PGS.

TS NGUY N XUN TR

NG - TS.TR N TRUNG NINH

BI T P CH N L C HA H C 10 (Ch ng trnh chu n v nng cao)

NH XU T B N THNH PH H

I H C QU C GIA CH MINH - 2006

L I NI

Ha h c l m t khoa h c l thuy t v th c nghi m. Ha h c i h i s chnh xc c a ton h c ng th i v i s linh ho t trong t duy v c t phong ph, sinh ng v s kho lo trong cc thao tc th nghi m. ch ng t ng

Chng ti gi i thi u cng b n c quy n Bi t p ch n l c Ha h c 10 ng trnh chu n v nng cao. Sch g m cc bi t p Ha h c ch n l c trong

ch ng trnh Ha h c 10 c m r ng v nng cao, c th s d ng pht tri n n ng l c t duy Ha h c cho h c sinh l p 10 v ph c v n t p cc k thi t ti, thi tuy n sinh i h c, cao ng v thi h c sinh gi i. Quy n sch c bin so n theo ch ng trnh m i c a B Gio d c v o t o. Sch c chia thnh 7 ch ng, t ng ng v i t ng ch ng c a sch gio khoa Ha h c 10. M i ch ng bao g m cc n i dung chnh sau: A- Tm t t l thuy t. B- Bi t p c h C- H ng d n. ng d n gi i

D- Bi t p t luy n E- Bi t p tr c nghi m F- Thng tin b sung, Sch c th c s d ng lm ti li u tham kh o cho cc th y, c gio, cho cc em h c sinh mong c c m t n n t ng v ng ch c cc ki n th c, t duy v k n ng mn Ha h c l p 10. M c d chng ti c nhi u c g ng, nh ng do trnh v th i gian bin so n cn h n ch nn khng trnh kh i cc sai st. Chng ti xin chn thnh c m n m i ki n ng gp c a cc b n c, nh t l cc th y, c gio v cc em h c sinh sch c hon ch nh h n trong l n ti b n sau. Cc tc gi

Ch

ng 1

NGUYN T A. TM T T L THUY T I. Thnh ph n nguyn t

Nguyn t

L pv

H t nhn

G m cc electron mang i n m

Proton mang i n d

ng

N tron khng mang i n

1. L p v : Bao g m cc electron mang i n tch m. - i n tch: qe = -1,602.10-19C = 1- Kh i l a. Proton i n tch: qp = +1,602.10-19C = 1+ ng: mp = 1,6726.10-27 kg } 1u ( vC) - Kh i l b. N tron - i n tch: q n = 0 - Kh i l K t lu n: ng: mn = 1,6748.10-27 kg } 1u ng: me = 9,1095.10-31 kg 2. H t nhn: Bao g m cc proton v cc n tron

H t nhn mang i n d Kh i l

ng, cn l p v mang i n m

T ng s proton = t ng s electron trong nguyn t ng c a electron r t nh so v i proton v n tron

II. i n tch v s kh i h t nhn 1. i n tch h t nhn Nguyn t trung ha i n, cho nn ngoi cc electron mang i n m, nguyn t cn c h t nhn mang i n d nhn l Z. S nv i n tch h t nhn (Z) = s proton = s electron Th d : Nguyn t c 17 electron th i n tch h t nhn l 17+ 2. S kh i h t nhn A=Z+N Th d : Nguyn t c natri c 11 electron v 12 n tron th s kh i l: A = 11 + 12 = 23 (S kh i khng c 3. Nguyn t ha h c - L t p h p cc nguyn t c cng s - S hi u nguyn t (Z): - K hi u nguyn t :
A Z

ng. i n tch h t nhn l Z+, s

nv

i n tch h t

nv) i n tch h t nhn.

Z=P=e

Trong A l s kh i nguyn t , Z l s hi u nguyn t .

III. 1.

ng v , nguyn t kh i trung bnh ng v

- L t p h p cc nguyn t c cng s proton nh ng khc nhau s n tron (khc nhau s kh i A). - Th d : Nguyn t cacbon c 3 2. Nguyn t kh i trung bnh G i A l nguyn t kh i trung bnh c a m t nguyn t . A1, A2 ... l nguyn t kh i c a cc ng v c % s nguyn t l n l t l a%, b%... Ta c: ng v :
12 6

C , 13C , 6

14 6

A!

a.A 1  b.A 2  .... 100

IV. S chuy n

ng c a electron trong nguyn t . Obitan nguyn t . ng r t nhanh xung quanh h t nhn v

- Trong nguyn t , cc electron chuy n khng theo m t qu o no. c g i l obitan nguyn t .

- Khu v c xung quanh h t nhn m t i xc su t c m t c a electron l l n nh t - Obitan s c d ng hnh c u, obitan p c d ng hnh s 8 n i, obitan d, f c hnh ph c t p.
z z z z

x y Obitan s y Obitan px

x y Obitan py

x y Obitan pz

V. L p v phn l p 1. L p - Cc electron trong nguyn t - Th t v k hi u cc l p: n Tn l p 2. Phn l p c k hi u l: s, p, d, f t l 1, 3, 5 v 7 - S phn l p trong m t l p chnh b ng s th t c a l p. - S obitan c trong cc phn l p s, p, d, f l n l - M i obitan ch a t i a 2 electron VI. C u hnh electron trong nguyn t 1. M c n ng l ng 1 K 2 L 3 M 4 N 5 O 6 P 7 Q c s p x p thnh l p v phn l p. ng g n b ng nhau. - Cc electron trong cng m t l p c m c n ng l

- Tr t t m c n ng l

ng: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s ...

- S phn b electron trong nguyn t tun theo cc nguyn l v quy t c: Nguyn l Pau-li, nguyn l v ng b n, quy t c Hun. 2. C u hnh electron S phn b cc electron vo obitan trong nguyn t tun theo cc quy t c v nguyn l: - Nguyn l Pauli: Trn m t obitan c th c nhi u nh t hai electron v hai electron ny chuy n ng t quay khc chi u nhau xung quanh tr c ring c a m i obitan. - Nguyn l v ng b n: tr ng thi c b n, trong nguyn t cc electron chi m l n l t nh ng obitan c m c n ng l ng t th p n cao. - Quy t c Hun: Trong cng m t phn l p, cc electron s phn b trn obitan sao cho s electron c thn l t i a v cc electron ny ph i c chi u t quay gi ng nhau. Cch vi t c u hnh electron trong nguyn t : + Xc nh s electron ng + S p x p cc electron vo phn l p theo th t t ng d n m c n ng l + Vi t electron theo th t cc l p v phn l p. Th d : Vi t c u hnh electron c a Fe (Z = 26) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s23d6 S p x p theo m c n ng l B. BI T P C L I GI I 1.1 V sao t nh ng t ng u tin v nguyn t , cch y 2500 n m c a Democrit, mi n cu i th k XIX ng i ta m i chng minh c nguyn t l c th t v c c u t o ph c t p ? M t th nghi m tm ra electron. 1.2 Nguyn t kh i c a neon l 20,179. Hy tnh kh i l neon theo kg. 1.3 K t qu phn tch cho th y trong phn t kh CO2 c 27,3% C v 72,7% O theo kh i l ng. Bi t nguyn t kh i c a C l 12,011. Hy xc nh nguyn t kh i c a oxi. ng c a m t nguyn t ng  1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2 C u hnh electron

1.4 Bi t r ng kh i l ng m t nguyn t oxi n ng g p 15,842 l n v kh i l ng c a nguyn t cacbon n ng g p 11,9059 l n kh i l ng c a nguyn t hi ro. H i n u ch n

1 kh i l 12

ng nguyn t cacbon lm

n v th H, O c nguyn t kh i l

bao nhiu ? 1.5 M c ch th nghi m c a R -d -pho l g? Trnh by th nghi m tm ra h t nhn nguyn t c a R -d -pho v cc c ng s c a ng. 1.6 Hy cho bi t s a) 7 Li, 3 nv i n tch h t nhn, s proton, s n tron v s electron c a cc nguyn t c k hi u sau y :
23 39 40 234 11 Na, 19 K, 19 Ca, 90Th

4 b) 2 H, 2 He, 12 C, 16 O, 1 6 8

32 56 15 P, 26 Fe.

1.7 Cch tnh s kh i c a h t nhn nh th no ? Ni s kh i b ng nguyn t kh i th c ng khng ? t i sao ? 1.8 Nguyn t kh i trung bnh c a b c b ng 107,02 l n nguyn t kh i c a hi ro. Nguyn t kh i c a hi ro b ng 1,0079. Tnh nguyn t kh i c a b c. 1.9 Cho hai v hai ng v hi ro v i t l % s nguyn t : 1 H (99,984%), 2 H (0,016%) 1 1
35 17 Cl

ng v c a clo :

(75,53%),

37 17 Cl

(24,47%).

a) Tnh nguyn t kh i trung bnh c a m i nguyn t . b) C th c bao nhiu lo i phn t HCl khc nhau ng v c a hai nguyn t . 1.10 Nguyn t kh i trung bnh c a d i hai d ng ng v
63 29 Cu

c t o nn t hai lo i

c) Tnh phn t kh i g n ng c a m i lo i phn t ni trn. ng b ng 63,546. ng t n t i trong t nhin ng

63 29 Cu

65 29 Cu

. Tnh t l % s nguyn t

t nt i

trong t nhin. 1.11 Cho hai ng v

1 1H

(k hi u l H), 2 H (k hi u l D). 1

a) Vi t cc cng th c phn t hi ro c th c. b) Tnh phn t kh i c a m i lo i phn t .

c) M t lit kh hi ro giu thnh ph n % kh i l chuy n ng ng t ng 1.12 C th m t s chuy n

teri ( 2 H ) 1

i u ki n tiu chu n n ng 0,10g. Tnh o

ng v c a hi ro. ng c a electron trong nguyn t b ng cc qu ng c a electron trong nguyn t nh h ng

c khng ? t i sao ?

1.13 Theo l thuy t hi n i, tr ng thi chuy n c m t b ng hnh nh g ?

1.14 Trnh by hnh d ng c a cc obitan nguyn t s v p v nu r s khc nhau c a chng trong khng gian.

1.15 Bi t r ng nguyn t agon c ba ng v khc nhau, ng v i s kh i 36, 38 v A. Ph n tr m cc ng v t ng ng l n l t b ng : 0,34% ; 0,06% v 99,6%. Tnh s kh i c a ng v A c a nguyn t agon, bi t r ng nguyn t kh i trung bnh c a agon b ng 39,98. 1.16 Nguyn t Mg c ba ng v %
24

ng v

ng v i thnh ph n ph n tr m nh sau :
25

Mg

Mg

26

Mg

78,6

10,1

11,3
Mg , th s nguyn t

a) Tnh nguyn t kh i trung bnh c a Mg. b) Gi s trong h n h p ni trn c 50 nguyn t t ng ng c a hai ng v cn l i l bao nhiu ? t c bao nhiu phn l p electron ?
25

1.17 Hy cho bi t tn c a cc l p electron ng v i cc gi tr c a n = 1, 2, 3, 4 v cho bi t cc l p l n l 1.18 Hy cho bi t s phn l p, s obitan c trong l p N v M. 1.19 V hnh d ng cc obitan 1s, 2s v cc obitan 2px, 2p y, 2pz. 1.20 S phn b electron trong phn t tun theo nh ng nguyn l v quy t c no ? Hy pht bi u cc nguyn l v quy t c . L y th d minh h a. 1.21 T i sao trong s phn b electron c a nguyn t cacbon (C : 1s22s22p2)
o o

phn l p 2p l i bi u di n nh sau :

1.22 Hy vi t c u hnh electron c a cc nguyn t c Z = 20, Z = 21, Z = 22, Z = 24, Z = 29 v cho nh n xt c u hnh electron c a cc nguyn t khc nhau nh th no ? 1.23 Hy cho bi t s electron l p ngoi cng c a cc nguyn t H, Li, Na, K, Ca, Mg, C, Si, O. 1.24 C u hnh electron trn cc obitan nguyn t c a cc nguyn t K (Z = 19) v Ca (Z = 20) c c i m g ? 1.25 Vi t c u hnh electron c a F (Z = 9) v Cl (Z = 17) v cho bi t khi nguyn t c a chng nh n thm 1 electron, l p electron ngoi cng khi c c i m g ? 1.26 Khi s hi u nguyn t Z t ng, tr t t n ng l tri qua ph i v ng tr t t nh dy sau khng ? N u sai, hy s a l i cho ng. 1.27 Vi t c hnh electron nguyn t 20, Z = 21, Z = 31. 1.28 Nguyn t Fe c Z = 26. Hy vi t c u hnh elctron c a Fe. N u nguyn t Fe b m t hai electron, m t ba electron th cc c u hnh electron t ng ng s nh th no ? 1.29 Ph n ng h t nhn l qu trnh bi n i h t nhn nguyn t do s phn r t nhin, ho c do t ng tc gi a h t nhn v i cc h t c b n, ho c t ng tc c a cc h t nhn v i nhau. Trong ph n ng h t nhn s kh i v i n tch l cc i l ng c b o ton. Trn c s (a) (b) (c) (d)
26 12 19 9

ng AO t ng d n theo chi u t

1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d... c a cc nguyn t c Z = 15, Z = 17, Z =

, hy hon thnh cc ph n ng h t nhn d

i y:

23 Mg  ?p 10 Ne 4 He 2

H  1 H p ? 4 He 1 2
1 Pu  22 Ne p ? 4 0 n 10

242 94 2 1

1 D  ? p2 4 He 0 n 2

1.30 Bi t r ng qu trnh phn r t nhin pht x cc tia (m t d ng b c x i n t ). Hy hon thnh cc ph

 He ,  e v
4 2 2 0 1

ng trnh ph n ng h t nhn:

10

1) 238 Up 206 Pb  ... 92 82 2) 232 Th p 208 Pb  ... 90 82

11

C. BI T P T

LUY N i ta c th t o ra nh ng chm tia electron. Cho bi t i n ng c a electron v i kh i l ng c th rt ra nh n xt g?

1.31 B ng cch no, ng

tch v kh i l ng c a electron. So snh kh i l c a nguyn t nh nh t trong t nhin l hi ro, t

1.32 Tnh kh i l ng nguyn t trung bnh c a niken, bi t r ng trong t nhin, cc ng v c a niken t n t i nh sau: ng v Thnh ph n %
58 28

Ni

60 28

Ni

61 28

Ni

62 28

Ni

64 28

Ni

67,76

26,16

1,25

3,66

1,16

1.33 Trong nguyn t , nh ng electron no quy t nguyn t ha h c? a. 1s22s22p63s1 c.1s22s22p2

nh tnh ch t ha h c c a m t

1.34 Cho bi t c u hnh electron c a nguyn t m t s nguyn t sau: b. 1s22s22p63s23p5 d. 1s22s22p63s23p63d64s2

1. Hy cho bi t nh ng nguyn t no l kim lo i, phi kim? 2. Nguyn t no trong cc nguyn t trn thu c h s, p hay d? 3. Nguyn t no c th nh n 1 electron trong cc ph n ng ha h c? 1.35 T ng s h t proton, n tron, electron trong nguyn t l 28, trong s h t khng mang i n chi m x p x 35% t ng s h t. Tnh s h t m i lo i v vi t c u hnh electron c a nguyn t . 1.36 Bi t kh i l ng nguyn t c a m t lo i ng v c a Fe l 8,96. 10 - 23 gam. Bi t Fe c s hi u nguyn t Z = 26 . Tnh s kh i v s n tron c trong h t nhn nguyn t c a ng v trn. 1.37 a, D a vo u m bi t theo t ng l p ? b, Electron l p no lin k t v i h t nhn ch t ch nh t? Km nh t ? c bao nhiu l p electron ? 1.38 V electron c a m t nguyn t c 20 electron . H i a, Nguyn t b, L p ngoi cng c bao nhiu electron ? c r ng trong nguyn t cc electron cs px p

12

c, l kim lo i hay phi kim ? 1.39 C u hnh electron c a nguyn t c ngh a g? Cho th d . 1.40 Cc nguyn t A, B, C, D, E c s proton v s n tron l n l A: 28 proton v 31 n tron. B: 18 proton v 22 n tron. C: 28 proton v 34 n tron. D: 29 proton v 30 n tron. E: 26 proton v 30 n tron. H i nh ng nguyn t no l nh ng ng v c a cng m t nguyn t v nguyn t l nguyn t g? Nh ng nguyn t no c cng s kh i? 1.41 Cho bi t tn, k hi u, s hi u nguyn t c a: a) 2 nguyn t c s electron b) 2 nguyn t c 2 electron c) 2 nguyn t c 7 electron d) 2 nguyn t c 2 electron 1.42 Vi t c u hnh eletron a) 2s
1

t nh sau:

l p ngoi cng t i a. l p ngoi cng. l p ngoi cng. c thn tr ng thi c b n.

e) 2 nguyn t h d c ha tr II v ha tr III b n. y cho cc nguyn c l p electron ngoi cng l: b) 2s 22p3 ) 3s23p5 c) 2s22p6 e) 3s23p6

d) 3s23p3

1.43 a)Vi t c u hnh electron c a nguyn t nhm (Z =13). t c c u hnh electron c a kh hi m g n nh t trong b ng tu n hon nguyn t nhm nh ng hay nh n bao nhiu electron? Nhm th hi n tnh ch t kim lo i hay phi kim? b) Vi t c u hnh electron c a nguyn t clo (Z =17). t c c u hnh electron c a kh hi m g n nh t trong b ng tu n hon, nguyn t clo nh ng hay nh n bao nhiu electron? Clo th hi n tnh ch t kim lo i hay phi kim? 1.44 C u hnh electron c a nguyn t l u hu nh l 1s 22s22p63s23p4. H i: a) Nguyn t l u hu nh c bao nhiu electron ? b) S hi u nguyn t c a l u hu nh l bao nhiu? c) L p no c m c n ng l ng cao nh t?

