II PARCIJALA LOGISTIKA

Tema 1:

Pregled dosadanjih teoretskih razmatranja sutine kvaliteta

Definicija pojmova kvaliteta; Rije kvalitet potie od latinske rijei qualitaskoja

znaci kakvou svojstva, osobne. Najmanje ce se pogrijesiti ako se uopsteno kaze da ona
ispoljava subjektivne procjene svakog pojedinca o osnovnim karakteristikama,
mogucnostima i sposobnostima proizvoda i usluga. Americko drustvo za kontrolu
kvaliteta(ASQC) definira kvalitet kaoukupnost osobina proizvoda i usluga koje
karakterisu njegovu sposobnost da zadovolji odredjenu potrebu potrosaca.Dr. Dobrivoje
Proki kaze da kvalitet obuhvata znacajne karakteristike proizvoda cije se vrijednosti
odredjuju mjerenjem da bi se utvrdilo da li je kvalitet proizvoda odgovora potrebama
korisnikaClaude Jambart, u knjiziObezbjedjenje kvalitetanavodi dvije vrste:eksterni i
interni kvalitet. Po ovom autoru eksterni kvalitet se sastoji u zadovoljanju ocekivanja
klijenata, dok interni predstavlja njegovu sposobnost da realizuje aktivnosti u skladu sa
utvrdjenim zahtijevima i to iz prve, bez popravke.Termin kvalitet ne treba da se
koristi kao jedini termin za izrazavanje stepena savrsenosti u komperativnom smislu, niti
treba da se koristi u kvantitativnom smislu za tehnicka vrednovanja. Da bi se izrazilo ovo
znacenje, mogu se koristiti sljedeci termini:
- relativni kvalitet kada su entiteti rangirani na relativnoj osnovi
- nivo kvaliteta u kvantitativnom smislu
- mjere kvaliteta kada se sprovode precizna tehnicka vrednovanja
Razvoj funkcije kvaliteta;Razvoj metode i tehnike funkcije kvaliteta odvijao se po
sljedecim fazama;
Kontrolisanje i ispitivanje I&T(Inspection & Test).
Kontrola kvaliteta QC(Quality Control).
Obezbjedjenje kvaliteta QA(Qualitx Assurance).
System kvaliteta
Menadzment kvaliteta.QM(Quality Menagment).
Menadzment totalnim kvalitetom TQM(Total Quality Management).

Kvalitet covjeka ili kvalitet zivljenja covjeka(Quality of men) predstavlja

drustveni aspect kvaliteta, odnosi se na buducnost, a zasniva se na:
1. sirokom razumjevanju kvaliteta,
2. kulturi kvaliteta kompanije,
3. humanom aspektu kvaliteta.
Sistem kvaliteta proizvoda i usluga;Sistem kvaliteta, cine organizaciona struktura,
odgovornost, postupci, procesi i resursi potrebni za ostavrenje upravljanja kvalitetom.
System kvaliteta je vrlo slozen process zbog cega je neminovan organizovan i planski
pristup za njegovo utvrdjivanje i odrzavanje. Neophodno je definisati:
politiku kvaliteta,
organizaciju za obezbjedjenje kvaliteta,
odgovarajuce resurse za kvalitet,
odgovarajucu dokumentaciju,

 odgovarajuce postupke za sprovodjenje aktivnosti i radna mjesta

detaljan program aktivnosti
U realizaciji aktivnosti u odnosu na system kvaliteta moguce je, izdvojiti dvije faze:
projektovanje sistema kvaliteta i aktivnosti koje se zavrsavaju certifikacijom,
odrzavanje, unapredjenje i periodicne promjene sistema kvaliteta.
Koncept kvaliteta;Sveobuhvatnost novog koncepta kvaliteta sastoji se u njegovoj
mogucnosti da obezbjedjuje trzisno sirenje, povecanje produktivnosti, snizenje troskova,
podizanje nivoa kvaliteta proizvoda i usluga isl.
Osnovni aspekti novog sistema su:
marketinski pristup
poslovni aspect
drustveni aspect
Da bi se ostvarilo da kompanija bude brza i bolja od svih konkurenata, kvalitet i usluga
mora biti takva da:
obezbjedjuje eksternu i internu podrsku,
obezbjedjuje kontinualno unapredjenje preduzeca,
obezbjedjuje pogodnost proizvoda za upotrebu u cijelom zivotnom vijeku,
zadovoljavanje potreba kupca i ostvaruje njihovu lojalnost idr.
Unapredjenje kvaliteta poslovnih procesa treba da se ostvarujuju sljedeci efekti:
1. povecanje efektnosti odvijanja poslovnih procesa definiranjem i eliminacijom
zastoja.
2. povecanje produktivnosti
3. snizenje ukupnih troskova poslovanja uslijed neracionalnih poslovanja
4. povecanje profita
5. dugorocan opstanak kompanije u dijelatnosti na trzistu
6. opci aspekti kvaliteta.
Osnovni principi menadzmenta kvaliteta; Principima menadzmenta kvaliteta
sveobuhvatno su postavljena pravila za vodjenje organizacije, ciji su ciljevi:kontinualna
unapredjenja poslovnih performansi i dugorocna orijentacija na kupce, ispunjenje
njihovih zahtijeva i potreba.
Osnovni principi kvaliteta su:
1. Princip 1;Organizacija orjentirana kupcu
2. Princip 2;Liderstvo
3. Princip 3;Angazovanost zaposlenih
4. Princip 4;Procesni prilaz(orijentacija na procese)
5. Princip 5;Sistemski pristup menadzmenta(orijentacija na sisteme)
6. Princip 6;Kontinualna unapredjenja
7. Princip 7;Donosenje odluka na bazi cinjenica
8. Princip 8;Uspostavljanje obostrane koristi sa isporuciocima

- efikasna distribucija proizvoda

Mnogi autori definiu kvalitet transportne usluge kao sljedece:
- slozenost
- mogucnost sjedinjavanja
- bipoarnost
- mogucnost ucijenjivanja ili mjerenja na skali kvaliteta
3.1.Sustina i specificnost transportnih usluga;Transport se moze posmatrati kao vid
pruzene usluge ciji kvalitet nezavisno od vrste transportni sredstava i predmeta transporta
zavisi od ispunjenja odredjenih zahtijeva kao sto su:
1. ekoloski zahtijevi
2. zahtijevi bezbjednosti
3. funkcionalnost(pouzdanost)
Na kvalitet transportne usluge uticu:
1. saobracajna infrastruktura-cinilac na kojeg isporucilac nema direktnog uticaja,
nego se samo moze prilagodjavati
2. nivoa kvaliteta poslovnih sistema primaoca
3. nivo kvaliteta poslovnih sistema isporucioca
3.2.Usluzivanje korisnika; Primjenom logistickih principa on omogucava jednakost,
univerzalnost, kontinualnost, u prakticnom smislu otvoren je za menadzment, kvalitet,
ekoloski podoban, bezbjedan itd., koji se prilagodjava zahtijevima korisnika.
3.3.Novi koncept kvaliteta usluga u transportu;Osnove novog kvaliteta usluga transporta
su:
- korisnik u fokusu-korisnik je konacni atribut kvaliteta usluge.
- partnerstvo sa snadbjevacem
- razvoj kadrova-grade se na povjerenju
- procesiranje i dijelovanje
- kontinualno ucenje
- liderstvo
- javna odgovornost
- orijentacija na rezultat
4.Osnovna nacela upravljanja kvalitetom transportnih i logistickih usluga u
poslovnom sistemu;U strukturi transportnih i logistickih procesa kao posljedica
zahtijeva kupca prisutne su sljedece tendencije:
1) Smanjenje kolicine rasutih tereta u transportu
2) Povecanje asortimana roba i standardizacije roba u transportu
3) Povecanje frekvencije roba u transportu
4) Povecanje prevoza visoko vrijednih proizvoda
5) Unificirana informaticka tehnologija u transportu i logisti.procesima
6) Povecanje primjene paletizacije i kontejnerizacije
7) Skracivenje vremena isporuke robe, tacnost, sigurnost itd.

3. OSNOVNA NAELA UPRAVLJANJA KVALITETOM

TRANSPORTNIH I
LOGISTIKIH USLUGA U POSLOVOM SISTEMU
Upravljanje kvalitetom transportnih usluga podrazumjeva projektovanje i realizaciju
svih neophodnih aktivnosti, baziranih na dobro prouenim sadanjim i buduim
potrebama korisnika usluga, baziranih na logistikim principima, koje nepogrjeivo vode
ka proizvodnji transportnih usluga sa trino zahtjevanim i uslovljenim karakteristikama.
Sve ove aktivnosti moraju biti optimalno integrisane u transportno - logistikim lancima i
u ukupne poslovne funkcije davanja usluga. Zajedniki je cilj postizanje poeljne
rentabilnosti, odgovarajue pozicije na transportnom tritu, adekvatne konkurentnosti u
zadovoljenju tranje za uslugama.
Sutina upravljanja kvalitetom transportnih usluga sastoji se od projektovanja,
podeavanja, realizovanja i kontrolisanja svih radnih zadataka, tehnolokih procesa,
kapaciteta, organizacionih reenja (preko planova i programa) kako bi se pruanje usluga
(angaovanje svakog oveka, organizacione jedinice, funkcije i dr.) odvijala na nain koji
e omoguiti korisnicima usluga da u potpunosti zadovolje potrebe u vezi sa kvalitetom
usluga.
Upravljanje kvalitetom transportnih usluga redovno obuhvata:
- istraivanje, analiziranje, identifikaciju i kvantifikaciju zahteva potencijalnih korisnika
u vezi sa nivoom i poeljnim kvalitetom transportnih usluga,
- definisanje (projektovanje) svih oblika karakteristika usluga koje davalac usluga na bazi
sagledanih potreba moe da realizuje potujui zahteve i oekivani kvalitet usluga od
strane kupaca,
-obezbeenje svih neophodnih preduslova da se realizacija usluga odvija u skladu sa
projektovanim karakteristikama koje su . bazirane na logistikim naelima i primjeni
savremene informatike tehnologije,
- pruanje usluga u skladu sa definisanim karakteristikama, vidovima i oblicima prevoza
primenom intermodalizma,
savremene tehnologije; JIT i dr.,
.
- praenje, analiza i kontrola realizacije definisanog nivoa kvaliteta usluga i preduzimanje
blagovremenih i adekvatnih mera i postupaka za zadovoljenje zahteva kupaca
(korisnika usluga).
Ovi procesi zahtevaju optimalnu usaglaenost vie inilaca (ljudi, organizacija,
tehnologija, postupaka, procesa, uputstava, reenja i dr.) primjene novih tehnologija
transporta i informatike bazirane na savremenim logistikim principima.
Za potrebe praktinog kreiranje kvaliteta usluge, posebno su znaajne veze:
-eljeni kvalitet/oekivani kvalitet,
-oekivani kvalitet/uoeni kvalitet.
Njihova analiza omoguava da se kvantifikuje zahtjev korisnika i utvrdi u kojoj su mjeri
korisnici zadovoljni uslugom.
.
Marketing proces omoguava projektovanje, odnosno speciftkaciju usluge (eljeni,
oekivani kvalitet). Na osnovu ocene sopstvenih resursa, u skladu sa poslovnom
strategijom, mogua je specifikacija vrenja usluge (obeani, mogui, ponueni kvalitet).

Izlaz iz ovog procesa je specifikacija zahtjeva operativnog upravljanja (kontrole

kvaliteta) procesom usluga u kojoj su definisan mjesta u svim kljunim procesima
(marketing, projektovanje i vrenje usluge) u kojima su mere performanse usluge
zasnovane je na ocjenama ponuenog i uoenog kvaliteta usluge.
Nivo kvaliteta usluga u okruenju i EU je znatno vii nego to je to sluaj kod nas iz
sledeih osnovnih razloga:
1) Vii nivo kvaliteta saobraajne infrastrukture,
2) Vii nivo kvaliteta sredstava prevoza,
3) Vii nivo kvaliteta goriva,
4) Vei broj doneenih i primjenjenih standarda deklaracija i odluka iz oblasti
bezbjednosti putnika i robe, zatite kvaliteta vode, vazduha i zemlje, zatite od buke i
vibracija, ako i veliki broj tehnikih i procesnih standarda,
5) Masovnija primjena u skladitenju, transportu i. distribuciji standardizovanih jedinica
za pakovanje i prevoz robe (intermodalnih jedinica), usaglaenih sa mikro modulom
standardizacije,
6) Dobro organizovana i priznata nacionalna akreditaciona tijela,
7) Dobra nacionalna politika u pogledu sertifikacije sistema kvaliteta isporuilaca prema
zahtevima serije ISO 9000,
8) Sve prisutnija i obavezujui sertifikacija po zahtjevima standarda ISO 14000,
9) Sve vei zahtevi korisnika za kvalitetom oblasti svih usluga i primjene logistikih
naela nove
strategije razvoja saobraajnog sistema koji podrazumjeva
intermodalnost i sve vie primicanje transportno proizvodnoj trci i krajnjem korisniku,
10) Dosljedno priznavanje i uvaavanje korisnikovih zahtjeva li odnosu na mogunost
poveanja profita i kvaliteta usluga,
11) Razvoj i primjena novih standarda serije ISO 9000 iz oblasti specifinih za transport,
a koji se u svojoj osnovi temelje na standardima ISO 9000, npr. QS 9000, TE 9000,
TS 9000.
Pored standarda QS 9000, automobilska industrija je donijela dodatne standarde koji se
odnose na alate i sredstva proizvodnje - TE 9000.
U oblasti telekomunikacione usluge, QuEST1(koga ine predstavnici 30 najveih
svjetskih kompanija u ovoj oblasti) je donijeo standarde TS 9000, koji se baziraju na
standardu ISO 9001.

PROBLEMATIKA KVALITETA
Razvoj globalnog trista i globalne privrede, te porastom i unapredjenjem tehnike i
tehnologije, pored potrebe da se roba proizvede u dovoljnim koliinama , pristupana
cijena i kvalitet postaju imperativ koji se zahtijeva na tristu.
U uslovima izraene konkurencije na svim trinim nivoima prirodno je da dolazi do
novog pristupa kvaliteta i do stvaranja kulture kvaliteta.
Zato kvalitet predstavlja jedan od osnovnih faktora koji opredjeljuju participaciju na
tritu.
Novi konceptualni pristup kvalitetu vremenom je iziskivao sistematsko rijeenje
osiguranja kvalitetom i upravljanja kvalitetom.
Pojam kvaliteta ne moemo svoditi samo na tradicionalnu kontrolu kvaliteta i usluga.
Kvalitet je nova filozofija usmjerena na potpuno nov nain integralnog razmiljanja i
djelovanja to u sutini znai novi poslovni stil, kulturu i sklad potreba, organizacije,
kupca, vlasnika, zaposlenih i ire drutvene zajednice.1
U stvari, kvalitet proizvoda je odredjen zadovoljstvom kupca.
Poboljanje kvaliteta je stalna aktivnost pomou koje elimo da postignemo uvijek vie
ciljeve u pogledu sve efikasnijeg i cjelovitijeg procesa.
Poboljanje kvaliteta mora biti stalno usmjerena na aktivno otkrivanje mogunosti i
djelovanje i to EXANTE, za razliku od dosadanjeg shvatanja kada se kvalitet utvrdjivao
nakon zavrsenog procesa, tj, EXPOST.
Princip poslovne filozofije predstavljao je osnovu za obrazovanje kadrova 1950.g. u
Japanu a kasnije uz male modifikacije i u SAD.
Pokret za kvalitet i razvoja kvaliteta u Europi doprinijela je mejdunarodna organizacija za
standardizaciju ISO, izdavanjem prve serije standarda iz podruja sistema kvaliteta ISO
9000 godine 1987. Upravo taj standard je predstavljao osnovu za formiranje zajednikog
evropskog trita nazvanog Evropa 92.
Tokom 1993.g. razvijena je ideja o jedinstvenom oznaavanju proizvoda oznakom CE.
Taj znak predstavlja dokaz da su zadovoljeni zahtijevi normniziranih smjernica
uskladjenih na nivou EU.2
Godine 1996 stupa na snagu grupa standarda sa podruja zatite ovjekove okoline to je
ISO 14000. Zadnja decenija prolog stoljea naziva se decenijom kvaliteta i u tom
periodu Evropa je usvojila nekoliko evropskih naela, principa, standarda i modela
kvaliteta.
BIH se trenutno nalazi na pragu faze upravljanju kvalitetom i to prema zahtjevima
medjnunarodnih standarda za kvalitet, ime se osigurava jednostronost u ispitivanju
zahtijeva za osiguranje kvaliteta.Vijee ministara BIH je 6 novembra 2001.g. usvojilo
deklaraciju o kvalitetu kojom se potvrdjuje da e se na putu ka evropskim integracijama
zalagati za primjenu evropskih ideja, naela, principa i standarda kvaliteta.

ZAHTJEVI ZA KVALITETOM USLUGA U TRANSPORTU

1

Zahtijevi za kvalitetom transportne usluge podrazumijeva prije svega, organizaciju

procesa baziranog na logistikim principima, zatim primjenu transportnih sredstava
visoke tehnologije, sistem upravaljanja procesima transporta uz primjenu savremene
informacione tehnologije.
Nivo tehnologije logistikih procesa znatno je nii od nivoa razvijenosti tehnologija
proizvodnje, radi toga je racionalizacija i optimizacija logistikog procesa u EU dobila
strateki znaaj.
Nova filozofija kvaliteta logistikih procesa obuhvata i ekoloki aspekt, te se u prvi plan
postavlja zahtijev za zdravom ivotnom okolinom.
Upravljane kvalitetom u proizvodnji transportne usluge vodei rauna o ovim i drugim
specifinostima, u naelu vre se u poslovnoj filozofiji i metodama za poboljanje
kvaliteta u materijalnoj proizvodnji.
Ciljevi poslovne politike trebaju dugorono obezbjediti visok nivo konkurentnosti
transportne proizvodnje na transportnom tritu.3
Upravaljanje kvalitetom predstavlja permanentan proces i to znai da treba kontinuirano
raditi na poboljanju i unapredjenu kvaliteta transportne usluge sa ciljem poveanja
konkurenske sposobnosti na tritu transportne usluge.
Novi zahtjevi na tritu transportnih usluga iskazuje se kroz norme i procese, te
nacionalne, regionalne i medjunarodne standarde koji se odnose na tehnike zahtijeve,
zahtijevaju bezbjednosti u transportu, zatita ovjekove okoline, funkcionalno distribuciju
dobara,itd
ULOGA RUKOVODSTVA U SISTEMU UPRAVLJANJA KVALITETOM
Kroz liderstvo i akcije, najvie rukovodstvo moe stvoriti okrurnje u kojem su ljudi u
potpunosti ukljueni i u kojem sistem upravljanja kvalitetom moe funkcionisati
efektivno
Najvie rukovodstvo moe se koristiti principima upravljanja kvalitetom kao osnovom za
svoju ulogu, koja je kako slijedi:
-utvrivanje i odravanje politike i kvaliteta i ciljeva kvaliteta organizacije;
-promoviranje politike kvaliteta i ciljeva kvaliteta irom organizacije radi poveanja
svjesnosti, motivacije i uea;
-osiguranje fokusiranja na zahtjeve kupca irom organizacije;
-osiguranje da su implementirani odgovarajui procesi da bi se omoguilo da zahtjevi
kupca i drugih zainteresiranih strana budu zadovoljeni i ciljevi kvaliteta dostignuti;
-osiguranje da je uspostavljen, implementiran i odravan efektivan i efikasan sistem
upravljanja kvalitetom radi dostizanja ovih ciljeva kvaliteta;
-osiguranje raspoloivosti neophodnih resursa;
-periodino preispitivanje sistema upravljanja kvalitetom;
-odluivanje o akcijama koje se odnose na politiku kvaliteta i ciljeve kvaliteta;
-odluivanje o akcijama za poboljanje sistema upravljanja kvalitetom;4
3

ZAHTJEVI ZA SISTEME UPRAVLJANJA KVALITETOM I ZAHTIJEVI ZA

PROIZVODE
Familija ISO 9000 pravi razliku izmeu zahtjeva za sisteme upravljanja kvalitetom i
zahtjeva za proizvode.
Zahtjevi za sisteme upravljanja kvalitetom su specificirani u ISO 9001. Zahtjevi za
sisteme upravljanja kvalitetom su opi i primjenjivi su u organizacijama u bilo kojem
industrijskom ili privrednom sektoru, bez obzira na kategoriju proizvoda koji se nudi.
Sam ISO 9001 ne odreuje zahtjeve za proizvode. Zahtjeve za proizvode moe
specificirati kupac, ili organizacija koja predvia zahtjeve kupca, ili mogu biti
specificirani u propisima. Zahtjevi za proizvode i, u nekim sluajevima, za pridruene
procese mogu biti sadrani u, naprimjer, tehnikim specifikacijama, standardima za
proizvod, standardima za proces, ugovorn nim sporazumima i zahtjevima iz propisa.

4. TQM transportnih usluga

TQM je integracija sredine i proces rada u okviru vremenske i prostorne distance,
zahtijeva visok kvalitet upravljanja transportnim procesom uz primjenu savremene
tehnologije. Danas se u materijalnoj proizvodnji ne moe bez TQM, jer on uslovljava
kvalitet transporta i logistiki proces u funkciji kvaliteta proizvoda. Upravljanje
kvalitetom prestavlja permanentan proces to znai da treba kontinuirano raditi na
poboljanju i unapreenju kvaliteta transportne usluge sa ciljem poveanja
konkurentnosti na tritu transportne usluge.
Primenu TQM-a u transportu prate problemi izazvani specifinom tehnologijom
realizacije usluga transporta. Brzina, sloenost i kvalitet transportnog procesa zahtevaju
visok kvalitet sistema upravljanja transportnim procesom uz primjenu savremenih
tehnologija i metoda, razvijenu organizaciju i visoku zastupljenost vrhunske
informacione tehnologije. Celokupna savremena tehnologija koja se kotisti u upravljanju
transportnim sistemima poiva u manjoj ili veoj meri na najrazliitijim softverskim
aplikacijama (npr. sistemi koji, ukljuuju satelitsku navigaciju/komunikaciju, voice-input
kompjuteri, roboti, onboard kompjuteri, softver za planiranje zasnovan na vetakoj
inteligenciji, itd).5
Softver za upravljanje kvalitetom transportne usluge
Od poetka osamdesetih kod kreiranja aplikativnog softvera polazimo od naela
da on mora biti dio procesa sa definisanim pravilima, standardima irigoroznom
verifikacijom iji su osnovni postulati:
-

redukovati klasino programiranje na minimum

automatizovati dizajn sistema u svim fazama

10

koristiti najproduktivnije alate i tehnike

obrazovati kadrove za primenu novih razvojnih metodologija
razvijati i koristiti softverske komponente koje se mogu ponovo upotrebiti.

