Professional Documents
Culture Documents
!ilMilrpilc IacKaflilAffc
KOOPII4HATOP IOI |ACI l4KA 1/ OIIEPA!lz1h: AuroH uc I\nnvc
BenurnRr yqeH u HeroBurr 3axox 3a ABuxeHuero
CnEUIAnHA AAAnTAUI/IS 3A 6bnmPCKlzl E3l,4K:
lryl$gifi rci.lnpiai$aPAgAlEajrAKegg!{eIP]ll4
rr*!e!!rei:lr|liirii. a{lwt:{99:t{ett9!:$t,rrn:ii!':{i8pgrsi€ . q
3a ga nory,lrre no-4o6po o6c.rryxsaHe, nopbqBallre BceKfi 6pot1
::iieiiiit$loqo0lri Ha nopegilqara or eAffH u cbrl1 TbpaoBcrr.l nyHxr r raH$opmllparire
npoAaBaqa 3a HarltepeHueTo c14 Aa KynyBaTe cfreABaqilTe bpoeBe.
3a ga-
i,43AalenfrT cil 3ana3Ba npaBoro Aa npoMeHt peAa fia n3AaBaHe
Ha nopeAfi4ara, KaKTo h npaBoro Ha il36op Ha hMeHara,
KO|/TO qe Ce npeAcTaBffT.
.{. ^.
61.
ro
UcaK HproH
Karue e HeroBrztytT )KIrBor?
XX BEK, BJIA|OAAPEHI{E, HA IIPO|PECA Ha HayKara
npe3 nocneAHnTe cTofleTnf, xopaTa Beqe Morar Aa nbryBaT
B Kocnnoca w [a n3cnerqBar ToBa, KoeTo e o6qoyrgBecrHo KaTo
"nocre4Hara rpaHnqa". Haqanoro ce nocraBfl c l43crpenBaHero
Ha n3KycrBeHilTe cnbrHvlqtA, flBilxeqil ce e op6urrara Ha HauaTa
LU.,,.,:".,
T ...'.;..,', .-:.1:
npilporqHnTe HayKV, norarar ocHoBl4Te Ha rontlMa qacr or HayKara,
n3BecrHa il npaKrilKyBaHa AHec. /lscnegeaHnflra ilM xbHar nno4o-
Be no4 MHor-o v pa3nvvHrzr QopMl/, Karo rFXHara Bb3Moxno Hait-
BneqarnnBaqa il ApaMarnqHa nponBa e il3cnerqBaHero Ha Kocnnoca.
I. ,l..ll..,..,
..tl ..,.'.
Et
...t . :. r' ....
l,.,,lll.,,,[, t.;,:,,.;..l'
3aronrr 3a BceMilpHoro npnBnrqaHe, il3cne4Ba+wflTa e o6nacrra Ha
:..1,..
1642 B
lAz6yxea flyprraucrara peBonroqr4fl .
1643 B Hu 4 nnyapw (25 gerervrapu 1642 r. crap criln) e Yncropn (Anrnr,rn) ce pax,qa lzlcar HproH.
1648 B
flprrnovsa Tpr4ecerrogiluHara eoirHa.
1 655 B
Tlcar HoroH e nprer e Kpancroro yL{unnqe e fpauruu.
1660 ff
Pecraepaqnn na anrnufi crara MoHapxilfl .
1672 B
lltpaunr cnop Mex4y Horon r Xyr.
1675 B
OcHoaaxa e Kpancxara o6cepearopurn e lpurnyrav.
1688 $
B Anrnun uz6yxea CnaeHara peBontoqilfl.
I 689 B
HnroH e r:6paH 3a qfleH Ha napnaMeHra.
1690 E
HproH nperbpnflBa HepBeH cpyrB.
1699 ! HroroH noeMa nail-eucoxun o6qecraen nocr B KpancxNn MoHereH ABop - ynpaBilren Ha MoHerHmfl ABop.
1703 $ Horon e n:6pan 3a npegce4arefl Ha EpuraHcroro KpancKo HayqHo ApyxecrBo (Royal Society of London for the
lmprovement of Natural Knowledge).
1705 B
Hnron e yAocroeH c pyrqapcKo 3BaHile.
1714 $
Curprra na rpannqa Ana.
1727 $ HoroH yMilpa Ha 31 mapr (20 rvrapr no crap criln) e KeHcrnrrts (AHrnrn).
1758 &
Xaneeeara KoMera orHoBo,qo6nilxaea 3emsra.
AericrBilTenHocr HnKoTa He ce
KaKT,B e rofi raro qoeer? Abpxil KaTo HOpMaflHO AeTe.
Ecrqxure My npffFTenil cMffTar
o6qyeaHero c Hero 3a rPyAHo.
[enmfiT B KpexKo TfiNO
Tpyauo AercrBo
EDI{OIEAHI,IT AEH IIA te+z t. (no crap crun) n e Xana ce Mecril creA Bropvn ct+
I-DpaHHrrre roAtAHt Ha flyprarancrara peBontoqilfl B 6par. Karv6aHapilFra Ha q-bpK-
aurnrrZcxoro ceno Yncropn ce paxAa 6e6e NttHtt.{e Bara ce BilxAa flcHo or AoMa
rrrrouqe.Trrl Karo e npexAeBpeMeHHo poAeHo, TFnoro Ha HproH. Bceru nul, Koraro
My e raKa gpe6Ho, qe Moxe ga ce no6epe B ManKa norneA-bT My ce cnilpa Ha KaM-
reHAxepa. Huxofi He o,t il npegcraBr, qe ro u{e oxtl- 6aHaprnra, oMpa3ara xtvt matl-
Bee, KaKTO il qe,3a xanocl rpn Meceqa npeAil Hero- KaTa, KOFTO rO e il3ocTaBilIa,
Boro pax4aHe 6ar4a rvry ule yMpe. Manxoro MoMqe e nraMBa c raKaBa cuna, ve rotTt ne
Kp-bcreHo Ha cBon 6arLla - lzlcax. flpolzreHo Ha BcilqKrl MOXe Aa Ce or-bpBe or Mt4c-bnra
oqaKBaHilfl , KpexKoro c-b3AaHile oLlenFBa. Aa noAnanil rav6anapnnra n 4a
Sarllara Ha lzlcax Horon e 4pe6eH cronaHilH t4 y6rae ceon AoBeAeH 6ar4a rrr ceo-
co6creeHilx Ha orHocr/TenHo Mar"bK napLlen 3eMF, Rra uat7rxa. Pa:gnnara c uafirara B roAilHilTe Ha paH- ^ LloBeKbr no cpeAara Ha
xorlro ynpaenflBa tA o6pa6orea cavr. TotZ e ua 37 Horo AercrBo ocraBn Aan6oxut cne4vr B Ayuara Ha nbpBilfl peA e KpoMyeff. Totl ce
npol/BonocraBt Ha "6oxecrBeHoro
roEtAHtA, Koraro cKnoqBa 6pax c XaHa ErZcxoy - lzlcax Hprou.
npaBo Ha xpanr" 9aplr l, Karo ro
marlrara na lzlcax HproH. CeMeficreoro Ha matZxara 3acTaBfl Aa ce oTTeT,nil oT npecTona
npilHaAnexil K-bM T. Hap. "qrpxoeHo cucnoene'i Oupa:ara na Llcax Kr,M yql4Jrrruero sa AHTnus. BnocneAcrBile e
A ntt HtAcwa a pilcroKpa qiln. lyrvrara "4xeHrtn ue H " Ha3HaqeH 3a nopA-npoTeKTop Ha
Iuncara Ha po4ilTencKtt fptAxtA
TonnilHa npeB-
t4 Arrnurn, UJornangva v l/tpnaapna
npoh3nil3a or hMero Ha ra3il KnacoBa npocnotlra.
ptqa Hrcron B crecHilTeneH il npilKpt4T MnaAex/ - nocl xoiro vy npeAocraBn
[o roea BpeMe e il3KnpqurenHa pf4Kocr Mbx t4
rofiro npe4noqilra Aa uro6pernea HoBvr ilTpaqKil tl npaBo!4p!i4r4a B{luc1 paeur','ii:.:.i-':,{{$j::
;r r'' ri-'u{
11
xeHa c pa3nnqeH cor_lilaneH cTaryc Aa nonyqaT pa3- ia.r<pangiinie:ttleli4rur-uprra
peueHile:a 6par, oco6eHo B crporara collilanHa MexaHn3Mil vnv Aa qeTe KHnft/ B cTaFTa cil, BMecTo Ha KpoMyen nporeKroparbr '*."1{
Aa ilrpae HaBbH c Apyrilre Aeqa. Qairtavecxn npecraBa Aa :'.'.:.: l
cpeAa Ha roraBaurHa AHrnnR. cbr4ecrByBa. Hacre4naa To rai-
Cne4 curprra na 6aqara ua Horou, Koraro cr'tHbr llo roea epeme rofi noceulaBa npeflyqunilu1Ho Aer- roneMvtr My cilH Puvap4, t+o{ro
rl e egea rpilro4ilueH, XaHa ce oMbxBa noBropHo cKo 3aBeAeHue.rlrncara Ha KoHqeHTpaLlilF no BpeMe o6ave ynpaennea KparKo BpeMe.
3a cBeuleHilKa 6apna6rc Crvrral ror)rro e Aocra no- Ha 3aHFTr4flTa e HeroBa oTntlqilTeflHa vepra, xaro rotl
Bb3pacreH or Hefl. B rosu rvroueHT Tfl noBepnBa rpil- He o6prr4a BHilMaH[e ua :a6enexrrre r Ha npegyn-
xilre 3a ManKilfl lzlcar na cBorra mafira Map4xuput pexAeHilFTa Ha cBoilTe y\lL.i.TenA. Te ro Haxatear c
Eftcxoy u Hanycxa Yncropn - xoA, xofiro qe ce orparut np'brrKa il fo r3npaulaT Aa cToLr npaB B brbna Ha Krlac-
il3Knrcqilrefl Ho He6naronprflrHo Bbpxy pa3Bttrilero Hara cran. Koraro My 3aAaBar B'bnpoc, totTt e ronxoea
ua HoroH. Koraro 3a MoMqero craBa ffcHo Ao KaKBa
HecnoKoeH, qe He ycnflBa Aa orroBopt4 npaBilnHo,
creneH AoBeAeHilffr ny 6ar4a e o6ce6un np6oera Ha
3apaAil Koero HeTbpnenvBvtflT yqilren fo MbMpvl t4
HeroBara varZxa, Konro Ha ceot)t pe4 npene6perea
MaflKvlR ltlcax, to 3anoqBa Aa tz:nvrBa HenpilF3-bH AoKapBa Ao nnaq. Ero gaulo HproH ne o6nqa Aa xoAvr
KbM Hero, KaKTO r/ rHFB r/ OMpa3a 3apaAil ToBa, qe My Ha yvunuqe. TotZ ce eptqa y AoMa BeAHara cneA Kpatt
e orHen uarZxara. Llrpreara, B KoFTo cnyxu Cltnr, e Ha 3aHArVATa, KaTO OTAaBa qflnOTO Ct4 BHnMaHile Ha
pa3nonoxeHa B c'bcepHilF Ha Yncropn rpaA/ K'bAero c-b3raBaHero Ha HoBl4 npmcnoco6neurn.
Heycneulrurr Qepuep
Ha 12-roguLuHa Bb3pacr lzlcax:anoqea Aa noce- cilTeI Te ce croAfBaT. 3a cuxaneHue
qaea Kpancroro yqunilu{e e lpaHruu - MantK rpa4, TexHnfT poMaHc npilKn]oqBa.
pa3nonoxeH caMo Ha HFKolKo MVntA or Yncropn. llpes rperara roAhHa e Kpancxoro
Htorou orcflAa B AoMa Ha anreKapn Yrzrnnrvr Knapr. yqilnnu{e MarirKara Ha HoroH, Lrr4r4To
Bropara c-bnpyra ua Knapx n Xaua ca 6nutxu npnt- nfiaHoBe ca roft Aa ofnaBil $arvrrzrn-
Hara $epivra, ro Monu Aa ce B-bpHe B :.
'ITEJIK14.
flo epeve Ha cBofl npecrorl B Kbqara ua Krapx, Yncropn.3a ecuqrr o6aqe e flcHo, qe
Horou c paAocr ua6nn4aea pa6orara Ha cBoff
lzlcax HproH crc cBofl npilnexeH xapaKTep
noneqilren. llpoQecunra na r-H Knapr - $aprvraqeel, il npeAnoLrilTaHilF, cbc cBofl HayqeH ;:
TaraHT u ronrM noreHqilan Aa ce npe- ;l
eu:6yx4a np6onrrcreoro vr l.4Hrepeca sa HoroH
BbpHe B'bB BenilK yqeH, He npuTexaBa
KbM HayKara u na6oparopHyrre eKcnepilMeHrr. flpes
roEnHVTe, npeKapaHil crc ceveficreo Knapr, rorTr
HilKaKBa gap6a ga ynpaBnFBa Qepua. i
Taxa Hanpnuep, BeAHbx craAo oBqe
3anoqBa caM Aa il3BbpuBa eKcnepilMeHTn v AoptA Aa
ce u:ry6ea B cbceAHilTe nonn,3acerll
npeAn ilcBa co6creeHilre cri neKapcrBa.
c nueHilqa, il 3anoqBa Aa nace peKon-
llo roea BpeMe rp-bllKrAT v narvlcKvlflT ca ocHoBHr/
rara. B xenaHnero cvr ga pa:6epe rar
KoMnoHeHTr Ha yue6uara nporpaMa Ha noBeqero
ca n36Aranv xil BorHrrre,
H oroH, xofi ro
cpegHil yqvntAula e AHrnrR. Flporpamure Ha HflKor4
e rpn6eano Aa Ha6ntogaBa cragoro,
yue6nn 3aBeAeHilfl BKnroqBar c-blt1o MareMartAKa v
3anoqBa Aa cneAil or6nnso BflTbpa u
cbBpeMeHHa tAcroptAfl. flo-ronRvara qacr or yqtAnw-
Aa il3yqaBa ABilxeHuFTa Ha BfT-bpHilTe MenHilLil4 14 ^ Cxnqa Ha cnbHqeB
qacoaHHK
qara o6aue He orAenffT MHoro BpeMe 3a npenoAaBa- npuroKa Ha Bogara B F3oBupa nog Qopruara Ha ManKo npoeKTilpaH or HroroH no
Hero Ha re3il npegMern. Horou KoHqeHTpilpa yctAnv- noroqe. llpra gpyr cnyva/r, Koraro crpauHa 6ypa npv6-
BpeMeTo, KoraTo noceulaBa
ocHoBHoTo yqrnffule
FTa Cil Bbpxy r/3yqaBaHeTo Ha flaTilHcKr/R il ro oBfla- nilxaBa Sepnara, parailTe ce cyerflT B onurilTe cil Aa
B
lpartm. 3a cb3AaBaHero Ha
AflBa noqTn Ao c-bB-bpueHcTBo, BbnpeKil qe noBeqeTo 3aulilTnT noceBilTe il xilBorHilTe. Hpron o6aqe He cnbHLleB qacoBHilK, oTqilTau
My npnflTenil ce oTKa3BaT eABa Ha nonoBuHaTa n-bT npaBil Hr,rqo Apyro, ocBeH ga na6nrogaea cvnara tA BpeMeTo cnopeA Abrx/HaTa
3apaAil cnoxHocrra Ha e3ilKa. B xparZHa cverxa rofi nocoKara Ha Bnrbpa, Aopr4 14 B MoMeHra, xoraro 6ypnra Ha cflHKaTa, KOflTO naEa Bbpxy
cboTBeTHoTo 3a AeHfr qhcno Ha
oBna4flBa narvHcKufu xofiro e re3il roAr4Hr4 e ocHoB- Bp'bxnerrBa $eprvrara. noaoxeHrero Ha cnbHqero, ce
HilflT e3r4K Ua eeponerzcxaTa HayKa il e r,l3K'lrorlilTeflHo Toea ca orHoueHilero I noAxoA-bl rorro Hprou N3UCKBA V3KTfr CVTCN HO TOq HO
nofle3eH He caMo 3a qereHero Ha BaxHyr 6n6nvorpa- BtAHarv noKa3Ba; ero 3aulo rvrarZxa ruy ry6n scRraxea n03nqiloHilpaHe Ha acTpafl HHTe
$rarzr, no cbulo 14 3a r-bnKyBaHero Ha reopr4l4. HaAexAa, qe cilHbr h saxont AeH ule ynpaBnflBa acTpoHoMucecKil u3qhcneHhfl .