13

d) C bao nhi u l p, m i l p c bao nhiu electron? e) L u hu nh l kim lo i hay phi kim? V sao? 1.45 Bi t t ng s h t p, n, e trong m t nguyn t l 155. S h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 33 h t. Tnh s kh i c a nguyn t . D. BI T P TR C NGHI M 1.46 Cho nh ng nguyn t c a cc nguyn t sau:

2 A. 1 v 2 C. 1, 2 v 3

4 ng v c a nhau ? B. 2 v 3 D. C 1, 2, 3, 4 i y c kh n ng nh n 3 electron trong cc

Nh ng nguyn t no sau y l

1.47 :Nguyn t no trong hnh v d ph n ng ha h c?

1 A. 1 v 2 C. 3 v 4

2 B.1 v 3 D.1 v 4

1.48 Hnh v no sau y vi ph m nguyn l Pauli khi i n electron vo AO?

a A. a

b C. a v b

c B. b D.c v d

14

1.49 C u hnh c a nguyn t sau bi u di n b ng l ng khi ni v c u hnh cho?

ng t . Thng tin no khng

1s2

2s2

2p3

A.Nguyn t c 7 electron B.L p ngoi cng c 3 electron C.Nguyn t c 3 electron c thn c 3 gi tr kh i l ng D.Nguyn t c 2 l p electron 1.50 Khi phn tch m t m u brom l ng, ng i ta tm phn t h n km nhau 2 n v , i u ch ng t : A. C hi n t C. Brom c 3 D. Brom c 2 ng ng v ng phn B. C s t n t i c a ng v ng v

1.51 Pht bi u no sau y khng ng? A. Cc electron chuy n B. Cc electron chuy n nh no. C. Obitan l khu v c xung quanh h t nhn m t i xc su t c m t c a electron l l n nh t. D. Obitan c a cc phn l p khc nhau c hnh d ng khc nhau. 1.52 Cho cc nguyn t sau N (Z = 7), O (Z = 8), S (Z = 16), Cl (Z = 17). Trong s cc nguyn t c 2 electron c thn tr ng thi c b n l: A. N v S C. O v S trong nguyn t A l: A. 18 B. 19 C. 20 D. 21 B. S v Cl D. N v Cl ng xung quanh h t nhn theo nh ng hnh trn. ng xung quanh h t nhn khng theo qu o xc

1.53 Ion A2+ c c u hnh electron phn l p ngoi cng l 3p6. T ng s electron

15

1.54 C u hnh electron c a ion no sau y khc c u hnh electron c a kh hi m ? A. Na+ B. Cu2+ C. ClD. O2c i m no chung ? B. C cng s n tron D. Cng i n tch h t nhn cc phn l p p. S proton c a D. 13 1.55 Cc nguyn t v ion : F-, Na+, Ne c A. C cng s electron C. Cng s kh i

1.56 M t nguyn t c t ng c ng 7 electron nguyn t l : A. 10 B. 11 C. 12

1.57 Nguyn t X c c u hnh electron l : 1s22s 22p5. Ion m X c th t o thnh l : A. X+ B. X2+ C. XD. X21.58 Bi t 1 mol nguyn t s t c kh i l ng b ng 56g, m t nguyn t s t c 26 electron. S h t electron c trong 5,6g s t l A. 15,66.1024 C. 15,66.1022 B. 15,66.1021 D. 15,66.1023

1.59 Nguyn t no trong s cc nguyn t sau y c 20 proton, 20 electron, 20 n tron? A.

39 19 K

B.

40 18 Ar

C.

40 20 Ca

D.

37 17 Cl

1.60 Trong nguyn t cacbon, hai electron 2p nhau v p d ng y l

c phn b trn 2 obitan p khc c

c bi u di n b ng hai m i tn cng chi u. Nguyn l hay quy t c B. quy t c Hund D. c A, B v C

A. nguyn l Pauli C. quy t c Kletkopski E. P N V H 1.46. 1.51. 1.56. C A D 1.47. 1.52. 1.57.

NG D N GI I BI T P D C C 1.48. 1.53. 1.58. D C D 1.49. 1.54. 1.59. B B C 1.50. 1.55. 1.60. D A B

16

1.1 H

ng d n : Trong m t th i k di, ng i ta khng c cc thi t b khoa h c ki m

ch ng t ng v nguyn t . S pht tri n c a khoa h c v k thu t cu i th k XIX cho php ch t o c thi t b c chn khng cao (p = 0,001mmHg), c mn hu nh quang quan st ng i c a cc tia khng nhn th y b ng m t th ng v ngu n i n c th hi u r t cao (15000V). Th nghi m pht minh electron c a Tom-x n (1897) Tom-x n cho phng i n v i th hi u 15000 vn qua hai i n c c g n vo hai u c a m t ng th y tinh kn rt g n h t khng kh, p su t 0,001mmHg, th th y mn hu nh quang le sng. Mn hu nh quang pht sng do s xu t hi n c a cc tia khng nhn th y c i t c c m sang c c d ng, tia ny c g i l tia m c c. Tia m c c b ht l ch v pha c c d ng khi t ng th y tinh trong m t i n tr ng. Th nghi m ny ch ng t nguyn t c c u t o ph c t p. M t trong nh ng thnh ph n c u t o c a nguyn t l cc electron. 1.2 H 1.3 H ng d n: ng d n : ( 2X + 12,011).27,3% = 12,011 X = 15,99 1.4 H ng d n: Theo bi : Ta c mNe = 1,66005.10-27. 20,179 = 33,498.10-27 kg. G i nguyn t kh i c a oxi l X, ta c :

MO = 15,842.M H MC = 11,9059.MH

M C 11,9059.M H ! 12 12

17

V y MO v MH tnh theo 1 .M C l :
12

MO !
MH !
1.5 H

15, 842.M H .12 ! 15,9672 11, 9059.M H

Mo 15,9672 ! ! 1, 0079 15,842 15,842

ng d n:

Sau th nghi m tm ra electron -lo i h t mang i n tch m, b ng cch suy lu n ng i ta bi t r ng nguyn t c cc ph n t mang i n d ng, b i v nguyn t trung ha i n. Tuy nhin c m t cu h i t ra l cc ph n t mang i n d ng phn b nh th no trong nguyn t ? Tom-x n v nh ng ng i ng h ng cho r ng cc ph n t mang i n d ng phn tn u trong ton b th tch nguyn t . Trong khi R -d -pho v cc c ng s mu n ki m tra l i gi thuy t c a Tomx n. H lm th nghi m t . Th nghi m tm ra h t nhn nguyn t c a R -d -pho (1911) ki m tra gi thuy t c a Tom-x n, R -d -pho dng tia E b n ph m t l vng m ng, xung quanh t mn hu nh quang quan st s chuy n ng c a cc ng, h t E. K t qu l h u h t cc h t E i th ng, m t s t b l ch h m t s t h n b b t ng c tr l i. i u ny cho php k t lu n gi thuy t c a Tom-x n l sai. Ph n mang i n tch d ng t p trung h t nhn c a nguyn t , kch th c r t nh b so v i kch th c nguyn t . Nguyn t c c u t o r ng. 1.6 H S a). ng d n: n v i n tch h t nhn, s proton, s n tron v s electron c a cc nguyn t :
7 3 Li

tm hi u s phn b cc i n tch d

ng trong nguyn

c s kh i A = 7

18

S p=s e=Z=3;N=4
23 11 Na

c s kh i A = 23

S p = s e = Z = 11 ; N = 12
39 19 K

c s kh i A = 39

S p = s e = Z = 19 ; N = 20
40 20 Ca

c s kh i A = 40

S p = s e = Z = 20 ; N = 20
234 90Th

c s kh i A = 234

S p = s e = Z = 90 ; N = 144 b).
2 1H

c s kh i A = 2

S p=s e=Z=1;N=1
4 2 He

c s kh i A = 4

S p=s e=Z=2;N=2
12 6C

c s kh i A = 12

S p=s e=Z=6;N=6
16 8O

c s kh i A = 16

S p=s e=Z=8;N=8
56 26 Fe

c s kh i A = 56

S p = s e = Z = 26 ; N =30
32 15 P

c s kh i A = 32

S p = s e = Z = 15; N = 17 1.7 H ng d n: Cch tnh s kh i c a h t nhn : A=Z+N Ni s kh i b ng nguyn t kh i l sai, v s kh i l t ng s proton v notron trong h t nhn, trong khi nguyn t kh i l kh i l ng t ng i c a S kh i h t nhn (k hi u A) b ng t ng s proton (p) v s n tron (n).

19

nguyn t . Nguyn t kh i cho bi t kh i l nhiu l n n v kh i l ng nguyn t . Do kh i l ton khng c n 1.8 H ng d n:

ng c a m t nguyn t n ng g p bao

ng c a m i h t proton v n tron ~1u, cho nn trong cc tnh chnh xc cao, coi s kh i b ng nguyn t kh i. Ta c AAg = 107,02. A H m A H = M H = 1,0079 2 2
2

AAg = 107,02 . 1,0079 = 107,865 1.9 H ng d n:

1.99,984  2.0,016 ! 1,00016 100 35.75,53  37.24,47 = 35,5 100

a) Nguyn t kh i trung bnh c a hi ro v clo l:

AH= A Cl =

b). C b n lo i phn t HCl khc nhau t o nn t hai lo i t hi ro v clo. Cng th c phn t l : c) Phn t kh i l n l 1.10 H ng d n: ng v
63 29 Cu

ng v c a hai nguyn

35 35 H 17 Cl, H 37 Cl, D 17 Cl, D 37 Cl 17 17

t:

36

38

37

39

G i t l % s nguyn t c a Ta c

l x , %

ng v

65 29 Cu

l 100 - x

63x  65(100  x) = 63,546 100

63x + 6500 - 65x = 6354,6 x = 72,7 V y % s nguyn t 1.11 H ng d n: HD ; 3 D2 4 2 c a ng v

63 29 Cu

l 72,7%.

a) Cng th c phn t : H2 ; b) Phn t kh i : c)

t a l thnh ph n % c a H v 100 - a l thnh ph n % c a D v kh i l ng.

20

Theo bi ra ta c :

MH !

0,1 (1a%) + 2(100 - a%) = 22,4 2 100

% H = 88% ; %D = 12% 1.12 H ng d n: c s chuy n ng c a electron trong nguyn t b ng cc Khng th m t

qu o chuy n ng. B i v trong nguyn t , cc electron chuy n ng r t nhanh xung quanh h t nhn khng theo m t qu o xc nh no. Ng i ta ch ni n kh n ng quan st electron t i m t th i i m no trong khng gian c a nguyn t . 1.13 H ng d n: Theo l thuy t hi n i tr ng thi chuy n ng c a electron trong nguyn t c m t b ng hnh nh c g i l obitan nguyn t . 1.14 H ng d n: Hnh d ng c a cc obitan nguyn t s v p : + Obitan s : C d ng hnh c u, tm l h t nhn nguyn t . Obitan s khng c s nh h ng trong khng gian c a nguyn t . + Obitan p : G m ba obitan : p x, p y v pz c d ng hnh s 8 n i. M i obitan c s nh h ng khc nhau trong khng gian. Ch ng h n : Obitan p x nh h ng theo tr c x, p y nh h ng theo tr c y,...
z z z z

x y Obitan s y Obitan px

x y Obitan py

x y Obitan pz

1.15 H

ng d n: ng v A c a nguyn t agon l X
0,34 100  38 0, 06 100  XA 99,6 100 ! 39,98

G i s kh i c a Ta c
A Ar ! 36

21

 1.16 H Ta c

XA = 40 ng d n:

a) Nguyn t kh i trung bnh c a Mg l

A Mg ! 24 78,6 10,1 11,3  25  26 ! 24,33 100 100 100
25

b) Gi s trong h n h p ni trn c 50 nguyn t ng c a 2 S nguyn t S nguyn t 1.17 H Ta c n: Tn l p : 1 K 2 L 3 M 4 N ng v cn l i l:

24

Mg , th s

nguyn t t

ng

Mg =

50 x78,6 = 389 (nguyn t ). 10,1 50 x 11,3 = 56 (nguyn t ). 10,1

26

Mg =

ng d n:

L p K c m t phn l p 1s L p L c hai phn l p 2s, 2p L p M c ba phn l p 3s, 3p, 3d L p N c b n phn l p 4s, 4p, 4d, 4f 1.18 H ng d n: +) L p N c : - 4 phn l p 4s, 4p, 4d, 4f

1 obi tan 3 obi tan - 16 obitan : 5 obi tan obi tan 7

+) L p M c : - 3 phn l p 3s, 3p, 3d

4s 4p 4d 4f

22

1 obi tan 3s 9 obitan : obi tan 3p 3 obi tan 3d 5

1.19 H

ng d n:

V hnh d ng cc obitan 1s, 2s v cc obitan 2px, 2p y, 2pz

z z z z

x y Obitan s y Obitan px

x y Obitan py

x y Obitan pz

1.20 H

ng d n:

S phn b electron trong nguyn t tun theo nguyn l Pau-li, nguyn l v ng b n v quy t c Hun. Nguyn l Pau-li : Trn m t obitan ch c th c nhi u nh t l 2 electron v 2 electron ny chuy n m i electron. ng t quay khc chi u nhau xung quanh tr c ring c a
oq

Th d : Nguyn t He c Z = 2 -

1s2 Nguyn l v ng b n : tr ng thi c b n trong nguyn t cc electron chi m l n l t nh ng obitan c m c n ng l ng t th p n cao. Th d : Nguyn t B (Z = 5) :
oq oq o

1s2 2s2

2p1

- Quy t c Hun : Trong cng 1 phn l p cc electron s phn b trn cc obitan sao cho c s electron c thn l t i a v cc electron ny ph i c chi u t quay gi ng nhau. Th d : Nguyn t C (Z = 6) 1.21 H ng d n:
oq oq o o

1s2 2s2

2p2

23

Theo nguyn t c Hun cho nn trong s phn b electron c a nguyn t cacbon 2 2 2 ( C : 1s 2s 2p ) phn l p 2p c bi u di n :
o o

1.22 H

ng d n: Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 4s2 Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 3d14s2 Z = 22 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 3d2 4s2 Z = 24 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 3d5 4s1 Z = 29 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 3d10 4s1

C u hnh electron c a cc nguyn t c :

Nh n xt : + C u hnh Z =20 khc v i cc c u hnh cn l i ch khng c phn l p 3d. + C u hnh Z =24 v Z = 29 c 1 electron 1.23 H S e ng d n: l p ngoi cng c a nguyn t cc nguyn t : Ca : c 2e Mg: c 2e C : c 4e Si : c 4e O : c 6e H : c 1e Li : c 1e Na: c 1e K : c 1e 1.24 H ng d n: K (Z= 19) : 1s22s22p63s23p 64s1 Ca (Z = 20) : 1s22s22p63s23p64s2 V y s phn b electron trn cc obitan nguyn t c a cc nguyn t K v Ca c c i m l c 1 hay 2 electron l p ngoi cng. Nh ng electron ny c lin k t y u v i h t nhn, do trong cc ph n ng ha h c, K v Ca d nh ng i tr thnh cc ion d ng b n v ng. 1.25 H ng d n: F (Z = 9) 1s22s22p5 C u hnh e c a F v Cl l : phn l p 4s.

24

Cl (Z = 17) : 1s22s22p63s23p5 c i m : l p electron ngoi cng c 7e, nh ng electron ny lin k t ch t ch v i h t nhn, do trong cc ph n ng ha h c, F v Cl c xu h ng nh n thm 1 electron t c u hnh bo ha, b n v ng nh kh hi m 1.26 H ng d n: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 5d 6p 7s 5f 6d ... Sai v tr c a AO 3d v AO 4s. ng d n: Z = 15 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p3 Z = 17 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p5 Z = 20 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 4s2 Z = 21 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p6 3d1 4s2 Z = 31 : 1s2 2s2 2p6 3s 2 3p63d104s2 4p1 1.28 H ng d n: Fe Z = 26 : 1s2 2s 2 2p6 3s2 3p 63d6 4s2 Fe2+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d6 Fe3+ Z = 26 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p63d5 1.29 H a) b) c) ng d n:
26 12 19 9 23 4 Mg  01n p 10 Ne  2 He 1 F  1 H p 16O  24 He 8 22 Pu  10 Ne p 260 104

ng sau chng.