Prihvatanje ovakve strategije vodilo je ka novoj etapi automatizaciji proizvodnje

softvera. Razvijeni su CASE alati (Computer Aided Software Engineenng Tools) koji
automatizuju pojedine faze u razvoju softvera i na taj nain ih ubrzavaju i smanjuje
greke prilokom rada zbog manjeg uticaja ljudskog faktora i stvaraju kvalitetniji softver.
Ciklus izrade softvera za upravljanje kvalitetom transportne usluge moe se podeliti na
sledee faze:
-

Strateko planiranje. Obuhvata period od pojave ideje o potrebi za nekim

softverskim reenjem, do donoenja strateke odluke o poetku razvoja.
Analiza optih uslova poslovne primjene. Bavi se detaljnom analizom poslovanja
u okruenju za koje se razvija softver.
Dizajn poslovnog sistema. Formira se model koji obuhvata sve relevantne
procese objekte, odnosno elemente transportnog sistema koje obuhvata aplikacija.
Tehniki dizajn. Formiraju se baze podataka (o korisnicima usluge, resursima,
podugovaraima, kooperantima, dobavljaima), definiu aktivnosti, entiteti i
njihovi atributi, ao i relacije izmeu njih.
Konstrukcija. Kreira se programska logika, definiu komunikacijski mediji i vri
automatsko generisanje programskog koda u nekom od programskih jezika.
Tranzicija. Obuhvata prenoenje aplikacije na realni transportni sistem (lanac ili
mreu), njegovu implementaciju i testiranje u realnom okruenju.
Produkcija. Ovo je potencijalno najdui deo ivotnog ciklusa softvera jer obuhvata
njegovu aktivnu primjenu, a ukljuuje i njegovo odravanje, dopune, izmene i
poboljanja.

Kvaliteta softvera mora da tee uporedo sa njegovim razvojem, od faze definisanja

projekta, preko opisa projektnih zahteva, dizajna sistema, konstruisanja programskog
koda i testiranja, sve do instalacije na radnu platformu i redovne produkcije i odravanja.
Definisani su i standardi za kvaIit,et softvera, kao to su, na primer, meunarodni
ISO 9000-3 ili ameriki vojni standard DoD 2167a. Formirani su nauno-struni timovi
za prouavanje softverskog procesa, koji su. definisali koncepte rukovoenja softverskim
projektima, bazirane na principima TQM-a, koji u osnovi odreuju da je za proces
kreiranja i odravanja softvera, kao i za sam kvalitet softvera, efektivnije i jednostavnije
ako se proces temeljno analizira, kvantifikuje i kontinualno usavrava.

Informaciona integracija na nivou transportnog poslovnog, sistema, omoguuje top

11

menadmentu, izmedu ostalog, donoenje pravovremenih poslovnih odluka kojom se

realizuje ciljna tunkcija sistema.
Na nivou menadmenta podsistema tehnike eksploatcije vri se:
- projektovanje i usavravanje programa preventivnog odravanja vozila svih
konstrukciono-tehnoloko eksploatacionih (KTE) grupa,
- projektovanje organizacije rada, tehnologije PO i opravki,
- optimizacija zaliha, kapaciteta radionica i pogona itd.
Osnovni problem sadanjih sistema je u tome to se ne raspolae veinom
potrebnih podataka, to znai da se ni pokazateiji koji se sada koriste ne mogu
pravovremeno kvantifikovati. To dalje uzrokuje kasno ili pogreno donoenje
upravljakih odluka.
Na nivou pogona se upravlja procesima praktine realizacije planova i programa PO
i opravki. Posebno je znaajno da se na ovom nivou, kao mjestu neposredne realizacije
procesa dijagnostike PO, rasklapanja, opravki i provjere kvaliteta funkcionisanja sistema
transportnih sredstava, generiu podaci, znaajni za procese projektovanja, planiranja i
bilansiranja na svim nivoima. U tom smislu je veoma znaajno da se svi relevantni
podaci pouzdano biljee u trenucima nastajanja i skladite u projektovanim bazama
podataka. Na ovom nivou se svakodnevno i u duim intervalima (nedeljno, meseno) vri
balansiranje planiranih i realizovanih pokazatelja (uinka pogona, odeljenja, radnika,
stepena iskorienja vremena, kvaliteta rada i sl. ) i donose argumentovane odluke za
usavravanje procesa odravanja i opravki vozila.

5. TENDENCIJE I SUTINSKE PROMJENE ZAHTJEVA ZA NOVIM

KVALITETOM USLUGA
Kvaliteta je ukupnost svojstava i znaajki nekog proizvoda ili djelatnosti, koje se
odnose na njihvu mogunost za ispunjenje datih zahtjeva. Kvaliteta proizvoda ili usluga
odreuje se kroz faze u okviru naizmjeninih radnji, kao to su dizajniranje, proizvodne
operacije, uslune operacije i odravanje.
Kvaliteta je postala dominirajui problem upravljanja i jedan od kljunih
elemenata strategije svakog preduzea. Tehnike, trine i industrijske promjene u svijetu
izravno se odraavaju na kvalitet proizvoda i usluga.
Nova iskustva i zahtjevi usmjereni su prema sistemu kvaliteta koji se mora
razvijati tako da se kvalitet proizvoda i usluga ukljue u sve funkcije i sve djelatnosti
preduzea. Osiguranje kvaliteta mora se postii preventivno putem povezivanja
dobavljaa i proizvoaa prizvoda i usluga. Pojam kvaliteta danas s jedene strane dobro
poznat i proizvoaima i potroaima, dok s druge strane moe biti ne odreen, nejasan i
podloan razliitim tumaenjima. U novije vrijeme kvaliteta proizvoda i usluga definira
se kao podobnost u upotrebi.
To je bitna primjena u definiranju kvaliteta. koja je usredotena na trite i kupca a
ukljuuje:
- istraivanje zahtjeva trita,
12

razvoj proizvoda i usluga u odnosu na zahtjeve trita,

optimizaciju kvaliteta do mjere koja jo zadovoljava zahtjeve,
stalno praenje kvalitete nabave, proizvodnje i upotrebe te neprekidno
poboljanje na osnovi kontinuiranih povratnih informacija.

Parameti kvalitet po novoj definiciji su:

- kvaliteta konstrukcije
- kvalitetna proizvodnja
- kvaliteta proizvoda
- kvaliteta usluga
- servis ili upotrebi.
Na taj nain se kvaliteta shvaa kao ispunjavanje traenih ili normiranih specifikacija u
upotrebi. Te potrebe ne odnose se samo na proizvod ili uslugu, ve i na zahtjeve i
oekivanja prema tehnolokim procesima, organizacijskoj strukturi, postupcima radnim
uvjetima, uslugama i inforamcijskom sistemu u itavom preduzeu i njegovim odnosima
s poslovnom okolinom.
Sadanje stanje kvaliteta obilieava se kroz tri faze:
1. kontor1a kvalitete - QC - Quality Control
2. osiguranje kvalitet - QA - Quality assurance
3. potpuno upravljanje kvalitetom - TQM Total Quality Management.
Znaaj kvaliteta u sadanjim i buduim fazama tehnolokog razvoja i
proizvodnje moe se relativno tano predstaviti na osnovu nekoliko pretpostavki na bazi
analize trenutnog stanja budueg odnosa prema kvalitetu, a to su:
tokom 60-tih i 8O-tih godina bio je izraen trend tzv. jeftine prizvodnje u
kratkom vremenu. U ovom periodu kvalitet je imao drugostepenu ulogu, a
esto je bio i zanemarivan. U posljednoj deceniji se ovakav odnos prema
kvalitetu bitno mijenja i zauzima prvo mjesto u programskim ciljevima
vodeih svjetskih kompanija. Prema tome kvalitet sve vie postaje mjera
produktivnosti i u uslovima otre konkurencijeprodaju se samo oni proizvodi
koji su kvalitetniji.
temelj ekonomskog i trinog jaanja kompanije predstavlja visoki kvalitet
njihovih proizvoda i usluga kao i stvaranje novih proizvoda visokog
kvaliteta. Kvalitet je dakle strateki cilj i temeljni pravac upravljanja
kompanijom, kao i glavna mjera ekonomskog jaanja kompanije, pa i
drave.
predvia se da e uskoro doi do intenzivne konkurencije u kvalitetu na
meunarodnom i domaem tritu, a to e bitno utjecati na promjenu naina
miljenja o kvalitetu.

U sferi logistikih lanaca prisutna je promjena strukture i pojavnih oblika robe koja se
manipulie i transportuje:

13

Smanjenje koliina resursa robe u transportu (prerada se realizuje u blizini

izvorita roba),
Poveanje koliine standardizovanih jedinica komadnih roba u transportu, uz
smanjenje koliine u jednoj poiljci i poveanje asortimana i frekvencije,
Sve vee uee kontejnera, izmjenljivih transportnih sudova i hucke-pack
tranporta i drugih standardizovanih jedinica tereta, posebno logistikih jedinica
kao standardizovanog integruma standardnog lanca,
Poveanje koliina prijevoza visokovrijednih roba i zahtjeva za skupim
standardizoanim modulima, pakovanje i skraivanjem ciklusa prijevoza,
Primjena savremenih standardizovanih i unificiranih informatikih tehnologija u
svim karikama transportno-logistikih lanaca.

3. SUTINA LOGISTIKE
Prije vie od tri decenije, od momenta kada je nastala otra konkurencija u realizaciji
(prodaji) proizvoda, zainteresovanost za sve trino-uslovljene aktivnosti poslovnih
sistema postalo je znatno vea. Kada su ovi problemi postali predmet naunih i strunih
sagledavanja nastao je njihov zajedniki naziv logistika.
Logistika (vojnika tehnologija, grkog porijekla) podrazumjeva nain upravljanja svim
aktivnostima koje se odnose na premjetanje sirovina, poluproizvoda, materijala i gotovih
proizvoda izmeu proizvodnih organizacija, od nabavke sirovina do prerade, odnosno od
proizvoaa do potroaa. To je sistem aktivnosti koji omoguava oblikovanje,
proektovanje, usmeravanje, voenje i regulisanje protoka robe, energije i informacija
unutar sistema i izmeu sistema.
Makrologistiki sistem obuhvata logistika preduzea ija je osnovna djelatnost
proizvodnja logistikih usluga. Ovakva logistika preduzea su transportne organizacije,
pediterske, skladine, pretovarne organizacije, distributivni centri i dr.
Mikrologistiki sistem u oblasti industrije, trgovine i uslunih djelatnosti obuhvata
logistiku nabavke, proizvodnje i industrije koja obezbjeuje trensport, pretovar,
skladitenje i pakovanje materijala, poluproizvoda, finalnih proizvoda, kao i procese
komunikacije nadovezane ovim operacijama.
Logistika je, u stvari, jedan ureeni sistem, sastavljen od itavog niza logikih i
meusobno povezanih podsistema. Elemente sistema logistike treba pratiti i prouavati sa
vie aspekata-funkcionalnog, ekonomskog, trinog i sl.

Tema 6: Performanse logistikih sistema i kvaliteta usluga, kvaliteta

logistikih sistema
14

Performanse logistikih sistema i kvaliteta usluga;Poznavajui strukturu logistikih

procesa i njihove zadatke, logistike performanse, generalno posmatrano, mogue je
razvrstati u etri grupe i to:
1. Logistike trokove,
2. Kvalitet logistike usluge,
3. Tehno-eksplatacione performanse ( tj. logistika produktivnost, logistiki uinak,
iskoritenost logistikih resursa), i
4. Uticaj logistikih procesa na ovjeka i okruenje .
Ukoliko se, logistiki sistemi posmatraju sa aspekta sistematske teorije logistike
performanse je mogue podjeliti u dvije osnovne kategorije:
- eksterne (egzogene) logistike performanse,
- interne (endogene) logistike performanse.
Preduzea koja su razvijenija, znaajnu panju posveuju izboru i primjeni koncepta
funkcionisanja logistikih sistema, preciziranju postupka planiranja, upravljanja, praenja
i kontrole logistikih performansi. Jedan od glavnih problema je:
o kako struktuirati logistiki sistem (koja sredstva i tehnologije transportne
jedinice i informatike primjeniti),
o kako planirati realizaciju procesa, I kako njime upravljati da bi se obezbjedila
realizacija postavljenog cilja dostigle eljene vrijednosti performansi (tanost
isporuke, najkrai ciklus dostave i minimalni i ukupni trokovi).
Kao zakljuak se namee da se logistike performanse mogu razmatrati u razliitom
kontekstu:
o na nivou kompanije kao cjeline dakle na najviem hijerarhiskom nivou,
o na nivou logistikog lanca, i
o na nivou pojedinih logistikih podsistema ili faza logistikih procesa (lanaca).
Osnovni izmjeritelji logistikih performansi; Logistiki izmjeritelji (pokazatelji)
posmatranog kvaliteta usluga i funkcionisanja sistema imaju strategijski i operativni
znaaj i zadatke:
1) Strategijski:
- preciziranje stratekog znaaja logistike za preduzee i podrka definisanju
logistikih strategija,
- koordinacija i povezivanje logistike u strateko planiranje.
2) Operativni:
- operacionalizacija i mjerenje stepena zadovoljenja definisanih ciljeva,
- praenje, analiza i upravljanje logistikim trokovima i produktivnou
(uinkom),
- podrka operativnom planiranju realizacije logistikih procesa i aktivnosti,
Kvalitet logistikih sistema;Kvalitet logistike znaajno utie na kvalitet proizoda koji
predstaljaju rezultat svih funckija u preduzeu. Sistem logistike definisan prema tritu
podrazumjeva ureen skup niza usluga koje su po svojoj sadrini vrlo razliite. U
nastojanju zadovoljenja zahtjeva krajnjeg korisnika danas se najee polazi od:
- jednovremene racionalizacije i razvoja prizvodnje,
- razvoj marketinga i
- primjena logistikog koncepta i naela.

15

Kvalitet logistike je, u stvri, sloenica od brojnih elemenata koji se moe predstaviti u
vidu jednaine:
Q n f X 1 , X 2 , X 3 , X 4 ,..., X n , gdje su:
Q n =kvalitet sistema logistike kao nezavisno promjenljiva od svakog elementa (usluge)
pojedinano, X 1 do X n = nezavisno promjenljive
Kvalitet logistike usluge u funkciji kvaliteta proizvoda;Posebni oblici saradnje u
dosadanjoj savremenoj praksi promovisali su osnovna polja na kojima se moe djelovati
i obezbjediti kvalitet usluge a time i proizvoda:
- neposrednim povezivanjem oblasti proizvodnje i marketinga,
- povezivanjem marketinga i logistike,
- saimanje ukupnih trokova proizvodnje i logistike ime se postiu adekvatni
odnosi u oblasti upravljanja tokovima sirovina i gotovih proizvoda na itavom
putu od izvora do odredita to je i osnovni moto logistike.
U odnosima izmeu proizvodnje i zatjeva na tritu, mogu se izdvojiti tri grupe
aktivnosti:
- definisanje proizvodnog programa,
- formiranje politike cijena i
- servisiranje proizvoda u fazi eksploatacije.
Definisanje proizvodnog programa obuhvata usaglaavanje zahtjeva, koji se pojavljuju na
tritu, sa proizvodnim mogunostima.
Upravljanje tokovima sirovina i gotovih proizvoda u okviru proizvodnih
procesa;Upravljanje tokovima sirovina i gotovih proizvoda u okviru proizvodnih procesa
podrazumjeva stvaranje materijalnih preduslova za neposrednu realizaciju proizvoda.
Ove aktivnosti se odnose na:
1. Obezbjeenje sirovina za proizvodne procese, pored fizikog prevoza sa mjesta
izvorita do mjesta prerade, ime se savlauje prostorna neusaglaenost procesa
proizvodnje sirovina i procesa proizvodnje posmatranog proizvoda.
2. Da bi se realizovali ovi procesi neophodno je troiti materijalna sredstva za
pokrivanje trokova dostave, skladitenja i posjedovanja zaliha.
3. Osnovne aktivnosti su povezane sa realizacijom pakovanja, prevoznih procesa,
skladitenja i formiranja zaliha.
Plasman gotovih proizvoda;Plasman gotovih proizvoda na trite ili direktno do
krajnjeg korisnika, predstavlja grupu aktivnosti kojima se proizvodni proces okonava,
obezbjeuje se potronja proizvedenih dobara i konano stvaraju mogunosti za
ostvarenje eljenih finansijskih efekata.
Idealna logistika jedinica u distribuciji proizvoda;Navedene karakteristike i zahtjevi
distributivnih procesa upuuju na zakljuak da se u okviru njih kriju znaajne tehnolokoekonomske rezerve i mogunosti za ostvarenje uspjenijeg nastupa na tritu.
Zadovoljenje nivoa kvalitete opsluge krajnjeg korisnika; Ovo je posljednja aktivnost
koja neposredno povezuje proizvodnju i logistiku, i odnosi se na postizanje
zadovoljavajueg nivoa kvaliteta opsluge krajnjeg korisnika.
Elementi kvaliteta pruanja usluge u distributivnim procesima;Ove elemente
mogue je razvrstati u tri osnovne grupe, i to:

16

1) Elementi kvaliteta koje imamo u trenutku ispostavljanja zahtjeva porudbe robe.

Ove zahtjeve najee karakteru:
razliiti oblici i naini primanja narudbina,
vrijeme potrebno za obradu i zadovoljenje zahtjeva narudbine,
raspoloivost robe,
mogunost korigovanja narudbina,
informacije o elementima narudbine,
stepen fleksibilnosti u pogledu veliine narudbine.
2) Elementi kvaliteta koji se manifestuju u procesu dostave robe do krajnjeg
korisnika:
alternative isporuke u pogledu vremena,
alternative isporuke u pogledu mjesta,
alternative isporuke u pogledu pakovanja,
alternative isporuke u pogledu izbora vida i oblika prevoza,
vrijeme potrebno za realizaciju isporuke,
stanje isporuene robe,
pouzdanost isporuke robe,
mogunost naknadnog korigovanja narudbine.
3) Elementi kvaliteta koji se manifestuju nakon dostave robe krajnjem korisniku:
predaja robe korisniku po utvrenom postupku,
procedura fakturisanja i naina plaanja,
taost fakturisanja,
proedure podnoenja posebnih zahtjeva,
proedure podnoenja albi,
oblici reagovanja na albe krajnjeg korisnika,
potrebe i mogunosti povratka ambalae i praznih tovarnih jedinica.

7.

tema
1. SPECIFINOSTI IZMJERITELJA STRUKTURE
KVALITETA LOGISTIKE USLUGE
Da bi se logistika usluga mogla kvantifikovati na cjelokupnom logistikom lancu
neophodno je izvriti razgranienja i razlaganje na osnovnu strukturu logistikog lanca.
Najznaajniji izmjeritelji kvaliteta logistike usluge su:
1. Vrijeme realizacije ciklusa narudbe podrazumjeva vrijeme koje protekne od
trenutka naruivanja proizvoda od strane prodavaa do trenutka isporuke
(prijema) naruene robe;
2. Spremnost za isporuku kao odnos proizvoda koji se po svojoj strukturi i koliini
mogu isporuiti i ukupnog broja zahtjeva za isporukom u posmatranom
vremenskom periodu;
3. Pouzdanost i tanost isporuke sposobnost odravanja ugovorenih rokova
isporuke, odnosno intervala odnosno snadbjevanja (prosjeno vrijeme izmeu

17

dvije uzastopne isporuke);

4. Modaliteti porudbine mogunost prilagoavnja u pogledu isporuke zahtjevanih
minimalnih veliina porudbine, zahtevanim vremenskim terminima, vrstama i
nainima realizacije porudbine;
5. Modaliteti strukture isporuke ugovorena isporuka, primjena tovarnih jedinica i
pakovanja, obiljeavanje robe, osiguranje i dr;
6. Fleksibilnost isporuke sposobnost brzog i racionalnog rilagoavanja
zahtjevima i promjenama na tritu, u pogledu zadovoljenja zahtjeva kupca;
7. Oekivani stepen informisanosti potrebne i raspoloive informacije u realnom
vremenu, u svim karikama lanca, jednostavnost, tanost, unificiranost i
pouzdanost informacija;
8. Korektnost isporuke kvantitativno i kvalitativno zadovoljavanje zahteva
isporuke (cjena, stanje proizvoda, posebno kod kvarljive robe i robe vremenski
ograniene upotrebe, i dr.)
Pri utvrivanju izmjeritelja kvaliteta usluga, (Pojam kvaliteta ne moemo svoditi
samo na kontrolu proizvoda i usluga te na ulazu materijala i roba u firmu. Kvalitet je
prije svega nova filozofija usmjerena na potpuno nov nain integralnog razmiljanja i
djelovanja, to znai novi poslovni stil, kulturu i sklad potreba: organizacije, kupca,
vlasnika, zaposlenih i ire. Kvalitet predstavlja presudan faktor u prodaji proizvoda
injegovom trinom statusu. Kvalitet je mjerilo upotrebne vrijednosti jednog
proizvoda, odnosno mjerilo njegove sposobnosti da udovolji zahtjevima potroaa i
trita.), mora se postupati obazrivo jer se ova veliina moe odreivati kako na nivou
logistikih podsistema (porudbe, pakovanja, skladinog i transportnog) tako i na
nivou sistema kao cjeline.(slika 1). Analizom strukture elemenata kvaliteta
transportne i logistike usluge bavili su se razliiti autori koji su prezentovali rezultate
anketa sprovedenih u pojedinim kompanijama.
Danas kvalitet igra veoma znaajnu ulogu u opstanku na tritu i borbi sa konkurencijom.
To dovoljno potvruje rezultati razliitih istraivanja iji su neki djelovi prezentirani u
okviru tabela. Vidjivo je da su pri izboru logistikih i transportnih usluga za korisnika
dominantni pouzdanost isporuke, vrijeme isporuke i ukupni trokovi. Definisanje i
mjerenje kvaliteta usluga povezano je i sa estim razlikama izmeu onoga to korisnik
usluga oekuje i onoga to opaa u pogledu kvaliteta usluga i razlikama izmeu stvarnog
i oekivanog kvaliteta usluga prema miljenju korisnika.
VRIJEME TRAJANJA CIKLUSA PREVOZA KAO
ZNAAJAN POKAZATELJ KVALITETA USLUGE
Vrijeme trajanja ciklusa prevozne usluge je
najznaajniji prikaz kvaliteta usluge. Istraivanja koja su imala za cilj da analiziraju
duine prevoznog ciklusa, odnosno veliinu vremena potrebnog za realizaciju
transportnog prevoznog procesa, (uzimajui u obzir od utovara, prevoza pa do istovara
kod korisnika) pokazale su da je znaaj ovog prikaza kvaliteta usluge veoma veliki.
Osnovni problem u postojeoj pravnoj regulativi javnog prevoza robe u
unutranjem i meunarodnom transportu, ogleda se u egzistiranju vie nivoa regulisanja
te oblasti. Naime, u Bosni i Hercegovini postoje zakoni o prevozu npr. koji ureuju

18

drumski transport na nivou drave (meunarodni i meuentitetski transport), na nivou

entiteta i Distrikta Brko. Tome treba dodati da su i kantoni u Federaciji BiH nadleni da
donose zakone o prevozu koji vae na podruju kantona, pa je na osnovu toga veina
kantona donijela te zakone. U tom pogledu, i u Kantonu Sarajevo vode se potrebne
aktivnosti za donoenje pomenutog Zakona o prevozu u cestovnom prometu. Brojni
zakoni i podzakonski akti koji su esto neusklaeni, postali su kontraproduktivni,
odnosno ne pruaju adekvatni pravni okvir koji omoguuje razvoj djelatnosti pruanja
transportnih usluga, u koje spada i javni prevoz robe.
Navedeni brojni zakoni i ostali propisi ne ine harmonizirani pravni okvir koji
garantuje samoodrivi transportni sistem u Bosni i Hercegovini, u koji spada i javni
prevoz robe u eljeznikom, drumskom i zranom transportu. Pored toga, to omoguava i
stvaranje jedinstevnog i slobodnog trita u Bosni i Hercegovini svim subjektima koji se
bave pruanjem transportnih usluga. Pojednostavljena i jedinstvena pravna regulativa na
nivou Bosne i Hercegovine omoguit e i liberalizaciju odnosa na tom tritu. Ustupanje
kantonima da mogu, npr. da za svoje podruje, da pravno reguliu, pored ostalog, i javni
prevoz robe u drumskom transportu, ne doprinosi postizanju jednog od znaajnih ciljeva
nae drave stvaranje jedinstvenog i slobodnog trita u pruanju transportnih usluga
Primjenom nove tehnologije transporta robe, razvijaju se integracioni procesi koji
odstranjuju granice izmeu pojedinih grana transporta. Naime, imperativno se trae
odgovarajue organizaciono-tehnoloke forme integracije i kooperacije drumskog,
eljeznikog i ostalih grana transporta. Nova tehnologija transporta robe nema za cilj
samo smanjenje trokova transporta, ve i snienje cjelokupnih trokova distribucije robe
u koje spadaju, npr. trokovi skladitenja, pakovanja, osiguranja, akvizicije i vezanog
kapitala. Nastanak i razvoj novih transportnih sistema od vrata do vrata koji
omoguuju direktan transport robe od poiljaoca do primaoca, posljedica su integracije
sredstava drumskog, eljeznikog, zranog, rjenog i pomorskog transporta. Bitno
obiljeje ovih transportnih sistema je neprekidan tok cijelog transportnog procesa, tj.
stvaranje zatvorenog transportnog lanca.

