Netbhet eMagzine | October 2010

नेटभेट ई-मािसक - फेबर्व

ु ारी २०१०
सप
ं ादक - हे रंब ओक : heramboak@gmail.com
पर्क
पर्कााशक - सिलल चौधरी : salil@netbhet.com
पर्णव जोशी : pranav@netbhet.com

मख
ुखप
पष्ठ
ृ - पर्णव जोशी : pranav@netbhet.com

लेख
खनन-
गुरुदत्त : chimangokhale@gmail.com
चंदर्शेखर आठवले : Shekhar.athavale@gmail.com
सिवता कुलकणीर् : savitakulkarni@rediffmail.com
तन्वी दे वडे : deode.tanvi@gmail.com
रोहन चौधरी : chaudhari.rohan@gmail.com
िवद्याधर नीळकंठ िभसे : vnb2005@gmail.com
महें दर् कुलकणीर् : kbmahendra@gmail.com
अपणार् संखे-पालवे : asankhe@gmail.com
सष
ु मेय : pravinmila@gmail.com
जास्वंदी : blogger.jaswandi@gmail.com
हे रंब ओक : heramboak@gmail.com
काचन
ं कराई : mogaraafulalaa@gmail.com
सौरभ बोंगाळे : compute.saurabh@gmail.com

© या पस्
ुस्तका
तकातील सव
सवर्र् लेख, िचतर्
िचतर्े,े फोटोगर्
गर्ााफ्स याच
ं े हक्क लेख
खककाच्य
ंच्याा स्व
स्वााधीन.
© नेट
टभे
भटे ल ो गो , म ख
ुखप
पष्ठ
ृ व नेट
टभे
भटे इ-म
मािसक
िसकााचे सव
सवर्र् हक्क पर्क
पर्कााशकाच्य
ंच्याा स्व
स्वााधीन.

सप
ंपक
कर् - सिलल चौधरी , पर्णव जोशी www.netbhet.com
४९४, िविनत अपाटर् मेंट्स, साई सेक्शन, अंबरनाथ (पव
ू )र् , ठाणे ४५१५०१

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

अत
ंतरंरं ग

जीवाची मंब
ु ई

एक वादळी व्यिक्तमत्व

खैरखेडीतील अंधार

एक िजवंत सत्य…..आिण अम्मा….

सप्त िशवपदस्पशर्

िमशन इम्पॉिसबल

मल
ु खावेगळी माणसं

कामगार जीवनातील एक िदवस

चार लघक
ु था : सष
ु मेय

She

'मव्ु हमें ट' खतरे मे

नसर्री र्‍हाईम्स मागचं (दःुखद) सत्य

लढा

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

सप
ं ादक
दकीीय

जेव्हा आपल्याला एखादा लेख, किवता, स्फुट, ब्लॉगपोस्ट, उतारा पर्चंड पर्चंड
आवडतो, आपण त्याच्या पर्चंड पर्ेमात पडतो तेव्हा आपण काय करतो? तेव्हा तो लेख
आपण जास्तीत जास्त लोकापयर्ं
ं त पोचवण्याचा पर्यत्न करतो. त्यासाठी लोकाना
ं मेल
करतो, बझ करतो, फोनवरून कळवतो, फेसबक
ु वर टाकतो, ऑकर्ट स्टे टस अपडेट करतो,
ट्वीटचा िचविचवाट करतो. अिधकािधक लोकानी
ं ते वाचलं पािहजे असं आपल्याला वाटत
असतं कारण लेख वाचन
ू आपण जसे भारावन
ू गेलेलो असतो, आनंदी झालेलो असतो, हसलेलो
असतो, टाळी िदलेली असते, डोळ्याची कड हळूच पस
ु लेली असते, "आपल्याला असं िलिहता
आलं असतं तर काय मजा ('जहाजा'तला ज) आला असता यार !!" असा िवचार केलेला असतो
िकंवा क्विचत पर्संगी आपल्या काळजात जशी एक िकंिचतशी कळ आलेली असते तो अनभ
ु व,
अगदी तसाच्या तसा अनभ
ु व आपल्या सहृ
ु दाना,
ं समिवचारी िमतर्मैितर्णीना
ं यावा असं
आपल्याला मनापासन
ू वाटत असतं. पण तरीही आपण िकती लोकापयर्ं
ं त पोचणार? शंभर?
दोनशे? पाचशे ? बास एवढे च... यापेक्षा अिधक खिचतच नाही. पाचशे पेक्षा जास्त
*चागले
ं * िमतर्मैितर्णी असलेल्या व्यक्तीचा मी आजन्म गुलाम म्हणन
ू राहायला तयार
आहे . असो. तर या अशा 'सोसल 'नॉट'विकर्ंग' च्या माध्यमातन
ू जरी आपण पाचशे िकंवा
समजा अगदी हजार लोकापयर्ं
ं त आपली आवड पोचवली पण तरीही आपल्या यादीत नसलेल्या
अन्य हजारो लाखो लोकाचं
ं काय?.. तर या अशा 'काय?' वाल्या पर्श्नाचा आपण फक्त
िवचारच करत असताना िकंवा कदािचत तोही करत नसताना सलील आिण पर्णवने तो िवचार
पर्त्यक्षात आणन
ू दाखवला. काय केलं त्यानी?
ं त्यानी
ं एक सही काम केलं.. िनयिमत
नव्या लेखनाची पर्चंड वेगाने भर पडत असलेल्या मराठी ब्लॉगजगतातल्या िनवडक
उत्कृष्ट लेखाचं
ं एकतर्ीकरण करून दर मिहन्याला ते नेटभेटच्या इ-मािसक रुपात
पर्कािशत करायला सरु ु वात केली. यामळ
ु े झालं काय की िनयिमतपणे जालावर नसणार्‍या
तस्मात असे उत्तमोत्तम ब्लॉग्ज/लेख िनयिमत वाचू न शकणार्‍या अनेक लोकाना
ं 'अ‍◌ॅट
यॉर िफंगरिटप्स' म्हणतात तसं एका िटचकीसरशी हे लेख इ-पस्
ु तकाच्या स्वरुपात
आपल्या मेलबॉक्स मध्ये िमळवन
ू वाचण्याची सोय झाली. बघता बघता नेटभेट इ-मािसक ही
कल्पना सप
ु रिहट झाली. लोकाना
ं दर मिहन्याला नवनवीन लेखन वाचायला िमळायला लागलं,
नेटभेटचे वाचक वाढत गेले, वाचकसंख्येने एक लाखाचा आकडा पार केला, इ-मािसकात
ं
िलिहणार्‍या ब्लॉगसर्ना िनत्य नवीन वाचक लाभत गेले.

एक िदवस सकाळी माझ्या मेलबॉक्समध्ये सलीलचं मेल चमकलं. उघडून बघतो तर चक्क
नेटभेटच्या ऑक्टोबर अंकासाठी अितथी संपादकपद स्वीकारण्याची िवनंती. मध्यंतरी
२-३ मिहने कायर्बाहुल्यामळ
ु े सलील/पर्णवला नेटभेटसाठी वेळ काढणं शक्य होत
नव्हतं याची कल्पना होती. तसंच सलीलच्या म्हणण्यापर्माणे एखाद्या ब्लॉगरने
संपादकपद स्वीकारून स्वतः लेख िनवडून अंक काढला तर तो नक्कीच वाचनीय होईलच. आपण

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

सरु
ु वातीला जे वाचत होतो, कालातराने
ं ज्यात आपले लेख यायला लागले त्या मािसकाचा
अितथी संपादक म्हणन
ू काम पाहणं ही कल्पना एकदम मस्त होती. मी ताबडतोब होकार
कळवला. सलीलशी फोनवर बोलन
ू अंक कसा अपेिक्षत आहे , काय करायचं/काय करायचं नाही
पिक्ष 'डूज अँड डोंटस' (डोंटस असे काही नव्हतेच खरं तर) वगैरे वगैरेवर चचार्
झाली.. आिण बरोब्बर त्याच वेळी माझा *लाडका* बॉसबाबा माझ्या मदतीला धावला.
म्हणजे थोडं (अिधकच) जास्तीचं आिण नवीन काम मागे लावन
ू . पढ
ु च्या ४-५ िदवसात
ं तर
काम इतकं वाढलं की "मी का या अंकासाठी 'हो' म्हणालो, अंक (माझ्याच्याने) िनघणार
तरी आहे का" असं वाटायला लागलं. पण आठे क िदवसात
ं बाबा जरा थंड झाला आिण मी
ऑक्टोबरात अपडेट झालेले आिण मािहत असलेनसलेले जवळपास सगळे ब्लॉग्ज पालथे
घालायला सरु
ु वात केली. पालथे घातले, भर्मंती केली, डेरे टाकले, पडीक रािहलो काय
हवं ते म्हणा. एकेक ब्लॉग, एकेक लेख पव
ू ीर् नस
ु तं वाचक म्हणन
ू वाचताना आिण आता
तात्परु त्या का होईना पण अितथी संपादकपदाच्या चष्म्यातन
ू म्हणन
ू वाचताना माझ्या
दृष्टीकोनात फरक पडला एवढं नक्की जाणवलं. म्हणजे नक्की काय ते मला माझ्या
तोकड्या शब्दसामथ्याम
र् ळ
ु े कदािचत व्यविस्थत समजावन
ू सागता
ं येणार नाही. पण
दृष्टीचे कोन िनराळे होते हे नक्की जाणवलं.

अमाप शब्दसागरातन
ू िनवडक लखलखते मोती वेचन
ू आणले िकंवा सािहत्याच्या िवशाल
आसमंतातन
ू अिवरत तळपणारे तेजोगोल िनवडून काढले असली जडजंबाळ वाक्यरचना टाळून
एवढं च सागतो
ं की एकापेक्षा एक भारीर् सरस लेख गवसले. जगावेगळ्या माणसावरचे
ं
महें दर् कुलकणीर् आिण चंदर्शेखर आठवले याचे
ं झपाटून टाकणारे लेख असोत िकंवा
अम्माच्या खडतर जीवनपर्वासाच्या पस्
ु तकावरचा तन्वीचा लेख असो िकंवा मग
खैरेखेडीतल्या नागरी जीवन आिण सध
ु ारणापास
ं न
ू शेकडो योजने दरू असलेल्या
लोकाच्या
ं खडतर आयष्ु याचं वणर्न करणारा सिवताताईंचा लेख असो... वाचता वाचताच
भारून टाकणार्‍या रोहनच्या सप्त िशवपदस्पशाच्या
र् लेखमालेचा अखेरचा भाग असो
की सत्तािपपासू अमेिरकेचा बरु खा फाडणार्‍या िनभीर्ड वेबसाईटिवषयी मािहती दे णारा
िवद्याधरचा लेख असो की एका लढवय्याच्या अखेरच्या पर्वासाची डोळे पाणावणारी
सौरभची कहाणी असो.. चार रं गाना
ं लघक
ु थात
ं गंफ
ु णारी सष
ु मेयची लघक
ु थामाला असो वा
नारीचं दग
ु ेर्च्या िविवध रूपाशी
ं असलेलं साधम्यर् दाखवणारं जास्वंदीचं स्फुट
असो िकंवा मग लहान मल
ु ं ज्याच्या
ं तालावर नाचतात त्या बडबडगीताच्या
ं मागची
काचनने
ं सािगतले
ं ली दःुखद कहाणी असो... िकंवा मग रोजच्या धावपळीत ओठाचे
ं कंस
सल
ु टे करण्यास भाग पाडणारी अपणाची
र् सॉफ्टवेअर कामगाराची हलकीफुलकी कहाणी असो
िकंवा धो धो हसन
ू मरु कंुडी वळवणारी गुरुदत्तची मंब
ु ई-पण
ु े सायकल टर्ीप असो...
हे सगळं एकापेक्षा एक आहे .. िवलक्षण आहे .. सरस आहे .. ऑस्सम आहे .. जबरा आहे .. लय
भारी आहे .

हे सगळे माझे पर्चंड आवडते लेख आहे त या मिहन्यातले. या सगळ्या लेखाचा

ं आिण
लेखकाचा
ं मी िनिवर्वाद चाहता आहे . हे लोक तसेही िलिहतातच मस्त पण सद
ु ै वाने
माझ्या टाळक्यावर संपादकपदाची टोपी असताना यानी
ं हे एवढे छान लेख िलिहणं आिण
मला ते आपल्या या मिहन्याच्या अंकात समािवष्ट करायला िमळणं हा माझा बहुमान आहे

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

का ते मािहत नाही िकंवा माझं सदभाग्य आहे का याचीही कल्पना नाही पण हे लेख घेता
आल्याने पर्चंड आनंद झाला, समाधान लाभलं एवढं च सागतो.
ं

आिण हो जाताजाता.. यात माझाही एक लेख आहे . पण यात खच

ु ीर्चा, सत्तेचा, पदाचा
गैरवापर वगैरे अिजबात काही नाही हो.. कारण हा खरं च माझा मला खप
ू आवडलेला लेख
आहे .. आिण आता ही आत्मपर्ौढी वगैरेही नाही. आपण िमतर्ाला टर्े कचे िकंवा असेच
कुठलेही फोटो दाखवताना म्हणतो ना की "हा बघ .. माझा हा फोटो एकदम मस्त आलाय.."
तर त्याला कोणी आत्मपर्ौढी/आत्मस्तत
ु ी म्हणेल का? नाही ना? तर हाही त्यातलाच
पर्कार आहे ..

"हा अंक वाचकाच्या

ं हातात दे ताना आम्हाला िवशेष आनंद होत आहे " िकंवा "हा आम्ही
आमचा बहुमान समजतो" वाली िटिपकल वाक्य नसणारं , सलीलच्या नेहमीच्या स्वतःच्या
शैलीत िलिहलेलं संपादकीय वाचायची सवय असलेल्या आिण त्यामळ
ु े च हे असलं उथळ,
पाचकळ संपादकीय (!!) वाचन
ू उरलेला अंक न वाचण्याचं जवळजवळ नक्की केलेल्या बा
वाचकानो
ं !!!!! असं प्लीज करू नका. असं केलंत तर तो या चतरु स्तर् लेखन
करणार्‍या लेखकावर,
ं त्याच्या
ं लेखावर
ं आिण सगळ्यात
ं महत्वाचं सागायचं
ं तर
तम्
ु हा स्वतःवर भलामोठा अन्याय ठरे ल. 'िशतावरून भाताची परीक्षा' वाले िनयम
सगळ्या िठकाणी लावायचे नसतात हो. तेव्हा उलटा पानं, करा सरु
ु वात वाचायला आिण
फडशा पाडा याही अंकाचा.

तम्
ु हा सवाना
र्ं आिण तम
ु च्या कुटंु िबयाना
ं िदवाळीच्या मनःपव
ू क
र् शभ
ु ेच्छा !
िदवाळीच्या शभ
ु ेच्छा दे ऊन हे लाबले
ं लं संपादकीय संपवण्यापव
ू ीर् एकच सागतो.
ं हा
िदवाळी अंक नाही पण तरीही शभ
ु ेच्छा मातर् अस्सल बावनकशी आिण मनापासन
ू आहे त..
त्या िदवाळीपयर्ंत परु वा.. कारण पढ
ु च्या मिहन्यातला िदवाळी अंक घेऊन येणारी
संपादक व्यक्ती माझ्यापेक्षा िचक्कार िसिनयर आहे . दजेर्दार िलिहणारी आहे .
त्यामळ
ु े पढ
ु च्या अंकाची वाट आत्तापासन
ू च पाहायला लागा.. चला भेटूच... अंकाच्या
पानापानात
ं !!

हे रं ब ओक

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

िजव
िजवााची मंब
ुबई
ई

'काल नेहमी पर्माणे सायकलवरून घरी चाललो होतो.. भरपरू ढग होते.. गच्च अंधार होता.. आिण तेव्हाच एका
गल्लीतन
ू एक सायकलवाली भसकन माझ्या समोर आली'.. माझ्या ऑिफसातला एक सहकारी िडसेंबरातल्या
एके िदवशी सागत
ं होता.. 'ितच्या सायकलला िदवा नाही.. डोक्यावर हे ल्मेट नाही.. अंगावर फ्ल्यरु ोसंट जॅकेट
नाही.. काहीच नाही.. मी म्हणालो.. माय गॉड! हाऊ इज शी गॉना सव्हाइव्ह?'..
र् हो ना! इकडे सायकल चालवायची
असली तरी हे ल्मेट लागतं, सायकलला िदवा लागतो िशवाय अंधारात इतराना
ं तम्
ु ही िदसावेत म्हणन
ू अंगात
फ्ल्यरु ोसंट जॅकेट लागतं. त्याच्या ष्टोरीवर बाकीचे संमती दशर्क माना डोलावत शेरेबाजी करत होते आिण मला
मातर् आपल्याकडचं सायकिलंग आठवत होतं. एकदम मन सम
ु ारे ३०/३५ वषर् मागे गेलं.. कॉलेज मधल्या
काळात.

[टीप :- आता फ्लॅ शबॅक चालू होणार आहे . तरी पर्त्येकाने

ं इथे आपल्या आवडी पर्माणे आपल्याला हवा तसा
फ्लॅ शबॅक मारून घ्यावा. तम्
ु हाला काही सच
ु त नसल्यास पढ
ु ील मान्य फ्लॅ शबॅक पद्धतीतन
ू िनवड करा .. चालू
सीन पाण्यावर डचमळून डचमळून एकदम भत
ू काळातल्या सीनला खो दे ण्याची एक पद्धत. दस
ु री, भत
ू काळातला
सीन सरळ ब्लॅ क अँड व्हाईट मधे सरू
ु करण्याची. वाचकाना
ं अशी कस्टमायझेशनची सोय दे ऊन त्याना
ं लेखात
पर्त्यक्ष सहभागी करून घेणारा हा पहीलाच लेख असावा बहुधा!]

आम्ही नेहमीपर्माणे कॉलेजच्या कट्ट्यावर चकाट्या िपटत बसलो होतो. का कुणास ठाऊक पण त्या िदवशी जाम
बोअर होत होतं.. कशातच मजा रािहली नव्हती.. लेक्चरना दाड्या
ं मारून िपक्चरला जाणे.. दस
ु र्‍या कॉलेजच्या
लेक्चराना
ं बसणे.. कॉलेजला सरळ यायच्या ऐवजी व्हाया गुत्ता येणे.. सगळ्या सगळ्याचा घनघोर कंटाळा
आलेला होता.. अगदी, संद
ु र मल
ु गी िदसल्यावर केसाची
ं झुलपं ठीक करायला दे खील हात उठत नव्हता.

आिण, अचानक, कसलीही पव

ू क
र् ल्पना न दे ता मक्यानं 'आपण सगळ्यानी
ं मंब
ु ईला जायचं का?' असा बाब
ँ
टाकला. बाब
ँ नाहीतर काय? कारण, आमच्या पॉकेटमनीच्या पैशात आम्ही फार फार तर हडपसर पयर्ंत जाऊन
आलो असतो. त्या काळी आमचा पॉकेटमनी आठवड्याला तीन िकंवा चार रुपये इतका घसघशीत असायचा.
'लागतोय कशाला पॉकेटमनी?' हा समस्त आईबापाचा
ं यिु क्तवाद! 'बाहे रचं खायला? शीss! कळकट्टं हॉटे लातलं ते
त्याच त्याच तेलात तळलेलं खाणं? छे ! त्यापेक्षा पोराने डबा घेऊन जावा!'. तेव्हा चहा फक्त १५ पैशाला िमळायचा
हो, पण आम्हाला िबड्या प्यायलाही पैसे लागायचे.. अथात,
र् ते कळालं असतं तर मी कुठल्या तरी गॅरेजवर गाड्या
पस
ु त बसलो असतो.

या पाश्वर्भिू मवर, टर्े नच्या ितकीटाचे आिण मंब

ु ईत िहं डण्यािफरण्याचे पैसे घरी मािगतले असते तर पैसे सोडाच वर
हक्काचा पॉकेटमनी पण बंद झाला असता.. िशवाय, कुचकटपणे 'हॅ! मंब
ु ईत काय जायचंय? पािहली नाही का
कधी आपण? त्यापेक्षा अभ्यास करा जरा! मागच्या परीक्षेत िकती माकर् पडलेत ते मािहती आहे ना?' असली
मक्त
ु ाफळं ऐकायला िमळाली असती. 'परीक्षेतले माकर्' हे समस्त आईबापाच
ं सद
ु शर्न चकर्! त्यानी
ं ते तोंडातन
ू
िभरकावलं की सपशेल शरणागती पत्करल्या िशवाय गत्यंतर नसायचं.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

तरीही गंमत म्हणन

ू आमचे खचाचे
र् िहशेब सरू
ु झाल्यावर मक्याने खरा बाब
ँ टाकला.. याच्या मानाने मागचा
लवंगी बाब
ँ होता.. 'अरे गाढवान्नो! टर्े नने नाही, सायकलने जायचंय'. सायकलने मंब
ु ई? माणसानं पिहल्यादा
ं
चंदर्ावर पाऊल ठे वण्या इतकीच ही आयिडया जगावेगळी होती. इथे जवळपास जायला सायकल ठीक आहे , पण
मंब
ु ई? जरा िवचार केल्यावर ती कल्पना िथर्िलंग वाटली मातर्!

बाकी मक्याच्या कल्पना नेहमी िचत्तथरारक आिण उत्स्फुतर् असायच्या. त्याच्यामळ

ु े पण्
ु याच्या आसपासच्या
गावाना
ं आमच्या सायकलवार्‍या झाल्या होत्या. लोणावळ्याला तर तीन चार वेळा जाणं झालं होतं. एकदा तर
संध्याकाळी ६ वाजता आम्ही अचानक िनघालो आिण िशवापरू ला सायकलवर जाऊन रातर्ी ११ वाजता परत आलो
होतो. पण सायकलने मंब
ु ईला एका िदवसात काही जाऊन येणं शक्य नव्हतं, िशवाय पैसे पण लागले असतेच.
मग घरी काय बंडला मारायच्या? मंब
ु ईत कुठं रहायचं? पैसे कसे जमवायचे? कोण कोण येणार? असल्या अनंत
पर्श्णाचा
ं उहापोह सरू
ु झाला.

हो नाही करता करता ५ जण तयार झाले. मी, िदल्या, मक्या, उल्हास आिण सतीश. जायला िकती वेळ लागेल
याचा काहीच अंदाज नव्हता. लोणावळ्याला जायला चार साडे चार तास लागायचे इतकाच अनभ
ु व होता. शातपणे
ं
सायकल चालिवली तर वेग तासाला सम
ु ारे १५/१६ िकमी पडतो. त्यावेळी पनवेल ते चें बरू खाडी पल
ु ा वरून
जाणारा रस्ता नक
ु ताच तयार झाला होता. त्या पल
ु ाचं उदघाटन नेहमी पर्माणे रखडलेलं होतं पण वाहनाची
ं ये जा
सरू
ु झाली आहे असं ऐकून होतो. तसंच त्या पल
ु ावरून जायला टोल भरावा लागतो हे समजलं होतं आिण
सायकलला िकती टोल पडेल त्याची मािहती कुणालाच नव्हती. एक िदवस जायला, एक यायला आिण एक िदवस
ितथे रहायला असा ३ िदवसाचा
ं प्लॅ न झाला. उल्हासची बहीण दादरला रहायची ितच्याकडे रहायचं ठरलं.

मंब
ु ईला सायकलने सोडाच पण टर्े नने जायला सद्ध
ु ा घरून परवानगी िमळाली नसती म्हणन
ू घरी 'िसंहगडावर
जाणार आहोत.. ितथे एका िमतर्ाच्या शेतावर रातर्ी राहून दस
ु रे िदवशी परत येऊ' अशी बंडल ठोकली. फक्त
उल्हासच्या घरी आम्ही मंब
ु ईला जाणार आहोत हे माहीत होतं. पैशासाठी वेगवेगळ्या पड्ु या सोडल्या! मला
पस्
ु तकं घ्यावी लागणार होती, मक्याला केिमस्टर्ी पर्ॅिक्टकल करण्यासाठी िडपॉिझट भरावं लागणार होतं,
िदल्याला कॉलेजच्या एका कायर्कर्माची वगर्णी भरायला लागणार होती. सावधिगरी म्हणन
ू पर्त्येकानं इतरानी
ं
घरी काय बंडला मारल्या आहे त ते लक्षात ठे वलं होतं!

ठरल्या िदवशी पहाटे ६ ला िनघालो. एकाच िदवसाचे कपडे घेऊ शकत असल्यामळ
ु े पर्त्येकाच्या खाद्याला
ं एकच
शबनम िपशवी होती! त्याकाळात शबनम िपशवीची कर्ेझ होती.. बॅकपॅक सारखी उच्चभर्ू लोकाची
ं वस्तू फारशी
कुणाला माहीत नव्हती.. आिण शबनम बॅकपॅकेसारखी पाठीवर टाकता यायची. थोडं खाणं बरोबर घेतलं होतं..
परु ी भाजी, िशरा असलं काही तरी.. कामशेतला चहा/िबड्या प्यायला थाबलो
ं तेव्हाच ते संपलं.

नेहमी होणार्‍या अपघाताम

ं ळ
ु े पण
ु े मंब
ु ई राष्टर्ीय महामागर् कर्माक
ं ४ बर्‍यापैकी कुपर्िसद्ध होता. सतत येणार्‍या
जाणार्‍या टर्क आिण गाड्याम
ं ळ
ु े सायकली पॅरलल चालवणं म्हणजे गंगेच पाणी वतर्मानपतर्ाने अडवायला
गेल्यासारखं झालं असतं. सायकली एका पाठोपाठ एक अशाच चालवत होतो तरीही मागन
ू येणार्‍या गाड्याना
ं
त्याचा
ं तर्ास व्हायचाच.. समोरून गाडी येत असेल तर जास्तच. िकत्येक वेळा टर्कवाले आम्हाला ओव्हरटे क
केल्यावर मद्द
ु ाम आमच्या जवळून आत येऊन रस्त्यावरून खाली उतरवन
ू द्यायचे.. बाजच्
ु या जिमनीपासन
ू रस्ता

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

एक दीड इंच उं च असल्यामळ

ु े सायकल डाबरी
ं भागावर ठे वायची कसरत केल्यास कपाळमोक्ष होण्याची शक्यताच
जास्त होती. तीच कथा सायकल परत डाबरी
ं रस्त्यावर घेताना! त्यामळ
ु े टर्कने झासा
ँ िदला रे िदला की लगोलग
त्याच्या डर्ायव्हर/क्लीनरचा मक्त
ु पणे कुळोद्धार व्हायचा.

मक्याच्या सायकलचा फक्त मागचा बर्ेक लागायचा.. पढ

ु चा बर्ेक अिस्तत्वात नव्हता.. फक्त हँडल जवळची दाडी
ं
होती.. मक्या ती गोल गोल िफरवत उगाचच एखाद्याला ओव्हरटे क करायचा आिण वर 'टॉप िगअर टाकलाय रे '
म्हणन
ू िखजवायचा. मग दस
ु रा खन्
ु नसने त्याला ओव्हरटे क करायचा. पण कामशेत नंतर मक्याची सायकल
पंक्चर झाली आिण त्याच्या चेहर्‍यातली हवा गेली. परत कामशेतला मागे जाण्याचं धैयर् कुणात नब्हतं. मग
एकाने मक्याला डबलसीट घेतलं आिण दस
ु र्‍याने त्याची सायकल डबल कॅरी केली. ते दमले की दस
ु र्‍या दोन
जणाची
ं पाळी! मधे मधे टर्कवाले नको इतकी जवळीक दाखवत होतेच. असं करत करत वरात पार लोणावळ्या
पयर्ंत आल्यावर एक सायकलचं दक
ु ान िदसलं आिण आम्ही कपडे न काढता 'यरु े का! यरु े का' म्हणन
ू ओरडलो.
सायकलवाल्यानं मख्खपणे टायर ट्यब
ू चा राडा झाल्याचं सागीतलं
ं . दोन्ही नवीन टाकून मग खंडाळा गाठे पयर्ंत
बारा साडे-बारा झाले आिण कुणाला तरी िबअर बार िदसला.. भक
ू ही लागली होतीच.. एकेक िबअर आिण जेवण
िरचवन
ू दीड दोनच्या सम
ु ारास गाडी उताराला लागली.

घाटातन
ू अशक्य बंग
ु ाट वेगाने सायकली सट
ु ल्या.. ते इवलेसे बर्ेक वेगावर िनयंतर्ण आणण्यासाठी अपरु े पडत
होते.. आमच्या हातात फार काही नव्हतं, आम्ही उतारपितत होतो.. एखाद्या ब्लॅ कहोलच्या तळाकडे जसे काही
पर्चंड वेगाने खेचले जात होतो.. मधे येणार्‍या सगळ्या गाड्याना
ं कधी डावी तर कधी उजवी घालत आमच्या
सायकली एखाद्या उल्के सारख्या खोपोलीत येऊन धडकल्या. हा रोलरकोस्टरचा पहीला वहीला अनभ
ु व! सायकली
थाबव
ं नू बर्ेक बघायला गेलो तर रबर जळल्याचा वास आला.. ते चागले
ं चटका बसण्या इतके गरम लागत होते
आिण त्यावरचं रबर िवतळलं होतं. मक्या त्या भीषण उतारावरून एकाच बर्ेकवर कसा उतरला त्याचं त्याला
मािहती.. फक्त उतरताना तो येडा टॉप िगअर टाकत टर्काना
ं ओव्हरटे क करीत होता.

