Gii thiu sch :

SU THNG PHP NN 1963

ca Minh Khng V Vn Mu

y l hi k ca C Gio s V vn Mu v nhng din bin ti min Nam Vit Nam t v trit h

c Pht gio ti Hu (8/5/1963) n ngy o chnh 1/11/1963 lt ch Ng nh Dim. ng sinh
nm 1914 ti H ng, Bc Vit Nam, tt nghip Thc s Lut khoa i hc Paris, Php. V nc ng
lm gio s ti i hc Lut khoa Sign v gi chc v B trng Ngoi giao VNCH t nm 1955
n 1963. Sau ng l i s ti Anh, B v Ha Lan t 1964 dn 1972, trc khi c c vo
Thng ngh vin Sign, lin danh Hoa Sen. Hi k c in Rono trong nc vo nm 1984, Giao
im in li nm 2003 ti Hoa k,- PO BOX 2188, Garden Grove, CA 92842,- sch dy 505 trang.

Gio s V vn Mu gy ting vang ln trong v ngoi nc khi co trc u v n t chc B

trng ngoi giao phn i hnh ng tn cng cc cha m 20/8/63 v xin i hnh hng Pht
tch ti n .

Trong li ni u , tc gi vit: Mc d bo ch ngoi quc v quc ni cp su rng n

nhng vn xoanh quanh 6 thng Php nn, nhng c th ni rng mt tm mn b mt vn cn bao
ph nhiu bin c quan trng v bao nhiu thc mc cng hoi nghi vn cn tru trn dng lch
sDn tc ta tri qua mt cn c mng hi hng. Chng ta b dn n bc him ngho m may
thay trnh c khng sa vo vc thm ca s chia r tn gio. Sau pht him ha, ton dn vn
on kt, triu ngi nh mt, khng phn bit tn gio v tn ngng. l mt iu vinh hnh cao
qy cho nn vn minh dn tc tip ni truyn thng t ngn xa tn trng quyn cn bn ca con
ngi, trong c quyn t do tn ngng. Ghi chp li cc bin c trong Php nn nm 1963, tc
gi khng ngoi ngh nu ln mt vt xe , bc ng nguy him khng cn ai dm phi trong
tng lai.

Trong chng 1, tc gi cp n chnh sch thin v Thin cha gio ca ch Ng nh Dim trn
phng din php l v tinh thn (d s 10, Hin php 1956) cng nh trong cc lnh vc hnh chnh,
x hi v kinh t (chng trnh di c v nh c, chng trnh Dinh din v Khu tr mt, quc sch p
chin lc).

Trong chng 2, tc gi a ra nhng ti liu khc nhau v v trit h c Pht gio ti Hu v thm
st ti i Pht thanh Hu m 8/5/63, v quan im ca Tng Gio hi Pht gio Vit Nam c trnh
by trong Tm th ngy 9/5/63, bn Tuyn ngn ngy 10/5/63 v cc bn Ph nh; Quan im ca
chnh quyn c phn nh trong hai ti liu ngy 9/5/63 trong Thng co ca Ta Hnh chnh tnh
Tha Thin v bn phc trnh ca ng Ng Ganh, qun c i Pht thanh Hu. Sau khi phn tch cc
li tng thut ca cc nhn chng nh Tng gim mc Ng nh Thc, bc s Erich Wulff, Linh mc
Cao vn Lun (Vin trng vin i hc Hu), ng Nguyn khc T, mt huynh trng Gia nh Pht
t, tc gi nu ra cu hi: u l s thc? Thc s ai l ngi c trch nhim chnh trong vic gy
ra v thm st. Tc gi a ra chng t ca ng Trn hu Th (nguyn B trng Gio dc) v
trch nhim ca TGM Thc nh sau:

Chnh ti hm Pht n cng c mt ba tic ti nh Ng nh Cn vi s hin din ca TGM

Thc, mt s b trng v nhiu nhn vt cao cp trong chnh ph. ang gia ba n th Tnh trng
Nguyn vn ng v Ph Tnh trng ng S ht hong xin vo trnh by tnh hnh rt cng thng v
my ngn Pht t ang t hp trc i Pht thanh. V ph trch cc vn an ninh, Thiu t ng
S xin ch th i ph.