1.1. JEDINSTVENI POKAZATELJ KVALITETA USLUGE

SA ASPEKTA KVALITETA PROCESA TRANSPORTA
Prognoze transporta baziraju se na

dosadanjem razvoju transporta

razvoju stanovnitva i ekonomije
razvoju transporta u Evropi.

Do sada raene studije za BiH u pogledu ekonomskog razvoja ukazuju da bi se drutveni

proizvod do 2015. godine mogao kretati na nivou od oko 3500-4500 dolara po
stanovniku.
Ove studije takoe predviaju slina kretanja u pogledu zaposlenosti koja bi se
poveala 2-3 puta u periodu do 2015. godine.

19

to se tie transporta, smatra se da e rekonstrukcija ekonomije dovesti do novih

tipova roba za transport (u poreenju sa predratnom situacijom).
Transport robe za usluge, trgovinu i graevinski sektor e postajati sve znaajniji i
oduzimat e primat predratnom transportu sirovina, serijskih proizvoda i sl.
eljezniki transport se nee tako brzo razvijati kao cestovni (to se slae sa
trendovima u EU i CEE zemljama).
Mala i srednja preduzea e u budunosti biti dominantna i ona e birati najbre i
najekonominije naine transporta, to ide u prilog cestovnom transportu.
Zbog promjena u ekonomiji i stanja vidova transporta, udio tekih (teretnih)
vozila e porasti u budunosti.
Mobilnost
Procjena rasta mobilnosti bazirana je na poveanju mobilnosti sa 5000 km u
2003. godini na oko 10.000 km u 2010. ili po stopi od oko 7% prosjeno godinje.
U periodu od 2010.-2020. godine mobilnost moe porasti sa 10.000 km na 12.000
km po vozilu godinje ili 1,6% prosjeno godinje.
Stopa rasta transporta putnikih vozila se procjenjuje (na osnovu rasta motorizacije i
mobilnosti) na 3,5-4,5% godinje u periodu do 2010. i 3,5-4,0% u periodu 2010.-2020.
godine.
Stopa rasta teretnog transporta procjenjuje se na bazi rasta GDP i faktora
transportnog elasticiteta i kretat e se od 6-7% godinje u periodu do 2010. i 4,5-6% u
periodu 2010.-2020. godine. Stepen rasta meunarodnog saobraaja u periodu 2000.2020. procjenjuje se na 3-4% godinje.
U visoko razvijenim zemljama stope rasta transporta se kreu na nivou 3-4%
godinje (u proteklom periodu), a prognoze su bazirane na stopama od oko 4%.
Motorizacija
Motorizacija u Sarajevskom kantonu razvijala se mnogo bre nego ekonomija.
Motorizacija u 2000. godini u Sarajevskom kantonu ve je znatno premaila nivo
motorizacije iz 1991. godine, to je u velikom kontrastu u odnosu sa opim ekonomskim
razvojem.
Motorizacija svojim velikim porastom znatno podrava ekonomski razvoj
Kantona (poboljava mobilnost, modernizira i stvara ekonominiji vozni park, poveava
potrebe za uslugama i sl.).
Broj preenih kilometara se procjenjuje kao dosta nii u odnosu na predratni nivo
(sada se procjenjuje na 3000-5000, a prije rata je bio 8000-10000 npr. po putnikom
automobilu).
Moe se oekivati da e motorizacija slijediti oekivani evropski dugoroni razvoj
motorizacije, to se vidi iz tabele br. 3 i slici br. 19 koji je izradio DORCH CONSULT.
Na slici 3. date su vrijednosti motorizacije Kantona u 2000. i 2020. godini. Za 2020.
Godinu
data su dva mogua rasta, niski sa 230 vozila/1000 stanovnika na 340 vozila/1000
stanovnika i visoki sa 230 vozila/1000 stanovnika na 380 vozila/1000 stanovnika.

20

Na ovaj nain se dolo do godinje stope rasta motorizacije koja iznosi 3,8% niska
i 4,4% visoka stopa rasta . Jedinstveni pokazatelji kvaliteta usluge posmatrani sa aspekta
efikasnosti funkcionisanja prevoznog procesa su brzina prevoza koliina izvrenog rada u
jedinici vremena. Ova injenica se kod nas u teoriji i praksi zanemaruje.
8. GLAVNI DIO
1. OSNOVNA NAELA UTVRIVANJA KVALITETA LOGISTIKE
USLUGE
Postupak utvrivanja kvaliteta logistike usluge isporuke proizvoda ima za cilj da se
uspostavi zavisnost kvaliteta logistike usluge i veliina:spremnosti za isporuku
(SI);vremena isporuke(VI);tanosti isporuke(TI).
1.1. SPREMNOST ZA ISPORUKU PROIZVODA
Ova veliina podrazumjeva sposobnost logistikog sistema da u odreenom vremenskom
periodu realizuje kompletne porudbine proizvoda i predstavlja mjerilo za ocjenjivanje
proizvodne sposobnosti sistema u odnosu na koliinu i strukturu poruenog asortimana s
jedne strane i ugovorenih rokova isporuke proizvoda s druge strane.Na ovu veliinu utiu
:
1)Visina zaliha proizvoda i lokacijski poloaj u logistikom lancu. Uz primjenu
tehnologije omoguava visok stepen isporuke.
2)ivotni ciklus proizvoda. Zavisno od vijeka trajanja proizvoda mjenja se zaliha i
spremnost za isporuku u cilju zastarenja robe.
3)Promjene na tritu.Najava poveanja cijena proizvoda dovodi do rizika manje
potranje to direktno utjee na spremnost za isporuku.
1.2. VRIJEME ISPORUKE PROIZVODA
Vrijeme isporuke proizvoda je neizvijesna veliina ija se vrijednost esto odreuje na
osnovu subjektivne procjene eksperata.Obuhvata protok informacija, obradu porubine i
fiziki protok proizvoda.Vrijeme isporuke proizvoda zavisi od vertikalne i horizontalne
strukture sistema .
1.3.TANOST VREMENA ISPORUKE
Tanost vremena isporuke utvrena je preko veliine odstupanja stvarnog od ugovorenog
vremena isporuke.Isporuka proizvoda od odreenog dobavljaa moe se realizovati tano
po utvrenom roku isporuke prije ili poslije ugovorenog roka isporuke. Da bi se izvrila
ocjena kvaliteta logistike usluge, neophodno je izvriti defazifikaciju.Defazifikacija se
najee obavlja odabiranjem vrijednosti sa najveim stepenom pripadnosti koji se
utvruje prema izrazu:

QLU
QLU

* R (QLU )

(QLU i )

2. SAVREMENI POSTUPCI I TEHNIKE ANALIZE KVALITETA LOGISTIKIH

PROCESA I LANACA Ocjena kvaliteta logistike usluge moe se realizovati sa vie
21

aspekata i to:korisnika-poiljaoca, primaoca, nosioca

logistike usluge, ocjene
kvaliteta sopstvene usluge, kvaliteta usluge u odnosu na konkurenciju i dr.6
U najznaajnije procese kvaliteta logistikog lanca i sistema koristese razliite tehnike
meu kojima su najpoznatije: DRAIJAGM TOKA PROCESA; DIJAGRAM UZORKA I
POSLJEDICE; EK LISTA; STATISTIKA KONTROLA KVALITETA ILI
STATISTIKO
UPRAVLJANJE
PROCESOM;
PROJEKTOVANJE
EKSPERIMENATA.
2.2.DIJAGRAM UZROKA I POSLJEDICA-IIKAVA DIJAGRAM
Iikava dijagram je alat koji pomae u pronalaenju sortiranju i prikazivanju moguih
uzoraka problema ili karakteristika.7 Ovaj dijagram je dobio ime po svom pronalazau
Kaoru Iikavi. Meutm osim ovog naziva susreemo i mnoge druge kao to je npr.
uzrono-posljedini dijagram ili pak dijagram riblje kosti jer ima oblik koji podsjea na
riblju kost.Ova metoda obuhvata sistematino istraivanje svih moguih uzoraka koji
mogu dovesti do odreenih posljedica.Dijagram uzoraka i posljedice vizuelno
predstavlja odnose nekog problema kvaliteta ili posljedice i moguih uzoraka koji su
utjecali na ovaj problem.Ovaj dijagrm pomae istraivakom timu da razmilja na
sistematian nain.Na sljedeoj slici moemo vidjeti Iikava dijagram predstavljanja
problema zaliha.
Zbog toga kompanija treba da jasno definie posljedice koristei odgovarajue uzorke
npr. ljudi okruenje i sl, te da razmotri i podfamilije uzoraka i zabiljei u dijagram.
2.3.EK LISTA Ova metodaolakava upotrebu drugih tehnika analize kvaliteta.Ova
metoda se koristi za prikupljanje i obradu podataka.ek lista slui da se karakterie
neslaganje zaliha po tipu proizvoda.
2.4.STATISTIKA KONTROLA KVALITETA USLUGE-SPC
Statistika kontrola je skup aktivnosti u procesu upravljanja kojim se proces najprije
dovodi pod kontrolu a onda se vri poboljanje.Cilj SPC sa aspekta unapreenja
usluga:Stalno poboljanje kvaliteta usluga;Stalno poboljanje procesa kvaliteta
usluga;Smanjenje vremena i poboljavanje kvaliteta;Bre uoavanje greke. Cilj SPC sa
aspekta zadovoljavanja kupca:Orjentacija pruanja usluga po principu logistike i
primjene JUST-IN-TIME koncepcije. Postizanje visokih oekivanja zadovoljenja kupca
za kompletnom uslugom; Ulazak u jaku konkurenciju posebno na meunarodnom tritu.
2.5.BENMARKING TEHNIKA ANALIZA KVALITETA USLUGA
Benmarking predstavlja sistematino poreenje performansi kompanije prema istim iz
drugih organizacionih cjelina ili kompanije unutar sloenog sistema ili kompanija
konkurenata ili vodeih kompanija u industriji.Na sljedeoj slici prikazani su koraci
benmarking procesa:
3. POBOLJANJE LOGISTIKIH PROCESA KROZ ANALIZU KVALITETA
USLUGA
6
7

Dr. Risto Perii; Sistem kvaliteta usluga logistika i informatika,

22

Savremeni model koji pomae preduzeima da proue zahtjeve i odgovore korisnicima

na logistiku uslugu jeste Model procesa opsluivanja.Ovaj model pokazuje 5 kritinih
neslaganja koja mogu da se jave i to:
1)Preduzee davalac usluga moe da prevazie razlike izmeu dobavljaa i oekivanja
kupca boljom analizom i istraivanjem potroaa u logistici.
2)Dobavlja moe da prevazie razlike izmeu svojih oekivanja i sistema koji
preduzee koristi
3)Koristei statistike metode preduzee moe da uoi neslaganja i da obezbjedi bolje
usluge koje omoguava sistem a zadovoljava potroaa.
4)Ponekad opaanje nivo usluga od strane potroaa moe da se razlikuje od stvarnog
nivoa koji preduzee davalac usluga prua.
5)Najvanija razlika koja se odnosi na neslaganje izmeu kvaliteta koju kupac oekuje i
kvaliteta koji dobijaju.

9. VEZA IZMEU KVALITETA USLUGE I TROKOVA

Veza izmeu nivoa kvaliteta opsluge i trokova ostvarenih u okviru prevoznog
procesa, kao i logistikog sistema nije linearna .
Praksa je pokazala da je u uslovima kada je nivo kvaliteta usluge relativno nizak, sa
malim ulaganjima se moe ostvariti znaajno poveanje kvaliteta usluge i poveanje
eljenog efekta.
Nasuprot ovome insistiranje na poveanju nivoa kvaliteta usluge u uslovima kada je on
relativno visok podrazumeva veoma znaajna ulaganja. Ovakva ulaganja dovode do
znaajnog poveanja logistikih trokova ime i cijena finalnog proizvoda (usluge) raste
ili u suprotnom pada odnosno dolazi do smanjenja prihoda .
1.1. STRUKTURA I VELIINA LOGISTIKIH TROKOVA
Logistiki trokovi se u savremenim uslovima pojavljuju kao osnovni kriterijum
pri optimizaciji aktivnosti u okviru procesa plasmana finalnog proizvoda na trite i
zadovoljenja zahteva kupca. Investiranjem u njihovo sniavanje po pravilu se postiu
najpovoljniji efekti, pa otuda neprekidno raste interes za njihovim izuavanjem.
Tekoe utvrivanja strukture i veliine logistikih trokova proizilaze iz potrebe
povezivanja sa brojnim parametrima relevantnim za odvijanje procesa kao io je:
koliina robe, tehno-ekonomski zahtjevi robe za prevozom rastojanje prevoza, vrijeme
potrebno za realizaciju aktivnosti, vrednosti robe, zahteva za pakovanjem, skladitenjem,
transportom, i sl .Logistiki trokovi pokrivaju aktivnosti koje proizilaze iz same
definicije i funkcije logistike. Oni predstavljaju mjeru uspenosti funkcioniranja
logistikih sistema, odnosno logistikih lanaca.
Logistiki trokovi, obuhvataju trokove svih aktivnosti koje se realizuju u cilju
oblikovanja, projektovanja, usmeravanja, voenja i regulisanja protoka roba, energije i
informacija unutar sistema i izmeu sistema. Zapravo, oni obuhvataju trokove
rukovanja, zaliha, skladitenja i transporta i sa njima povezanih trokova od narudbe
sirovine do isporuke finalnog proizvoda krajnjem korisniku

23

Slika 1. Veliina logistikih trokova

Trokove logistike moemo posmatrati i na drugi nain kao: fiksnei ili varijabilne;
direktne ili indirektne, kao dio investicionih trokova, trokova radne snage, energije,
trokova odravanja, kvaliteta i slino .
Utvrivanje logistikih trokova po kategorijama i mjestima nastanka u logistikom lancu
mogue je i preko :
prorauna vrednosti pojedinih kategorija logistikih trokova na bazi poznavanja
jedininih trokova pojedinih operacija ili faza procesa i vrednosti relevantnih
tehno-eksploatacionih karakteristika proces
procjenom visine pojedinih kategorija logistikih trokova na bazi regresionih
jednaina .
Osnovnu strukturu logistikih trokova mogue je utvrivati analizom osnovnih
logistiklih operacija . Uobiajeno je da osnovno razvrstavanje logistikih trokova
podrazumijeva formiranje sljedeih njihovih grupa :
1.
2.
3.
4.
5.
6.

trokovi posedovanja zaliha,

trokovi nedostatka zaliha,
trokovi skladitenja,
trokovi transporta,
trokovi oblikovanja proizvoda i
administrativni transport

24

1.1.1. Trokovi posjedovanja zaliha

Najee oni obuhvataju trokove kapitala uloenog u zalihe (a koji je mogao biti
uloen u neku drugu aktivnost), trokove osiguranja, trokove kamata, eventualnih poreza
i sl. Odreivanje visine ovih trokova direktno je povezano sa definisanjem odnosa:
koliina robe - vrijednost robe - vrijeme uvanja robe.
Trokove posjedovanja zaliha (T) je relativno lako utvrditi u uslovima kada je njihov nivo
u vremenu poznat i definisan u obliku funkcije.U ovom sluaju ,do ukupnih trokova uz
poznate ukupne jedinine trokove vezivanja sredstava (h) i poznatu jednainu cijene
proizvoda (c) ,definisanjem ukupnog nivoa zaliha kako je to prikazano na slici 2.
Trokove posjedovanja zaliha izraunavamo pomou sljedeeg izraza :
t

ch
T
t dt
t t t

1.1.2. Trokovi nedostatka zaliha

Trokovi nedostatka zaliha odnose se na sluajeve kada proces kojem je neki
proizvod neophodan prouzrokuje trokove zbog nedostatka . Najee se posrmatraju
dvije vrste procesa:
proces proizvodnje i
proces potronje.
Nedostatak zaliha u procesu proizvodnje (sirovina, poluproizvoda ili gotovih
proizvoda) za posmatrani proces ima iste efekte. Bez obzira o kojim se zalihama radi
ukupni trokovi njihovog nedostatka povezuju se sa gubitkom zastoja proizvodnje i
eventualnim dopunskim trokovima za ponovno pokretanje proizvodnje. Gubitak
proizvodnje, po pravilu, odnosi se na oekivano vrijeme zastoja proizvodnje, koliinu
robe koja je u tom vremenu mogla biti proizvedena i moguim prihodom po jedinici
proizvoda. Prihod i proizvedeni rezultati se relativno jednostavno utvruju tako da se
problemi mogu pojaviti jedino pri definisanju oekivanog vremena zastoja. Ovo vrijeme
je neophodno utvrditi na osnovu oekivanih dogaaja koji mogu do njega dovesti. U
okviru logistikih sistema najee se razmatraju otkazi pojedinih elemenata ili celih
tehnolokih linija u okviru proizvodnog procesa koji obezbeuje zahtevane sirovine ili
poluproizvode i otkazi ili zastoji izazvani bilo kojim razlozima u okviru transportnih
procesa. Bez obzira na prirodu zastoja ili otkaza, do traenog vremena se dolazi na
relativno jednostavan nain, statistikom analizom dogaaja iz prolosti pri emu se kao
rezultat dobija odgovarajua raspodjela verovatnoa.Posljedice nedostatka zaliha u
procesu potronje se manifestuju manjim obimom prodaje to upuuje kupca na drugog
proizvoaa od koga nabavlja traeni proizvod. U ovom sluaju trokovi povezani sa
odsustvom zaliha se mogu identifikovati kroz kvalifikovanje ukupnog broja izgubljenih
plasmana proizvoda . U postupku procijene visine ovih trokova najee se operie sa
njihovom srednjom vrijednou do koje se moe doi na vie naina u zavisnosti od
raspoloivih podataka .

25

1.1.3. Trokovi skladitenja

Trokovi skladitenja obuhvataju sve aktivnosti povezane sa uvanjem zaliha. Broj
ovih aktivnosti zavisi od karakteristika tereta (robe) i mjesta skladita u okviru logistikih
procesa (lanca) .
Trokovi skladitenja redovno ohuhvataju sledee faze:
uskladitenje-aktivnost koja obezbeuje istovar prevoznih
sredstava i pozicioniranje jedinica tereta na odgovarajue mjesto u
skladitu,
uvanje zaliha - aktivnost kojom se obezbjeuje ouvanje
eljenog kvaliteta uskladitene robe (materijala), najee
podrazumjeva odravanje odgovarajuih mikroklimatskih uslova
(hlaenje, zagrevanje i si.),
prerada - aktivnost kojom se obezbjeuje promjena fizikih,
hemijskih ili nekih drugih karakteristika uskladitene robe
(materijala) u skladu sa zahtjevima korisnika (najee
podrazumjeva pakovanje,
ukrupnjavanje,
formiranje veih
jedinica otpreme (logistikih jedinica) i obeleavanje),
priprema poiljke - aktivnost kojom se obezbeuje da se na
osnovu ispostavljenih zahteva (porudbe) za robom ona pripremi
za otpremu, pri emu se ova priprema najee odnosi na
obezbeenje odgovarajuih koliina robe prema porudbi ili
ugovorenoj isporuci,
iskladitenje - aktivnost koja obezbjeuje dopremu robe sa
odgovarajueg mesta u skladitu do transportnog sredstva i
utovar u transportno sredstvo,
realizovanje
administrativnih
operacija:
potrebne
informaciono
administrativne operacije neophodne u procesu skladitenja.
Trokovi zaliha u javnim skladitima izraavaju se tarifama. Uobiajeno je da se
cijena skladine usluge tarifom defnie u odnosu na jedinicu uskladitene koliine i
vrijeme koje roba provodi u skladitu. U ovu cijenu ukljueni su svi relevantni trokovi.
U mnogim radovima koji se bave utvrivanjem trokova skladitenja, veina njih kao
karakteristine veliine izdvaja :

fiksne trokove rada skladita,

jedinine trokove rukovanja materijalom,
ukupan promet robe kroz skladite,
jedinine trokove skladitenja i
srednji nivo zaliha u skladitu.