बर्ेकाच
ं डॅमेज िवशेष नाहीये हे पाहील्यावर आगेकूच सरू
ु झाली.. खोपोली मागे पडलं आिण टँ शsss!.. या वेळेला
िदल्याच्या चाकाने राम म्हं टलं. पण आता आम्ही अनभ
ु वी होतो. परत डबल कॅरी डबल सीट करत करत
संध्याकाळच्या सम
ु ारास पनवेल गाठलं. ितथे टायर ट्यब
ू बदले पयर्ंत सगळ्याच्या
ं चहा िबड्या मारून झाल्या.
पनवेल सोडून खाडी पल
ु ाचा रस्ता शोधेपयर्ंत चक्क अंधार पडला. बॅटरी आणण्याची अक्कल कुणीच दाखवली
नव्हती आिण आता अकलेचा पर्काश पाडण्याला पयाय
र् नव्हता. रस्ता नवीन असल्यामळ
ु े आिण पण
ू र् तयार झाला
नसल्यामळ
ु े ितकडे फारशी वदर् ळ नव्हती, िशवाय कडेला बर्‍यापैकी खड्डे होते. मागून गाडी आली तर ितच्या
पर्काशात थोडा रस्ता तरी िदसायचा पण पढ
ु ू न आली तर सायकलवर आंधळी कोिशंबीर खेळायला लागायचं.

थोड्या वेळाने पण
ू र् चंदर् आला आिण त्यातल्या त्यात थोडं िदसायला लागलं. अजन
ू ही आम्ही एका मागून एक
असेच चाललो होतो. पढ
ु च्याच्या मागून िबनबोभाट जायचं हा िनयम असल्यामळ
ु े पढ
ु चा खड्ड्यातन
ू गेला की
मागून आणखी ४ जण त्याच खड्ड्यातन
ू तसेच यंतर्वत जायचे. सगळ्यात पढ
ु े सतीश अिभनव पद्धतीने सायकल
हाणत होता.. हाताची दोन्ही कोपरं हँडलवर ठे वली होती आिण हनव
ु टीला तळव्याचा
ं आधार िदला होता..
सिकर्टपणाचा कळस नस
ु ता!.. केवळ हँडल हाताने धरायचा कंटाळा आला म्हणन
ू ! लवकरच, एका मोठ्याशा
खड्ड्याने जाद ू दाखवली आिण सतीशचा एक दात भिू मगत झाला.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

इतका वेळ चाललेलं सायकिलंग आता आपले रं ग दाखवायला लागलं होतं. कधी एकदाचे पोचतोय असं झालं
होतं. शरीरातला घाम संपत आला होता. अंगावर धळ
ु ीची असंख्य पट
ु ं चढली होती. आमच्या पायाना
ं सतत पेडल
मारायची सवय झाली होती. चालताना िविचतर् वाटायचं कारण पेडल मारल्यासारखी पावलं पडायची. तहान
कायम लागलेली असायची आिण पाण्याची बाटली कुणाकडेही नव्हती.

आिण, एकदाचा तो खाडी पल ु ाचा टोल बथ

ू आला. बथू वरच्या माणसाकडे 'सायकलला िकती टोल?' अशी पच् ृ छा
करताच त्यानं स्वतःला िचमटा काढून तो झोपेत नसल्याची खातर्ी केली िन टोलच्या रे ट काडावर
र् नजर िफरवली.
या पल
ु ावरून कधी कुणी सायकलवाला जाईल अशी अपेक्षा सरकारला नसावी कारण सायकलचा रे ट नव्हता.
'कुठून आलात?' त्यानं आम्हाला जाता जाता िवचारलं. 'पण्
ु याहून' हे उत्तर ऐकताच तो स्वप्नात असल्याबद्दल
त्याची खातर्ीच झाली असणार.

पल
ु ावर िदवे होते पण ते खाडी दाखवायला असमथर् होते. लाबलचक
ं पल
ू पार करून चें बरु ात िशरलो. उल्हासचं
लहानपण दादर मधे गेलेलं होतं. त्यामळ
ु े चें बरू पढ
ु े कसं जायचं हे उल्हासला माहीती असेल या समजत
ु ीला धक्का
बसला. एका दक
ु ानात िवचारून पर्वास सरू
ु झाला. िदव्याचा
ं लखलखाट, खप
ू गाड्या/बसेस आिण मोठे रस्ते
पाहून 'आता पोचलोच की आपण' याचा आनंद झाला होता. त्यात, बाजन
ु ी जाणार्‍या बस मधल्या पर्वाशानी
ं
ओरडून आिण हात हलवन ू िचअिरं ग सरू
ु केल्यावर आमचा थकवा कुठल्या कुठे पळून गेला. सगळे िहरीरीने
सायकल मारायला लागले.. मक्याच्या िगअर टाकण्याला ऊत आला. पर्चंड िचअिरं ग चाललय आिण आम्ही
एखादी मोठी रे स िजंकत असल्यासारखे सायकली हाणतोय हे दृश्य आजही मनात ताजं आहे . सायकल नामक
यंतर् त्यानी
ं कधी पािहलं नव्हतं की काय कुणास ठाऊक. माझं इतकं चागलं
ं स्वागत मंब
ु ईच्या लोकानी
ं त्या नंतर
कधीही केलं नाही.

उल्हासचं अजन
ू ही मधेच उतरून रस्ते िवचारणं चालू होतं आिण आमचं िचडवणं पण! 'इतकी वषर् मंब
ु ईत
िशकायला ठे वलं पण साधे रस्ते पण माहीत नाहीत तल
ु ा?' असली हे टाळणी एकीकडे चालू होती. पण दस
ु रीकडे
'आयला, अजन
ू िकती जायचय?' हा िवचार िपंगा घालायला लागला होता. उल्हास सोडता आमच्या पैकी
कुणालाच मंब
ु ईच्या आकाराची कल्पना नव्हती हे खरं ! शेवटी उल्ह्याला ओळखीची खण
ू िदसली एकदाची आिण
आम्ही थोड्याच वेळात त्याच्या बिहणीच्या दारात उभे राहीलो. रातर्ीचे सम
ु ारे साडे-नऊ दहा झाले होते.

घरात अंधार िदसत होता. झोपले की काय सगळे ? बेल दाबल्यावर कुणीच दार उघडलं नाही. परत एकदा बेल
दाबन
ू घरात कुणी नाही याची खातर्ी केली. उल्ह्याने शेजारच्या घरात चौकशी केल्यावर बहीण आिण ितचा नवरा
िसनेमाला गेल्याचं कळलं. िकल्ली त्याच्याकडे
ं नव्हती. परत एकदा उल्ह्याला 'फोन करून का नाही सागीतलस?'
ं
म्हणन
ू भोसडण्यात आलं. पण ते येई पयर्ंत काय करायचं? मग उल्ह्यानंच दादर चौपाटीवर टीपी करायची
आयिडया टाकली. सायकली ितथेच ठे वन
ू पेडल मारत मारत चौपाटीवर आलो. मस्त गार वारं वहात होतं,
आकाशात चंदर् तारे शायिनंग करत होते, लाटानी
ं खजर् लावला होता आिण आम्ही पर्वासाच्या आठवणीत दं ग
झालो.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

कुणीतरी कशाने तरी मला ढोसत होतं.. 'कॉलेजला जायचं नाहीये, आई!'.. मी बरळलो.. तरी ढोसणं चालच
ू होतं..
काय तर्ास आहे च्यायला!.. वैतागन
ू डोळे िकलिकले करून पाहीलं तर एक पोलीस लाठीने ढोसत होता.. आयला
पोलीस घरी येऊन का ढोसतोय? पण
ू र् जाग आल्यावर आम्ही चौपाटीवर असल्याचा साक्षात्कार झाला.. रातर्ी १०
नंतर चौपाटीवर बसायची परवानगी नसते, कोजािगरी आहे म्हणन
ू आज १२ पयर्ंत होती.. तो पोलीस सागत
ं
होता.. अरे च्च्या! म्हणजे आज कोजािगरी होती? िकती वाजले होते कुणास ठाऊक!.. आमच्या पैकी फक्त
उल्ह्याकडे घड्याळ होतं. रातर्ीचा १ वाजला होता. अधर्वट झोपेत पेडल मारत घरी गेलो.. नशीबानं बहीण आलेली
होती. ितला अथातच
र् आम्ही येणार असल्याची काहीच कल्पना नव्हती. जज
ु बी ओळख परे ड होताच क्षणाचाही
िवलंब न लावता सगळे मेल्यासारखे झोपले.

सकाळी उशीराच जाग आली तेव्हा घरी फक्त बहीण होती, नवरा कामावर गेला होता. पाय आहे त की नाहीत याचा
नक्की अंदाज येत नव्हता. काबाडकष्ट करून सकाळचे कायर्कर्म उरकले िन िबड्या फुकायला बाहे र पडलो. 'आपण
घरी फोन करायला पाहीजे'.. कुणाला तरी अचानकपणे समंजसपणाची भरती आली. फोन फक्त माझ्या आिण
मक्याच्या घरीच होता. घरच्याना
ं इतर घरी सागायला
ं पाठवायचं ठरवलं. उल्ह्याच्या घरी मािहतीच होतं. बाबा
घरी असण्याची शक्यता नसल्यामळ
ु े हीच वेळ फोन करायला योग्य होती. पिब्लक फोनवरून फोन लावल्यावर
अपेक्षेपर्माणे आईने उचलला.
'आई! मी आज घरी येत नाहीये'
'बरं ! का रे पण? अजन
ू एक िदवस शेतावर घालवणार आहात का?'
'अं अं अं हो! नाही! मी शेतावर नाहीये'
'आँ? शेतावर नाहीयेस? मग कुठे आहे स त?ू '.. आवाजातन
ू रागाची छटा जाणवायला लागली होती.. पण खरं काय
ते सागणं
ं भाग होतं.
'मंब
ु ईत!'.. त्यानंतर ितकडे काय घडलं ते माहीत नाही.. िसनेमात जसं हातातन
ू टर्े पडून सगळ्या कपबशा
खळकन फुटताना दाखवतात तसं काहीसं झालं असावं! नंतर मक्याच्या घरच्याही फुटल्या. बहुधा, निजकच्या
भिवष्य काळात आमची टाळकी फुटण्याची ती नादी
ं असावी.

रातर्ी पायाना
ं चागलं
ं तेल रगडून झोपलो.. दस
ु रे िदवशी परतीचा पर्वास सरू
ु केला. पाय दख
ु त असल्यामळ
ु े पर्वास
िनवातपणे
ं रमत गमत चालला होता. घाट लागल्यावर मातर् बोंबाबोंब झाली. पेडलवर पण
ू र् उभं राहीलं तरीही चाक
एक िमलीमीटर पण पढ
ु े जात नव्हतं.. असला भयानक चढ! कातर्जपेक्षाही भीषण! सायकलवर कातर्जचा चढ
पण्
ु याच्या बाजन
ू े दे खील व्यविस्थत चढता येतो. मातर् खंडाळ्याच्या घाटाने पार वाट लावली.. टर्कच्या साखळ्या
धरून जायचा पर्यत्न केला जरा.. पण डावीकडे खोल दरी, उजवीकडे रँव रँवणारा टर्क आिण मधे सायकल जेमतेम
मावेल अशी रस्त्याची िचंचोळी पट्टी हे दृश्य एक दोनदा अनभ
ु वल्यावर सगळा माज उतरला. सगळे हातात
सायकल धरून मक
ु ाटपणे चालायला लागले. बराच वेळ चालल्यावर शेवटी खंडाळा आलं. यापढ
ु ील पर्वास वेगाने
होतो कारण खंडाळ्यापासन
ू थेट पण्
ु यापयर्ंत सतत थोडा थोडा उतार आहे . त्यामळ
ु े परतीचा वेग आपोआपच वाढून
तासाला सम
ु ारे २०/२१ िकमी पडतो.

रातर्ी ९ वाजता घरी ठे पलो. भीत भीत घरात पाऊल ठे वलं. 'पायात गोळे िबळे नाही आले का रे ?'.. घरच्यानी
ं
िवशेषतः बाबानी
ं पर्ेमाने चौकशी केल्यावर सगळं टे न्शन गेलं. 'तेल लावन
ू चोळ पाय चागले
ं '.. 'गरम पाण्यात पाय
बड
ु वन
ू ठे व'.. मधेच एक पर्ेमळ दटावणी आली.. 'अरे पण साग
ं न
ू गेला असतास तर आम्ही काही नाही म्हं टलं

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

नसतं!'.. त्यात काही तथ्य नव्हतं हे आम्हा दोघानाही

ं चागलं
ं माहीत होतं. दत
ु फार् पर्ेम ओसंडत असताना बाबानी
ं
एकदम 'कुठली पस्
ु तकं घेतलीस ती दाखव बघ!ू ' म्हणन
ू ६.३ िरश्टर स्केलचा धक्का िदला आिण माझा चेहरा
सळ
ू ी जाणार्‍या माणसासारखा झाला.

'तल
ु ा काय वाटतंय िचमण?' माझा हरवलेला चेहरा पाहून ऑिफसातला सहकारी पस
ु ता झाला आिण मी भानावर
आलो.
'अं अं, िव वेअर लकी'.. आता भंजाळायची पाळी त्याची होती.

तळटीपः

या सायकलवारीच्या उत्तंग
ु यशामळ
ु े आम्ही उन्हाळ्याच्या सट्ट
ु ीत नािशकला जायचं ठरवलं. तो सायकल पर्वास
थोडक्यात पढ
ु े दे तोय...

या खेपेला एकही बंडल मारली नाही. कारण, आपला पोरगा काही तरी करू शकतो असा िवश्वास कधी नव्हे ते
घरच्याना
ं वाटत असेल असा िवश्वास आम्हाला वाटला. परीक्षेचा िरझल्ट लागलेला नव्हता म्हणन
ू च परवानगी
िमळाली. मक्या, मी आिण िदल्या असे ितघेच तयार झाले. पहाटे िनघालो. त्या िदवशी मला थोडं बरं वाटत
नव्हतं, तोंड पण आलेलं होतं. तरीही िनघालो. मागच्या वारी पासन
ू म्हणावा असा काही बोध घेतला नव्हता.
म्हणजे बॅटरी िकंवा पाण्याची बाटली असं काहीही या ही वेळेला बरोबर नव्हतं. सतत डावीकडून उजवीकडे आडवा
वारा वहात असल्यामळ
ु े सायकल रस्त्यामधे ढकलली जात होती. सायकल चालवणं अवघड जात होतं. ितच्या
मस
ु क्या बाध
ं न
ू परत परत ितला कडेला आणावं लागत होतं.

चार साडे-चार तास सायकल मारल्यावर मंचर आलं. ितथल्या एस.टी. स्टँ डवरच्या कँटीनमधे एक थेंब चाखला
तरी १००० व्होल्टचा दणका दे णारं पाव-शॅंपल ऑडर्र केलं. मला ते खाणं शक्यच नव्हतं.. इथेच माझा धीर खचला.
मी कुठे ही काहीही खाऊ शकेन असं वाटत नव्हतं. मी फक्त चहा िबडी मारली आिण परतीचा िनणर्य घेतला. मक्या
आिण िदल्यानं पढ
ु े जायचं ठरवलं. मी एकटा नंतरचे चार तास सायकल मारत घरी परतलो. ते दोघे त्या िदवशी
नािशकला पोचू शकले नाहीत हे नंतर कळालं. वाटे त एका गावातल्या दे वळात रातर्ीचे झोपले आिण दस
ु रे िदवशी
पोचले. येताना सायकली बसवर टाकून आले.

गरु
ुरुदत्त
दत्त http://chimanya.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

िमशन इम्प
इम्पॉॉिसबल

जगाच्या इितहासामध्ये बरे चदा असं होतं, की काही िविक्षप्त माणसं सवर्शिक्तिनशी एखाद्या महाशिक्तशाली
व्यिक्त, संस्था िकंवा समह
ू ासमोर थेट लढा द्यायला उभी राहतात. कारणं काहीही असोत, त्याची
ं बाजू चक
ू
असो, बरोबर असो िकंवा चक
ू -बरोबरच्या मधली, पण त्याचं
ं हे च गोिलयाथ समोर लढणार्‍या डेिव्हडसारखं
(संदभर् - बायबलमध्ये गोिलयाथ ह्या पर्चंड योद्ध्याशी डेिव्हड ह्या छोट्याशा मल
ु ानं यद्ध
ु करून हरवलं होतं.)
लढा दे णं अनेकाना
ं पर्ेरणा दे ऊन जातं. शंभरातल्या नव्याण्णव वेळा हे 'िमशन इम्पॉिसबल'च असतं.

सध्या दे खील असाच एक वेडा, िविक्षप्त डेिव्हड अमेिरकारूपी महाकाय, महाशिक्तशाली गोिलयाथसमोर दं ड
थोपटून उभा आहे - ज्यिु लअन असाज.
ँ 'िविकलीक्स' नामक 'धोक्याची घंटा' वाजवणार्‍या वेबसाईटचा मख्
ु य
संपादक. ज्यानी
ं सवर्शिक्तमान अमेिरकेच्या सैन्यानं वाळवंटी, गरीब इराक आिण अफगािणस्तानात यद्ध
ु ाच्या
छायेत घडवलेले िनदर् यी उत्पात आिण केलेले अमानष
ु अत्याचार, त्याच्याच
ं सैन्याच्या 'अिधकृत'
कागदपतर्ाना
ं फोडून जगासमोर आणलेत. ज्यिु लयन असाज
ँ ह्याच वेबसाईटचा सावर्जिनक चेहरा आिण पर्वक्ता
आहे .

ज्यिु लअनचा चेहरा एखाद्या लहान मल

ु ासारखा िनरागस वाटतो, पण पर्ितभेचं आिण कुठल्यातरी वेगळ्याच
िनश्चयाचं तेज त्याच्या चेहर्‍यावर कायम जाणवतं. मी पिहल्यादा
ं िविकलीक्सनं फोडलेला अमेिरकी
यद्ध
ु िवमानाचा िव्हिडओ पािहला होता आिण जसे वैमािनक िव्हिडओगेम्स खेळत असल्यागत िशव्या दे त
जिमनीवरच्या नागिरकाना
ं िटपत होते आिण त्याचबरोबर मागून आलेल्या ऍम्ब्यल
ु न्सलाही त्यानी
ं सोडलं
नाही, ते पाहून माझ्या मनात अमेिरकेबद्दल असलेली पव
ू ीर्पासन
ू चीच भावना अजन
ू बळावली.

अमेिरका ही संधीसाधू आिण जगिवघातक शक्ती आहे . त्याना

ं स्वतःच्या दे शाखेरीज आिण त्यातही
भल्यामोठ्या कंपन्या आिण त्याच्या
ं बाजारपेठाखे
ं रीज कशाचीही पवार् नाही. आपलं शस्तर्सामथ्यर् आिण
बाजारपेठा अबािधत राखण्यासाठी तो दे श कुठलाही नैितक िकंवा अनैितक मागर् वापरून जगातल्या
कुठल्याही दे शाच्या सरकाराशी
ं खेळ करू शकतो. अगदी राष्टर्पर्मख
ु ापास
ं न
ू ते महत्वाच्या व्यिक्तंच्या खन
ु ाच्या
कटापयर्ंत कुठलाही मागर् वापरण्यास अमेिरका मागेपढ
ु े पाहत नाही. दोन्ही महायद्ध
ु ामध्ये
ं दोन्ही बाजंन
ू ा शस्तर्
िवकून आपली तंब
ु डी भरणारी अमेिरका असो, की शस्तर्ाच्या
ं बदल्यात हुशारी करून सोनं घेणारी अमेिरका
असो, जगावर राज्य करण्यासाठी कुठल्याही थराला जाण्याची वत्त
ृ ी तीच. एकदा जगातलं सवािधक
र् सोनं
ितजोरीत आल्यानंतर अमेिरकेला िवचारणारं कुणीच नव्हतं, त्यानी
ं धडाधड बेसम
ु ार डॉलसर् छापन
ू खिजना
भरून टाकला. जगाचे सगळे व्यवहार डॉलसर्मध्ये होत असल्याने, अमेिरकन डॉलसर्च्या छपाईला कुठलाच
आळा नाही. त्याच्या
ं मनात येईल िततकं चलन ते छापत होते. पण १९७० नंतर तेलाचं महत्व लक्षात
आल्यावर अमेिरकेनं ितथे मोचार् वळवला. मग अनेकानेक तेल उत्पादक दे शावर
ं ह्या न त्या पर्कारे िनयंतर्ण
ठे वन
ू अमेिरकेनं आपली तेलाची आवक आिण आपल्याकडील तेल कंपन्याची
ं भरभराट होत रािहल ह्याची
िनिश्चती केली. जागितक तेलाची उलाढाल 'डॉलसर्' मध्ये चालू ठे वन
ू अमेिरकेनं आपला डॉलसर् छापण्याचा धंदा

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

अबािधत रािहल ह्याची काळजी घेतली. गोल्ड डॉलसर् आता पेटर्ो डॉलसर् झाले. आपली तेलाची भक
ू
शमवण्यासाठी दिु नयाभर लोकशाहीचे ढोल बडवणारी अमेिरका सौदी अरे िबयाच्या जल
ु मी राजसत्तेकडे
काणाडोळा करते. पण हीच दत
ु ोंडी अमेिरका, त्याना
ं भीक न घालणार्‍या इराणच्या अलोकशाही कारभाराबाबत
मातर् फारच सजगता दाखवते. ह्याचं कारण, इराणनं थेट 'यरु ो' ह्या चलनामध्ये तेल िवकण्याचा घाट घातलाय,
आिण जर तो पर्त्यक्षात आला, तर जागितक पातळीवरील अगर्ेसर ते उत्पादक इराणमळ
ु े आजवर
डॉलरमध्येच होत असलेली तेल उलाढाल खप
ू कमी होईल आिण अमेिरकेच्या कुठलाही ताळतंतर् न ठे वता
लक्षावधी 'डॉलसर्' छापण्याला आळा बसेल. ज्यातनं आधीच मोडकळीला आलेली अमेिरकन अथर्व्यवस्था
साफ झोपण्याची िचन्ह िदसू लागतील. चीनसारख्या लोकशाहीचा गळा दाबणार्‍या दे शाला तोंडदे खले िवरोध
करणारी अमेिरका, पण
ू त
र् या त्याच्यावरच
ं अवलंबन
ू असल्याने कधीच काहीच करणार नाही, हे िनिश्चत आहे .
अमेिरकेकडे जेव्हढे डॉलसर् नसतील तेव्हढे चीनकडे असतील अशी िस्थती लवकरच येईल, कारण चीन
अमेिरकेला डॉलसर्च्या बदल्यात बॉन्ड्स दे ऊन अमेिरकेला बेल-आऊट करत आहे . हे सगळं जगापासन
ू
लपलेलं नाही, पण अमेिरकेचा दराराच असा आहे , की त्याच्यािवरुद्ध
ं 'बर्' काढणारे राष्टर्पर्मख
ु ही जगातन
ू नाहीसे
होतात. 'सद्दाम हुसेन' हे ताजं उदाहरण. सगळा तेलाचाच खेळ आहे . मध्यपव
ू ेर्मध्ये रिशयन वचर्स्वाला शह
दे ण्यासाठी ओसामा िबन-लादे न ला सीआयए तफेर् शस्तर्ं आिण पर्िशक्षण दे ऊन रिशयािवरूद्ध अमेिरकेनंच
वापरलं. रिशया िनघन
ू गेला आिण तािलबान अमेिरकन हात डोक्यावर घेऊन अफगािणस्तानात मनमानी
करू लागले. बद्ध
ु ाचे पत
ु ळे फुटले, भारतीय िवमान अपहरण घडलं, पण अमेिरकेला तािलबान हे धमाध
र्ं
असल्याचा साक्षात्कार ९/११ झाल्यावरच अचानक झाला. रातोरात तािलबान जगासाठी धोकादायक बनले.
मग अफगािणस्तान बेिचराख झाला आिण आता कसलेला फास अजन
ू आवळण्यासाठी इराकलाही फडतस
ू
कारणं दे ऊन झोपवण्यात आलं. जॉजर् बश
ु िसिनयरच्या कुवेत यद्ध
ु ावेळी झालेल्या अपमानाचा बदला जॉजर् बश
ु
ज्यिु नयरनं सद्दामला फाशी दे ऊन घेतला. तेलाचं भंडारही थेट अमेिरकेच्या हाती आलं. अफगािणस्तानावरचं
िनयंतर्ण हाती ठे वण्यासाठी आिण चीन व भारतावर नजर ठे वण्यासाठी अमेिरकेनं पािकस्तानला चच
ु कारत
ठे वण्याचं धोरण अंिगकारलेलं आहे . आिण एकीकडे जगातल्या सवात
र्ं मोठ्या दोन लोकशाही म्हणत
भारताच्या गळ्यात गळे घालणंही. अमेिरकेसारखा स्वतःच्या कल्याणासाठी करोडो लोकाची
ं आयष्ु य उद्धवस्त
करणारा दे श हा ओसामाहून जास्त धोकादायक आहे .

अमेिरकेचा फास भारतासारख्या स्वतःला होणारी महासत्ता म्हणवणार्‍या दे शालाही चक

ु लेला नाही.
लालबहादरू शास्तर्ीसारखा
ं दरू दृष्टीचा नेता भारताला शस्तर्महासत्ता बनवू शकत होता, पण त्याना
ं संपवण्याचं
कुकमर्ही सीआयएनंच केलं असल्याचे परु ावे आहे त. एव्हढं च कशाला भारतीय अणक
ु ायर्कर्माचे जनक आिण
अत्यंत कायर्क्षम शास्तर्ज्ञ डॉ. होमी भाभा ह्याना
ं संपवण्याचा कटही सीआयएचाच असल्याचं नेटवर थोडंसं
शोधलं तरी िमळू शकतं. इंिदरा गाधी
ं जेव्हा अमेिरकन कायर्कर्माच्या आड येऊ लागल्या आिण त्याचा
ं
सोिव्हएत रिशयाकडे झुकाव वाढू लागल्याचं जाणवलं तेव्हा त्याच्यावरही
ं दबाव आणण्यात आला होता.
अगदी खिलस्तानवाद्याना
ं खतपाणी घालण्यात अमेिरकेचा हातभार असण्याच्या शक्यता नाकारता येत
नाहीत. खिलस्तानवाद्यानी
ं घडवलेला 'किनष्क' िवमान अपघात सगळ्याच्याच
ं लक्षात असेल, पण कॅनडा
सरकार त्याच्या सतर्
ू धाराबद्दल
ं दाखवत असलेला मवाळपणा नजरे तन
ू सट
ु त नाही. अथात
र् खरं िकती
कॉिन्स्परसी िथअरीज िकती आिण दोघाचं
ं िमशर्ण िकती हे जरी आपल्या कधीच समोर येणारं नसलं, तरी
नजरे समोर घडणार्‍या घटनाचा
ं बारकाईनं अभ्यास केल्यास बरीच संगती लागू शकते. लालबहादरू शास्तर्ी
आिण होमी भाभाच्या
ं हत्येमध्ये सीआयएचा सहभाग असल्याचं सागणारी
ं ही एक साईट बघा.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

अमेिरकेच्या कुकमाची
र्ं यादी पार १९१४ सालापासन
ू आहे . जगाला अण्वस्तर्मक्त
ु करायला िनघालेली अमेिरका
स्वतःमातर् जगातली सवािधक
र् अण्वस्तर् बाळगन
ू आहे . आिण जगाच्या इितहासात आजवर अणह
ु ल्ला करून
एक िपढीच्या िपढी उद्ध्वस्त करणारा एकमेव दे श हा अमेिरकाच आहे . बारकाईनं बिघतल्यास आज जगाच्या
कानाकोपर्‍यात चाललेल्या सगळ्या संघषाचं
र्ं मळ
ू कुठून ना कुठून अमेिरकेपयर्ंत जातंच. पॅलेस्टाईन-इसर्ायल
असोत की कोसोवो-सिबर्या, भारत-पािकस्तान असोत की अफगािणस्तान-इराक िकंवा कॉकेशस पवर्तातली
छोटी मिु स्लम राज्यं आिण रिशया. जगभरात अराजक माजवन
ू स्वतःची तंब
ु डी भरण्याचा अमेिरकेचा धंदा
वषान
र्ं व
ु षर्ं िबनबोभाट सरू
ु आहे .