Tr t t theo dy cho l sai, s a l i l :

1.27 H

C u hnh e nguyn t c a cc nguyn t c :

242 94

Unq  4 01n

2 7 4 1 d) 1 D  3 Li p 2 2 He  0 n

1.30 H a) b)
232 90

ng d n:
238 92

Up
208 82

206 82

4 0 Pb  8 2 He  6 1 e

Th p

4 0 Pb  6 2 He  4 1 e

25

F. M T S

THNG TIN B N ng l

SUNG c s d ng Vi t Nam?

ng h t nhn c nn t ng tr

1. Nh ng ki n ng h vi c xy d ng nh my i n h t nhn duy tr m t t c ng kinh t cao th hai chu , kho ng 7,5 8% m t n m nh hi n nay, theo nghin c u c a t ng cng ty i n l c Vi t Nam (EVN), t ng tr ng ngu n i n ph i t trung bnh 15% m t n m. M t s n c pht tri n nh Php v Hn Qu c c t tr ng i n h t nhn trong t ng ngu n n ng l ng r t cao (trn 60%). Cc ngu n i n ch y u hi n nay c a n c ta l th y i n v nhi t i n. Th y i n c u i m t n d ng ti nguyn n c, nh ng ngu n i n l i ph thu c nhi u vo ngu n n c. Vo nh ng thng 4, 5 hng n m, ngu n n c cho th y i n gi m lm ngu n cung c p i n thi u h t d n n ph i c t i n lun phin, nh h ng khng nh n s n xu t v kinh doanh. Nhi t i n v i cc nhin li u nh than (Qu ng Ninh), kh t B R a-V ng Tu ang gp ph n lm t ng m c nhi m mi tr ng Vi t Nam. gi i quy t n n thi u i n c nhi u ph ng n c l a ch n, trong c i n h t nhn. Theo EVN n n m 2017 n c ta s c nh my i n h t nhn u tin. Nh my i n h t nhn s cung c p m t ngu n i n n nh, khng lm t ng kh th i CO2 nh vi c t cc nhin li u ha th ch nh than , d u m . Ngu n i n h t nhn s h tr cc nh my th y i n trong ma kh. Nh my i n h t nhn cn l bi u t ngh tin ti n. ng c a m t n n khoa h c, cng

Cc n c c n n cng nghi p i n h t nhn pht tri n nh Nga, Php, Hn Qu c ang gi i thi u cho Vi t Nam cc thi t b i n h t nhn c a h . Tuy nhin, cho n nay ch a c m t s l a ch n nh th u chnh th c no t pha Vi t Nam. 2. Nh ng ki n ph n i vi c xy d ng nh my i n h t nhn Th nh t l n ng l ng h t nhn c r i ro cao. Bi h c v v n l ph n ng h t nhn Trecnobyl 20 n m tr c, v i m t s c tn ph t ng ng 400 qu bom nguyn t m M nm xu ng thnh ph Hirosima, lm cho m t khu

26

v c bn knh 30km gi tr . li u ho t

n nay hon ton khng ng

nhi m x cao v n cn

Th hai l cng ngh

i n h t nhn ph i nh p v i gi thnh r t cao. Nguyn

ng c a nh my i n h t nhn ngy cng hi m v ph i nh p kh u v i

gi thnh ngy cng cao, do i n h t nhn km tnh c nh tranh so v i cc ngu n n ng l ng khc. Th ba l v n x l rc th i h t nhn. y l m t v n r t ph c t p, ngay c v i nh ng qu c gia c n n khoa h c v cng ngh tin ti n trn th gi i. Th t l nhu c u n cc a i m d vng r t hi m n c lm mt c a nh my i n h t nhn r t l n. Trong khi c ta l i t nh ng nh xy d ng nh my i n h t nhn c a n c.

Th n m l ngu n nhn l c v n hnh nh my i n h t nhn i h i m t i ng c tnh k lu t v k thu t r t cao, l i u khng th c hi n c m t cch d dng n c ta trong giai o n tr c m t. Chnh v nh ng l do trn cho nn nhi u n c pht tri n trn th gi i nh c, Th y i n, Italy ... ang c k ho ch lo i b cc nh my i n h t nhn vo n m 2020. Nh ng l do v a ph tr c khi quy t c p trn y i h i s cn nh c k l ng c a chnh nh xy d ng nh my i n h t nhn u tin c a Vi t Nam.

3. Cn b n, b n theo quan i m no?

27

Ch V

ng 2 HA H C NH LU T TU N HON

B NG TU N HON CC NGUYN T

A. TM T T L THUY T 1. B ng tu n hon cc nguyn t ha h c a) Nguyn t c s p x p: - Cc nguyn t t . c s p x p theo chi u t ng d n c a i n tch h t nhn nguyn c x p thnh m t hng. c x p thnh

- Cc nguyn t c cng s l p electron

- Cc nguyn t c s electron ha tr trong nguyn t nh nhau m t c t. b) C u t o c a b ng tu n hon B ng tu n hon cc nguyn t ha h c l s th hi n n i dung c a

nh lu t tu n

hon. Trong h n 100 n m t n t i v pht tri n, c kho ng nhi u ki u b ng tu n hon khc nhau. D ng c s d ng trong sch gio khoa ha h c ph thng hi n nay l b ng tu n hon d ng di, c c u t o nh sau: : S th t c a b ng s hi u nguyn t v b ng s b ng t ng s electron c a nguyn t .. Chu k : C 7 chu k, s th t c a chu k b ng s l p electron c a nguyn t g m : + Chu k nh l cc chu k 1, 2, 3 ch g m cc nguyn t s v cc nguyn t p. M i chu k nh g m 8 nguyn t , tr chu k 1 ch c hai nguyn t . + Chu k l n l cc chu k 4, 5, 6 ,7 g m cc nguyn t s, p, d v f. Chu k 4 v chu k 5 m i chu k c 18 nguyn t . Chu k 6 c 32 nguyn t . Theo quy lu t, chu k 7 c ng ph i c 32 nguyn t , tuy nhin chu k 7 m i pht hi n c 24 nguyn t ha h c. L do l cc nguyn t c h t nhn cng n ng cng km b n, chng c i s ng r t ng n ng i. Nhm: C 8 nhm, s th t c a nhm b ng s electron ha tr . nv i n tch h t nhn,

28

+ Nhm A: S th t c a nhm b ng s electron ha tr , nhm A g m cc nguyn t s v p. Nhm A cn c g i l cc nguyn t thu c phn nhm chnh. + Nhm B: S th t c a nhm B b ng s electron ha tr , nhm B g m cc nguyn t d v f. Nhm B cn c) Nh ng tnh ch t bi n - Bn knh nguyn t : + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguyn t gi m d n, v s electron ngoi cng t ng d n trong khi s l p electron khng thay i. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguyn t t ng d n, do s l p electron t ng d n. - N ng l ng ion ho: + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, n ng l ng ion ha c a nguyn t t ng d n, v s electron ngoi cng t ng d n trong khi s l p electron khng thay i. ng ion xa h t nhn h n, lin k t v i h t nhn + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, n ng l ha c a nguyn t gi m d n v electron y u h n. m i n: i theo thang o v ch c ngh a t ng c g i l cc nguyn t thu c phn nhm ph . i tu n hon theo chi u t ng c a i n tch h t nhn

m i n l m t khi ni m mang tnh ch t kinh nghi m v thay i. m i n c tr ng cho kh n ng m i n c a nguyn t m i n c a nguyn t

ht electron v pha mnh c a nguyn t trong phn t . + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, t ng d n. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, gi m d n. - Tnh kim lo i - phi kim: + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh kim lo i gi m d n v tnh phi kim t ng d n. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh kim lo i t ng d n v tnh phi kim gi m d n.

29

Tnh axit - baz c a oxit v hi roxit: + Trong chu k, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh baz gi m d n v tnh axit t ng d n. + Trong nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, tnh baz t ng d n v tnh axit d n gi m (tr nhm VII). 2. nh lu t tu n hon Tnh ch t c a cc nguyn t v n ch t c ng nh thnh ph n v tnh ch t c a cc h p ch t t o nn t cc nguyn t bi n i tu n hon theo chi u t ng c a i n tch h t nhn nguyn t . 3. ngh a c a nh lu t tu n hon v ng c l i. C u t o nguyn t - S proton v s electron. - S l p electron - S electron l p ngoi cng - Bi t v tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, c th suy ra c u t o nguyn t c a nguyn t

V tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon () - S th t c a nguyn t - S th t c a chu k - S th t c a nhm A

- Bi t v tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, c th suy ra tnh ch t ha h c c b n c a n. V tr c a m t nguyn t trong b ng tu n hon - Nhm IA, IIA, IIIA - Nhm VA, VIA, VIIA - Nhm IVA Tnh ch t c b n - Kim lo i. - Phi kim - C th l phi kim (C, Si), c th l kim lo i (Sn, Pb)

- So snh tnh ch t ha h c c a m t nguyn t v i cc nguyn t ln c n.

30

31

B. BI T P C L I GI I 2.1 Xc nh v tr (s th t , chu k , nhm, phn nhm) cc nguyn t sau y trong b ng tu n hon, cho bi t c u hnh electron c a nguyn t cc nguyn t nh sau: 1. 1s2 2s2 2p6 3s23p6 4s 2 2. 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5 4s2 2.2 Ion M3+ c c u hnh electron l p ngoi cng l 3s 23p63d5. 1. Xc nh v tr (s th t , chu k , nhm) c a M trong b ng tu n hon. Cho bi t M l kim lo i g? 2. Trong i u ki n khng c khng kh, cho M chy trong kh Cl 2 thu c m t ch t A v nung h n h p b t (M v S) c m t h p ch t B. B ng cc ph n ng ha h c, hy nh n bi t thnh ph n v ha tr c a cc nguyn t trong A v B. 2.3 Gi s nguyn t M v n cn 1. Tnh ch t s 19 trong b ng tu n hon ch a on nh ng c tm ra v ny : c b tr ng. Hy d c tr ng. ng cao nh t l 4s2. c i m sau v nguyn t

2. Cng th c oxit. Oxit l oxit axit hay oxit baz ? 2.4 Nguyn t c a nguyn t R c phn m c n ng l 1. Vi t c u hnh electron c a nguyn t R 2. V tr trong b ng tu n hon. 3. Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra khi cho: R + H2O p hi roxit + H2 Oxit c a R + H2O p Mu i cacbonat c a R + HCl p Hi roxit c a R + Na2CO3 p 2.5 M t h p ch t c cng th c l MAx, trong M chi m 46,67% v kh i l ng. M l kim lo i, A l phi kim chu k 3. Trong h t nhn c a M c n - p = 4, trong h t nhn c a A c n = p. T ng s proton trong MAx l 58. 1. Xc nh tn nguyn t , s kh i c a M, s th t A trong b ng tu n hon. ng trnh ha h c: 2. Hon thnh cc ph

32

a. MXx + O2 t p M2O3 + XO2 b. MXx + HNO 3 t p M(NO3)3 + H2XO4 + NO2 + H2O 2.6 M l kim lo i thu c nhm IIA.Ha tan h t 10,8 gam h n h p g m kim lo i M v mu i cacbonat c a n trong dung d ch HCl, thu c 4,48 lit h n h p kh A ( ktc). T kh i c a A so v i kh hi ro l 11,5. 1. Tm kim lo i M 2. Tnh % th tch cc kh trong A. 2.7 X, Y l hai kim lo i c electron cu i cng l 3p1 v 3d6. 1. D a vo b ng tu n hon, hy xc nh tn hai kim lo i X, Y. 2. Ha tan h t 8,3 gam h n h p X, Y vo dung d ch HCl 0,5M (v a ), ta th y kh i l ng dung d ch sau ph n ng t ng thm 7,8 gam. Tnh kh i l ng m i kim lo i v th tch dung d ch HCl dng. 2.8 Ha tan h t a gam oxit kim lo i M (thu c nhm IIA) b ng m t l dung d ch H2SO4 17,5% thu c dung d ch mu i c n ng 20%. Xc nh cng th c oxit kim lo i M. 2 chu k lin ti p thu c nhm IIA. Cho 4,4 gam m t c 3,36 lit kh 2.9 A, B l 2 kim lo i n m ng v a
0

h n h p g m A v B tc d ng v i dung d ch HCl 1M (d ) thu ( ktc). 1. Vi t cc ph l ng c n thi t. ng trnh ph n ng v xc nh tn 2 kim lo i.

2. Tnh th tch dung d ch HCl dng, bi t r ng HCl dng d 25% so v i 2.10 Cho 0,85 gam hai kim lo i thu c hai chu k k ti p trong nhm IA vo c c ch a 49,18 gam H2O thu c dung d ch A v kh B. c n 30 ml dung d ch HCl 1M. a. Xc nh hai kim lo i % c a cc ch t trong dung d ch A. b. Tnh n ng trung ha dung d ch A

2.11 Nguyn t R c ha tr cao nh t trong oxit g p 3 l n ha tr trong h p ch t v i hi ro. a. Hy cho bi t ha tr cao nh t c a R trong oxit.

33

b. Trong h p ch t c a R v i hi ro c t l kh i l

ng:

m R 16 ! . mH 1

Khng dng b ng tu n hon, cho bi t k hi u c a nguyn t R. 2.12 Nguyn t R chu k 3, nhm VA trong b ng tu n hon. Khng s d ng b ng tu n hon, hy cho bi t: a. C u hnh electron c a R. b. Trong oxit cao nh t c a R th R chi m 43,66% kh i l m i lo i h t c a nguyn t R. 2.13 A v B l hai nguyn t ng. Tnh s l ng

cng m t nhm v thu c hai chu k lin ti p trong

b ng tu n hon. T ng s proton trong hai h t nhn nguyn t c a A v B b ng 32. Hy vi t c u hnh electron c a A , B v c a cc ion m A v B c th t o thnh. 2.14 Hai nguyn t A v B hai nhm A lin ti p trong b ng tu n hon, B thu c nhm VA, tr ng thi n ch t A, B khng ph n ng v i nhau. T ng s proton trong h t nhn nguyn t c a A v B l 23. 1. Vi t c u hnh electron nguyn t c a A, B. 2. T cc n ch t A, B v cc ha ch t c n thi t, hy vi t cc ph ng trnh ha h c (ghi r i u ki n) i u ch hai axit trong A v B c s oxi ha cao nh t.
2 2.15 Cho bi t t ng s electron trong anion AB3  l 42. Trong cc h t nhn A v B

u c s proton b ng s n tron. 1. Tm s kh i c a A v B 2. Cho bi t v tr c a A, B trong b ng tu n hon. 2.16 T ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t m t nguyn t R nhm VIIA l 28. 1. Tnh s kh i. 2. Vi t k hi u nguyn t nguyn t . 2.17 M t h p ch t ion c c u t o t M+ v X2-. Trong phn t M2X c t ng s h t proton, n tron, electron l 140 h t. Trong s h t mang i n nhi u h n s h t

34

khng mang i n l 44 h t. S kh i c a ion M+ l n h n s kh i c a ion X2- l 23. T ng s h t proton, n tron, electron trong ion M+ nhi u h n trong ion X2- l 31. 1. Vi t c u hnh electron c a M v X. 2. Xc nh v tr c a M v c a X trong b ng tu n hon. 2.18 Khi bi t c s th t Z c a m t nguyn t trong b ng tu n hon, ta c th bi t c cc thng tin sau y khng, gi i thch ng n g n: 1. C u hnh electron 2. S kh i 3. K hi u nguyn t 4. Tnh ch t c b n 5. Ha tr cao nh t trong oxit 6. Ha tr trong h p ch t v i hi ro

2.19 Khi bi t c u hnh l p electron ngoi cng c a nguyn t m t nguyn t nhm A, ta c th bi t c cc thng tin sau y khng? 1. Tnh ch t ha h c c b n 3. V tr nguyn t trong b ng tu n hon 5. K hi u nguyn t Gi i thch ng n g n cc cu tr l i. 2.20 M t s Nguyn t C u hnh electron Bn knh nguyn t (nm) N ng l ng ion ha, kJ/mol c i m c a cc nguyn t kim lo i ki m Li Na c trnh by b ng sau: K Rb Cs 2. C u hnh electron 4. Cng th c oxit cao nh t 6. Cng th c h p ch t v i hi ro

[He]2s 1 [Ne]3s1 [Ar]4s1 [Kr]5s1 [Xe]6s1 0,155 I1 520 I2 7295 0,189 496 4565 0,236 419 3069 0,248 403 2644 0,268 376 2258 ng ion ha

1. Gi i thch s bi n i n ng l ng ion ha th nh t? T i sao n ng l th hai l n h n r t nhi u so v i n ng l ng ion ha th nh t? c th t o ra s oxi ha cao h n hay khng ?

2. T i sao trong cc h p ch t, s oxi ha c a cc kim lo i ki m lun l +1, chng 2.21 T ng s h t proton, n tron, electron trong hai nguyn t kim lo i A v B l 142, trong t ng s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 42. S h t mang i n c a nguyn t B nhi u h n c a nguyn t A l 12.

35

a. Xc nh 2 kim lo i A v B. Cho bi t s hi u nguyn t c a m t s nguyn t : Na (Z = 11), Mg (Z= 12), Al (Z =13), K (Z = 19), Ca (Z = 20), Fe (Z = 26), Cu (Z = 29), Zn (Z = 30). b. Vi t ph ng trnh ph n ng i u ch A t mu i cacbonat c a A v i u ch B (Trch lit kh hi ro ( o a. Hy xc 25 C v 1 atm). ng 2,5lit dung d ch HCl 0,06M thu c dung
o

t m t oxit c a B. thi H - C kh i B, n m 2003) c, thu c 6,11 2.22 Cho 10 gam kim lo i M (thu c nhm IIA) tc d ng v i n nh tn c a kim lo i M dng.

b. Cho 4 gam kim lo i M vo c c d ch B.

Tnh n ng mol/l cc ch t trong c c sau ph n ng. Coi th tch dung d ch trong c c v n l 2,5 l. 2.23 M t h p ch t c cng th c XY2 trong X chi m 50% v kh i l h t nhn c a X v Y t XY2 l 32. a. Vi t c u hnh electron c a X v Y. b. Xc nh v tr c a X v Y trong b ng tu n hon. 2.24 Cho bi t c u hnh electron l p ngoi cng c a nguyn t cc nguyn t (thu c chu k 3) A, M, X l n l t l ns1, ns2np1, ns2np5. 1. Xc nh v tr c a A, M, X trong b ng tu n hon v cho bi t tn c a chng. 2. Hon thnh cc ph A(OH)m + MXy A1 q + A(OH)m A2 + HX + H2O A1 q + HX ng trnh ha h c theo s sau: ng. Trong u c s proton b ng s n tron. T ng s proton trong phn

p A1 q + ... p A2 (tan) + ...

p A1 q + ...
p A3 (tan) + ...
cu 1.