26

1.1.4. Trokovi transporta

Trokovi transporta u sebi sadre vie trokova koji se u najveem broju sluajeva
moraju odvojeno razmatrati. Oni zavise od koliine i vrste robe, stepena ukrupnjenosti,
primjenjene tovarne jedinice, rastojanja prevoza izabranog vida i oblika transporta,
primjenjenog oblika intermodalnosti, izbora kombinovanog transportnog lanca, stepena
tehnologije i informatike, duine ciklusa prevoza i dr.
Osnovnu grupu ovih trokova ine trokovi prevoza, trokovi pretovara i eventualni
trokovi zaliha u procesu transporta. Meutim, problemi se mogu pojaviti u sluaju kada
se eli njihovo objektivno utvrivanje, odnosno povezivanje sa stvarno izvrenim
utrocima i oni se mogu posmatrati na vie naina u konkretnoj praksi (ugovorni prevozi,
zakupljene trase, rutiranje, zbirni prevoz i sl.).
U svakom sluaju, veliina trokova prevoza je posljedica koliine i vrste tereta koji se
prevozi, vida i oblika prevoza, stepena ukrupnjavanja i standardizacije jedinica tereta,
rastojanja na kome se prevozi i jedininih trokova deflnisanih u funkciji od koliine,
rastojanja, oblika i vida prevoza
1.2. TROKOVI OBEZBJEENJA KVALITETA LOGISTIKE

USLUGE

U posljednje vrijeme kao posebna kategorija trokova koja dobija sve vie na
znaaju i u oblasti logistike svakako su trokovi obezbjecnja logistikog kvaliteta trokovi povezani sa ostvarenjem odgovarajueg nivoa kvaliteta logistike usluge. Ova
kategorija trokova, proistekla je iz TQM (total quality management) koncepta i
predstavlja pokuaj da se iskae kotanje "ideala kvaliteta". Sam koncept kvaliteta postao
je, bez sumnje, jedno od kljunih oruja konkurentske borbe na globalnom svjetskom
tritu. Posmatrano sa aspekta logistike ovi se trokovi ne mogu posmatrati odvojeno od
kvaliteta logisikih procesa pa ih otuda i treba povezivati sa elementima kvaliteta
logistike usluge.
Kao zakljuak se namee da je nain utvrivanja logistikih trokova, odnosno trokova
realizacije transportnih, manipulativnih i skladinih procesa uvek posljedica postavljenog
cilja, primenjene tehnologije i relevantnih karakteristika logistikog procesa koji se
razmatra, kao i poznavanje ponaanja statikih i dinamikih elemenata konkretnog
transportnog, odnosno logistikog lanca. Veoma je razliita vremenska i trokovna
struktura na malim (npr. 100 km) i veim (npr. 300-500 km) rastojanjima prevoza po
jedinici transporta . U sutini i logistiki trokovi i kvalitet procesa utiu na profit
preduzea. Sniavanje logistikih trokova direktno utie na poveanje dobili, a
poveanje kvaliteta logistikih usluga utie na poveanje broja korisnika usluga, ime
utie na rast prihoda a time i na porast dobiti. Ta veza moda se najslikovitije moe
prezentirati preko posledica uticaja koji visina kvaliteta usluge ima na dobit preduzea.
Iz dosadanijh razmatranja moe se zakljuiti da su logistiki trokovi i duina trajanja
ciklusa dostave najznaajnije veliine koje opredjeljuju uspjenost poslovanja bilo kog
preduzea davaoca usluga. Oni se direktno ugrauju u cijenu finalnog proizvoda koji se
plasira na trite i samim tim utiu na dohodak koji proizvodno preduzce moe ostvariti.
Sniavanjem ovih trokova obezbjeuje se vei prihod bilo kroz ostvarenje vee zarade
po jedinici proizvoda, biio kroz stvaranje mogunosti za sniavanje cijene finalnog
proizvoda i samim tim poveanja prometa i proirenje trita. Meutim, pored djelovanja

27

na logistike trokove i duinu trajanja ciklusa dostave postoji i drugi, veoma znaajni
instrument koji se moe koristiti u procesu ostvarivanja veih prihoda. Ovaj instrument se
definie kao kvalitet logistikih usluga. Potroa finalnih proizvoda pri opredeljenju za
neki od ponuenih, alternativnih proizvoda pored njegove cijene i kvaliteta prepoznaje i
kvalitet usluge koji je ostvaren pri nabavci. Moe se desiti da uprkos zadovoljavajuem
kvalitetu i cijeni proizvoda u odnosu na zahteve konkretnog potroaa, izostane potronja
finalnog proizvoda zbog niskog kvaliteta usluge. Iz ovih razloga se moe rei da kvalitet
usluge na ostvarenje konanih rezultata deluje slino kao logistiki troak. Poveanjem
kvaliteta usluge moe se oekivati poveani promet i naravno, samim tim i vei prihodi
od potronje finalnog proizvoda. Pored ovog, direktnog uticaja, mogu se izdvojiti i ostali
uticaji kvaliteta usluge u okviru logistike koji mogu uticati i na same logistike i
proizvodne trokove.

2. SAVREMENI ZAHTJEVI U OBLIKOVANJU I RAZVOJU LOGISTIKIH

SISTEMA U FUNKCIJI OBEZBJEENJA KVALITETA USLUGE
1. Danas se sve vie oseaju posledice sloenih i dinaminih promena na tritu,
bilo da su izraene kroz promenljivost elja klijenata, kroz sve krae ivotne
cikluse proizvoda i vremena isporuke, bilo kroz poveane zahtjeva u pogledu
faktora vremena i kvaliteta. Kretanja na tritu su sve vea, a preduzea su
prisiljena na bre prilagoavanje tim promjenama. U tim uslovima sve je
znaajnija uloga logistike na tritu. Ona obezbeuje optimalno povezivanje
transportnih lanaca (po principu: od vrata - do vrata) ali istovremeno, i
distribuciju robe u odreena podruja sa garantovanim i kratkim rokovima
isporuke (princip: JIT), sve u cilju podizanja kvaliteta kompletne usluge.
2. Formiranjem zajednikog evropskog trita i poveanjem njegove
ekonomske moi dolazi do promena u logistikoj strukturi kako industrije
tako
i
trgovine.
Promjene
se prvenstveno ogledaju u sve veoj
koncentraciji, odnosno opadanju broja isporuilaca (smanjenju broja izvora
robnih tokova) i grupisanju kupaca (smanjenju broja ua robnih tokova) sa
izrazitom tendencijom racionalizacije tokova na relaciji proizvodnja - promet
- potronja.
3. Kao odgovor na promene savremena integrisana logistika koncepcija zasniva
se upravo na meusobnom povezivanju proizvodnje i prodaje sa distribucijom
u cilju povezivanja kupaca i isporuilaca u jedinstven logistiki koncept,
odnosno logistiki lanac.Sve vea integracija nacionalnih privreda
razvijenog Zapada vodi ka irenju asortimana proizvoda to ima za
posljedicu diferenciranje logistikih zahtjeva u razliitim vidovima
transporta.Ovakvi zahtjevi se neutraliu ili kompezuju primjenom tehnologija
integralnog (intermodalnog) transporta 8.

28

4. Eliminisanjem unutranjih granica na evropskom prostoru dolazi do

integrisanja trtransportnih lanaca na velikim rastojanjima, posebno u
meunarodnom transportu. Tendencija je stvaranje uslova za integrisanje svih
sistemskih elemenata u cilju obezbjeenja kompletne logistike usluge koja
obuhvata sve segmente logistikog lanca, saglasno eljama i zahtjevima
kupca. Ovo se jo naziva i "individualno integrisani paketi usluga prema
zahtevu kupca".
5.

Savremena logistika tranja kako u industriji tako i u trgovini je zainteresovana

za vre meusobno povezivanje fizikih i informacionih tokova ucilju optimalnog
formiranja informacione logistike kao osnove za realizaciju usvojene logistike
strategije. Savremena logistika se kao discipiina manifestuje u poveanju
konkurentske posobnosti, smanjenju trokova i poveanju kvaliteta usluge,
odnosno zadovoljenja zahtjeva kupca .

6.

Deregulisanje unutranjeg evropskog trita uticalo je na porast znaaja logistikih

usluga. U ovim uslovima konkurentska prednost se ne moe vie bazirati samo na
politici niskih cijena ve i na poboljanju kvaliteta usluge isporuke,skraenjem
vremena protoka . Logistiki sistemi se moraju odlikovati visokom pouzdanou,
mogunou JIT distribucije ; fleksihilnou,racionalnim odnosom prema resursima
izadovoljavajuim stepenom zatite ovjekove sredine .

10. LOGISTIKI CENTRI ( RTC ) U FUNKCIJI OBEZBJEENJA KVALITETA

USLUGA
Izgradnjom savremenih RTC-a koji raspolau sa skoro itavim asortimanom i
pokrivaju velike oblasti (dvije ili vie zemalja) moe se razbiti kruta regionalna struktura
RTC. Zajedniko koritenje postojee infrastrukture, kao i meusobna kooperacija u radu
pojedinih podsistema logistikih centara stvara idealne preduslove za ponudu homogenih
i kvalitetnih logistikih usluga. Logistiki centar takoer dozvoljava oslanjanje na
multimodalne transportne operacije i, jo optije, kompleksne logistike operacije, ije su
osnovne karakteristike ukljuivanje u globalne logistike postupke organizacije i
upravljanja fizikom cirkulacijom robe sredstvima koja pripadaju istom logistikom
lancu. Pored toga, svaki logistiki centar olakava i omoguuje tehnoloki svrsishodnu,
operativnu i ekonomski opravdanu vezu izmeu nosilaca transporta.
U okviru kooperacije izmeu eleznikih i drumskih transportnih organizacija sve
vie preoovladava miljenje i ubjeenje da se eljezniki transport robe na dugim
relacijama prevoza moe (u odnosu na optereenje u saobraaju kao i u odnosu na zatitu
prirodne i ivotne sredine) ekonominije i kvalitetnije organizovati. Razvoj mree
logistikih centara obezbjeuje sve neophodne preduslove za realizaciju tehnolokoekonomskih i ekolokih ciljeva, makro i mikro distribucije dobara, odnosno optimizacije
transportnih i logistikih lanaca uz kvalitetno novi nivo usluga .Kod koncepcija za
izgradnju novih centara izvreno je dalje proirenje ovog pojma u svijetu i kod nas u
logistiki centar. U ovim centama koncentriu se sve aktivnosti vezane za cjelokupan
protok robe, djelatnosti nakupljanja robe, tj.: pediterske djelatnosti, transport i

29

distribucija odgovarajuim dopunskim i sporednim funkcijama, itd . Prema tome, ovakvi

"centri za teretni saobraaj" predstavljaju savremeni kompletan logistiki kompleks i
znaajnu kariku logistike strategije i kvaliteta usluga .
Logistiki centri kao strateki znaajan faktor poveanja kvaliteta usluga
Logistiki centri (RTC) u funkciji obezbjeenja kvaliteta usluga
Broj i lokacija RTC-a na saobraajnoj mrei u naoj zemlji, su definisani i usvojeni
mreom RTC-a 1986. sa smanjenjem broja stepena u distributivnom sistemu, naroito za
skupe robe, isporuilac je blii tritu i kupcu i to ne u prostornom smoslu ve u
neposrednosti kontakta sa kupcem.
Izgradnjom savremenih RTC-a koji raspolau sa skoro itavim asortimanom i pokrivaju
velike oblasti (dvije ili vie zemalja) moe se razbiti kruta regionalna struktura RTC. 9
Zajedniko koritenje postojee infrastrukture, kao i meusobna kooperacija u radu
pojedinih podsistema logistikih centara stvara idealne preduslove za ponudu homogenih
i kvalitetnih logistikih usluga. Logistiki centar takoer dozvoljava oslanjanje na
multimodalne transportne opreacije i jo opije, kompleksne logistike operacije ije su
osnovne karakteristike ukljuivanje u globalne logistike postupke organizacije i
upravljanja fizikom cirkulacijom robe sredstvima koja pripadaju istom logistikom
lancu. Pored toga, sveki logistiki centar olakava i omoguava tehnoloki svrsishodnu,
operativnu i ekonomski opravdanu vezu izmeu nosilaca transporta. U okviru
kooperacije izmeu eljeznikih i drumskih organizacija sve vie preovladava miljenje i
ubjeenje da se eljezniki transport robe na dugim relacijama prevoza moe
ekonominije i kvalitetnioje organizovati. Razvoj mree logistikih centara obezbjeuje
sve neophodne preduslove za realizaciju tehnoloko- ekonomskih i ekolokih ciljeva,
makro i mokro distribucije dobara, odnosno optimizacije transportnih i logistikih lanaca
uz kvalitetno novi nivo usluga.
Kod koncepcija za izgradnju novih centara izvreno je dalje proirenje ovog pojma u
svijet i kod nas i logistiki centar. U ovim centrima koncentriu se sve aktivnosti vezane
za cjelokupan protok robe, djelatnosti nakupljanja robe, tj. pediterske djelatnosti,
transport i distribucija odgovarajuim dopunskim i sporednim funkcijama itd. Prema
tome, ovakvi centri za teretni saobraaj predstavljaju savremeni kompletan logistiki
kompleks i znaajnu kariku logistike strategije i kvaliteta usluga.
1. Znaaj formiranja i razvoja RTC-a kao logistikih centara
Logistiki centar obezbjeuje tehnoloki svrsishodnu, operativnu i ekonomski
opravdanu kooperaciju izmeu nosilaca transpotra i prateih djelatnosti. Razvoj
mree logistikih centara prua sve neophophne uslove za realizaciju tehnolokoekonomskih i ekolokih ciljeva, makro i mikro distribucije dobara, odnosno
optimizacije transportnih i logistikih lanaca posebno na baznim pravcima.
Formiranje logistikog centra iziskuje realizaciju niza savremenih transportnotehnolokih zahtjeva svih uesnika u procesu distribucije. Svi subjekti u transportnom
9

30

i logistikom lancu moraju nai svoj interes u logistikom centru (transporteri,

privreda, drava, gradovi i dr.). pozitivni efekti, velike utede u trokovima
distribucije, poveanje kvaliteta usluga, utede u energiji primjenom savremenih
tehnologija, i drugo, u potpunosti nadoknauju velika investiciona ulaganja u
formiranje cjelokupnog kompleksa logistikog centra.
Razvoj mree logistikih centara uklapa se u pet osnovnih strategijskih naela,
opredjeljenja i ciljeve svake zemlje, kao to su:
1) Ciljevi saobraajne politike: stvaraju se preduslovi za uspjenu i produktivnu
kooperaciju u transportu, posebno izmeu drumskog i eljeznikog transporta.
Razvoj podrazumjeva vre povezivanje svih uesnika u transportnom lancu, a
posebno privrede-korisnika transporta. Sve ovo podstie razvoj integralnog
transporta, principa logistike i prateih postupaka koji ubrzavaju proces
distribucije i transporta i smanjuju njihove trokove.
2) Ciljevi urbanizma: bolje koritenje daljinskih drumskih saobraajnica i gradske
saobraajne mree, racionalnija eksploatacija vozila; rastereenje mree drumskih
saobraajnica unutar grada preseljavanjem transportnih organizacija u logistike
centre, koncentracijom rada i jedinstvenim racionalnijim opsluivanjem gradskih
povrina (to podrazumjeva manje zagaivanje ivotne sredine i rastereenje
uline mree grada) primjenoom naela city logistike- izgradnjom citylogistikih centara.
3) Ciljevi regionalne privrede-poboljanje distribucije regionalnog i ireg
snadbjevanja robom ne samo na industrijskom i komercijalnom podruju ve i na
podruju potronje, uvoza i izvoza. Mogunost veeg uea u ukupnom robnom
radu luka i pristanita u gravitacionoj zoni.
4) Stvaranje preduslova za formiranje i razvoj carinskih zona gdje je to opravdano,
stvaranje mogunosti za otvaranje novih radnih mijesta i dr.
5) Ciljevi zatite prirodne i ivotne sredine: rastereenje gredskih saobraajnica,
prenoenjem procesa transporta i pretovara na logistike centresmanjuje se
zagaenost i buka u stambenim i drugim podrujima grada, smanjuje se nono
parkiranje teretnog drumskog saobraaja u stambenim podrujima rada i drugo.
2. Savremeni koncept razvoja logistikih centara i nivoa kvaliteta opsluivanja
korisnika u gradovima (city logistika)
Novi zahtjevi i filozofija prisutna na transportnom tritu, posmatrano sa aspekta
opedrutvenog interesa i odnosa prema ekologiji, te novi koncepti regionalnog
razvoja i planiranja razvoja gradova , uslovili su potrebu stvaranja razliitih formi
gredskih logistikih (city) centara u zavisnosti od osnovnih funkcija:
a) Specifinosti snadbjevanja gradskog podruja;
b) Razvoja saobraajnih vorita;
c) Intermodalno suelajvanje i kooperacije razliitih vidova transporta;
d) Mogueg racionalnog povezivanja proizvodnih (slobodnih) zona sa saobraajnom
mreom i logistikim centrima na vanijim saobraajnim pravcima i slino.
U Zapadnoj Evropi i EU izdiferenciralo se vie vrsta osnonvih kategorija logistikih
centara iji broj u EU prelazi 320. po osnovnoj namjeni oni se dijele na:

31

1) Robno- saobraajne centre (RSC) - To je osnovni koncept logistikih

intermodalnih centara koji se razvija na saobraajnim voritima. Sastavni
dio sistema sz pretovarna postrojenja za kombinovani, kontejnerski,
hucke-pack transport, izmjenjive transportnr sudove i eventualno rasute
terete, kao i pratee transportno pediterske slube. U organizacionom
smislu sve firme koje funkcioniu u okviru centara za poslovno
samostalne, ali koriste zajedniku opremu, objekte i informatiku
tehnologiju.
2) Robno- distributivne centre (RDC) - Redovno su koncipirani kao
podsistem velikih pediterskih preduzea sa obimnom logistikom
ponudom koja u sebi moe inkorporirati i sadraje RSC-a i sve aktivnosti
makro i mikro distribucije i prateih uslunih djelatnosti.
3) Centre za pruanje logistikih usluga (CPLU) - obuhvata prostornu
koncentraciju razliitih produzea koja realizuju samo pratee funkcije
transportne usluge.
4) Transportno proizvodne skladine zone (TPSZ) - predstavlja koncept
sistema u okviru koga se pruaju logistike, ali i razne dopunske usluge
(najam skladinog prostora, distribucija i sl). Sistemi u sebi sadre ovu
formu logistikih centara, pri emu obrnuto ne vai, osim u posebnim
sluajevima.
5) Centre za proizvodnu logistiku (CPL) - koncipirani su u cilju povezivanja
proizvodnje i tarnsportnog sistema i po pravilu se smjetaju uz velike
proizvodne sisteme.
6) City logistike centre (Centre gradske logistike- SLC) - najnoviji oblik
robno- transportno- logistikih centara prilagoeni savremenim zahtjevima
gradova.
Funkcionisanje i razvoj razliitih formi i koncepcija logistikih centara nosi sa
sobom itav niz direktnih i indirektnih efekata koji se mogu svrstati u tri
osnovne grupe:
- efekti na saobraajni sistem,
- ekonomski i
- ekoloki efekti (slino prethodno pobrojanim efektima razvoja mree
RTC.Direktni efekti odnose se ne poveanje efikasnosti, poboljanje
spektra logistike ponude, racionalnije koritenje i odravanje resursa
(bolje koritenje voznog parka, primjena novih sistema transporta i
sistema intermodalnosti, sto omoguuje optimalnu raspodjelu transportnih
zahtjeva po vidovima saobraaja) i racionalizaciju city logistics procesa
u opsluivanju gradova i konano veeg kvaliteta usluga
Koncept primjene i razvoja savremenih manipulativnih, skladinih i pretovarnih
tehnologija ini okosnicu realizacije robnog rada u logistikim centrima. Njih je mogue
posmatrati u okviru dvije osnovne grupe tehnologija:
- tehnologije manipulisanja, skladitenja i pretovara masovnih roba- usmjerene su u
pravcu razvoja etveroosovinskih eljeznikih kola velikih tovarnih zapremina i nosivosti
koja imaju mehanike ili hidrauline bone klapneza istovar robe slobodnim padom, i
- tehnologije manipulisanja, skladitenja i pretovara tovarnih standardizovanih jedinica
kombinovanog (integralnog) transporta (paketa, paleta, kontejnera i drugih tovarnih

32

jedinica)- kao optimalno tehnoloko rijeenje se podrazumjeva primjena ramnih

standardizovanih kontejnerskih dizalica (portalnih), najee prihvaenih UICstandardom.
U eljeznikom kontejnerskom transportu jedan od osnovnih pravaca racionalizacije je
supstitucija ranirne funkcije primjenom kontejnerizacije.
U oblasti integranlog hucke- pack sistema razvija se sistem koji predstavlja ozbiljnu
alternativu postojeim klasinim rjeenjima drumskog transporta. Razvijen je princip
tovarenja drumskih vozila na specijalne eljeznike vagone, a prevoz se realizuje
homogenim blok vozovima. Organizatori ovih prijevoza su drumska preduzea, a nejvei
dio puta ovih prijevoza obavlja se eljeznicom (oko 80%). Svi ovi sistemi pored
optimizacije osnovnih funkcija transportnih, pretovarnih i skladinih sistema, baziranih
na savremenim logistikim principima, pospjeuju saobraajno povezivalje sa Evropom i
svijetom, to na nov nain i vei kvalitet proiruje ponude usluga van konvencionalnih
okvira u sferi transporta. Ovo podrazumjeva i potrebu intenzivnog razvoja informacione
logistike kojom se otvara prostor za itav niz dodatnih usluga koje se mogu nuditi na
transportnom tritu, to predstavlja ve uobiajenu praksu u razvijenim zemljama svijeta
sa znatno novijim novoom kvaliteta usluga.
3. Karakteristike logistikih centara RTC-a na Balkanu i susjednim zemljama
Mrea logistikih centara Maarske i Rumunije do sada je dobrim dijelom razvijena kao
logistika mrea. Ona je uglavnom vezana za eljeznike, eljezniko- drumske i luke
terminale, iji kapaciteti i struktura djelimino zadovoljavaju principe modernog
organizovanja i strukture logistikih sistema. Od znaajnijih logistikih centara na
koridoru Budimpeta- Bar u Maarskoj i Rumuniji mogu se navesti slijedei:
Budimpeta, Baja, Segedin, Moha, Debrecen, Sajol u Maarskoj i Temivar, Krajova,
Bukuret, Braila i Konstanca u Rumuniji. Mrea logistikih centara u Italiji je
organizovana kao potpuno razvijena logistika mrea. Stepen razvoja logistikih centara
u Italiji je veoma visok (preko 40 centara), to je logino s obzirom na visinu ulaganja i
investiranja u transportne sisteme.
Logistiku mreu Italije ini vie takozvanih podmrea i to:
- mrea klasinih terminala kombinovanog transporta,
- mrea kompleksnih terminala kombinovanog transporta,
- mrea trgovinskih centara i centralnih skladita,
- mrea Interporta (robnih centara meunarodnog eljeznikog
saobraaja),
- mrea Autoporta (robnih centara meunarodnog drumskog saobraaja).