6"/AeHrtA, Kol/{ro ca ocao6ogeuu or raKcil :a o6yve- npeKapBar cBo6o4noro cil BpeMe B 3a6aBrreHr1R.
Hhe. B gaA,rRHa re fi3ntnHffBar ua6op or onpegeneHil EgrH geH, AoKaro HoroH cegn B ABopa Aarell
3aAaLril 3a npenoAaBaTenilTe fi ApyrilTe cTyAeHTyr, B T. q.
oT ApyrilTe uyMHil cTyAeHTil, noKpa14 Hefo Mr/HaBa
npucnlDKBaHe B Tpane3apilFTa, KaTo ce xpaHRT c Heu3- eAilH or cbKypcH14qr4re My. ABaMara noAXBaular pa3-
FAeHara or rFX xpaHa. Bcexn 4en, cneA Karo npilKnoqil roBop 14 Horou uayvaBa, qe HeroBilflT cbcryAeHr e
c BcilqKilTe Bb3noxeHrl My 3aAaqil KaTo cTilneHAilaHI, ropMo3eH oT cBoilre c-bKBapTilpaHrn. cnoAenFfiKil
HoroH ce 3aeMa c yqeHilero, onvteaiAt<vt ce Aa ocBo- no6oBTa xru cnoxo/rcrBilero v rtAlu]lt{ara, ABaMara
BeAHara ce cnpilFTerflBar. HloroH fo KaHil 3a cBor4
cbKBaprilpaHr il Bbnpocbr e ypeAeH BeAHara. or
Kf.lwsgga6&, &6&&&M88wr; TO3vr MOMeHT HararbK Hprou u cryAeHTbr lxoH
Ynxwnc cnogenflT eAHa ri cbula cran roAVtHVt HapeA.
6APOY Te u:rpaxgar cilnHa Bpb3Ka Ha 6a3a B3ailMHoro pa3-
6rparencreo, xaro YurrHc craBa He3aMeHrM Apyrap
lzlcax Sapoy e ro:n, xofrro npegaBa orna- My oT caMvrfl Kpafi.
Ha HoroH, KorZro He caMo My noMara npil HeroBilTe
BffBaHara or Hefo Kare4pa -
flyracosara, Horon r Sapoy ca ABe HanblHo npol.4-
na lzlcar Hnrou. llrpeoHaqaflHo 6apoy e BonofloxHvr nrqHocnl. 6apoy e xr,l3HeH, eKcnepilMeHTil, Ho npenilcBa c-brl]o TaKa Ha qilcTo 14
Ha3HaqeH 3a KpancKrl npoQecop (npo$e- AenilKareH u o6ulurereH qoBeK, AoKaro MHOrO OT HerOBilTe pbKonilCyr.
cop perryc * Professor Regius) no rpbL[Krl Hrcron e cAbpxaH rA v3n'ArBa rpyAHocrr/i Cne4 raro a rpariHa cMerKa yLre6HilTe ycnoB/rfl B
e Kerau6pragxxlrfl yHmBepcilTer. flo-rtcHo, npu o6r4yeanero cn c xopara. Oceen roea
Kon exa "Tp 14 H tAT tA" cr aBar n o-Ao6p 14, no3Bonfl Ba fi Kil
creA Karo XeHprzr flyrac ocHoBaBa flyxaco- 6apoy e peBHocreH nporecraHT, Heuo
BaTa KaTeApa no MaTeMaTrlKa, cTaBa nbp- cbBceM ecTecTBeHo 3a eAilH npeflcTaBil- Ha HoroH no-4o6pa KoHLleHTpaLlilfl, rorl ce nocBe-
sunr Ilyxacos npoQecop. Ten Ha AyxoBeHcrBoro. Hnrou o6aqe nma ulaBa n3llFno Ha cBoilTe HayqHil 3aHilMaHilfl/ KaTo
6apoy e cbr4o raKa reonor. Tofi ergna- csoR co6creeHa ilHTepnperaqnfl 3a cbu1- npeAcTaBF HoBa ilHrepnperaqilfi Ha Teopilr/Te Ha
MepflBa Aa pa3B/e cBofira Kapilepa il Aa ce Hocrra Ha 5or, sapa4il Koero He e rufll4-
orAaAe Ha 6orocnoecrnre nayxr.3a Aa npo- qeH BflpBau{. 6apoy ue 3Hae 3a Bb3rneflilre Kennep u l-anrneo, KoFro cMafiBa cBera Ha npmpoA-
Abflxr,4 cBoilTe 3aHyrMaHilff, HanycKa nocTa Ha HoroH no orHoueHue Ha xpilcrvrnH- HnTe HayKil. Tor,t na npaKTilKa npeHe6perBa KnactA-
"npo$ecop no MareMarilKa'l cneA raro eeqe cKaTa Bflpa, Tlrfi xarO i-]i:tir':::tJi:1'1r:i'li.:-.r''!:i:r:':1:::::i;-ii15 ,r;r:.,,rt: : ',:: ; qeCKilTe yqeHilfl, KOI4TO Ca OCHOBeH
e B3enaKTr4BHo yqacrhe s pa:pa6oreaHero axo 6erue raKa, He ;t.',#'..:t;lil KOMnOHeHT Ha yHilBepCilTeTCKaTa
Ha ocHoBHara reopeMa na gm$eperiqnan- 6n ro npegroxnn ra
HOTO tl UHTerpanHO CMFTaHe. cBol4 HacnelHuK KaTo :i i::
,q yqe6Ha nporpaMa, il cnyqarlHo
CuuleepeueHuo Horos, MflaA u MHoro Iyracoe npo$ecop. :l: HACOqBA BHilMAHilCTO CIII KbM MATC-
hHTeIlilfeHTeH, 3aBbpLxBa Kofl exa, nonyLlaBa Egrncreesara .:,r:
MATilKATA.
A/nnoMa il craBa il3cne4osarel. 6apoy noee- o6qa vepra MexAy ii Be4Htx Horou orilBa B
pffBa Ha Hlctou vecrra ga 6tge eroprn flyra- 6apoy u Hprou e
coa npo$ecop, rrri raro qeHr il3KJlor..rilTeflHo
Crayrrp6pragx, rpaA\re 6nraso Ao
TflXHaTa HeyTOnilMa :,i
BMcoKo HeroBytre nocrl,lxeHun. B ocHoeara xaxAa 3a 3HaHHfl. Kerrrrvr6pra4x.,[oxaro ce pa3xox4a
Ha Horouogoto Ha3HaqeHile:a eropr fiyra- tB ynvqHVA naHailp, Tofi nonaAa Ha
coa npoQecop o6aqe croRr nrqHure au6u- KHilra 3a acrpoflorilFra. Kynyea a w
qrar,r Ha Eapoy. [1pe: 1669 r.6apoy e Ha3HaLleH ) 6apoy ce pagBa Ha
nonyrf pHocT cpeA cBol4- ce Bpbula B cBoffra cTafl B o6ulexil-
3a KanenaH na 9apn: ll, a Hnxonro rogvHtAno-
Te Korerfi. E3rKoBnre My
KbcHo, npe3 1673 r., ce epu4a s ronexa'Tplr- cnoco6uocrn npeBb3xox-
TileTO. AOKaTO fl L{eTe C eHTycila3bM,
nutu" xato HeroB ynpaByrTen - nocl noBepeH gat te:n Ha Hnrou. crpaHilqa cneA crpaHilr-14, ce Har-bKBa
Ha Heno3Har cfiMBon. Toraea, :a 4a
MOXe pa36epe KaKBo o3HaqaBa ro3l4 cvlMBor, HtoroH
3anoqBa Aa qere KHnra 3a Eexnugoeara reoMerpnfl.
Tara ce BneqarnflBa or AoKa3arercrBara Ha reope-
MilTe, qe npoLrura KHrra cneg rHura. Koraro nafi-
cerHe crilra Ao KHurara Ha Pene,[erapr"leouerpvfl",
F il3nor3Ba,:a 4a:agun6oqil il pa3Bile 3HaqurerlHo
cBoure MareMaruqecKil 3HaHilfl n cnoco6Hocrn.
Cropo cneg roea HoroH AoKa3Ba 6rHouuara reo- --E4
peMa - eAHo or uarl-paHuure My nocrilxeHiln. Toea
ce cnyqBa eAHa foAnHa cneA HeroBara cpeula c KHl4-
Fara no acrponorilfl.
Iyxacoaara KareApa no MareMarilKa B
Ker)rm6pu4xxr4n yHilBepcilrer e ocHoBaHa cbc
cpeAcrBa, AapeHh or npenogo6Hilfl qfleH Ha nap-
naMeHra Xenpr,r Iyxac. llupennr lyxacoe npoQe-
cop e lzlcax 5apoy, roriro e MareMar[K n reoror. B
yHilBepcilTera ro/r ce nor3Ba c-bc cnaBara Ha cnoco-
6eH u enuRreneH qoBeK. Cnopep cauun Sapoy npea
1664 r. Hpron nonyqaBa 6aranaerpcxa creneH.
llpncrxganero Ha creneHTa o3HaqaBa cbulo/ qe
Horox e Aocrar-bqHo xeanrrrSraqrapaH, 3a Aa ocraHe
B KOIleXail Aa npoAbnxn CBOflTa U3CIeAOBaTenCKa ^ B CpeAHnre BeKoBe HsKonKo naHAeMtrh or 6y6ouHa qyMa araKyBar HeeEHoKparHo Eepona a pauxure
Ha trepuoA or 300 roAAHn v B3trMar xuBora Ha HaA eAHa cerBbpr or HaceneHuero Ha KoHThHeHra.
pa6ora. HoroH, pa:6rapa ce, peuraBa Aa npoAtnxil
Kananll:aqnoHunre cucreMil ca cbBceM nptrMhrrBHu - xopara u3xBbpnflT cBoure eKcKpeMeHTff ff yphHa Ha
cBoFTa h3clre4oBarercxa 4erlnocr e xonexa. Hsrorr yluqara. Taraea HexilrileHnqHa cpega 6naronpnlrcrBa pa3npocrpaHeHhero Ha Benuxara qyMa il3 qflna EBpona
BAAV Aanv e BflpHa. B onura cu Aa F 4oxaxe, rofi Kefim6purgx. Cmnra ce, qe uAeFTa 3a BceMilpHoro
h3non3Ba npeAMel [3BecTeH KaTo npil3Ma - Tpt4b- npilBnilqaHe ro oceHflBa ilMeHHo npe3 To3r4 nepuoA
rbllHa cT-bKneHa np-bqKa, KoffTo, nocTaBeHa Ha n-bTf B MoMeHTa, Koraro Br/xAa KaK eAHa n6tnxa naga or
Ha cBerflilHara, npoil3BexAa Abra. Hprou orKpfiBa, A'bpBo B rpa4ilHara Ha HeroBilF 4oru. Heeuamoxuo
qe cBeTnilHaTa He ce cbcTol4 oT eAuH-eA[HcTBeH e ga par6epeM Aaan ra3u ucropuA e BflpHa, rAnv He,
qBfll a or MHoxecrBo npocrr4 qBeroBe. B xHnrara Ho e crrypHo, qe Hpron pa3BuBa reopnffTa 3a 3eM-
"Mraxporpa$ran" na Po6tpr Xyx rosu onilr e Hape- Horo npuTernflHe rope*ony no roBa epeue. HrcroH
ven "crg6ouoceH excnepumenr'l ::r:,i::',,r':@
n prrernff06parHonponoplll4oHan Ho Ha pa3croff -
He e mara. Cnope4 xilnore3ara - pe3ynTaT Ha To3h eKC-
Hnero Ha KBaApaI, qpe3 il3non3BaHe Ha TpeTilF 3aKoH nepuMeHl noflBara Ha A-bfa npu npeMuHaBaHero Ha
Ha Kennep (xea4parure Ha nepiloAure Ha o6uxanRue cBernilHa npe3 npn3Mara ce Abnxil Ha pa3ahKara
Ha nfiaHerilTe oxono Cnuuqero ce orHacrr KaKTo e pe$paxqraoHHr4fl r4HAeKc, xotZro 3aBtActA or cbc-
xy6oeere Ha pa3croflHr4FTa ilM Ao Cnrurlero), Karo ro TaBa Ha LlBeroBere. Horon gocrura Ao 3aKntoqeHr-
npilnara ruvr qenrpo6exHara 3aBilcr4Mocr or op6r- ero, qe npo6nemure Karo TeceH o6xBar u Aucnepchtl
TanHVA nepuoA; rofi o6aqe He nocrilra ycnex c ro3l4 Ha cBeTrilHaTa B LlBeroBe (xpomarrvua a6eparlran)
noAXoA. Bce oqe e Hannqe rpeuKa B pa3crolHilero He MOraT 4a 6rgar npeoAoneHu qpe3 npoMflHa r4nh
or eAilH rpaAyc reorpaQcxa ultpilHa. HacrpoirKa na pe$paxropHr4F rerecKon, nph Koliro
Ha rogil nbpBil eran HoroH He cno4enfl c cBeTrvrHaTa npeMrHaBa npe3 neua. Ero :aqo
HfiKOTO Te3U CBOil Teopilr4, KarO npeAnoLlnra caM Toil 3anoqBa pa6ora Bbpxy eAnH Han-bnHo
Aa n3BbpuBa cBol4Te u3cneABaHuff tA oTKptArt4fl. pa3n ilqeH "pe$nexropeu renecxon".
llpee 1667 r. hABa Kpaflr Ha 'ryMHara Karac- PeQnerropHara crcreMa ce
rpo$a ra yHilBepcurerilre orBaprr eparm. HoroH, ocHoBaBa Ha ceotlcreoro, qe
xorlro ce Bp'bu"la e KerZru6pngx, e nr6pan il Ha3Ha- KOTaTO CBernrHara ce orpa-
qeH 3a il3creAoBaren. t/cax 6apoy, xotlro snxga, 3FBa/ nponyKaTa, KoflTo ce
qe MareMarnqecKilTe 3HaHilf u cnoco6uocrn ua noFBflBa npr npeMhHaBa-
Htoron npeB-b3xoxAar HeroBure, ro npenop'bqBa 3a HeTO fi npe3 neu.lara, ce s1!4--
Iyracoe npo$ecop no MareMarilKa e Ketlvr6pr,rgx. M14Hilpa. HloroH nocTaBR
B roen nepmoA Hprou npenogaBa onruKa BAnb6Haro ornegano B
,ffi
BffT nOCpeACTBOM KHilril rA ro3r/t HaqfiH Ha npeA- caHfire B HayqHilfl rpyA Ha Hprou. Heqo noeeve
cTaBFHe Ha il3CJreAOBaTenCKil TpyA B HayqHO Cnil- AOpr4, TOrz TBbpAvr, qe il3JroxeHilTe Teopil14 MoraT
caHile e cbBceM Hoe. B 3arflaBrero Ha cnilcaHil- Aa 6-bAar o6scHegn c HeroBr4Te co6crBeHil xilno-
ero ce il3nofl3Ba AyMara "Qrrrnoco$crrrr'i rtfi xaro LO&ta
i.!r!