आिण अशा ह्या अमेिरकेचं अगदी धोतरच सोडून त्याच्या

ं हातात दे ण्याचं काम िविकलीक्स नं केलं.
जगभरच्या 'मानवी हक्का'चा
ं ठे का घेणारी, इतर दे शामधल्या
ं 'धािमर्क सिहष्णत
ु 'े चं मोजमाप करणारी किमटी
नेमणारी अमेिरका स्वतः इराक आिण अफगािणस्तानात काय रं ग उधळतेय हे िविकलीक्सच्या हजारो
अिधकृत अमेिरकी कागदपतर् आिण चक्क यद्ध
ु िवमानातनू च िटपलेल्या अिधकृत िव्हिडओंच्या माफर्त अगदी
थेट जगासमोर आलं. अमेिरकेसोबतच 'मानवी हक्क' आिण लोकशाहीचं पर्तीक(!) इंग्लंड आिण वंशवादाचं
उधाण आलेल्या ऑस्टर्े िलयाचीदे खील अबर्ू पार चव्हाट्यावर आली. पें टागॉन आिण अमेिरकी संरक्षण
मंतर्ालयापासन
ू सगळे च अपराधी आता हे सगळं बेकायदे शीर आहे आिण ह्यामळ
ु े आमच्या यद्ध
ु भमू ीतल्या
सैिनकाच्या
ं पर्ाणाना
ं धोका होऊ शकतो म्हणन
ू बोंबा ठोकताहे त. पण 'बंद
ू से गयी, वह हौद से नहीं आती' हे
त्याना
ं समजावण्याचा काहीच उपयोग नाही. हजारो िनरपराध लोकाना
ं केवळ गंमत म्हणन
ू ही मारलं गेल्याचे
िकस्से समोर आल्यानं तर सगळ्याच मंडळीची
ं तत
ू ास
र् तरी फेफे उडाली आहे . इंग्लंडमध्ये तर एका मानवी
हक्क विकलानं सैन्यावर केसेस करण्याची तयारी सरू
ु केलीय. आिण िविकलीक्स च्या पतर्कार पिरषदे त
चक्क अमेिरकेचाच एक पव
ू र् सैन्यािधकारी, ज्यानं पें टागॉनच्या अमानष
ु धंद्याना
ं कंटाळून पव
ू ीर् त्याची
ं
कागदपतर् फोडली होती, त्यानंही हजेरी लावली आिण जगभरासमोर अमेिरकन संरक्षणव्यवस्थेची कंुडली
माडली.
ं त्याचीच
ं औषधं त्यानाच
ं िमळताहे त हे पाहून छातीत थंडावा लाभला.

ज्यिु लयन असाज

ँ आिण कंपनीचा रस्ता फारच अवघड आहे . पिहल्या हल्ल्यात त्याना
ं यश िमळालंय. पण
िविक्षप्त असाजवर
ँ लगेच अमेिरकेसकट सगळ्याच अपराधी गटानं फास आवळायला सरू
ु वात केलीय.
असाजचं
ँ बालपण आिण तरूणपण फक्त इथन
ू ितथे िफरण्यात गेलं आिण असामान्य बिु द्धबरोबरच येणारा
िविक्षप्तपणा त्याच्यात आहे च. एकदा लग्न झालं आिण मग थोड्याच
ं वषात
र्ं मल
ु ानंतर घटस्फोट, मग
मल
ु ाच्या ताब्यावरून कोटर् संघषर्. मग बायकोचं मल
ु ासोबत परागंदा होणं आिण मग ह्याचं कंटाळून पन्
ु हा जागा
बदलणं. त्यानं यिु नव्हिसर्टी ऑफ मेलबोनर्मध्ये िशक्षण घेतलं, पण कधी िडगर्ी घेतली नाही. तो अितशय
कुशल हॅकर आहे आिण नंतर तो ओपन सोसर् सॉफ्टवेअर चा खंदा समथर्क बनला. तो जे काही िशकलाय ते
सगळं स्वतःच वाचन
ू आिण सरावानं. त्याचं वाचन पर्चंड आहे . गिणत, भौितकशास्तर्ापासन
ू ते थेट तत्वज्ञान
आिण न्यरू ोसायन्सपयर्ंत त्याचं वाचन आहे . अथातच
र् तो िविक्षप्त आहे , त्याचबरोबर एकटाच असल्याने
अय्याशही. त्यामळ
ु े त्याचे आपल्या जन्
ु या पर्वक्तीसोबतच अजन
ू ही काही िस्तर्यासोबत
ं संबंध होते. त्याचाच
फायदा घेऊन, पिहल्या लीकच्या पाठोपाठ स्वीिडश पोिलसानी
ं असाजिवरुद्ध
ँ बलात्काराच्या दोन केसेस दाखल
केल्या. पण चोवीस तासाच्या
ं आतच त्याच्यावरचे आरोप िनराधार असल्याने मागे घेण्यात आल्याचं
पोिलसानी
ं सािगतलं
ं . ही सगळी केवळ सरू
ु वात आहे .

असाज
ँ आिण त्याच्या िमतर्ाना,
ं जे िविकलीक्समध्ये िबनपैशाचे कामं करतात आिण अिधकृत कागदपतर्ात
ं न
ू
कुणाच्या जीवाला धोका करू शकणारी मािहती ओळनओळ वाचन
ू , संपािदत करून जगासमोर आणतात,

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

संभाव्य धोक्याची
ं कल्पना असणारच. अमेिरकेसारख्या दे शाशी थेट शतर्त्ु व जीवावरही बेतू शकतं. पण सध्या
बहुतक
े हीच असाजची
ँ ढाल बनू शकते. कारण आता असाजला
ँ काही झालं, तर थेट अमेिरकेकडे बोटं उठतील.
पण अमेिरकेला ह्या सवाचीच
र्ं सवय आहे . ताकदीच्या बळावर त्यानी
ं पव
ू ीर्ही अनेक आवाज दडपले आहे त.
पढ
ु े ही दडपत राहतील. पण महत्वाचं हे आहे , की िकतीही दडपशाही झाली, तरी असं 'िमशन इम्पॉिसबल'
लढण्यासाठी कोणी ना कोणी असाजसारखे
ँ उभे राहतीलच. असाजची
ँ बाजू चक
ू की बरोबर ह्याचा िनणर्य ज्याने
त्याने घ्यावा, पण तो अमेिरकेिवरूद्ध वैयिक्तक स्वाथासाठी
र् नक्कीच लढायला उभा नाहीये. त्याला शभ
ु ेच्छा!

(पर्स्तत
ु लेखासाठी मी पव
ू ीर् वाचलेले काही िवरोप, आंतरजालावर उपलब्ध असलेली मािहती आिण
िविकपीिडया चा संदभर् घेतला आहे .)

िवद्य
िवद्यााधर नीळकं ठ िभस
िभसेे http://thebabaprophet.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

एक वादळ
दळीी व्यिक्तमत्व

भिवष्यकालामधे जर कधी आिण कोणी, चीन या दे शाचा इितहास परत एकदा िलहावयाचे ठरवले तर 10
िडसेंबर 2008 या िदवसाची नोंद, कदािचत सव
ु णाक्षरातच
र् करावी लागेल. या िदवशी चीनमधल्या 2000
बिु द्धमान िवचारवंतानी,
ं एक जाहीरनामा आंतरजालाच्या माध्यमातन ू पर्सत
ृ करून, भिवष्यात आपला दे श
कसा असावा याबद्दलच्या आपल्या कल्पना पर्िसद्ध केल्या होत्या. चीनमधल्या एकािधकारशाही व साम्यवादी
शासनासाठी हा जाहीरनामा एखाद्या बॉम्बगोळ्यासारखा होता यात शंकाच नाही. हा जाहीरनामा तयार
करण्यामागे जी काही मंडळी होती त्यात एक व्यक्ती पर्मख
ु होती. या व्यक्तीचे नाव होते िलऊ िशयाओ बो(Liu
Xiaobo). 10 िडसेंबरच्या या जाहीरनाम्यात असे होते तरी काय? हे बघण्याआधी, गेल्या 100 वषामधे
र्ं
चीनमधली राजकीय पिरिस्थती कशी होती व आहे हे बघणे महत्वाचे वाटते. कारण या पिरिस्थतीच्या
पाश्वर्भम
ू ीवरच या जाहीरनाम्याचे महत्व समजणे शक्य होते.

चीनची राज्यघटना 1898 साली जरी पर्थम िलिहली गेली असली तरी मानवािधकार व राजकीय अिधकार
याच्याबद्दलच्या
ं आंतराष्टर्ीय
र् समझौत्यावर सही करण्यासाठी िचनी पर्ितिनधीने सही करण्यासाठी 1998 साल
उजाडावे लागले. या 100 वषाच्या
र् उिशरामागे चीनमधे झालेली पर्चंड िस्थत्यंतरे कारणीभत
ू होती. 1949 मधे
लोकसत्ता या गोंडस नावाखाली िचनी कम्यिु नस्ट पक्षाने स्थापन केलेली पक्षसत्ता, 1957 मधली उजव्या
िवचारसरणीच्या लोकािवरुद्धची
ं मोिहम, 1958-60 मधली the Great Leap Forward , 1966-59 मधली
सास्क
ं ृ ितक कर्ाती
ं आिण 4 ज़न
ू 1989 मधे िटआनानमेन चौकामधे झालेली िवद्याथ्याची
र्ं कत्तल या सगळ्या
भयानक पर्संगाच्यात
ं न
ू िचनी जनतेला जावे लागले आहे . या सगळ्या िस्थत्यंतरात,
ं कोटी लोक तरी मारले
गेले आिण अनेक िपढ्या त्याचे
ं स्वातंत्र्य, आनंद आिण मानवी अिधकार िहरावन
ू बसल्या आहे त. आंतराष्टर्ीय
र्
समझौत्यावर सही केली असली तरी मानवी अिधकाराचे
ं संरक्षण कसे करणार? आिण मानवी अिधकार व
राजकीय अिधकार म्हणजे नक्की काय? हे िचनी सरकारने अजन
ू ही अचक
ू शब्दामधे
ं सािगतले
ं ले नाही व या
साठी काही लोक करत असलेले आंदोलन (weiquan rights movement ) िचरडून टाकण्याच्या मागे
सरकार पर्यत्नशील असते.
या सवर् पाश्वर्भम
ू ीमळ
ु े दे शामधली राजकीय पिरिस्थती व मानवी अिधकार नागिरकाना
ं पर्दान करण्याबद्दलची
पर्गती या दोन्ही गोष्टी पण
ू प
र् णे िथजल्यासारख्या झाल्या आहे त. यावर उपाय म्हणन
ू हा जाहीरनामा पर्थम
दे शाची म्हणन
ू असलेली 6 मल
ू भत
ू सतर्
ू े सच
ु वतो. ही सतर्
ू े आहे त, संपण
ू र् वैयिक्तक स्वातंत्र्य (Freedom),
मानवी अिधकार (Human rights), समता (Equality) ,सत्तेचे समतोल िवभाजन (Republicanism),

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

लोकशाही ( Democracy) ,राज्यघटनेनस

ु ार शासन ( Constitutional rule). ही सतर्
ू े अंमलात
आणण्यासाठी हा जाहीरनामा खालील बदल िकंवा सध
ु ारणा सच
ु वतो.
1. नवी राज्यघटनाA New Constitution.
2. सत्तेचे िवभाजनSeparation of Powers.
3. लोकपर्ितिनधी गह
ृ ामाफर्त लोकशाहीचे पालन Legislative Democracy.
4. स्वतंतर् न्याय संस्था An Independent Judiciary.
5. सरकारी नोकरावर
ं लोकाचा
ं अंकुश Public Control of Public Servants.
6. मानवी अिधकाराबद्दल
ं खातर्ी Guarantee of Human Rights.
7. शासनातील लोक सेवकाच्या
ं िनवडीसाठी िनवडणक
ू ा Election of Public Officials.
8. शहरी गर्ामीण समता Rural–Urban Equality.
9.पक्ष स्थापन करण्याचे स्वातंत्र्य Freedom to Form Groups.
10. लोक समद
ु ायास जमा होण्याचे स्वातंत्र्यFreedom to Assemble.
11. उच्चार स्वातंत्र्य Freedom of Expression.
12.धािमर्क स्वातंत्र्य Freedom of Religion.
13. नागिरक शास्तर्ाचे िशक्षणCivic Education.
14.खाजगी मालमत्तेला संरक्षण Protection of Private Property.
15. आिथर्क व कर सध
ु ारणाFinancial and Tax Reform.
16. सामािजक संरक्षणSocial Security.
17. पयावरण
र् संरक्षणProtection of the Environment.
18. मध्यवतीर् व िवभागीय सत्ता िवभाजनA Federated Republic.
19. नडजोड व वाटाघाटीनी
ं िववाद सोडवणे Truth in Reconciliation.
हा जाहीरनामा आंतरजालावर पर्िसद्ध झाल्याबरोबर िचनी सरकारचे िपत्त साहिजकच खवळले. या
जाहीरनाम्यामागे मख्
ु य कोण आहे हे शोधण्याला िचनी सरकारला फारसे पर्यास पडले नाहीत. कारण िलऊ
िशआयो बो याचे नाव बिघतल्याबरोबर त्याच्या आधीच्या कारवाया मािहत असल्याने पोिलसानी
ं त्याला
लगेच पकडले. िजिलन पर्ातातल्या
ं चागच
ं नु मधे 1955 साली िलऊचा जन्म झाला. त्याचे कुटंु ब बद्ध
ु ीवंताच्यात
ं
गणले जात असल्याने त्याच्या वडीलाना
ं माओच्या आदे शापर्माणे 1969 ते 1973 या कालात इनर
मंगोिलयाच्या वाळवंटी भागातल्या एका शेतावर शेतमजरू म्हणन
ू काम करण्यास भाग पाडले गेले. िलऊ
तें व्हा वडीलाच्याबरोबर
ं तेथे गेला. तो 19 वषाचा
र् झाल्यावर त्याला िजिलन पर्ातातल्या
ं एका खेड्यात
शेतीकामगार म्हणन
ू व नंतर एका घर बाधणी
ं कंपनीत मजरू म्हणन
ू पाठवण्यात आले. 1976 मधे त्याने
िजिलन िवद्यापीठात िशक्षण घेण्यास सरु वात केली व 1982 मधे त्याने B.A. पदवी संपादन केली आिण
Beijing Normal University मधन
ू तो 1984 मधे M.A. झाला. नंतर त्याने तेथेच िशकवण्यास सरु वात
केली व 1988 मधे डॉक्टरे ट िमळवली. 1980 मधे त्याने िलिहलेल्या Critique on Choices – Dialogue
with Li Zehou and Aesthetics and Human Freedom या शोध पर्बंधामळ
ु े तो शैक्षिणक क्षेतर्ामधे
एकदम पर्काशात आला. 1988 व 1989 मधे अमेिरकेतील कोलंिबया िवद्यापीठ, ऑस्लो िवद्यापीठ व हवाई
िवद्यापीठ येथे visiting scholar म्हणन
ू कायर्रत होता.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

िटआनानमेन चौक आंदोलन

1989 मधे िटआनानमेन चौकामधे झालेल्या आंदोलनाच्यावेळी तो अमेिरकेत होता. या आंदोलनाची बातमी
कळताच तो मायदे शाला परत आला व आपल्या तीन सहकार्‍यासह
ं त्याने या चौकात सत्यागर्ह व उपोषण सरू
ु
केले. या नंतर जेंव्हा िचनी सैन्याने िवद्याथ्याचा
र्ं उठाव मोडून काढण्यासाठी बेफाम गोळीबार सरू
ु केला तें व्हा
िलऊने त्याच्याशी
ं वाटाघाटी करून िवद्याथ्याना
र्ं बाजन
ू े मागर् काढून िदला व हजारो िवद्याथ्याचे
र्ं पर्ाण वाचवले.
यामळ
ु े िलऊ व त्याचे सहकारी याना
ं “the Four Junzis of Tiananmen.” असे नाव िमळाले आहे . त्याच्या
या सत्यागर्हामळ
ु े त्याला 1989मधेच दे श िवरोधी कारवायाच्याबद्दल
ं तरु
ु ं गात टाकण्यात आले 1996 मधे
िशक्षा भोगून झाल्यावर कम्यिु नस्ट पक्षावर टीका केल्याबद्दल त्याला 3 वषेर् ‘कष्टाद्वारे पर्बोधन’ या
कायर्कर्माच्या अंतगर्त, मजरू म्हणन
ू पाठवले गेले. 2004 साली जेंव्हा त्याने चीन मधल्या
मानवािधकारासं
ं बंधी एक अहवाल िलिहण्यास सरु वात केली तें व्हा पोिलसानी
ं त्याचा संगणक, नोट्स वगैरे
जप्त करून नेले. 2005 पासन
ू 2008 पयर्ंत तो घरामधे स्थानबद्ध असल्यासारखाच होता.
2008 मधल्या जाहीरनाम्यानंतर त्याच्यावर परत एकदा खटला भरण्यात आला व 11 वषाचा
र् तरु
ु ं गवास व 2
वषासाठी
र् राजकीय हक्क काढून घेणे या िशक्षा त्याला फमावण्यात
र् आल्या. तो सध्या िलआओिनंग
पर्ातातल्या
ं िजन्झोऊ येथील तरु
ु ं गात िशक्षा भोगत आहे . िलऊ िशयाओ बो हा िचनी जनतेचा पर्थम कर्माकाचा
ं
शतर्ू असल्याचे आता िचनी सरकारने जाहीरच करून टाकले आहे .

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

िलऊ िशयाओ बो व त्याच्या

ं पत्नी िलऊ िशया
अशा या वादळी व्यिक्तमत्वाला 2010 सालचा जागितक शाती
ं बद्दलचा नोबल परु स्कार जाहीर झाल्याने िचनी
सरकारची परत एकदा मोठी अडचणीची पिरिस्थती िनमाण
र् झाली आहे . या आधी दलाई लामाना
ं हा परु स्कार
िमळाल्यावर अशीच काहीशी पिरिस्थती िनमाण
र् झाली होती. एका िचनी नागिरकाला हा परु स्कार िमळाला
म्हणन
ू आनंद व्यक्त करणे सोडूनच द्या, या उलट, िचनी सरकार अत्यंत चवताळल्यासारखे वतर्न करत आहे . हे
पािरतोिषक िमळाल्याची बातमी पर्थम दाबन
ू च टाकण्यात आली. िचनी सरकारने नॉवेर्च्या सरकारवरच पर्थम
आग पाखडली. पण या सरकारने आपला या पािरतोिषकाशी
ं काहीच संबंध नसल्याचे साग
ं न
ू टाकले. आता
सरकारी माध्यमे नोबेल पािरतोिषक सिमती कशी चीन िवरोधी आहे याच्या पर्चारात गंुतली आहे त. िलऊ
िशयाओ बो याच्या
ं पत्नीला सध्या घरात स्थानबद्ध करून ठे वले गेले आहे व त्याचा
ं सेल फोन त्या िलऊ याना
ं
भेटून आल्यानंतर बंद करण्यात आला आहे . िलऊ िशयाओ बो यानी
ं आता हे पािरतोिषक िटआनानमेन
चौकात बळी गेलेल्याना
ं आपण अपर्ण करत असल्याचे साग
ं ून टाकले आहे .

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

िलऊ िशयाओ बो याच्या

ं पत्नी िलऊ िशया याच्या
ं सदिनकेमधे जाण्यास पतर्काराना
ं बंदी करण्यात आली.
चीनमधे ितथल्या कम्यिु नस्ट पाटीर्ची दे शावर एवढी मगरिमठी आहे की िलऊ िशयाओ बो हे नाव सद्ध
ु ा अनेक
िचनी िवद्यापीठातल्या िवद्याथ्याना
र्ं माहीत नाही. असे िवद्याथीर् तरु
ु ं गात असलेल्या एका गुन्हे गाराला कसे
पािरतोिषक िमळाले म्हणन
ू आश्चयर् व्यक्त करत आहे त पण त्याच वेळी अनेक वषेर् तरु
ु ं गात असलेले नेल्सन
मंडल
े ा िकंवा िमयानमारच्या शर्ीमती आंग सान स्यु की याची
ं नावे माहीत असल्याने िलऊ िशयाओ बो याच्या
नोबेल पािरतोिषक िमळवणार्‍या कायासं
र् बंधीची मािहती शोधन
ू काढण्याच्या पर्यत्नात हे िवद्याथीर् आहे त आिण
हे च तर िचनी शासनाला नको आहे . िचनी न्याय संस्थेने नोबेल पािरतोिषक िमळवणार्‍या व्यक्तीला गुन्हे गार
ठरवन
ू त्याला 11 वषाची
र् तरु
ु ं गवासाची िशक्षा िदली आहे यावरून ही न्यायसंस्था पर्त्यक्षात िकती बेगडी आहे हे
जगातील लोकाना
ं िदसन
ू आले आहे . िचनी सरकार व िचनी न्यायसंस्था हे जगभरच्या लोकासाठी
ं एक
िवनोदाचे साध्य झाले आहे हे नक्की.

चदर्
ंदर्शे
शख खरआठवले
े रआठवले http://chandrashekhara.wordpress.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

खरैरखे
खड े ी ती ल अ ध
ं ार

कामािनिमत्त मी बराच पर्वास करते. ज्या गावाचे नाव कधी ऐकलेही नव्हते, अशा गावातही
ं जाते. ितथल्या
लोकाशी
ं बोलते. भग
ू ोलाच्या पस्
ु तकाने मनावर पक्क्या ठसवलेल्या सीमारे षा या पर्वासात नकळत अदृश्य
होत जातात. गाव, तालक
ु ा, िजल्हा, राज्य इतकेच नव्हे तर राष्टर्ाचीही सीमारे षा आपल्याला मािहतीच नसती -
तर काय झालं असतं, असा एक िवचार मधन
ू च कधीतरी मनात डोकावतो.

अशा पर्कारच्या कृितर्म सीमारे षाचा

ं अथातच
र् एक फायदाही असतो. आपल्या मनात ’आतले’ आिण ’बाहे रचे’
अशी एक िभंत तयार झालेली असते. ’आत’ल्याशी ं आपली सास्क
ं ृ ितक वीण घट्ट जळ
ु लेली असते. मातर्
त्याचवेळी आपण ’बाहे र’च्याशी
ं नाते पर्स्थािपत करताना साहसाचाही अनभ
ु व घेत असतो. सीमारे षच्
े या
आतल्या जगावर बाहे रच्या जगाचा सतत पिरणाम घडत असतो आिण त्यामळ
ु े आतले जगणे आपल्याही
नकळत अिधक पर्गल्भ आिण समद्ध
ृ होत जाते.

पण ज्याच
ं जगच मळ
ु ी मयािदत
र् पिरघात बाधलं
ं गेलं आहे , त्याच
ं काय होत असेल? त्याच्या
ं जीवनाला या
बंधनाने काही बाधा येत असेल का? जगण्याच्या भौितक मयादाम
र्ं ळ
ु े माणसाची
ं स्वप्नही मयािदत
र् राहत
असतील का? असे अनेक पर्श्न आनंदपरु च्या (िहं दी भाषेपर्माणे ’परु ’ असचं िलिहते आहे मी!) वाटे वर माझ्या
मनात येत होते.

आनंदपरु हे मध्य पर्दे शातील िविदशा िजल्ह्यातील गाव. तसं बघायला गेलं तर राजधानी भोपाळपासन
ू ते
अवघ्या १२० िकलोमीटर अंतरावर आहे . पण स्वत:ची गाडी घेऊन गेलो तरी हे अंतर पार करायला चार
साडेचार तास सहज लागतात. (आिलकडे पिरिस्थती थोडी सध
ु रली आहे म्हणा!) खड्डय़ात
ं न
ू रस्ता शोधायला
भरपरू कल्पकता, िचकाटी आिण दरू दृष्टी लागते. इथल्या सावर्जिनक वाहतक
ू व्यवस्थेच्या मनमानी
कारभारापढ
ु े पण्
ु यातली बसबाहतक
ू ही कौतक
ु ास्पद वाटते!

आनंदपरु हे तीनशे घराच

ं गाव. इथे दहावीपयर्ंत शाळा आहे . दरू ध्वनी केंदर् आहे . मख्
ु य म्हणजे पिरसरातल्या
गावासाठी
ं हे बाजा◌्राचं िठकाण आहे . सोमवार हा आठवडी बाजाराचा िदवस. पण एरवी दे खील छोटया
मोठया गोष्टीसाठी
ं माणसे (मख्
ु यत्वे परू
ु ष) आनंदपरु ला येतात. ’िबजली, सडक, पानी’ हे इथले कायमचे
तर्ासाचे आिण म्हणन
ू चचेर्चे िवषय! भारतातलं एक पर्ाितिनिधक खेड!ं

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

पढ
ु े पाच-सहा िकलोमीटर अंतरावर आतल्या भागात गेलं की मातर् आनंदपरु म्हणजे स्वगर् वाटायला लागतो.
हे ही भारताचं पर्ाितिनिधक िचतर्! त्या िदवशी आम्ही खैरखेडीची वाट पकडली, तेव्हा सवात
र् आधी सामोरी
आली ती लाल धळ
ू . आिण त्यानंतर आम्हा पाहुण्याना
ं ’पाहायला’ आलेला बालचम!ू

ममता ही त्या गावातली एक चण

ु चण
ु ीत मल
ु गी. आठवीनंतर इतर मल
ु ीची
ं सोबत नसल्याने ितची शाळा
सट
ु ली. पण इथे बायकाचे
ं बचत गट स्थापन करण्यात आिण ते चालवण्यात ती पढ
ु ाकार घेत.े सायकल
चालवता येणारी गावातली ही एकमेव मल
ु गी! िस्तर्याच्या गटाच्या
ं बैठका झाल्यावर ममताचे माझ्याकडे
आणखी एक काम आहे . ते म्हणजे मल
ु ीची
ं बैठक घेण्याचे.

ममताने येथे ’िकशोरी गट’ स्थापन केला आहे . ममताने बोलवन

ू आणल्यानंतर िकशोरी गटाच्या सात मल
ु ी
मान खाली घालन
ू माझ्यासमोर येऊन बसल्या. नजरे च्या खाणाखण
ु ानी
ं त्याचा
ं आपापसात
ं संवाद चालू होता.
पण माझ्याशी मातर् त्या बोलायला तयार नव्हत्या. माझ्यासारख्या बाहे रच्या जगातल्या व्यक्तीशी बोलण्याचा
हा त्याच्या
ं आयष्ु यातला बहुधा पिहलाच पर्संग होता.

ममताने त्याना
ं माझी ओळख करून िदली. मी पण्
ु याहून आले आहे , काय काम करते वगैरे सािगतलं
ं . त्या
सातही जणी माझी नजर चक
ु वत नस
ु त्याच हसत होत्या. पल
ू साधावे
ं त असं जणू आमच्यात काहीच
नव्हत...मला ते एक मोठं आव्हान वाटल!

गप्पाना
ं सरू
ु वात व्हायला थोडा वेळ गेला खरा पण हळूहळू त्याच्या
ं पिरिस्थतीचे एक एक पदर उलगडू लागले.
त्या सात जणीपै
ं की पाच जणी कधीच शाळे त गेलेल्या नव्हत्या. उरलेल्या दोघी ितसरी चौथीपयर्ंत िशकून
थाबल्या
ं होत्या आिण आता अक्षरओळखही िवसरल्या होत्या. गावात चौथीपयर्ंतच शाळा आहे त्यामळ
ु े मल
ु ी
फार फार तर ितथवरच िशकतात. नंतर धाकटया भावंडाना
ं साभाळायला
ं त्या घरात हव्या असतातच.

’तम्
ु ही िदवसभर काय करता?’ या माझ्या पर्श्नावर ’कुछ नही’ हे एकमख
ु ी उत्तर आलं. मी खोदन
ू खोदन
ू
िवचारल्यावर त्याना
ं जरा मजा वाटायला लागली आिण त्या खल
ु ल्या, बोलायला लागल्या. दहा बारा वषाच्या
र्ं
या कोवळ्या मल
ु ी घर झाडण्यापासन
ू ते जनावरासाठी
ं चारा आणण्यापयर्ंत आिण लहान भावंडाना
ं
साभाळण्यापास
ं न
ू ते िविहरीवरून पाणी आणण्यापयर्ंत सवर् कामं करतात. या कामात
ं त्याचे
ं िदवसाला सहा ते
आठ तास सहज जातात.