11.pediter u funkciji logistikog operatora

U elaboriranju nove funkcije peditera kao logistikog operatora potrebno je primjerenu
pozornost posvetiti ovim temama: 1) razvoj i afirmacija logistike, 2) novi sadraji
logistike ponude i potranje, 3) transformacija klasine pedicije u logistiku pediciju,
4) transformacija klasinog pediterskog operatora u pediterskog logistikog operatora,

33

5) novi aspekti poslovne politike pediterskog logistikog operatora i 6) savremene

logistike strategije pediterskog logistikog operatora.10
Razvoj proizvodnih snaga, proizvodnih i drutvenih odnosa i odgovarajua podjela rada
doveli su do odvajanja trgovine od proizvodnje, a razvoj trgovine do njenog odvajanja od
prometa, a razvoj trgovine i prometa, sa svim svojim tehnikotehnolokim,
ekonomskopravnim i organizacijskim elementima doveo je do pojave posebnog
specijaliziranog posrednika peditera, koji je kao organizator otpreme, dopreme i
provoza robe naao svoje mjesto izmeu vanjskotrgovinskih subjekata i meunarodnih
prevoznika.
pediter otpremnik je fiziko ili pravno lice koje se bavi organizovanjem prevoza
stvari, to jest otpremom i dopremom stvari kao stalnim zanimanjem. pediter uglavnom
djeluje u svoje ime, po nalogu i za raun drugog. U vrenju svoje djelatnosti pediter
predaje stvari prevozniku i od njega ih preuzima. pediter i prevoznik mogu biti isto lice.
Iz ovog moemo zakljuiti da su proizvodnja, trgovina, promet i pedicija tijesno
povezane, to znai da se poveanjem proizvodnje poveava i trgovina, poveanjem
trgovine proiruje se i usavrava prometni sistem, a razvoj trgovine i prometa dovodi do
unapreenja i afirmacije pediterske djelatnosti i obrnuto.
U visokorazvijenim dravama klasina pedicija i klasini pediteri su samo povjesno
zanimljivi zbog toga to su ih zamjenili savremena pediterska logistika i savremeni
pediterski logistiki operatori.
pediterska logistika kao nauka je skup interdisciplinarnih i multidisciplinarnih znanja
koja izuavaju i primjenjuju zakonitosti brojnih i sloenih planiranih, koordiniranih,
regulisanih i kontrolisanih aktivnosti.
pediterska logistika kao aktivnost je skup planiranih koordiniranih, regulisanih i
kontrolisanih
nematerijalnih
aktivnosti(tj.funkcija,
procesa,mjera,poslova,operacija,radnji...).

Novi sadraji logistike ponude i potranje

Razvoj i afirmacija logistike i poveana vrijednost logistikih usluga implicirali su i nove
sadraje logistike ponude i logistike potranje, kao temeljnih funkcija logistikoga
trita.

10

34

Logistika ponuda
Logistika ponuda se moe definirati kao koliina determiniranih logistikih
usluga koju logistiki subjekti nude na logistikome tritu pri odreenoj cijeni. 11
Logistika ponuda zavisi od vrste i koliine ponuenih logistikih usluga kao i moguih
cijena na logistikom tritu. Maksimalna logistika ponudaproizvoaa logistikih
usluga zavisi od njegovih proizvodnih mogunosti to ne mora znaiti da je to i njegova
ukupna ponuda. Proizvoa logistikih usluga ne mora svu koliinu usluga ponuditi
tritu, a koju i kakvu uslugu e ponuditi zavisi od konkurencije, cijene, potranje itd.
Ponuda jednog logistikog proizvoaa na odreenom tritu je pojedinana ponuda, a
vie pojesinanih ponuda ini ukupnu logistiku ponudu. U normalnim trinim uslovima
smanjenje cijena odreenih logistikih usluga implicira i smanjenje pojedinane i ukupne
logistike ponude.
Krivulja logistike ponude nije ista kod svih logistikih usluga jer one imaju razliitu
elastinost ponude, pod kojom se podrazumijeva svojstvo ponude da reaguje na cijene
logistike usluge na odreenom logistikom tritu. Koeficijent elastinosti logistike
ponude (KELPd) moe se izraunati na sljedei nain:
KELPd =

PROMJENA LOGISTICKE PONUDE (Lpd) U %

PROMJENA CIJENE LOGISTICKE USLUGE (Clu) U %

Postoji vie vrsta logistikih ponuda, na primjer:

Horizontalna ili savreno elastina logistika ponuda (KELPd=). Kod koje i

najmanje smanjenje cijena logistike usluge prouzrokuje pad ponude koliine
logistikih usluga na nulu, a i najmanji porast cijene logistike usluge dovodi do
beskonano mnogo velike ponude dotine logistike usluge.

Vertikalna ili savreno neelastina logistika ponuda (KELPd = 0). Za ovu

elastinost logistike ponude karakteristino je da ponuena koliina logistike
usluge uope ne reaguje na promjenu cijena logistike usluge.

Relativno elastina logistika ponuda (KELPd > 1). Kod ove elastinosti
logistike ponude i veoma mala promjena u cijeni logistike usluge izaziva veu
promjenu u ponuenoj koliini logistike usluge.

Relativno neelastina logistika ponuda (KELPd 1). Za ovu elastinost

logistike ponude karakteristino je da promjena u cijeni logistike usluge izaziva
malu promjenu u ponuenoj koliini odrene logistike usluge.

11

35

Proizvoaima logistikih usluga potrebno je ukazati na strateku, taktinu i

operativnu potrebu stalnog prilagoavanja svojih usluga, odnosno sadraja ponuda
logistikih usluga zahtjevima i potrebama svojih kupaca, posebno:

inovirati i proirivati lepezu kvalitetnih logistikih usluga,

poveavati i koncentrirati optimalnu strukturu logistikih kapaciteta,

diferencirati logistike usluge prema specifinim potrebama kupaca,

osvajati nova atraktivna logistika trita i tako poveavati

zemljopisno podruje svoga djelovanja,

u partnerstvu s velikim logistikim korporacijama nastojati kontrolirati to

vie segmenata svjetskog logistikog trita,

stalno osposobljavati, usavravati, pomlaivati logistike eksperte i logistike

menadere

Vano je napomenuti da bez logistikih informacijskih sistema ne mogu uspjeno

funkcionirati logistiki poslovni sistemi, jer su informacijski tokovi krvotok logistikih
sistema, koji omoguavaju sigurnu, brzu i racionalnu proizvodnju logistikih usluga , a
takve usluge omoguavaju efikasno i efektivno upravljanje transformacijama robnih
tokova od sirovinske baze do potroaa.

36

Logistika potranja
Logistika potranja se moe definisati kao koliina determiniranih logistikih
usluga koju su kupci voljni nabaviti pri nekim cijenama.12 To praktino znai da je
logistika potranja ustvari spremnost korisnika logistikih usluga da u odreenom
sluaju i pri odreenoj cijeni koriste, kupuju odreenu vrstu logistikih usluga. Cijena
logistikih usluga je u pravilu temeljni barometar obima koliine takvih usluga koje e se
kupiti, odnosno prodati. Naime , logistika potranja je definisana u odnosu na cijene
logistikih usluga i ona izraava odreenu funkcionalnu vezu izmeu traenih koliina
odreene vrste logistikih usluga i moguih cijena, a sve se to dogaa na odreenom
logistikom tritu i u odreenom vremenu. To, meutim ne mora znaiti da e se
potranja za odreenom logistikom uslugom mijenjati ako se mijenjaju cijene dotine
usluge, jer logistika potranja znai samo spremnost korisnika logistike usluge da
reaguje u sluaju mijenjanja cijena dotine usluge.
Logistika potranja prema platenoj moi korisnika logistike usluge moe biti:

efektivna potranja, za koju je svojstveno :sadanja potranja sadanje plaanje,

potencijalna potranja, za koju je specifino: budua potranja budue plaanje,

odnosno budua potranja sadanje plaanje,

anticipativna potranja, za koju je svojstveno: sadanja potranja budue

plaanje

Svaki potraiva logistike usluge razliito reaguje na promjene cijena logistikih

usluga, dok e jedni u odreenom trenutku reagovati i koristiti logistiku uslugu, drugi e
biti veoma oprezni i ekat e eventualni pad cijene.
Osnovno pravilo logistike potranje glasi: to je vea koliina odreene logistike
usluge na odreenom tritu i u odreenom vremenu, to je manja njezina cijena!13
Primjena ovog pravila dovodi do prodaje dotine logistike usluge. Ili obrnuto, to
su cijene logistike usluge vie, to je dotina potranja manja.
Krivulja logistike potranje nije ista kod svih logistikih usluga, jer one imaju
razliitu elastinost potranje. Koeficijent elastinosti logistike potranje (KELPt) moe
se izraunati prema obrascu:
PROMJENA LOGISTICKE POTRAZNJE (Lpt) U %

KELPt = PROMJENA CIJENE LOGISTICKE USLUGE (Clu) U %

12
13

37

Koeficijent elastinosti logistike potranje moe biti vei, jednak ili manji od 1.
Ako je koeficijent elastinosti logistike potranje vei od 1, radi se o elastinoj
logistikoj potranji, a to znai da se potranja odreene logistike usluge mijenja bre od
cijena dotine usluge. Ako je, meutim, koeficijent elastinosti logistike potranje
jednak 1, potranja odreene logistike usluge ima jedininu elastinost, a to zapravo
znai da se cijena i potranja odreene logistike usluge mijenjaju po istom postotku. I
konano ako je koeficijent elastinosti logistike potranje manji od 1, potranja
odreene logistike usluge je neelastina, a to, zapravo, znai da se ona sporije mijenja
od promjene cijene dotine logistike usluge.
Postoji vie vrsta elastinosti logistike potranje, na primjer:

savreno elastina logistika potranja (KELPt = ). Kod te elastinosti

logistike potranje i najmanji porast cijene logistike usluge prekida
potranju za dotinom uslugom. Ili, veoma mali pad cijene izaziva
beskonano veliki postotni porast plasmana dotine logistike usluge.

Savreno neelastina logistika potranja (KELPt = 0). Za tu elastinost

logistike potranje karakteristino je da se pri bilo kojoj promjeni cijene
logistike usluge ne mijenja obim potraivanja koliine dotine usluge.

Relativno elastina logistika potranja (KELPt >1). Kod ove elastinosti

logistike potranje i najmanji pad cijene logistike usluge izaziva
relativno poveanu potranju dotine logistike usluge.

Relativno neelastina logistika potranja (KELPt < 1). Za tu elastinost

logistike potranje znaajno je da promjene cijene logistike usluge
izaziva relativno malu promjenu potraivanja koliine dotine usluge.

Jedinina (stabilna) elastinost logistike potranje (KELPt = 1). Za tu

elastinost logistike potranje specifino je da odreeni postotak u
promjeni cijene logistike usluge izaziva proporcionalno obrnutu
promjenu u potraivanoj koliini i obimu plasmana dotine usluge

Dohodovna elastinost logistike potranje (DELPt). Takva elastinost

predstavlja odnos relativnih promjena u koliinama potraivanih
logistikih usluga i relativnih promjena u dohotku korisnika takvih usluga,
a moe se izraunati prema obrascu:
prirast kolicine potrazivanih logistickih usluga prirast K

DELPt = Prirast dohotka korisnika logistickih usluga prirast D

Pri emu je K = KOLIINA Lpt, a D dohodak.

38

Ako je DELPt manji od nule to znai da je odreena logistika usluga inferiorna,

jer potranja za dotinom uslugom opada kada raste dohodak. Ako je DELPt vei
od nule, rije je o veoma vanoj logistikoj usluzi. I ako je DELPt vei od 1 radi
se o luksuznoj usluzi.

Unakrsna elastinost logistike potranje (KUELPt) predstavlja koeficijent

relevantnih potraivanja koliine logistike usluge X prema relevantnim
promjenama cijene druge logistike usluge Y. Moe se izraunati prema
obrascu:
relativna promjena u kolicini logistcke usluge X

KUELPt = relativna promjena u cijeni logisticke usluge Y

Ako je KUELPt pozitivan, logistike usluge X i Y su meusobno konkurentne, ako je

KUELPt negativan logistike usluge X i Y su komplementarne. Meutim, ako je
KUELPt mali ili jednak nuli onda je logistika usluga X nezavisna od utjecaja usluge Y.
U sueljavanju logistike ponude i logistikje
potranje odreene logistike usluge na odreenom logistikom tritu treba teiti
optimalnoj koliini odreene logistike usluge i optimalnoj cijeni dotine usluge na
odreenom logistikom tritu i u odreenom razdoblju.14

12. POJAM KLASINE, MEUNARODNE KLASINE I

LOGISTIKE PEDICIJE
U znanstvenoj i strunoj, stranoj i domaoj literaturi zapisano je da klasini meunarodni
pediteri obavljaju u sklopu pediterske djelatnosti oko tridesetak svojih temeljnih i
specijalnih poslova.
Prije eksplicitnog navoenja pediterskih poslova, potrebno je dati neke uvodne definicije
i to: definicija meunarodne pedicije, definicija meunarodne klasine pedicije kao
aktivnosti, meunarodna klasina pedicija kao znanost, klasina pedicija kao aktivnost,
klasina pedicija kao znanost, logistika pedicija, meunarodna logistika pedicija kao
aktivnost, meunarodna logistika pedicija kao nauka.
Pod poslovima meunarodne pedicije razumijevaju se gospodarske (privredne)
usluge vanjskotrgovinskog prometa, odnosno poslovi: otpreme robe iz vlastite u
stranu dravu (izvozna pedicija), dopreme robe iz stranih u vlastitu dravu
(uvozna pedicija) i provoza robe izmeu stranih preko vlastite drave (prevozna ili
tranzitna pedicija) koje obavljaju meunarodni pediteri te obavljanje drugih
propisanih ili uobiajenih specijalnih (sporednih) poslova i radnji u vezi s
otpremom, dopremom ili provozom (tranzitom) robe.

14

39

Klasina pedicija kao znanost je skup interdisciplinarnih i multidisciplinarnih

znanja koja izuavaju i primjenjuju zakonitosti brojnih i sloenih aktivnosti koje
djelotvorno omoguuju otpremu, dopremu i provoz materijalnih dobara (tj. stvari,
ivih ivotinja, tvari..) svim prijevoznim sredstvima, svim prijevoznim putovima, u
konvencionalnom, kombiniranom i multimodalnom transportu, odnosno prometu.15
Klasina pedicija kao aktivnost je skup specifinih funkcija, poslova, operacija,
pravila, vjetina, koje djelotvorno omoguuju dopremu, otpremu i provoz
materijalnih dobara (tj. stvari, tvari, ivih ivotinja) svim prijevoznim sredstvima,
svim prijevoznim putovima, u konvencionalnom, kombiniranom i multimodalnom
transportu, odnosno prometu.
Meunarodna klasina pedicija kao znanost je skup interdisciplinarnih i
multidisciplinarnih znanja koja izuavaju i primjenjuju zakonitosti brojnih i
sloenih vanjskotrgovinskih i prometnih (transportnih) aktivnosti (tj. funkcija,
poslova, operacija, pravila) koje djelotvorno (tj. sigurno, brzo i racionalno)
omoguuju otpremu robe iz vlastite u strane drave (izvozna pedicija), dopremu iz
stranih u vlastitu dravu (uvozna pedicija) i provoz robe izmeu stranih drava
preko vlastite drave (provozna ili tranzitna pedicija).
Meunarodna klasina pedicija kao aktivnost je skup specifinih funkcija, poslova,
operacija, pravila, koja djelotvorno (tj. sigurno, brzo i racionalno) omoguuju
otpremu robe iz vlastite u strane drave (izvozna pedicija), dopremu iz stranih u
vlastitu dravu (uvozna pedicija) i provoz robe izmeu stranih drava preko
vlastite drave (provozna ili tranzitna pedicija).
Logistika pedicija je skup interdisciplinarnih i multidisciplinarnih znanja,
logistikih aktivnosti, logistikih naela, logistikih pravila, logistikih vjetina i
informacija koje djelotvorno omoguavaju jedinstvene logistike procese, tokove i
protoke materijala, dobara, tereta od sirovinske baze do potroaa, od tvornice do
tvornice, od skladita do skladita, od vrata do vrata, od logistikog centra do
logistikog centra.
Logistika pedicija kao znanost je skup interdisciplinarnih i multidisciplinarnih
znanja, spoznaja, zakona, zakonitosti, teorija, koji izuavaju i primjenjuju
zakonitosti brojnih i sloenih planiranih, koordiniranih, reguliranih i kontroliranih
aktivnosti (tj. funkcija, procesa, mjera, poslova, pravila, operacija, radnji) koje
pomou aktivnosti partnera logistikih lanaca, materijalnih resursa i drugih
potencijala, funkcionalno i djelotvorno povezuju sve spoznaje koje su izravni i/ili
neizravno u funkciji savladavanja prostornih i vremenskih udaljenosti brzih,
sigurnih i racionalnih transformacija materijala, dobara, stvari, tvari,
poluproizvoda, repromaterijala u optimalne jedinstvene logistike procese, tokove i
protoke materijala, dobara, tereta od toke isporuke (tj.od jednog mjesta, u pravilu,
u jednoj dravi), preko toaka razdiobe, odnosno toaka koncentracije do toke
primitka (tj. do drugoga mjesta, u pravilu, u drugoj dravi ), ukljuujui i
pripadajue tokove informacija, a da se pri tome maksimalno zadovolje zahtjevi i
15

40

potrebe aktivnih sudionika u logistikim lancima, logistikodistribucijskim lancima,

logistikoopskrbnim lancima i logistikim mreama. 16
Logistika pedicija kao znanost je viestruko sloenija, zahtjevnija, sofisticiranija nego
to je to klasina pedicija kao znanost.
Ako se imaju na umu bitne znaajke pojma meunarodne logistike pedicije kao
znanosti, mogue je definirati i pojam meunarodne logistike pedicije kao
aktivnosti, ali i ustvrditi da nema logistike pedicije kao znanosti bez logistike
pedicije kao aktivnosti jer samo objedinjene mogu sinergijski proizvoditi kvalitetne,
uspjene, uinkovite i profitabilne logistike usluge u pediterskim, prometnim i
vanjskotrgovinskim i gospodarskim sustavima.
Logistika pedicija kao aktivnost je skup planiranih, koordiniranih, reguliranih i
kontroliranih nematerijalnih aktivnosti (tj. funkcija, procesa, mjera, poslova,
operacija, radnji) kojima se u partnerskim odnosima s aktivnim sudionicima
logistikih lanaca funkcionalno i djelotvorno povezuju svi djelomini procesi
savladavanja prostornih i vremenskih udaljenosti brzih, sigurnih i racionalnih
transformacija materijala, dobara, stvari, tvari, poluproizvoda, repromaterijala,
ivih ivotinja u optimalne jedinstvene logistike procese, tokove i protoke
materijala, dobara, tereta od toke isporuke (tj.od jednog mjesta, u pravilu, u
jednoj dravi), preko toaka razdiobe, odnosno toaka koncentracije do toke
primitka (tj. do drugoga mjesta, u pravilu, u drugoj dravi ), ukljuujui i
pripadajue tokove informacija, a da se pri tome maksimalno zadovolje zahtjevi i
potrebe aktivnih sudionika u logistikim lancima, logistikodistribucijskim lancima,
logistikoopskrbnim lancima i logistikim mreama. 17

3. TRANSFORMACIJA KLASINE PEDICIJE U LOGISTIKU PEDICIJU

U znanstvenoj i strunoj, stranoj i domaoj literaturi zapisano je da klasini meunarodni
pediteri obavljaju u sklopu pediterske djelatnosti oko tridesetak svojih temeljnih i
specijalnih poslova.18
Budui da je djelatnost meunarodne pedicije inznimno vaan dio vanjske trgovine
(tj.podsustav vanjskotrgovinskoga sustava) i iznimno vaan poseban oblik meunarodnog
prometa (i transporta), te da je meunarodni pediter specijalist za izvravanje brojnih,
sloenih i veoma zahtjevnih poslova organizcije otpreme, dopreme i provoza (tranzita)
robe u meunarodnome prometu, odnosno da je pediter veoma aktivan sudionik vanjske
trgovine i meunarodnoga prometa (transporta) s pravom ga nazivaju arhitekt
transporta, kralj prometa, div u sjeni, odvjetnik izvoznika i uvoznika, i prijevoznika
(vozara), operator multimodalnoga transporta.
Neprijeporna je injenica da se vie od tri stotine godina uporedo s razvojem znanosti,
tehnike (posebno prometne tehnike), tehnologije (posebno prometne tehnologije),
proizvodnih snaga, proizvodnih i drutvenih znanosti, postupno i sustavno razvijala
meunarodna pedicija kao znanost. Poseban je uspon i afirmaciju zabiljeila od
16
17
18