Y.\*&W
s
h. e4 4ta r|rt}tuee
c.;. r!:'lr&*tra:r*kI&di
Te3il /r npeAnoloxeHilF, T. e. HaKpaTKo - He cbAbp-
AyMara "uayuurrt" Bce oule He ce ynorpe6Rea no xar HoB14 orKpl4l4n. Cnope4 Xyx ugenra 3a cBerru-
TOBa BpeMe/ a ecTecTBeHNTe HayKil ce npileMaT ^ Kopuqara ra 'MnxporpaQrn'
KHilTara, HanflcaHa or XyK. Tfl ce HaTa KaTO CbCTaBeHa OT MHOXeCTBO pa3nnqHil LlBe-
Karo qacr or SranocoQranra.
npfreMa 3a BHyuflTeneH TpyA no roBe e"rflynaBa': HeroBoro MHeHile e ny6flilKyBaHo
Prxonvrcure o6urHoeeHo n-bpBo ce il3yqaBar il ecTecTBo3HaH fr e, KoFTO CbAbpxa
HeToBffre ua6nogenrr B npoueca B cnilcaHuero no4 $opmara Ha peqeH3ilF.
Ar4cKyl,4par B paMKilTe Ha bprraHcroro KpaficKo
Ha il3non3BaHe Ha TenecKona.
HayqHo ApyxecrBo. Tyr Po6rpr Xyr orxpnro Rpvrv- 3a Horos, aBropa Ha HayqHilF rpyA, BanilAHocrra
MHoro or rnncrpallililTe a KHurara
KyBa HoBara reopilfl Ha Hpros. Xyr e eaxna Qnrypa. ca HapucyBaHn or caMtrfl XyK, Karo Ha reopilFra My roBopr4 caMa 3a ce6e cil. Ero:aqo
Toi e aerop r-ra "MuxporpaQrzrn" - e4na or Hafi-sHa- cBnAerencrBar 3a cnoco6Hocrrre r rofi nocpeula c HeAoyMeHile Qaxra, ue qneHoBere Ha
TanaHTa My Ha xyAoxHilK.
SpuraHcroro KpancKo HayqHo ApyxecrBo 14 Apyrilre
il3CAeAOBaTenil OCTaBaT Cnenil npeA OqeBilAHaTa
ncTnHa. cneg xaro Bb3Bprrula xna4Horprere, rorz
: J UA Ky rIUdre re il3nara cBor4re KoHrpaapryMeHril cpeuly Xyr, vuero
,*;
..:.*. HanilcBaHe My orHeMa qeTilpl4 Meceqa. Te u:pa:Rear
: cnnHoro HeroAyBaHne Ha HoroH cpeuly orxB-bpnn-
Bb3PAXAAHETO HA ACTpOHOMnqECKI4TE *
Hero Ha HeroBara A-bnro o6Mr4cnffHa reopnfl.
HA6,lK)gEHr4R nPE3 XVil B. *gi Toan cnop npo[bnxaBa qerilpr4 roAnHn Ha crpaHri-
Acrpouoruunra, KoflTo npoqtQrnaa B nporrlBonocraBfl Ha Hefrnara gorrpuua. : L{ilre Ha cnilcaHilero. fly6nrzivnocrra Ha Ae6ara nog-
.lpeaHa fupqrzrn, 3anoqBa nocreneHHo na llpra nogo6Hlr o6c"ronrercraa , uonp"^, ji qepraBa HeroBara HanperHarocr. Toraea, creA Karo
3anaAa,cnegraroPnuoxaronrlqecKaraqbpKBa 6aeann, Ho yBepeH nporpec Ha acrponorvrm-
$ npeAcTaBF HFKOIIKO KOHTpaapryMeHTa B non3a Ha
Bb3npheMa leoqeHrpuunara reopnR Ha l-lrone- rra, acrpoHoMr/4Te npoAbnxaBar Aa orqnrar ,"
cBoflTa nbpBa ny6nilKaqilfl il cneA KaTo Lr3lrrl3a cTaTn-
meta. B apa6crrare AbpxaBil, Kol,4To He nonagar ABrxeHuero Ha 3Be3Aure c HeBbopbxeHo
noA BnvrFHL4ero Ha [rpraara, npoA'bnxaBarAa oKo, rtri raro no roBa BpeMe renecKonilTe Bce Rra "Xmnorega 3a cBoficrBara Ha cBernfiHara'i Hrorou
ce u3B'bpuBar cepilo3Hl,l ua6nogenlrR, raro e oule He cbqecreyear.,{opll camuRr Konepnur nonyqaBa flilqHo nilcMo or XyK, c Koero nocne4-
Earga4 e nocrpoeHa o6cepaaropran. Tyr o6aue HrKora He e Ha6lngaear 3Be3AHoro He6e npe: HilFr ro Monil Aa npeKpaTflT cnopa. Tbfi
ct,r-rlo ce noAAr,pxa reopilffra sa |lroremefr, qe rerecKon. Bctqnocr eA!4HcrBeHoTo ycnoBme KaTO HOTOH Cbrllo Ce B'b3MyqaBa OT .
3erranra e LIeHT-bp Ha Bcenesara. sa na6nngeure Ha 3Be3AilTe e lbMHo n flcHo Sarra, ue rflxHara
C naqaroro Ha enoxara Ha Bennrrre reor- se6e, Ho naK e il3KnoqilTefiHo rpy4Ho Aa ce ce oTneqaTBa.
paQcrr oxpnrnr acrpoHoMr4flra nperbpnnBa pa6orr,r 6e: MoAepHrre !4HcrpyMeHrh, Kot/tro
Bb3paxAaHe.3a uopnqrre e B'bnpoc Ha xilBor npeAcroLl ga 6t4ar nro6perenm. fiopu ra rara
eMa n
r.4 cMbpr Aa 3HaFT ToqHoro MecroHaxoxAeHile o6ave acrpouoMfiTe npoAbnxaBar
Aa cb3ep-
HaHe6ecsrrerena.TlriraronbryBaHerocraBa qaBar HenpecraHHo Hot{Horo ue6e c necno-
BCe no-3aBilcr4Mo oT MecTono.noxeHileTo Ha Mr/Ma Bffpa B n'bTt4t4aTa Ha 3Be3,qHilTe CBeTOBe.
acrpaJrHilrerena,craBaoqeBilAHo,qereopilflra B Haqanoro Ha XVll s. lalrleo, roriro e
sa llronenaefi ue o6Rcnnga MHoro Hellla; ToBa L43BecreH cbc Bof eKcnepr4MeHT or Harnone-
BoAn Ao nocraBffHero Ha Hara Kyna a flu:a, yclsrpueHcrBa KoHcrpyK-
pa3nr{qHil B-bnpocu u Ao ql4nTa Ha renecKona, n:o6peret roAilHa no-
npeAcraBflHero Ha reoph- pano. C roea pa3BfiTuero Ha refiecKonilqecKr/Te
Rra na Konepuilr. Hesa- Ha6nogenrn, ToqHocrra il pa3croflHlrero Ha
Bl4crMo or roaa !r'pr- ua6nnpenreceycbB'bpueHcrBarApaMarilqHo
BaTa He npileMa Ta3il 14 ce cTrra Ao oTKpr4Tilero Ha HoByl aclpalHu
Teopns, ttti raro rs ce rena. Bcrqxu, He3aBncilMo ganu npoQecuoua-
nVtCrV, t4nvt aMaTboptl, Ca 3anneHeHn oT OTKptl-
{ Kaprnna Ha coBeK, Kofiro
BaHeTo Ha HoBt4 3Be3At1 ttt toztt' 6yttt B acTpoHo-
il3BbpuBaacrpoHoMl'4LlecKtl Mr,4qecKilTe na6nogeHnn o6:ena qnna Eapona.
ra6ro4eHrn c peQpaxropeH
renecKon. no npnHqun ro3il
Tosa 6enext4 cbxt4B.qBaHeTo Ha acTpoHoMyt-
renecKon e c orHocflrenHo aTa il nbpBl/Te paHH!4 onytTil B nocoKa B-b3npil-
rofleMil pa3Mepfl. eMaHe reopt/FTa Ha KonepHilK.
pa3MeHFr 14HoOpMaqilfl qpe3 r14rrHLr nilcMa.
Or4pyra crpaHa, cne4 cnyqafl ABaMara ue cn o6ue-
HflT H[/TO eAHO JIUqHO nilCMO BbB Bp'b3Ka C TOBa HayqHO
il3cne4BaHe. B 4erlcrerrenHoc1 no-KbcHo e ny6nrv-
HOrO n pocTpaHcrBo MexAy rflx tA3ptAf Ba Apyr cnop.
Cnarprra Ha MaftKara
l'1per 1678 r., cneA Karo cnopbr c Xyr e epemeHHo
pa3peueH, mafirara Ha Hprou ce pa:6onnaa or
TpecKa. lprxefrru ce 3a BTopvrF cr cuH EeHgxamrH,
rR ce 3apa3flBa c HeroBara rHSexqun. lzlcar e cunHo
cBbp3aH c'bc cBoflra uafixa, nopa4u $arra ve npu
flilncara Ha 6aqa rfl e HeroBuflT eArHcrBeH u aail-
cKbn poAilren. HtoroH ff noceqaBa y AoMa r tl npe4-
nucBa neKapcrBara, Kol4To il3nor3Ba oqe or AHrTe,
npeKapaHu B Kbu{ara Ha Knapx. Tofr crou Ao Hefl
npe3 qflnoro BpeMe; BbnpeKil yctAnvfrTa vry o6ave,
npe3 loHr4 cbulara roAuHa Tfl yMnpa.
Broru nepuo4 Hroron pa6oru Bbpxy cBoilTe u3cneA-
eaHilR e o6nacrra Ha reonofnATa v anxvMn+ra. YiuopeH
e Aouno BpeMero. Xanefi nonyuaBa orroBopa, 3a ^KaQeHeraranoroea
or cnopa c XyR rorl ry6n ceona MoruBallrfl u xbc 3a xofiro HacroRBa, He oT Apyt a or HproH HFKorlKo BpeMe n3n'bnHrBar ponflra Ha
HayqHa pa6ora v Aopu o6mucnR orreilrnHero cn or
Meceqa no-KbcHo, Koraro noceulaBa KerTrrvr6przrsx. ;ffiffffi:#.Tl,llfiT,til?^".'
6puraHcxoro KpancKo Hay'{Ho Apy)Kecreo. B gonunue-
lzlrueua4an oT pe3ynTaTnre, Xanetl HacToffBa HrcroH aKaAeMncHn Bb3uIeAh.
uue, lzlcax rpn6ea 4a cnoxn B peg MHoro AoKyMeHrn u
4a ny6nraryea cBorra u4eR. Hrcrou, xorZro nbpBo-
SoprvranHocrra, ypexrqau{u Hacae4crBoro or uatTtxa uy, HaqanHo He npofBffBa uHTepec 3apaA[ cnyqilfioTo
u HflMa BpeMe 3a eKcnepuMeHTt4 tA tA3cneABaHtAA.
ce c Xyx, Hail-Harpan ce npe4aBa npeA eHrycua3Ma
lope-gony no roBa epeme roil noflyqaBa nuqHo Ha XanerZ u rvry o6eqaea Aa ro HanpaBr.
nucMo or Xyx, rolrro Beqe e 3aer nocra npe4ceAa-
,[o ro:ra MoMeHT Hprou HRua Huro eAuH np[flTen
TeJr Ha HayqHoro ApyxecrBo, c Koero Xyx no4xaun
Ha HeroBoro Hr4Bo, c KoroTo Aa ce qyBcTBa il A-bpxvr
HoroH ga il3npaula cBonre crarwA t4 HayqHn rpy4oBe
HenpilHyAeHo. flprrr re:ra o6crosrencrea Moxe Aa
KaKTo npeA[ - nog $oprvrara Ha nilqHa KopecnoHAeH-
ce 3aKntot{r4, qe rorZ e rpoaHar or HacronTerHocrra
quR. Horon He Bb3HaMepflBa Aa u3nparn orroBop, Ho
ua Xanefi, KoflTo He e Mol4Br4paHa eAnHcrBeHo or
cMfra, qe e il3Kntoqr{TeflHo HeApyxeno6no npocro 4a
aKaAeMuqHara croilHocr Ha HeroBoro r43cneABaHe.
orKaxe; ero 3au{o B cBoero nrcnno rofi npegnara erquH
l1o nprapo4a lzlcar e cpaMexnilB tA v3ntATBa Henpec- - 3apaAu KphrtrKara or crpaHa Ha
eKcnepuMeHr c AyMr4Te "rosa e npocro eAHa nrpa
raHHa HyxAa Aa ce BnycKa B npoyrrBaHila. w tth 111:*:-"1'::TnpmHanpeA
Ha erro6paxeHrero'i Toea e eKcnepnMeHTul rorlro
norBbpx4aBa BbpreHero ua 3euRra il HeroBilre
Karo e MnaA, uoxe 6.n 3a Hero e no-necHo ou o.ru"" ;ffi:::jfi#fi.TfiJJ,ii#il:
TaKbB 14 Aa npOAbnXU .qa U3BbplUBa CBOilTe eKcne- npoMeHF KopeHHo cBera Ha HayKaE.
xunore3u aa op6urure il naAalqure npegrvrerra. Cne4 puMeHrr B yeAuHeHue, 6er 4a o6r4yea c Apyru xopa.