Trong M, A, X l cc nguyn t tm th y ph n b ng nhau:

2.25 C 5,56 gam h n h p A g m Fe v kim lo i M (ha tr n). Chia A lm hai

36

Ph n 1: Ha tan h t trong dung d ch HCl Ph n 2: Ha tan h t trong dung d ch H2SO4 Vi t cc ph ng trnh ph n ng v xc 2.26 R l kim lo i ha tr II.

c 1,568 lit kh H2. c nng thu c 2,016 lit kh SO2. ktc. H2SO4 ch nh tn kim lo i M. Cc kh o

em ha tan 2 gam oxit c a kim lo i ny vo 48 gam c dung d ch A trong n ng nh R. Bi t RSO4 l mu i tan. thu c

dung d ch H2SO4 6,125% long thu cn 0,98%. 1. Vi t ph ng trnh ha h c v xc

2. Tnh th tch dung d ch NaOH 8% (d =1,05 g/ml) c n cho vo A l ng k t t a l n nh t. long, v a th thu

2.27 M l kim lo i ha tr II. Ha tan m gam M vo 200 gam dung d ch H2SO4 c dung d ch A v 0,672 lit kh ( 54,60C v 2 atm). Chia n kh i A thnh 2 ph n b ng nhau: Ph n 1: cho tc d ng v i dung d ch NaOH d , l c k t t a em nung l ng khng i thu c 1 gam ch t r n. Xc nh kim lo i M v tnh n ng % dung d ch axit dng. c d ng MSO4.nH2O. Ph n 2: lm bay h i n c thu c 6,15 gam mu i ng m n Xc nh cng th c mu i ng m n c.

2.28 Ha tan 16,2 gam kim lo i M (nhm IIIA) vo 5 lit dung d ch HNO3 0,5M (d = 1,25 g/ml). Sau khi k t thc ph n ng thu c 5,6 lit h n h p kh NO v N2 ( ktc). T kh i c a h n h p kh ny so v i hi ro l 14,4. 1. Xc nh kim lo i R. % c a dung d ch HNO3 trong dung d ch sau ph n ng. C: 2/7 D: 2/8/7 E: 2 2. Tnh n ng A: 2/2 1. Xc

2.29 C u t o cc l p electron c a nguyn t cc nguyn t A, B, C, D, E nh sau: B: 2/8/8/2 nh v tr c a cc nguyn t trong b ng tu n hon. ng nh t? Gi i thch?

2. Nguyn t no c tnh kim lo i m nh nh t? Phi kim m nh nh t? Nguyn t no km ho t 2.30 Ha tan h t 46 gam h n h p g m Ba v hai kim lo i ki m A, B thu c hai chu k k ti p vo n c, thu c dung d ch D v 11,2 lit kh o ktc.

37

N u thm 0,18 mol Na2SO4 vo dung d ch D th dung d ch sau ph n ng v n ch a k t t a h t bari. N u thm 0,21 mol Na2SO 4 vo dung d ch D th dung d ch sau ph n ng cn d Na2SO4. Xc nh tn hai kim lo i ki m. LUY N Cho: Ba = 137, Li =7, Na = 23, K =39, Rb = 85, Cs = 133. C. BI T P T 2.31 Hai nguyn t A, B ng k ti p nhau trong cng m t chu k trong b ng tu n hon, c t ng i n tch h t nhn l 25. 1. Xc nh v tr c a A, B trong b ng tu n hon. 2. So snh tnh ch t ha h c c a A v B; tnh baz c a oxit t o thnh t A v B. 2.32 Hy gi i thch t i sao: 1. Trong m t chu k, m i n t ng d n theo chi u t tri sang ph i; cn trong m t nhm, m i n gi m d n theo chi u t trn xu ng d i. 2. Trong m t chu k, n ng l trong m t nhm, n ng l ng ion ha t ng d n theo chi u t tri sang ph i; cn ng ion ha gi m d n theo chi u t trn xu ng d i.

3. Trong m t chu k, tnh phi kim t ng d n, tnh kim lo i gi m d n theo chi u t ng c a i n tch h t nhn. 2.33 Cho bi t bn knh nguyn t Nguyn t r () Nguyn t r () Na 1,86 Li 1,52 Mg 1,60 Na 1,86 cc nguyn t sau (tnh theo , 1 = 10-10 m). Al 1,43 K 2,31 Si 1,17 Rb 2,44 P 1,10 Cs 2,62 S 1,04 Cl 0,99

Nh n xt s thay i bn knh c a cc nguyn t trn c tun theo quy lu t no hay khng? N u c, hy gi i thch t i sao? 2.34 X l nguyn t thu c chu k 3, X t o v i hi ro m t h p ch t kh c cng th c H2X, trong X c s oxi ha th p nh t. 1. Xc nh v tr c a X trong b ng tu n hon.

38

2. Vi t ph ng trnh ph n ng khi l n l d ch FeCl3, dung d ch CuSO4. 2.35 R l m t nguyn t phi kim. T ng 1. Xc nh R

t cho H2X tc d ng v i n

c Cl2, dung

i s s oxi ha d

ng cao nh t v i 2 l n s

oxi ha m th p nh t c a R l +2. T ng s proton v n tron c a R nh h n 34. 2. X l h p ch t kh c a R v i hi ro, Y l oxit c a R c ch a 50% oxi v kh i l ng. Xc nh cng th c phn t c a X v Y. 2.36 M t dung d ch n c c ch a 35 gam m t h n h p mu i cacbonat c a hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p. Thm t t v khu y u dung d ch HCl 0,5M vo dung d ch trn. Khi ph n ng xong, thu c 2,24 lit kh CO2 ktc v m t dung d ch A. Thm m t l ng n c vi trong d vo dung d ch A, thu c 20 gam k t t a. 1. Xc nh cc kim lo i ki m. ng c a m i mu i trong h n h p u. 2. Tnh kh i l

2.37 A v B l hai kim lo i thu c nhm IIA. Ha tan hon ton 15,05 gam h n h p X g m hai mu i clorua c a A v B vo n c thu c 100 gam dung d ch Y. k t t a h t ion Cl c trong 40 gam dung d ch Y b ng dung d ch AgNO3 th thu c 17,22 gam k t t a. Hy xc nguyn t c a chng l 3:5. nh cc kim lo i A v B, bi t t s kh i l ng

2.38 H n h p A g m hai mu i cacbonat c a hai kim lo i k ti p nhau trong nhm IIA. Ha tan hon ton 3,6 gam h n h p A trong dung d ch HCl thu c kh B, cho ton b l ng kh B h p th h t b i 3 lit dung d ch Ca(OH)2 0,015M, thu c 4 gam k t t a. Xc nh hai mu i cacbonat v tnh kh i l ng c a m i mu i trong h n h p A. 2.39 kh hon ton 8 gam oxit c a m t kim lo i thnh kim lo i c n dng 3,36 lit H2. Ha tan h t l ng kim lo i thu c vo dung d ch HCl long th y thot ra 2,24 lit kh H2. Xc nh cng th c c a oxit. Bi t cc kh o ktc. ng ion ha c a cc 2.40 B ng d i y cho bi t bn knh nguyn t , n ng l

nguyn t nguyn t chu k 3

39

Nguyn t r (nm) I1 (kJ/mol)

Na 0,186 497

Mg 0,160 738

Al 0,143 578

Si 0,117 786

P 0,110 1012

S 0,104 1000

Cl 0,099 1251

1. D a vo cc d ki n trn hy cho nh n xt v s bi n i n ng l ng ion ha I1 c a cc nguyn t trong chu k . 2. Cho bi t s bi n Na2O - MgO - Al2O3 - SiO2 - P2O5 - SO3 - Cl2O7

i bn knh v s bi n

i tnh ch t axit - baz trong dy oxit v hi roxit d i y:

NaOH - Mg(OH)2 - Al(OH)3 - H2SiO3 - H3PO4 - H2SO4 - HClO4. D. BI T P TR C NGHI M 2.41 Dy nguyn t no sau A. I, Br, Cl, P C. Na, Mg, Al, Si y c x p theo chi u bn knh nguyn t t ng ? B. C, N, O, F D. O, S, Se, Te. i

2.42 Tnh ch t kim lo i c a cc nguyn t trong dy Mg Ca Sr - Ba bi n theo chi u : A. T ng C. Khng thay chi u : A. T ng C. Khng thay A. T ng C. Khng thay i i B. gi m D. V a gi m v a t ng. t l: B. gi m D. V a gi m v a t ng. Na, Mg, Al, K. i B. gi m D. V a gi m v a t ng

2.43 Tnh ch t phi kim c a cc nguyn t trong dy N- P-As-Sb-Bi bi n

i theo

2.44 Tnh ch t baz c a hi roxit c a nhm IA theo chi u t ng c a s th

2.45 Cho cc hnh v sau, m i hnh c u l 1 trong cc nguyn t

40

a, b, c, d t

ng ng theo th t s l: B. K, Na, Mg, Al D. K, Al, Mg, Na

A. Na, Mg, Al, K C. Al, Mg, Na, K v d i y:

2.46 Cho cc nguyn t a, b, c, d thu c nhm IA c bn knh trung bnh nh hnh

a N ng l

b A.a < b < c < d C.a < c < b < d

d B.d < c < b < a D.d < b < c < a

ng ion ha I1 t ng d n theo th t :

2.47 Cho nguyn t c a nguyn t X c c u t o nh sau: V tr c a nguyn t X trong b ng tu n hon l: A. s 7, chu k 2, nhm VIIA. B. s 7, chu k 2, nhm VA C. s 5, chu k 2, nhm VA D. s 5, chu k 7, nhm VIIA. 2.48 Cho ion n nguyn t X c i n tch 2+ c c u t o nh sau: Cho bi t v tr c a X trong b ng tu n hon. A. s 10, chu k 2, nhm VIIIA. B. s 12, chu k 3, nhm VIIIA. C. s 12, chu k 3, nhm IIA. D. s 10, chu k 2, nhm IIA. 2.49 Cho c u hnh c a nguyn t X sau, cho bi t k t lu n no ng?

1s2 A. X

2s2

2p6

3s2

s 12, chu k 3, nhm IIIA trong b ng tu n hon.

41

B. X C. X D. X

s 12, chu k 3, nhm IIIB trong b ng tu n hon. s 12, chu k 2, nhm IIA trong b ng tu n hon. s 12, chu k 3, nhm IIA trong b ng tu n hon. u c c u hnh electron phn l p t l B. 10, 11 v 8 D. 1, 11 v 16 nh chu k, s hi u
6

2.50 Nguyn t nguyn t X, cc ion Y+ v Z2A. 18, 19 v 16 C. 18, 19 v 8

ngoi cng l 3p . S th t c a X, Y, Z trong b ng tu n hon l n l

2.51 T ng s h t c b n (p, n, e) trong nguyn t nguyn t X l 46, bi t s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 14. Xc nguyn t c a X trong b ng tu n hon. A. Chu k 2, 7 C. Chu k 3 16 vo n c thu B. Chu k 3, 15 D. Chu k 3 17

2.52 Ha tan hon ton 3,1g h n h p hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p c 1,12 lt hi ro ( ktc). Hai kim lo i ki m cho l B. Na v K D. Rb v Cs A. Li v Na C. K v Rb

2.53 Cho 0,64 g h n h p g m kim lo i M v oxit c a n MO, c s mol b ng nhau, tc d ng h t v i H2SO 4 long. Th tch kh H2( ktc) thu c l 0,224 lit. Cho bi t M thu c nhm IIA. Xc A. Mg B. Ca nh M l nguyn t no sau y ? C. Sr D. Ba

2.54 Hai kim lo i X v Y ng k ti p nhau trong m t chu k c t ng s proton trong hai h t nhn nguyn t l 25. S electron l p ngoi cng c a X v Y l n l t l : A. 1 v 2 B. 2 v 3 C. 1 v 3 D. 3 v 4 2.55 Ion M2+ c c u t o l p v electron ngoi cng l 2s2 2p6. C u hnh electron c a M v v tr c a n trong b ng tu n hon l A. 1s22s22p4 , 8 chu k 2, nhm VIA. B. 1s22s22p63s2 , 12 chu k 3, nhm IIA. C. 1s22s22p63s 3p , 12 chu k 3, nhm IIA.

42

D. 1s22s22p63s23p , 13 chu k 3, nhm IIIA. E. P N V H 2.41. 2.46. 2.51. D A B 2.42. 2.47. 2.52. NG D N GI I BI T P A B B 2.43. 2.48. 2.53. B A A 2.44. 2.49. 2.54. A D B 2.45. 2.50. 2.55. B A A

2.1 Tr l i 1. S th t 20, chu k 4, nhm IIA. 2. S th t 25, chu k 4, nhm VIIB. 2.2 Tr l i 1. T ng s electron c a nguyn t M l 26. S th t 26, chu k 4, nhm VIIIB. M l Fe. 2. - Fe chy trong kh clo: 2Fe + 3Cl 2 t p 2FeCl3 Ha tan s n ph m thu c vo n c thu c dung d ch. L y vi ml dung d ch cho tc d ng v i dung d ch AgNO3, c k t t a tr ng ch ng t c g c clorua: FeCl 3 + 3AgNO3 p Fe(NO 3)3 + 3AgCl q L p l i th nghi m v i dung d ch NaOH, c k t t a nu Fe(III): FeCl3 + 3NaOH p Fe(OH)3 q + 3NaCl - Nung h n h p b t Fe v b t S: Fe + S t p FeS Cho B vo dung d ch H2SO4 long, c kh mi tr ng th i bay ra ch ng t c g c sunfua: FeS + H2SO 4 p FeSO4 + H2S o (tr ng th i) Nh dung d ch NaOH vo dung d ch thu 2.3 Tr l i 1. C u hnh electron c a nguyn t Tnh ch t l: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p 6 4s1 c tr ng c a M l tnh kim lo i. c, c k t t a tr ng xanh ch ng t c Fe(II): FeSO4 + 2NaOH p Na2SO4 + Fe(OH)2 q (tr ng xanh)
0

ch ng t c

43

2. Nguyn t baz . 2.4 Gi i

n m

nhm IA nn cng th c oxit l M2O. y l m t oxit

1. C u hnh electron c a nguyn t R l: 1s2 2s2 2p 6 3s 2 3p6 4s2 2. Nguyn t A n m Cc ph s 20, chu k 4, nhm IIA trong b ng tu n hon. 3. R ha tr II (R thu c nhm IIA). ng trnh ha h c: R + 2H2O p R(OH)2 + H2o RO + H2O p R(OH)2 RCO3 + 2HCl p RCl2 + CO2o + H2O R(OH)2 + Na2CO3 p RCO3 + 2NaOH 2.5 Gi i 1. Trong h p ch t MAx, M chi m 46,67% v kh i l ng nn:

np 7 M 46,67 . Thay n - p = 4 v n = p ta c: ! m ! , , xA 53,33 x(n  p ) 8 2p  4 7 hay: 4(2p + 4) = 7xp. ! 8 2xp ,

T ng s proton trong MAx l 58 nn: p + xp = 58. T y tm c: p = 26 v xp = 32. chu k 3 nn 15 e p e 17. V y x = 2 v p = 16 th a mn. ng trnh ph n ng:
0

Do A l phi kim

V y M l Fe v M l S. 2. Hon thnh cc ph

a. 4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o b. FeS2 + 18HNO3 t p Fe(NO3)3 + 2H 2SO4 + 15NO2o + 7H2O 2.6 Gi i 1. G i s mol cc ch t trong h n h p M + 2HCl p MCl2 + H2 o u: M = a mol; MCO3 = b mol. (1)
0

44

(mol): a

a (2)

MCO3 + 2HCl p MCl2 + CO2 o + H2O (mol): b S mol H2 = b

4,48 = 0,2 nn: a + b = 0,2 22,4 2a  44b ! 23 hay 2a + 44b = 4,6 ab
c: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol; M = 24 (Mg).

(3) (4) (5)

MA = 11,5 v 2 = 23 nn

Theo bi: Ma + (M + 60)b = 10,8 T (3), (4), (5) ta tm 2. % VH 2 = 50%; % VCO 2 = 50%. 2.7 Gi i 1. Phn m c n ng l ng c a nguyn t X v Y l n l t l: t l: 1s22s22p63s23p1 v 1s22s22p63s23p64s23d6. C u hnh electron c a nguyn t X v Y l n l 1s22s22p63s23p1 v 1s22s22p63s23p63d64s2. D a vo b ng tu n hon ta tm Ta c: 27a + 56b = 8,3 2Al + 6HCl p 2AlCl3 + 3H2 o (mol): a 3a 1,5a Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): b Kh i l 2b b c X l Al v Y l Fe. 2. G i s mol cc ch t trong h n h p: Al = a mol; Fe = b mol.

(1) (2)

(3)

ng dung d ch sau ph n ng t ng thm 7,8 gam nn: 8,3 - m H 2 = 7,8. (4)

V y: m H 2 = 0,5 gam p n H 2 = 0,25 mol m 1,5a + b = 0,25 T (1) v (4) ta tm c: a = 0,1 mol; b = 0,1 mol.

mAl = 27 v 0,1 = 2,7 (gam); mFe = 56 v 0,1 = 5,6 (gam); VHCl =

3a  2b = 1 (lit). 0,5 45

2.8 Gi i G i s mol oxit MO = x mol. MO + H2SO4 p MSO4 + H2O (mol): x x x Ta c: (M + 16)x = a Kh i l Kh i l ng dung d ch axit H2SO4 ban u=

98.x.100 = 560x (gam). 17,5

ng dung d ch sau ph n ng = a + 560x = (M + 16)x + 560x.

Theo bi: C% (MSO4) = 20% nn: T y tm

(M  96)x 20 . ! (M  16)x  560x 100

c M = 24 (magie). Oxit kim lo i c n tm l MgO.

2.9 Gi i 1. G i cng th c chung c a hai kim lo i l M = a mol. M + 2HCl p MCl2 + H2 o (mol): a 2a a S mol H2 = 0,15 mol nn a = 0,15 mol. Ta c: Ma = 4,4 p M = 29,33. A v B l 2 kim lo i n m Ca. 2 chu k lin ti p thu c nhm IIA nn A l Mg v B l

2. Th tch dung d ch HCl c n dng =

0,3 = 0,3 (lit) = 300 (ml). 1

Th tch dung d ch HCl dng = 300 + 25%.300 = 375 (ml). 2.10 Gi i a. G i cng th c chung c a kim lo i l R = a mol.