41

osnivanja i aktivnog djelovanja Meunarodnoga saveza pediterskih udruenja - FIATA

e (osnovana je 31.05.1926.godine u Beu).19
Vanost meunarodne pedicije u vanjskotrgovinskome i prometnome (i transportnome)
sustavu determinira veliinu, sloenost i dinaminost sustava meunarodne pedicije kao
znanosti. pediterska znanost kao interdisciplinarna i multidisciplinarna znanstvena
disciplina, na suvremenim logistikim naelima u veoj ili manjoj mjeri, obuhvaa
znanstvene spoznaje s vie od tridesetak znanstvenih polja iz svih znanstvenih podruja, a
to su primjerice: matematika, fizika, kemija, mehanika, georafija (iz podruja prirodnih
znanosti), metalurgija, elektrotehnika, raunarske znanosti, elektronika i automatika,
strojarstvo, brodogradnja, kemijsko inenjerstvo, tehnologija prometa (iz podruja
tehnikih znanosti), medicina, veterina, farmacija (iz podruja biomedicinskih znanosti),
ratarstvo, voarstvo, vinogradartsvo, umarstvo/horikultura, stoarstvo, ribarstvo (iz
podruja bio tehnikih znanosti), ekonomija, pravo, politologija, organizacijske znanosti,
informacijske znanosti (iz podruja drutvenih znanosti), filozofija, povijesne znanosti,
lingvistika i filologija, psihologija (iz podruja humanistikih znanosti).
Kada bi se pojednostavljeno vrednovala struktura i kvaliteta pediterskih znanosti (Z),
prometnih znanosti (PZ)20 i logistikih znanosti (posebice znanosti trgovinske, prometne,
skladine i distribucijeske logistika) (LZ)21, dobio bi se realan odnos:
Z(30) + PZ(20) + LZ(50) = 100
ali pri emu treba ustvrditi da pediterska znanost bar 50% participira i u prometnim i
logistikim znanostima ( u vezi s izvozom, uvozom i tranzitom stvari, tvari, ivih
ivotinja i meunarodnim prometom, odnosno transportom stvari, tvari, predmeta
prometovanja)
Klasini pediter obavlja svoje temeljne i specijalne poslove.22
3.1. Velika pediterska poduzea
Za veliko peditersko poduzee ili velikoga peditera, ili megapeditera kakakteristino je
slijedee: da ima godinji prosjek vie od 500 zaposlenika, da godinje kvalitetno obradi
vie od milijun pozicija (tj.sklopi i izvri vie od milijun ugovora o pediciji), da u
strukturi pediterskih poslova sudjeluju svi temeljni pediterski poslovi i brojni iz skupine
specijalnih pediterskih poslova, da se bavi svim vrstama pedicije: pomorskom
(tj.lukom), kontinentalnom i zrakoplovnom pedicijom, da godinje ostvaruje prihod
vei od 50.000.000 DEM, da je vrijednost pediterske tvrtke ukljuujui i intelektualni
kapital vea od 20.000.000 DEM, da godinje ostvaruje neto dobit veu od 5.000.000
DEM, da se po mogunosti bavi i poslovima prijevoza, da znaajno sudjeluje u
nacionalnom i meunarodnom pediterskom poslovanju (npr.da je u vlastitoj zemlji
najvei pediter ili da je meu nekoliko prvih, ili da se ubraja meu prvih 100 europskih
peditera). Sve te uvjete nije jednostavno zadovoljiti. Stoga neke manje i siromanije
19
20
21
22

42

tranzicijske drave nemaju velikoga peditera, a one malo vee i bogatije imaju bar po
jednoga.
Veliki pediteri, ako raspolau s dovoljno obrazovanih, sposobnih i iskusnih pediterskih
eksperata i pediterskih kreativnih i operativnih menadera mogu obavljati i obavljaju sve
pediterske i najsloenije poslove. Nema opravdanog razloga da to ne ine veoma
profesionalno i veoma kvalitetno. Iz svega bi se moglo zakljuiti da velika pediterska
poduzea svojim aktivnostima i potencijalima stvarno participiraju u teorijski
determiniranom pediterskom sustavu oko 60%.
3.2. Srednja pediterska poduzea
Za srednje peditersko poduzee ili srednjega peditera relevantno je da ima: godinji
prosjek vie od 50 zaposlenika, da godinje kvalitetno obradi vie od 100.000 pozicija, da
uglavnom obavlja temeljne pediterske poslove, a povremeno i neke iz skupine
specijalnih pediterskih poslova, da se manje ili vie bavi svim vrstama pedicije, da
godinje ostvaruje prihod vei od 10.000.000 DEM, da je vrijednost pediterske tvrtke
ukljuujui i intelektualni kapital vea od 2.000.000 DEM, da godinje ostvaruje neto
dobit veu od 1.000.000 DEM, da je po kvaliteti i opsegu obavljenih usluga prepoznatljiv
u zemlji i inozemstvu.
pediteri srednje veliine, ako raspolau s dovoljno obrazovanih, sposobnih i iskusnih
pediterskih eksperata i pediterskih kreativnih i operativnih menadera, mogu obavljati i
obavljaju veoma zahtjevne pediterske poslove. Na osnovu tih relevantnih referencija
moglo bi se zakljuiti da pediterska poduzea svojim aktivnostima i potencijalima
stvarno participiraju u teorijski determiniranom pediterskom sustavu oko 30%.23
3.3. Mala pediterska poduzea
Za malo peditersko poduzee ili nia peditera karakteristino je: da ima godinji
prosjek do 50 zaposlenika, da godinje kvalitetno obradi vie od 10.000 pozicija, da
uglavnom obavlja poslove carinskoga posrednitva i neke druge temeljne i specijalne
pediterske poslove, da godinje ostvaruje prihod vei od 10.000 DEM, da je vrijednost
pediterske tvrtke ukljuujui i intelektualni kapital do 2.000.000 DEM, da godinje
ostvaruje neto dobit veu od 500.000 DEM.
Premda se veina nia peditera bavi samo carinskim posredstvom, oni su zbog svoje
izrazite fleksibilnosti i konkurentnosti nali svoje mjesto u tranzicijskim gospodarstvima.
Meutim, takvim je pediterima u visokorazvijenim dravama primjerice dravama
lanicama Evropske unije, mnogo manje iz vie razloga, a od kojih je najvaniji
maksimalno pojednostavljenje carinskih formalnosti (ili ih uope nema). Ako u
pediterskom sustavu objektivno participiraju velika pediterska poduzea s oko 60%,
srednja pediterska poduzea s oko 30%, onda mala pediterska poduzea, odnosno
nia pediteri sa svojim aktivnostima i potencijalima participiraju u tome sustavu s oko
10%.
U skupini malih ili nia peditera obuhvaeni su i oni super mali, super nia, mini ili
patuljasti pediteri, u kojima radi samo direktor, tajnica. Procjenjuje se da je vie od 10%
takvih peditera u odnosu na ukupan broj velikih, srednjih i malih peditera u
23

43

tranzicijskim dravama. Oni su kao sitni meetari, u pravilu, nelojalnom konkurencijom i

posebnim aranmanima s nekim nalogodavateljima, koji su ponekada na marginama
doputenoga, poslovnoga, moralnoga poslovanja, obavljaju jedan dio pediterskog posla,
od sluaja do sluaja, i tako preivljavaju od danas do sutra. Takvi pediteri, u pravilu,
nemaju svoju viziju, bez perspektive su, nemaju posebno znaenje u pediterskom,
prometnom, logistikom, gospodarskom sustavu.

13.Trasformacija klasinog pediterskog

pediterskoga logistikoga operatora

operatora

Da bi se moglo govoriti o transformaciji klasinog peditera u pediterskog logistikog

operatora, potrebno je u prvome izloiti sljedee konstatacije:
Najvei broj malih peditera bavi se uglavnom samo carinskim poslom, a samo
ponekad organizacijom otpreme, dopreme i tranzita predmeta prometovanja.
Srednji pediteri se za razliku od malih bave organizacijom otpreme,dopreme i
prevoza robe uklasinim transportima, a samo ponekad se javljaju kao operatori
kombiniranih i multimodalnih transporta.
Veliki, odnosno mega pediteri se bave oraniziranjem odperme, dopreme i
prevoza predmeta u svim vrstama transporta: klasinom, kombinovanom i
multimodalnom transportu. Ovakvi pediteri esto imaju i vlastite prevozne
kapacitete, a pored njih mogu posjedovati i prometne, pomorske, turistike
agencije, agencije za osiguranja itd.
Klasini meunarodni pediteri ( megapediteri, a ponekad i srednji pediteri ) je
operator multimodalnog transporta (MTO), jer on izdvajanjem FIATA terertnice
za multimodalni transport objedinjuje funkcije klasinog organizatora transporta i
prijevoznika.
Rijedak je sluaj da su klasini pediteri ukljueni u neke specijalistike
logistike,npr.: trgovinsku logistiku, proizvodnu itd.
Uzimajui u obzir navedene konstatacije o pediterskim operatorima mogue je
donijeti nekoliko zakljuaka o pediteru kao logistikom operatoru:
1. Da intelektualni kapital, kao to je znanje zaposlenika i opertivnih logistikih
menadera, bude na to veoj razini i da se permanentno poveava njegov
kvalitet. Intelektualni kapital je temeljni faktor i temeljna predpostavka uspjenog
i profitabilnog poslovanja peditera kao logistikog operatora. Investiranje u
kapital je najprofitabilnije, jer uveano znanje viestruko multiplicira u njega
uloeni kapital.
2. pediteri kao logistiki operatori moraju se veoma aktivno ukljuiti u aktivnosti
svih vrsta ligistika: proizvodnu, trgovinsku, prometnu, skladinu, osiguravateljnu
logistiku itd. oni mogu znatno uticati na smanjenje internih i eksternih logistikih
trokova.
3. Vei pediteri kao logistiki operatori dio svjih logistikih usluga tebaju obavljati
izvan svojih preuzea, sjedita po mogunosti u inozemstvu.
4. pediteri kao logistiki operatori trebaju stalno prilagoavati svoje poslovne
politike zahtjevima i potrebama korisnika logistikih usluga.

44

5. pediter kao logistiki operator treba organizaciju svojih poslova prilagoavati

zahtjevima i potrebama korisnika njihovih usluga. Meutim moraju ase osim
ciljeva i naela organizacije vodtit rauna o unutranjim i vanjskim faktorima
organizacije.
6. pediteri kao logistiki operatori trebaju imati savremeno organiziranje svojih
informacijskih sistema, koji su komplementarni i kompatibilni sa sistemima koji
su aktivni u logistikim lancima.
"Logistiki operator je registrirana i ovlatena pravna ili fizika osoba koja u
pravilu u svoje ime i za svoj raun ( u vlastito ime i za vlastiti raun ) izvrava ili
organizira izvranje brojnih logistikih aktivnosti u vezi sa manipuliranjem, prijevozom,
prijenosom, premijetanjem, distribucijom sirovina, poluproizvoda, repromaterijelag,
gotovi proizvoda, robe, stvari, tvari, ivih ivotinja od take isporuke, tj. sirovinske baze
proizvoaa, skladita, terminala, prodavatelja, izvoznika do take primanja tj. slkadita,
terminala, kupca, uvoznika, korisnika, potroaa i koja pri tome uz minimalne uloene
resurse maksimalno zadovoljava zahtjeve trita, odnosno svojih nalogodavatelja,
partnera."

1.4. Suvremene logistike strategije pediterskog logistikog operatora

pediterska preduzea koja su afirmirana kao logistiki operator trebala bi
definirati svoju logistiku strategiju kao skup dugoronih ciljeva, smjernica, planova,
resursa koji su im potrebni za ostvarivanje svojih ciljeva.Logistika strategija odreuje
logistike funkcije prditerskog preduzea, da utie na ibor pediterskih odnosno
logistikih kapaciteta, da odreuje vrste pediterskih usluga, da odreuje karike u
logistikim lancima,da utie na izbor tehnologija koje omoguavaju robne tokove,da
odreuje organizaciju i rad pediterskog preduzea i td.
pediterska preduzea tranziciskih drava pod snanim su uticajem globalizacije
gospodarske politike Europske unije, te ona treba voditi rauna o moguim logistikim
strategijama:
Nacionalna logistika strategija.Strateki ciljevi, smjernice, resursi, potencijali
pediterskog preduzea treba da budu komatabilne i komplementarne sa nacionalnom
strategijom iz okruenja
Meunarodna logistika strategija.To nije jednostavan zbir nacionalnih
logistikih strategija.Preduzea iz europskih tranziciskih drava trebaju svojim
logistikim strategijama participirati u strategije europske unije.
Europska logistika strategija.Bez obzira da li se radi o pediterima iz
tranziciskih ili visokorazvijenih drava, svoje strategije trebaju partipicirati u europsku
logistiku strategiju.Moggu se i trebaju ukljuiti u europsku logistiku mreu, u sustav
brzog kopnenog transporta.
Tranzitna logistika strategija. pediteri koji imaju prednost to se nalaze u
dravama preko kojih tranzitiraju robni tokovi, trebaju to iskoristiti i ugraditi u svoje
logistike strategije.

45

 Prekomorske logistike straetgije. Velki broj peditera je ukljuen u

organiziranje robnih tokova pomorskim putevima. Strategija takivh peditera imaju
specifine logistike elemente prekomorske distribucije, koje one trebaju determinirati.
Partnerska logistika straegija. Svi poslovni partneri u logistikim lancima
imaju jedan zajedniki cilj, a to je: sigurno, brzo i racionalno upravljanje robnim
tokovima od sirovinske baze do potroaa. U ostvarivanju zajednikog logistikog cilja
pediter ima posebno mjesto, iznimno vanu logistiku ulogu, koju e kao logistiki
arhitekt primjerno izvriti.

14. Cestovna infrastruktura

Proces globalizacije kao dominantan politiki i drutveno-ekonomski proces koji je
zapoeo krajem drugog stoljea, uticao je da se u tim ciljevima postavlja kao imperativ
globalne trine konkurentnosti. Saobraaj kao primarno podruje materjalne proizvodnje
po svojoj specifinosti predstavlja savremeni izazov koji u interesu tehnikotehnolokom i ekonomskog prosperiteta treba permanentno pratiti i istraivati. Dakle,
jako je vano da se to prije u tranzicijskim zemljama obezbijede uslovi za neometane
tokove roba, usluga i informacija. Naravno, ulaganja u ta dva sustava vrlo su skupa ali
kako je profit glavni pokreta svih investicijskih ulaganja, potrebno je stvoriti takve
uvijete koji e svakako privlaiti a nikako odbijati dolazak investicijskog kapitala.
Meutim, uz pametno i dobro promiljeno investiranje mogu je povrat svih uloenih
sredstava. Uvjet investiranja u infrastrukturu zahtijeva dobru usklaenost i
transparentnost triju temeljnih imbenika prosperiteta:

draavna stabilnost
zakonska ureenost i transparentnost
sloboda tokova roba, usluga i informacija.

U kontekstu istaknutih imbenika treba sagledavati i sve ostale procese, koji se odvijaju u
okviru prometne logistike kao sistema koji treba uticati na optimizaciju transportnih
procesa. Poto transportne procese treba sagledavati na globalnoj razini, to se u tom
podruju nacionlani (lokalni) interesi identificiraju s globalnim. Takoe treba napomenuti
kako ni jedna drava, nastala na podruju bive Jugoslavije, nema funkcionalno
projektiranu cestovnu infrastrukturu, niti su pri njenom nastajanju potivani
globalizacijski principi, koji danas dominiraju u svim svjetskim procesima. Mora se to
prije pristupiti rjeavanju gore navedenog problema, jer takvo stanje predstavlja veliki
teret za novonastale drave. Dalke, nijedna novonastala drava nesmije, u razvoju
nacionalne cestovne infrastrukture, polaziti samo od svojih lokalnih interesa jer je to
korak ka samom rjeavanju problema.
Takva integracija vazna je koliko i sve politicke odluke koje cemo morati da donesemo
na putu pridruzivanja Europskoj uniji. Nasa danasnja zaostalost mjeri se, izmedju ostalog,
i nedostatkom razvijene putne mreze." Imamo slinu situaciju i u Sloveniji. Tako,

46

prioriteti u izgradnji cestovne infrastrukture moraju biti vezani za ire podruje, globalne
interese, jer lokalni uslovi ne mogu osigurati razinu prometa koja e biti dostatna za
odravanje cesta, a dodatno optereenje prorauna moe uvijetovati i brojne negativne
posljedice na ekonomski razvoj drave i cijelini. Cilj svih tranzicijskih drava na
podruju Europe jest pridruivanje zapadnim, ekonomskim (EU) i sigurnosnim (NATO)
integracijama. Program zemalja lanica Europske unije, a posebno njegov dio koji se
odnosi na izgradnju vanjskih odnosa pomou bolje povezanosti sa zemljama izvan
Europske unije, u prvi plan istie saobraajnu infrastrukturu. Bez savremenih
saobraajnica ne mogu se ostvariti dva bitna naela saobraaja, a to su slobodno kretanje
ljudi i roba. Dakle svrha izgradnje suvremene mree cesta jeste upravo otvaranje prema
robama i uslugama izvan, a ne samo unutar dravnog teritorija tranzicijskih zemalja. 24 Da
bi tranzicijske drave pristupile procesu pridruivanja potrebno je da ispune odreene
uvijete koje EU i NATO postavljaju pred kandidate. Upravo ti uvijeti predstavljaju
problem , jer to znai da bi se odreene drave morale svjesno odrei nekih suverenih
prava. Dakle samim ulaskom u EU i NATO od kandidata se oekuje prihvaanje
standarda koji se primjenjuju u razvijenim zemljama zapada i otvaranje prometnog
sustava za NATO snage. Zbog kompleksnosti problema i njegove irine, prvenstveno e
se analizirati problemi koji se pojavljuju u cestovnom prometnom sistemu.
Prometnu logistiku u navedenom segmentu treba percipirati kao niz planskih i usmjerenih
djelatnosti, procesa i metodologija koji se koriste u transportnom procesu, a kojima je
krajnji cilj optimizacija transportnog procesa. Uinkovitost u podruju prometne logistike
ovisit e prije svega o pravovremenoj i vjerodostojnoj viziji razvoja prometnog sustava i
planskom razvoju prometnog sustava, koji e u datom vremenskom periodu biti usklaen
s procesima i tehnologijama koje karakteriziraju odreeno razdoblje.
2. Prometna logistika u cestovnom prometnom sistemu Hrvatske, Slovenije i Bosne i
Hercegovine
Prometni sistem susjedskih sistema, kao to su Slovenija, Hrvatska i Bosna i
Hercegovina, moraju biti meusobno kompatibilni i moraju imati mogunost povezivanja
u jedinstvenu tehnoloku cijelinu. Dakle, oni ustvari moraju biti dijelovi jedinstvenog
sistema koji, samo formalno, razdvaja dravna granica. Naime, osnovne znaajke
okruenja uglavnom odreuje politika. Znai, ako imamo pozitivistike odnose, mogue
je tehnikim mjerama optimizirati prometnu logistiku, smanjiti trokove, poveati
uinkovitost prijevoza, a time osigurati i povoljne uslove za rast privrede.
Meutim, zbivanja koja su obiljeila posljednjih deset godina, na ovom podruju nisu
pozitivno utijecala na stvaranje optimalnog politikog okruja, koje bi oslobodilo
pozitivne potencijale, a koje nudi savremena prometna logistika.Dakle, nastankom novih
drava na podruju jugoistone Evrope, povuena je administrativna barijera izmeu
nastalih drava u obliku granine crte.
Time su kanalizirani svi tokovi putnika i robe u cestovnom prometu u ogranieni broj
stalnih meunarodnih i stalnih meunarodnih cestovnih graninih prijelaza. Naime, sva
ova deavanja iz prolosti su ostavila veliki trag i negativne posljedice na promet. Time je
24

47

prelaenje kopnene granice izmeu Slovenije i Hrvatske, duge 670 km, svedeno na 27
toaka, to praktino znai da se dravna granica moe prijei na prosjeno svakih 25 km,
s Maarskom prosjeno na svakih 71 km i Bosnom i Hercegovinom prosjeno na svakih
48 km. Takvo kanaliziranje prometa, samo po sebi ne bi predstavljalo vei problem, da
nije vezano za proces sloenog administriranja propisan za prijelaz dravne granice.
Primjenom engenskog sporazuma, mogu se oekivati znatne potekoe pri prijelazu
granine crte. Analiza prometnih i robnih tokova ukazuje na to da je praktino sav robni i
putniki promet kanaliziran na nekoliko glavnih graninih prijelaza, to naravno dokazuje
kako navedeni broj nije konica prometnim i robnim tokovima, ve se to ogleda prije
svega u graninim procedurama prijelaza granine crte.
Dakle, posebnu panju treba obratiti na daljni razvoj graninog prometa, tj. rjeenje treba
traiti u izmjenama procedura prijelaza i modernizaciji, po prometu, najoptereenijih
graninih prijelaza.
2. 1. Uloga prometne logistike u razvojnim projektima
Kako je projektiranja cestovne infrastrukture zahtijeva izradu studija opravdanosti, u
kojima bi kljunu ulogu trebali imati logistiki pokazitelji, svjedoci smo kako u
nacionalnim projektima to nije sluaj. Dakle, ovo je posebno znaajno za novonastale
drave jugoistone Europe ( Hrvatska i Slovenija), koje nemaju u dovoljnoj mjeri potrebu
usaglaavanja dinamike izrade mree nacionalnih autocesta kao na slici 04.
Poznato je kako nacionalni planovi izgradnja autocesta nisu usaglaeni, to dovodi do
nastajanja nacionalnih mrea autocesta koji nisu vezani u jedinstvenu tehnoloku cjelinu.
Ukoliko se kompariraju nacionalni planovi razvoja cestovne mree Hrvatske i Slovenije,
oigledno je kako u postojeim planovima razvoja postoje etiri diskontinuiteta, s tim da
e u perspektivi diskontinuitet u cestovnom pravcu Jasenice- Ljubljana- Zagreb biti
otklonjen. Naalost, u planovima razvoja slovenskih autocesta nije predvieno spajanje
sa zagorskom, rijekom i istarskom autocestom. Na taj nain navedeni ogranci autocesta
izgraenih u Hrvatskoj gube svoje planirano znaenje i ulogu u prometnom povezivanju
jugoistone Europe sa Srednjom i Zapadnom Europom. 25 Znaenje cestovnih pravaca na
dravnim podrujima Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine umanjuje i plan razvoja
transportnog sustava Europe,izraen u Bijeloj knjizi( vrsta dokumenta Europske komisije
koji sadri prijedloge buduih aktivnosti Zajednice u pojedinim podrujima) pa se
prioritet daje eljeznici i preusmjeravanju tereta i putnika na eljeznicu.(slika 05.)
Zahtijevi koje postavlja prometna logistika pred razvoj cestovne infrastrukture i ostalih
prateih podruja temelje se na:

prometnog sustava

prometne infrastrukture

prihvaanju

zajednike

vizije

razvoja

prihvaanju i koordinaciji planova razvoja

kompatibilnosti infrastrukture
kompatibilnosti tehnologija
kontinuitetu infrastrukture

25

48

dravne granice.

sukladnom zakonodavstvu i propisima

efikasnom sustavu administriranja pri prijelazu

To znai da se optimizacija transportnog sustava moe postii uz plansku uz plansku

aktivnost na svim podrujima vezanim za odvijanje transporta, a ne samo u podruju
cestovne infrastrukture. Uz sve ove navedene injenice treba imati na umu i injenicu da
prometna logistika mora osigurati nesmetan protok putnika, kao i svih vrsta robe, bez
obzira na njihove karakteristike.