Karo noryqaBa nucMoro Ha HproH, Xyx ro npovrra
CneA Auqepnra Ha Knapx or ro4vrHure e Kpancxoro
Ha 3aceAaHne Ha HayqHoro AppKecrBo, cneA Koero
yqunuu.le HoroH He cpeqa no6oera npe3 cBor
o6pur4a BHnMaHre Ha rpeulKilTe Ha HtoroHoeara reo-
xr4Bor. Ero saqo 3a Hero Xanefi He e caMo cbrpyA-
ptAfl cBoero co6crBeHo pa3fiuvHo uneHue. B
tA tzrr,nara
$:t;" Scnx.Yl--L$--6--stFrH
*
*! lleqen e orcrpaHeH or 3anara 3apaAil HenoAqilHe-
Hile il Hecna3BaHe Ha ct4e6Hure pa3nopexAaHilF.
=5s,* KATOrr44r4 CpEqy nPOTECTAHTT4 'e flxe$przrc Aopil HacroffBa OpaHcilc 4a 6tge y4oc-
ToeH cbc 3BaHile. Koraro AenerarilTe ca ua pu6a ga
flyua-ra "raronrK" BoAn cBor npou3xo! or JrrlqecKara q'bpKBa, cneA xato llanara orKa3Ba ' npneMar re3il ycIoBt4F, MaKap il HeoxorHo t4 c-bc
rpbqKara "Katholikos'i roRro oEHaqaea "gce- Aa yrB'bpAn HeroBns pa3BoA. OcHoeaHa e -.
crpaxa/ qe npeqeAeHr-br ule cTaHe noBoE 3a oqe
vupeH'i KaronnqecKara q'bpKBa e sarT-rorg- AHrnilKaHcKara q'bpKBa, Haqelto Ha KoflTo :;
Mara aBToHoMHa qbpKBa, Haqefio Ha KoFTo 3acraBa Kpanffr Cneg roea nporecraHTcKoro
vcKaqnfl or nogo6en xapaKrep, HoroH ce nporl4Bo-
crou llanara. HefiHoro npol,4BonocraBnHe Ha ABilxeHrle npelbpnflBa r3BecreH :acrotit, :
nocTaBF peuilTenHo Ha ToBa peueHile, KaTo TB-bpAt/:
nporecraHTcrBoro ce KopeHu B nporecra Ha Karo KarorilqKara Mepn l:anovaa ga norracra .{! "flntxHlr cMe Aa ce'no4qilHrBaMe Ha npaBHilF peA,
nyrepaHqvrre cper4y gapn: V ilMneparop Ha peQoprvaroprare.Toea o6aqe BoAn Ao ur:xoA i HO He CreABa Aa 6tAervr HaKa3BaHil 3a rOBa, qe npe-
CaeqeHara pL4McKa /rMneplrr. Ha nypnraHilTe, Kor4To ce 6opnr :a no-paAn- He6perBaMe 6eanpaeuero." CneA Karo qyBar re3kl
llpe: Xlll 8., Koraro nana fpr,rropr,rri lX KarH14 npoMeHra. Kon$poxraqvrrra MexAy
AyMil Ha HoroH, Aenerarilre peuaBar Aa He npaBFT
BbBexAa vHlsv3nq'n+Ta, Pulroraronnqecrata re3fi ABe fpynil npoA'bnxaBa rofiKoBa Abnro ^
KOMnpOMT/C.
qbpKBa norBa epermqilre tB qtna Espona. il nponacrra MexAy rf,x e ronKoBa roltflMa,
[iogo6no nolbnKBaHe Ha penilrl]o3Hara cBo- qe craBa HenpeoAonr4Ma. C er:xaqsaHeto Ha lxerZvrc ll npopuxaea cBoflTa arpecilBHa nonil-
6o4a xarro or crpaHa Ha AbpxaBara, raKa n or npecrona na lxeimc I roHQnnrlur ce :agtn- TilKa, Ho ABere naprilr4 B ono3rr-lt4f - roprrrre (pon-
crpaHa Ha l-$praara 3acil,nBa rrlor4ra Ha Ll'upr- 6oqaea u Ao MoMeHra, e roirro Fra Bnacr ilABa nilcrilre) Bnrvre (nra6epanrre), cnflorflBar ycvnv-
tA
Bara, Karo c'bqeBpeMeHHo craBa npl4qvrHa 3a tlapr: l, npepacrBa B flTa aA,3a Aa cnpaT TnpaHilFTa Ha Kpanfl. Tara nper
rraHoro6por)rHn rpareAilu, no4o6no Ha re3il, rpaxAaHcKa sofixa. 1688 r. r,r6yxea CnaeHara peBonpqnn. Cneg ronnv
pe3yarar or r43rapnHero Ha Beil.lvrUl/r. llpegeoxgauvr or Kpo-
HarilcK lxeravrc ll 6nra erre Opauqrq, a yranqM
Maprnu Ilyrep e KaronnqecKn MoHax, Ho ruyen - sotir-rttx n pea-
ror)r nporecrrpa cpeqy npeKoMepHo MHororo HocreH nyplrraH, nz6yx-
Opauxcxlr, nilAep Ha nporecraHTilre il c-bnpyr Ha
ntlAynreHwtA, xonro Lltpraara il3AaBa il npo- aar BofrHilre Ha rpilre Abulepnra Ha ,[xerZrvrc ll - Mepur, KaKTo t4 ry6epHa-
gaea. Tori ce 6opur, 3a Aa npoKapa penilruo3- KpancrBa. rop Ha Hn4epnaHAtAn, noeMa KoHTpona HaA MoHap-
nara pe$oprvraqilfl, Karo orpr4qa BcnqKr4 aBTo- xtAqta.YwnatA ce Bb3KaqBa Ha oBaKaHTeHilF npec-
phrerh Ha Karonrqecrara q'bpKBa. Cnep roaa ron nog IMero yilnFM lll.
Xpl,4CTvlfHCKaTa qbpKBa Ce pa3AenF il ce paxAa ) ABere rpynu B'pBaulil Hrcrou, qilflTo rl3BecrHocr flo6ilBa oule no-ronnMa
xpficTtlFHcTBOTO. B MoMeHr Ha CXBarKa.
npoTecTaHTcKilflT KfloH Ha
cuna cneA cnyqaF B cbAa, e il36paH 3a qneH Ha nap-
penilrilo3- KonQnnrrrruexgyrnx
tlpe: XVI e. Xenpra Vlll o6nesea
Hara He3aBvtct4Mocr ua Agrnnn or Pnmorato- npoAbnxaBa u AHec. raMeHTa. Tara rofi craBa eAilH or ABaMara qneHoBe
Ha napnaMeHra or KerZn6pvt1x.Ktu'A yHueepcurer. 3a
Hero ro3r4 noBpar e 6naronpilflTeH, Tbfi Karo ce qyB- ) YecrurHcrupcxr/Fr ABopeLl
e Anmrn ce h3non3Ba Karo
cTBa il3TOUleH OT r43CIeAOBaTenCKaTa pa6oTa, il3Bbp-
KaMapa Ha napnaMeHTa. 3apaAil
ueHa 3a HanilcBaHero Ha "Haqana',: CbBceM ecrecrBeHo HeBepofl THaTa cr apxilTeKTypa
HrcroH npexapBa noBeqe epeme e lon4oH,3a Aa Moxe B roTuqecKil cTilfl ABopeqlT e
no-I|ecHo Ea npilcbcTBa Ha napnaMeHTapHfiTe cecmil. perncrpilpaH xaro O6exr sa
cBeroBHoro racnegcreo. Tyr e
Toea npovenn tA3q,flno HaqilHa My Ha xilBor.
norpe6aHa npuHLleca,4afl Ha.
Cnasuu Auu
Bpeuero, npeKapaHo e IoH4oH, npeAocraBfl Ha
3arBopeHufl HoroH npegocrarbqHo B-b3MoxHocrvr
ra o6r4yeaue c Apyrr/re. B ocHoeara cwroir e crec-
HnTeneH qoBeK il He 3Hae KaK Aa ce oTHacF c-bc cBo-
ilre Koneril il no3Haril. Or 4pyra crpaHa, xopara oqe oT caMoTo Ha'{alo. oacro e MnaAex, qHhTo
B rpaAa, KoriTo ca 3ano3HaTfi c HefoBtlTe HayqHLr raraHr e npil3Har ot llartt6uvt4 il 5epHynil, Karo ce
nocrr/xeHilF ncnl6opaMy3a qneH Ha napraMeHTa, cMflTa, qe rofi oqeunea "Ha,lana" noBeqe or BceKtl
He ilcKar Aa fo vr3ocraBFT caM. Apyr yqeH. Koraro pas6rapa, qe npeAXoEHoro 143Aa-
TorZ ce enycxa B pa3roBoprtt v o6weua wAev, oco- Hue e r43qepnauo, Huxona vcKa pa3peueHme or
6euo penrrno3Hrl, c $ranocoQa flxou flox, Kororo Horon Aa peAaKTupa il Hankiue KoMeHraph K-br'l
cpeula B eAilH l,,rHTeneKTyaneH canoH. OceeH roea cneABa uloro 143AaH ile. Btnperr qe peAa Krh pa Hara
EBaMaTa ycTaHoBFBaT/ qe cnoAenflT eAHa il cbula Bepcmn Ha KHilrara HriKora ne ce ny6nrxyea, Horon
paqiloHanHa ilHrepnperaqva na 6w6nvRra. Bcexr e nonacKaH oT HeroBoTo npeAnoxeHile utoi,ezun"a
or rFX yBaxaBa gu6oro rHreneKra Ha ApyrilF. noA cBoeTo KprAnoro3vt MHoro no-MflaA MaTeMaThK.
lope-gony no c-blt1oro epeve HoroH noAHoBFBa c no4o6Hrzr xopa, HrcroH nph3HaBa
O6r4yearZxra
KoHraKrilre cil c-bc cBoF 6neu: cry4eHr s KerZvr6pra4x npe4 IoxcBovrre Bb3rnegil 3a reonorilFTa, Ao Kohro
9apn: Monraro, n-bpBr4 rpaQ ua XanraQarc. B ro:ra AOCTilra CneA MHOrO pa3MilCnil V HayUHt t43cre,A-
MoMeHT rofi e e4ua or Hafi-enilRrenHlrre Srarypra eaHilR. MHeHilero My ce cBexAa Ao orpt4qaHe Ha
e flemoxparilqHara naprilF n no-K-bcHo craBa ^ [Nop4N flxe$pnc il3npau]a oKono Ceerara Tporzrqa, vnA Ha eAnHcrBoro MexAy locnog.
300 Ayuil na 6ecunoro B Aenoro
KaHqnep Ha xa3Hara (vrranrrrcrrtp Ha $rzrHaucr,rre). lzlcyc Xprrrcroc u CeerrR flyx.,{orrprrrlara :a Ceerara
cpeqy nbpBilfl xepqor Ha iMoHuayl
Snaro4apenue ua MoHraro, Horon BbpBrl B KpaK xoftro ercraga cpeuly AxefiMc ll. Tporzrqa e or oco6eHo 3HaqeHvie 3a noAA-bpxaHe
ctc ca6vtwara B nonilTilL{ecKilF cBFT r/ ce paABa Hapnvau "xtpeasvflr cbAvfl", HeroBilTe Ha xpLrcl4nHcKoro eAilHcrBo; ueitnoro orpt4LlaHe e
Ha cneqilanHo orHoueHne or crpaHa na Caupen 6e:unnocrnu trprcbAtr nnauar BceKuro. paBHocilnHo Ha eperu3-bM. Ior o6erilaea Aa c-brpy.l-
lftttitnc, 6ileLU rM14Hl,rcrbp Ha BoeHHovropcxnn $nor. Ht/tlil npil HanncBaHero v ny6nwxyeauero Ha ro3r'1
Ttrl xaro no BpeMe Ha CnaeHara peeonoqrn l1nfinc TpyA, He3aBilcvrMo qe 6u uorrrn Aa 3acrpaLxil no3r4-
ce orrerfln or cBoF AbpxaBeH nocl rofi pa3nonara rjr/ilre B poAilHara my. llpegnonara ce, Lre p-bKonh-
c AocTaT-br{Ho BpeMe 3a aKaAeM/{qHr4Te BellnqilF. cb1, o3arnaBeu "lzlcropuvecKa paBHocMerKa 3a ABe
3naefirvr unoro go6pe KaK Aa ce cnpaBn c-bc cra- 3a6enexnrenHil rpeuK/r B CBeroro nncaure" (An
pvre fivctAt-lvt, rofi eteex4a HproH s cBera Ha coqil- Historical Account of Two Notable Corruptions of
anHnre KpbroBe, roilro e c-bBceM pa3nriqeH or AHvrre Scripture), e rpn6eano Ea 6r'Ae ny6nuxyeaH ratauo
- 6prraHcKoro KpancKo HayqHo ApyxecrBo
Ha yeAilHeHile v Hayv'HtA r43cfieABaHilF. e uaft-crapara HayqHa aKaAeMflF B cBera. no 3ao6ilKoneH HaqilH, Karo HanpnMep Aa 6tFe
Horou c
eHTycila3'bM yqacrBa B 3aceAaHilFTa IlrpsoHavarno npeAcraBrfl Ba 3aceAaHile HanilcaH Ha $pencxra il Aa ce ny6nvxyea e Xoraugrn.
Ha yreHu or Oxc$opAcKl/fl yHilBepcilrel, Ho
Ha SprraHcroro KpancKo HayqHo 4pyxecreo. Tyr B rparina cMerKa o6aue crpaxtr epernqHure My B-b3-
no-KbcHo KpanlT To nprlHaea o$rquarno
cper4a u.reerlqapcKr4fl MareMarilK HNxona (Dacro no4 umero Kpancxo HayqHo ApyxecrBo rneAil Aa 6rr4ar pa:xprarn or o6ulecrBoro h HeTo-
Abo . Mex4y,:rnxcg 3apaxga cilnHa Bpb3Ka ("Royal 5ociety"). BilTe Koreril, B-b3nilpa HproH or ny6ntxaqnata.
€rr: ',
-+::i I
::;:--'jiEaiir '.'
.
