Ligjrata e drejt dhe e zhdrejt Kur msuejsa m pyetu Ligjrata e drejt (fjalt e personit jepen si i ka thn ai, pa ndryshim

n form dhe n prmbajtje). Pra ligjrata e drejt sht riprordhim me prpikri e n nj form t pandryshuar i fjalve t nj tjetri ose i fjalve t vet folsit.

Ligjrata e drejt prbhet nga dy pjes t cilat dallohen qart njra nga tjetra: 1) fjalt e autorit ose e ashtuquajtura pjes lajmruese njohton lexuesin ose dgjuesin pr at q thuhet nga dikush dhe, njherazi , tregon se e kujt sht thnia. (Ai tha: (Ky libr m plqen shum.). Ajo sht zakonisht nj fajali e pavarur ose kryesore me kallzues folje q tregojn t thn a t menduar, si: flas, them, shpreh, deklaroj, njohtoj, mendoj, kuptoj, imagjinoj, pyes, thrras, prgjigjem, murmurit, kujtoj, prsrit, kshilloj etj. Pjesa lajmruese mund t ndodhet (a) prpara, (b) n fund, ose (c) n mes t pjess prmendse. N rastin (a) n fund t pjess lajmruese vihet dypikshi: 2) Pjesa prmendse prmban fjalt e riprodhuara t folsit dhe futet midis thonjzave; por n dialog n fillim t pjess prmendse vihet viz. N fund t pjess prmendse para thonjzave, vihet sipas lloji t fjalis pik, pikpyetje ose pikuditje. Ai tha: Ky libr m plqen shum. Ajo tha: Motra ime sht msuese. Kur pjesa lajmruese sht n fund, pjesa prmendse futet midis vizave dhe n fund t ksaj vihet shenja e piksimit q krkon natyra e fjalis. Por pjesa prmendse mund t futet edhe midis thonjzave; n kt rast para pjes lajmruese vendoset nj viz. Nuk duhet t humbim asnj minut, - tha djali. Kur do t shkonis pr pushimie? pyeti Teuta.

Nesr , - u prgjigj n ast Besniku.

Pra, ligjrata e drejt mund t jet nj fjali e thjesht ose e prbr ose nj thnje prej disa fjalish: Djalli i ka hyr n bark edhe ksaj vajzs on, - i tha nj mbrmje s shoqes Arti. Prdit ia zbukuron fytyrn e ia tret mendjen. Ligjrata e drejt shpesh paraprihet nga fjalt e autorit t cilat prmbajn foljet: tha, thirr, u prgjegj, etj. Ato (folje) mund t qndrojn para, n mes ose n fund t ligjrats s drejt: Lajmroni shoqet, tha Artani, dhe prgatitni drekn q t ulen n tryez menjher. N t folur ligjrata e drejt veohet nga fjalt e autorit me an t pauzs. Fjalt e riprodhuara shqiptohen me tonin e natyrshm t biseds. N t shkruar ligjrata e drejt dallohet me an t shenjave t piksimit. Kur ligjrata e drejt qndron pas fjalvae at autorit, para sasj vihen dy pika, fjala e par e ligjrats s drejt fillon me shkronj t madhae. Ligjrata e drejt vihet midis thonjzash: Populli thot: M mir nj vez sot se n j pul mot. Nse ligjrata e drejt qndron para fjalve t autorit, pas saj vihet presje dhe viz, fjalt e autorit fillojn me shkronj t vogl: M mir nj vez sot se nj pul mot, - thot populli. Nse ligjrata e drejt sht fjali pyetse ose nxitse, n fund t saj vihe tpikpyetje ose pikuditje dhe viz: Sa u lodha sot! tha Blerta. Kur do t shkojm: pyeti Zana. Kur fjalt e autorit futen n mes t ligjrats s drejt prdoren kto shenja t piksimit: kur ligjrata e drejt sht fjali e thjesht ose e prbr, para dhe pas fjalve t autorit vihet presje dh eviz:

Rrini , - m thoshte, se do t vijn dhe fmijt. - N qoft se pjesa e dyt sth nj fjali tjetr, ather pas fjalve t autorit vihet pik dhe viz: Rrini se do t vijn edhe fmijt, - m thoshte, - Ata nuk do t vonohen.

N qoft se pjesa e par e ligjrats s drejt sht fjali pyetse ose nxitse, ajo mbaron me pikpyetje ose pikuditje.

Para fjalve t autorit vihet viz, pas tyre pik dhe viz. E ke par filmin pyeti kameramani. _ sht me t vrtet i bukur.

LIGJRATA E ZHDREJT Ligjrata e zhdrejt (fjalt e personit jepen jo ashtu si i ka thn ai, por me ndryshime vetm n form, domehtn fjalt tona ose t nj tjetri t riprodhuara, t ndryshuara nga nj person tjetr.) Kur ligjrata e drejt kthehet n t zhdrejt, ndodhin kto ndryshime: a) Pjesa lajmruese dhe pjesa prmendse bhen sifjali t nj periudhe: pjesa lajmruese kalon n sifjali kryesore, ndrsa pjesa prmendse kalon n sifjali t varur. Kto lidhen me lidhzat se/q. Ligjrata e drejt: Ajo tha: Ky libr m plqen shum Ligjrata e zhdrejt Ajo tha se ai libr i plqente shum.

b) Veta e premrave vetor e pronor, si edhe veta e foljeve ndryshojn n ligjratn e zhdrejt sipas vets s folsit. Ligjrata e drejt Ajo (vjollca) tha: Motra ime sht msuese. Un thash: Motra ime sht msuese. Ligjrata e zhdrejt Ajo tha (vjolcja) tha se motra e saj ishte msuese. Un thash se motra ime ishte msuese.