2. 2. Izgradnja autocesti Bosne i Hercegovine

Izgradnjom Autocesti u periodu 2003 - 2010 rijesili bi se jednim dijelom, privredni,
ekonomski kao i drugi problemi u BiH. Bosanski politicari mogu sami da iniciraju,
pokrenu i realizuju ove projekte zivotno vazne za BiH.. Malezija, Hrvatska, kao i neke
druge drzave, zainteresovane su za finansiranje i izgradnju ovih projekata.
Budue Autoceste i njihova trasa
AUTO CESTA 1
Koridor 5 C (Vc). 26
Koridor Vc, koji treba da povezuje Budimpetu preko Sarajeva i Mostara sa lukom Ploe,
ogranak je Petog panevropskog koridora, od Venecije u Italiji do Lavova u Ukrajini. Kroz
BiH prolazi u duini od 330 kilometara, a dosad je zavrena samo dionica od Podlugova
do Joanice, duga 11,5 kilometara, izmeu Sarajeva i Zenice. Za gradnju ove dionice
utroeno je oko 72 miliona KM, dok e za gradnju ostatka bh. dijela biti potrebno oko 2,5
milijardi eura.
Duzina trase: cca 330 km
Eventualni finansijer i izvodjac radova, Bosanska kompanija, Bosmal predvia kako bi
provedba ovog projekta stajala izmedju 2,5 - 5 milijardi eura .
AUTOCESTA 2
Crna Gora (BiH - Gorazde - Sarajevo - Bihac i granica Hrvatske ili Bihac) (HR Autocesta Zagreb - Split - RIJEKA ITALIJA ILI ZAGREB SLOVENIJA)
Bosna i Hercegovina: Crna Gora - Gorazde - Sarajevo (Koridor 5c) - Zenica (izlaz sa
koridora 5c) - Travnik - Jajce - Kljuc - Bihac - Bosiljevo:
je u fazi razmatranja. Hrvatska kao i druge zainteresovane strane ima/ju vec sada sansu
da prezentiraju svoje ponude, ideje, planove itd.27
Koristi od ovih Autocesti:

Veliki protok putnika, turista, robe i kapitala.

Otvoranje malih, srednjih i velikih firmi duz ovih autocesti.
Rijeili bi ogromnu nezaposlenost i pokrenuli kompletnu privredu.
Naplatom putarine omogiili bi se slini projekti gradnje autoceta
Pored toga skratili bi se vrijeme putovanja kroz zemlju

26

27

49

Meutim zbog nebrige bosanskohercegovakih politiara i njihovih privtnih interesa

gradnja Koridora Vc jo nije zvanino poela, trenutno se radi na zobilaznici oko
Sarajeva koja preko Visokog ( Podlugova ), Kaknja ide prema Zenici kao jedoj od dionica
budueg Koridora Vc. Na slici 07. prikzan dio Koridora koji je u fazi gradnje.

Tema 15:Procesno usmjereno upravljanje sustavima

distribuciske logistike
2.Sustavi distribuciske logistike;Ukoliko analiziramo logisticke sustave, onda je on
neizbjezno usmjeren na oblik procesa koji obuhvata cijeli logisticki lanac, od izvorista
nabavke sirovina do posljednjeg odredista gotovog proizvoda. U okviru ovog lanca
distribuciska logistika treba da povezuje proizvodnju sa kupcem. Prema tome ona treba
da obuhvata sve aktivnosti koji su u vezi opskrbljivanjem kupca poluproizvodima,
gotovim proizvodima i trgovackom robom. Ukoliko se ovakav nacin promatranja na
distribucisku logistiku, naziru se obrisi podsustava unutar granice logistickog preduzeca.
Dakle, dstribuciska logistika unutar preduzeca treba da poveze odijel proizvodnje sa
odijelom prodaje unutar jednog preduzeca kao i cijelo preduzece sa trzistem, odnosno
kupcima kao i cijelo preduzece sa trzistem, odnosno kupcima kao posljednjom karikom
transportnog lanca. Funkcija distribuciske logistike se nazivaju funkcije izjednacavanja, a
medju njima se ubrajaju: izjednacavanje prostorne razlike, vremenske razlike, kolicinske
razlike i razlike u vrstama, odnosno u asortimanu.
3.Procesno usmjerena koncepcija upravljanja sustavima;Procesi distribuciske
logistike imaju zadatak da realizuju osnovne funkcije. Klase procesa su posebno vazne za
stvaranje modela upravljanja za sustavom distribuciske logistike.
3.1.Osnovna karika procesnog lanca; Osnovnu kariku procesnog lanca opisujemo
procesnim atributima, njegovim potencijalnim klasama i pridruzuje se ovisno o stepenu
detaljiziranja, jednom ili nekolicini osnovnih log.procesa. Glavni process procesnog lanca
se moze podijeliti u pomocne procese, ali ti pomocni procesi trebaju se po svom
vremenskom trajanju nadovezuju jedan na drugi. Svaki od pomocnih procesa moze se
gledati kao posebna karika procesnog lanca. Ova podijela procesa na dva pojma, glavni i
pomocni process, omogucuje detaljniju definiciju njihovog sadrzaja. Kako bi trebali
object transformisati definira nam nalog za transformacijom pa prema njemu treba
utvrditi attribute objekta u pocetnom i konacnom stanju. Glavni atributi objekta su
vrijeme, mjesto, kolicina i kvaliteta. Pored ovih glavnih atributa objekta su neophodna
dva dodatna atributa objekta:zavisni troskovi i njegova cijena jer je object u pravilu
nositelj troskova pri obracunu utrosenih resursa i procesnog troska.
3.2.Procesni lanci; Vremenski slijed nekoliko procesa cine procesni lanac. Vremenski
slijed su structure pod procesa u nizu nad vremenskoj osi, a na vioj razini detaljiziranja
cine odredjeni glavni procesi. U okviru procesnog lanca se vrsi izbor pogodnih
podprocesa i njihovo vremensko odvijanje, zbog toga da bi se dostigla promjena atributa
objekta zahtijevnim transformaciskim nalogom, od inicijalnog do konacnog stanja.
4.Procesno usmjereno upravljanje distribuciskom logistikom;Ranije smo rekli da
distribuciska logistika povezuje odijel prodaje preduzeca sa kupcima odnosno potraznjom
trzista. Ako problem gledamo kroz opci logisticki lanac onda process distribuciske

50

logistike predstavlja posljednju kariku prema trzistu. Pa prema tome distribuciska

logistika treba za zadacu da obuhvata sve procese i dogadjanja sto kupcima omogucuje
fizicko raspolaganje proizvodima i svim pripadajucim informacijama.
4.1.Osnovni process distribuciske logistike;U procesnom lancu imamo strukturne
elemente procesa, oni se definisu kao parametri procesa s odgovarajucim potencijalnim
klasama. Process mozemo svrstati u tri potencijalne klase;izvor, pomocni process i ponor.
Izvor i ponor se definisu kao suelja prema okruzenju. Razlikujemo ovisno o objektu
aktivni izvor, oniguraju objektu u tako zvani Push process, i pasivne izvore pri
kojima sam process povlaci object, Pull process. Da bi se realizirao transformaciski
nalog potrebni su procesni parametric:resursi, organizaciski ustroj i razina vodjenja.
Strucno znanje se moze vrednovati kao resurs ukoliko su njegovo pribavljanje, cuvanje,
njegova raspolozivost i zastita nuzni za realizaciju procesa i ako predstavlja aktivnost.
Ukoliko su finansiska sredstva neophodna za odvijanje procesa i ako njihovo osiguranje
predstavlja aktivnosti onda ta sredstva imaju ulogu resursa. Obaveze koje se definisane
transformaciskim nalogom objekta predstavlja neophodnu aktivnost koja iziskuje
finansiska sredstva. Ona se dijele na vlastita i vanjska zbog razlicite slobode odlucivanja
u smislu njihove raspolozivosti.
4.2.Atributi procesa;mogu se podijeliti na primarne i sekundarne. Iz atributa objekta
izvodimo primarne procesne attribute, a sluze za ocijenu provodjenja procesa, dok se
sekundarni atributi koriste pri ocijeni sposobnosti procesa.
4.3.Procesni lanci distribuciske logistike;ima svoje potprocese koji se odnose, prije
svega, na aktivnosti skladistenja, komisioniranja, posebnih usluga dodane vrijednosti i
otpreme\prijevoza. Posto odijel za marketing odredjuje okvirne uslove nabavke i prodaje,
a logistiku marketinga cine nabavna i distribuciska logistika, procesni lanac distribuciske
logistike se mora prosiriti na za odgovarajuce potprocese marketinga\prodaje, prihvata
naloga, upravljanje resursima i nalozima, reklamacije, te povratnog prevoza.

16.VANIJE ODREDNICE LOGISTIKE INDUSTRIJE

Pojam i vanost logistike industrije
U dostupnoj naunoj i strunoj literaturi, gdje se tretiraju logistiki
fenomeni, ne spominje se pojam logistike industrije. Stoga, pri definiranju toga pojma
treba uvaavati razliite pristupe i razliita tumaenja pojma i bitnih karakteristika
logistike industrije.
Prema tome, na dananjem stepenu razvoja znanosti, tehnologije, proizvodnih snaga i
drutvenih odnosa openito, a posebno logistike kao znanosti i logistike kao aktivnosti,
moe se rei da je logistika industrija visokosofisticirana specifina djelatnost koja
pomou posebnih elemenata proizvodi logistika znanja i logistike aktivnosti, na
svim razinama i u svim (ne)gospodarskim sektorima, koji se odnose na potporu,
podupiranje, opskrbu nekoga neime, odnosno samoga sebe neime.
Logistika znanja, spoznaje i saznanja
su u pravilu interdisciplinarna i
multidisciplinarna, ali ona mogu biti i unidisciplinarna, supradiscipplinarna i
pluradisciplinarna. Takva znanja mogu biti fundamentalna (temeljna, bazina),

51

primijenjena i razvojna, ovisno o razini i vrsti istraivanja i implementiranja logistikih

fenomena.28
Logistika znanja se najee kombinuju u odgovarajue kombinacije iz svih
znanstvenih podruja, polja, ogranaka, disciplina, to zavisi od vrste logistikih proizvoda
koji se proizvode u specijalnim vrstama logistikih industrija.
Logistike aktivnosti (tj. funkcije, procesi, mjere, poslovi, operacije, manipulacije,
radnje) kao nematerijalni logistiki proizvodi, kao visokosofisticirane usluge temeljene
na interdisciplinarnim i multidisciplinarnim znanjima, kao nezamjenjivi proizvodi
logistike industrije, mogu biti veoma sloene, veoma zahtjevne, pa ak i zamrene, ali u
jednostavnijim procesima logistike industrije takve aktivnosti mogu biti i jednostavne,
manje zahtjevne.29
Logistika znanja i logistike aktivnosti u principu se odnose na podrku, potporu,
podupiranje, snadbjevanje nekoga neim ili samoga sebe neime..
Logistika industrija ima veliku vanost u svim (ne)gospodarskim djelatnostima
primarnog, sekundarnog, tercijarnog, kvartarnog i kvintarnog sektora.
Naime, bez logistikih znanja i logistikih aktivnosti ne moe biti proizveden niti jedan
proizvod i niti jedna usluga u bilo kojem obliku i u bilo kojem industrijskom procesu.
Svaki industrijski proces zahtijeva odreenu podrku, podupiranje, snadbjevanje bez
kojih nije mogue ostvariti proizvodnju i u njoj proizvoditi materijalna dobra i korisna
usluge
Logistika znanja proizvode profesori, znanstvenici, istraivai, umjetnici , intelektualci,
strunjaci, majstori razliitih zvanja i zanimanja, razliitih skupina i pojedinaca.
Logistika znanja su ustvari logistiki ljudski kapital koji je temeljni potencijal i resurs u
proizvodnji logistikih proizvoda.
Logistika znanja se proizvode u visokosofisticiranim logistikim tvornicama. Logistika
znanja se proizvode i u znanstvenim institutima, znanstvenoistraivakim centrima,
tehnolokim parkovima i drugim znanstvenim ustanovama i institucijama . Logistike
tvornice proizvode logistika znanja na svim razinama odgoja i obrazovanja,
osposobljavanja, usavravanja.
Logistika znanja se proizvode u jednostavnim i sloenim procesima logistike industrije.
Logistike aktivnosti proizvode obrazovani, osposobljeni, vjeti, iskusni, motivirani,
logistiki kreativni i operativni menaderi, kao i specijalizirani logistiki strunjaci u
svim djelatnostima primarne, sekundarne, tercijarne, kvartarne i kvintarne logistike.
Logistike aktivnosti se proizvode u svim logistikim preduzeima.
Bez logistikih aktivnosti koje se temelje na logistikim znanjima nije mogue upravljati
materijalnim tokovima, odnosno logistikim lancima, logistikoopskrbnim lancima,
logistikodistribucijskim lancima, te logistikim mreama.
Logistike se aktivnosti proizvode u jednostavnim i sloenim procesima logistike
industrije.
U logistikim lancima se proizvode jednostavnije logistike aktivnosti, a najsloenije
logistike aktivnosti se proizvode u megalogistikim mreama.
Sve logistike industrije se mogu klasificirati u primarnu logistiku industriju i
sekundarnu logistiku industriju.
28
29

52

2.2. Temeljne znaajke logistike industrije

Krajem 20. stoljea globalna logistika industrija doivljava svoju ekspanziju,
pa moemo govoriti o logistikoj industrijalizaciji.
Ubrzani razvoj i globalna afirmacija logistike industrije, uinkovito podrana
informacijskom tehnologijom, logistikim subjektima koji ue, logistikom znanja, stvar
temeljne pretpostavke za nastajanje logistike industrijske revolucije. To, zapravo,
znai da e se dogoditi radikalni prevrat stihijskoga naina proizvodnje logistikih
proizvoda u visokosofisticirani nain proizvodnje logistikih znanja i logistikih
aktivnosti. Naime, procesi proizvodnje logistikih znanja i logistikih aktivnosti e se
automatizirati, robotizirati, informatizirati, standardizirati, globalizirati, liberalizirati,
deregulirati, privatizirati, a organizacija upravljanja, rukovoenja i rada bit e gotovo
savrena.
S obzirom na prostorne i vremenske dimenzije procesa proizvodnje logistikih
proizvoda, fenomeni logistikih industrija mogu se izuavati i primjenjivati u razliitim
oblicima logistikih industrija, primjerice:
U mikrologistikoj industriji proizvode se logistiki proizvodi ili pojedine faze
logistikih proizvoda unutar odreenoga logistikog sustava.
U makrologistikoj industriji se proizvode logistiki proizvodi unutar
nacionalnih gospodarskih, odnosno nacionalnih logistikih sustava.
U globalnologistikoj industriji se proizvode logistiki proizvodi na
logistikome svjetskome, globalnome tritu, na planeti Zemlji.
U megalogistikoj industriji se proizvode logistiki proizvodi u megalogistikim
sustavima koje je primjereno klasificirati, dizajnirati i izuavati na tri razine:
-

u megalogistikoj industriji u uem smislu proizvode se logistiki

proizvodi na odreenom kontinentu (npr. Evropi), na podruju velike
ekonomske integracije (npr. Evropske Unije), na podruju velike i
razvijene drave (npr. SAD, Kine), u sklopu velike multinacionalne
korporacije (npr. DHL, FEDEX)
- U megalogistikoj industriji u irem smislu proizvode se logistiki
proizvodi na podruju planeta Zemlja.
- U megalogistikoj industriji u najirem smislu proizvode se logistiki
proizvodi u svemirskome prostoru Suneva sustava.
I teorijski i praktini procesi proizvodnje logistikih znanja i logistikih aktivnosti
pod utjecajem globalizacijske industrije umreavaju se u razliite oblike globalnih,
odnosno megalogistikih industrija.
3. ELEMENTI PROIZVODNJE LOGISTIKIH PRIZVODA
U dizajniranju procesa proizvodnje logistikih proizvoda treba imati na umu sve
znaajke najvanijih elemenata takve proizvodnje:
1) logistika infrastruktura
2) logistika suprastuktura

53

3) predmeti logistike proizvodnje

4) logistiki i8ntelektualni kapital
5) informacijske tehnologije
6) financijski potencijal
7) ostali elementi.
3.1. Logistika infrastruktura
Logistika infrastruktura je zasigurno temeljni i jedan od najvanijih elemenata
proizvodnje logistikih proizvoda, bez obzira na to radi li se o proizvodnji logistikih
znanja ili proizvodnji logistikih aktivnosti.
Logistiku infrastrukturu ine svi objekti, sredstva za rad, postrojenja, ureaji
stalno fiksirani za odreeno mjesto koji slue proizvodnji logistikih proizvoda te
reguliranju i sigurnosti svih proizvodnih procesa u logistikoj industriji. 30
Fenomene logistike infrastrukture s tehnikog, tehnolokog, organizacijskog,
ekonomskog, pravnog, ekolokog, eksploatacijskog gledita primjereno je izuavati,
odravati, modernizirati, razvijati u svim vrstama logistike, u svim specifinim procesima
logistike industrije i u svim logistikim sustavima.
U izuavanju fenomena logistike infrastrukture, njezinog mjesta i vanosti u logistikoj
industriji treba imati na umu meuodnos i stepen kompatibilnosti i komplementarnosti
logistike infrastrukture i svih drugih elemenata proizvodnje logistikih proizvoda.

3.2. Logistika suprastruktura

Openito se moe rei da logistiku suprastrukturu ine sva pokretna sredstva za
rad, koja pomou logistike infrastrukture omoguuju proizvodnju logistikih
proizvoda (tj. logistikog znanja i logistikih aktivnosti), te reguliranje i sigurnost
svih proizvodnih procesa u logistikoj industriji.
Kao su procesi u logistikim industrijama povezani su tokovima robe, putnika, znanja,
podataka, informacija itd,, najznaajnije mjesto u sustavu logistike suprastrukture
zauzimaju
transportna
(prijevozna)
i
pokretna
pretovarna
ili
mehanizacijskotransportna sredstva (tj. mehanizacija).
Bez takvih sredstava nije mogue organizirati i operacionalizirati manipuliranje,
transportiranje i distribuiranje materijalnih dobara od mjesta proizvodnje do mjesta
potronje.
30

54

Kada se u logistikoj industriji proizvode

posebni logistiki proizvodi (npr. naunologistiki proizvodi), logistika suprastruktura je
prilagoena specifinim zahtjevima proizvodnje takvih proizvoda.
Kreativni i operativni logistiki menaderi i specijalizirani logistiki strunjaci, koji
kreiraju, dizajniraju i operacionaliziraju procese proizvodnje pojedinih logistikih
proizvoda, trebaju posjedovati primjerno znanje o logistikoj suprastrukturi za svaki
logistiki proizvod i za svaku vrstu logistike za koju su se profesionalno opredjelili.
Fenomene logistike suprastrukture s tehnikog, tehnolokog, organizacijskog,
ekonomskog, pravnog, ekolokog, eksploatacijskog gledita primjereno je izuavati,
odravati, modernizirati, razvijati u svim vrstama logistike, u svim specifinim procesima
logistike industrije i u svim logistikim sustavima.
U izuavanju fenomena logistike suprastrukture, njezinog mjesta i vanosti u logistikoj
industriji treba imati na umu meuodnos i stepen kompatibilnosti i komplementarnosti
logistike infrastrukture i svih drugih elemenata proizvodnje logistikih proizvoda.

4.SPECIFINOSTI LOGISTIKIH PROIZVODA

Logistiki proizvodi se proizvode u logistikoj industriji. Logistika industrija je
visokosofisticirana specifina djelatnost koja pomou posebnih elemenata proizvodi
logistika znanja i logistike aktivnosti, na svim razinama u svim djelatnostima
primarnog, sekundarnog, tercijarnog, kvartarnog i kvintarnog sektora, koji se odnose na
potporu, podrku, podupiranje, opskrbu nekoga ili neto neime, odnosno samoga sebe
neime.
injenica je da se logistiki menaderi i specijalizirani logistiki strunjaci u
svakodnevnom poslovanju susreu sa podacima i informacijama. Podaci su odreene
injenice koje procesom obrade i interpretacije postaju informacijama koje mogu biti od
koristi logistikim zaposlenicima. Sintezom se informacija dolazi do logistikog znanja.
Logistiko znanje, zapravo, znai poznavanje logistikih injenica, logistikih
znakova, logistikih zakonitosti, logistikih teorija, logistikih naela, logistikih
fenomena. Logistiko znanje je sustav spoznaja, iskustava, vjetina, dogaaja i osjeaja
zaposlenika u logistikim poduzeima.
Logistiko znanje moe biti: implicitno znanje i eksplicitno znanje.
Procesom se uenja dolazi do logistikog znanja.
Upravljanje logistikim znanjem moe biti strategijsko i taktiko ili operativno. I
strategijsko i taktiko upravljanje i rukovoenje logistikim znanjem mora se temeljiti na
unaprijed osmiljenim programima uspjene i uinkovite transformacije logistikog
znanja u intelektualni kapital logistikog poduzea.
Logistika znanja imaju svoju pravu misiju samo onda ako su povezana sa
logistikim aktivnostima i ako se zajedno primjenjuju u praksi. Logistike aktivnosti su,
kao i logistika znanja nematerijalni logistiki proizvod.
Ako se imaju na umu sve vanije specifinosti logistikih proizvoda: logistikih
znanja i logistikih aktivnosti, moe se ustvrditi da bez takvih proizvoda nije mogue

55

primjereno osmisliti materijalnu proizvodnju i u njoj proizvoditi materijalna dobra i

korisne usluge, koje je mogue materijalizirati na tritima u razliitim oblastima.
Osim navedenih i elaboriranih specifinosti logistikih proizvoda, u procesima
njihove proizvodnje potrebno je imati na umu jo nekoliko specifinih fenomena koji su
znakoviti za logistika znanja i logistike aktivnosti, primjerice:
Logistiki proizvodi su neopipljivi.
Logistiki proizvodi su nedjeljivi jer se oni istovremeno i proizvode i troe.
Logistiki proizvodi su prolazni. Svaki logistiki proizvod ima svoj ivotni vijek:
raanje, rast, zrelost, opadanje i umiranje.