त्या सातपैकी दोन मल

ु ीचं
ं लग्न झालं होतं! त्याना
ं लग्नाचा अथर् तरी समजला होता की नाही दे व जाणे! त्या
अजन
ू ’परु े शा मोठया झालेल्या नाहीत’ (हे त्याचे
ं च शब्द!) म्हणन
ू सध्या त्या आई-विडलाकडे
ं राहत होत्या.
इतर मल
ु ीची
ं स्वप्नही ’लग्न करून नवरा िमळवणे’ याचे सीमेवर रें गाळताना िदसली.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

या मल
ु ी आजपयर्ंत गाव सोडून कोठवर जाऊन आल्या आहे त, याची चौकशी केली आिण आश्चयाचा
र् आणखी
एक धक्का बसला. अवघ्या पाच िकलोमीटर अंतरावरच्या आनंदपरु लाही त्यातल्या दोघी कधीच गेल्या
नव्हत्या. जास्तीत जास्त दरू जाऊन आलेली होती ती रमा. पंचवीस िकलोमीटरवर असलेल्या िसरोंजला ती
एकदा जाऊन आली होती. ितचा अपवाद वगळता कोणतीही मल
ु गी बसमध्ये बसलेली नव्हती. इतर चौघी त्या
मानाने भाग्यवान म्हणायच्या - त्यानी
ं बस िनदान पािहली तरी होती. दोन मल
ु ीनी
ं तर बस पािहलीही नव्हती.
तीन मल
ु ीना
ं आगगाडीच िचतर् पािहल्याचं आठवतं होतं. पण अथातच
र् आगगाडीत त्या कोणीही बसलेल्या
नव्हत्या. बाप- चल
ु ता - मामा - भाऊ याच्या
ं सायकलवर कधीतरी लहान असताना त्या बसल्या होत्या. पण
सायकला चालवणं ही गोष्ट त्याना
ं अशक्यपर्ाय वाटत होती. सायकल चालवल्याबद्दल गावातले लोक काय
म्हणतात ते ममता िचडून सागत
ं होती तर या सगळ्या त्यावर मस्त हसत होत्या.

त्यानी
ं कोणीच टीव्ही पािहलेला नव्हता. गावात एक दोन लोकाकडे
ं च रे िडओ आहे . पण त्यावर आवजर्न
ू काही
ऐकायचं असतं हे या मल
ु ीना
ं मािहतीही नाही. िचतर्ाचं
ं , गोष्टीचं
ं पस्
ु तक त्याच्या
ं कल्पनाशक्तीपिलकडे आहे .
आिण त्याचे
ं खॆळ? त्याबद्दल त्याना
ं काहीही सागता
ं आलं नाही. कृष्ण मातर् त्याना
ं चागलाच
ं मािहती आहे . हा
कृष्ण नावाचा दे व सगळीकडे असा ऐसपैस िवराजमान असतो.. मौिखक परं परे बद्दल अशा वेळी आदर
वाटतोच.

पिरिस्थतीने पाश आवळलेल्या या मल

ु ीना
ं भिवष्याची काहीही स्वप्नं नाहीत. वतर्मानाच्या मयादे
र् ची जाण
नाही आिण त्यामळ
ु े त्यात काही बदल घडवन
ू आणण्याची ऊमीर्ही नाही. आला िदवस जातो, हे त्याच्या
ं
अनभ
ु वाच्या
ं इवल्याशा गाठोडयामळ
ु े त्याना
ं परु े से उमगले आहे . पण या िदवसाला, आिण पयायाने
र् जगण्याला
आपण काही आकार दे ऊ शकतो, याची त्याना
ं जाणीवच नाही. दोष त्याचा
ं नाही आिण पिरिस्थतीने
गाजले
ं ल्या त्याच्या
ं आई विडलाचाही
ं नाही.

या मल
ु ी अशाच मोठया होणार. एक िदवस लग्न करून घर चालवायची, पोराबाळाना
ं वाढवायची जबाबदारी
घेणार. याच्या
ं आयष्ु यात करमणक
ू , िवशर्ाती,
ं ध्येय, वेगळया वाटा, मनस्वीपणा .. असले शब्द असतील? की
कधीच असणार नाहीत?

याना
ं त्याच्या
ं पंचकर्ोशीचीही मािहती नाही. याच
ं राज्य कोणत? याचा
ं दे श कोणता? याच
ं जग कोणत? याना
ं
आिण मला जोडणारा धागा तरी कोणता?

याच्या
ं आईच आिण आजीचही आयष्ु य असच असणारं ! त्याच्या
ं आयष्ु यात फक्त द:ु ख आिण वेदनाच
असतील असं मी नाही म्हणणार. मातर् सख
ु ाच्या, आनंदाच्या कल्पना पारं पिरक िकती आिण ’स्व’च्या
जाणीवेतन
ू आलेल्या िकती? माझ्या मनात पर्श्नाची
ं मािलका सरू
ु होती.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

समीरने मला वेळ झाल्याची खण

ू केली. माझं घडयाळाकडं लक्ष गेलं. गेलं वषर्भर माझ घडयाळ अधन
ू मधन
ू
चक्क उलटं चालतयं. पण त्यामळ
ु े माझ फारसं काही िबघडत नाही. एक तर शहरात ज्याच्या त्याच्या हातात
घडयाळ असतं - त्यामळ
ु े कोणालाही वेळ िवचारता येत.े दस
ु रं म्हणजे थोड ठाकठीक केलं की माझ घडयाळ
नीट चालायला लागतं. आिण मख्
ु य म्हणजे घडयाळाच्या तालावर न नाचण्याची चैन मला करता येत.े

पण इकडे पाहावे तर याचे

ं िदवस आिण वषर्ं गोठून गेली आहे त. सगळयाची
ं जर हीच पिरिस्थती असेल, तर
कोणी कोणाला हात धरून पढ
ु े न्यायचे? याना
ं ’आतले’ आिण ’बाहे रचे’ जग हा संघषर् नाही - कारण
याच्यासाठी
ं दस
ु रे जगच अिस्तत्त्वात नाही. याना
ं बाहे रचे’ जग दाखवायला हवे. पिरिस्थतीने याच्याभोवती
ं
बाधले
ं ल्या िभंती तोडायला हव्यात. िनदान बाहे रचा वारा येईल इतकी तरी फट िनमाण
र् करायला हवी. त्याने
काही जन
ु े बरू
ु ज ढासळले, तर त्याची अपिरहायर्ता समजन
ू घ्यायला हवी.

मला कृितर्म सीमारे षा मािहती होत्या. िदवसेंिदवस त्या पस

ु ट होत जाऊन माझ्यासाठी जग ’एक’ होत आहे
याचे मला अपर्प
ू वाटते. मातर् इकडे याचे
ं जग फक्त एक वाटावे इतके बंिदस्त आहे . याच्यासाठी
ं बाहे रचे, दस
ु रे
जग ही गरज आहे . सामािजक वास्तवाच्या या घट्ट िभंतीतन
ू पलीकडे पोचण्यासाठी अथक पर्यत्न करणे,
बाहे रच्या जगाला सामोरे जाणे – हा याच्यासाठी
ं एकाच वेळी वेदनेचा आिण सज
ृ नाचा अनभ
ु व असेल. पण तो
त्याना
ं कधी घेता येईल का?

(टीप: हा अनभ
ु व २००३– ०४ मधला. आशा आहे की आता ितथले िचतर् बदलले असेल!)

सिवत
सिवताा कु लकण
लकणीर्ीर् http://abdashabda.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

एक िजव
िजवंत
ं सत्य
सत्य…..आिण
आिण अम्म
अम्माा…..

’मत्ृ य’ू ……..व्यक्ती जन्माला आल्या आल्या िलहीले जाणारे एक शाश्वत अटळ भिवष्य!!!तिरही त्याबद्दल बोलणे,
त्याचा िवचार करणे नेहेमीच टाळले जाते….. जन्म नावाच्या नाण्याची झाकलेली , अंधारातली लपवलेली ,
नावडती दस
ु री बाज…
ू …..एक ना एक िदवस तो येणार, कधी कळत कधी नकळत, कधी अचानक कधी ितष्ठत
ठे वन
ू कसाही तो येणार त्याच्या ईच्छे ने!!!! अनेक स्वप्नाना
ं , भिवष्याच्या िवचाराना
ं ठरावाना
ं टुकटूक करून
अध्यावर
र् डाव मोडायला लावणारा तर कधी ,” ने रे बाबा आता सट
ु का कर!!” अशी आजर्व करायला लावणारा…..
सवर्पिरिचत असे हे कटू सत्य पण माणसाच्या ’अहं ’ ला त्याची पवार् कुठे !!! स्वत:च्याच िवश्वात रममाण माणस
ु
ईतराच्या
ं मरणाकडेही अिलप्तपणे बघू शकतो!!! तसा िवचार करता हीच रचना योग्यही असावी कारण जीवन
म्हणजे ईच्छा, अपेक्षा, स्वप्नं आिण त्याची
ं पत
ु त
र् ा, आनंद, पर्काशाची बाज…
ू ………. मत्ृ यब
ू ाबत मातर् नेहेमी
सावटाची भाषा!!! माणस
ू खरचं मत्ृ य़ल
ू ा घाबरतो की माझ्या नसण्याने जगाचे कािहही अडत नाही या जािणवेला
घाबरतो हा ही एक पर्श्न आहे …… ’जन पळभर म्हणतील हाय हाय’ हे आपल्या मरणापयर्ंतच्या अनभ
ु वातन
ू अगदी
परु े परु उमगलेले असते आिण हीच खंत उरात दाटत असावी!!!
म◌
ृ ्त्यच्
ू या छायेत, सािनध्यात रहाणाऱ्या माणसािवषयी,
ं त्याच्या
ं धैयािवषयी
र् िकंबहूना शेवट ईतका जवळून
पहाणाऱ्या या माणसाच्या
ं जगण्यात िततकीच सहजता उरत असेल का यािवषयी मला नेहेमीच कुतह
ू ल वाटते!!!
डॉक्टसर्, नसेर्स, खन
ू ाचा शोध घेणारे पोलीस, फाशी दे णारे माणसं आिण स्मशानात कामं करणारी माणसं कायम
कुतह
ु लाचा िवषय असतो माझ्यासाठी………..
’अमरधाम’ िकंवा सोप्या भाषेतलं स्मशान हा शब्द नस
ु ता उच्चारतानाही एक बोच मनाला स्पशर्न
ू जाते…..
गाडीतन
ू जाताना नदीिकनारी असलेले त्याचे अिस्तत्व कधी त्यातल्या गुढगंभीर शातते
ं ने तर कधी धगधगत्या
िचतेच्या पर्काशाने जाणवल्यािबगर रहात नाही!!! पटकन नजर वळवन
ू त्याच्याकडे दल
ु क्ष
र् ही केले जाते….
खरं तर भरभरुन जगण्याकडे माझा कल असला तरी जीवनाच्या झळाळत्या रं गीबेरंगी साडीला ही एक हवी/
नकोशी िकनार आहे हे भान शक्यतो िवसरू नये असेही नेहेमी वाटते!! आज अचानक हा िवषय घ्यायचे कारण
म्हणजे यावेळेस मायदे शातन
ू आणलेल्या पस्
ु तकापै
ं की एक लहानसे पस्
ु तक….. 116 पानाचे
ं लहानसे पस्
ु तक
त्याच्या वेगळ्या नावामळ
ु े उचलले मी….. मंगला आठलेकराचे
ं ’गागीर् अजन
ू िजवंत आहे …’ हे ते पस्
ु तक. पस्
ु तक
पिरचयाच्या काही ओळी वाचन
ू ते पस्
ु तक घेतले आिण मग िनवात
ं वेळ िमळाल्यावर वाचायला
घेतले…………स्मशानात काम करणाऱ्याबद्दल
ं उत्सक
ू ता होतीच पण हे काम करणारी एक स्तर्ी हा िवषय मी
टाळणे शक्यच नव्हते……
गागीर्, मैतर्य
े ी याच्याबद्दलची
ं मािहती ही बिरचशी ऐकीव, िकंवा कुठल्यातरी लेखामधे
ं त्याच्याबद्दल
ं आलेल्या काही
मािहतीतली….. पण स्वत:हून हा िवषय अजन ू अभ्यासला गेला नाही खरं तर कधी….. पर्स्थािपताना
ं िवरोध
करणारे , पर्वाहािवरुद्ध पोहायचे धाडस दाखवणारे असामान्य व्यिक्तमत्त्व कायमच समाजासाठी चचेर्चा िवषय
ठरतात, कधी कौतक
ू ाचा तर बरे चदा उपहासाचा!!! या लढ्यात त्याचे
ं वैयिक्तक आयष्ू य मातर् होरपळते
अनेकदा…..
अश्याच एका ’गल ु ाबबाई अमत ृ लाल ितर्पाठी’ उफर् अम्मा ची कहाणी मंगलाताईंनी माडलीये
ं या पस्
ु तकात……
धमर्मातर्ंड, धमर्कल्पना याना
ं वयाच्या अकराव्या वषीर् पर्श्न िवचारण्याची ,त्याच्या
ं िवरोधात उभे रहाण्याची
िहम्मत असणारी ही गुलाबबाई!!! स्तर्ीयानी
ं घरातल्या कोणाच्या मत्ृ यन
ू ंतरही स्मशानात जायचे नाही असे
Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe
 Netbhet eMagzine | October 2010

मानणारा आपला समाज….. ितथे एखाद्या स्तर्ीने स्मशानपौरोिहत्य करायचे ठरवल्यावर ते ही वयाच्या अकराव्या
वषीर् तीला िवरोध झाला नसता तर नवल…..
अशी एक स्तर्ी उत्तर पर्दे शात आहे या मािहतीवर मंगलाताईंनी स्वत: ितथे जाऊन अम्माला शोधन
ू काढले आिण
ितच्याचकडुन जाणन
ू घेतली तीची कहाणी…… हे पस्
ु तक पिहल्यादा
ं पर्कािशत झालेय २००१ मधे , अम्माचे
तेव्हाचे वय ८४-८५ म्हणजे आता अम्मा हयात आहे की नाही हे दे खील मािहत नाही पण ितच्या कायाम
र् ळ
ु े ती
स्मरणात राहील हे नक्की…..पस्
ु तकातन
ू उलगडत जाते अम्माची कहाणी……
मल
ु ीच्या जन्माला आलेल्या अभर्काला मारण्यासाठी एका मडक्यात घालन
ू ते मडके वरून मातीने िलंपन
ू िजथे
टाकले जायचे अश्या एका गावात गल
ु ाबबाईचा जन्म झाला…. जन्म झाल्याझाल्या पर्थेनस
ु ार ितलाही अश्याच
एका मडक्यात ठे वण्यात आले …..पण काही वेळाने जेव्हा ितला बाहे र काढले गेले तेव्हा ितचे श्वास सरू
ु च होते…..
मला वाटते रुढी परं पराशी
ं ही ितची पिहली यशस्वी लढाई असावी!!!
वयाच्या सातव्या वषीर् लग्न…. कामधंदा न करणारा नवरा…. सासर माहे रची हलाखीची पिरिस्थती…. विडलाचा
ं
मत्ृ य…
ू ..सगळ्याला उपाय म्हणन
ू अकरा वषाच्या
र् गुलाबने ठरवले आपल्या विडलासारखे
ं ’महापातर्’ व्हायचे…..
’धमर् बड
ु ाला’ म्हणणाऱ्याच्या
ं िवरोधात सरू
ु झाला ितचा पर्वास…..विडलाबरोबर
ं स्मशान पौरोिहत्याच्या कामाला
जाणे आिण स्वत: ते काम स्वतंतर्पणे करणे यातला फरक ितला उमगत गेला मग!!! पिहल्यादा
ं रचलेल्या
िचतेबद्दल अम्मा सागते
ं की ती िचता नीट रचली न गेल्याने मत
ृ दे ह अधर्वट जळाला असतानाच िचता कोसळली
व अधर्वट जळालेला मतृ दे ह िचतेबाहे र आला…..पेटती लाकडं नीट रचन
ू ितनं मत
ृ दे ह पन्
ु हा िचतेवर ठे वला. हे
करताना ितचे हात कोपरापयर्ंत होरपळले…..
कोणािचही मदत नाही, साथ नाही….. घरच्यानी
ं ितला वाळीत टाकलेले असले तरी ितचा पैसा त्याना
ं चालत
असे!!! एक एक पर्संग समजतात आिण समोर येत रहाते एक कणखर व्यिक्तमत्त्व!!!! घाटावरचे पंडे एकजट
ू
होऊन या अम्माला िवरोध करत होते, ितला घालन
ू पाडून बोलणे, ितच्यावर मारे करी घालणे वगैरे पर्काराला
कंटाळून अम्माने शेवटी तो घाट सोडला आिण पोहोचली दरु वरच्या ’रसल
ु ाबाद’ घाटावर…. साप, िवंच,ू झाडा
झड
ु पाचे
ं रान असलेल्या जागेचे रुपातर
ं अम्माने एका संद
ु र स्वच्छ घाटात केले…. हळूहळू नावलौिकक, मान,
पैसा, आदर िमळत गेला…..िमळालेल्या पैश्यातला मोठा िहस्सा अम्मा समाजकायर्, घाटाचे बाधकाम
ं यासाठी
वापरत गेली…… आयष्ू याच्या एका मोठ्या सत्याला सतत सामोरी जाणारी अम्मा िवरक्त झाली नसती तर
नवल!!!
साध्याश्या िलखाणातन
ू अम्माचा संघषर् समथर्पणे समोर येतो….. सगळी मािहती हातचं न राखता सागणारी
ं
अम्मा स्वत:च्या वैयिक्तक आयष्ु याबद्दल िततकेसे बोलत नाही….. ितच्या मल
ु ाना
ं ितचा हा व्यवसाय आवडत
नाही… मोठ्या पर्ितष्ठीत पदावर
ं काम करणारी ही मल
ु ं अम्माशी संबंध ठे वायला तयार नाहीत….. अम्माला मातर्
द:ु ख करायला वेळ नाही….. आपली व्यथा मनात साठवत अम्मा आपले कायर् करत आहे !!!
मरणं, सरणं, अंत्येष्टी मंतर्, स्मशान याबद्दल अम्मा अत्यंत सहजतेने आपली परखड मत माडत
ं रहाते आिण
आपल्याला िमळतो एक वेगळा दृिष्टकोण …. ’समशान की मिलका’ हे िबरूद िमरवणारी अम्मा परकी नाही
वाटत…. यात यश िजतके अम्माचे िततकेच मंगलाताईंचे!!!
हे पस्
ु तक वाचन
ू बाजल
ू ा ठे वले तरी अम्मा मनात घर करून असते!!! एक खंबीर तेजस्वी स्तर्ी म्हणन
ू अम्मा
आवडते….आिण कधी नव्हे ते मरणाचा िवचार ईतक्या िनडरपणे केला जातो….. कशाला हवाय तो अिपर्य िवषय
असे वाटत नाही …..
मत्ृ य़ब
ू द्दलचे िवचार बदलले की जीवनाचा दे खील अजन
ू खोलात िवचार केला जातो नाही….. एक अंितम सत्य
असे जे टळत नाही पण त्या वाटे वर राग, मोह, मत्सर वगैरे अनेक गोष्टी टाळता येतील असा िवचार मनात
चमकून जातो!!!

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

मत्ृ यू हे एक िजवंत सत्य….. आिण एका िदवसात १७५ पर्ेताना

ं अग्नी दे ण्याचा िवकर्म करणारी अम्मा …..
मंगलाताई ….. आिण मी…..िकंबहूना आपण सगळे च….. सगळ्याचा,
ं सगळ्यासाठीचा
ं िवचार मनात येतो आिण
वाटते खप
ू जगायला हवेय नाही मरण्याआिध!!!

तन्व
तन्वीी दे व
वडे
ड े http://sahajach.wordpress.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

माझी सह्यभर्म
सह्यभर्मंत
ं ी ... !

भाग ८ - सप्त िशवपदस्पशर् ... !

िदवस आठवा ... रायगडावर हषर् दाटला ...

कालरातर्ी खरतर रायगड गाठायचा होता. मातर् बोराटयाच्या नाळे बाहे र पडेपयर्ंत खप
ु

च उशीर झाल्याने पाने गावत मक्

ु काम करावा लागला
होता. आज मातर् सकाळी-सकाळीचं चहा-नाश्ता घेउन
आम्ही आमचा मक्
ु काम हलवला आिण आमच्या मोिहमेचा
शेवटचा िशवपदस्पशर् अनभ
ु वण्यासाठी रायगडाकड़े कूच
केले. गावामधन
ू बाहे र पडलो. थोडसं मोकळ माळरान
आिण डाव्याबाजल
ू ा नदीकाठी सगळी शेती होती. काळ नदी
पाने गावाला वळसा मारत रायगडाकड़े सरकते. काल गावात यायला जशी नदी पार करावी लागली होती तशी
आता पन्
ु हा पार करून रायगडाजवळ सरकायचे होते. नदीला पाणी तसे कमीच होते. आरामात पार करून
गेलो. समोर रायगडाचा अखंड भवानी कडा िदसत होता. उजव्या हाताला दरू वर टकमक टोक िदसू लागले होते.
त्यामळ
ु े आता वाट चक
ू ायचा पर्श्न नव्हता. गावापासन
ू िनघन
ू तास होउन गेला होता आिण उजव्या बाजल
ू ा
थोड खाली

छतर्ी िनजामपरु गाव िदसू लागले होते. डाव्या बाजल

ू ा पण
ू र्
जंगल होते. त्यात िशरून वाट शोधत-शोधत जाण्यापेक्षा
आम्ही थोड लाब
ं न
ू वाट काढत-काढत जात होतो. या
िठकाणी आता एक धरण होत आहे . काळ नदीचे पातर् आता
रुं द होइल आिण ह्या मागाने
र् रायगड पन्
ु हा गाठता येइल का
पर्श्नच आहे . आसपासच्या भागातल्या लोकासाठी
ं ही चागली
ं
गोष्ट असली तरी टर्े कसर्ना आता वेगळा मागर् शोधावा लागेल
हे नक्की. मजल-दरमजल करत आम्ही आता रायगडवाडीला पोचलो होतो. मागे दरु वर िलंगाणा आिण
रायिलंगाचे पठार अजन
ू ही िदसत होते. रायगडवाडी मध्ये पोचलो तें व्हा ११ वाजत आले होते. जरा दम घेतला
आिण थेट िचत्त दरवाजा गाठला. िचत्तदरवाजापासन
ू आम्ही रायगड चढायला सरु वात केली.

िकल्ले रायगड ... स्वराज्याची दस

ू री राजधानी ... अनेक आनंदाचे आिण वाईट पर्संग ज्याने पािहले असा
मात्तबर गड ... त्याने पािहला भव्य राजािभषेक सोहळा आपल्या िशवाजी राजाला छतर्पित होतानाचा ...
पािहले शंभरू ाजाना
ं यव
ु राज होताना ... मासाहे ब िजजाऊँचे द:ू खद िनधन सद्ध
ु ा पािहले ... िशवरायाचा
ं दिक्षण
िदिग्वजय पािहला ... रामराजाचे
ं लग्न पािहले ... िशवरायाच्या
ं अकाली िनधनाचा कडवट घास सद्ध
ु ा पचवला

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

त्याने ... त्याने पािहले शंभरू ाजाचे

ं वेडे धावत येणे ... अश्या अनेक घटनाचा
ं साक्षीदार असलेला िकल्ले रायगड
...

िचत्तदरवाजावरुन वर चढून गेलो की लगेच लागतो तो खब

ू लढा बरु
ु ज. आता इकडून वाट चढायची थाबते
ं
आिण कड्याखालन
ू डाव्या बाजन
ू े पढ
ु े जात राहते. पिहल्या चढावर लागलेला दम इकडे

२ क्षण थाब
ं न
ू घालवावा. आता वाट डावीकड़े वळत पढ
ु े
जात राहते. ह्याच्या अगदी बरोबर वरती आहे िहरकणी
बरु
ु ज. पढ
ु च्या चढाच्या पायऱ्या सरु
ु व्हायच्या आधी
उजव्या हाताला झाडाखाली एक पाण्याचा झरा आहे . थोड़े
पढ
ु े सरकले की ज्या पायऱ्या सरु
ु होतात त्या गडावरच्या
होळीच्या माळा पयर्ंत संपत नाहीत. पायऱ्या चढत अजन
ू
थोड़े वर सरकलो की आपल्याला वरच्या बाजल
ू ा २
महाकाय बरु
ु ज िदसू लागतात. त्या २ बरु
ु जामध्ये
ं लपलेला गडाचा दरवाजा मातर् अगदी शेवटपयर्ंत कुठूनसद्ध
ु ा
िदसत नाही अशी गोमख
ु ी पर्वेशरचना केलेली आहे . रामचन्दर्पंत अमात्य याच्या
ं आज्ञापतर्ात िकल्ल्याच्या
ं
रचनेवर िलिहल आहे , "दरवाजे बाधावे
ं ते खालील मारा चक
ु वन
ू , पढ
ु े बरु
ु ज दे उन. येितजाती मागर् बरु
ु जाचे
ं
आहारी पडोन दरवाजे बाधावे
ं ." कधी उजवीकड़े तर कधी डावीकड़े वळणाऱ्या पायऱ्या चढत-चढत आपण
महादरवाजाच्या अगदी खालच्या टप्यामध्ये पोचतो. गडाचे 'शर्ीगोंदे टोक' ते 'टक-मक टोक' अशी पण
ू र् तटबंदी
आिण त्या मधोमध २ तगडया बरु
ु जाच्या
ं मागे लपलेला महादरवाजा असे दृश्य आपल्याला िदसत असते.
आता कधी एकदा आपण स्वतःला त्या दृश्यामध्ये िवलीन करतोय असे आपल्याला वाटत राहते. िशवरायानी
ं
िनिमर्लेल्या िकल्ल्याचे
ं एक वैिशष्ट्य मख्
ु य पर्वेशद्वाराशी येणारी वाट. ती नेहमी डोंगर उजवीकड़े ठे वन
ू वर
चढ़ते. कारण द्वाराशी होणारी हातघाईची लढाई ढाल-तलवार व फारतर धनष्ु य-बाण याने होत असे; त्यात
जास्त पर्माणात उजवे असलेल्या लोकाच्या
ं डाव्या हातात ढाल असे व उजव्या हातात फ़क्त तलवार घेउन
उजव्या बाजन
ू े होणारा मारा टाळण्यासाठी अिधक पर्यास करावा लागे. म्हणजेच वाट िनयोजनपव
ू र् आखली
तर शतर्ल
ू ा अिधक तर्ासदायक

ठरू शकते. पढ
ु े दोन बरु
ु जाच्या
ं कवेने िचंचोळ्या वाटे ने
आत गेले की दरवाजा समोर येत असे. ह्या िठकाणी
लढाईला फार जागा नसे व शतर्व
ु र वरुन चारही बाजन
ू े तट
ू ून
पड़ता येत असे. जरी कोणी यातन
ू ही आत िशरलाच, तरी
पढ
ु चा मागर् सक
ु र नसे कारण महादरवाज्यातन
ू आत िशरले
की वाट ९० ते १८० अंशात डावीकड़े वळत असते. ितथन
ू
वाचन
ू पढ
ु े जाणे अगदीच अशक्य. िशवाय िकल्ल्याचे १/३
चढण चढणे बाकी असते ते वेगळे च. हूश्श्श ् करत आपण अखेर २ बरु
ु जामध्ये
ं पोचतो आिण समोरचा
महादरवाजा बघन
ू थक्क होतो. दरवाजा भले निक्षदार नसेल पण आहे जबरदस्त भक्कम. बाधकाम
ं बघन
ू
असे वाटते की आत्ताच काही िदवसाप
ं व
ू ीर् बनवलेला आहे की काय. अगदी बरोबर दरवाजामध्ये थंड वाऱ्याचे
झुळुक येत राहतात. िशवरायानी
ं िनिमर्लेल्या िकल्ल्याचे
ं अजन
ू एक वैिशष्ट्य म्हणजे रायगड़, पर्तापगड़,
राजगड़ याचे
ं महादरवाजे िकल्ल्याच्या
ं एकुण उं चीच्या २/३ उं चीवर आहे त. दरवाजा पडला तरी पढ
ु च्या
चढाईवर िकल्ला लढवायला परु े शी जागा उपलब्ध होई. िसंहगड़, पन्हाळा या त्या आधीच्या िकल्ल्यामध्ये
ं

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

तशी रचना नाही. हे दग

ु ब
र् ाधणीचे
ं शास्तर् बघत महादरवाजामधन
ू पर्वेश केला की उजव्या बाजल
ू ा दे वडया
िदसतात. दे वडया म्हणजे द्वाररक्षकाना
ं बसण्यासाठी कायम स्वरूपी बाधले
ं ली जागा. पढ
ु े गेलो की पढ
ु ची वाट
९० ते १८० अंशात डावीकड़े वळते. अजन
ू थोड़े पढ
ु े गेलो की लगेच डावीकड़े महादरवाजाच्या वर जाणाऱ्या
पायऱ्या िदसतात. ितकडून खालचे अपर्ितम दृश्य िदसते. आता पन्
ु हा मागे खाली येउन पढ
ु ची वाट धरली की
पन्
ु हा वळणा-वळणाचा चढता रस्ता लागतो. वाट पढ
ु े जाउन परत उजवीकड़े आिण परत डावीकड़े वळते. त्या
मध्ये पन्
ु हा बरु
ु ज आहे त. त्याच्यावरचे बाधकाम
ं पडले असले तरी त्याच्या पायावरुन सहज अंदाज बाधता
ं
येतो. येथन
ू पढ
ु े काही अंतर वाट सपाट आहे आिण मग ितसरा आिण शेवटचा चढ. तो पार करताना अक्षरशहा:
दम िनघतो. महत ् पर्यासाने महादरवाजा िजंकल्यानंतर शतर्ल
ू ा चढताना अिधक िबकट व्हावे अशी ही बाधणी
ं
आहे . ह्या चढत्या

मागावरुन
र् महादरवाजाचे संद
ु र दृश्य िदसते. सवर्
पायऱ्या चढून गेलो की लागतो हत्ती तलाव आिण त्या
मागे जे िदसते ते मन मग्ु ध करणारे असते.
गंगासागर जलाशयाच्या पाश्वर्भम
ू ीवर असलेली
राजवाडयाची पर्शतर् िभंत आिण अष्टकोनी स्तंभ. ती
पाहत आम्ही िजल्हा पिरषदे च्या धमर्शाळे त पोचलो.
आजचा मक्
ु काम इकडेच होता. सरपण जमा केले
आिण जेवणाच्या तयारीला लागलो. िततक्यात कळले की सरु े श वाडकर गडावर आहे त. (गायक नव्हे बर का..
'रायगड िकले अभ्यासक सरु े श वाडकर' ज्यानी
ं रायगड त्यावेळी ५०० पेक्षा जास्त वेळा पािहला होता. आता
बहुदा १००० पण
ू र् केले असतील त्यानी.)
ं जेवण आवरून गड बघायला िनघालो.