!,/--
CpuB tA Bb3pax,qaHe
Tpyguocru c HaMr.rpaHero Ha pa6ora
Korero yrIpABtr{TErItr Ha KpancKilfl Kollex B
Kefina6pr4x yMrpa npe3 aBrycr 1 689 r., npuflrerure
ua HproH xaro fixon Xemn4rH or,{erritorparuqHara
naprrr u Kpvrcruan XrorZrenc. yqeH, ce o6ptr4ar c
traon6a rum Kpann Aa Ha3Haqr HproH Ha BaKaHr-
Horo Mflcro. Ttrl xaro o6aqe HoroH He orroBapn
Ha KpfiTepilrre - He e cBeqeHilK unr npoQecop I 3a r:crqasero Ha eAHa MoHera B
KpancKur MoHereH ABop pa6ornr 50 KoHr
e Kpancrur Korex, mon6ara e orxBbpneHa. ,{opra
n 300 pa6oruuqu. Koraro MoHerHnrr ABop
qoBeK c nocn4xeHnrra Ha Hrcrou He Moxe Aa pa6oru c nbneH KanaqtrTel a AHrnhq nsua
HaKapa YHreepcnrera Aa npeocMilcnil peueHil- naprueH 4e$rqrr.
eTo TonKoBa cKopo cneA Kpafl Ha TnpaHnfTa Ha
,Qxefiuc ll. Hprou ce Bb3craHoBnsa. llpel 1695 r. MoHraro,
Tui xaro ponnilcrure ilMar MHo3r4HcrBo B napna- Beqe MnHucrup Ha QraHaHcvre v npeAce4aren Ha
MeHTa, :a HoroH ce oKa3Ba rpy4Ho Aa nonyqu Abp-
Eprrancroro KpancKo HayqHo ApyxecrBo, npeA-
xaBeH nocr B MLlHr4crepcreo. Karro ce il oqaKBa, nara Ha HproH nocra na3nrefi Ha KpancKufl MoHe-
cneA pa3nycKaHeTo Ha napnaMeHTa 3a HoBn Aene- reH ABop. HoroH npueMa, Ho 3ana3Ba pa6orara cu
Tarn or HMero Ha Kefirrn6pragxrnn yHuBepcilrer ca raro npoSecop B Konexa "Tpr,tnnnw".,{nrxuocrra
uz6paaw npilBbpxeHnqn Ha PonnucrKara naprilfl e cnHeKypHa.3a MoHrarp xecrbr e Karo noAap-bK
r Hpron ry6r ceonra pa6ora Karo qreH Ha napna- 3a HeroBfifl npilFTen a4y,vvfien, c KofiTo ilcKa Aa My
MEHTA.
3acBngerencrBa cBoero yBaxeHile. flo epeuero Ha
Bcnegcreue rorl cper4a rpy.qHocn4 c HaMupa- HproH o6aqe Aa 6r4eu na3nrer, ce npeBpbqa B
r Crapa anrnnicxa 6anxHora or
Hero Ha pa6ora. Toea, xoero no4Kpenn HtoroH e Heulo MHofo noBeqe oT cilHeKypHa AnbxHocT.
eAltH nayHA. Ha xonssoro cu HoroH e
ro3r4 MoMeHl ca 6naropo4ntATeycttnv+ na flox. Tofi nocraBrn xonne sa "Haqana'l enxAa ce n
ypexAa cpeula MexAy Hpron u AilnroMara xepqor peQnexropHunr renecKon, a xaro $oH e PaxAanero Ha cbp I4cam
Monuayr; orroBop'bl xofiro nonyvaea o6ave, e, ue u:eecrsoro g6'bnxoBo AbpBo.
3apaAH HaAMOqileTO Ha poflItncTuTe
3a Aurnvta B To3r4 MoMeHr e Hafi-eaxHo il cneuHo
B To314 MOMeHT
u{e e rpygHo Aa ce HaMepu go6tp nocr 3a HproH. Aa Bb3craHoBu $uuaucoeara cu cra6unHocr.
flper cnegeaqara roguHa rofi npenoptqea HoroH
3a MbxHocrra ilHcneKTop e Kpancrnn MoHereH
ABop 14 AilpeKrop Ha yqunilulero "9aprupxayc".
Onurure rrny o6ave He ce yBeHqaBar c ycnex il B
xpaina cMerKa Hpron ce 3aBp-bqa e Kerhu6purgx.
YtIEHUTE, OEBI4Hf BAH14 B EPEC
Hepneu cpnn B Eapona npea Cpegr-roeeKoBuero Pyrrvrora- noAAbpxa raau ugen. Or 4pyra crpana, ruri
TornqecKara qbpKBa pa3nonara c a6conorxa Karo ilranhaHcxrRr $unoco$,[xopgano
llpe: 1693 r., cne4 re3n HffKonKo cnyqKn, Horou snacr. Xopara, Kolrro rBbpArr l4Jl4 roBoprr 6ypno r.re npoMeHr cBoero MHeHhe, npe3
3anoqBa 6aeHo 4a ry6vr ncwxuuecKoro cr paBHoBe- Heqa, B pa3pe3 c Mr4pofneAa, 3anoxeH oT 1600 r. rori e h3ropeH Ha KnaAara.
cre. llocreneHHo 3anoqBa Aa noKa3Ba cilMnroMu [upxeara, ca n3npaBflHl4 Ha cb.q. B cnyvari Brnex4afiru ce B ilcropl,lflTa, ga Horon e
Ha cepno3Ha Aenpecnf, KaTo floul14 xaflollilHaqnm ve 6t4ar o6Raenu 3a BilHoBHu, 6ilear erce- qflno qacTue Aa ce poAl4 B AbpxaBa, KoRTo
u zary6a Ha naMerra, il r3npaula Ha npilflTeflltre KyrupaHn qpe3 il3rapflHe Ha KaaAaTa unv He e Beqe no4 KoHTpona na Puuoxaronu-
6espa:crtgHil nucMa, c Kollro o6nenea Kpafl Ha
cr,r oTIlbqBaHu KaTo "xopa, Kol4To l(oHTaKTyBaT qecKara qbpKBa. Hegaeucll^4o or roea, roft
rFXHoro nprnrencrBo. Ha Jlor u3npaula nilcMo c c AflBona, r. e. eeqnqn/eeqepn" ("eeu{mqal
e npuHy4eH Aa Kpile $axra, ve He BflpBa B
Beqep"e repMmHbl r3non3BaH 3a eperuqure,
AyMilre: "Koraro pas6pax, qe cre 6oneH, ce Ha4fl- a yqeHure He npaBfr r43Knpqerre).
Ceerara Tpouqa, KoflTo e or raKoBa 3Haqe-
BaxAa yMpere'i a na llufinc nrue c yxaceH noqepK: rue ga AnrnuxaHcKara LlbpKBa.
,{o6pe rareecrHo e, qe eenuruRr lanil- flo roea BpeMe yqeHure He npogbnxa-
"Hsiuau HaMepeHile Aa ce cpeqam c Bac unu c neo e npecneABaH oT r4HKBr43vt-Ivt''ra3apafln
Hnxofi 4pyrl'Koraro llufinc 3anoqBa Aa ce rpeBoxt4 BaT il3CneABaHufl, KOVIO OTpl4qaT CbU{eCT-
ToBa, qe nopKpenn reopnflTa na Konepurax.
:a ctg6ara Ha HoroH, nura eAilH ceofi npnnren e ByBaHero ra Focnop unt xpncrvtflHcrBoro.
Ha npoqeca rofi ycnnaa Aa cnacu xuBora
lo6rraxaearaxu ce Ao roBa, Koero BnpBal
Kerirvr6pu4x, xorlro rvry orroBapfl, qe Htoron crpa4a cu, KaTo ce cbmacnBa HuKora noBeqe Aa He qe e ncTilHa, qpe3 eKcnep!4MeHTu u npenno-
or HepBHo pa:crporlcreo, Ho He e zary6un pa3cb- toxeHhfl, Te npocTo npaBflT 3aKnoqeHueTo/
AbKa cr.,{ea meceqa no-KbcHo l1urlnc rann HoroH qe n3cfie.qBaHero e HecbBMecrrMo cBu6nu-
Aa ilrpaflT 3apoBe, 6es 4a cnomeHaBa Huu{o 3a npe- ATa UnV qbpKoBHuTe y'reHufl, 14 fo npeKpa-
AuurHoro My nilcMo. Hpron orroBapn ee4Hara 6er rRear. Oanrrl qe caMnf,r Horos re npileMa
HhKaKBn 3aTpyAHeHUfl ilnil npenpaTKu KbM cTapaTa Ceerara Tpolrqa, e pe3ynrar or co6crsenara
My 143cfl egoBarencxa pa6ora.
KOpecnoHEeHqilF.
Vlnxevzu4vtara e orMeHeHa npea 1808 r.,
Koraro orHoBo Bb3Bpbqa cnoxorlcrerero cvt,
Bb3craHoBeHa npee 1 81 4 r. v 3a8,nHarv u3Ko-
HtoroH nonyqaBa ronno nucm6 orflox, Koero ilacu: I Xopara, r:npaenun Ha ct4 u o6naaBaHu 3a
peHeHa npea 1834 r. flper 1983 r. nana floax
"6nxvcxan ga Bra cnyxa no BcflKaKbB HaqilH - raKa, Br4HoBHvl B 3aHhMaHuF c MartocHrvecreo, 6naar
eK3eKyrhpaHh. HaquHilTe 3a eK3eKyrhpaHe ca MHoro, llaeer ll npil3HaBa, qe npoqecbr cper4y lanra-
KaKro cMerHere ta 4o6pe." Karo HanpilMep n3rapsHe Ha xra4a rnu o6eceaHe. neo e 6mn rpeulKa.
Fnaro4apeuuF Ha yamv+Ta Ha cBohre nprnTenu
Hanuqe e napiltleH geQrurrlml, a n tuitr Karo cpe-
6tpHrrrre MoHeril ce n3cr4qar Ha p-bKa, $anurrr$ra-
qupaHeTo Ha napil c TaKilBa eneMeHTapHil Tex-
Ht4Kil, Karo 06pf3BaHero Ha crpaHilTe Ha MoHerilTe
,( Cneg cmrprra na
c Hoxr4qr4, e uilpoKo pa3npocrpaHeuo.3a Aa ocb- XyK HrKor,l He Moxe Aa
qecrBl4 napilqHara pe$opivra, HproH peuaBa Aa ce npoTnBonocraBh Ha
Hntog g xaqectgoto
y4bnxil pa6orHoro BpeMe Ha Kpancxun MoHereH My Ha npeAceAaTen Ha
ABop Ha 20 qaca AHeBHo. Taxa nponaeoAcrBeHilFr Kparcroro 4pyxecrao.
p-uxoeo4r gpyxec-
o6eM cKaqa or 1 5 000 nayHAa na 1 20 000 nayHga TorZ
TBOTO C XeflF3Ha pbKa
ceAMr,rrlHo m npo6neurr c napr4qHilfl geQuqrar e I ynpaBneHrero My
pa3peureH. nocTeneHHo cTaBa Bce
no-gecnorrvro. Ka:aa1
Cne4eaqara cr-bnKa ua HproH e Ea pa3pa6oril .le HrcroH noBiluaBa roH
cilcreMa 3a orKpilBaHe Ha $anluilera napra. Ttrl popr ua Xareri.
Hnn), uo 3a eAHu vt cbuJtt noHflTl4r. Bunpocrr e rorZ Ilail6avq uonr 6purancKoro KparrcKo HayqHo Apy-
npbB oT Tflx cTilra Ao peueHilero. xecrBo (opraHilgaqilnra, Ha KoFTo HeroBvrflT ono-
Orono 1676 r. Ilail6nwq u3npau.la nilcMo Ao HeHr e npe4ceAaren) Aa npoBeAe pa3cneABaHe il Aa
Kpancxoro ApyxecrBo cbc 3anilTBaHe orHocHo ycra H o B 14 Ltcr vlar a. l pyxecreoro crtzl ra Ao il 3 BoAa,
erana Ha pa3Bilrue Ha MareMarurara. Ongen6ypr; qe HtoroH e orKpnBarennr Ha gra$epeHqilanHoro 14
ceKperapnr Ha ApyxecrBoro, cu6upa HflKonKo 3Ha- uHTerpanHoro cMflTaHe. Bcnegcrene Hprou nuure
qhrenHu MareMaruqecrr pa6orra il ru u3npaula Ha aHoHl4MHa peqeH3ufl B noAKpena Ha u3BoAa. - Ka3Bat qe llai6Htaq il HoroH
orKptrBar MaTeMarilcecKufl aHantr3
I1aft6uwt1. Ilait6n ra q aa6enneBa pbKon ilca sa H rorou Tarn pasunua Ha KpvtrtlKvt ce noBTapfl orHoBo 14 rope-Aony no eAHo vr cbr4o BpeMe.
:a $nyrcrrre n tAcKa or Hero no-nogpo6Hn o6nc- orHoBo. Hnrou apncroKparu npegnarar Aa ce HaMe- He e cyAHo, Koraro yqeHu cbc cxoAHil
HeHr4F. B ceoR orroBop lzlcax cnomeHaea 6mHoAn- cFI 3a Aa ycnoKoflr cilryaqunra. Bpax4ara Mexrqy ABa- Bb3npL4FTI1fl n pa:6rpaHrr n:cneg-
BaT eAHa tr Cbqa TeMa, qe Moxe Aa ce
HaTa TeopeMa, Ho He onncBa FcHo cBoflTa Teopilf Mara yqeHu o6aqe e ronroBa ocrpa, ve e rpygno nnroft
crilrHe Ao no4o6ua 6rpxorrr.