C: Zakonisht koht e foljeve n sifjalit e ligjrats s zhdrejt korrespondojn kshtu: Koha e tashme Koha e pakryer, e kryer Koha e kryer e thjesht Koha e ardhme Koha e pakryer m se e kryer koha e ardhme e s shkuars

Ligjrata e drejt: Ather Perndima thirri Yllin e Mngjesit dhe i tha: Pr fajin e madh q ke br t dnoj q n shekuj t dalsh vetm n mngjes e t shpallsh si lajmtar i shenjt ardhjen e diellit t zjarrt n tokn e bukur.

Ligjrata e zhdrejt: Ather Perndia thirri Yllin e mngjesit dhe i tha se pr fajin e madh q kishte br e dnonte q n shekuj t dilte vetm n mngjes e t shpallte si lajmtar i shenjt ardhjen e Diellit t zjarrt n tokn e bukur.

d) Mnyra urdhrore e foljes n ligjratn e drejt bhet lidhore n t zhdrejtn: Ligjrata e drejt Sknderbeu u prgjigj: Lreni t shkoj... !Qetsohu! i tha ai duke vn dorn n sup. Ligjrata e zhdrejt Sknderbeu u prgjigj q ta linin t shkonte... Ai, duke i vn dorn n sup, i tha q t qetsohej.

Dh) Fjalt ky, kjo; ktu, kndej, kshtu, q tregojn afarsi, kmbehen n ligjratn e zhdrejt prkatsisht me fjalt prgjegjse ai, ajo; aty, andej, ashtu, q tregojn largsi: Ligjrata e drejt Ka ndonj hotel ktu pran? pyeti pas pak. Ajo tha: Ky libr m plqen shum. sht kjo gjuh? kishte Thn ai duke mos u besuar veshve. -po thua kshtu: i tha i ati Ligjrata e zhdrejt Pas pak pyeti nse kishte Ndonj hotel aty pran. Ajo tha se ai libr i plqente shum. Ai, duke mos u besuar veshve, kishte thn se ishte ajo gjuh. I ati i tha se po thoshte ashtu.

C)

Thirroi kalon n ligjratn e zhdrejt n kryefajl ose kundrinor: Ligjrat e drejt Ligjrat e zhdrejt - Fol, djal, - tha msuesi. Msuesi tha q djali t fliste. Msuesi i tha djalit (q) t fliste. Shnim: Ligjrata e zhdrejt nuk i prman pasthirrmat e ligjrats s drejt. Ligjrata e drejt Eh kshtu qndrojn punt, tha folsi. Ligjrata e zhdrejt Folshi tha se ashtu qndronin punt.

Shnim: Sipas llojit t fjalits (pyetse, nxintse e dshirore), n ligjratn e zhdrejt prgjithsisht nevojien fjal t tilla si: pyes, urdhroj, uroj etj.) Ligjrat e drejt: Ka kundrshtime? i tha dikush babait. Ligjrat e zhdrejt: Dikush pyeti babain nse kishte Kundrshtime. Ajo pyeti ku t dilte. Ai urdhroi (q) ta fshinin nga faqja e dheut at murtaj.

Ku t dal? tha ajo. Ta fshijm nga faqja e dheut Kt murtaj! tha ai.

Pra gjat kthimit t ligjrats s drejt n ligjrat t zhdrejt duhet t kiehn kujdes format vetore t foljeve dhe t premrave veor. Pr t kuptuar kt duhet t dallojm ligjrimin nga tregimi. Ligjrimi sht mngjes. Sapo jam ngritur nga shtrati dhe po prgatitem t shkoj n pun. Do t takoj edhe drejtorin sot n mngjes. N kt rast, folsi ua bn t qart bashkbiseduesve nj arje t astit n t ciln ai merr pjes. sht nj ligjrim. Tregimi. Ishte mngjes. Sapo ishte ngritur nga shtrati dhe po prgatitej t shkonte n pun. Do t takonte edhe drejtorin at mngjes. N kt rast folsi tregon nj ngjarje t shkuar q ai nuk e lidh me astin kur flet. Ky sht nj tregim.

Ligjrimi dhe tregimi dallohen nga njri-tjetri nga nj sr karakteristikash q dallojn edhe ligjratn e drejt nga ligjrata e zhdrejt: ndryshimi i vets:

jam ngritur ishte ngritur prgatitem prgatitje t shkoj t shkonte ndryshimi i kohs : sht ishte jam ngritur ishte ngritur prgatitem prgatitej t shkoj t shkonte Ndryshimi i dsia ndajvoljeve ose i disa prcaktorve q lidhen me aktualitetin e procesit ose t veprimti: Sot n mngjes at mngjes Ligjrimi prdor si koh referimi ndaj situats aktuale t tashmen, ndrsa tregimi t kryern e thjesht ose t parkyern , sipas veprimit q shpreh folja (veprim q kryhet menjher ose q zgjat). Veprimi i prfunduar n ligjrm jepetme t kryern e thjesht , t kryern ose m se t kryern, kurse n tregim jepet me t kryern e tejshkuar. Psh. E pyeta sekretaren: Kur e ke mbaruar shkolln e lart? Ajo mu prgjigj: kam mbaruar vjet: E pyeta sekretaren se kur e kishte mbarfuar shkolln e lart. Ajo mu prgjigj se e kishte mbaruar nj vit m par. Vihen re kto ndryshime: fjalit , nga fjalit e pavarura jan kthyer n fjali t prbra me pjes nnrenditse.

Koht e foljeve kan ndryshuar: Ka mbaruar - kishte mbaruar Kam mbaruar kishte mbaruar

vetat e foljeve : kam mbaruar kishte mbaruar - disa folje kohe q shrbejn pr t vendosur veprimin n raport me at q flet.

Vjet nj vit m par T vazhdoj