आधी आम्ही होळीच्या माळावर पोचलो. छतर्पित िशवरायाचा

ं िसंहासनािधिष्टत पत
ु ळा रायगडावर १९७४ साली
राजािभषेका

ची ३०० वषेर् पण
ू र् झाल्याबद्दल येथे बसवला गेला. खर तर तो
बसवायचा होता िसंहासनाच्या जागीच, पण परू ातत्वखात्याचे काही
िनयम आडवे आणले गेले. आप्पा उफ़र् गो. नी. दाडे
ं कराच्या
ं
'दग
ु भर्
र् मणगाथा' पस्
ु तकामध्ये त्याबद्दल मस्त मािहती िदली आहे .
आज दद
ु ैर् व असे की ऊन-वारा-पावसामध्ये हा पत
ु ळा उघड्यावर आहे .
या भारतभम
ू ीला ४०० वषानं
र्ं तर िसंहासन दे णारा हा छतर्पित आज
स्वता:च्या राजधानीमध्ये छतर्ािशवाय गेली ३५ वषेर् बसला आहे . हा
आपला करं टेपणा की उदासीनता ??? मनातल्या मनात राजाची
ं क्षमा
मागत मज
ु रा केला आिण मागे वळून चालू लागलो. होळीच्या माळावर
उजव्या बाजल
ू ा गडाची दे वता िशकाईचे
र् मंिदर आहे . दे वीची मत
ू ीर् दशभज
ु ा असन
ू आजही दरवषीर् गडावर दे वीचा
उत्सव भरतो. अंबारखाना म्हणन
ु ओळखली जाणारी वास्तु आज परू ातत्वखात्याचे कायालय
र् म्हणन
ु बंद केली
गेली आहे . पत
ु ळ्या समोरून एक पर्शस्तर् रस्ता गडाच्या दस
ु र्‍या बाजस
ू जातो. ह्या रस्त्याच्या दोन्ही बाजल
ू ा
दोन ओळीत एकामेकाना
ं जोडून एकुण ४७ बाधकामे
ं आहे त. एका बाजल
ू ा २३ तर दस
ु ऱ्या बाजल
ू ा २४. ह्याला
आत्तापयर्ंत 'रायगडावरील बाजारपेठ' असे म्हटले गेले आहे . त्यात आहे त एकुण ४७ दक
ु ाने. जन्
ु या
पस्
ु तकामध्ये
ं असे म्हटले आहे की, 'घोडयावरुन उतरायला लागू नये म्हणन
ू दक
ु ानाची
ं जोते उं च ठे वले गेले

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

आहे त.' पण ते संयिु क्तक वाटत नाही. कारण राजधानीच्या गडावर हवी कशाला धान्य आिण सामान्य
बाजारपेठ ??? खाली पाचाडला आहे की बाजारपेठ. त्यासाठी खास गडावर शर्म करून यायची काय गरज
आहे ? िशवाय गडावर येणाऱ्या माणसाम
ं ळ
ु े सरु क्षेचा पर्श्न िनमाण
र् होणार तो वेगळाच. ही सलग असलेली ४७
बाधकामे
ं 'नगरपेठ' म्हणता येतील. स्वराज्याचे सभ
ु ेदार, तेथील महत्त्वाचे अिधकारी, लष्करी अिधकारी,
सरनौबत - सरदा
र, वकील, इतर राजाचे
ं दत
ू आिण असे इतर िविशष्ट
व्यिक्तं ज्याचे
ं गडावर तात्परु ते वास्तव्य असते अश्या
व्यिक्तंसाठी राखीव घरे त्यावेळी बाधली
ं गेली
असावीत. पर्त्येक घर ३ भागात िवभागले आहे .
पायऱ्या चढून गेले की छोटी ओसरी, मग मधला
बैठकीचा भाग, आिण मागे िवशर्ातीची
ं खोली. दोन्ही
बाजस
ु १५ व्या घरानंतर पाण्याच्या िनचऱ्यासाठी
मोकळी जागा सोडली आहे . गडावर पडणाऱ्या पावसाचा पण
ू र् अंदाज घेउनच हे बाधकाम
ं केले असल्याने
जोत्याच्या
ं उं चीचा संबंध घोडयावरुन खरे दी असा लावला गेला आहे . डाव्या बाजच्
ु या ९व्या आिण १०व्या
घराच्या मधल्या िभंतीवर मातर् शेषनागाचे दगडी िशल्प आहे . ह्या बाबतीत १-२ ऐितहािसक घटना आहे त. पण
नेमक पर्योजन अजन
ू सद्ध
ु ा कळत नाही आहे . आता आम्ही नगरपेठेच्या उजव्या बाजल
ू ा चालू लागलो. समोर
िदसत होता शर्ी जगािदश्वर मंिदराचा कळस. उजव्या बाजल
ू ा खाली दरू वर १२ टाकी आिण वाघ दरवाजाकड़े
जायचा मागर् आहे . वेळ कमी असल्या कारणाने ितकडे जाता येणार नव्हते.

शर्ी जगािदश्वर मंिदराच्या

दरवाजामधन
ू पर्वेश करते झालो. मंिदराचे पर्ागण
ं पर्शतर्
आहे . डाव्या-उजव्या बाजल
ू ा थोडी वर सपाटी असन
ू बसायला
जागा बनवली आहे . मख्
ु यपर्वेशद्वार अथात
र् उजव्या िदशेने
आहे . दारासमोर सब
ु क कोरीव नंदी असन
ू आतमध्ये एक
हनम
ु ानाची मत
ू ीर् आहे . मंिदर आतन
ू सद्ध
ु ा पर्शतर् आहे . आम्ही
सवर्जण काही वेळ आतमध्ये िवसावलो आिण मंिदर
समोरील पव
ू ेर्कडच्या बाजल
ू ा असणाऱ्या भागाकडे िनघालो.
या िठकाणी आहे 'शर्ी िशवछतर्पतीची
ं समाधी'. मंिदरामधन
ू समाधीकड़े जाताना एक पायरी उतरून आपण
खाली उतरतो त्या पायरीवर िलिहले आहे . 'सेवेचे ठाई तत्पर.. हीरोजी इंदळकर..' ज्याने बाधला
ं रायगड तो हा
हीरोजी. खासा गड बघन
ू राजे खश
ु झाले तें व्हा त्यानी
ं िहरोजीला िवचारले,''बोल तल
ू ा काय इनाम हवे?''
हीरोजी म्हणाले, ''काही नको स्वामी. मंिदरामधन
ू तम
ु चा उजवा पाय बाहे र पडेल त्या पायरीवर माझे नाव
िलहावे.'' ही अष्टकोनी समाधी १९२४-२५ साली बाधली
ं गेली आहे . १९७४ मध्ये छतर्पित िशवरायाचा
ं
िसंहासनािधिष्टत पत
ु ळा रायगडावर बसवला तें व्हा समाधीवर जलािभषेकाचा कायर्कर्म केला गेला. अनेक
िशवपर्ेमी आिण दग
ु र् पर्ेमीनी
ं ३०० वेगवेगळ्या िकल्ल्यामध
ं नू पाणी आणन
ू समाधीवर आिण िसंहासनाच्या
जागी पन्
ु हा अिभषेक केला होता. त्याची सद्ध
ु ा गोष्ट 'दग
ु भर्
र् मणगाथा' मध्ये आवजर्न
ु वाचावी अशी आहे . आम्ही
राजाच्या
ं समाधीला मनोम

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

न वंदन केले. राजे म्हणजे खरे खरु े दग

ु स्
र् वामी. त्याचा
ं जन्म
दग
ु ावर
र् झाला. आयष्ु यामधील ७/८ आयष्ु य त्यानी
ं दग
ु ावर
र्ं
व्यतीत केले आिण अखेर त्याची
ं जीवनयातर्ा दग
ु ावरतीच
र्
समाप्त झाली. समाधी पिरसर अत्यंत पिवतर् आिण पर्सन्न
आहे . उजव्या बाजच्
ु या िभंतीवर हीरोजी इंदळकर याचा
ं
िशलालेख आहे . त्यात त्यानी
ं रायगडावर कोणकोणते
बाधकाम
ं राजाच्या
ं सागण्यावरुन
ं केले ते िलिहले आहे . त्यासमोर पर्शतर् दे वडया आहे त. आम्ही काहीवेळ तेथे
िवसावलो. समाधी समोरून पायऱ्या इतरून पढ
ु े गेलो की डाव्या बाजल
ू ा घोड़पागेच्या खण
ु ा िदसतात. बरे च
िठकाणी राहत्या वाड्याचे
ं जोते िदसतात. ह्या िठकाणी गडावरील राखीव फौज आिण राजाची
ं खाजगीची फौज
(अंदाजे २०००) राहती असायची. अजन
ू पढ
ु े गेलो की ह्या भागामधील 'काळा हौद' नावाचा तलाव आहे . इतरस्तर्
सपाटी असल्याने बरीच िवखरु लेली बाधकामे
ं या भागात आहे त. टोकाला गेलो की लागतो 'भवानी कडा' आिण
त्याखाली असलेली गह
ु ा. राजे ह्या िठकाणी येउन िचंतन करायचे असे म्हटले जाते. आम्ही आता पन्
ु हा मागे
िफरलो आिण सय
ू ास्त
र् पाहण्यासाठी गडाचा कडेलोट उफ़र् टकमक बघायला लावणारा ८०० फुट टकमक कडा
बघायला गेलो. ितकडे जाताना आधी गडावरील

2 दारूकोठारे लागतात. उद्वस्त छप्पर आिण आत

माजलेले झाडीचे रान अशी सध्या त्याची
ं अवस्था आहे . पढ
ु े
जाउन थोडसं उतरलं की टकमककड़े जाता येत.े साभाळ
ं ून
जावे आिण कडयावरुन िवहं गम दृष्य पाहून परत यावे.
आता टकमक वरुन ८०० फुट रॅपेिलंग सद्ध
ु ा करता येत.े पण
आम्ही काही ते आता करणार नव्हतो. सय
ू ास्त
र् होत आला
होता. आिण आज आम्ही अधार् गड पािहला होता. 'आता
बाकी उदया रे ' अस म्हणन
ु आम्ही परत धमर्शाळे त
पोचलो. संध्याकाळचे जेवण बनवताना सरु े श वाडकराबरोबर
ं इितहासावर गप्पा मारल्या आिण त्याचे
ं
रायगडाचे अितशय संद
ु र असे फोटो पािहले. सकाळी सय
ू ोर्दय बघायला पन्
ु हा होळीच्या माळावर जायचे होते
त्यामळ
ु े लवकरच आडवे झालो. गप्पा मारता-मारता झोप कधी लागली काही कळले नाही...

कर्मश: ...

रोहन चौधर
धरीी http://mazisahyabhramanti.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

माझी सह्यभर्म
सह्यभर्मंत
ं ी ... !

भाग ९ - सप्त िशवपदस्पशर् ... !

िदवस नववा ... 'मराठा राजा छतर्पती जाहला' ... !

आज पहाटे -पहाटे वाघ्याच्या भंक

ू ण्याने जाग आली. पहाटे चे ६ सद्ध
ु ा वाजले नव्हते

. पण त्याने आम्हाला शेवटी उठवलेच. का भंक

ु त होता ते
काही शेवटपयर्ंत कळले नाही. आम्ही उठून आवरून घेतले
आिण सय
ू ोर्दय बघायला होळीच्या माळावर पोचलो. आजचा
सय
ू ोर्दय आम्ही राजाच्या
ं साक्षीने बघत होतो. गडावर
थोडीफार गदीर् होती. आज आमच्या टर्े कचा शेवटचा िदवस
होता. गेल्या ९ िदवसाची
ं भटकंती आज संपणार होती. कसले
फटाफाट िदवस गेले. ही भर्मंती संपच
ू नये असे वाटत होते.
आम्ही झट-झट आवरून घेतले आिण उवर्िरत गड बघायला
िनघालो. आम्ही आता जाणार होतो राजदरबार आिण राजिनवासस्थान पाहण्यासाठी. पण त्याआधी डावीकडे
खालच्या बाजल
ू ा उतरुन कृशावतर् तलावाकडे गेलो. त्याच्या डाव्या बाजल
ू ा बरीच पडकी घरे आहे त. दररोज
राजदरबार िकंवा आसपास ज्याचें काम असायचे त्याची ं घरे ह्या भागात असावीत. अशीच घरे गडाच्या
खालच्या दिक्षण भागात सद्ध ु ा आहे त. ते पाहून आम्ही पन् ु हा वरती आलो आिण राजदरबाराच्या मख् ु य
पर्वेशद्वारामधन
ू पर्वेश करते झालो. ह्या वास्तल
ु ा'नगारखाना' असे म्हटले जाते. ही वास्तु २ मजली उं च असनू
ह्यावरती सद्ध
ु ा जाता येत.े गडावरील ही सवात
र् उं च जागा आहे . आम्ही डाव्याबाजल
ू ा असणाऱ्या पायऱ्या चढून
वर गेलो. संपण
ू र् गडाचे इकडून संद
ु र दृश्य

िदसते. ते बघन
ू पन्
ु हा खाली उतरून आलो. नगारखान्यामधन
ू
पर्वेश करताना समोर जे िदसते तो आहे आपला सन्मान.. आपला
अिभमान.. अष्टकोन असलेली मेघडवरी िसंहसनाच्या िठकाणी
िवराजमान आहे . ह्याच िठकाणी ६ जन
ू १६७४ रोजी घडला राजाचा
ं
राजािभषेक. हा सोहळा त्याआधी बरे च िदवस सरू
ु होता. अनेक
िरती आिण संस्कार मे मिहन्यापासन
ू ह्या िठकाणी सरू
ु होत्या.
अखेर ६ जन
ू रोजी राजे चकर्वतीर् समर्ाट झाले. 'मराठा राजा
छतर्पती जाहला'. राजदरबारामधन
ू पर्वेश करते झालो की एक दगड मध्येच आहे . हा खरे तर सहज काढता
आला असता मातर् तो तसाच ठे वला आहे . ह्याचे नेमके पर्योजन कळत नाही मातर् राजे पिहल्यादा
ं गडावर आले
(मे १६५६) तें व्हा त्यानी
ं ह्या िठकाणाहून गड न्याहाळला आिण राजधानीसाठी जागा नक्की केली असे
म्हणतात. िशवाय ह्या जागेपासन ू इशान्य िदशेला आहे शर्ी जगिदश्वराचे मंिदर जे वास्तश
ु ातर्ाला अनस
ु रून
आहे . राजदरबारामध्ये उजव्या आिण डाव्या बाजल
ू ा बसण्यासाठी बरीच जागा आहे . मागच्या बाजस
ु
जाण्यासाठी डावी कडून मागर् आहे . मागच्या भागात गेलो की ३ भले मोठे चौथरे िदसतात. ह्यातील पिहला आहे

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

कामकाजाचा आिण मसलतीचा. दस

ू रा आिण ितसरा आहे राजाचे
ं आिण त्याच्या
ं कुटंु बाचेिनवासस्थान.
उजव्या बाजस
ु आहे दे वघर आिण त्या पढ
ु े आहे स्वयंपाकघर. येथे

मध्येच एक गुप्त खोली आहे . ८-१० पायऱ्या उतरून गेलो

की एक २० x २० फुट असे तळघर आहे . हा खलबतखाना
िकंवा मोठी ितजोरी असावी. त्या पिलकडे खालच्या
बाजल
ू ा आहे तएकुण ३ अष्टकोनी स्तंभ. आधी िकती
मजली होते ते माहीत नाही पण सध्या ते २ मजली उरले
आहे त. एक तर पण
ु प
र् णे नष्ट होत आला आहे . पर्त्येक
स्तंभाकडून खाली जाणाऱ्या पायऱ्या आहे त. ज्या
बाहे रच्या बाजस
ू म्हणजे गंगासागरतलावाकड़े िनघतात.
ह्या तलावामध्ये राजािभषेकाच्या वेळी सवर् महत्वाच्या
नद्याचे
ं पाणी आणन
ू िमसळले गेले होते. राजाच्या
ं िनवासस्थानाच्या उजव्या बाजस
ु त्याचे
ं न्हाणीघर आहे .
पलीकडच्या बाजल
ू ा िनघालो की एक सलग मािगर्का आहे . िजच्या उजव्या बाजल
ू ा आहे पालखीचा
दरवाजाआिण डावीकड़े आहे मेणा दरवाजा. ह्या मिगर्केपिलकडे आहे त ६ मोठ्या खोल्या. ह्यातील ४ एकमेकाशी
ं
जोड़लेल्या आहे त. तर इतर २ एकमेकाशी.
ं ह्याला 'राणीवसा' असे म्हटले जाते. पण ते संयिु क्तक वाटत नाही
कारण मधली मािगर्का. राजे आिण त्याच्या
ं कुटंु बामध्ये

पहारे आिण इतर लोकाचे

ं राहणे हवे कशाला? िशवाय
ह्यातील पर्त्येक खोलीला फ़क्त शौचकूप आहे . न्हाणीघर नाही.
काही मध्ये तर ४-६ शौचकूप आहे त. आम्ही पन्
ु हा मागे येउन
स्तंभाकडून खाली जाणाऱ्या पायऱ्या उतरुन गंगासागर
तलावाकडे गेलो आिण ितकडून पन्
ु हा पालखीचा दरवाजा
चढून वर आलो. मािगर्का पार कडून मेणा दरवाजा उतरून
पलीकडच्या बाजल
ू ा आलो. ह्या िठकाणी आता महाराष्टर् पयर्टनाची िनवासस्थाने झाली आहे त.

राजदरबार आिण राजिनवासस्थान बघन

ू आम्ही परत धमर्शाळे त पोचलो. दप
ु ारचे जेवण बनवन
ू आता गड
सोडायचा होता. परतीची तयारी करू लागलो. भाडी
ं लख्ख घासली. बॅग्स व्यविस्थत पॅक केल्या आिण पाठीवर
मारल्या. १ वाजत आला होता. आता वेगाने गड उतरु लागलो. आल्या मागाने
र् म

हादरवाजा पार केला आिण दणादण उतरत थेट िचत्त दरवाजा गाठला.
वाघ्या आमच्या मागे होताच. आता आमचे लक्ष्य होते पाचाडला
असणारी मासाहे ब िजजामाताची
ं समाधी. खाली उतरलो आिण डाबरी
ं
रस्त्याने चालत २ की. मी. दरू असणाऱ्या समाधीपाशी पोचलो.
समाधीचे दशर्न घेतले आिण मागे िफरून पन्
ु हा पाचाडला आलो. आता
आम्हाला महाड गाठायचे होते. गाड़ीची वाट बघत आम्ही उभे होतो.
इतक्यात अिभने पर्श्न केला,"अरे वाघ्याच काय?"हषर्द बोलला,"त्याच
काय?" "अरे गेले ७ िदवस हा आपल्या बरोबर आहे . रस्ते काय शोधन
ू िदले आहे त. जीव गंुतलाय ह्याच्यात
माझा. ह्याला असे कसे सोडून जायचे?" अिभ बोलला. मी म्हणालो,"अरे पण त्याला घेउन कसे जाणार आपण

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

टर्े न मधन
ू ?" हे सगळ बोलणे होत असताना वाघ्या आमच्या बाजल
ू ाच उभा होता. आमच्याकड़े टकमक बघत
होता. इतक्यात एक गाड़ी आली. आम्ही आमच्या बॅग्स वरती टाकल्या आिण गाडीत बसलो. अभ्या
बोलला,"घेऊ का रे ह्याला बरोबर?" मी म्हटले,"अिभ चल. त्याला दस
ु रे टर्े कसर् भेटतील, तो जाईल द ु

सऱ्या वाटे ने परत. त्याची काळजी नको करूस." अिभ गाड़ीमध्ये

बसला. गाड़ी सरु
ु झाली आिण महाडच्या िदशेने िनघाली. वाघ्या
ितथल्याितथे दरू जाणाऱ्या गाड़ीकड़े बघत उभा होता. त्याची
भाषा कळत नसली तरी त्याचे डोळे आम्हाला सगळ काही साग
ं ून
गेले. आम्ही त्याला टाकुन परतीच्या वाटे वर िनघालो ह्याबद्दल
आम्हाला खप
ु च अपराधीपणाची भावना येत होती. िततकी ती
आजही आहे . आमची गाडी िदशेनासी होईपयर्ंत तो जागचा हलला नाही. त्याची ती स्तब्ध मिू तर् आम्हाला
आजही िततकीच लक्ष्यात आहे . गाडीने महाडला आिण ितकडून माणगावला पोचलो. आता टर्े नने परतीचा
पर्वास सरु
ु झाला. एक अिवस्मरणीय अशी दग
ु भर्
र् मंती पण
ू र् करून आम्ही कृतकृत्य झालो होतो.

'सप्त िशवपदस्पशर्' ह्या ९ िदवसाच्या

ं टर्े कमध्ये अनेक अनभ
ु व आले. त्याबद्दल मी दहाव्या म्हणजेच शेवटच्या
भागात िलहणार आहे .

कर्मश:

रोहन चौधर
धरीी http://mazisahyabhramanti.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

माझी सह्यभर्म
सह्यभर्मंत
ं ी ... !

भाग १० - सप्त िशवपदस्पशर् ... !

साराश
ं - आमचे अनभ
ु व (शेवटचा भाग) ... !

'सप्त िशवपदस्पशर्' हे नाव खरं तरं ह्या टर्े कवर ब्लॉगपोस्ट िलहायला घेतली तें व्हा सच
ु ले. ९ िदवस.. ७ िकल्ले..
परु ं दर, वजर्गड, िसंहगड, राजगड, तोरणा, िलंगाणा, रायगड. पर्त्येक िकल्ला 'शर्ी िशवछतर्पतीच्या
ं पदस्पशाने
र्
पावन झालेला'. म्हणन
ु नाव ठे वले 'सप्त िशवपदस्पशर्'. गेल्या ४ मिहन्यापासन
ू मी वेगवेगळ्या टर्े कवर ब्लॉगपो

स्ट िलिहतोय पण आज ह्या टर्े कनंतर पिहल्यादाच

ं थोडा साराश
ं िलिहतोय. त्याचे
कारण असे की हा टर्े क माझ्या आत्तापयर्ंतच्या डोंगरयातर्ेमधला सवात
र् आवडता
टर्े क आहे . ह्या ९ िदवसाच्या
ं टर्े कमध्ये अनेक अनभ
ु व आले. मी खप
ु काही
िशकलोय ह्या ९ िदवसात. खप
ु काही अनभ
ु वलय. ह्या टर्े कनंतर मी स्वतःला
अिधक ओळखु लागलो. काय करायला हवे ते उमगले मला. आज ते थोडक्यात
इकडे माडायचा
ं हा अल्पसा पर्यत्न.

ही सह्यभर्मंती २००२ सालची आहे . तब्बल सात वषाप

र्ं व
ू ीर्ची. पण आजही िततकीच
ताजी आिण टवटवीत आहे . कारण तो पर्त्येक क्षण आम्ही जगलोय. आज ही तो
िततकाच ताजा आहे . ह्या ब्लॉगच्या िनिमत्ताने ते क्षण पन्
ु हा जगायचे होते मला.
पिहल्या १-२ वषात
र् केलेली भर्मंती हे नस
ु तेच डोंगर चढणे होते असे मला ह्या टर्े कनंतर जाणवू लागले. आप्पा उफ़र्
गो. नी. दाडे
ं कर म्हणन
ु गेले ते पण
ू प
र् णे अनभ
ु वलं ह्या टर्े कमध्ये."हे दग
ु र् म्हणजे काही लोणावळा, माथेरान िकंवा
आपल महाबळे श्वर नव्हे . नस
ु त डोंगर चढणं आहे . रान तड
ु वण आहे . स्वत:चं अंथरूण पाघरूण
ं पाठीवर वागवीत
रानोमाळ िहं डाव लागतं. ितथं असतो भराट वारा. असतं कळा कळा तापणार ऊनं. असतात मोकाट डोंगरदरे . पण
हे आव्हान असतं िजद्दीला. परू
ु षाथाला...!
र् ध्यानात घ्या, ितथं आपले पराकर्मी पव
ू ज
र् काही एक इितहास घडवन
ू
गेले आहे त. िकत्येकदा त्याचा
ं जय झाला. िकत्येकदा पराभवही. कधी कधी दग
ु ुण
र् ानी
ं त्याच्यावर
ं मात केली
असेल. हे बलवंत दग
ु र् मक
ु ाट्यान शतर्च्
ू या ताब्यात द्यावे लागले असतील त्याना.
ं त्या सगळ्या पर्ाचीन इितहासाच
स्मरण हा आहे या दग
ु भर्
र् मंतीमागचा उद्देश...!"

डोंगरात जाताना, िकल्ले बघताना ितकडे नेमके कुठला दृष्टीकोन ठे वायचा हे मला ह्या टर्े कमध्ये समजले. आप्पा
म्हणन
ु गेलेचं आहे त,"गड कसा पाहावा याचं एक तंतर् आहे . तो धावता पळता पहाता उपयोगाचा नाही. त्याची
भौगोलीक पाश्वर्भम
ू ी, त्याचं नकाशातील स्थान, संरक्षणदृष्ट्या त्याचं महत्वं, त्याच्या जवळ असलेले घाट,
मैदान, िखंडी, पठार, नद्या, ओढे , रणक्षेतर्, त्यावर चढायचे मागर्, त्यावरून िदसणारा पर्दे श, त्या पर्दे शातील िकल्ले,
िशखरं , त्याची
ं मजबत
ू ी, त्यावरील पाण्याची िठकाणं-हौद, तलाव, त्याचे तट, त्याचे बरू
ु ज, त्याची पर्वेशद्वारं .... हे
 Netbhet eMagzine | October 2010

सगळं कसं नीट तपासलं पािहजे, तरचं त्याचं महत्व ध्यानी येतं. धावता पळता िकल्ला बघायला तो काही भोज्जा
नव्हे ! धावता पळता त्याला नस
ु तं िशउन जाणं म्हणजे त्याचाही अपमान, आपलाही. "

९ िदवसात फ़क्त ७ िकल्लेच नाही तर त्या आसपासची अनेक गावेसद्ध

ु ा पािहली. िनरिनराळ्या स्वभावाची माणसे
भेटली, त्याचे
ं गर्ामजीवन आिण राहणी, त्याच्या
ं वागा- चालायच्या पद्धती अश्या बऱ्याच गोष्टी कळल्या. आम्हाला
ह्या टर्े कमध्ये पर्त्येक िठकाणी योग्यवेळी हवी तशी मदत िमळत गेली. मग तो िसंहगडच्या पायथ्याचा मामा असो
नाहीतर िसंहगड-राजगड मधल्या धारे वर अचानकपणे हाक दे णारा शेतकरी असो. िवंझर गावाबाहे रच्या
शेतामधला रस्ता दाखवणारा मनष्ु य असो नाहीतर तोरण्यावरुन कोलंबीला जाताना बसमध्ये भेटलेला मल
ु गा
असो. जणू काही कोणी तरी अपर्त्यक्षपणे

आम्हाला मदत करत आहे असे आम्हाला सारखे वाटत होते. तसे मी,
अिभिजत आिण हषर्दने एकमेकाना
ं बोलन
ू सद्ध
ु ा दाखवले होते. आम्हाला
भेटलेला वाघ्या कुतर्ा हा त्यातलाच अजन
ू एक भाग. ितसऱ्या िदवशी
राजगडच्या पायथ्याला भेटलेल्या ह्याने आमची साथ शेवटपयर्ंत सोडली
नाही. अखेर आम्हालाच त्याला सोडून परत यावे लागले. तो सल अजन
ू
मनात आहे आमच्या. एका पर्ाण्याच्या बाबतीत इतका हळवं का व्हायच
अस म्हणताय. कारण तेच. तो पर्त्येक क्षण आम्ही जगलोय. ह्या टर्े कनंतर
इितहास मला अिधकच खण
ु वू लागला. आधी फ़क्त कादं बरी आिण वरचेवर
वाचन असणारा मी आता इितहासाच्या खोलात िशरलो. छतर्पित िशवाजी
महाराज आिण मराठ्याचा
ं इितहास आता अिधक जोमाने अभ्यासू
लागलो. आजच्या आिण येणाऱ्या काळातल्या पर्त्येक पर्श्नाचे उत्तर िशवचिरतर्ामध्ये आहे ह्यावर माझा पण
ू र् िवश्वास
आहे . त्या दृष्टीने माझा िशवचिरतर्ाचा अभ्यास गेली ७ वषर् सरु
ु आहे .