:a $nyrcrrare, a caMo cnoMeHaBa HrKovr KoAilpaHvr Aa ce HaMecu ta Heu]ara caMo ce BrouaBar. Ilah6an4
r,rgen. OcnoenilFr BaxeH Bbnpoc e Aanil flarl6nraq e BoAr4 c-bqo raKa cnoeecHa 6op6a c HrorouoBr4fl yqeHnK
ycnnn caM ga 4eu.rra$prapa KoAa nfln He. Cannyen Knaprl no npes 1761 r., B pa3rapa Ha 6nrxara,
MareuaruqecKurr rpyA, xoltro ctnpoBox4a Ilah6unu,yMilpa. lopra cnatprra nny o6ave He Moxe Aa
"Onrvxa", ny6nnxyeaaa npe: 1710 r., e n-bpBara yraJroxyr rHeBa Ha HproH u rofi nporqbnxaBa AaKpvtru-
ny6nura4nn na Hprouoevre $nyxcwnr (cmnraue KyBa cBoF onoHeHT foAvrHr4 HapeA.
c 6erxpafino ManKil Berilqunn). B orroBop e ny6- Ttfi xaro MareMarilqecKnfrr aHanv3 ce oKa3Ba
nhKyBaHa aHoHr4MHa cTaTtAfl, KoRTO TBbpAyt, qe r43Knror{ilrerHo none3eH, rori 6upao ce pa3npocrpa-
$nyxcalrre ca nrafilarcrBo - yt caMo np[AaBar HFBa il3 qnna Eepona. llocnegoearenure ua HproH
noaa Qoprvra Ha ilHrepnperaqilflra Ha gm$eper+- o6ave rerpgo npogtnxaBar Aa nor3Bar cMFTaHero
qranHoro cMFraHe. l-lpe: 1710 r. eAilH or yqeHil- c 6e:rparlno MarKil Berilqunra. 100 roAVtHtA ca neo6-
qilre Ha HrcroH - ,QxoH Kufin, npueex4a AoBoAr4 xo1tAMvt,3a Ea 3anorlHar o3HaqeHnffra na larZ6Hrarl
Qnurrxa cbqHocr ro u3npaBf, npeA il3BecrHilTe noreMilKrr. rea nptcreH." To:r,l xou$nuxr MexAy rflx npoAbnxaBa [o
Cnoprr c fixon OnamcreA - nbpBuf, KpancKil acrpo- cMbprra ua Onaucreg, Karo B eAuH MoMeHT BbBlll4qa il
HoM ,r ocHoBaren na Kpancxara o6cepsaropun e fpnHyuu, Xanerl, xoftro Karo acrpoHoM e rexeH c'bnepHurK.
u3nara Ha noKa3 arpecuBHocrra Ha HnroH.3a fla 3aB'bpurr4 Horox npurexaBa u3KroqilTeneH TanaHl no 6eanep-
cBonra KHilra'Teopun 3a ABhxeHuero ua flyuara'j HoroH H!4Te My au6nqun u rop4ocr HilKaK He rvry orcrunear. .[py-
naolr Onamcreg Aa My npegocraBil pe3yflTarilTe or HeroBilTe rure "o6urHoeenu" reavn c'blt1o AeMoHcrpr/par pa3yMHa
Ha6nro4enraR. B rolu rvrorueHr OraMcreg orKa3Ba Aa il3nbflHrl ropAocl Ho HtoroHoeara He noArexu ua cpaexexne. Paa-
mor6ara, rtfi raro ce onursa Aa nonyqil no-ToqHh pe3yn- rnexgafirr ct6tr:wara B nepcneKTilBa, HrKor or rox$nrr-
rarn. Or Apyra crpaHa, rlrl raro ue e na6nogaren, Horon rure 6uxa Mornu Aa 6tgar ur6eruarv, aKo v rorl 6e rRrax
He ce Hyx4ae or gaHHr c no-rorflMa rovHocr. MxoroxparHo cil "o6ilxHoaeH':
Aa ce non3Bar B AHrnilF. ,[Hec Qnyrclrrnre Ha Horon I Cmrprnara MacKa Ha Hlo.ToH. CTpafiaHnFra My,
npnqnHeHu or KaMbH14 a 6t'6pequre, ca rorKoBa
He ce n3nofl3Bar.
yxacHn/ qe e.HeTbp51,ry.to coB:t5:Aa ro r4eAa.
,,
HtoroHoeilre noneM!4Kn,
Brnperu qe ocraBa 3ApaB Ao npeKnoHHa Bb3pac1, HeroBr4flT Kpt4Tulq7l3-bM r4nLl
Karo Aopvr 3ana3Ba noBeqero or co6creeHilre crl nyAocr Morar Aa 3aA-bp- *ffi
:16r, npea 1725 r. Hpton ce pa:6onnea or nHeBMo-
_"d
A<ar tAnv cnpar crbn-
HtAfl Vt Ce npeMecrBa e KeHcilHrttH, KbAeTo Bb3AyxbT KilTe K-bM npoMRHaTa,
e no-qilcr. l1o epeve Ha neqeHilero o6aue xponmv- qilflro qen e Hanpeflb- "q
Hara My 6onecr noAarpa ce BrouaBa Ao raKaBa cre- Kbr Ha o6qecrBoro
neH, qe 3a Hero craBa rpyAHo Aa xoAvl.,Qopu s raKoBa xrretir-
B-bB Bcr4r.tKyr ,,ffi
cbcronHile, rofi ue ce BcnyuBa B AyMilre Ha xopara crn acnextvr. B
oKono Hefo il npoAbnxaBa Aa xoAr4 Ha qbpKBa neu.
Ayxa Ha npo-
lee ro4ranra no-K-bcHo, npez 1727 r., HrcroH, rorZro TilBOpeqilffTa,
noqril e npilKnoqiln cBofl rpy4 erpxy 6rzr6neficrara KOT4TO r/3n-brBaT
xpoHonorvrn, ce Bp-bula or 3acegaHrie Ha Kpancxoro qenilfl My xr4Bol
) Brpxy Ha4-
TOil e nocneA-
rpo6nnn namer HNAT ANXVMIAK IA
Craryara Ha iltorou e
Keina6prgxxrn yiueep-
curer B pr'rara cr g'lpxu
npn3Ma n nofneAbr":r{y e
B3prH Ha,4anec. Ao ieto
e u3roxeHa cTaTylTa Ha
H.SKOrauHllrT My yghTetl
llcax 6apoy,
Kan HHTeJreKTyaJrHr,rflT rr{raHT
oTKp[ B a rp aBr,rTarl trflT a?
BcenarapHoro npvBnlluane (rpanvrcaquxra) ce rprreMa 3a crrHoHrru na Hrorou.
Tosa e eAHH or Hafi-ugBecrHrrre repMrrHrr, BbBeAeHr.r B HayKara. Aro ce BrneAaMe
[poqec, cBbp3aH c HroroHoer4Te orKpr{rus o6a'ae, naaar]Jutas6rrxa
B TBopqecKIr-tI
H.f,Ma ponrra Ha npl4quHa,TataBa) KaKBaro e rtBecrHa 3a xopara. Kareo xapal4cax
Aa HanpaBlr ToBa roJrKoBa BalKHo orKprrrr4e B cbBpeMeHunauayxfl
Perueunero na Xa;refi
f/exro E r43BECrHo HA rroBEqETo or HAC, Hafi-
A-.on"rr"r npilHoc Ha HproH B r4cropl4flTa Ha
HayKaTa e oTKp[BaHeTO Ha BCeMilpHOTO npuBnil-
vaue. l4cropusra c n6unxara e n3BecrHa il Ao flHec
H MOXe Aa Ce KaXe, qe xopaTa HaBcflKbAe no cBeTa
cBbp3Bar Htoron c R6urara.
ExcnepuueHrure il npoyr{BaHnrra BbB Bp'b3Ka ( Xanerl ry6r cao.e-,,1:4i-l:,f!i
Xyx ro yeepnBa, qe e AoKa3an ycneulHo c MareMa, [pe4u Xanerl Aa 3aAaAe Bbnpoca, Hpron eeve p_a$ffi
TH'{ecKil cnoco6u 3axoHa 3a 3eMHoro npuBnilqaHe. norara c HeroBr4f orroBop. Xanerl Hacroqea Hotot+ ;;
Kpr,rcro$up PeH, xorlro c'bqo npucbcrBa, Ka3Ba: Aa u3jloxl4 cBoilTe v4etA B pbKonilc u .qa ro
"Axo ssxoi or Bac ycnee .qa AoKaxe npe3 cneA- nvKyBa. Bunperu roea HloroH He erruauepnea
Bau{rre ABa Meceqa, ve o6parHo-xBaAparnqHilrr ny6nnxyea cBosra reopilff. Kprtrtwxara n
3aKOH Ce OTHaCF Cbu.lo 14 3a acTpoHoMuqecKilTe nn+r Henpu+reH roH$nrxr c Xyx cne4
rena, u.le My AaM 4Q wunuura'i EcrecreeHo XanerZ Hero Ha HeroBara pa6ora a o6nacrra Ha
He ce noBnuflBa unn BneqaTnflBa oT npeAnoxe- HapaHFBaT MHOI-O Ct4flHO r{yBCTBrTenHaTa My
Hr4re napu. B 4eficrsrarenHocl rorl Beqe e Hanpa- porqa u ror4 He xenae Aa r3gaBa 4pyr caofi
Bfrr HaKor v3t4tAcneHttfl Ha nraHerHilte op6wtttt ut nnc. 9yecrea, qe He cil 3acnyxaBa ga cnogenR c,
pe3ynTaT[re BoAflr Ao cutypHvt npeAcKa3aHnF, Ho o6ulecreoro cBoure orKpr rttfl, aKo roBa orHoBo qe
npocTo He Moxe Aa rn AoKaxe MaTeMaTilqecKil. ro HaKapa Aa crpaAa. Xanerl o6aqe He ce orKa3Ba.
3a gorasarencrBara e neo6xo4nmo Aa u3nofi3Ba Tora e crarypeH, qe aKo HproHoeara reopnfl BrArl
cnoxHa MareMarnKa. Xanerl He BflpBa, qe Xyx pat- 6an cea1o6u1nre npnHrlnnrl Ha HayKara qe ce npo-
nolara c aAeKBaTHilTe MaTeMaTrqecKil yMeHuF, ueHRr. CrpacrHara npilBbp3aHocr na XanerZ ycnffBa
Heo6xo4umu 3a pa3peuaBaHero Ha npo6nerva. KorZ nocreneHHo Aa pa3Tonil cTyEeHoro, HenpeKnoHHo
o6a,.{e 6r Morbn Aa ro peun? B rnaeara My n3HilKBa cbpqe Ha HoroH u Harl-naxpaR rora ro y6ex4asa 4a
rMero Ha eAuH t43BecreH MareMarilK u npo$ecop e ny 6 nuxy ea cBofl pbKon ilc.
Kefi rvr6pr,r4xxt4ff yH t4 BepcilTer. Axo Hprou npeAcraBil cBoflra pa6ora npeg
flpnvrHara Xanera 4a noceril Horou e ilMeHHo SpnraHcroro KpancKo HayqHo ApyxecrBo, cbc
3aqoro rorl npnrexaea nopo6nn 3HaHufl 14 yMe- cr4rypHocr rfl ule MilHe npe3 cbBera ra u.1e 6t4e
uva. W npe4nonoxeHuero My ce oKa3Ba BflpHo. ny6nuxysana. B ro:u MoMeHT o6aue QraHaHcoBoro
"3a MeH ToBa e orpoMHo nporl,rBopeque, Ho Bf,pBaM,
qe xnrofi He ce e c6nucxar c Hero no-pano;"
( Kaprnna or XX e. u:o6pa:aea Horon, norbHan B pa3Mrlcnt4 geficrea e Kocr\noca. Huxora He ycnflBa Aa ycraHoBr4
oTHOCHO rAegTa 3a BCeMilpHOTO npilBnilqaHe B CBO' pOAeH AOM
KaKBO npmrrilHnBa cvnaTa, Ho Ka3Ba no HeilH aApec:
e Yncropn. MHoro or HeroB[Te BeflilKil orKpilTufl ca HanpaBeHI
hMeHHO TyK. "3a ues roBa e orpoMHo nporfiBopeque, Ho Bnp-
BaM, r{e nurori se ce e c6fibcKan c Hero no-pano',
cbcTofHue Ha ApyxecrBoTo e AocTa 3aTpyAHeHo Karo B 3aKnpqeHne ocraBfl qrTaTerure caMu Aa
3apaAil HacKopo l43AaEeHara xHhra "EcrecreeHa oTKpl4flT KaKBO npilqUHflBa CUnaTa.
tAcropvt+ na pu6nte", Konro He ce npoAaBa go6pe. "Hauana"nopax4a ge6ar no noBo4 Ha eAHo npo-
3annarara Ha Xanefi, rorZro no roea BpeMe e npocro TilBopeque, KoeTo HvrKofa npeA4 He e 6rno Auc]iy-
AID(OBHI4K Bb3r]r3a Ha nOrOBnHaTa CyMa, BnOXeHa TrpaHo. Hpron Ka3Ba Ha cBorre npv+Tenlz', qe cno-
sa ny6nuxyeaHero Ha HexeflaHara KHrra 3a pra6rare. peA Hero Ta3r npeAnonaraeMo HoBa reMa B Hero-
,[opu npr ra3tA curyaqvR, rrrrl raro Xanefr ocu:uaea Bara KHilra e 6una npegcraBeHa oqe or flurarop.
3HaqeHilero Ha KHrrara, rosro Hprou e,qn'bxeH Aa Heroernr npilHoc e B roBa, qe fl AoKa3Ba, Karo
Hanrue 3apagu np6oera KbM caMara uayra, rorir u3nor3Ba MeroAure Ha cbBpeMeHHara MareMarHKa.
peuaBa Aa F il3Aa4e 3a cBoF co6crseHa cMerKa. Peensuparirxrrr 4peBHara MbApocI, 1430naqeHa Hff Korir
or PnmoxaronilqecKara qbpKBa, "Haqana" r3rnexga
IpanuraqrrflTa rpr6Ba Aa cbnlecrByBa uMa 3a qen Aa nrpae ponflTa Ha PeuecaHc B HayKaE.
rr cbc cnrypHocr cbrqecrByBa
l
3narc Ha rrpoBr,rAeHrrero
"il, flpeAra ,qa craHe npo$ecop B Konexa 'Ipvavrn",
ii tlpros Beqe nMa uAefl 3a reopnnTa, rosro o6RcHnea "Ha,{ana" BKnoqBa rpvl pa3Fena. Cneg
lIFi'-ecemrapuoro npuBnr4qaHe. He e 4ocrarrrvHo o6ave pa "Enemeurure naEaxnvg" wgBa peA Ha "Ae$rHraqrarai
#ji;..pa:"r" ilAeflra cn BbB BaxHo orKpl4rre. 3a Aa norq- a HaKpafl ca $oprvrynrrrpanu "3aroHnre 3a ABrxeHH-
{ai!:i,i:L
?ji:.xpenra cBonra reopun, rofi rpn6ea fla u3nor3Ba HoBa ero'i "Tpure 3aKoHa 3a ABnxeHrero" ua Hprou ca
i:,,:,,,.Soppra Ha MareMar[Ka. Heo6xogruilTe MareMarilqec- 143IOXeHil nMeHHO B Ta3il rracT.