2R + 2H2O p 2ROH + H2 o (mol): a a a 0,5a ROH + HCl p RCl + H2O

46

(mol): a

S mol HCl = 0,03 mol nn a = 0,03 mol. Ta c: Ra = 0,85 p R = 28,33. V y hai kim lo i l Na v K. G i s mol Na = b mol v K = c mol. Ta c: b + c = 0,03 v 23b + 39c = 0,85. T y tm c b = 0,02 (mol); c = 0,01 (mol). b. Dung d ch A g m NaOH = 0,02 mol v KOH = 0,01 mol. Kh i l ng dung d ch A = 49,18 + 0,85 - 0,015 v 2 = 50 (gam).

C% (NaOH) = C% (KOH) = 2.11 Gi i

0,02 v 40 .100% = 1,6% 50 0,01 v 56 .100% = 1,12%. 50

a. G i ha tr cao nh t c a R trong oxit l m, ha tr trong h p ch t v i hi ro l n. Ta c: m + n = 8. Theo bi: m = 3n. T y tm c m =6; n = 2.

b. Cng th c h p ch t R v i hi ro l H2R. Theo bi:

m R 16 nn R = 32. ! mH 1

G i t ng s h t proton, n tron c a R l P, N. Ta c P + N = 32. Ta c: P e N e 1,5P m P e 32 - P e 1,5P m 12,8 e P e 16. M t khc, R thu c nhm VI (ha tr cao nh t trong oxit b ng VI) nn d a vo c u hnh electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta th y P = 16 th a mn. V y k hi u c a nguyn t R l: 2.12 Gi i a. R n m chu k 3 nn l p electron ngoi cng l l p th 3. M t khc, R thu c phn nhm chnh nhm VA nn nguyn t R c 5 electron l p ngoi cng. V y c u hnh l p electron ngoi cng c a R l 3s23p3. C u hnh electron c a R l 1s22s22p63s 23p3.
32 16

R.

47

b. R thu c nhm V nn ha tr cao nh t c a R trong oxit l V. Cng th c oxit l R2O5. Theo bi: %R = 43,66% nn

2R 43,66 ! p R = 31 (photpho). 5 v 16 56,34

T ng s h t electron = t ng s h t proton = 15 (d a vo c u hnh electron). T ng s h t n tron = 31 -15 = 16. 2.13 Gi i A v B l hai nguyn t cng m t phn nhm v thu c hai chu k lin ti p nv trong b ng tu n hon nn s th t c a chng h n km nhau 8 ho c 18 ( ng b ng s nguyn t trong m t chu k ).

Theo bi ra, t ng s proton trong hai h t nhn nguyn t c a A v B b ng 32 nn ZA + ZB = 32. Tr ng h p 1: ZB - ZA = 8. Ta tm C u hnh electron: A : 1s 22s22p63s2 (chu k 3, nhm IIA). v B: 1s 22s22p63s23p64s2 (chu k 4, nhm IIA). Ion A2+: 1s 22s22p6 v B2+: 1s22s22p63s23p6. Tr ng h p 2: ZB - ZA = 18. Ta tm C u hnh electron: A : 1s 22s22p3 (chu k 2, nhm VA). v B: 1s 22s22p63s23p63d54s2 (chu k 4, nhm VIIB). Tr ng h p ny A, B khng cng nhm nn khng th a mn. 1. Hai nguyn t A v B Theo bi: Z A + ZB = 23. V: Z A + ZB = 23 v B thu c nhm V, cn A thu c nhm IV ho c nhm VI nn A, B thu c cc chu k nh (chu k 2 v chu k 3). hai nhm A lin ti p trong b ng tu n hon, B 2.14 Gi i thu c nhm VA, do A thu c nhm IVA ho c nhm VIA. c Z A = 7; ZB = 25. c ZA = 12; Z B = 20.

48

M t khc, A v B khng th cng chu k v hai nguyn t thu c hai nhm A k ti p trong m t chu k h n km nhau 1 proton, ngh a l s 11 v 12 (t ng s proton b ng 23), khng thu c cc nhm IV v V hay V v VI. Tr ng h p 1: B thu c chu k 2. Theo bi, B nhm VA nn ZB = 7 (nit ). tr ng thi n V y Z A = 23 - 7 = 16 (l u hu nh). Tr ng h p ny th a mn v ch t nit khng ph n ng v i l u hu nh. Tr thi ng h p 2: B thu c chu k 3. Theo bi, B (phopho). V y Z A = 23 - 15 = 8 (oxi). Tr n ch t oxi ph n ng v i phopho. C u hnh electron c a A v B l: A: 1s22s22p63s23p4 v B: 1s22s22p3 2. i u ch HNO3 t N2 v H2SO4 t S. i u ch HNO3: N2 p NH3 p NO p NO2 p HNO 3
450 C, Fe
0

nhm VA nn ZB = 15 tr ng

ng h p ny khng th a mn v

N2 + 3H2

2NH3

4NH3 + 5O2 850 Pt p 4NOo + 6H2O C, 2NO + O2 p 2NO2 4NO2 + O2 + 2H2O p 4HNO3

i u ch H2SO 4: S p SO2 p SO3 p H2SO 4 S + O2 t p SO2 2SO2 + O2 2.15 Gi i 1. G i s h t proton c a A l P v c a B l P, ta c: P + 3P = 42 - 2. Ta th y 3P < P + 3P = 40 nn P <
450 C, V2O5
o 0

2SO3

SO 3 + H2O p H2SO 4

40 = 13,3. 3 49

Do B t o c anion nn B l phi kim. M t khc P < 13,3 nn B ch c th l nit , oxi hay flo.
2 N u B l nit (P = 7) p P = 19 (K). Anion l KN 3  : lo i

N u B l oxi (P = 8) p P = 16 (S). Anion l SO 2  : th a mn 3 N u B l flo (P = 9) p P = 13 (Al). Anion l AlF32  : lo i V y A l l u hu nh, B l oxi. 2. O (P = 8) : 1s22s22p4 ( s 8, chu k 2, nhm VIA) S (P = 16) : 1s22s22p63s23p4 ( s 16, chu k 3, nhm VIA) 2.16 Gi i 1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t R l P, N, E. Trong P = E. Theo bi: P + N + E = 28 m 2P + N = 28 m N = 28 - 2P. M t khc, P e N e 1,5P m P e 28 - 2P e 1,5P m 8 e P e 9,3 V y P = 8 ho c 9. Do nguyn t R thu c nhm VIIA nn nguyn t nguyn t R c 7 electron
2 2

l p ngoi cng.
4

P = 8: 1s 2s 2p : lo i P = 9: 1s22s22p5: th a mn. V y P = E = 9; N = 10. 1. S kh i A= N + P = 19. 2. K hi u nguyn t : Nguyn t 2.17 Gi i G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t M l P, N, E v c a nguyn t X l P, N, E. Ta c P = E v P = E. Theo bi ta l p c cc s ph thu c sau: (1) (2) (3) 2(P + N + E) + P + N + E = 140 m 4P + 2P + 2N + N = 140 2(P + E) + P + E - 2N - N = 44 m 4P + 2P - 2N - N = 44 P + N - P - N = 23 m P + N - P - N = 23
19 9

cho l flo.

50

(P + N + E - 1) - (P + N + E + 2) = 31 m 2P + N - 2P - N = 34 T (1) v (2) ta c: 2P + P = 46 v 2N + N = 48. T (3), (4) ta c: P - P = 11 v N - N = 12. Gi i ra ta c P = 19 (K); N = 20 ; P = 8 (O); N = 8. V y X l K2O. C u hnh electron: K (P = 19): 1s22s22p63s23p64s1 (chu k 4, nhm IA). O (P = 8): 1s 22s22p4 (chu k 2, nhm VIA) 2.18 Tr l i 1. Vi t t Z. c c u hnh electron v s electron

(4)

l p v nguyn t b ng s th

2. Khng bi t s kh i v ch bi t s proton b ng Z, nh ng khng bi t s n tron. 3. Khng vi t nguyn t . 4. T c u hnh electron ta bi t 5. T c u hnh electron ta bi t cao nh t trong oxit. 2.19 Tr l i 1. Bi t c tnh ch t c b n d a vo s electron l p ngoi cng. 2. Bi t c c u hnh electron v t c u hnh l p electron l p ngoi cng, chng ta c th hon ch nh ti p c u hnh electron cc l p bn trong. 3. D a vo c u hnh electron chng ta bi t c v tr trong b ng tu n hon. 4. Ta l p c cng th c oxit cao nh t v ha tr c a cao nh t c a nguyn t b ng s th t nhm v b ng s electron l p ngoi cng. 5. Khng vi t nguyn t . 6. Ta l p c cng th c h p ch t v i hi ro v ha tr c a nguyn t trong h p ch t v i hi ro = 8 - ha tr cao nh t trong oxit. c k hi u nguyn t v khng bi t s kh i v k hi u c tnh ch t c b n. c s th t nhm, v chnh l ha tr c k hi u nguyn t v khng bi t s kh i v k hi u

6. Ha tr trong h p ch t v i hi ro = 8 - ha tr cao nh t trong oxit.

51

2.20 Gi i 1. N ng l ng ion ha th nh t gi m d n do bn knh nguyn t t ng d n, l c ht c a h t nhn v i electron ha tr gi m d n. N ng l ng ion ha th hai ng v i qu trnh: M+ (kh) - 1e p M2+ (kh). ng nn ng r t V ion M+ c c u hnh b n v ng c a kh hi m v mang m t i n tch d vi c b t i m t electron kh kh n h n nhi u, i h i c n cung c p n ng l l n. 2. D a vo c u hnh electron ta th y, trong cc ph n ng ha h c cc kim lo i ki m c khuynh h ng nh ng 1 electron l p ngoi cng t c c u hnh b n v ng c a kh hi m. M t khc, cc kim lo i ki m l cc nguyn t c nh t nn chng lun c s oxi ha +1 trong cc h p ch t. nh Cc kim lo i ki m khng th t o c h p ch t c s oxi ha l n h n +1 v s ng ti p cc electron th hai, th ba, i h i n ng l ng r t l n. m i n b

2.21 Gi i a. G i t ng s h t proton, n tron v electron c a nguyn t A l: PA, NA, E A v B l PB, N B, EB. Ta c P A = EA v PB = EB. Theo bi: T ng s cc lo i h t proton, n tron v electron c a hai nguyn t A v B l 142 nn: PA + NA + EA + PB + NB + EB = 142

m 2PA + 2P B + NA + NB = 142
PA + EA + PB + EB - NA - NB = 42 m 2PA + 2PB - NA - NB = 42 PB + EB - PA - EA = 12 m 2PB - 2PA = 12 m PB - PA = 6 T (1), (2), (3) ta c: P A = 20 (Ca) v PB = 26 (Fe) b. i u ch Ca t CaCO3 v Fe t Fe2O3. i u ch Ca: CaCO3 + 2HCl p CaCl2 + CO2 o + H2O

(1)

T ng s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 42 nn: (2)

S h t mang i n c a nguyn t B nhi u h n c a nguyn t A l 12 nn: (3)

CaCl 2 dpnc p Ca  Cl 2 o

52

i u ch Fe: Fe2O3 + 3CO t p 2Fe + 3CO2o 2.22 Gi i a. G i s mol kim lo i M l a mol. M + 2H2O p M(OH)2 + H2 o (mol): a S mol kh H2 = a

PV 1 v 6,11 = 0,25 (mol) nn: a = 0,25 ! RT 0,082 v (273  25)

Ta c: Ma = 10 p M = 40 (Ca). b. S mol Ca = 0,1 mol. Cc ph Ca (mol): 0,075 Ca (mol): 0,025 + ng trnh ph n ng:

2HCl p CaCl2 + H2 o 0,15 0,075

+ 2H2O p Ca(OH)2 + H2 o 0,025

Dung d ch B g m: CaCl2 = 0,075 mol v Ca(OH)2 = 0,025 mol. CM

CaCl 2

! 0,03M ; CM Ca(OH) 2 ! 0,01M

2.23 Gi i a. G i s h t prroton, n tron, electron c a nguyn t X l P, N, E v c a Y l P, N, E. Theo bi: P = N = E v P = N = E. Trong h p ch t XY2, X chi m 50% v kh i l ng nn:

MX PN 50 ! 1 m P = 2P. m ! 2M Y 50 2(P '  N ' )

T ng s proton trong phn t XY2 l 32 nn P + 2P = 32. T y tm c: P = 16 (S) v P = 8 (O). H p ch t c n tm l SO2. s 16, chu k 3, nhm VIA. C u hnh electron c a S: 1s22s22p63s23p4 v c a O: 1s22s22p4 b. L u hu nh Oxi s 8, chu k 2, nhm VIA.

53

2.24 Gi i 1. A, M, X thu c chu k 3 nn n = 3. C u hnh electron, v tr v tn nguyn t : A: 1s22s22p63s1 ( s 11, nhm IA), A l kim lo i Na. M: 1s 22s22p63s23p1 ( s 13, nhm IIIA), M l kim lo i Al. X: 1s22s22p63s23p5 ( s 17, nhm VIIA), X l phi kim Cl. 2. Cc ph ng trnh ph n ng:

3NaOH + AlCl3 p Al(OH)3 q + 3NaCl Al(OH)3 q + NaOH p NaAlO2 + 2H2O NaAlO2 + HCl + H2O p Al(OH)3 q + NaCl 2.25 Gi i G i s mol trong m i ph n: Fe = x mol; M = y mol. Ph n 1: Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): x x 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): Ph n 2: 2Fe + 6H2SO4 ( (mol): x 2M + 2nH2SO4 ( (mol): y
0

0,5ny

S mol H2 = 0,07 nn x + 0,5ny = 0,07.

0

c)

t p Fe2(SO 4)3 + 3SO2 o + 6H2O

1,5x

c)

t p M2(SO 4)n + nSO2 o + 2nH2O

0,5nx

S mol SO2 = 0,09 nn 1,5x + 0,5ny = 0,09. V y x = 0,04 v ny = 0,06. M t khc: 56x + My = 2,78 nn My = 0,54. V y Ta l p b ng sau:

M My ! ! 9 hay M = 9n. n ny

54

n M V y M l Al. 2.26 Gi i:

1 9 (lo i)

2 18 (lo i)

3 27 (nh n)

1. G i s mol oxit RO = a mol. RO + H2SO 4 p RSO 4 + H2O (mol): a a a

S mol axit H2SO4 d =

48 v 6,125 - a = 0,03 - a. 98.100 m (0,03  a).98 0,98 = 2  48 100

C% (H2SO4) sau ph n ng = 0,98%

m a = 0,025 (mol).
Ta c: (M + 16)a = 2 p M = 64 (Cu). 2. Dung d ch A g m: CuSO4 = 0,025 mol; H2SO4 = 0,005 mol. H2SO4 + 2NaOH p Na2SO4 + 2H2O (mol): 0,005 0,01

CuSO4 + 2NaOH p Cu(OH)2 q + Na2SO4 (mol): 0,025 Kh i l 0,05

ng dung d ch NaOH c n dng =

0,06 v 40 .100 = 30 (gam). 8

Th tch dung d ch NaOH c n dng = 2.27 Gi i 1. G i s mol M = a mol.

30 = 28,57 (ml) 1,05

M + H2SO4 p RSO4 + H2 o (mol): a a a S mol H2 = 0,05 mol nn a = 0,05 mol.

55

Ph n 1: RSO4 + 2NaOH p R(OH)2 + Na2SO4 (mol): 0,025

0

0,025

R(OH)2 t p RO + H2O (mol): 0,025 0,025 mRO = 1 gam m (R + 16).0,025 = 1 m R = 24 (Mg). C% (H2SO4) =

0,05 v 98 v 100% = 2,45%. 200

c l MgSO4.7H2O.

Ph n 2: MgSO4.nH2O = 0,025 mol. Ta c: (120 + 18n).0,025 = 6,15 m n = 7. V y cng th c mu i ng m n 2.28 Gi i 1. M thu c nhm IIIA nn M c ha tr III. M + 4HNO3 p M(NO3)3 + NO o + 2H2O (mol): a 4a a a (2) 10M + 36HNO3 p 10M(NO3)3 + 3N2 o + 18H2O (mol): 10b 36b 10b 3b (3) Ta c: a + 3b = 0,25. MA = 14,4 v 2 = 28,8 m (1)

30a  28 v 3b ! 28,8 m 30a + 84b = 7,2 a  3b

(4)

T (3), (4) ta c: a = 0,1 mol; b = 0,05 mol. M(a + 10b) = 16,2 p M = 27 (Al). 2. S mol HNO3 d = 2,5 - 4a - 36b = 0,3 (mol). Kh i l Kh i l ng dung d ch HNO3 ban u = 5000 v 1,25 = 6250 (gam). ng dung d ch sau ph n ng = 6250 + 16,2 - 30a - 84b = 6259 (gam).

C% (HNO3 sau ph n ng) = 2.29 Gi i

0,3 v 63.100% = 0,30%. 6259

56

1. V tr cc nguyn t trong b ng tu n hon: A: s 4, chu k 2, nhm IIA. B: s 20, chu k 4, nhm IIA. C: s 9, chu k 2, nhm VIIA. D: s 17, chu k 3, nhm VIIA. E: s 2, chu k 1, nhm VIIIA. 2. B l kim lo i m nh nh t. Hai kim lo i A, B cng thu c nhm IIA, theo chi u t trn xu ng, tnh kim lo i t ng d n. C l phi kim m nh nh t. Hai phi kim C, D cng thu c nhm VIIA, theo chi u t trn xu ng, tnh phi kim gi m d n. E l nguyn t km ho t 2.30 Gi i G i k hi u chung c a hai kim lo i ki m l M. G i s mol trong 46 gam h n h p Cc ph ng trnh ph n ng: (1) u: M = a mol v Ba = b mol. ng nh t v l p v bo ha electron.

