sfrlanr.

EXP tuu hakknda:

Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

391

44. EK: Hesap makinesi kullanm

392

EXP tuu 106, 10-9 gibi on saysnn kuvvetlerinin girilmesinde kullanlr. Exp tuu tklannca
ekranda E harfi grnr. rnein, 106 yerine E6, 10-9 yerine E-9 yazlr.
/QR

./P

/S

saysn hesaplamak iin: 2.07E-4(3+4E7)=5.1749..x10-12

Makinenizin snrlar:
Hesap makinesi ok byk ve ok kk saylar depolayamaz, say yuvarlatlr, hane kayb
veya say tamas olur. Byk bir say ile dier byk bir saynn arpm yuvarlamaya veya
tamaya neden olabilir.
1234567892-123456788x123456790=?
123456789STO A
123456788STO B
123456790STO C
ile depolayn. imdi makinenize unu tulayn: ALPHA A^2-ALPHA BxALPHA C=0 (yanl)
olur. Sonu 1 olmalyd. Neden yanl oldu. nk 123456789 byk bir saydr, karesi daha
da byk olur ve yuvarlanr, hane kayb olur. 123456788x123456790 da ok byk olur ve
yuvarlanr, hane kayb olur.
Faktoriyel(!) ile e, ve 10 saylarnn byk kuvvetleri tamaya neden olabilir:
n!=1x2x3x...xn ile tanmlanr(1 den n ye kadar pozitif tam saylarn arpm).
0!=1, 3!=6, -3!=-6, (-3)!= hata verir, 30!=2.6525..x1032 olur.
(T

T!

)! !

=? 6!(6-3)!3!=20,

4!

! !

4! ^(3! ^2!) = 4.8708. . 10

CASIO fx-82MS en fazla 69!=1.7112.. x1098 hesaplayabilir. Mesela 70!= hesaplanamaz,

say tamas nedeniyle hata verir. Benzer ekilde:
^201=8.4552.. x1099
^202=(hata verir, say tamas)
e^230=7.7220..x1099
e^231= (hata verir, say tamas)
E99=1x1099
E100= (hata verir, say tamas)
E-99=1x10-99
E-100=(hata verir, say tamas)
10050=(hata verir, say tamas)
100-50=0 (yanl)
//')
//')

=(hata verir, say tamas), sonu 1 olmalyd.

//Q')
//Q')

=(hata verir, say tamas), sonu 1 olmalyd.

Hesap makinenizin kullanm kitapn okuyunuz. Elinizde yoksa marka ve

modelini yazarak internetten indiriniz. rnek: Casio fx-82ms iin google da
casio fx-82ms users manual
yazarak araynz.

Ahmet TOPU, Bilgisayar Destekli Nmerik Analiz, Eskiehir Osmangazi niversitesi, 2014, http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/

392