इथल्या मातीत उमटली आहे त िशवरायाची

ं पावले. इथल्या वाऱ्यामध्ये आहे त्याचा
ं श्वास. इथल्या कणाकणात
आहे त्याच्या
ं शौयाची
र् गाथा. त्या सप्तपदानी
ं मी पावन झालो हे नक्की.

त्या िदवसापासन
ू सरु
ु झालेली माझी वाटचाल अजन
ू सरू
ु च आहे . ती कधी संपणार नाही. संपेल तर माझ्या
बरोबरच. सह्यादर्ी हा माझा श्वास आहे अस म्हणा हवतर. मी जेंव्हा-जेंव्हा माझ्या श्वासात िमसळतो तें व्हा-तें व्हा
हाच पर्श्न असतो माझा ...

डोंगरानो
ं का उभे? सागाल
ं का काही मला?
तीनशे वषािचया
र्ं जो मागला तो मामला... !
कुणी िफरस्ता िहं डता वनी... वदला ऐसी आतर्वाणी... !
ऐकून त्याची आतर्याचना... आली येथल्या जडा चेतना... !
मला िवचारा मीच सागतो...
ं आधी या माझ्या कड़े... !
सरसावत एकेक पढ
ु े ... हात उभारुनी घम
ु ू लागले... !
 Netbhet eMagzine | October 2010

डोंगर िकल्ले बरु

ु ज कड़े... डोंगर िकल्ले बरु
ु ज कड़े... !

भेटुयात लवकरच ... आणखी काही रोमाचक

ं िकस्से घेऊन ... !

रोहन चौधर
धरीी http://mazisahyabhramanti.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

She

She - Elvis Costello

She
May be the beauty or the beast
May be the famine or the feast
May turn each day into a heaven or a hell
She may be the mirror of my dreams
The smile reflected in a stream
She may not be what she may seem
Inside her shell

िवष्णम
ु यी!

आमच्याच मागच्या नाक्यावर खप

ू मोठी दे वी बसते.! ितची मत
ु ीर् इतकी इतकी संद
ु र असते ना... इंटरनेटवर
पसरतात लगेच ितचे फोटो..ितचं ते दे खणं रुप डोळ्यात
ं बसतं... स्पीकरच्या िभंती बाजल
ु ा उभ्या असल्या तरी
ितच्यासमोर उभं रािहल्यावर शात
ं होतं सगळं ... सगळं व्यापन
ु टाकते ती..िवष्णम
ु यी!

अिलबागला कालीमॉं बसवायचे ितथले काही लोक.. ितचे ते अनेक हात, काजळानी भरलेले डोळे .. एका
हातात असणारं मंड
ु कं, गळ्यातली माळ, लाल जीभ... ितचं ते रुपही िवसरणं शक्य नाहीये.. भीती वाटते मला
तेव्हा ितची! आजब
ु ाजल
ु ा सगळं शात
ं असन
ु ही मनाची चलिबचल चालच
ु राहते ितच्यासमोर... िवष्णम
ु यी कसं
म्हणावं िहला?
.................

क्ष
क्षुध
ु ा
ितचे हात पटापटा िफरत असतात पोलपाटावर.. तव्यावरची पोळी तशीच हाताने उचलते.. हातावर आलेल्या
वाफेची कौतक
ु ं करत बसायला वेळ नसतो ितला..१००-१५०-२००-२५०... ितची मल
ु गी मोजत असते पोळ्या..
गरम पोळीवर तप
ु सोडुन साखर भरु भरु वन
ु खायची आवड होती दोघीना
ं लहानपणी.. पण आता पोळ्या
बघन
ु ही कंटाळा येईल इतक्या पोळ्या सकाळ-संध्याकाळ करायच्या असतात...एखाद्या िदवशी एखादा मल
ु गा
मिहन्याभराचे पैसे दे ताना म्हणतो.. "काकू, तम
ु च्या पोळ्या एकदम माझ्या आईसारख्या असतात.."..
स्वतःचं पोट भरण्यासाठी अजन
ु िकती लोकाची
ं पोटं भरते ती!

ती, ितच्या िफगरकडे बघन

ु कोणत्याही मल
ु ीला हे वा वाटावा इतका संद
ु र बाधा...
ं िदवसभर ऑिफसमधे इथन
ु -
ितथन
ु िफरताना िकत्येकजण मागे वळुन बघत असतील ितच्याकडे... पण आजवर कोणीही ितला खाताना
पािहलंच नाहीये! मधेच ती ऑिफसला येईनाशी होते.. काय झालं आहे कोणालाच कळत नाही.. मग कोणीतरी
बातमी दे तं.. आजारी पडल्ये ती.. कारण Bulimia Nervosa... भक
ु े चं अजन
ु एक रुप!

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

.....................

लक्ष्म
लक्ष्मीी
"बेटी घर की लक्ष्मी होती है " हे ऐकत ती लहानाची मोठी झाली होती माहे री..

"आपकी बेटी अब हमारे घरकी गह

ृ लक्ष्मी है " असं ऐकत ती सासरी जगली.. लग्नात माहे रची लक्ष्मी घेउन
आली होती ना सासरी!
.................

क्षाित
ं
"आपल्या पिहल्या डेटची अ‍◌ॅिनव्हसर्री िवसरायची म्हणजे काय?" म्हणत लटक्या रागाने बघते ती
त्याच्याकडे... ती मग िखसा कापते त्याचा.. शॉिपंग, िफल्म, हॉटे लमधे जेवण.. एवढं सगळं वसल
ु करुन मग
रातर्ी झोपताना हसन
ु बघते त्याच्याकडे.. माफ करते त्याला!

सकाळी ितची कामवाली येत.े .. "िपउन आला होता तो.. मग काय घातले पाठीत दोन रट्टे .. रातर्भर कुडकुडत
होता दाराबाहे र".. क्षमाच ही पण!
...................

शक्त
शक्तीी
सकाळच्या ८:३२ फास्टच्या गदीर्त एक शाळे तली मल
ु गी टर्े नमधे चढता चढता अडकते.. टर्े न सरु
ु झालेली
असते... आत िशरायलाही जागा नाही आिण मल
ु गी अधर्वट लोंबकळते आहे दारात.. दारातच उभी असणारी
ती, त्या मल
ु ीचा हात गच्च धरते.. स्वतः फ़ुटरे स्टवर उभी असलेली ती सगळं बळ लावन
ु त्या मल
ु ीला वर
खेचते..पढ
ु च्या स्टे शनपयर्न्त स्वतःचा श्वास रोखन
ु थरथरत्या हाताने मल
ु ीला धरुन ठे वते...पढ
ु च्या स्टे शनवर
उभं राहायला व्यविस्थत जागा करुन दे ते त्या मल
ु ीला.. आिण मग ितचा बाध
ं फुटतो.."काय घाई होती का गं?
पडुन मेली असतीस तर?"

संध्याकाळची ७:४८ ची परत येणारी टर्े न.. मरणाची गदीर्.. दादरला ती पदर खोचन
ु उभी असते.. टर्े न
थाबायच्या
ं आधीच त्यात घस
ु ायच्या तयारीने.. आपण नाही िशरलो तर बाजच
ु ी बाई िशरे ल.. िदवसभराचा
थकवा िगळुन.. पसर् छातीशी कवटाळुन ती उभी असते.. टर्े न आल्या आल्या ितला काहीही कळत नसतं... ती
हात-पाय मारत टर्े नमधे सरु मारते.. मागच्या बाईला कोपर लागल्याचं ितला सोयर-सत
ु क नसतं.. वा-याच्या
बाजच
ु ी फोथर् सीट िमळवल्याचा अिभमान चेह-यावर.. शक्तीच की ही पण!
..............................

चेत
तना
ना
चेहरा रक्ताने भरला होता माझा. ती बाहे र पडत होती, मला बघन
ु पळतच माझ्याकडे आली.. ितनं मला धरलं
आिण हॉिस्पटलच्या आत घेउन गेली. िदवसभराची दमन
ु रातर्ी ९:३०ला घरी िनघालेली ती डॉक्टर माझ्यासाठी
परत आत आली.. मला साभाळत,
ं रक्त पस
ु त, माझ्यावर ऑपरे शन केलं ितनं... हरपलेली शद्ध
ु परत आल्यावर
ितचा मास्क घातलेला चेहरा पािहला फक्त मी!चेतना दे णारी...

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

त्यािदवशी ऑपरे शन िथएटरमधे आत नेलं तेव्हा असह्य वेदना होत्या... तेव्हा अजन
ु एक मल
ु गी आली मास्क
घालन
ु .. "अगदी थोडं दख
ु ेल हा"ं म्हणत ितने मळ
ु ीच न दख
ु ावता एक सई
ु टोचली... "anesthesia दे उन
झालाय डॉक्टर" म्हणत ती मला िदसेनाशी झाली... योग्यवेळी चेतना काढुन घेणारी ती!
........................

छा य ा
ऑिडशनला जात असताना ितने "pollution" मळ
ु े "complexion" िबघडु नये म्हणन
ु काच वर केली
गाडीची.. आिण ितच्या "Imported makeup kit"च्या "mirror"मधे स्वतःचं "reflection" बघत होती...

त्याच गाडीच्या काचेवर भर उन्हात िसग्नलवर गाडी थाबल्यावर

ं ितथल्या खेळणी िवकणा-या मल
ु ीनी
स्वतःला पाहुन घेतलं..
.......................

बद्ध
ुद्धीी
ती एकदम हुश्शार बाई.. गोल्ड मेडािलस्ट मंबु ई यिु नव्हिसर्टीची, पढ ु च्या िशक्षणासाठी अमेिरकेत
गेली..अमेिरकेतन
ु डॉक्टरे ट िमळवन
ु भारतात आली. एका मोठ्या माकेर्िटं ग कंपनीत खप ू मोठ्या पदावर १०
वषर् काम करत होती. खप
ू मान िमळाला ितला... एक िदवस सोडलं ितनी सगळं आिण हा आशर्म चालवायला
लागली... "ख-या अथाने
र् आत्ता कुठे बिु द्धचा उपयोग करायला लागल्ये गं मी" असं म्हणत गोडसं हसते ती...
बद्ध
ु ीचं रुप आहे ती एक!

ितच्याशी बोलत असताना एक आशर्मातली मल

ु गी पळत पळत येउन ितला िबलगते. तोंडातन
ु गळणारी लाळ
पदरालाच पस ु ते ितच्या... "ताई.. ताई.. पाहुणे.. चॉकलेट?" असं काहीतरी बोलत माझ्याकडे बोट दाखवत
हसते ती.. "अशी मंदबद्धु ी मलु गी कोण साभाळणार?"
ं म्हणत काही वषापर्ं व
ु ीर् ितच्या घरच्यानी
ं ितला इथे
आणन
ु सोडलं... १९ वषाच्या
र्ं ितच्या शरीरात अजन
ु ही ६ वषाच्या
र् मल
ु ीची बद्ध
ु ी आहे .. तीसद्ध
ु ा बद्ध
ु ीचंच एक रुप!
...........................

मा त ृ
"मेरको नही पता मेरी मॉ कौन है ... वहा तलावपाळीके साईडमें मेरको फेक कर भाग गयी ****" ती ितच्या
स्वतःच्या हॉटे ल वजा खानावळीतल्या काऊंटरवर बसन
ु बोलते...

मागच्या फर्ेममधे Mother Mary ितच्याकडे बघत हसत ितला आिशवाद

र् दे त असते.
...........................

िनदर्
िनदर्ाा
आई ओरडत्ये मला आत्ता "झोप आता" म्हणन
ु ... लहान असताना ितच्या माडीवर
ं धबाबा थोपटायची मला...
थंडी असताना ितच्या पाघरुणात
ं घ्यायची मला, माझी झोप न मोडता... अनेकदा गायची मला झोपवताना..
"नन्ही कली सोने चली...हवा धीरे आना.. नीद
ं भरे पंख िलये, झूला झूला जाना".. अजन
ु ही झोप येत नसताना
ितचा आवाज आठवला की झोप येत.े .

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

ती ओरडते पहाटे पहाटे "ताई उठ आता"... मग खोलीतली टुयब लागते फरफडत.. उघडलेले डोळे परत गच्च
िमटतात.. ितने रातर्भर जागन
ु केलेली ितची आिकर्टे क्चरची assignment दाखवते मग ती! ितचं काम झालं
असतं अध्यार् तासाभरापव
ु ीर्च, पण मग माझ्या उठण्याच्या वेळेपयर्ंत थाबते
ं , मला उठवन
ु मग उरलेल्या अध्यार्
तासासाठी झोपते ती!
...........................

जाित
ितचं नाव कॉलनीतल्या मल
ु ानी
ं लायला ठे वलं होतं.. गावठी कुतर्ी होती... आमच्या वॉचमन काकाना
ं ितची खप
ू
सोबत असायची.. २-३दा चोराना
ं पळवन
ु लावलं होतं ितने.. पण कॉलनीतल्या कोणी मल
ु ानी
ं ितला तर्ास िदला
तरी त्याना
ं कधी तर्ास द्यायची नाही.. कळायचं ितला माणसासारखं

ती पण अशीच रातर् रातर् बाहे र असायची.. कॉलनीतले काही जण म्हणायचे की कॉलसेंटरमधे काम करते..
उरलेले सगळे ितला.. िबच म्हणायचे!
............................

इिन्दर्य
इिन्दर्यााणामिधष्ठ
मिधष्ठाातर्
तर्ीी भत
ु ानां चािखल
िखलेष
े ु या ।
भत
ू ष
े ु सतत
सततंं तस्य
तस्यैै व्य
व्याािप्तद
िप्तदेे व्व्यै
यै नम
नमोो नम
नमःः ॥

िचितरूप
िचितरूपेण
े या कृ त्स्नम
त्स्नमेत
ेतद्व्या
द्व्याप्य िस्थत
िस्थताा जगत ् ।
नमस्तस्य
नमस्तस्यैै नमस्तस्य
नमस्तस्यैै नमस्तस्य
नमस्तस्यैै नम नमोो नम
नमःः ॥

जास्व
स्वंद
ं ी http://jaswandi.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

मल
ुलखा
खावेग
गळी
ळी माणस
णसंं

काय रे ?? मोठं झाल्यावर तू कोण होणार? हा पर्श्न जवळपास पर्त्येकानेच लहान असताना
ं ऐकलेला असतो.
खरं तर आपणही एखादा लहान मल
ु गा भेटला की हा पर्श्न िवचारतो. आजकालच्या मल
ु ाचे
ं कन्सेप्ट्स खप
ू च
’िकर्स्टल िक्लअर’ आहे त.पढ
ु े काय करायचं हे अगदी लहानपण पासन
ू ठरलेले असते. जवळपास पर्त्येकच
मल
ु गा मला इंजीिनअर , सीए, िकंवा डॉक्टर व्हायचंय असं सागतो.
ं माझी मल
ु ं पण याला अपवाद नाहीत.
आजकाल तर इतकी इंिजिनअरीग
ं आिण मेडीकल कॉलेजेस सरू
ु झालेले आहे त की भारतातल्या पर्त्येकच
मल
ु ाने जरी इंिजिनअर/डॉक्टर व्हायचे म्हं टले तरीही ते सहज शक्य आहे असं म्हं टलं तरी ती अितशयोक्ती
होणार नाही . ज्या मल
ु ाना
ं मेडीकल िकंवा इंिजिनअरीग
ं चे िशक्षण परवडत नाही , ते बी कॉम करून एमबीए
िकंवा सी ए करणार हे छाती ठोकून सागतात.हे
ं फक्त मल
ु ाच्याच
ं बाबतीत खरं आहे असे नाही. मल
ु ाचे
ं आई
वडील पण सरु
ु वातीपासन
ू च अशा पर्कारे मल
ु ाची
ं मानिसकता तयार करण्यात हातभार लावतात- अगदी ११वी
कॉमसर् ला अ‍◌ॅडिमशन घेतली की आपण सीए पण
ु र् केलंय अशा तऱ्हे ने वागताना िदसतात.
इंिजिनअर िकंवा डॉक्टर होऊन अमेरीकेला िकंवा इग्लंडला जायचे, हे स्वप्न जवळपास पर्त्येकच मल
ु ाचे
असते.त्यामधे काही वाईट आहे असेही नाही.. ही वस्तिू स्थती आहे आजची. भारताच्या तरूण िपढीची ही
मानिसकता बरे चदा िवचार करायला लावते की हे असे का असावं??
एक दस
ु री बाजू म्हणजे पर्शासकीय सेवा!आजपयर्ंत मला एकही मराठी मल
ु गा इंिजिनअरीग
ं नंतर आयईएस
िकंवा इतर गर्ॅज्यए
ु शन नंतर आय़ए◌़एस करणार आहे असे म्हणणारा भेटलेला नाही. पर्शासकीय सेवाच्या
ं
मधे आजकाल मराठी मल
ु ाना
ं अिजबात इंटरे स्ट िशल्लक रािहलेला िदसत नाही. ’पर्शासकीय सेवा’ ह्या केवळ
उत्तर भारतीयाची
ं मक्तेदारी झालेली आहे – कुठल्याही िडपाटर् मेंटला गेलो की तेच लोकं िदसतात.
िवषयापासन
ू भरकटलंय, मला खरं तर दस
ु ऱ्याच िवषयावर िलहायचं होतं.
यध्
ु दस्य कथा रम्यः -असे म्हणतात. अ िबर्ज टू फार, िबर्ज ऑन द िरव्हर क्वॉय, िकंवा डटीर् डझन्स वगैरे
यद्ध
ु पट बघायला सगळ्यानाच
ं आवडतात. वॉर िफल्म्स तर बहुतक
े ाचे
ं फेवरे ट.. इतक्या आवडीने हे िसनेमे
पािहले जातात, पण आजपयर्ंत मला एकही मलु गा असा सापडला नाही, की ज्याने िमिलटरी , एअर फोसर्,
नेव्ही मधे जाण्याची इच्छा व्यक्त केली . खरं तर िवचार केला तर सिु शिक्षत मल
ु ासाठी
ं िमिलटरी , नेव्ही मधे
अितशय उत्तम करीअर असताना
ं पण मराठी मल
ु ं फारसे उत्सक
ु िदसत नाहीत याचं कारण काय असावं? दे श
पर्ेमाची भावना मल
ु ाच्या
ं मनात िनमाण
र् करण्यास पालक कमी पडतात का? की पालकानाच
ं फारशी माहीत
नसल्याने मल
ु ाना
ं ते जास्त काही साग
ं ू शकत नाहीत? खरं कारण काय असावं याचं?
एकीकडे असे िवद्याथीर् आिण त्याच पाश्वर्भम
ू ीवर अिवनाश धमािधकारी
र् याच्या
ं सारखे १९८६ च्या बॅच चे IAS
अिधकारी, ज्यानी
ं दहा वषर् नोकरी करून पर्शासकीय १९९६ मधे राजीनामा िदला. नोकरी सोडल्यावर ’फर्ी
लान्स जनर्िलझ” आिण समाज सेवेचे वर्त अंगीकारले आहे .
ब्लॉगसर् मेळावा, मंब
ु ईच्या वेळी अपणार् संख्ये अमेिरकेहून आली होती. तें व्हा ितने एक सीडी िदली मला. त्या
सीडी मधे अिवनाश धमािधकारी
र् याची
ं काही भाषणं होती. िवषय म्हणाल तर िशवाजी महाराज , इसर्ायल,
जपान, कारगील, आिण इतर .इतकी ओघवती भाषण शैली आहे की भाषणं ऐकताना
ं अंगावर रोमाच
ं उभे
रहातात. पर्त्येक िवषयावर भरपरू अभ्यास असल्याने अस्स्खिलत तास-दीड तास सलग बोलतात. भाषण

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

ऐकताना
ं ते तम्
ु हाला पण
ु र् पणे ए◌्का वेगळ्याच िवश्वात नेऊन सोडतात – काय होतं ते शब्दात सागता
ं येणार
नाही. त्या साठी ती भाषणं ऐकायलाच हवीत. पिहले दहा पंधरा िमिनटे फारशी गर्ीप घेत नाही, पण नंतर मातर्
सीडी बंद करवत नाही. इ िस्नप वर आहे बरीच भाषणं. .
पिहलं भाषण अथातच
र् िशवाजी महाराजाच्या
ं वरचं. ते तर उत्कृष्ट आहे च, पण त्याच बरोबर इसर्ायल, आिण
जपान वरचे भाषण ऐकताना
ं तमु च्या डोळ्यापढ
ु े ते िचतर् उभे करते. तम्
ु ही कुठल्याही िवचारसरणीचे डावी,
उजवी ,मध्यम िकंवा इतर असला तरी िकंवा, बर्ाह्मण द्वे ष्टे, मराठा द्वे ष्टे, नवबध्
ु द द्वे ष्टे, मस्
ु लीम द्वे ष्टे िकंवा इतर
कुठल्याही पर्कारचे असाल, तरीही ही भाषणं जरूर ऐका. पर्त्येक भारतीयाने ऐकली पाहीजे अशी भाषणं
आहे त ही.
मी इथे फक्त एका भाषणाची िलंक दे तोय. इतर भाषणं ऐकण्यासाठी तम्
ु हाला यु ट्यब
ु वर जाऊन इंगर्जी मधे
’अिवनाश धमािधकारी’
र् आिण पढ
ु े ’िशवाजी’, ’कारगील’, ’इसर्ायल’, ’जपान’, ’सावरकर’, ’गाधी’,
ं िलिहलं की
त्या त्या िवषयावरची भाषणं ऐकता आिण पहाता येतील. सगळी भाषणं ऐकायला जवळपास १० -१२ तास
लागू शकतात. ह्या सगळ्या कथा ऐकताना
ं जाणवतं की हे अिवनाश धमािधकारी
र् म्हणजे एक वेगळं च
रसायन आहे .

मह
महेंें दर् कु लकण
लकणीर्ीर् http://kayvatelte.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

कामग
मगाार जीवन
वनाातील एक िदवस

ही िदनचयार् वाचण्यापव
ू ीर् इथे अपेिक्षत असलेला कामगार म्हणजे आधिु नक जगतात संगणक नामे यंतर्ावर
संपण
ू प
र् णे िकंवा िदवसाच्या कामाच्या तासातले िनदान ८०% तास संगणकावर काम करतो अशी व्याख्या
आहे याची कृ नो घ्या.

सकाळी सकाळी शक्यतो कंपनीच्या बसने हा कामगार कामावर आला की आधी वंद ू तज
ु पर्माणे संगणक
सरु
ु करतो. उगाच चला म्हणन
ू उं दीर मामानाही
ं हाय करतो आिण आजब
ू ाजच्
ू या इतर कामगार िमतर्ाकडे
ं
नजर टाकतो...ओझरती नजर आपल्या साहे ब या िवशेष शर्ेणीतल्या कामागाराकडेही गेलेली असते पण तो
तसे अिजबात दाखवत नाही. त्या झलक नजरे मधन
ू सवर्पर्थम साहे ब आहे त का आिण असल्यास त्याचा
ं मड
ू
या दोन्हीच्या िनरीक्षणामधन
ू आपला उवर्िरत िदनकर्म आखायला त्याला मदत होते. आता मायबाप कंपनी
सरकारच्या कृपेने त्याचा गणपती बाप्पा सरु
ु झालं असेल तर तो चेहऱ्यावर कामाने पछाडलेपणाचा एक
भाव आणन ू आपली गरम,जी, थोबाड्पिु स्तका अशी अनेक मेल अकौंट उघडून त्यामध्ये ताझी खबर काय
आहे त्यानस
ु ार या..........हु म्हणन
ू कामाला म्हणजेच त्या मेलना उत्तर, त्यातली काही तत्परतेने इतर
कामगार आिण िमतर्मंडळीच्या अकौंटला पाठवणे अशी अित महत्वाची काम करतो. मधेच त्याला
आपल्याला एक आउट लक
ू िकवा लोटस नोट नावाचा अकौंट पण आहे याची आठवण येते आिण तो तेही
उघडतो...आदल्या िदवशी काय िदवे लावले आहे त त्यानस
ु ार ही मेल बॉक्स भरलेली िकवा ओसंडून वाहणारी
अश्या कुठल्यातरी एका पर्कारची असते...
आता इतका पसारा िनस्तरायचा म्हणजे पोटात बर्ेकफास्टचे दोन कण गेले पािहजेत अस अथातच
र् त्याच्या
पोटातले उं दीरमामा सागत
ं असतात. त्यानी
ं नाही सािगतले
ं तर त्याच्या संगणकावर सरु
ु करताच इतर
कामगारजनाशी त्विरत संपकर् साधणारी तीच वेळ, दत
ू अशी software त्याच्या
ं िखडक्यामधन
ू तोच संदेश
त्याच्यापयर्ंत पोहोचवण्याच काम करून दमल्या असतात...

तो हीच वेळ योग्य समजन

ू उठतो तोवर आजब
ू ाजच्
ू या कामगार खच्
ु याही
र् सरकवण्याचे आिण सारे च
कॅन्टीन नामे मक्
ु कामाच्या िठकाणी िनघाल्याचे सरू आसपास घम
ु तात आिण पाचेक िमनटात मजल्यावर
नीरव शातता
ं पसरते. कॅन्टीन मधली राग,
ं काय घ्यायचं िकवा नाही याबद्दलची चचा,र् आपल्याला हवं ते
टे बल (याची व्याख्या कामगार गर्ुप पर्माणे िनराळी असते...टर्े नी िकवा नवीन लोक शक्यतो सकाळी सकाळी
पाहत राहता येईल अशी िहरवळ िजथन
ू िदसेल ती जागा पसंत करतात... काय आहे िहरवळ पािहलेली
डोळ्याच्या
ं आरोग्यासाठी चागली
ं असते असे एकमत आहे ) तर सागायचा
ं मद्द
ु ा म्हणजे सकाळी साडेआठ
नावाच्या सम
ु ारास आलेला कामगार वगर् अश्या पर्कारे साडेदहा वाजेपयर्ंत पोटपज
ू ा आिण वर उल्लेखलेली
कामे (??) करून पन्
ु हा एकदा आपल्या खच
ु ीर्वर स्थानापन्न होतो...

जेवणात जस मीठ महत्वाचं तसच रोजच्या कामात एक िकवा दोन िमटीगा

ं या हव्यातच...त्यातलीच
एखादी असल्यामळ
ु े कामाने तर्स्त िबचारा कामगार मग system वर लॉिगन करून काही पाहण्याचा िवचार

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

रद्द करून िमिटं ग रूम मध्ये जातो...त्याला बोलायचं नसतच ऐकायच की नाही हे ही तोच ठरवतो.. वायरलेस
connection असेल तर त्याला ते न ऐकता आपण खप
ू बीजी असल्याचा आव आणता येतो नसेल तर
शन्
ू यात नजर लावन
ू तो एक तास कशी बशी कळ काढतो... ते शन्
ू यात नजर उगाच साहे बाला आपण
कामाचा िचंतन करतोय अस भासवायला पण मनात मातर् इतक्यात आवडत्या क्यब
ू मधन
ू आलेला संदेश
नाही तर दस
ु यार् कंपनी मधल्या "ितने' िकवा "त्याने" पाठवलेली मेल नाहीतर मग सकाळी िहरवळीवर
िदसलेलं नव पाखरू असे अनेक थोर िवचार मनात रुं जी घालत असतात...

हा िमिटं गचा अक्खा एक तास आिण वर आणखी अधार् तास डोक्यावरून पाणी चाळीसेक िमंट दस
ु री
फुटकळ काम करणे नाहीतर mom उफर् मीिटं गची िमंट बनवणे िकवा पन्
ु हा पन्
ु हा वाचणे या कायात
र्
काढे पयर्ंत जेवणाची वेळ होतेच..पन्
ु हा मग सकाळी सािगतले
ं ली िपंगिपंगी, राग
ं (यावेळी जरा मोठी)
िहरवळीची जागा हे सोपस्कार होतात आिण मग मातर् हक्काचा लंच टायमाचा तास बडवायला मंडळी जरा
चक्कर मारायला बाहे र जातात...कुणी पान सप
ु ारीवाल असेल तर त्याची सोय नाही तर िचंगम
चॉकलेटसारख्या कारणाने पन्
ु हा एकदा इतर कंपनी मधली िहरवळ पाहणेही होते...झालंच तर िकती काम
आहे (??) या नावावाखाली साहे बाला िकवा client ला िशव्या घालण्याचं पिवतर् कायर्ही याच वेळात होऊन
जात.