,.--: XU merOAr Ce CBeXAaT Ha npaKTIKa EO HOBOOTKpl4Tl4fl flrpeunr 3aKoH e u3BecreHraro "3axoH 3a hHep
MeroA MareMaruqecKu aHanv3t xofiro e paapa6oreH qvara" v paeuo4eilcreaula cnna
fnactA, ue "Hyneea
no-KbcHo, go $nyrcwtre, pa3Brrn or HproH. npeAu3Br4KBa HyneBo ycKopeHue'i Toea, xoero uua
,,,, vr
' r lenxeHuero no oKpbxHocr e npileMaHo Karo npeABuA, e npocTo: eAHo ABilxeu{o ce rflno cnhpa
i *i:, :,{Bl4x€Hl4e Ha caMufl xpur. Horou o6ave enpea, ve Aa ce ABilxr4, Trfi xaro onpe4eneHa cilna My Bb3-
,.:r..,1 T!'BKI|lOqBa ABe CilJIt4 - eAHaTa e HaCOqeHa nO TaH- 4eficrea ta ro Kapa Aa cnpe; rnroro ocraBa B cbc-
a Apylara - K'bM qeHrbpa ua xptra. Toaa, ToflHile ua nororl unat 3ana3Ba npaeonrHefiHoro
].,,.t,:.r. -reHrara,
t.!,,;4, '6o"to e Heo6xo4urno, 3a Aa ce aHann3ilpa ABilxe- cil ABr/xeHile c nocroFHHa cKopocl AoKaTo onpe'
Hilero no oKpbxHocl e Qnyxcnnra. Koraro npilnara AeneHa cuna My eu:geficrea il To orHoBo 3anoqHe
;l::. . Te3il MaTeMaTnqecKil KoHllenqufi KbM ABLIXeHileTO Aa ce ABnxr4. .[uHaurxara ua Apucroren rBbpgr4,
; Ha nflaHerure, ilAeflTa Ha HproH ce ilHTerpilpa BbB qe eflHo Tffno npecTaBa Aa ce ABux.tA ToraBa, KoraTo
', "BceMupno npuBnrqaHe". Torl ycnnBa Aa AoKaxe, Bbpxy Hero He oKa3BaT errrgeficraue HVKaKBV cvnn-
qe KaKTo R6tnrara na4a or A-bpBoro, raKa ra lynara 3a cpaeneHue, HoBoro B Teopilflra ua Horou e, ve
"naga" rru 3emRra. Ho ne ycnnea flcHo Aa AoKaxe, cnopeA Hero c'bcroflHrero Ha noKofi cbqo e cbcron-
qe rpaBrraquFTa ce orHacfl He caMo Eo Heqara Hue Ha ABilxeHne. Tasr npouRHa B MvlcfieHero BoAr4
ua 3eunra, Ho t4 Ao Bct4rlKo, Koero cbqecrByBa B AO nOflBaTa Ha HOBa nHTepnpeTaLluf Ha AuHaM4KaTa.
Kocruoca. [o roru MoMeHr o6qoro
cxBau.laHe 3a Bropnnr 3aKoH e o3arnaBeH "YpaeHeHre Ha ABh-
ABuxeHuero Ha He6ecHnre o6erru e, qe ro ce KoH- xennero" 14 Tpernpa 3aBilct4Mocrra MexAy BbHur-
Tponupa oT HfKaKBa cilna, pa3nuqHa oT Ta3il Ha Hara cura n ycKopeHuero. Koraro purHeM eAHa
3euRra, il yqeHure orqarHo ce onurBar Aa orKpr4flr TOnKa, KOIKOTO nO-Cr4reH e pnTHilKbl TOIKOBa nO-
npfiqilHaTa 3a ABilxeHileTo. HaAaneq ra no-6rrpso ule n3neril ronKara. 9per roea
B rosr KoHreKcr 3axonrr 3a BceMupHoro npilB- ypaBHeHile Moxe Aa ce tA3uvcnt4 npoMffHara B cKo-
nilqaHe He AaBa orroBop Ha re3h yvenu. Toea, pocrTa oT cr4raTa, Koflro e npilnoxeHa cnpflMo ron-
xoero HoroH orKpuBa, e, qe uMa raKaBa cvna vrfl KaTa, n oT MacaTa Ha TonKaTa.
a
Tperrnr 3aKoH - "3aroutr sa 4eficreuero il npo- npeAcraBeHil or Horou - HanpilMep rpaBilTarlilflra,
rueogerlcrereto", rnacut, qe Koraro AaAeHo rnno qilflTo npilq14Ha e AopLl HeflcHa - BoAFT HayKaTa
ynpaxHfi onpeAeneHa cilna Bbpxy Apyro rffno, ro Ha3aA B oKynrHnfl cenr, :acRrafiKri nocrilxeHilRTa
it,
BropoTo rFno ule ynpaxHil cbuJaTa cilfla Bbpxy Ha lexapr. C epemero o6ave rgenre na Htorou ce
",, nipeoro rflno, Ho e o6parHa nocoKa. Koraro 4ee Brr3npileMaT oT HoBilTe il3ctreAoBaTenV w tuh rato
r ronKtA, xBlpneHil oT pa3nil!.rHr4 nocoKr4, ce yAapnT Te fionpilHacFT 3a MHoxecTBo HoBr/ non3il/ cTaTy-
t eAHa:e Apyra t{ ABere orcKaLtar B npol4BonofloxHt4 c-ur Ha "Ha,lana" ce :aretpxgaea.
noc6kr,r. Tpelanr 3aKoH onilcBa roea gerxeHne. llo
To3{t.;HaqilH "Haqana" il3nafa Ha6no4eHrnra, npo-
v3ntA3.autA oT Te3Lr ToIKOBa npocTl4 3aKoHr4/ KaTO
../,. vl3rara pe3ynTaTilTe v v3Bo4tAre rofl/ltlHo, crbnKa
'-.._
_r
-'. ,.,oflo cr-bnKa.,{nec resu 3aKoHl4 Ht4 Ll3rnexAar oqe-
,.;,1->-..-*;'
, BIAAHIA vr $axrrrl qe roBa e raKa, AoKa3Ba KaK ilAe-
\ '.'?t-/r,. J '' 1 mte Ha HproH noBlllFBar Haunfl xr/rBor.
\S /'\.",
''^-
\. -r .X "-r
.)
$:-*
7
4"&J Kpurrarcr I{ BT'3xI{ueHI{e
\ -')",,'
"h\\ -.-,,
// B nrpails pa3Aen cneA B-bBeAeHilero HoroH
\Y/
\' / tzr.nara parr-roo6paeHV cnyqan, cBbp3aH14 c ABilxe-
\I Huero Ha eAHo rFno; B-bB Bropr4n pa3Aen go6aBn
V. cilflaTa Ha TpileHe/ a B TpeTilfl - crlcTeMaTa Ha
'-\- Bceneuara, Bb3 ocHoBa Ha n'bpBt/F t/ Bropmn pa3-
". -{1,:r':.:'
Eer. HeroBilFT noAXoA npil pa3rcKBaHero Ha cilc-
... '...
. TeMara Ha BcereHara noKa3Ba, qe il3cneABaHilflTa B
-:r--- .t KHilraTa He Ce OTHaCFT caMO AO npilpoAHnTe FBne-
- . -. nnR, a o6xBaular n pe6atvt 3a Bpb3Kara c 6or. Toea
' He e npocro eAHa reoperilqHa KHilra no $il3ilKa, a
' c-bLrlo TaKa il KHr/ra, KoFTo BKIilo'.{Ba eIeMeHTil Ha
TeororilFTa. Xopara no roBa BpeMe He npileMar
'a-. -' ..
. BeAHara ilAeilTe aa "Hauana", rtfi raro ca npeKa-
reHo HoBr4 il peBonpL{yroHHr 3a rRx. Brnpexn ue
;n::ffi:;"11f,:;:"
: -Hauana'j ce 6aaupa Ha MareMarilqecmte il AocrotlHcrBa ca oqeBilAHil 3a
-eoMerphflra.IyMilreHarpbqKun Te3il, KOL1TO 3HaFT il pa:6f4pa1 HayqHilTe tt aCneX- ^,!peeuorptqxuflT MareMarflK, xofiro nonara ocHoBflTe Ha
crnoco$ llnaroH "Hexa He Bnu3a reoMerpilFTa - EBKnuA.,qoKaro fi3Hacfl reKqnF no noKaHa Ha
ieBexhflrnoreoMerpuF,,HeocraBar Ttl Ca nOAnOXeHil Ha fonfMa KptlTilKa. HnXOU fpn- ertlnercKr Qapaor, ro nvtat:"l4va nv HflKaKbB no-fleceH HaqilH 3a
:pexe6perraru or HoroH. rVqV EOptA npeTeHAilpal tle HayqHilTe KOHLlenqilil, yvere?'i ra Koero roft orroaapn: "Hniua qapcxr nlr xtu yuerero."
ecrecrBoro Ha KilcerilHnre" (De Natura v Ka3BaL ce anxilMl/sra BoArl cBoero Hacano oule or
llpouexo4 Ha xnMufiTa
epeuero Ha,[peseH Erllner tr,qpeBra fupqnn.
Acidorum) e eAHa or HeroBilTe KHvtrtA,
l-l railHa or o6qecr-
roror-r 3ana3Ba e KOflTO BKrrOrtBa il3cfleABaHrfra My B
Xanetl e po4eH B 3aMoxHo TbproBcKo ceMeficreo B nperqrpaAnnra Ha IloHgoH. l4sxntoqltrenHo HaAapeH a o6nacrra Ha MareMarrKara, rofi
e npher a oxc$opgcxl4n yHt/Bepcrrer. fioraro yvra a oxcQopg, Xanerl craBa acrcreHr Ha Onamcre r4 My noMara B HeroBr4re Ha6nrcgenrR.
A
Onarvrcreg, xofiro aeqe e il3BecreH acrpoHoM, ocHoBaBa Kpancxara o6cepearopra a vfpunyuu,cfleA Karo nonyqaBa pa3peureHue or KpancKara
$anunnn c KpancKn yKa3 3a Ha3HaqeHile. Koraro (Dnaucreg ny6nuryea cBoilTe acrpoHoMnqecru Ha6no4eHufl, Koytro cbfl.bpxar petairnn
orHocHo ABilxeHilero Ha 3Be3Aure e CeeepHoro nonyxu6o, Xanerl peuasa Aa il3Bbputr4 cblLl4re Ha6no4eHur 3a 3Be3rqure e lOxnoro nony-
rcn6o. O6ptr4a ce c mon6a KbM Kpan ffxet)tnac ll 4a nonyvr pa3peueHue.qa ce Kaqm Ha 6opga na ropa6, ynpaBnflBaH or lzlsro.lHol4Hguficxara
KoMnaHilt - KoMnaHilfl, Koflro BoAI4 rbproBl4flTa c a3rarcK[re crpaHr. Koraro 6ropoxparuvr+ure $opmann ocrvt u npor]eAypt4 nprKnpqBar,
Xanetl Hanycra Oxc$opgcrufl yHrBepc[Ter u 3aMuHaBa sa Ceera Enena - MafibK ocrpoB e lOxHrn ArnaHlax. Tyx rorl Ha6nro4aea
Mecronoro-
xeH[ero Ha noBeqe or 300 uenogBt4xHl4 3Be3A]4 n pe3ynrarure ca ny6nuryeaHil B HeroBara xHura "Catalogus Stellarum Australium,i
Karo npaeuno o6aqe Xanetl e u3BecreH Karo orKpuBarerfl Ha Xaneeeara KoMera, Koero He o3HaqaBa, qe e orKpiln 3Be3Aa, xoRro Hmrori
npeAil Hero He e Bl4Affn ylnu sa6ennsan. TotZ nponenBa ilHrepec KbM rorffMara KoMera, KoflTo Bt4xAa e flapux. Ha6no4aea
or6nnso AB[xe-
Huara Ha KoMerara IA fv 3anvcBa. Bnocnegcreue nprnara 3aKoHa na Hpron 3a ABuxeHqero KbM cBoure 3anucvt n v311ucnflBaop6rrara
n
nepfioAa Ha 3aBbpraHe (epemero 3a eAilH ntneH o6opor) Ha xotterara. Tara par6npa, qe KoMerara e He6ero Ha4 flaprax e
cbu{ara,3a KoflTo
qeTe no-paHo B Cneqfianr3upaHaTa nilTepaTypa.
XanetZ e cbl4o ronKoBa eHrycila3ilpaH no orHoueHne Ha u3KnrouilTerHufl HayqeH TaraHT Ha HptoH n oco-
6eHo rlna HeroBur 3aKoH 3a ABuxeHrero, npnJloxeH rtu
na6nogeH[RTa Bbpxy KoMerara or flaprx. Toea e
nprquHara 3a HeFoBara npuBbp3aHocr rtuHproH, rorlro e ronflM KbcMer'lt4r Aa uMa qoBeK Karo Xanefi sa
ceotZ eepeu nprflTen r noMot{Ht4K. Axo XanerZ He 6eue 3acraHan 3aA Hero, Hprou iuoxe 6vt nvrxora HFMaue
Aa
3aBbplllt4 cBotl MoHyMeHrareH rpy4"MareuarrqecKr npilHllunu Ha Haryp$unoco$nnra"(philosophiae Naturalis
Principia Mathematica). XanerZ npeiqnpfieMa BcrqKil npuroroBrreH va za ny6nuryBaHero Ha HtoroHoeara KH!4ra,
HacbpqaBa HoroH ebe BpeMe Ha 6epnvrHeulacr[r tAAoptA3annaqa pa3xoAylre no u3AaBaHero fi orco6craeHun
cr gxo6. Ero:ar4o Moxe Aa ce Kaxe, qe qacr or 3acnyrilre 3a HayqHnre orRptATVn Ha HoroH npuHaAnexn Ha
XanetZ, gopu aro rofi H[Kora ga ue 6e r3Bbptutan cBoilre co6crseHu Hay.{Ht4 t43cneABaHnff.
Cne4 cmtprra ua Onarvrcre4, Xanetl HacnegflBa HeroBilfl nocr B Kpancxara o6cepearopn a e fpvnyuu w
Ao cMbprra cr npe3 1742r.cnyxn Karo KparcKr4 acrpoHoM. flpo4rnxaea Aa u3BbpuBa cBoilTe na6nngeuun
HFKorlKo Meceqa npeAu cMbprra cv.lAtvvtcn rBa, qe cneABau.loro npeMuHaBaHe Ha Xaneeaara KoMera norpafi
3emRra qe 6t4e orono 1 758 r. 3a cr:xaneure He xilBee AocrarbqHo Abnro, 3a Aa fl BylAr4 cbc co6creeHrre cu
ovr; Xaneeeara KoMera o6aqe ce noflBflBa roqHo cnopea HeroBure v3t4r cneH4fr.
Xanetl Hnrora He pas6upa KaK ule 6r4e HapeveHa KoMerara, Konro orKprlBa, Ho cneA HeroBara cMbpr rfl
e HapeqeHa Ha HeroBo r4Me.
Cnope4 HeroB[Te il3Ltl4creHilfl cneABaqnfl nurXaneeeara KoMera qe npeMilHe noxparZ 3emsra npet 2061 r.
Aumufr cru MareMarrK, npilff ren
h MeHrop xa lzlcar Horox. flpaeu
Horox npo$ecop a Kefrru6pra4x-
KUR yHilBepCUreL KaTO My npe-
orcrbnBa co6craexun cu nocr.
llapaqenr
(1 493-1 s41 )
llleeirqapcru Svrzt'tx vr narl-seluxnnr
anxuMr4K Ha XVI a, C MHoro6pofiHure cur
BOeHHOMOpCKT4 eKcnepuMeHTvr AonpilHacF 3a
rnaBHoKoMaHflBaq r 6nu:rr 3a3fl paBFBaHe OCHOBT/Te Ha HayKaTa.
npuflrefl Ha Horou. l4seecreFl
e u cbc cBo.fl AHeBHrlK.