1/5
Ng nh Cn ngi yn khng ni g, hay khng mun ni c l v on trc c kin ca ng
anh Ng nh Thc th no cng chng i thi ha hon ca ng ta trong v ny. Sau bo co ca
ng S, TGM Ng nh Thc ang n bng ngng li, gi tay ra hiu cho Thiu t ng S
Dp!. Tnh trng v Ph Tnh trng lnh ch th lui ra. Sau th cc s vic xy ra nh bc s
Erich Wulff tng thut r rng cc iu mt thy tai nghe ti ch (tr.215-216) .

Trong chng 3, tc gi cp n cuc tranh u ca Pht gio v s thnh lp y ban Lin phi,
ngn la B tt Thch Qung c v vic k Thng co chung ngy 16/6/63. V vic ny, tc gi cho
bit (trang 278-279) : 1 gi 30 sng ngy 16/6/63, sau khi bn Thng co chung c k kt, v ly
ch k ca Ha thng Thch Tnh Khit, Hi ch Tng hi Pht gio Vit Nam, Ph Tng thng
Nguyn ngc Th em ngay vo dinh Gia Long ly ch k ca Tng thng Ng nh Dim th mt
kh khn bt ng khin ng Nguyn ngc Th phi tht vng. c i c li bn Thng co m chnh
ng trc y chp thun tng im trong mi giai on thng thuyt, ng Dim, chng hiu
chuyn g xy ra trong thm tm, bng khng chu k na. n 5 gi sng, ng Dim ni vi ng
Nguyn ngc Th c h s li ri v nh ngh.

Sau khi ng Th ra v, trong dinh Gia Long c mt Hi ng gia nh bn v vn ny gm c

ng Dim v hai v chng ng Nhu. Cui cng, sau khi c gia nh suy tnh k, b Nhu khuyn ng
Tng thng: Khng k ngang hng vi Ha thng Thch Tnh Khit m k ngay trn gc tri,
ngay trang u ca bn Thng co chung v thm vo mt cu trn ch k: Nhng iu c ghi
trong Thng co chung ny th c ti chp thun nguyn tc ngay t u. ng Dim nghe
theo li khuyn ny v k trang u ca bn Thng co vi cu ghi trn.

Ti sao b Ng nh Nhu li c quyt nh nh vy? Theo kin ca b Nhu, k trn u trang l t

rng Tng thng Dim trn ht. Cn cu ghi trn y c hai ngha: theo ngha en, cu t rng
cc nguyn vng ca Pht gio khng c ch ch, v u c Tng thng chp thun nguyn tc
ngay t u; nhng theo ngha bng, th bn Thng co chung s khng c thc thi v Tng thng
ch chp nhn nguyn tc m thi. Hu ph hoi vic thi hnh bn Thng co chung ngy 16/6/63
ny ra trong thm tm v chng Ng nh Nhu ngay t lc ch k ca Tng thng Dim trn bn
Thng co chung cn cha ro mc.

Trong chng 4, tc gi cp nhng din bin t lc bn Thng co chung c cng b cho n v

tn cng cc cha m 20/8/63 v cc hu qu sau . Tc gi cho bit trong Tit 1, di s iu ng
ca v chng Ng nh Nhu, nh cm quyn t chc mt Tng hi Pht gio C sn mn chng
li phong tro u tranh ca Pht t, dng on th Thng ph binh gi v Thanh nin Cng ha
yu cu duyt li bn Thng co chung cng nh k hoch tiu dit Pht gio n tn gc ca Ng
nh Nhu (K hoch Nc L, K hoch o chnh gi). Trong Tit 2, tc gi ghi li hai giai on si
ni nht vo dp k nim mt thng ngy K Thng co chung v L Chung tht (49 ngy) ca HT
Thch Qung c. Trong tit 3, tc gi nhc li cc bin c ti Hu sau cuc t thiu ca TT Thch
Tiu Diu, vic cc Gio s i hc Hu t chc phn i LM Cao vn Lun b cch chc Vin
trng.

Thut li bui bn giao chc v cho tn Vin trng l ng Trn hu Th, tc gi cho bit (trang 386-
387): Linh mc Cao vn Lun ni: Lc ny, mun lm vn ha c lc, ngi lnh o Vin i
hc phi l ngi c ci TH chnh tr. V phng din ny, thit tng khng ai hn ng tn Vin
trng Trn hu Th, l ngi nh tn nh, c th hn ai ht, va c th ca Tng thng tc l
th ca chnh ph, va c th ca Tng Gim mc Hu tc l th ca my trm ngn gio dn, Vin
i hc Hu nh vy s c mt tng lai v cng tt p!. ng Th mt ti xanh, nhng cng gng
ng dy p t cho bit c gng xy dng ngay t khi cn lm B trng Gio dc (trc ng
Nguyn quang Trnh)