2M + 2H2O p 2MOH + H2 o (mol): a a 0,5a Ba + 2H2O p Ba(OH)2 + H2 o (mol): b b b S mol H2 = 0,5 mol nn: 0,5a + b = 0,5 m a + 2b = 1. Khi cho dung d ch thu c tc d ng v i dung d ch Na2SO4:

(2)

(3)

Ba(OH)2 + Na2SO4 p BaSO4 + 2NaOH

(4)

Khi thm 0,18 mol Na2SO 4, trong dung d ch cn d Ba(OH)2 nn b > 0,18. Khi thm 0,21 mol Na2SO 4, trong dung d ch cn d Na2SO 4 nn b < 0,21. M t khc: Ma + 137b = 46 K t h p (3), (5) ta c: b = (5)

46  M 137  2M

M t khc: 0,18 < b < 0,21 p 29,7 < M < 33,34.

57

Kh i l ng mol trung bnh c a 2 kim lo i ki m lin ti p l: 29,7 < M < 33,34. Hai kim lo i l Na (Na = 23) v K ( K = 39). 2.31 H ng d n: 1. Hai nguyn t A, B ng k ti p nhau trong cng m t chu k trong b ng tu n hon nn i n tch h t nhn h n km nhau 1 n v . Theo bi ra ta tm
2 2 6 2

c: ZA = 12 v ZB = 13.

A: 1s 2s 2p 3s : A thu c chu k 3, nhm IIA l Mg B: 1s22s22p63s23p1 : B thu c chu k 3, nhm IIIA. 2. A v B 2.32 H ng d n: u l kim lo i, tnh kim lo i c a A m nh h n B. Oxit BO c tnh baz y u h n oxit AO. 1. Trong m t chu k, theo chi u t tri sang ph i, i n tch h t nhn t ng d n v bn knh nguyn t gi m d n, i u lm t ng kh n ng ht electron c a nguyn t trong phn t , do m i n t ng d n. Trong m t nhm, theo chi u t trn xu ng d i, bn knh nguyn t t ng d n v chi m u th so v i s t ng i n tch h t nhn, i u lm gi m kh n ng ht electron c a nguyn t trong phn t , do m i n gi m d n. 2. Trong m t chu k, theo chi u t tri sang ph i, i n tch h t nhn t ng d n v bn knh nguyn t gi m d n, i u lm t ng l c ht c a h t nhn i v i cc electron ha tr , do n ng l ng ion ha t ng d n. Trong m t nhm, theo chi u t trn xu ng d i, bn knh nguyn t t ng d n v chi m u th so v i s t ng i n tch h t nhn, i u lm gi m l c ht c a h t nhn i v i cc electron ha tr , do n ng l ng ion ha gi m d n. 2.33 H ng d n: T Na n Cl, bn knh nguyn t gi m d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t chu k . l, trong m t chu k , khi i t tri sang ph i i n tch h t nhn t ng d n trong khi s l p electron v nguyn t khng i, do bn knh nguyn t gi m d n. T Li n Cs, bn knh nguyn t t ng d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t phn nhm. l, trong m t phn nhm, khi i t trn xu ng d i

58

s l p electron v nguyn t t ng ln v chi m u th h n so v i s t ng i n tch h t nhn, do bn knh nguyn t t ng d n. 2.34 H ng d n: 1. Theo bi ra, ha tr c a X trong h p ch t v i hi ro l II nn ha tr cao nh t trong oxit l VI. V y X thu c chu k 3, nhm VIA trong b ng tu n hon. X l S. 2. Cc ph ng trnh ph n ng: H2S + 4Cl2 + 4H2O p H2SO4 + 8HCl H2S + 2FeCl3 p 2FeCl2 + S q + 2HCl H2S + CuSO4 p CuS q + H2SO4 2.35 H ng d n: t l 1. G i s oxi ha d ng cao nh t v s oxi ha m th p nh t c a R l n l +m v -n. Ta c: m + n = 8. M t khc, theo bi ra: +m + 2(-n) = +2 m m - 2n = 2. T y tm c: m = 6 v n = 2. V y R l phi kim thu c nhm VI. c s oxi ha cao nh t l

S kh i c a R < 34 nn R l O hay S. Do oxi khng t o +6 nn R l l u hu nh. G i cng th c oxit Y l SOn. Do %S = 50% nn 2.36 H ng d n: M2CO3 + HCl p MHCO3 + MCl (mol): a a a

2. Trong h p ch t X, R c s oxi ha th p nh t nn X c cng th c l H2S.

32 50 = m n = 2. Cng th c c a Y l SO2. 16n 50

1. G i cng th c chung c a hai mu i l M 2CO3 = a mol.

MHCO3 + HCl p MCl + CO 2 o + H2O (mol): 0,1 0,1 0,1 0,1 Dung d ch A g m MCl = a + 0,1 mol v MHCO 3 = a - 0,1 mol.

59

MHCO3 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + MOH + H2O (mol): a - 0,1 a - 0,1 Theo bi: s mol CaCO3 = 0,2 mol nn a - 0,1 = 0,2 m a = 0,3. Ta c: (2M + 60).0,3 = 35 m M = 28,33. Do hai kim lo i ki m thu c hai chu k lin ti p nn l Na v K. 2. G i s mol Na2CO3 = b mol v K2CO 3 = c mol. Ta c b + c = 0,3 v 106b + 138c = 35. T m Na 2.37 H y tm
2 CO 3

c b = 0,2 mol; c = 0,1 mol.

! 21,2 gam; m K 2CO3 ! 13,8 gam.

ng d n:

1. G i cng th c chung c a hai mu i l MCl2 v s mol c trong 15,05 gam h n h p l a mol. MCl2 + 2AgNO3 p M(NO3)2 + 2AgCl q (mol):

40a 100

0,8a

S mol AgNO3 = 0,12 mol nn 0,8a = 0,12 m a = 0,15 mol. Ta c: (M + 71)a = 15,05 p M = 29,33. Nh v y, A c kh i l N u A l Be th MB = N u A l Mg th MB = 2.38 H ng d n: ng nguyn t nh h n 29,33, A c th l Be ho c Mg.

5v 9 = 15: lo i 3 5v 24 = 40: V y B l Ca. 3

1. G i cng th c chung c a hai mu i l MCO3 v s mol c trong 3,6 gam h n h p l a mol. MCO3 + 2HCl p MCl2 + CO2 o + H2O (mol): a a

60

Kh B l CO2 = a mol. Cho ton b l ng kh B h p th h t b i dung d ch ch a 0,045 mol Ca(OH)2, x y ra 2 tr ng h p: Tr ng h p 1: Ca(OH)2 d ( a < 0,045 mol) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + H2O (mol): a a a S mol CaCO3 = 0,04 mol p a = 0,04 (th a mn i u ki n a < 0,045 mol). Ta c: (M + 60).0,04 = 3,6 m M = 30. Hai kim lo i k ti p l Mg v Ca.

Tr

ng h p 2: Ca(OH)2 khng d ( a u 0,045 mol) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3 q + H2O

(mol): 0,04

0,04

0,04

2CO2 + Ca(OH)2 p Ca(HCO3)2 (mol): 0,01 0,005 S mol CO2 = 0,05 mol p a = 0,05 (th a mn i u ki n a u 0,045 mol). Ta c: (M + 60).0,05 = 3,6 m M = 12. Hai kim lo i k ti p l Be v Mg. 2.39 H ng d n:

G i cng th c oxit l MxOy , c s mol l a mol. MxOy + yH2 t p xM + yH2O (mol): a ay ax Ta c: a(Mx + 16y) = 8 v ay = 0,15. Nh v y M.a.x = 5,6. t n l ha tr c a kim lo i M (1 e n e3). 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax Ta c: 0,5n.a.x = 0,1 hay n.a.x = 0,2. L pt l : 0,5n.a.x
0

M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax 61

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe. L pt l :

x ax 2 ! ! . y ay 3
ng d n:

V y cng th c oxit kim lo i l Fe2O 3. 2.40 H 1. T Na n Cl, bn knh nguyn t gi m d n tun theo quy lu t bi n i bn knh trong m t chu k . l, trong m t chu k , khi i t tri sang ph i, theo chi u i n tch h t nhn t ng d n, s electron s l p electron v nguyn t khng l p ngoi cng t ng d n trong khi i, do bn knh nguyn t gi m d n.

N ng l ng ion ha th nh t t ng d n do i n tch h t nhn t ng d n, bn knh nguyn t gi m d n, l c ht c a h t nhn v i electron ha tr t ng d n. 2. Tnh ch t axit - baz trong dy oxit v hi roxit bi n tnh baz v t ng d n tnh axit. Na2O Oxit baz m nh MgO Oxit baz trung bnh l Al2O3 Oxit ng tnh Al(OH)3 Hi roxit l ng tnh SiO2 Oxit axit y u H2SiO3 Axit y u P2O5 Oxit axit trung bnh H3PO 4 Axit trung bnh SO3 Oxit axit m nh H2SO4 Axit m nh Cl2O7 Oxit axit m nh HClO 4 Axit r t m nh i theo chi u gi m d n

NaOH Mg(OH)2 Baz ki m Baz trung bnh

62

F. THNG TIN B SUNG Sch gio khoa Ha h c 10 nng cao gi i thi u b ng tu n hon d ng di c r t nhi u u i m. tu n hon khc. 1. D ng kim t thp c thm thng tin, chng ti xin gi i thi u m t s ki u b ng

2. D ng b ng tu n hon xoy trn c

3. D ng b ng tu n hon c k hi u

c bi t

63

64

Ch

ng 3

LIN K T HA H C A. TM T T L THUY T I. Lin k t lin k t ion v c ng ha tr - Lin k t ha h c l s k t h p gi a cc nguyn t t o thnh phn t hay tinh th b n v ng h n. - Cc nguyn t c a cc nguyn t c khuynh h ng lin k t v i nguyn t khc t o thnh t c c u hnh electron b n v ng nh c a kh hi m (c 2 ho c 8 electron l p ngoi cng). 1. Lin k t ion nh ngh a: L lin k t mang i n tch tri d u. S hnh thnh lin k t ion Nguyn t kim lo i nh ng electron ha tr tr thnh ion d ng (cation). Nguyn t phi kim nh n electron tr thnh ion m (anion). Cc ion tri d u ht nhau t o thnh lin k t ion. Th d : Lin k t trong phn t CaCl 2 + Nguyn t Ca nh ng 2 electron t o thnh ion d ng. Ca -p Ca2+ + 2e + Nguyn t clo nh n 1 electron t o thnh ion m. Cl2 + 2e p 2ClIon Ca2+ v 2 ion Cl- ht nhau t o thnh phn t CaCl2. i u ki n hnh thnh lin k t ion Cc nguyn t c tnh ch t khc h n nhau (kim lo i v phi kim i n hnh). Quy c hi u m i n gi a hai nguyn t lin k t u 1,7 l lin k t ion. nng ch y v nhi t si cao, d n i n khi tan c hnh thnh do l c ht t nh i n gi a cc ion

Cc h p ch t ion c nhi t trong n c ho c nng ch y. 2. Lin k t c ng ha tr

65

nh ngh a: L lin k t c hnh thnh gi a 2 nguyn t b ng m t hay nhi u c p electron dng chung. i u ki n hnh thnh lin k t c ng ha tr Cc nguyn t gi ng nhau ho c g n gi ng nhau, lin k t v i nhau b ng cch gp chung cc electron ha tr . Th d Cl2, H2, N2, HCl, H2O... Quy c hi u ha tr . m i n gi a hai nguyn t lin k t < 1,7 l lin k t c ng

Lin k t c ng ha tr c c c v khng c c Khi c p electron dng chung phn b i x ng gi a hai h t nhn nguyn t m i n l n tham gia lin k t th l lin k t c ng ha tr khng phn c c. Khi c p electron dng chung b ht l ch v nguyn t c h n th l lin k t c ng ha tr c c c. Quy c hi u m i n gi a hai nguyn t lin k t 0,4 e (G < 1,7 l lin k t c ng ha tr c c c, n u gi tr ny nh h n 0,4 th lin k t l c ng ha tr khng c c. II. S lai ha cc obitan nguyn t 1. S lai ha S lai ha obitan nguyn t l s t h p m t s obitan nguyn t trong m t nguyn t c cc obitan lai ha gi ng nhau, c s l ng b ng t ng s obitan tham gia lai ha, nh ng nh h ng khc nhau trong khng gian. 2. Cc ki u lai ha th ng g p a. Lai ha sp: L s t h p 1 obitan s v i 1 obitan p t o thnh 2 obitan lai ha sp n m th ng hng v i nhau, h ng v hai pha.

1AO s + 1AO p

2 AO lai ha sp

b. Lai ha sp2: L s t h p c a 1 obitan s v i 2 obitan p c a m t nguyn t tham gia lin k t t o thnh 3 obitan lai ha sp2 n m trong m t m t ph ng, nh h ng t tm n cc nh c a tam gic u.

66

1 AO s + 2 AO p

3 AO lai ha sp2

c. Lai ha sp3: L s t h p c a 1 obitan s v i 3 obitan p c a m t nguyn t tham gia lin k t t o thnh 4 obitan lai ha sp3 nh h ng t tm n cc 4 nh c a t di n u.

1 AO s + 3 AO p

4 AO lai ha sp3

III. S t o thnh lin k t c ng ha tr 1. Lin k t k t W th n c hnh thnh do s xen ph tr c c a cc obitan (lin k t W). Cc lin ng r t b n v ng. Th d : H - Cl ; H - O - H 2. Lin k t i. Bao g m 1 lin k t W hnh thnh do s xen ph tr c v 1 lin k t thnh do s xen ph bn c a cc obitan lai ha. Lin k t Th d CH2 = CH2; O = C = O 3. Lin k t ba. Bao g m 1 lin k t W v 2 lin k t . Th d N | N ; CH | CH th ng km b n. hnh

67

IV. Ha tr v s oxi ha 1. Ha tr - Trong cc h p ch t ion: ha tr (cn g i l i n ha tr ) chnh b ng i n tch c a ion . - Trong h p ch t c ng ha tr : ha tr (c ng ha tr ) chnh b ng s lin k t c a nguyn t nguyn t t o ra c v i cc nguyn t khc. 2. S oxi ha S oxi ha c a m t nguyn t trong h p ch t l i n tch c a nguyn t nguyn t trong phn t n u gi nh lin k t trong phn t l lin k t ion. Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t trong phn t theo nguyn t c: n ch t b ng khng. + S oxi ha c a cc .

+ T ng s oxi ha c a cc nguyn t trong phn t b ng khng + S oxi ha c a cc ion b ng i n tch c a ion . + Trong h u h t cc h p ch t, s oxi ha c a hi ro l +1, c a oxi l -2. V. Lin k t kim lo i - Lin k t kim lo i l lin k t c hnh thnh gi a cc nguyn t v ion ng g p: L p ph ng tm kh i, l p kim lo i trong m ng tinh th do d tham gia c a cc electron t do. ph - Cc m ng tinh th kim lo i th ng tm di n, l c ph ng.

- Cc kim lo i d n i n, d n nhi t t t, c tnh d o, c nh kim l do c u t o tinh th kim lo i quy nh. B. BI T P C L I GI I 3.1 Vi t c u hnh electron c a Cl (Z=17) v Ca (Z=20). Cho bi t v tr c a chng (chu k, nhm) trong b ng tu n hon. Lin k t gi a canxi v clo trong h p ch t CaCl2 thu c lo i lin k t g? V sao? Vi t s hnh thnh lin k t . (Trch - T ng s proton trong h p ch t b ng 46. - Trong h t nhn c a M c n - p = 1, trong h t nhn c a X c n = p. thi tuy n sinh H- C kh i B n m 2004) 3.2 Hai nguyn t M v X t o thnh h p ch t c cng th c l M2X. Cho bi t:

68

- Trong h p ch t M2X, nguyn t X chi m

8 kh i l 47

ng.

1. Tm s h t proton trong nguyn t M v X. 2. D a vo b ng tu n hon hy cho bi t tn cc nguyn t M, X. 3. Lin k t trong h p ch t M2X l lin k t g? T i sao? Vi t s k t trong h p ch t . 3.3 Vi t c u hnh electron c a cc nguyn t A, B bi t r ng: - T ng s cc lo i h t c b n trong nguyn t A l 34. S h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 10. - K hi u c a nguyn t B l
19 9

hnh thnh lin

B.