17.TEORIJSKA OBILJEJA I NASTANAK LOGISTIKO

DISTRIBUCIJSKIH CENTARA
U prolosti tenja ovjeka kao jedna od njegovih mnogobrojnih osobina bila je da bude
centar svih deavanja u svom bliem pa i irem okruenju.
Sve to je razvijao, gradio i unapreivao bilo je za njegov interes i interes njgovih bliih
saradnika sa kojima je poslovao.
ovjek u to vrijeme sve trgovinske poJslove obavljao je samo za sebe, odnosno kratko
reeno u prolosti ovjek je pokuavao izvriti sve obuhvatnost svijeta, voen sebinim
interesima.
Da je to stvarno tako moemo vidjeti na sljedeoj karti, na kojoj je prikazana trgovina u
okviru Rimske Imperije.
Danas koliko toliko situacija je neto drugaija. Sam proces globalizacije ostavio je
mnoge dobre ali i loe posljedice.
ovjek je konano shvatio da ne moe da opstane bez saradnje sa drugim ljudima.
Sve je to uslovilo da se dananji pokuaj sveobuhvatnosti svijeta ogleda se u razvoju
regionalnih unija.Sam proces globalizacije doprinio je intenzivnom razvoju pojedinih
podruja.
Kandija istie da globalizacija gospodarstva potie razvoj regionalnih
unija, te da je Europska unija prethodnica svih intergracijskih regionalnih procesa i
svojevrsni laboratorij toga procesa
Blie povezivanje drava i naroda svijeta koje je izazvalo golemo smanjenje trokova
prijevoza i komunikacija te ruenje umjetnih zapreka za tijek robe, usluga kapitala,
znanja i ( neto manje ) ljudi preko granica su jedne od prednosti procesa globalizacije.
irenjem Europske unije i na drave srednje i istone Europe ( Austriju, Maarsku,
eku, Slovaku, Poljsku ), poinje i postupna ekspanzija distribucijskih centara u taj dio

56

Europe to je prijetilo iskljuenju drava jugoistone Europe.Zapadna Europa bila je

jedna od koncentracionih podruja formiranja distribucijskih centara.
Koncentracija ovih distribucijskih centara vrena je u formaciji koja se zbog svog oblika
esto naziva i europska banana koja se kree u luku od Londona na sjeveru preko
Bebeluxa, Njemake, Francuske, vicarske i Sjeverne Italije do Barcelone, kao to se
moe vidjeti na sljedeoj karti.
Devedesetih godina prolog vijeka Rotterdam Port Authority poela je razvijati posebne
odreene prostore, namjenjene logistikim djelatnostima.Ti prostori su jo poznati pod
nazivom Distripark.
Distripark predstavljaju logistike centre koji nude logistiko distribucijske usluge,
skladine prostore, radne povrine, manipuliranje robe, te sve ostale pediterske i
logistike usluge
Unutar Distriparka djeluje snana carinska sluba koja nudi svu potporu pri uvozno
izvoznim uslugama.
Sve ovo ukazuje da su Distriparkovi jaki i dobro organizirani logistiko distribucijski
centri koji se mogu uporediti sa slobodnom carinskom zonom.
Model ovoga logistiko distribucijskog centra sluio je za dalji nastanak i razvoj ostalih
distribucijskih centara u ostalim zemljama Europe.
Kao primjer razvoja logistiko distribucijskog centara u ostalim dravama Europe jeste
razvoj projekta u Barceloni s ciljem da Barcelona postane logistiko distribucijski
centar za Junu Europu.
Zona de Actividad Logistica ( ZAL ) nudi sve vrste usluga koje su veinom vezane za
logistiku distribuciju: skladitenje, prepakiranje, organizaciju prijevoza, elektroniku
razmjenu podataka s carinskom slubom, osiguranje cijeloga podruja, ugostiteljske,
bankovne, osiguravateljske i sline usluge.
Suradnja izmeu drava je jako znaajna. U tome se vidi jo jedna prednost Europske
Unije.
Sama suradnja izmeu pojedinih drava Europe omoguava uspostavljanje ravnotee
izmeu ponude i potranje na regionalnim tritima logistikih usluga.
Tako je, naprimjer, potpisivanjem Memoranduma o razumjevanju u Luxemburgu u lipnju
2004 godine otvorena mogunost za financiranje glavnih infrastrukturnih programa u
funkciji unapreenja transportne mree pet drava jugoistone Europe: Hrvatske, Bosne i
Hercegovine, Srbije i Crne Gore ( ukljuujui i Kosovo ), Makedonije i Albanije.
Da bi se unaprijedila transportna mrea drava jugoistone Europe koju ini 4300 km
pruga, 6000 km cesta, zrane i pomorske luke ( Rijeka, Split, Dubrovnik, Ni, Dra i
Vlore ), rijeni plovni put Dunavom i Savom s 58 graninih prijelaza, ak sedamnaest
projekata je odreeno prioritetnim.
Kao prioritetni projekti izdvojeni su primjerice: eljeznika pruga Moravice apjane
( Hrvatska ), cesta Banja Luka Gradika ( Bosna i Hercegovina ) eeljev most u
Novom Sadu ( Srbija i Crna Gora ), zrana luka u Skoplju ( Makedonija ) i morska luka
Dra ( Albanija ).31
31

57

Koliko je znaajna suradnja izmeu pojedinih drava i uih regionalnih grupacija, nita
manje vana nije suradnja i razvijanje partnerskih odnosa izmeu znaajnijih regionalnih
prometnih i logistikih tvrtki, luka i robnotransportnih centara.
Tako je, primjerice, promjena suvereniteta nad Hong Kongom ( 1997.) usmjerila tu
najveu svijetsku kontejnersku luku i etvrtu svijetsku luku po veliini ukupno
izmanipuliranoga tereta ( u 1997. godini ) na razvijanje suradnje s lukom Shenzhen, kako
bi bile u mogunosti efikasno odgovoriti na poveanje kontejnerskoga prijevoza
prouzroenoga oporavkom gospodarstva Azije te visokim stopama rasta bruto domaeg
proizvoda Kine ( 7 8 % godinje ), odnosno june Kine ije stope rasta bruto domaega
proizvoda biljee fantastine stope rasta od 15 % godinje, ali i s ciljem spreavanja
meusobne konkurencije, odnosno njihovoga daljnjeg razvoja kao komplementarnih luka

1. IZBOR LOKACIJE LOGISTIKO DISTRIBUCIJSKIH CENTARA

Od kad se pojavila roba kao predmet svih trgovinskih odnosa izmeu zemalja od tada jr
prisutan i pojam prostorni i vremenski nesklad izmeu proizvodnje i potronje.
Odreena podruja su u odreenom vremenskom periodu bila ili oskudna ili bogata
odreenom vrstom robe, zavisno od toga da li je ta roba u odreenom vremenskom
periodu koji se zahtjeva od nje bila isporuena potroau.
Kad tu jo dodamo vremenske i klimatske uslove koji igraju vanu ulogu u transportu
problem vezan za transport i pristizanje robe u neko podruje postaje jo vei.
Ta znaajka robne proizvodnje uvjetuje potrebu skladitenja robe odnosno pravilnom
izboru lokacije skladitenja robe pridaje strateko i konstitutivno znaenje.
Pod lokacijom logistiko distribucijskog centra podrazumjeva se izbor mjesta na
kojem e se smjestiti logistiko distribucijski centar.32
Odluka o lokaciji logistiko distribucijskih centara predstavlja jednu od najznaajnijih
odluka u funkciji povezivanja prometnih sustava i formiranja logistikih lanaca.
Razlog vanosti lokacije logistiko distribucijskih centara lei i u injenici to se tu radi
o investicijskoj odluci pa je mogunost pogrene lokacije logistiko distribucijskog
centra neprihvatljiva jer bi sva uloena financijska sredstva bila izgubljena.
Da bi se to izbjeglo vre se razna studiozna istraivanja brojnih faktora i od njih ovisi
odluka o lokaciji logistiko distribucijskog centra.
Pored izgubljenih financijskih sredstava koje smo uloili pogrenim izborom lokacije
logistiko distribucijskog centra dobili bi jo jedna slabo ili nedovoljno razvijen
logistiko distribucijski centar to nije u cilju ni drave na kojoj je taj centar izgraen
niti investitora koji bi u taj projekat uloio.

32

58

Poznato je da nedovoljno razvijeni logistiko distribucijski centri na podruju ne

razvijenih zemalja su jedan od osnovnih problema sa kojima e se suoiti strani
investitori.
Proizvodna preduzea lokaciju logistiko distribucijskog centra promatraju s
trokovnog ( minimiziranje trokova ), a usluna preduzea s prihodovnog
( maksimalizacija prihoda ) motrita.
To znai da logistiko distribucijski centar uslunim preduzeima treba omoguiti to
vei obujam posla i to vee prihode, a proizvodnim preduzeima to nie logistike
trokove kao to moemo vidjeti u sljedeoj tabeli.
Usluna preduzea
Prihodima voeni

Proizvodna preduzea
Trokovima voeni

Obujam prihodi
Podruje djelovanja; nabavna mo
Konkurencija; promocija cijene
Fizika kvaliteta
Parking pristup; sigurnost;
Imid
Trokovne odrednice
Najam
Sposobnost menadmenta
Proizvodna politika ( nadnice, broj
sati rada )

Vidljivi trokovi
Transport.trokovi dopreme sirovina
Trokovi otpreme gotovih proizvoda
Trokovi energije, rada, sirovina i
materijala, porezi, doprinosi i sl.
Nevidljivi i budui trokovi
Stav spram sindikalnog udruivanja
Kvaliteta ivljenja
Trokovi obrazovanja
Kvaliteta dravnih i lokalnih vlasti

Pretpostavke

Pretpostavke

Lokacija i glavna odrednica

prihoda
Visok kontakt sa korisnicima
usluga je kritian imbenik
uspjenosti
Trokovi poslovanja su relativno
konstantni za odreeno podruje,
funkcija prihoda je kritini
imbenik uspjenosti

Lokacija je glavna odrednica

trokova
Glavnina
trokova
se
moe
identificirati za svaku lokaciju
Nizak
kontakt
sa
kupcima
omoguava fokus na identificirane
trokove
Nevidljivi trokovi se mogu
procijeniti

Tablica 1. utjecaj lokacije logistiko distribucijskog centra na poslovanje uslunih i

proizvodnih preduzea
Izvor: asopis Suvremeni promet broj 1 2, Hrvatsko Znanstveno Drutvo, 2005
godina, Zagreb, strana 24.

59

Kao to smo ve pomenuli za izbor lokacije logistiko distribucijskog centra vre se

razna studiozna istraivanja brojnih faktora.
Ta istraivanja se obavljaju primjenom razliitih metoda od kojih su najznaajnije etiri
glavne metode za rijeavanje problema lokacije logistiko distribucijskog centra i to:
1. metoda faktorske procjene,
2. metoda analize lokacije prijelomne take,
3. gravitacijska metoda
4. transportni model
U daljem tekstu objasnit e mo samo metodu faktorske procjene jer je ona u najiroj
primjeni to ne znai da ostale metode nisu dobre.
Metoda faktorske procjene temelji se na ocjeni vanosti pojedinih faktora za odluku o
lokaciji. Metoda se sastoji od est koraka:
-

odreivanje kljunih faktora od znaenja za izbor lokacije,

odreivanje pondera vanosti za svaki od kljunih faktora,
odreivanje ljestvice za svaki faktor ( npr. od 1 do 10 ili od 1 do 100 ),
odreivanje broja bodova za svaku lokaciju i svaki faktor temeljem
koraka 3,
- odreivanje umnoka pondera vanosti i broja bodova pridruenih
pojedinom faktoru, te utvrivanje ukupnog zbroja bodova i
- donoenje odluke o lokaciji na temelju provedene kvantitativne analize,
odnosno najveega broja bodova.
Nakon svih provedenih studioznih istraivanja i primjene odgovarajue metode bira se
ona lokacija za logistiko distribucijski centar koja ima
naj bolje karektaristike i
pogodnosti za razvoj logistikih lanaca
4. LOGISTIKO DISTRIBUCIJSKI CENTAR MATULJI U TRANSPORTNOJ I
LOGISTIKOJ MREI DRAVA SREDNJE I JUGOISTONE EUROPE
Svaki logistiko distribucijski centar ima odreene prednosti i nedostatke u okviru
transportne mree.
Svaki od njih nastoji se unaprijediti to vie modernizovati i njihove nedostatke svesti na
minimum.
Ulaskom Austrije i Slovenije u Europsku uniju, te pomicanjem engenske granice na
graninu crtu Hrvatska Slovenija, lociranje logistiko distribucijskog centra u
Matuljama postaje iznimno vano za kompanije koje posluju irom Europe ili svijeta.
Lociranjem logistiko distributivnog centra u Matuljama je izuzetno znaajno za
Republiku Hrvatsku, jer tako Hrvatska dobiva prigodu da postane logistiki atraktivna i
da se sa najveom moguom brzinom ukljui u bitku sa zapadnim i istonim centrima.
Zadadni centri imaju prednost poslovnog okruenja i infrastrukturu, dok se istoni centri
natjeu niim cijenama nekretnina i radne snage.

60

Poloaj logistiko distribucijskog centra Matulji prikazan je na sljedeoj karti

oznaenoj sa brojem 3.
Logistiko distribucijski centar Matulji bi omoguio iskoritenje postojaih europskih
potencijala na jedan adekvatan i primjeren nain.
Mnoge kompanije koje su smjetene u tom podruju bi imale pristup velikom,
integriranom i bogatom tritu kao to je trite Europske Unije, to bi bio odgovarajui
imbenik za podsticanje produktivnosti i profitabilnosti za pomenute kompanije.
Da bi se ta prednost u to veoj mjeri i ostvarila, nuno je ukljuivanje i onih manjih i
slabije razvijenih kompanija u sredinjicu razvijenoga europskoga gospodarstva.
Naime, i manje kompanije trebaju biti ukljuene u oblikovanje odluka koje i na njih
utjeu, kako bi se stvorilo novo globalno gospodarstvo u kojemu e rast biti lake odriv,
a plodovi toga rasta to ravnomjernije raspodjeljeni.
Razlog vanosti logistiko distribucijskog centra Matulji jeste upravo zbog njegovog
poloaja ( koji je prikazan na karti 3 ), koji mu omoguava izravne veze sa koridorom V. i
X..
Pored ove veze logistiko distribucijski centar Matulji nalazi se na lokaciji koja je
udaljena od luka Trst i Koper 50 km, te od Luke Rijeka manje od 20 km.
Sve ovo ukazuje da logistiko distribucijski centar Matulji treba da postane regionalni
logistiki centar jer moe da opsluuje sve tri luke podjednako.
Iako stanje infrastrukture na koridorima V. i X. nije adekvatno razvoju logistiko
distribucijskih centara, napori koje ine pojedine drave ( prije svega Slovenija i
Hrvatska ), ali i druge drave kroz koje prolaze koridori V. i X., sve vie su ohrabrujui za
takvu inicijativu.
Logistiko distribucijski centar Matulji imao bi funkciju intermodalnoga logistikog
sredita u kojemu bi se objedinjavale funkcije cestovnog i eljeznikog saobraaja.
Intermodalna funkcija logistiko distribucijskog centra Matulji bi predstavljala ustvari
njegovu mezofunkciju.
injenica je da ve danas vie od 30 % cestovnog prometa preko Hrvatskih granica ide
pravcem gdje bi se nalazio logistiko distribucijski centar Matulji, to znai da
logistiko distribucijski centar Matulji ispunja sve preduslove za izgradnju
intermodalnoga logistikog sredita.
Procjene su da bi se u narednom razdoblju broj teretnih vozila koja ulaze i izlaze u ili iz
Hrvatske na ovom prometnom pravcu mogao poveati nekoliko puta, tako da bi 2012.
godine mogao dostii brojku od 363.223.
Osim makrofunkcije i mezofunkcije, logistiko distributivni centar Matulji ima i
mikrofunkciju koja se ogleda prije svega u razvoju i afirmaciji gradske logistike u gradu
Rijeci na nain da se tereti koji dolaze kopnenim prometom iz smjera Zapadne Europe
zaustavljaju ve na prilazu gradu, tamo skladite, dorauju, prepekiraju i potom na
odgovarajui nain dopremaju u gradsku jezgru ili u druga blia turistika odredita.

61

Logistiko distributivni centar Matulji povezao bi se s kompleksom krljevo

Kukuljanovo koji se nalazi na istonom prilazu gradu i s njim bi inio komplementarni
projekt u funkciji smanjenja prometnoga pritiska na gradsku jezgru.

Tema XVIII:Logicko informativni sistem

Poslovni logistiki sitem;Poslovni logistiki sistem jeste socio-tehniki sistem iji je cilj
da na to racionalni nain rijei probleme u vezi s tokom sirovina, materijala,
poluproizvoda i proizvoda u okviru neke organizacione cijeline, a kao takav sadri
upravljaki i kontrolni sistem. Gdje se upravljaki sistem temelji na formalizovanom toku
informacija izmeu pojedinih elemenata sistema u svrhu planiranja i odluivanja o
procesima koji imaju odreenu svrhu i cilj.Svaki logistiki proces poinje i zavrava se
odreenom odlukom. Na poetku procesa odluke se definiu kao ciljevi, a na kraju
procesa odluke se odnose na naine kako ostvariti postavljene ciljeve i planove. Dabi
donijeli ispravnu odluku, u poslovno logistikom sistemu moraju se neprestano odvijati
procesi prikupljanja, memorisanja, obrade i slanja podataka. Funkcionalni podsistemi u
kojima se odvijaju ti procesi nazivamo informacioni sistem i sistem odluivanja. Pred
donosioce odluka postavljaju se mnogostruki ciljevi, koji zajedno posmatrani sainjavaju
kriterijume odluivanja. Pojedinani ciljevi u velikoj mjeri su konfliktni, pa je neophodno
utvrditi odgovarajue alternative ili pak optimalna rijeenja za svaku konkretnu situaciju.
Da bi preduzee bilo konkurentno mora iznaci najpovljni nain da zadovoliti zahtjeve i
potrebe svojih kupaca (sistem fizike distribucije) a u isto vrijeme mora se voditi rauna
da dobavljai ispune potrebe preduzea sa sredstvima za proizvodnju (sistem
snabdjevanja preduzea). U tu svrhu utvruju se niz ciljeva koji trebaju da postignu
eljeno vrijeme pri nabavljanju preduzea predmetima rada, odnosno vrijeme isporuke
prilikom prodaje robe, a da ti procesi imaju odreenu pouzdanost. Gdje ciljeve esto
utvrujemo selektivno, tj. posebno za svaku pojedinu robu.
Sistem informacija u planiranju, izvravanju i kontroli logistikih procesa;
Koncepcija logistkog informacionog sistema treba da bude takva da prua sve potrebne
informacije za obavljanje zadataka planiranja, odvijanja i kontrole logistikih procesa, jer
od njih zavisi vrsta a u krajnom sluaju i ispravnost odluke. Drugim rijeima planiranje
logistikog sistema kao model budueg poslovanja je podloga za racionalno utvrivanje i
realizaciju ciljeva logistikog sistema. Racionalno koritenje informacija istie potrebu za
njihovom selekcijom, klasifikacijom i disponiranjem putem meusobno povezanih
raunara. Gdje raspolaganje pouzdanim informacijama prua mogunost pouzdanijem
predvianju buduih prometa i smanjenju rizika u podruju poslovne logistike. Za
planiranje logistikih procesa potrebno je raspolagati sa informacijama o prolim i
tekuim aktivnostima logistikog sistema kao i informacijama koje se odnose na okolinu
logistikog sistema, a one omoguuju planiranje buduih logistikih aktivnosti. Bonitet
plana prvenstveno zavisi od kvaliteta i kvantiteta informacija koje moemo pribaviti u
okviru logistikog informacionog sistema i iz okoline, a koje treba da saine podlogu za
realnu prognozu logistikih procesa. Razne organizacijone jedinice primjenjuju i
izvravaju logistike planove a pri tome tok informacija ima vanu ulogu. To je ujedno i
razlog da se logistiko informacionim sistemima i komunikacijama predaje posebna
panja, koji trebaju da unaprede koordinaciju internih i eksternih lanova logistikih

62

kanala veze. Bre prenoenje i obrada informacija omoguuje i bre odvijanje fizikih
logistikih procesa, a to reducira zalihu na skladitu bez umanjenja pouzdanosti
logistikog procesa to ujedno znai da se poveava rentabilnost poslovanja. Da nebi
dolo do odstupanja od plana i postavljenih ciljeva sve aktivnosti i procesi u logistikom
sistemu treba na odgovarajui nain kontrolisati a ako bi i do odstupanja dolo treba vriti
korekciju na logistiki proces.
U logistikom informacionom sistemu obino se pojavljuju sledee vrste informacija:
informacije o stvarnim i potencijalnim kupcima, skladite, traene koliine
prema proizvodima, ciklus naruivanja, mjesto naruivanja i isporuke,
informacije o stvarnim i potencijalnim dobavljaima: sjedite, karakteristike
proizvoda, sistem rukovanja robom itd.,
informacije o logistikom sistemu konkurenta: mogunost isporuke, sjedite,
komponente logistikog kanala itd.,
informacije o stanju vlastitog logistikog sistema: vrsta, funkcija, interesi
internih i eksternih lanova logistikih kanala itd.,
informacije o zalihama materijala i proizvoda na svim mjestima logistikog
sistema,
informacije o potencijalnim lanovima informacionih kanala npr. o transportnim
preduzeima, skladitima itd.,
informacije o stanju i planiranom razvoju sistema marketinga: postojei i
planirani novi proizvodi, grupe proizvoda, fizike karakteristike proizvoda,
postojea i planirana prodaja itd.,
informacije o stanju razvoja relevantnih logistikih tehnologija,
informacije o relevantnim znaajkama makrologistikog sistema: saobraajna
mrea, nosioci transporta, aktuelna saobraajna politika, dravne aktivnosti u
planiranju saobraaja, pravni propisi itd.,
informacije o izvoenju logistikih aktivnosti (kontrolne informacije),
informacije o trokovima svih logistikih aktivnosti.
Osnovni zadatak i sutina nove informacijone tehnologije u transportu i logistici;Da
bi se zahtjevi korisnika usluga u to veoj mjeri ispunili informacije ne samo da se
trebaju brzo i tano obezbijediti nego ih je potrebno brzo, ekonomino i uspjeno
razmijeniti. Ovo se postie uspostavljanjem efikasnog informacionog sistema, koji treba
da ukljui sve partnere u logistikoj distribuciji i poslovanja uopte. Danas rad
transportnih i pedicijskih organizacija je nezamisliv bez primjene savremene
informatike tehnologije, koje postaju nezamjenjive u praenju robnih tokova kroz lanac
snabdjevanja i u prikupljanju potrebnih informacija. Strategija koja se bazira na
dostupnoj logistici mora uvesti pouzdane i kvalitetne usluge koje e prevoznicima
osigurati konkurentnu prednost na tritu. Koritenje informatike tehnologije za praenje
supstrata za prevoz smanjuje vrijeme praenja poiljki kroz transportnu mreu. Tome je
znatno doprinjela upotreba bar koda registarska tablica koja je omoguila automatski
prijem podataka u pojedinim takama: u otpremnim takama, na linijama pakovanja, u
skladitima i u isporunim takama. Sve ovo je povezano sa Elektronskom razmjenom
podataka u skraenici EDI koja omoguava uslugu transportnim operatorima da u
svakom trenutku saznaju dali i kad je oprema opremljena, gdje se tano nalazi u

63

dotinom trenutku, dali je, gdje i kad se treba dostaviti, drugim rijeima reeno sve
informacije potrebne za isporuku i plaanje.

64