2/5
Sau bui l bn giao, ng Trn hu Th thy b t vo mt tnh th v cng kh khn. ng nh
ngi a i thm cha T m v c chng kin tinh thn tranh u ca Pht t rt cao, ng
cng hong s. Ngy 19/8, khi ng Trn hu Th n Vin i hc, tt c sinh vin t tu, ng
ch i im lng trong sn. Bc s L khc Quyn, i din gio s i hc, vo phng Vin trng
a cho ng Th n t chc ca cc gio s i hc. Sau , mt i din sinh vin trnh ng Th
mt bc Tm th yu cu ng Th t chi chc v Tn Vin trng Vin i hc Hu. ng Th p:
Ti xin nhn th ny v ti s chuyn ln cp trn. Sau , qu hong s, ng Th mun rt lui
bng ng sau. Nhng ng u ngc H, Tng th k Vin khuyn ng nn i ng trc gi th din
Vin trng. ng nh nghe theo v sinh vin r ra dnh ng cho ng ri khi Vin. Sau ,
ng Trn hu Th hiu r khng th no tun theo lnh ng Ng nh Thc gi chc Vin Trng
ti Hu, ln v Si gn v n cu cu ti xin chiu khn xut ngoi tr v ngay Manille, khng
dm li co bit c Tng thng Ng nh Dim.

Sau khi cp v tn cng cha X li v cc cha khc trong m 20/8/63, tc gi thut li phin
hp Ni cc lc 5 gi ri sng ngy 21/8/63 v quyt nh t chc nh sau: ng 11 gi sng ngy
22/8/63, ti Dinh Gia Long din ra l trnh y nhim th ca i s Anh. Ti ng cnh Tng
thng Dim trong bui l mt cch im nhin, khng mt ai c th on c sau bui l ny, tra
hm y, ti s co u v t chc vo bui chiu. Ti nhn thy cn phi t chc vo ngay chiu
ngy 22/8/63, trc khi tn i s Hoa k Cabot Lodge ti, anh em ng Dim s xuyn tc s tht v
tuyn truyn rng ti ch l mt con bi ca M v s t chc ca ti l do M xi, c tnh cch hon
ton chnh tr ch khng phi v vn bo v o php.

Tc gi cho bit (trang 408-409): T chc l mt quyt nh n vi ti t sng ngy 21/8, sau
bui hp Hi ng ni cc. Nhng ti suy ngh v mt vn t nh: cn t chc di mt hnh
thc no vt cc kh khn v sau.

a. Tng thng Dim c rt nhiu cm tnh i vi ti, l nhn vin c duy nht cn li trong Chnh
ph sau bao nhiu ln thay i Ni cc trong chn nm va qua. Trong cn khng khong chnh tr
ang din ra vo thng 8 ny, chc chn Tng thng Dim cng kim cch gi ti li vt qua
nhng pht kh khn do v tn cng cha chin gy ra.

b. Cn phi tm mt hnh thc t chc th no c th ni r ln c mc ch l bo v Pht

Php v phn i chnh sch k th v n p Pht gio. Cn cho d lun trong nc v d lun quc
t khng b Chnh ph Ng nh Dim la di bng cch xuyn tc mc ch ca s t chc vi cc
mnh khe gian xo trm khn nghn kho!

May thay, ngn la thing ca o Php soi sng tm tr ca ti trong gi pht nghim trng v gp
rt ny, nhn thy ngay hnh thc t chc tt nht: Ch c cch co u t chc, i hnh hng ti
n nguyn cu cho o Php, cho t do tn ngng v dn tc on kt.

Ba gi ri chiu, ti n tim ht tc co u. Sau khi tim ht tc v B, ti tho n t

chc gi n Tng thng Ng nh Dim.

Sau khi tip cc i s cc nc Pht gio chu , tc gi hp ton th nhn vin trong B Ngoi
giao cng gii thch v ngha quyt nh t chc. Tin tc gi co u t chc bay khp Sign
nh ln gi mnh. Nguyn c ti 22/8, nhiu nhn vin cao cp ca chnh quyn v ngay chnh ng
Ng nh Dim in thoi c thuyt phc tc gi khng t chc hay t nht hon vi thng. Sng
th by ngy 24/8, sinh vin hi hp ti trng Lut tip n tc gi. Vo lc 9 gi, GS V vn
Mu va bc xung xe hi l c sinh vin cng knh ln vai. Trong sn trng i hc, sinh vin
ngi xm xt di t nghe ng ni: Ti n y vi cc anh em khng nhn danh l B trng
Ngoi giao v chc v ti chm dt bng ci co trc u ca ti ri. Ti n y nhn danh l
3/5
mt ngi bn cng vi cc anh em khi ngun la thing chin u, bo v nhng quyn thing
ling nht ca con ngi... Ngay tra hm , tc gi b giam lng ti nh v ng Ng nh Nhu
gi in thoi vi ging hn hc v do nt, khuyn nn nh, khng c ra trng Lut na.