Hemcrn Mareuarur, xofi ro pa:pa6orea
MHoro HoB14 ypaBHeHufl. B cpaexerlue
c Horon, roil aKqeHrrpa Bbpxy 3Haqe-
H!4ETO HA MATCMATUKATA.
Axrrturicrn yven.
e c'bc cBoffTa Kpt4TuKa Kpanuqa ua ArrnrR u Abqepn
u Bpaxpa c Horou. ua lxefiuc ll. Vgocronea HroroH
c puqapcKo 3BaHue.
Oranoco$tr ,{xon Ilor no.qKpenfl Horou no HaquH, pa3nilqeH or ro3r4 na Xanerl. B wromeura, Koraro HtoroH e 6e:
pa6ora,rofi ro npeAcraBfl Ha 6naropo4r+ilLlvr il noreHqr4aflHil cnoHcopu, a Koraro u3naAa B c-bcroflHyre Ha ncrxr4qecKo pa3-
crpoficreo, ro oKypaxaBa, Karo My nilue npilFTencKil nucMa. 3a pa:nuxa or Xaner,t, rlox ne ce BbBnrr{a B fl3cneABaHilrra
Ha Horon, rttl xaro toh cavrvnt He e yqeH. Hegaeilcilruo or roBa npaBn BcilqKo Bb3MoxHo, 3a
Aa noflKpenn HproH. Iox e
eAilH or ManKoro npilflTefln, Ha Kororo Htorou rMa AoBepile
W raxa,.qopil Koraro HoroH nnLue "...ce HaARBax Aa yMpere" B nucMo
Ao Jlox B nepuoAa, Koraro crpaAa or gr:n6oxa
Aenpecfi8, B Kpaff Ha nucMoTo crle.q noAnr{ca cm rofi elnpeKu Bcl4qKo Ao6aen "BaLU Hafi-Het4acre n cnyra", KoeTo noKa3Ba, qe np4grencrBoro
MexAy HoroH u lor e cvtnHo v orKpt4ro, Aoptl tA B nepiloAa Ha HrcroHoeoro ncilx[qecKo parcrporZcreo.
Iox e poAeu npe:1632 r. e PilHrruH, Ctrvrtpcel, Aurnvta. Cneg raro yqil MeAuql4Ha u Sranoco$ran e OrcQopAcKuAyH'Bepcilrelce
MecrH B fepuaHun Karo ceKperap na aHrnntlcKil AilnlloMar. Bpur4a ce e AHrnnR, Kb4ero pa6oruKaro neKap 3a n-bpBt4r .pu6 LJJaQcr6uprrr
e floH4oH. cropo cneg roea o6aqe rpa6rr e oc-bAeH H eK3eKyrilpaH 3a npegareacrao. ror e npilHyAeH; "u
;;; *";.;;r;.;;;r;A;-
ne no4o6ua clA6a; Karo cbyqacrHrax Ha rpa$a pilcKyBa 4a 6tge n3npaBeH npeA cbulilTe o6ehHeHr4R. Hnronxo roAvtHtAno-KbcHo nonyqaBa
pa3peueHile Aa ce BbpHe e AHrnnR il Aa 3aeMe crapara cil An-bxHocr.
Ior u Hpros HFMar HenocpeAcrBeHa Bp-b3Ka B cBoilTe o6nactwHa il3creABaHe. Iox o6aqe npnnara KpilTfirtHilTe KoMeHTapu ua H19rou
u.laBa cBofl rpaHAilo3eH rpy4 "Onrar Bbpxy qoBeurrn paryn" (An
Essay Concerning Human Understanding) Ha onpegeneH Kpbr yqeHil, Mexgy xorro Po6rpr 5or)tn vt KptrrcrvtanXrorZreHc. H1groH e npeAcra-
BeH Karo "nafi-yuvrxanuata nuqHocr". /lox, no4o6Ho Ha MHoTo cBol4 cbBpeMeHHur-lyt, e nneHeH u or 6eenogo6HnR ranaHr Ha H19roH.
Tota ce orrernfl or HayqHara cil Kapilepa u npeKapBa ocrarbKa or cBofl xr4Bor B Ecexc. gerrzrpra toAuHrAno-KbcHo 34paBero My ce Bno-
uaBa il rorl yrvrrapa.
@
Aeropnrerbr e o6nacrra Ha KocMlrqecKoro
uHx(eHepcTBo u npueMHUtKbT xa flyxacoBaTa
KaTeflpa no MaTeMaTuKa
Cruer'H Xoxnnr (1942-)
"(TorI) ue e npilFTeH qoeex'i rorir e "nporner il HenoHocuu ranaHr". Toea e MHeHilero Ha XoxrHr ga
HproH, Koero il3Ka3Ba B cBoflra xuura 6ecrcenrp "Kparxa ucroptA+ na epemero" (A Brief History ofTime).
OrHoueHnero Ha XornHr KbM nt4rlHocrra Ha HproH HflMa HilKaKBa Bp-b3Ka c olleHKara Ha la6enexnrenHns
Horonoe rananr. llpm roea XoxilHr u Hpros ue 6uxa Mornil Aa 6rgar no-par nwt+Vt, lt1o ce Kacae Ao rexHu-
re xapaKrepil. HoroH HylKora He cnnpa rqa KpilrnKyBa cBofire Koreril, oco6euo cBoilre KoHKypeHril, KaKro
il Aa u3cneABa nogpo6no il Kpyln4vHo r uarZ-uanxrre geratlnn or rexHilTe HayqHil n3cneABaHilfl. Huxoi ue
Moxe Aa c6upxa Horou, xorZro e lbxeH n eMollr4oHanHo necra6rneH, c6narwn n sa6aeeH HpaB Ha CrileuH Xoxuur.
Xoxnnr e Bceil3BecreH xaro"reunRr B r4HBafiilAHa ronuqra'i Po4eH e OxcSopg npet 1942 r., ot.l"1e Karo gere rorZ npoflBnBa M3KntoL{r4reneH
ranaHr e o6nacrra Ha MareMarilKara n $n:uxara. Yqu e OxcQop4cr[R yHnBepcilrer il BeAHara cneA Ar{nnoMilpaHero cil 3anoqBa il3cnegoBa-
rencra pa6ora a KerZrvr6pra4xKr4fl yHnBepcurer. liope-gony no roBa BpeMe My nocraBrr AnarHosa "amuorpo$rauna flarepaflHa crnepo:a'i Koflro e
npilqvrHa rflnoro My nocreneHHo Aa ce o6ergeuxur rzr arpoQrzrpa, xaro s rpatlHa cMerKa rofi ce napanr:rzrpa. Btnperil cBoflra 6onecr o6aqe, rora
craBa qacr or HayqHuR eflilT c'bc cBohre nuoHepcKyr npoyqBaHilff e o6nacr-ra Ha KocMonor!4ffTa - qepHure AynKV n cb3AaBaHero Ha Bcenenata.
Craaa qneH Ha 6prraHcxoro KpancKo HayqHo EpyxecrBo Ha 32-rognLuna B-b3pacl c Koero e uarl-mna4rRT qneH B ilcropr/Fra Ha Apyxec-
reoro. BnocnegcrBile nonyqaBa npe4fioxeHile ga ornaBil lyxacoeara KareApa no MareMarhKa. HproH e Bropr4flT yveH, xofiro 3aeMa nocra
Iyracoe npo$ecop B ,rcropr4nTa Ha Ker,rrvr6praAxKyrn yHilBepcnrer. B ro3il acneKr Moxe Aa ce Kaxe, ,le Xoxunr cfleABa HtoroHoeilre crbnKr4
no oTHoueHile Ha KapilepHoTo pa3BilTile.
Btnpexra ue ran gu6oKo yBaxeHile KbM niloHepcxara pa6ora Ha HoroH no "Ypaeueunflra Ha ABilxenneto", r43rnexAa Xoxr4Hr HqN4a
go6pra enevarfleHilfl 3a HeroBrdn xapaKTep il nilqHocr. Ble eceril cnyvarl ToBa, Aanil Htoros e 4o6tp, rAnn now Karo qoBeK, HrMa HilKaKBo
3HaqeHile.3a Xorrnr HrcroHoeara reopnr HflMa Hilr4o o614o c HeroBnF TeMnepaMeHT.
XoxrHr npo4bnxaBa cBorra n3cre4oBarencra AerlHocl 3a Aa pa3peuil 3aTaAKilTe na Bcenesara, Karo cbqeBpeMeHHo ce 6opra c
6onecrra cu.
pameHere Ha ruraHTuI""
Or uo4o:peHrrero Ao yBepeHocrra
B rpan Ha XVlll e.3aroHur 3a BceMilpHoro rc, :-
n [4Lla He cpeu]a n peAil3Bil KarencrBoro Ha reo p r c -_:
-lna ueroAa
Orrprruero 3a BceMilpHoro npilBnilqaHe AaBa
o6rcHenuR Ha MHoro HBneHilr, Karo cbuleBpe-
rileHHo o6a,le nocraefl v HoBtl B'bnpocu: Ha nbpBo
rvlFcTo - KaK C-bulecTByea rpaeriraqrnra?
TeopurRra Ha orHocilTenHocrra ua ArZnqarZn ce
ctifiTa 3a Hai-eenilroro HayqHo orKpr/Tile Ha XX e. B
4eftcreurenHocr reopilFra e ct6upareneH TepMnH,
xor,tro o6xear4a HeroBfiTe feoptttl, pa3AeneHil B ABe
qacrr4: eAHara, ny6nnxyeaaa nbpBa, e cbc 3arnaBile
"CneqnanHa reopilF Ha orHocilrennocrra'i a
Apyrara
npeAcraBnflBa Aopa3B?tr BapilaHr Ha nbpBaTa il e
o3arraBeHa "O6r4a reopran Ha orHocytrenHocrra'i B
"O6r4a reopraff Ha orHocr4rensocrra" ArZnr4arirH 4nc-
Kyrrpa npilLtr/Hara 3a rpaBtaraqilFTa, Konro y6araa
Ha Hpron. Heroeara re3a e, qe BceMilpHoro npwBnt+-
LraHe ce noFBflBa B pe3ynTaT Ha il3Kpt4BflBaHe MeXAy
BpeMero n npocrpaHcrBoro. C EpyrtA AyMtA MoAenbr
"npocrpaHcTBo-BpeMe"e noBIylnH oT rpaBilraLll4ffra,
c Koero npe.qil3Bt4KBa KoHllenllilflTa Ha HproH 3a
a6cor toruoro npocrpaHcrBo.
,{oraro npeo6ptqa eAilH or npilHllilnkire Ha
^ HtoroHoBara AilHaMilKa ce npilnara tr no orHoueHile Ha,,Mo3bKa" Ha xounnrprre - CPU
HoroHoeara EtAHaMVKa, ArZur4arzrn Bb3KpecFBa (Central Processing Unit - qeHrpaneH npoqecop).
HroroH ce Bpr,rrla Kr,M )Kr{Bor rqr/re noKoneHva Aa orKpnflr EpynA tAcrvtHr4. Toea
ooMIlc,rfl, .re llcarc Hrorou e ro3l{, e ecrecrBoro Ha npolleca- vcrvHnre rpn6ea ga ce
rcofiro HI{ yilpaBJrflBa B MoMeHTa...tt
,43MeCTBaT OTApyril HOBOOTKpytTt4 nCTVtHtA.
Or 4pyra crpaHa, roBa He o3HaqaBa, qe eAHa
Toea ca AyMilre Ha acrpoHaBTa 6un AH4epc B orro- AilcKpe4rrrrpaHa ilcruHa craea 6escvlr/cneua, ttrZ
Bop Ha B-bnpoca Ha cilHa Ha Ha3eMeH oneparop rofi Karo e rpyAHo HoBilTe tA4ev Aa ce AocrnrHar c eAilH
ynpaBnrBa coBanKara "Anono 8" npr :aeptqaHero
cxox. He e Bb3MoxHo naxoit, rofiro oqe He 3Hae
fi or Ilyuara npe: 1968 r. Karro o6scHqea HrcroH, KaKEa crbKMyr orbH,4a nao6pela rorBapcKa neqKa.
rpaBilTaqilFTa 4eficrea e Koclnoca raKa, KaKTo il Ha
Crrpoemqara, cKpr4l4 B'brpe B Kyrvflra c M'bA-
3eusra - T.e. KoHTponilpa ABilxeHilero Ha rerara. pocl ocraBeHa Hil B HacneAcrBo or Hrcrou, Bce oule
5ea gnaqeHue KonKo HoBr4 orKpr4Tr4n nnnreoptAtA
He cail3qepnaHr. Bcern n-b1, Koraro B cBera ce non-
u.le ce norBflT e 6-uger4e, Henoxone6uvrara cilcreMa
BfBa cneABauluqT BennK HayqeH TaIaHT, roToB Aa - B pe:ynrar sa HecnhpHhre
or npilHr-Iilnil ua Htorou ule ocraHe B ocHoBara Ha npeMilHe rpaHilLl/re Ha BpeMero, Hpron ule 6rAe
ycunt4q Ha y\eH4re qoBeqefrBoTo
cbBpeMeHHara HayKa u uefiuure gocrorlHcrea qe qacr or HefoBara n3cre4oBarencra pa6ora raxa,
Hafi-uarpar crunea Ha Iynara.
KonKo Aaneq r4e Hfl 3aBeAe
npoA-bnxaT Aa cnyxaT KaTo onopHyr ToqKu Ha Hayq-
KaKTO Te3il npeAil HerO Ca qacT oT HefoBaTa. nporpecbT B HayKaTa?
Hilre il3cneABaHuR. Te:n, vnnro crg6a e Aa pa3uil-
pFr rpaHnqilre Ha HayKara/ MoraT caMo Aa il3BreKar
non3a or ycilneHoro r/3cnegBaHe Ha HoroHoeilre
eKcnepilMeHTyr.
Hlorou xagea:"Aro BilxAax no-Aaneq or Apyrnre,
To e 3auloro croflx Ha paMeHere Ha ruranrr.'lopu
NOCTLIXCHilflTA HA
']OBEK C HCTOBilF t43KNOqLITCNEH
TaflaHT ce Abnxar na ga6enexurenHilTe Aocrilxe-
HilF Ha Apyril yqeHil npeAr{ Hero.
Heils6exHo e HFKon gerZcreurenuv orKpwrtA+ Ea
6r4ar uluecreHil or rpn6ea ga aa6pa-
HoBr4, Ho ne
BflMe, rle tAcrnHrre, orKpr,4Tr,4 6naroAapeHue Ha ycil-
nr4flTa Ha HauJilre npegqil, ule no3Boaflr Ha 6u4e-
ilCAKH]OTOH
ISSN t79l-42s6
illlililillllilililllillililtl