2. Lin k t trong h p ch t t o thnh t A v B thu c lo i lin k t g? V sao? Vi t cng th c c a h p ch t t o thnh . 3.4 X, Y, Z l nh ng nguyn t c i n tch h t nhn l n l 1. Vi t c u hnh electron nguyn t c a cc nguyn t h c c tr ng c a X, Y, Z. 2. D cng th c phn t c a cc h p ch t t o thnh. 3.5 M t h p ch t c cng th c XY2 trong Y chi m 50% v kh i l ng. Trong h t nhn c a X c n = p v h t nhn Y c n = p. T ng s proton trong phn t XY2 l 32. a. Vi t c u hnh electron c a X v Y. b. D a vo b ng tu n hon, cho bi t X, Y l nh ng nguyn t g? Cho bi t b n ch t lin k t v cng th c c u t o c a phn t XY2. 3.6 T ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t m t nguyn t R nhm VIIA l 28. 1. Tnh s kh i c a R. D a vo b ng tu n hon, cho bi t R l nguyn t g? 2. Vi t cng th c phn t v cng th c c u t o c a phn t n ch t R. 3. Vi t cng th c electron v cng th c c u t o h p ch t c a R v i hi ro. 3.7 Phn t NH3 c c u t o d ng chp tam gic v i gc lin k t HNH b ng 1070. t l 9, 19, 8. . Cho bi t tnh ch t ha

on lin k t ha h c c th c gi a cc c p X v Y, Y v Z, X v Z. Vi t

69

1. Theo l thuy t lai ha, nguyn t nit trong phn t NH3 tr ng thi lai ha no? M t s hnh thnh lin k t trong NH3 theo gi thi t lai ha . 2. Gi i thch t i sao gc lin k t trong phn t NH3 l i nh h n so v i gc c a t u (109,5 o)? 3.8 Phn t H2O c c u t o hnh ch V v i gc lin k t HOH b ng 104,5 0. 1. Theo l thuy t lai ha, nguyn t oxi trong phn t H2O tr ng thi lai ha no? M t s hnh thnh lin k t trong H2O theo gi thi t lai ha . 2. Gi i thch t i sao gc lin k t trong phn t H2O l i nh h n so v i gc c a t u (109,5 o)? 3.9 Trnh by c u trc c a tinh th n nguyn t , phn t hay ion? 2. Hy gi i thch v sao n c . Tinh th n c thu c ki u tinh th

c l i n i trn b m t n

c l ng?

3.10 Nguyn t R c ha tr cao nh t trong oxit g p 3 l n ha tr trong h p ch t v i hi ro. a. Hy cho bi t ha tr cao nh t c a R trong oxit. b. Trong h p ch t c a R v i hi ro, R chi m

16 ph n kh i l 17

ng.

Khng dng b ng tu n hon, cho bi t k hi u c a nguyn t R. c. D a vo b ng tu n hon cho bi t R l nguyn t g? Vi t cng th c electron v cng th c c u t o oxit cao nh t c a R. 3.11 H p ch t X t o b i hai nguyn t A, B v c phn t kh i l 76. A v B c s oxi ha cao nh t trong cc oxit l +nO v + mO, v s oxi ha m trong cc h p ch t v i hi ro l -nH v -mH th a mn i u ki n nO = nH v mO = 3mH. 1. Tm cng th c phn t c a X, bi t r ng A c s oxi ha cao nh t trong X. 2. Bi t r ng X c c u trc phn t th ng. Hy cho bi t tr ng thi lai ha c a nguyn t A v b n ch t lin k t trong X. 3.12 X l nguyn t thu c chu k 3, X t o v i hi ro m t h p ch t kh c cng th c H2X, trong X c s oxi ha th p nh t. 1. Xc nh v tr c a X trong b ng tu n hon. ng. Tm kh i l ng nguyn t 2. Trong oxit cao nh t c a R th R chi m 40% kh i l

70

c a R. 3. D a vo b ng tu n hon hy cho bi t X l nguyn t no. Vi t ph ng trnh ph n ng khi l n l t cho H2X tc d ng v i n c Cl2, dung d ch FeCl3, dung d ch CuSO4. 3.13 R l m t nguyn t phi kim. T ng i s s oxi ha d ng cao nh t v i 2 l n s oxi ha m th p nh t c a R l +2. T ng s proton v n tron c a R nh h n 34. 1. Xc nh R ng. 2. X l h p ch t kh c a R v i hi ro, Y l oxit c a R c ch a 50% oxi v kh i l Xc nh cng th c phn t c a X v Y. 3. Vi t cng th c c u t o cc phn t RO2; RO3; H2RO4. 3.14 Cation X+ do 5 nguyn t c a 2 nguyn t ha h c t o nn. T ng s proton trong X+ l 11. 1. Xc nh cng th c v g i tn cation X+. 2. Vi t cng th c electron c a ion X+. Cho bi t c u trc hnh h c c a ion ny? 3.15 Anion Y2- do 5 nguyn t c a 2 nguyn t ha h c t o nn. T ng s electron trong Y2- l 50. 1. Xc nh cng th c phn t v g i tn ion Y2-, bi t r ng 2 nguyn t trong Y2thu c cng m t phn nhm v thu c hai chu k lin ti p. 2. Vi t cng th c electron c a ion Y2-. Cho bi t c u trc hnh h c c a ion ny? 3.16 C 5,56 gam h n h p A g m Fe v kim lo i M (ha tr n). Chia A lm hai ph n b ng nhau: Ph n 1: Ha tan h t trong dung d ch HCl long, Ph n 2: Ha tan h t trong dung d ch H2SO4 c 1,568 lit kh H2. c 2,016 lit kh SO2. ktc. c nng thu

Vi t cc ph ng trnh ha h c v xc nh tn kim lo i M. Cc th tch kh o

3.17 kh hon ton 8 gam oxit c a m t kim lo i thnh kim lo i c n dng 3,36 lit H2. Ha tan h t l ng kim lo i thu c vo dung d ch HCl long th y thot ra 2,24 lit kh H2. Bi t cc kh o ktc. Xc nh cng th c c a oxit. Cho bi t s oxi ha v ha tr c a kim lo i trong oxit. 3.18 Kh hon ton 4,06 gam m t oxit kim lo i b ng CO nhi t cao thnh kim lo i. D n ton b kh sinh ra vo bnh ng dung d ch Ca(OH)2 d , th y t o

71

thnh 7 gam k t t a. N u l y l ng kim lo i sinh ra ha tan h t vo dung d ch HCl d th thu c 1,176 lit kh H2 ( ktc). 1. Xc nh cng th c oxit kim lo i. 2. Cho 4,06 gam oxit kim lo i trn tc d ng hon ton v i 500ml dung d ch H2SO 4 c, nng (d ) c dung d ch X v c kh SO2 bay ra. Hy xc nh n ng mol/lit c a mu i trong dung d ch X. i trong su t qu trnh ph n ng. thi tuy n sinh H- C kh i A n m 2003) (Trch Coi th tch c a dung d ch khng thay

3.19 Ha tan hon ton 7 gam kim lo i M trong 200 gam dung d ch HCl v a thu c 206,75 gam dung d ch A. 1. Xc nh M v n ng % c a dung d ch HCl. 2. Ha tan 6,28 gam h n h p X g m M v m t oxit c a M trong 170 ml dung d ch HNO3 2M (long, v a ) thu c 1,232 lit NO ( ktc). Tm cng th c c a oxit. Cho bi t s oxi ha v ha tr c a M trong oxit. C. BI T P T LUY N i ta dng c kht l ph n tr m th 3.20 Trong m ng tinh th kim lo i, ng

tch m cc nguyn t chi m trong tinh th c tr ng cho t ng ki u c u trc. V i ki u c u trc l p ph ng tm kh i, = 68%; ki u c u trc l p ph ng tm di n, = 74%. B ng tnh ton c th , hy ch ng minh cc k t qu trn. 3.21 Th a nh n r ng cc nguyn t Ca, Cu u c d ng hnh c u s p x p c kht bn c nh nhau, th th tch chi m b i cc nguyn t kim lo i chi m 74% so v i ton b kh i tinh th . Hy tnh bn knh nguyn t Ca, Cu (theo n v ), bi t kh i l ng ring c a cc tinh th kim lo i i u ki n chu n t ng ng l 1,55g/cm3 v 8,90g/cm3. Cho bi t: Ca = 40,08; Cu =63,55; 1 = 10-8 cm; 1u = 1,67.10-24 g. 3.22 Trnh by b n ch t lin k t kim lo i. So snh lin k t kim lo i v i lin k t c ng ha tr v lin k t ion. 2. Hy gi i thch t i sao cc kim lo i c nh ng tnh ch t v t l kim, c tnh d o v c kh n ng d n i n, d n nhi t t t. c tr ng l c nh

72

3.23 Kim lo i Na c c u trc m ng tinh th theo ki u l p ph m i c nh hnh l p ph ng l a = 0,429 nm. Hy tnh: 1. Bn knh nguyn t Na. 2. Kh i l ng ring (g/cm3) c a natri. Natri c th n i trn n

ng tm kh i v i

di

c khng? ng tm di n. Bn knh

Cho bi t kh i l

ng nguyn t c a natri l 23u ( 1u = 1,67.10-24 g).

3.24 Kim lo i Ni c c u trc m ng tinh th theo ki u l p ph nguyn t c a Ni l r = 1,24.10-8 cm. Hy tnh: 1. di m i c nh hnh l p ph ng. 2. Kh i l ng ring (g/cm3) c a niken.

Cho bi t kh i l

ng nguyn t c a niken l 58,7u ( 1u = 1,67.10-24 g). c bi u di n d i y:

3.25 C u trc m ng tinh th c a h p ch t ion NaCl

Trong cc qu c u l n (ion Cl-) phn b theo ki u l p ph c u nh (ion Na ) phn b

+ +

ng tm di n, cc qu ng.

tm v

gi a cc c nh c a hnh l p ph ng.

1. Tnh s ion Na v Cl c trong m t hnh l p ph 2. Tnh bn knh ion Na+ v Cl-. Cho bi t hnh l p ph

ng c c nh l a = 0,552 nm v t l bn knh

rNa  rCl 

! 0,525 .

D. BI T P TR C NGHI M 3.26 Lin k t ha h c trong phn t H2 orbitan no? c hnh thnh nh s xen ph c a cc

73

A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.27 Lin k t ha h c trong phn t HCl orbitan no? A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.28 Lin k t ha h c trong phn t Cl2 orbitan no? A. B. C. D. M t k t qu khc. 3.29 Ch n hnh v m t ng s t o thnh lin k t trong phn t H2S . c hnh thnh nh s xen ph c a cc c hnh thnh nh s xen ph c a cc

74

A.

B.

C. 3.30 Hnh no d i y m t s lai ha sp?

D.

A.

B.

C.

75

D. M t p n khc. 3.31 Cho hnh v m t s t o thnh orbitan lai ha sp2.

S lai ha sp2 sau y x y ra

m t nguyn t do: . .

A. s t h p c a 1orbitan s v 2 orbitan p c a nguyn t B. s t h p c a 2orbitan s v 2 orbitan p c a nguyn t C. s t h p c a 2orbitan s v 1 orbitan p c a nguyn t D. s t h p c a 1orbitan s v 3 orbitan p c a nguyn t 3.32 Cho 3 d ng lai ha l n l t nh hnh v .

sp Gc gi a cc orbitan lai ha l n l A. 1800, 1200, 109028 C. 109028 ;1200 ;1800

sp2 t l:

sp3 B. 1200 ; 1800 ; 109028 D. 1800 ; 109028 ;1200

3.33 S xen ph no sau y t o thnh lin k t ? A. B.

76

C. D. c A, B, C u ng. 3.34 S xen ph no sau y t o thnh lin k t . A. B.

C. D. 3.35 Cho cc tinh th sau:

Kim c

ng( C ) ng v I t

I2 B.Tinh th kim c D.C 3 tinh th B. H2O cho.

H2O ng v n c .

Tinh th no l tinh th phn t : A.Tinh th kim c C.Tinh th n A. HCl c v I t.

3.36 Lin k t trong phn t no sau y hnh thnh do s xen ph c a cc obitan s

77

C. Cl2 tr l A. N2 v HCl C. N2 v NaCl

D. H2 u c lin k t c ng ha

3.37 Cho cc phn t N2, HCl, NaCl, MgO. Cc phn t

B. HCl v MgO D. NaCl v MgO

3.38 M t phn t XY3 c t ng cc h t proton, electron, notron b ng 196. Trong s h t mang i n nhi u h n s h t khng mang i n l 60, s h t mang i n c a X t h n s h t mang i n c a Y trong phn t l 76. XY3 l cng th c no sau y ? A. SO3 B. AlCl3
2 3

C. BF3 l 42. Xc

D. NH3 hai chu k lin ti p. Cho nh hai nguyn t X, Y v

3.39 X, Y l hai nguyn t thu c cng m t nhm A, bi t t ng s electron trong anion XY XY 2  trong s cc ph 3 C. C, O v CO323.40 A. LiCl E. P N V H 3.26. 3.31. 3.36. 3.1 H A A D ng d n: : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 s 20, chu k 4, nhm IIA. 3.27. 3.32. 3.37. B. NaCl ng n sau

A. Be, Mg v MgBe3

B. S, O v SO32D. Si, O v SiO32C. CsCl D. RbCl

Lin k t trong phn t ch t no sau y mang nhi u tnh ch t ion nh t?

NG D N GI I BI T P B A A 3.28. 3.33. 3.38. C D B 3.29. 3.34. 3.39. A C B 3.30. 3.35. 3.40. A C C

Cl (Z = 17) Ca (Z = 20) Clo n m Canxi n m

s 17, chu k 3, nhm VIIA.

78

Lin k t trong h p ch t CaCl 2 l lin k t ion v Ca l kim lo i i n hnh, Cl l phi kim i n hnh. S hnh thnh lin k t: 2Cl + 2 v 1e p 2ClCa p Ca2+ + 2e Cc ion Ca2+ v Cl- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t CaCl2: Ca2+ + 2Cl- p CaCl2 3.2 H ng d n: (1) 1. T ng s proton trong h p ch t M2X b ng 46 nn : 2p + p = 46. Trong h p ch t M2X, nguyn t X chi m
8 kh i l 47

ng nn:

MX 8 ! 2M M 39
(2)

n ,  p, 8 2p , 8 ! ! m m 39p = 8(2p + 1). 2(n  p) 39 2(2p  1) 39

c: p = 19; p = 8.

T (1), (2) ta tm

2. M l kali (K) v X l oxi (O). 3. Lin k t trong h p ch t K2O l lin k t ion v K l kim lo i i n hnh, O l phi kim i n hnh. S hnh thnh lin k t: O + 2e p O22K p 2K+ + 2 v 1e Cc ion K+ v O2- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t K2O: 2K+ + O2- p K2O 3.3 H ng d n: 1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t A l P, N, E (trong P = E). Ta c: P + N + E = 34 v P + E - N = 10.

79

y tm

c P = E = 11; N = 12.
19 9

K hi u c a nguyn t B l

B nn ZB = 9

C u hnh electron c a A, B: A (Z = 11) B (Z = 9) : 1s2 2s2 2p6 3s1 : 1s2 2s2 2p5

2. Lin k t trong h p ch t gi a A v B l lin k t ion v A l kim lo i i n hnh (nhm IA), B l phi kim i n hnh (nhm VIIA). S hnh thnh lin k t: A p A+ + 1e B + 1e p BCc ion A+ v B- t o thnh mang i n tch tri d u, chng ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t AB: A+ + B- p AB. 3.4 H ng d n: 1. C u hnh electron c a cc nguyn t X, Y, Z: X: (Z = 9) Y: (Z = 19) Z: (Z = 8) Tnh ch t : 1s2 2s2 2p5 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 : 1s2 2s2 2p4 c tr ng c a Y l tnh kim lo i, c a X v Z l tnh phi kim.

2. Lin k t gi a X v Y, gi a Y v Z l lin k t ion. - S hnh thnh lin k t gi a X v Y: X + 1e p XY p Y+ + 1e Cc ion Y + v X- ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t YX. - S hnh thnh lin k t gi a Y v Z: Z + 2e p Z22Y p 2Y+ + 2 v 1e

80

Cc ion Y + v Z2- ht nhau b ng l c ht t nh i n, t o thnh h p ch t Y2Z. t - X v Z l cc phi kim nn lin k t gi a chng l lin k t c ng ha tr . c c u hnh b n v ng, m i nguyn t X c n gp chung 1e, m i nguyn t Z n nh 2 c p electron gp chung. Do cng th c

c n gp chung 2e. Nh v y 2 nguyn t X s tham gia lin k t v i 1 nguyn t Z b ng 2 lin k t c ng ha tr phn t c a h p ch t l X2Z. 3.5 H ng d n: ng nn:

a. Trong h p ch t XY2, X chi m 50% v kh i l

2M Y 50 2(p ,  n , ) ! 1 m p = 2p. ! m (p  n) MX 50
T ng s proton trong phn t XY2 l 32 nn p + 2p = 32. T y tm c: p = 16 v p = 8 . C u hnh electron c a X: 1s22s22p63s23p4 v c a Y: 1s22s22p4 b. D a vo b ng tu n hon ta th y X l S, Y l O. H p ch t c n tm l SO2. S hnh thnh lin k t trong phn t SO2:

O: Lin k t S: Lin k t O: O
T ng ng v i cng th c c u t o: 3.6 H ng d n:

cho nh n

O S

1. G i t ng s h t proton, n tron, electron c a nguyn t R l P. N, E. Trong P = E. Theo bi: P + N + E = 28 m 2P + N = 28 m N = 28 - 2P.

81

M t khc, P e N e 1,5P m P e 28 - 2P e 1,5P m 8 e P e 9,3 V y P = 8 ho c 9. Do nguyn t R thu c nhm VIIA nn nguyn t nguyn t R c 7 electron
2 2

l p ngoi cng.
4

P = 8: 1s 2s 2p : lo i P = 9: 1s22s22p5: th a mn. V y P = E = 9; N = 10. S kh i A= N + P = 19. R l flo. 2. T c u hnh electron c a F ta th y l p ngoi cng c a nguyn t F c 7 electron, cn thi u m t electron t c u hnh b n v ng c a kh hi m g n nh t. Do d ng n ch t, nguyn t F t n t i d i d ng phn t 2 nguyn t , lin k t gi a hai nguyn t l lin k t c ng ha tr chung. n hnh thnh t m t c p electron dng

Cng th c phn t l F2, cng th c c u t o l F - F. 3. Cng th c electron v cng th c c u t o h p ch t c a R v i hi ro nh sau:

. .. . F . .. .

H-F Cng th c c u t o

Cng th c electron

3.7 H 1.

ng d n: gi i thch c u trc hnh h c c a phn t NH3, thuy t lai ha cho r ng tr ng thi lai ha t di n sp3.

nguyn t N

sp3

S hnh thnh cc lin k t trong phn t NH3

c gi i thch nh sau:

..
Ba obitan lai ha ch a electron c thn

82 H

N H H H

s xen ph v i 3 obitan 1s c a 3 nguyn t H t o thnh 3 lin k t .