Chiu ngy 26/8, tc gi b chn li khng cho ra phi trng ly my bay sang n hnh
hng. Sau ny tc gi mi bit c l do nh sau (trang 420-421): Mi n nm 1964, khi ti lm
i s Vit Nam ti Anh quc, ti c dp c tip Tng Gim mc Asta vo nm 1963 gi chc
Khm Mng i din Ta thnh Vatican ti Sign - Tng Gim mc mi cho bit nhng vic xy
ra chiu ngy 26/8/63. Nguyn ngy hm nay , bit c tin ti ln ng, Ngoi giao on ti
ng ti phi cng Tn sn nht tin ti i hnh hng sang n , nhng ch mi n gi phi
c ct cnh m cng vn khng thy ti ti, t nhin, c mt phng vin ngoi quc t Si gn n
phi cng v cho bit tin ti b bt a i u khng bit. Ngoi giao on khi rt xc ng v ng
c Nin trng l ng Vin T Kin (Yuen Tse Kien), i s ca Trung hoa dn quc, n gp Tng
thng Dim thnh cu tr li t do cho ti. Khi y, TGM Asta lanh l ngh nhn trch nhim
t nh ny thay cho ng Nin trng Vin T Kin. Ngoi giao on ng v TGM Asta l i din
ca Gio hong, li thnh cu chc chn c hiu qu hn i vi mt ngi ngoan o nh Tng
thng Dim. TGM Asta tr v Dinh Gia Long v gp ngay Tng thng Dim. V chnh nh cuc
gp g vi TGM Asta, ti mi hiu r ti sao ti c tr t do nhanh chng nh vy.

Sau tc gi c loan bo l c th khi hnh cng vi gia nh sang n bng chuyn my bay
Air France chiu ngy 29/8. Trc khi ri t nc, tc gi n co bit Tng thng Dim v C
vn Ng nh Nhu: Gp Ng nh Nhu, ti vn gi v thn nhin, ch cho t bit m khng nhc g
n vic cnh st bt a ti v tri L vn Duyt hm 26/8, nhng Ng nh Nhu khng du
c s ngng ngp, v chnh Nhu ni n vn ny, nh xin li mt cch gin tip: Cu
chuyn xy ra hm 26/8 l do mt s hiu lm. Ngi ta bo co ln Tng thng rng anh xut
ngoi m khng c chiu khn xut cnhTrong cuc yt kin Tng thng Dim, ng Dim khng
du c s xc ng, ly ty o qut mt rm l v ni: Xin ng qun nhau. Ri ti n cho
Ph Tng thng Nguyn ngc Th. ng Th lc u ni, xin ng qun nhau, ng Gi ni chi m g
vy! Anh nh hm l Song Tht 7/7/63, l k nim ngy ng Dim v chp chnh, ng Gi cng ni
nhng cu g khng? Ti cng cht nh li cu ng Dim ni hm lm hai chng ti rt ngc
nhin: Chng l cng trnh xy dng trong bao lu, bng chc bin thnh my khi! Ti bt tay ng
Th ra v, c hai ngm ngi. K ngi i, cha bit khi no s c dp ti ng.

Ngy 29/8/63, GS V vn Mu p chuyn bay Air France ti Tn sn Nht i hnh hng. Cng
i chuyn bay ny c GS Bu Hi, c nhn vin chnh ph tin a sang M bnh vc trc
Lin hip quc v lp trng ca chnh ph Ng nh Dim trong vn n p Pht gio. Mt chuyn
tu, hai con ng khc Ti n , GS V vn Mu c tip n trng th v nng hu, c cc
cuc hi kin vi Tng thng n Radhakrishnan, Th tng Nehru v B trng Ngoi giao b
Lakshmi Menon. Sau mt chng trnh hnh hng cc thnh a Pht gio c hoch nh
nh Bnars, Sarnath, Bodhigaya, Sanchi, Ajanta, Ellora Tc gi by t ni vui mng khn t khi
n B o trng (Bodhigaya) ni c Th Tn thnh o di gc B . Ti y, bt ng tc gi
li c hnh ng vi cc Thng ta Thch Minh Chu, Thch Thin Chu v Thch Huyn Vi khi y
ang n . (Xin xem bi tng thut ca TT Thch Thin Chu c tc gi trch ng li trong hi
k t trang 428-436 v trang nh Khung Vit s 8, Mng Xun Gip Thn ph bin li theo a ch
www.khuongviet. com). Ngy ch nht 15/9/63, sau khi hon tt cuc hnh hng, tc gi ri n
sang Php. Trc khi ri n , tc gi gi th v cho Tng thng Dim xc nh dt khot quyt
tm t chc. Ni dung bc th nh sau:

New Delhi, ngy 15 thng 9 nm 1963.

V vn Mu, B trng Ngoi giao hin ngh php.

4/5
Knh Tng thng Vit Nam Cng ha, Sign.

Knh tha Tng thng, Sau khi i hnh hng chim bi cc ni Pht tch n v thu hiu thm
c o l, chng ti trn trng xin Tng thng chp thun cho chng ti t nay c t chc.
Chng ti lc no cng cu nguyn cho ton dn c ha bnh v nht tr on kt. Chng ti xin
Tng thng nhn ni y lng thnh knh ca chng ti.

K tn: V vn Mu.

Trong chng 5, tc gi cp n d lun v ng h ca Ta thnh Vatican, ca cc nc theo Pht

gio v cc chnh ph u M. Trong chng cui, tc gi tng kt nh sau (trang 489-491): Ba nhn
t chnh yu a ch n s suy tn:

1. Ng nh Dim qu nhu nhc trc cc hnh ng thao tng ca gia nh, t Ng nh

Thc n v chng Ng nh Nhu v Ng nh Cn, dung tng gia nh lm dng quyn th,
bc lt ti nguyn quc gia, n p tn bo nhng phn t yu nc phn i cc hnh vi bt
chnh.
2. Ng nh Thc qu thit tha vi tham vng lm Hng Y gio ch v mang o vng mun bin
Vit Nam thnh mt nc hon ton theo Thin Cha gio.
3. V chng Ng nh Nhu nung nu tham vng k v Ng nh Dim v khng sn lng li bc
trc bt c hnh vi v mu k tn bo no thc hin cho c mu y.

Thu thp mt s ti liu lch s trong v Php Nn ny, t nguyn nhn n qu bo, chng ti nhm
mt mc ch duy nht: Nu ln mt cy tiu nh du vt xe v tha thit c mong nh chng
ti cu nguyn 20 nm trc ti B o trng trc i Kim Cng, ni c Th Tn thnh
o, rng trong tng lai khng bao gi cn c mt chnh ph no ngh n s n p tn gio, v
khng bao gi quc dn cn b chia r v tn gio. Tn trng cc tn gio trn cn bn t do tn
ngng v cng bng x hi l tn trng cc quyn linh thing nht ca con ngi m bn tuyn ngn
Nhn quyn quc t ca t chc Lin hip quc xc nhn. Vi phm vo cc quyn ny l ch p
ln nhn phm, dn thn vo con ng phn ha quc dn v phn bi li truyn thng cao qu ca
dn tc.

Bn ngh, ngy Khnh n 15/4 nm 2525 Pht lch (15/5/1984), Minh Khng V vn Mu

Trong li gii thiu cun Hi k, Ho thng Thch Mn Gic, Los Angeles, Hoa k vit v Gio s
V vn Mu nh sau: Trong mt ti, ng l mt k s kh phch him hoi ca min Nam, mt ngi
lm chnh tr chn thc v c lng, mt nh m phm chng mc v trong sng, mt Pht t h o
thit tha. Ton th con ngi nh hin trong li trong ch ca tp sch cui i phn nh mt giai
on trm trng ca s nghip ring v ca t nc chung.

Ho thng cng cho bit thm rng, nm 1988, trc khi ri Vit Nam i Php, Gio s V vn Mu
ch thn mang tng Ho thng Thin Siu cha T m Hu mt tp vi li dn d xin Cha
tu nghi s dng trong vic gi gn v ph bin tc phm ny cho th h tng lai. Vi bn in ny
c ph bin rng ri ti hi ngoi, thit ngh nguyn ca Gio s c thc hin trn vn. Xin
trn trng gii thiu n qu v c gi gn xa.

Minh Nguyn, thng 1/2004.

5/5