हे होईस्तो दप
ु ारचा एक वगैरे वाजलेला असतो. मग मातर् आपल्या कामगाराला पिरिस्थतीची जाणीव
होते...बरीच कामाची मेल, इशू लॉग इ गोष्टी वाट पाहत असतात..तो मान खाली घालन
ू मक
ु ाट्याने कामाला
सरु
ु वात (दप
ु ारी बर का??) करतो...त्यातही जर दप
ु ारी िमिटं ग असेल तर मग ितथे जाऊन उघड्या डोळ्याने
झोप काढणे याखेरीज अन्य काही करणे त्याच्या हातात नसतेच. िमिटं ग मधन
ू बाहे र आल्यावर आपल्या
कामाच्या software मध्ये आतापयर्ंत लॉिगन केले नसल्यास करून पाच सहा िखडक्या उघडून कामाची
वातावरण िनिमर्ती करणे त्याला भाग पडते. अथात
र् मध्ये मध्ये होणारी िपंगिपंगी....सवयीचा पिरणाम
म्हणन
ू पन्
ु हा पन्
ु हा आपल्या कामाव्यितिरक्त मेल पाहणे, बझ करणे, इथली डाक ितथे पाठवणे...भावी िकवा
सद्य पाटर् नर (असला तर) त्याच्याशी
ं sms , फोन, chat यासाधनापै
ं की उतरत्या भाजणीने संपकात
र् राहणे
हे ही कामगाराला करावच लागत...पाळणाघरात मल
ु िबल असेल तर मग बघायलाच नको आणखी एक
संपकर् जागेची वाढ.. असो तर अशी ही काम करून थकलेल्या जीवाला थोडा शर्मपिरहार हा हवाच....िशवाय
भारतीय कॅन्टीन असेल तर मग पाहायलाच नको....समोसा, वडे, चहा-कॉफी असे संिमशर् वास सट
ु लेले
असतील तर जागेवर बसण अशक्यच...सगळा गर्ुप तय्यार असेल तर पन्
ु हा एक कॅन्टीन चक्कर नाहीतर
िनदान स्वत:च्या जागेवर काहीतरी खायचा मागवन
ू शेजारच्या कुबातल्या िमतर्-मैितर्णीबरोबर आजचा
िदवस कसला बोअर आहे िकवा तो अमक्या तमक्याचा मेल पािहलास का? (खप
ु दा ही चचार् एखाद्या fwd
मेलबद्दल असते हे सागणे
ं न लगे)

शेवटी एकदाचे चार सवाचार वाजतात आिण िनढावले

र् ला कामगार असेल तर तो साडे पाच िकवा सहाची
पिहली कंपनी बस असते त्याने सटकायच्या दृष्टीने काम आववर्ाच्या तयारीला लागतो...िजतका अनभ
ु व
जास्त िततके हे काम जास्त लवकर आिण डोक्याला फार ताप न दे ता होते....खप
ु दा तर बरे चसे काम
आदल्या िकवा त्याच िदवसाच्या मेलना चतरु पणे उत्तर िदले की होऊन जाते....हुशार लोक यालाच आपल्या
डोक्यावरचा काम दस
ु याच्या
र् डोक्यावर घालणे असही म्हणतात पण खर ते तसही नाही त्याला in order to
achieve िठस, why dont we do it ......way असा साज चढवन
ू ते 'वी' म्हणजे 'समोरचा' इतकं केलं तरी
गोड बोलन
ू काम होतं....अगदी तसं शक्य नसेल तर to proceed further I need following
information from you म्हणन
ू एक जमेल तशी मोठी िलस्ट बनवन
ू समोरच्याच्या गळ्यात मारली की

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

दस
ु ऱ्या िदवसापयर्ंत आपण तसेही proceed होणार नसतो मग अथात
र् घराकडे proceed व्ह्यायला आपण
मोकळे होतो...आिण मख्
ु य अश्या एक दोन तरी मेल ची कॉपी साहे ब नावाच्या पर्ाण्याच्या पोस्टबॉक्समध्ये
पडेल याची खबरदारी घ्यावी. म्हणजे लेकरू िकती काम करतय असा वाटून तोही आपल्या
बाजच
ू ा...आणखी एक मद्द
ु ा म्हणजे अश्या मेल्स गाशा गंुडाळून झाल्यावरच पाठवाव्या म्हणजे समोरचा
गाफील राहून उत्तर दे ईपयर्ंत आपण त्या साडेपाचच्या बसने दोन-तीन िसग्नल्स तरी गाठलेले असतात
आिण आणखी एक िदवस सत्कारणी लावन ू आपण पगाराच्या िदवसाची वाट पाहायला मोकळे झालेलो
असतो...

अथात
र् नेहमीच इतका सरळ धोपट िदनकर्म िमळणार नसतो. कधी तरी तो डेड लाईन नावाचा राक्षस पढ
ु े
होऊन उभा ठाकतोच. आिण इतर वेळी 'काय काम करतो की नाही हा' असे वाटणारा आपला कामगार
अंगात शंभर हत्तीच बळ आणन
ू नाईट (आिण अथातच
र् डे पण) मारून झटपट काम उरकून client च्या
गळ्यात मारून टाकतो...हा एक दोन िकडे त्यात राहतात पण पढ
ु च्या काम िमळायची हीच बेगमी समजन
ू
साहे बही त्याला शक्यतो रागे भरत नाही...

काय आहे , कामं करण हा खरा कामगाराच्या हातचा मळ आहे पण उगाच वेळेच्या आधीच ते संपवण्याची
पण गरज नसते. त्यामळ
ु े 'वारा तशी पाठ' या न्यायाने काम होत राहतात....पण वरच्या िदनचयेर्त
सािगतले
ं ली कामं रोजच्या रोज केलेलीच बरी अशा पर्कारात मोडतात. अनभ
ु वाने हे पर्त्येक कामगाराला
(त्यातल्यात त्यात IT मधल्या) कळत आिण मग कामाचं ओझं न राहता it was just another day
म्हणन
ू त्याच कामाच्या जागी पन्
ु हा एकदा येण्यास तो सज्ज होतो.

अपणार् सख
ं े-पालव
लवेे http://majhiyamana.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

चार लघक
ुकथा
था

गंध चाफ्याचा
िपवळा......

िकतीवेळ गेला ठाऊक नाही. पण या काळात ढगानी

ं िकती आकार बदलले, जशी सय
ु ाची
र् िकरणे ितरपी होत
गेली तसा रं गही बदलत गेला. कापसासारखा मऊ मल
ु ायम रं ग... एखाद्या िवरक् ‍त माणसासारखा... सगळ्या
इच्छा अपर्न
ू िरता झाल्यासारखा... नाही तरी तो िरता झालेलाच असतो की... ओंजळ लहान आहे की मोठी,
काही बघत नाही... दे त राहतो, बरसत राहतो. जेवढं आहे ते सगळं दे तो म्हणन
ू च त्याचा तो पाढरा
ं रं ग... मग
येणारी िपवळसर छटा... िवरक् ‍तीतन
ू जािणवाच्या
ं िदशेने नेणारी... या रं गाचा अथर् लावायचा तरी कसा?...
कारण अगोदर असणारा पाढरा
ं हा िवरक् ‍तीचाच आिण नंतरचा भगवा हाही िवरक् ‍तीचा! अथात
र् भगवा पढ
ु े
मोक्षाच्या िदशेने जाणारा... पिहल्या पाढऱ्या
ं रं गात मोक्षाचीही अिभलाषा नाही. ितथे फक् ‍त दे णे आहे .
िदल्यानंतरचे समाधान त्यात ओतपर्ोत आहे . त्यामळ
ु े ितथे कुठलेच इच्छे चे रं ग िदसत नाहीत. िदसतो तो
फक् ‍त पाढरा
ं शभर्
ु रं ग... इच्छा आकाक्ष
ं ाना
ं मागे ठे वलेला पाढरा
ं रं ग.... नंतरच्या केशरी िकंवा भगव्या रं गाचा
अथर्ही िवरक् ‍तीच्या िदशेने जाणाराच पण इथे त्याला मोक्षाची इच्छा आहे ... म्हणन
ू च मघाशी कापसाच्या
पंज
ु क् ‍यासारखा पाढरा
ं शभर्
ु िदसणारा ढग आता भगवा रं ग घेतल्यानंतर िवरळ होतो आहे ... त्याला मोक्षाची,
िवरुन जाण्याची फार घाई झाल्याचे जाणवते... पण या मधला जो िपवळा रं ग आहे त्याचा अथर् काय
लावायचा?... समाधानाच्या समाधीतन
ू जागे होऊन मोक्षाच्या िदशेने जाणाऱ्या वाटे चा हा रं ग... िवचाराची
ं
तंदर्ी सट
ु ली तसे सगळ्या पिरसराचा ताबा आंधाराने घेतल्याचे त्याला जाणवले... तो उठला... त्याने दे वासमोर
िदवा लावला... ती िपवळी ज्योत फडफडली आिण पन्
ु हा त्याच्या मनाने त्या िपवळ्या रं गाचा शोध सरु
ु केला...
काय असेल याचा अथर्... ही ज्योतही मोक्षाच्या िदशेनेच चाललेली... कापसाचा पाढरा
ं रं ग हरवन
ू ती ही याच
वाटे ने चाललेली... मोक्षाच्या इच्छे चाच रं ग िपवळा... तो अस्वस ्थ झाला... अंगाला त्याच्या घाम सट
ु ला...
आयष्ु यभर ज्याच्यामागे धावलो तो साक्षात्कार वयाच्या उत्तराधात
र् असाही िमळू शकतो का? त्यालाच पर्शन
्‍
पडला! सगळ्या इच्छा, आकाक्षा
ं मागे ठे वन
ू एकाकीपणाचे जीवन आपण पसंत केले... अगोदर पसंत केले मग
ते समाजाने लादले... कपड्याचे रं ग बदलले... पाढऱ्याश
ं भर्
ु धोतराचे रुपातर
ं मग भगव्या वस्तर्ात केव्हा झाले ते
त्यालाही कळले नाही... मग तो रं ग िचकटला तो िचकटलाच... पण या भगव्यापेक्षाही त्याला आता िपवळा रं ग
फार जवळचा वाटू लागला... तो िपवळा रं ग त्याच्या डोळ्यात साकाळत रािहला... सकाळी कोणीतरी कडी
वाजवली..... दार उघडले नाही... पर्ितसाद आला नाही... महाराजऽऽऽऽऽऽऽ... िशष्याने टाहो फोडला... त्याचा
ं
िपवळा पडलेला दे ह बघन
ू कोणीतरी म्हणाले, महाराजाना
ं कािवळीने िगळले... त्याना
ं काय मािहत, महाराज
मोक्षाच्या वाटे वर िनघन
ू गेले होते...

सष
ुषमे
मय े http://gandhchaphyacha.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

चार लघक
ुकथा
था

गंध चाफ्याचा
िनळा.....

या समदर्
ु ात आिण मनात तसे बरे च साम्य.... समदर्
ु अथाग
ं आिण मनाचाही कोठे थाग
ं लागतो......दोघानाही
ं
भरती-ओहटी येत.े .. समदर्
ु ालाही मयादा
र् पाळायला लागतात आिण मनालाही.... दोघानीही
ं मयादा
र् सोडली की
अनथर्च.... मग मागे उरतो केवळ कचारा, गाळ, असह्य करुन सोडणारा कुजलेला कुबट वास ... एक लाट
चटकन आली ितने मघाशी ओढलेल्या रे घोट्या घेऊन िनघन
ू गेली.... मनावरचे आठवणीचे
ं ओरखडे असे
िमटले असते तर.... पन्
ु हा डोक् ‍यात िवचारानी
ं गलका सरु
ु केला.... एका िवचारातन
ू दस
ु रा आिण दस
ु ऱ्यातन
ू
ितसरा.... पण ही साखळी कुठे आहे ... एका कडीतन
ू दस
ु ऱ्या कडीत घेवन
ू जाणारा िवचार हवा... पण तसे होत
नाही.... सगळे च आपली मतं माडतात
ं आिण मग गलका होतो.... डोकं भणभणतं....पण या िवचारातन
ू बाहे र
कसं पडायचं.... एक िवचार मारायला दस
ु रा िवचार डोक् ‍यात आणायचा.... पण पिहल्याने ती जागा सोडायला
तर हवी. ती जागा सोडली तर पढ
ु े जाता येतं पण पिहल्या िवचाराने जागाच सोडली नाही तर... तर मग
साचलेपण येतं..... िवचाराच्या
ं गलक् ‍याचा आवाज जसा टीपेला पोहचला तसं ितचं डोकं भणभणायला
लागलं.... ितची चलिबचल वाढली. ती थरथरली.... सरु कुतलेली ितची गोरी कातडी आणखी पाढरी
ं पडू
लागली....
चला आत, वारा सट
ु ायला लागलाय....ितच्यासोबत आलेल्या त्या मल
ु ीने ितच्या आंगावरची शाल सरळ केली.
आिण ितला उठण्यासाठी हात िदला... ितने तो हात नाकारला... स्वतःच उठण्याचा पर्यत्न केला... पण
अशक् ‍तपणाने तो फसला.... ती मल
ु गी सरळ पढ
ु े झाली ितने दोन्ही हातानी
ं ितच्या हाताना
ं धरलं आिण ितला
उठण्यास मदत केली. यावेळी मातर् ितने कोणताच पर्ितकार केला नाही.... ितच्या खाद्याच्या
ं आधाराने ती चालू
लागली... समदर्
ु ावरची ितची दृष्टी तशी िखळून होती....
ती राहात होती त्या खोलीतन
ू ही समदर्
ु िदसायचा....समदर्
ु पाहायचा ितला नादच लागला होता.....ती इथे
आल्यापासन
ू ती समदर्
ु ाला डोळ्यात साठवत होती...ती िखडकीत बसन
ु रािहली.... काळोखाचा पडदा गडद
झाला, तशी ती उठली... जेवणावरची वासनाच उठली होती... तरी ितने दोन घास पाण्याबरोबर घशात
कोंबले...जेवणापेक्षा ितला िदल्या जाणाऱ्या औषधाच्या
ं गोळ्याच जास्त होत्या.... रोज गोळ्या घेताना ितला
वाटायचं अजन
ू कशी जगण्याची वासना िटकून आहे ....कधी कधी गोळ्या घ्यायची इच्छा नसली की ितचा
नवरा ितला समजावयाचा... गेलेल्या माणसाचा
ं िवचार करु नको....आपल्याला जगलं पािहजे, माझ्यासाठी
तरी तू जग.... मग तासन ्‌ तास ती लेकराच्या
ं फोटाखाली आसवं ढाळीत बसायची.... नवराच मग घास
भरवायचा, गोळ्या द्यायचा..... पण ते गेल्यापासन
ू ितला काहीच सच
ु ेना....काही काळ ितने गोळ्या नाकारुन
बिघतल्याही ....मग पाय बाध
ं न
ू , हात बाध
ं न
ू गोळ्या चारणं सरु
ु झालं....मग ितनं गोळ्या नाकारणं बंद केलं..
दस
ु ऱ्या िदवशीही ती िकनाऱ्यावर बसन
ू रािहली.... समदर्
ु ाची िनळाई ितच्या िनळ्या डोळ्यात साठत रािहली...
या समदर्
ु ाचा रं गही िनळा आिण आकाशाचाही रं ग िनळाच.... िकती िदवसानी
ं ती आकाशाकडे बघत होती...
िदवस छे िकती वषर् झाली आकाशाकडे बघन
ू ... रोज िदसाणारी ही िनळाई डोळ्यात का साठत नव्हती....ितचा
नवरा ितला म्हणायचा... तझ्
ु या डोळ्यात मला काहीच िदसत नाही.... या िनळ्या रं गाचा अथर् काय?, ती काही

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

बोलायची नाही.... समोरचा सागरही तसाच िनळा ितच्या डोळ्यासारखा.

ं या आकाशाची िनळाईच या सागरात
पर्ितिबंिबत होते.... तो िनवाताचा,
र् पोकळीचा रं गच खरा..... मग ितला जाणवलं आपले डोळे ही असेच िनळे ....
पोकळीचा रं ग ल्यायलेले... आता पोकळीच तर उरली बाकी काहीच नाही... आठवणीच्या पापद्
ु यर्ात केवळ
पोकळी.... अंनताचा
ं ध्यास घेणारी.... ती उठली.... अडखळत ती घरात िशरली.... होत्या नव्हत्या त्या गोळ्या
ितने घेतल्या..... सकाळी कोणीतरी दार उघडलं.... आजाराला कंटाळून आत्महत्या असा पोिलस िरपोटर्
आला....एक पोकळी दस
ु ऱ्या पोकळीत िवलीन झाली होती...

सष
ुषमे
मय े http://gandhchaphyacha.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

चार लघक
ुकथा
था

गंध चाफ्याचा
जाभळा
ं

टर्ं केतील तो जाभळा

ं डर्ेस हलकेच काढतानाही त्याचा कडेचा पतर्ा लागलाच... जीणर् झालेल्या त्या कपड्याला
तो पत्र्याचा स्पशर् पेलवला नाही, भाजी िचरताना नकळत िवळीची धार बोटाना
ं लागावी, अशी ती
कळकळली.... िकती वषेर् झाली ... बारा तरी होऊन गेली असावीत.... अकरावी परीक्षा पास झाल्यावर हट्‌टाने
बाबाकड
ं ू न तो डर्ेस मागून घेतला होता.... दक
ु ानाच्या काचेतन
ू िदसणारा तो मोरपंखी जाभळा
ं डर्ेस िकतीतरी
िदवस ितच्या डोळ्यात घर करुन रािहला होता...तोच डर्ेस घ्यायचा म्हणन
ू ती हट्‌टून बसली होती....घागरा
चोली घालन
ू काय तमाशा करायचा आहे काय? असं बाबा म्हणाले खरे पण त्याचा
ं हा राग लटका होता..
""एकच तर मुलगी आहे ितचा हट्‌ट नाही, पुरवायचा तर मग कोणाचा हट्‌ट पुरवायचा.''
आईच्या या वाक्‍यापुढे बाबांचं काहीच चालायचं नाही. त्या तलम मोरपंखी जांभळ्या कपड्याचा पिहला स्पशर् झाल्यावर
असंख्य मोर मनात नाच करत होते....
त्यावषीर् दांिडया खेळताना उगाचच आपण कोणीतरी वेगळे आहोत असे वाटू न गेलं. िकतीजणीनी
ं त्या डर्ेसबद्दल िवचारलं
होतं....
""असे गडद रंग तुला फार शोभून िदसतात.''
शेजारच्या काकूं नी केलेली ती स्तुती आठवली तरी आजही अंगावर मुठभर मांस चढते....
ितला त्या डर्ेसिवषयीच्या सगळ्या आठवणी दाटू न आल्या.... िकतीकाळ ती त्या डर्ेसला कुरवाळत बसली...
""उठा ! पब्लीकला जमा करायचंय. आजच्या खेळाला चार पैसं िमळालं न्हायी तर जेवायला घावणार न्हायी.... ''
ितचा नवरा ितच्यावर डाफरत होता.... तो सायकल सकर्स करायचा... पण त्याच्या खेळाला माणसं कुठं जमायची म्हणून
ितला आधी नाचवायचा....
त्याच्यासोबत पळू न आली त्यावेळी ती अवघी आठरा वषार्ंची होती. घरात बाबांना िवचारायची िहम्मतच झाली नाही....
त्याच्याही घरात िवरोधच....
""कु ठे ही राहू, मीठ भाकर खाऊ'', तो सांगायचा... ितलाही ते पटायचं....दोघांनीही पळू न जाऊन लग्न करण्याचा िनणर्य
घेतला... पळण्याचा आधी िनणर्य घेतला आिण नंतर तो नशीबाचाच भाग बनला... पळणं मागेच लागलं....लग्न होऊन सहा
मिहने झाले नसतील... तोच एका रातर्ी ितचा नवरा भीत भीत घरात िशरला....गेल्या चार-पाच मिहन्यात तो कमालीचा दारु
प्यायला लागला होता... दक
ु ानदाराशी उदारीवरुन भांडण झालं, हातातील फु टलेली बाटली तशीच त्याच्या पोटात
खुपसली....ितला समजायचं ते समजलं... हातात जे लागेल ते घेतलं आिण पळायला सुरवात केली... एक गाव झालं की
दस ु रं झालं की ितसरं....पर्त्येक गावात जाऊन रोजगार कुठे मागायचा, म्हणून मग सायकल सकर्स सुरु केली.... तो
ु रं... दस
सायकलीवर कसरती करायचा.... पण पब्लीक जमा व्हायचं नाही....म्हणून मग ितच्या नवऱ्याने ितला नाचायला
लावलं....घरातनं बाहेर पडताना घेतलेला तो डर्ेस तेवढीच ितची संपत्ती.... तो डर्ेस घालून ती रस्त्यावर उतरली की भल्या
भल्यांच्या नजरा ितच्यावर िखळायच्या... त्या लोकांची लोचट नजर बघून ितला असह्य व्हायचं पण इलाज चालायचा
नाही....चार पैसे हाताशी लागायचे पोटाची खळगी भरायची आिण पुढच्या गावचा रस्ता धरायचा....ज्याचा हात धरुन ती पळू न
आली होती त्याच्यासाठी पळणं एवढंच ितच्या नशीबी उरलं होतं...
पािठत एक जोराचा मुक्‍का मारुन त्यानं ितला जोरात िशवी हासडली, तशी ती भानावर आली.
"चल बाहेर''

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

तो म्हणाला आिण तसाच मागे वळला..

ितने हातातल्या त्या जांभळ्या रंगाच्या डर्ेसकडे बिघतलं...त्याचा रंग आता पार िफका पडला होता....
ितनं घागरा, चोली घातली आिण रस्त्यावर येण्यासाठी दारात उभी रािहली.... ितचा नवरा मोठ-मोठ्याने ओरडत होता...
तमाशा देखो- तमाशा देखो....
नवऱ्याचे ते शब्द ऐकून बांबाचे शब्द ितला आठवले....घागरा चोली घालून काय तमाशा करायचाय....ती अस्वस्थ झाली...
मघाशी टर्ंकेतून बाहेर काढताना तो डर्ेस दंडावरच फाटला होता.... लोक त्या फाटलेल्या भागाकडेच बघत राहाणार...ितला
स्वतःचीच िकळस आली...आता नाचलं की पैसे िमळणार आिण त्याच पैशानं हा दारु िपणार आिण रातर्ी पुन्हा मारणार.... ती
स्वतःशीच पुटपुटली.... त्या जांभळ्या डर्ेसचा रंग जसा िफका पडला होता....तसंच ितच्या नवऱ्यािवषयी वाटणाऱ्या भावनांच्या
आता िचंध्या झाल्या होत्या... त्याचा रंग तर केव्हाच उडू न गेला होता...तीची ही जाणीव आणखी तीवर् झाली... ितने अंगावरचा
तो डर्ेस काढला, त्या डर्ेसकडे पुन्हा एकदा ितने पािहले... त्या िवटलेल्या जांभळ्या डर्ेसमधुन असंख्य मोर ितला खुणावत
होते.... तो डर्ेस ितने टर्ंकेत ठे वला.....ितचा नवरा बाहेर ओरडत होता..... तीने टर्ंक उचललली आिण ती पळू लागली...
यावेळी ितच्या निशबापासून नाही तर नशीबाच्या शोधात डोळयात नाचणारे जांभळे मोर घेऊन.....

सष
ुषमे
मय े http://gandhchaphyacha.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

चार लघक
ुकथा
था

गंध चाफ्याचा
लाल

पर्ाथर्ना संपली आिण सगळी मल

ु े खाली बसली....वगर्िशक्षक एक एक िवद्याथ्याचे
र् नाव घेऊन हजेरीपट माडत
ं
होते.....
ितचं नाव घेतल्यावर दारातन
ू च उत्तर आलं
""हजर''
िशक्षकानी
ं नाकावर आलेल्या चष्म्यावरुन ितच्याकडे बिघतलं आिण डोळ्यानीच
ं ितथंच थाब
ं म्हणन
ू दटावलं.
सगळ्या िवद्याथ्याची
र्ं हजेरी घेऊन झाल्यावर िशक्षकानी
ं ितला बोलावलं...
हं या आत. कुठे मैदान मारुन आलात?.....अथात
र् या शब्दाचा
ं ितच्यावर काही पिरणाम होणार नसल्याचे
त्याना
ं मािहत होतं.
ती काही बोलली नाही, गप्प उभी रािहली... खप
ू रडली असावी असे ितचे डोळे लाल असायचे....त्यानी
ं ितला
एकदा िवचारलेही होते; पण ितने काही सािगतले
ं नाही.....तशी ती कधीच काही बोलायची नाही... ताठ मानेने
डोळ्यात डोळे घालन
ू उभी राहायची... ितचे ते लालभडक डोळे बघन
ु त्याना
ं त्याची
ं भीती वाटायची... त्या
डोळ्यात
ं त्याना
ं कधी पाणी िदसलेच नाही...
ती शाळे ला रोजच उिशरा यायची... रोज ते िशक्षक ितला त्याचे कारण िवचारायचे पण ती बोलायची नाही....
ितच्या उिशरा येण्यापेक्षा ती न बोलता गप्प बसायची याचाच त्याना
ं राग यायचा....
आज जर कारण सािगतले
ं नाहीस तर वगात
र् बसू दे णार नाही... तझ्
ु या आई-बाबाला घेऊन ये..... िशक्षकानी
ं
फमावलं
र् .
तरीही ती गप्प उभी रािहली... ितचा तो गप्पपणा िशक्षकाना
ं बोचू लागला.... िशक्षा करावी तर दहावीच्या
वगातील
र् मल
ु ीला िशक्षा तरी काय करणार.... त्याना
ं काही सच
ु ेना... पण आज सोक्षमोक्ष लावायचाच याचा
िनधारर् त्यानी
ं केला.
"चल ! मख्
ु याध्यापकानी
ं जर तल
ु ा बसू िदलं तर बस वगात...'
र् िशक्षक मख्
ु याध्यापकाच्या
ं केबीनच्या िदशेने
चालू लागले... ती त्याच्या
ं मागे....
मख्
ु याध्यापकाची
ं केबीन ...छे ! मारुतीच्या मंिदरात एका बाजन
ु े दानात िमळालेली ितजोरी आिण दस
ु ऱ्या
बाजल
ु ा असलेल्या कट्ट्याचा आधार घेऊन केलेली छोटी जागा म्हणजे केबीन.... शाळाच चार घरात
ं भरायची
तर केबीन कुठली असणार....
त्या दहा बारा गावात
ं एकच शाळा... वाड्या-पाड्यातील पोरं यायची... कधीही यायची... कधीही जायची....
िशक्षकाना
ं त्याची सवयच झाली होती.... पण इथे फरक होता... पोराना
ं उशीर का म्हणन
ू िवचारलं की काही-
बाही उत्तर सागायची....
ं म्हस चारायला गेलतो, आई गावाला िगलीया, बाबा आजारी हाय... काहीही उत्तरं
यायची पण उत्तरं यायची पण ही मल
ु गी काहीच उत्तर द्यायची नाही....

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

तसे ते िशक्षक नवीनच, इथल्या पोराची

ं त्याना
ं भाषाच कळायची नाही.. कधी कधी ते िचडायचे...पण पोरं च
त्याच्या
ं भाषेला हसत राहायची... ते ितला घेऊन मख्
ु याध्यापकाकडे
ं घेऊन गेले...
मख्
ु याध्यापक.... ते कधी असत कधी नसत. असले तरी त्याचे
ं शाळे कडे लक्ष कमीच... कुठल्या तरी
चळवळीत ते काम करायचे... त्याच्या मािसकाचे संपादनाचेच काम मोठे ...ते काही तरी पाढऱ्यावर
ं काळे करत
बसले होते....
सर, ही मल
ु गी रोज शाळे ला उिशरा येते आिण कारण िवचारले तरी बोलतही नाही....
मख्
ु याध्यापकानी
ं एकदा ितच्याकडे बिघतलं.. ती खाली मान घालन
ू गप्प उभी होती....
अभ्यास कसा करुन रािहला, सर? मख्
ु याध्यापकानी
ं मान वर न काढताच िशक्षकाना
ं पर्शन ्‍ केला.
चागला
ं आहे ... म्हणजे दहावीला जर मंडळाने नंबर काढला तर हीचाच नंबर येईल... िशक्षकानी
ं सािगतलं
ं ...
मग येऊ द्या की.... , मख्
ु याध्यापकानी
ं ितला काहीच न िवचारता सन
ु ावलेला हा िनणर्य ऐकून िशक्षकाना
ं काय
बोलावे सच
ु ेना....
ते वगात
र् आले... आज त्याना
ं िशकिवण्याचा मड
ू च रािहला नाही... सरानी
ं असा का िनणर्य िदला असेल...
ितला बोलतं करण्याचा पर्शन ्‍ च नव्हता....
ितच्या उिशरा येण्याचा पर्शन ्‍ नव्हताच, पण ती उिशरा का येते याचे कारण कधीच सागत
ं नव्हती हाच पर्शन
्‍
होता...ते वगावर
र् आले पण त्याचे
ं िशकिवण्याकडे लक्ष लागले नाही....
पढ
ु च्या जवळपास पर्त्येक िदवशी ती उिशराच यायची.... एकदा त्यानी
ं ितला सरळ साग
ं ून टाकलं तू मला
िवचारत जाऊ नकोस आलीस की सरळ वगात
र् येऊन बस.... पण तरीही ती उिशरा आली की पिहली एक दोन
िमनीटे त्याना
ं तर्ास व्हायचाच....
दहावीची परीक्षा झाली...... िनकाल लागला....अपेक्षेपर्माणे ती शाळे त पिहली आली होतीच.... कदाचीत ती
मंडळातही पिहलीच असावी... सगळ्या िशक्षकानी
ं ितचे तोंडभरुन कौतक
ु केलं... पण ती बोलली नाही...
त्या िशक्षकानीही
ं ती शाळा सोडली... पन्
ु हा धकाधकीच्या पर्वाहात स्वतःला वाहतं केलं... इथं चकचकीत बट
ु
आिण टाय घातलेली पोरं बिघतली की त्याचा
ं त्याना
ं हे वा वाटायचा... एखादा िवद्याथीर् उिशरा आला की मग
त्याना
ं ती आठवायची...त्याचबरोबर ितचे ते लाल डोळे आठवायचे. ती मल
ु गी त्याच्या
ं डोक् ‍यातन
ू काही गेली
नाही....एकदा असेच नवीन कुठले मासीक आले म्हणन
ू ते बघत होते.... मासीक चाळता चाळता त्याची
ं नजर
त्या फोटोवर गेली... तीच ती...त्याची
ं उत्सक
ु ता ताणली... त्यावेळी ते ज्या शाळे त िशकवत होते त्या शाळे च्या
मख्
ु याध्यापकाचा
ं तो लेख होता.....
"" वयाच्या अवघ्या पंधराव्या वषीर्च ितने या लढाईत भाग घेतला. शालेय िशक्षणही पण
ू र् झालं नव्हतं पण
व्यवस्थेला संपवायचा िवडाच ितने उचलला. खरे तर ितने पेनाने लढाई लढावी, असेच मला वाटायचे पण ितने
तो मागर् नाकारला आिण पेनाऐवजी ितने हातात बंदक
ू घेतली...या िदशेने पाऊल टाकल्यानंतर येणारा शेवट
िनशि्‍ चत होता... पण, ती शेवटपयर्ंत डळमळली नाही...'' लेख खप
ू च मोठा होता... पण त्याना
ं पढ
ु े वाचता
आले नाही.... त्या लालभडक डोळ्याना
ं आठवन
ू त्याच्या
ं डोळ्यात पाणी दाटले.....

सष
ुषमे
मय े http://gandhchaphyacha.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

मव्ुव्हमें
'म हमेंट' खतर
खतरेे मे

अस्सलाम वालेकुम. यहावहा मड

ु िे बना सरळ मतलबकीच बात करतो. कालच्या अखबारमध्ये तम
ु चे खयालात
वाचले. और हाय. बहोत बरु ा लगा. बहोत बहोत बरु ा लगा. िदल को ठे च पहुची. हम आपको अपना समझते थे.
तम्
ु ही आमचेच होतात. आमच्यातलेच होतात. िनदान आम्ही तरी असेच सोचत होतो. पर हाय. वो एक ख्वाबही
था. एक सपना था. पण हे तम्
ु ही बोललात? "आरएसएस आिण िसमीमध्ये िबलकुल फकर् नाही" ही तम
ु ची जबानी
आहे ? यकीन नाही होत क्षणभर. पण अखबारवाले म्हणतात म्हणजे सच असेल. पक्का सच असेल. जे काय
असेल ते असो पर हम तो इतनाही कहें गे के आपको 'मव्ु हमें ट' समझीही नही. 'मव्ु हमें ट' चे इरादे , 'पाक' खयालात
कधी तम
ु च्यापयर्ंत पोचलेच नाहीत. तम्
ु ही िसफर् कहनेके िलये आमच्यात होतात, आमच्यातले होतात. पण या
अल्लाह, तम्
ु हाला 'मव्ु हमें ट' कधीच कळली नाही. काय हे ? कळली नव्हती, समजली नव्हती, ध्यानमध्ये आली
नव्हती तर िनदान एक बार आम्हाला िवचारायचंत तरी. एक दफा तो पछ
ु ा होता. 'मव्ु हमें ट' ची महती तम्
ु हाला
समजावन
ू सागायला
ं आम्ही काहीही केलं असतं. िकतीही वक्त जाया झाला असता तरी बेहत्तर. 'इस्लाम खतरे मे'
असताना िजहादाचा लढा लढणारा, त्याचं महत्व सागणारा
ं इतका 'पाक' गर्ुप दस
ु रा कुठला ठाऊक आहे का
तम्
ु हाला? क्या आप जानते भी है ?? त्या अध्यार् चड्डीवाल्या काफराशी
ं आमची तल
ु ना? हो आता 'आमची' च
म्हणणार. 'आपली' नाही म्हणणार. तम्
ु ही आता आमच्यातले रािहलाच नाहीत राहुलिमया..
ं आिण एवढं
झाल्यावरही एका िरपोटर् रने तम
ु से पछ
ु ा था के "आपको क्या वाकई असंच म्हणायचं आहे ? 'मव्ु हमें ट' वर बंदी
आहे , काफराच्या
ं संघावर बंदी नही है . िफर भी वो एक कैसे?"... िवचारलं होतं ना असं? पछ
ु ा था के नही? और
आपने क्या कहा.. आपने कहा "मझ
ु े उससे कोई लेना दे ना नही.".. या अल्लाह.. तम्
ु हाला लेना दे ना नसेल. पण
तम्
ु ही गलत बोलता आहात आिण तम
ु च्या त्या म्हणण्यामळ
ु े कौमच्या नजरे त, आमच्या कौमच्या नजरे त
'मव्ु हमें ट'ची इमेज खराब होते आहे हे तम
ु च्या िदमागमध्ये तरी येतंय का? आिण त्यामळ
ु े च तम्
ु हाला लेना-दे ना
असलं-नसलं तरी आम्हाला लेना-दे ना आहे . आप गलत हो आिण तम
ु ची गलती तम्
ु हाला स्पष्टपणे दाखवणं ये
मेरा काम है . मेरा इमान है . मागे एकदा तम्
ु ही "हा हा क्यो नही? कोई भी मस
ु लमान शक्स पर्धानमंतर्ी बन सकता
है , जरूर बन सकता है , हजर् ही क्या है उसमे?" असं बोलन
ू आमचं िदल िजतलं होतंत. बाप, दादी, परदादा आिण
त्याचा तो पंचेवाला िमतर् या सगळ्यापर्माणे
ं हा छोकरा पण आपलं आिण फक्त आपलंच भलं करणार इस बातका
हमे यकीन हो गया. िदल खश
ु हो गया था. पर हमे क्या पता था के यही छोकरा एक िदन हमारी मव्ु हमें ट को
काफारोंके संघसे जोडेगा. आर एस एस शी आमची तल
ु ना?? या अल्लाह. या खद
ु ा. बडा ही बदतमीज लौंडा है ये.
हमारा तो खन
ू खौल रहा है . पर 'जो हुआ सो हुआ' असं म्हणन
ू हम चप
ू नही रहें गे. आिण त्यासाठीच खास हे खत
िलहायला घेतलं. आम्ही म्हणजे संघ का नाही आिण संघ म्हणजे आम्ही का नाही आहोत याची एक भलीमोठी
यादीच आम्ही तम्
ु हाला दे णार आहोत.

मव्ु हमें ट म्हणजे आरएसएस नाही आिण आरएसएस म्हणजे मव्ु हमें ट नाही क्योंके

१. मव्ु हमें ट िसफर् और िसफर् इस्लामसाठी काम करते. (तम

ु च्या आरएसएसला इस्लाम आिण िजहाद म्हणजे
काय ये मालम
ू भी है ?)

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

२. मव्ु हमें टके िलये िजहादसे बडा और कुछ नही.

३. इंिडयाके मस्
ु लीमोंको पिश्चमी दिु नयाके चाकाचौंधसे बल्की इंिडयासेभी दरू रखके िसफर् इस्लाम और अल्लाह
येही उनके मिसहा है ये खयालात उनके िदलोिदमागमे पैदा करना, इस्लामके तौरतरीकोंसे उन्हे वाकीफ करना
और काफरोंके साये से भी उन्हे दरू रखना ये मव्ु हमें टका सबसे बडा एम है . (क्या आरएसएस ये कर सकता है ?)

४. इंिडयन सरकारने घाबरून जाऊन मव्ु हमें टवर बंदीही आणली होती.अथात
र् कोटाच्या
र् िनणर्याने घाबरून जाऊन
वो उठानी भी पडी थी. (हा. आरएसएसभी तम्
ु हारी दादीने एक दफा बंद करवाया था लेिकन उसका मतलब ये तो
नही की वो हमारे बराबरी के हो गए !!)

५. आमच्या मव्ु हमें टचं स्लोगन तम्

ु ही कधी वाचलं आहे त का? "Allah is our Lord, the Quran is our
constitution, Mohammed is our leader, Jihad is our way". (तम
ु च्या त्या आरएसएसच्या संस्कृत की
कुठल्याशा भाषेत िलहीलेल्या, इंिडयाला खद
ु ा मानणार्‍या गाण्यापेक्षा हे िकती महान आहे पािहलंत तरी का?)

६. मव्ु हमें ट का ये मानना है के हुजरू -ए-आला लादे न साहे ब हे इस्लामचं एक सबसे अहम उदाहरण आहे त. ते एक
सच्चा मस
ु लमान आहे त आिण पर्त्येक मस
ु लमानाने वैसे बननेकी ठान लेनी चािहये. (तम
ु च्या त्या केशव
टोपीवाल्या िकंवा माधव दाढीवाल्याला आमच्या लादे न साहे बाची
ं सर कशी येणार?)

७. मव्ु हमें टमध्ये काम करणारे िकत्येक जवान पर्त्यक्ष लादे नसाहे बाच्या
ं कैदाच्या फौजमधले आहे त. (तम
ु च्या
आरएसएस मध्ये कोणाची तरी इतकी लायकी आहे का?)

८. मव्ु हमें ट नस
ु ती बकबक करत नही. मव्ु हमें टचं कायर् और किरष्मा खप
ू मोठा आहे . २००६ के बंबई ब्लास्टस,
२००८ के अहमदाबाद, जयपरू , िदल्ली ब्लास्ट्स या सगळ्यात मव्ु हमें टने िदखाई हुई िहम्मत कािबले तारीफ है .
(क्या कमसकम एक ब्लास्ट करनेकी भी तम्
ु हारे आरएसएसकी औकाद है ?)

९. आरएसएस काफरोंके िलए काम करते. इंिडयाला दे वी, भगवान काय काय मानते. हमने पहलेकी कहा है के
मव्ु हमें ट एक अल्लाह छोडके िकसीको खद
ु ा नही मानती.

१०. तम्
ु हारे आरएसएसने इंिडया के फर्ीडम फाईटमेभी िहस्सा िलया था. (मव्ु हमें ट तो तब पैदाभी नही हुई थी.)

११. तम
ु ची आरएसएस 'वसध
ु व
ै कुटंु बकम ्' असलं काहीतरी मानते. (मव्ु हमें टचा असल्या फालतू गोष्टीवर
ं
अिजबात िवश्वास नाही.)

पढा आपने? वाचलंत हे सारं ? आता तरी झाली तसल्ली? जी भर गया? आता तरी तम्
ु हाला कळलं असेलचं की
आरएसएस आिण मव्ु हमें ट िकती अलग आहे त एकमेकापे
ं क्षा. िसमीची सर संघाला कशी येणार? अथात
र् आधी
आम्ही िचडलो होतो. बहोत गुस्सा झालो होतो. खफा झालो होतो तम
ु च्यावर. पण आता तम्
ु हाला खत िलहून
समजावल्यावर आमचा गस्
ु सा कमी झालाय. कारण िकतीही झालं तरी तम्
ु ही अजन
ू लहान आहात. बच्चे आहात.
िमिडयाने 'यव
ु राज यव
ु राज' म्हणन
ू डोक्यावर बसवल्याने तम्
ु हालाही ते खरं वाटायला लागलं आहे . लोग आपके

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

सामने झुकते है तब आप समजते है के वो राहुल के सामने झुकते है . पण ते राहुलसमोर नही तर राहुल 'गाधी'
ं
समोर झक
ु तात हे तम्
ु ही िवसरताय. जाने दो. तम
ु च्या बािलशपणावर कसलं रागवायचं? ितकडे कसलं लक्ष
द्यायचं? तम
ु ची पाटीर् आमच्यासाठी सगळं करते आहे , सगळं करे ल. आम्हाला मॅडमवर पण
ू र् यकीन आहे . तेव्हा
तम्
ु ही तम
ु चं काम करत रहा बरं . उगाच काहीतरी छोट्या बच्चासारखं बडबडू नका. तम्
ु ही कुठल्या त्या
दष्ु काळगर्स्त, खद
ु कुशी करणार्‍या शेतकर्‍याच्या
ं घरातन
ू जाऊन राहण्याची नाटकं करा, िकंवा मग त्या शेतात
काम करणार्‍या लोकाबरोबर
ं कामं करण्याची नाटकं करा िकंवा मग बंबईवर 'आम्ही' केलेल्या हल्ल्यात लढणारे
कमाडोज
ं कसे िबहारी होते ते तम
ु च्या भाषणात ठासन
ू सागा.
ं तेवढं चं करा. जेवढं जमतंय तेवढं करावं. जो काम
अपने बस मे नही उसमे क्यो टाग
ं अडाते हो राहुल िमया?ं पछताओगे. और क्या कहना !!

आपला,
मीर मसद
ू मल्
ु ला मोहम्मद हकीम
पर्ेिसडंट, स्टूडंटस इस्लािमक मव्ु हमें ट ऑफ इंिडया

और एक बात : िमयां अफझल गरु

ु सािहब और सरताज-ए-िजहाद कसाब के बारे मे अपनी जो बातचीत हुई थी
उसे ना भल
ु े. उन बातोंका और इस खत का कोई ताल्लक
ु नही. शिु कर्या !!!

हे रं ब ओक http://www.harkatnay.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

नस
नसर्रर् ी र‍ह् ाईम्स मागच
गचंं (द
दःु खद
खद) सत्य

मी जेव्हा नसर्री टीचरचा कोसर् केला तेव्हा नसर्री र्‍हाईम्स अथात

र् इंगर्जी बडबडगीते / बालगीते िशकणं
अिनवायर्च होतं. मी लहान असताना जी इंगर्जी बालगीतं गायली होती, तीच आता आपण लहान मल
ु ासोबत
ं
गायचीत, त्याना
ं िशकवायचीत हा िवचारच खप
ू मजेशीर होता. पण जसंजसं एक एक पारं पािरक नसर्री
र्‍हाईम माझ्या नजरे खालन
ू जाऊ लागलं, तसंतसं माझ्या लक्षात आलं की या गीतामधे
ं कुठे ही एखाद्या आनंदी
िकंवा पर्ेरणात्मक घटनेचा उल्लेख नाहीये. उलट, बरीचशी नसर्री र्‍हाईम्स एखाद्या द:ु खद ऐितहािसक घटनेवर
आधािरतच आढळली.

उदाहरणाथर्, हम्प्टी डम्प्टी हे नसर्री र्‍हाईम पहा ना!

हम्प्टी डम्प्टी सॅट ऑन अ वॉल,

हम्प्टी डम्प्टी हॅड अ गर्ेट फॉल;
ऑल द िकंग्स हॉसेर्स अ◌ॅरन्ड ऑल द िकंग्स मेन,
कुडन्ट पट
ु हम्प्टी डम्प्टी टुगेदर अगेन

मला वाटलं होतं िकंवा मला लहानपणापासन

ू असंच िचतर् दाखवलं गेलं होतं, की ही एक अंड्यावरची मजेशीर
किवता आहे . हम्प्टी डम्प्टी नावाचं अंडं एकदा िभंतीवर बसतं पण ते खाली पडतं आिण अंडं खाली
पडल्यावर काय होणार? ते फुटतं! आिण फुटलेल्या अंड्याला पन्
ु हा कुणीही जोडू शकत नाही िकंवा
पिहल्यासारखं करू शकत नाही. हा छान संदेश आहे . या गाण्यातन
ू लहान मल
ु ाना
ं शब्दोच्चाराचं
ं ज्ञान तर
िमळतंच िशवाय रोजच्या आयष्ु यातील एक वस्तिु स्थती मािहत होते की अंडं जर हातातन
ू खाली पडलं तर ते
फुटे ल आिण फुकट जाईल. हाच संदेश दे ण्यासाठी हम्प्टी डम्प्टी र्‍हाईम बनवलं गेलं आहे , हा माझा समज
कायम रािहला असता पण मी सहज म्हणन
ू इंटरनेटवर आणखी काही पारं पािरक नसर्री र्‍हाईम्स िमळतात
का यासाठी सिफर्ंग करत होते आिण मला लक्षात आलं की बरीचशी पारं पारीक नसर्री र्‍हाईम्स ही द:ु खद
ऐितहािसक घटनेचा आधार घेऊन त्या काळात गाणी म्हणन
ू तयार केली गेली आिण नंतर ती नसर्री
र्‍हाईम्स म्हणन
ू लोकिपर्य झाली.

या सिफर्ंगमधेच मला हम्प्टी डम्प्टीच्या पाश्वर्भम

ू ीचा शोध लागला:
हम्टी डम्प्टी ही एक अवाढव्य तोफ होती, जी १६४८ साली अमेिरकन नागिरकानी
ं लढल्या गेलेल्या यद्ध
ु ात
वापरली गेली होती. एका चचर्च्या िभंतीवर िवराजमान केलेली ही तोफ आपल्या अवाढव्यपणामळ
ु े ितथे फार
काळ िटकू शकली नाही. ती खाली पडली आिण ितचे तक
ु डे झाले, त्यामळ
ु े ती पन्
ु हा कधीही न वापरण्याच्या
लायकीची झाली.

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

ही एकच कथा; हम्प्टी डम्प्टी बद्दलच्या इतरही दं तकथा आहे त. यातील खरी कुठली आिण खोटी कुठली, हे
ठरवणं कठीण. पण हम्प्टी डम्प्टी ही अंड्यावरची किवता आहे असं जरी गह
ृ ीत धरलं तरी शेवटी अंडं फुटतं हे
द:ु खद सत्य आहे च या किवतेत.

अशीच काहीशी कथा आहे , लंडन िबर्ज इज फॉलीग

ं डाऊन, िलटल िमस मफेट, जॅक अ‍◌ॅन्ड िजल यासारख्या
पारं पािरक नसर्री र्‍हाईम्सची. मी इथे दोन िव्हडीओ पोस्ट करतेय. त्यात बर्‍याचशा नसर्री र्‍हाईम्समागचं
द:ु खद ऐितहािसक सत्य स्पष्ट करून सािगतलं
ं आहे .

तशा सवर् मराठी नसर्री र्‍हाईम्ससद्ध

ु ा काही सख
ु ात
ं सागणार्
ं ‍या नसतात:

चादोबा
ं चादोबा
ं भागलास का, िलम्बोणीच्या झाडामागे लपलास का
िलम्बोणीच झाड़ करवंदी, मामाचा वाडा िचरे बंदी
मामाच्या वाड्यात येउन जा, तप
ू रोटी खाउन जा
तप
ु ात पडली माशी, चादोबा
ं रािहला उपाशी

काचन
ं कर
करााई http://www.mogaraafulalaa.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

लढ
लढाा

गेले िकतीतरी तास तसाच झोपन

ू होता तो. अचानक त्याचे डोळे अलगद उघडले. िपवळ्या मंद उजेडात त्याला
आई िदसली. तो ितच्याच माडीवर
ं डोकं ठे ऊन झोपला होता. त्याची आई िभंतीशी डोकं टे कवन
ू झोपलेली.
झोपताना दे खील खपू च दमलेली वाटत होती. रडुन रडुन थकली होती. डोळ्याच्या कडातं न
ु बाजल
ु ा पाहता
बाकड्यावर अंगाची गुटमळी करुन झोपलेले बाबा िदसले. िततकेच थकलेले. त्याला तहान लागली होती. घसा
कोरडा पडलेला. सलाईन लावलेला हातपण सन्
ु न झालेला. इिस्पतळातल्या छताकडे तसाच एकटक बघत नील
िनपिचत पडुन होता.
---------------------------------------------------
...धाडधाडधाडधाड...धाडधाडधाडधाड...
"सर, िधस इज पीझी. पहाडी ३ जवळ पेटर्ोलीग
ं स्क्वाड २वर स्थािनक अितरे क्यानी
ं अचानक हल्ला चढवलाय.
आम्हाला लवकरात लवकर बॅकअप पाठवा. गोळीबारात आमच्या गाडीची पण ु र् नासधस
ु झालीये. ऑल यिु नट
सेफ. वी आर फायिटं ग बॅक. बट वी िनड अ बॅकअप एएसएपी. ओव्हर." - पीझी
"पेटर्ोलीग
ं स्क्वाड २. बॅकअप इज ऑन इट्स वे. होल्ड यअ
ु र पोिझशन्स. ओव्हर."
"ऑल यिु नट टे क कव्हर. स्टे िव्हिजलन्ट."
...धाडधाडधाडधाड...धाडधाडधाडधाड...
...धाडधाडधाडधाड...धाडधाडधाडधाड...
"सॅवी... सॅवी... सॅवी... आर यु ओके? सॅवी िरस्पॉन्ड. आर यु ओके?" - नील
सॅवीने थम्ब्सअप दे ऊन अजन
ु िजवंत असल्याचा इशारा िदला.
"सर, सॅवी इज िहट बॅड्ली. िह इज नॉट एबल टू मव्ु ह. आय एम गोईंग तू गेट िहम. िगव्ह मी कव्हर फायर." -
नील "ऑलराईट, डॉम, िटबी कव्हर नील. पीझी, डॅनी वी िवल टे क द रे स्ट" - मेजर िव्ह
...धाडधाडधाडधाड...धाडधाडधाडधाड...
सरपटत, आडोसा घेत नील सॅवीजवळ पोहचला.
"सॅवी, यु गॉन्ना बी ऑलराईट. स्टे कुल." - नील
संू संू संू सं.ू .. झप्प... एक गरम धातच
ु ा तक
ु डा नीलच्या मानेला चाटुन गेला.
"ह्म्प्फ्क..."
श्वास रोखनु ठे वलेल्या नीलने सॅवीला खेचन
ु कसाबसा एका आडोश्याला आणला. डॉम आिण िटबी ताबडतोप
त्याच्या मदतीला धावले. ितघानीं िमळुन सॅवीला सरु िक्षत िठकाणी आणलं.
"पीएस२, बॅकअप यिु नट ऍट पोिझशन. होस्टाईल टागेर्ट हॅज बीन टर्ॅ प्ड. हन्ट दे म डाऊन."
...धाडधाडधाडधाड...धाडधाडधाडधाड...धडाम...धडाम...धाड...
"पीएस२, ऑल होस्टाईल टागेर्ट्स डाऊन. झोन िक्लअर. मव्ु ह यअ
ु र यिु नट टू द बेस."
"शाब्बास, भले शाब्बास. ७ जणाच्या
ं पेटर्ोलीग
ं यिु नटने जवळपास २० अितरे क्याचा
ं हल्ला नस
ु ता फोलच नाही
केला तर त्या सवानार्ं यमसदनी धाडलं. मला तम
ु चा अिभमान वाटतो. नील, तझ
ु ा गवर् वाटतो. तझ्
ु यामळ
ु े आज
सॅवीचे पर्ाण नक्कीच वाचतील."
"यॅह्ह... थॅंह्न्क्स..." नीलच्या तोंडुन अस्फुटसे शब्द बाहे र पडले. "ह्म्प्फ्क...ह्म्प्फ्क..."
"नील, तु ठीक आहे स?" मेजर िव्हने जवळ येत िवचारलं. "ओह माय गॉड, पीझी इन्फॉमर् बेस टु मेन
िसिव्हअरली इंजडर्."

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe

 Netbhet eMagzine | October 2010

"सर, वी हॅव टु मेन इंजडर्. िकर्िटकल कंिडशन. वी िनड इिमिजएट मेिडकल सपोटर् . ओव्हर." - पीझी
"अफमेर्िटव्ह. ओव्हर."
मेजर िव्हने रक्तपर्वाह थाबवण्यासाठी
ं नीलच्या गळ्याभोवती कपडा गंुडाळला. त्याची शद्ध
ु हरपत चाल्लेली.
मगाशी चाटुन गेलेली गोळी मानेच्या खालच्या थोड्या भागाचा लचका उडवन
ु गेलेली. पण चाललेल्या
रणधम
ु ाळीत काही समजलच नाही.
---------------------------------------------------
(हंु दके... उसासे... िचंतागर्स्त चेहरे ...)
"डॉक्टर, अजन ु िकती िदवस ठे वावं लागेल? कधी बरा होईल?" रडत िवचारणारी आई.
"काकू, अहो िठक आहे . काळजीच काही कारण नाही. ऑपरे शन अगदी यशस्वी पार पडलय. ताकद यायला थोडा
वेळ तरी जाईलच. काका, साभाळा
ं ह्याना..."
ं इंजेक्शन दे ता दे ता डॉक्टरने समजत
ू घातली.
"काही झालं नािहये त्याला. डॉक्टर आहे त ना. व्यविस्थत होईल लवकरच तो." बाबाचा
ं िबथरलेला पण संयिमत
आवाज.
"आई..." पलंगावर डोळे िमटुन पडलेला नील थोड्याश्या शद्ध
ु ीत होता. "मी ठीक आहे . काळजी नको करुस.
उगीच रडु नकोस."
"हो हो. तू तू आराम कर. जास्त बोलू नकोस. पडून रहा."
"बघा काकू, तो बोलला पण तम
ु च्याशी. लवकरच ठणठणीत होईल. पण त्याला आता आराम करु दे त. नील, यु
टे क रे स्ट." - डॉक्टर
ग्लानीत असलेला नील लगेचच झोपेच्या आहारी गेला.
---------------------------------------------------
एकटक छताकडे बघत असेला नील भानावर आला. अंग आखडून गेलेलं. तहानेने कासावीस व्हायला होत होतं.
पण आपल्या हालचालीने आईची झोपमोड करायची नव्हती. का कोण जाणो त्याला परशरु ाम आिण कणाची र्
गोष्ट आठवली. कणाने
र् त्याच्या माडीवर
ं िवसावलेल्या परशरु ामाची
ं झोपमोड होऊ नये म्हणन
ु भंग्ु याच्या माडी
ं
पोखरण्याच्या वेदना सहन केलेल्या. इथे मातर् नील जखमी, वेदनेने िवव्हळत, तहानेने व्याकुळ आईच्या
माडीवर
ं शातं पडुन होता. ितची झोपमोड होऊ नये म्हणन
ु .
सैिनकाचं खडतर जीवन जगत होता नील. घरापासन
ु िकत्येक मिहने लाब
ं रहा. घरच्याची
ं काळजी, त्याच्या
ं
आठवणी, त्यामळ
ु े होणारी घालमेल. मोिहमेवर जाताना घर सोडतेवेळी आईबाबाच्या
ं पाया पडताना असं
वाटायचं शेवटच पाहतोय. पण तरी हसतमख ु ाने िनरोप घ्यायचा. ह्यामळ
ु े च त्याने स्वतः लग्नाचे िकत्येक
पर्स्ताव नाकारलेले. अनेक भाविनक वादळं अचानक नीलच्या मनात घोंघावु लागली. पण अश्या भावनाना ं
त्याने कधीच स्वतःचा ताबा घेऊ िदला नाही. सैिनक म्हणन
ु दब
ु ळा पडला असता तो. आता दे िखल त्याला
हमसन
ू रडावसं वाटत होतं. पण आईचा चेहरा डोळ्यासमोर आला. जन्मदात्या आईच्या माडीवर
ं डोकं ठे ऊन
नील शात
ं पहुडला होता. त्याची दस
ु री आई, त्याची मातभ
ृ म
ु ी, त्याच्या माडीवर
ं िनिश्चंत झोपली असल्याचा
नीलला उगीचच भास झाला. ह्या दोघीची
ं झोपमोड होऊ नये म्हणन ु त्याच्या रुं द छाताडाने लढा दे त पन्
ु हा एकदा
सगळी भाविनक वादळं आतच दडपन
ु टाकली. आसवं िगळत पापण्या िमटल्या. एक हसू ओठावर िचकटवन
ू
नील पन्
ु हा िनजता झाला.

सौरभ बोंोंग
गाळे http://saurabhbongale.blogspot.com

Netbhet.com| Blogkatta |Marathi eBooks | Forum | About Us | Subscribe