M t obitan lai ha ch a c p electron c a N khng tham gia lin k t h ng v m t nh c a hnh t di n. Hnh 1. C u t o phn t NH3

2. Do c p electron khng lin k t trn nguyn t N ch ch u l c ht c a h t nhn nguyn t N nn c p electron ny chi m vng khng gian r ng h n so v i 3 c p electron lin k t (ch u l c ht c a hai h t nhn). Do v y n t o ra l c y i v i m my cc c p electron lin k t, lm cc m my ny h i b p l i, do v y gc lin k t th c t l 1070 h i nh h n so v i gc c a t di n 3.8 H ng d n: u.

1. gi i thch c u trc hnh h c c a phn t H2O, thuy t lai ha cho r ng nguyn t O tr ng thi lai ha t di n sp3.

sp3

S hnh thnh cc lin k t trong phn t H2O Hai obitan lai ha ch a electron nguyn t H t o thnh 2 lin k t . nh c a hnh t di n.

c gi i thch nh sau:

c thn s xen ph v i 2 obitan 1s c a 2 ng v hai

Hai obitan lai ha ch a c p electron c a O khng tham gia lin k t h

83

2. Do 2 c p electron khng lin k t trn nguyn t O ch ch u l c ht c a h t nhn nguyn t O nn 2 c p electron ny chi m vng khng gian r ng h n so v i 2 c p electron lin k t (ch u l c ht c a hai h t nhn). Do v y n t o ra l c y i v i m my cc c p electron lin k t, lm cc m my ny h i b p l i, do v y gc lin k t th c t l 104,50 nh h n so v i gc c a t di n u. Hnh 2. C u t o phn t H2O 3.9 H ng d n:

M ng tinh th n c thu c ki u m ng tinh th phn t . M i phn t n c lin k t v i 4 phn t n c khc g n n nh t n m trn b n nh c a m t hnh t di n u. Nh v y, trong m ng tinh th , m i phn t n c u tm c a m t hnh t di n u v lin k t v i 4 phn t n c trn 4 nh nh t o thnh 4 lin k t hi ro. Hnh 3. M hnh tinh th n c

2. C u trc tinh th phn t n c t kh i nh h n khi n l ng. Th tch n 3.10 H l n. ng d n: c c c a khi ng

c l c u trc t di n, l c u trc r ng nn c n i trn b m t n tr ng thi l ng. c c l n h n khi

tr ng thi l ng, do v y n

a. G i ha tr cao nh t c a R trong oxit l m, ha tr trong h p ch t v i hi ro

84

Ha tr cao nh t c a R trong oxit l m nn m electron.

l p ngoi cng nguyn t R c t y tm c c u hnh 8 electron c m =6; n = 2.

Ha tr trong h p ch t c a R v i hi ro l n nn Nh v y ta c: m + n = 8. Theo bi: m = 3n. T b. Cng th c h p ch t R v i hi ro l H2R. Theo bi:

bo ha c a kh hi m, l p ngoi cng nguyn t R c n nh n thm n electron.

M R 16 nn R = 32. ! 2M H 1

G i t ng s h t proton, n tron c a R l P, N. Ta c P + N = 32. Ta c: P e N e 1,5P m P e 32 - P e 1,5P m 12,8 e P e 16. M t khc, R thu c nhm VI (ha tr cao nh t trong oxit b ng VI) nn d a vo c u hnh electron khi P = 13, 14, 15, 16 ta th y P = 16 th a mn. V y k hi u c a nguyn t R l:
32 16

R.

c. R l l u hu nh. Ha tr cao nh t c a S trong oxit l VI nn cng th c oxit l SO3. Cng th c electron v cng th c c u t o c a oxit SO3 nh sau:

. .. . O . .. .

. .. . O . .. . S .. . O. . .. .

O O S O

Cng th c electron 3.11 H ng d n:

Cng th c c u t o

a. A, B c s oxi ha cao nh t trong cc oxit l +nO v + mO nn l p ngoi cng c a A, B c s electron l nO v mO. A, B c s oxi ha m trong cc h p ch t v i hi ro l -nH v - mH nn ta th y hon thnh l p v bo ha 8 electron, l p ngoi cng c a A, B c n nh n thm s electron l nH v mH. Nh v y: nO + nH = 8 v mO + mH = 8. Theo bi: nO = nH v mO = 3mH. T y tm c nO = nH = 4, mO = 6, nH = 2.

85

A c s oxi ha d ng cao nh t l +4 nn A thu c nhm IV, B c s oxi ha ng cao nh t l +6 nn B thu c nhm VI. Trong h p ch t X, A c s oxi ha +4 (nh Cng th c phn t c a X l AB2. Theo bi: kh i l ng phn t c a X l 76u nn MA + 2MB = 76u. ng 4 electron) nn m t nguyn

t A lin k t v i 2 nguyn t B, trong B c s oxi ha -2.

p MB <

76u = 38u. 2
c s oxi ha cao nh t trong oxit l +6

M t khc, B thu c nhm VI v t o Cng th c c a X l CS2.

nn B l l u hu nh. V y MB = 32u, suy ra MA = 76u - 2 v 32u = 12u. A l cacbon. 2. Theo bi, CS2 c c u trc th ng nn nguyn t C tr ng thi lai ha sp.

C u hnh electron l p ngoi cng c a nguyn t l u hu nh:

2px 2py

sp3 2s 2p sp

3s

3p
c hnh thnh nh sau: c . . v 1

Lin k t trong phn t CS2

Hai obitan lai ha sp c a C xen ph tr c v i hai obitan 3p ch a electron thn c a 2 l u hu nh t o thnh 2 lin k t ch a electron lin k t

Hai obitan 2px, 2py khng tham gia lai ha c a C xen ph bn v i hai obitan 3p c thn c a 2 l u hu nh t o thnh 2 lin k t Nh v y, nguyn t cacbon t o v i m i nguyn t l u hu nh 1 lin k t . Cng th c c u t o c a phn t CS2 nh sau:

S 86

3.12 H

ng d n:

1. Theo bi ra, ha tr c a X trong h p ch t v i hidro l II nn ha tr cao nh t trong oxit l VI. V y X thu c chu k 3, nhm VIA trong b ng tu n hon. 2. R thu c nhm VI nn ha tr cao nh t trong oxit l VI, v y cng th c oxit cao nh t c d ng RO3. Trong oxit ny R chi m 40% kh i l ng nn:

MR 40 ! p MR = 32. 3 v 16 60
3. X l S. Cc ph ng trnh ph n ng: H2S + 4Cl2 + 4H2O p H2SO4 + 8HCl H2S + 2FeCl3 p 2FeCl2 + S q + 2HCl H2S + CuSO4 p CuS q + H2SO4 3.13 H ng d n: ng cao nh t v s oxi ha m th p nh t c a R l n l t l 1. G i s oxi ha d +m v -n.

S oxi ha cao nh t c a R trong oxit l +m nn R c m electron.

l p ngoi cng nguyn t t c c u hnh 8

S oxi ha trong h p ch t c a R v i hi ro l -n nn

electron bo ha c a kh hi m, l p ngoi cng nguyn t R c n nh n thm n electron. Ta c: m + n = 8. M t khc, theo bi ra: +m + 2(-n) = +2 m m - 2n = 2. T y tm c: m = 6 v n = 2. V y R l phi kim thu c nhm VI. c s oxi ha cao

S kh i c a R < 34 nn R l O hay S. Do oxi khng t o nh t l +6 nn R l l u hu nh.

2. Trong h p ch t X, S c s oxi ha th p nh t nn X c cng th c l H2S. G i cng th c oxit Y l SOn. Do %S = 50% nn

32 50 = m n = 2. Cng th c c a Y l SO2. 16n 50

3. Cng th c c u t o c a SO2; SO3; H2SO4:

87

O O
3.14 H

O O S O

HO HO

O O

S
ng d n:

11 = 2,2. V y 5 m t nguyn t trong X+ c i n tch h t nhn nh h n 2,2, nguyn t l H (Z = 1). Ta lo i tr ng h p He (Z = 2) v He l kh hi m khng t o c h p ch t.

1. S proton trung bnh c a m t h t nhn nguyn t trong X+ l V y cng th c ion X+ c d ng: [A5-nHn]+. Trong : (5-n).ZA + n = 11. Ta l p b ng sau: n ZA (A) Ta lo i cc tr Tr 1 2,5 (lo i) 2 3 (Li) 3 4 (Be) 4 7 (N)

ng h p A l Li, Be v cc ion X+ t

ng ng khng t n t i.

ng h p A l nit th a mn v ion amoni t n t i. V y X+ l ion NH  . 4 2. Cng th c electron c a ion NH  nh sau: 4

.. .N. . . ..
H

Cng th c electron 3.15 H ng d n:G i cng th c c a Y 2- l [E 5 m Fm ]2  .

Cng th c c u t o

Theo bi, t ng s electron trong Y2- b ng 50 nn t ng s proton trong Y2- b ng 48. Ta c: (5-m)ZE + mZF = 48. Ta nh n th y: (1)

88

48 = 9,6 nn E 5 thu c chu k 2, F chu k k ti p v i E nn F thu c chu k 3. M t khc, hai nguyn t E v F thu c cng m t phn nhm nn ZF - ZE = 8. (2)
S proton trung bnh c a m t h t nhn nguyn t trong Y2- l T (1), (2) ta c: 5ZE + 8m = 48. Ta l p b ng sau: m ZE (E) V y E l O. T 1 8 (O) 2 6,4 (lo i) 3 4,8 (lo i) 4 3,2 (lo i)

suy ra F l S. Ion Y2- c n tm l ion sunfat SO 2  . 4

2. Cng th c electron c a ion SO 2  nh sau: 4

. .. . O . .. . . .. . S . ... . .. . . .. . O O .. . .O . . ..
Cng th c electron 3.16 H Ph n 1: ng d n:

2-

O S O O
Cng th c c u t o

2-

G i s mol trong m i ph n: Fe = x mol; M = y mol.

Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 o (mol): x x 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): Ph n 2: y 0,5ny S mol H2 = 0,07 nn x + 0,5ny = 0,07.

89

2Fe + 6H2SO4 ( (mol): x 2M + 2nH2SO4 ( (mol): y

c)

t p Fe2(SO 4)3 + 3SO2 o + 6H2O

1,5x

c)

t p M2(SO 4)n + nSO2 o + 2nH2O

0,5nx

S mol SO2 = 0,09 nn 1,5x + 0,5ny = 0,09. V y x = 0,04 v ny = 0,06. M t khc: 56x + My = 2,78 nn My = 0,54. V y Ta l p b ng sau: n M V y M l Al. 3.17 H ng d n: G i cng th c oxit l MxOy = a mol. MxOy + yH2 t p xM + yH2O (mol): a ay ax Ta c: a(Mx + 16y) = 8 v ay = 0,15. Nh v y Max = 5,6. 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax Ta c: 0,5nax = 0,1 hay nax = 0,2. L pt l : 0,5nax
0

M My ! ! 9 hay M = 9n. n ny

1 9 (lo i)

2 18 (lo i)

3 27 (nh n)

M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe.

90

L pt l :

x ax 2 ! ! . V y cng th c oxit l Fe2O3. y ay 3

ng d n:

S oxi ha c a s t trong oxit l +3, ha tr c a s t l III. 3.18 H G i cng th c oxit l: MxO y = a mol. Ta c: a(Mx + 16y) = 4,06. MxOy + yCO t p xM + yCO2 (mol): a ax ay CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O (mol): ay Ta c: ay = 0,07. T ay y suy ra: Max = 2,94.
0

2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): ax 0,5nax Ta c: 0,5nax = 0,0525 hay nax = 0,105. L pt l :

M Max ! ! 28 . V y M = 28n. n nax

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe. L pt l : 3.19 H

x ax 3 ! ! . V y cng th c oxit l Fe3O4. y ay 4

ng d n:

1. G i ha tr kim lo i l n v s mol l a mol. Ta c: Ma = 7. 2M + 2nHCl p 2MCln + nH2 o (mol): a Kh i l a 0,5na ng dung d ch sau ph n ng t ng 6,75 gam nn:

7 - 0,5na v 2 = 6,75 hay na = 0,25.

91

L pt l :

M Ma ! ! 28 . V y M = 28n. n na

Ta l p b ng sau: n M 1 28 (lo i) 2 56 (nh n) 3 84 (lo i)

V y kim lo i M l Fe. 2. G i s mol: Fe = b v FexOy = c mol. Ta c 56b + (56x + 16y)c = 6,28. Fe + 4HNO3 p Fe(NO3)3 + NO o + 2H2O (mol): b 4b b

3FexOy + (12x - 2y)HNO3 p 3xFe(NO3)3 + (3x - 2y)NO o + (6x - y)H2O (mol): c

(12x  2y)c 3

(3x  2y)c 3

Ta c: 4b + T y tnh

(12x  2y)c (3x  2y)c = 0,34 v b + = 0,055. 3 3

c: b = 0,05 mol; xc = 0,045 mol v yc = 0,06 mol.

L pt l :

x xc 3 ! ! . V y cng th c oxit l Fe3O4. y yc 4

8 S oxi ha c a s t trong oxit l + , ha tr c a s t l II v III (FeO.Fe2O3). 3

3.20 H kim lo i. ph c kht c a m ng tinh th l p ph ng tm kh i. Trong m ng th l p ph ng tm kh i, m i qu c u u tm c a m t hnh l p ng v ti p xc tr c ti p v i 8 qu c u 8 nh. Xt hnh ch nh t ABCD. Theo bi: AB = a nn ta tnh c: BC = a 2 ; AC = a 3 = 4r. ng d n: di m i c nh c a hnh l p ph ng v r l bn knh c a nguyn t G i a l

A 92 B

D C

A
a

D C

a 2 a 3 = 4r

S qu c u trong m t hnh l p ph

ng: 1 + 8 v

1 = 2. 8
ng: V = 2 v .

T ng th tch cc qu c u trong m t hnh l p ph Th tch c a m t hnh l p ph ng: V = a3 =

4 3

r3.

64r 3 3 3

V y: -

V .100% = V,

3 8

.100% = 68%.

c kht c a m ng tinh th l p ph ng tm di n. Xt hnh ch nh t ABCD. c: AC = a 2 = 4r.

Theo bi: AB = BC = a nn ta tnh

D D C C

A
a

a a 2 = 4.r

C
ng: 6 v

S qu c u trong m t hnh l p ph

1 1 + 8 v = 4. 2 8
ng: V = 4 v .

T ng th tch cc qu c u trong m t hnh l p ph Th tch c a m t hnh l p ph ng: V = a3 =

4 3

r3.

64r 3 2 2

V y: 3.21 H

V .100% = V,

2 6

.100% = 74%.

ng d n: t l r1, r2.

G i bn knh nguyn t Ca, Cu l n l

93

Xt kh i tinh th kim lo i c th tch V = 1cm3, khi th tch chi m b i cc qu c u kim lo i l 0,74 cm3. G i s nguyn t Ca, Cu c trong 1 cm3 tinh th kim lo i l l n l Ta c: N1 = t l N1, N2:

1,55 40, 08 v 1, 67.1024

; N2 =

8,90 63,55 v 1,67.10  24

Th tch chi m b i N1 m t qu c u kim lo i Ca l 0,74 cm3 nn:

N1.

1,55 4 4 . . r13 = 0,74 cm3 m . . . r13 = 0,74 cm3  24 3 3 40,08 v 1,67.10

-8 p r1 = 1,97.10 cm = 1,97.

Th tch chi m b i N2 m t qu c u kim lo i Cu l 0,74 cm3 nn:

N2.

8,90 4 4 . . r23 = 0,74 cm3 m . . . r23 = 0,74 cm3  24 63,55 v 1,67.10 3 3

-8 p r2 = 1,28.10 cm = 1,28

3.22 H

ng d n:

1. Trong tinh th kim lo i, ion d ng kim lo i v nguyn t kim lo i cc nt c a m ng tinh th . Cc electron ha tr lin k t y u v i h t nhn nn d tch kh i nguyn t v chuy n ng t do trong m ng tinh th , l c ht gi a cc electron ny v cc ion d ng t o nn lin k t kim lo i. Nh v y, lin k t kim lo i l lin k t c hnh thnh gi a cc nguyn t v ion kim lo i trong m ng tinh th do s tham gia c a cc electron c thn. Lin k t kim lo i v lin k t c ng ha tr gi ng nhau l c nh ng electron chung c a cc nguyn t , nh ng electron chung trong lin k t kim lo i l c a t t c nh ng nguyn t kim lo i c m t trong n ch t. Lin k t kim lo i v lin k t ion u c hnh thnh do l c ht t nh i n gi a cc ph n t tch i n tri d u, nh ng cc ph n t tch i n tri d u trong lin k t kim lo i l ion d ng kim lo i v cc electron t do. 2. Tnh c nh kim: Trong tinh th kim lo i c cc electron t do c kh n ng

94

ph n x h u h t cc tia sng trong vng nhn th y nn kim lo i tinh khi t th nh kim. x d ch v tr trong m ng tinh th , lin k t kim lo i v n lo i ch b bi n d ng m khng b ph v . Tnh d n i n: Khi n i hai u dy d n kim lo i v i m t hi u i n th , d d ng c a t tr ng, cc electron t do chuy n ng c h ng gy ra dng i n. Tnh d n nhi t: Khi t nng m t u dy d n kim lo i, cc electron chuy n ng nhi t m nh v di chuy n n cc vng c nhi t th p h n, trn

ng c

Tnh d o: Khi tc d ng l c ln tinh th kim lo i, cc nguyn t kim lo i ch b c duy tr nn tinh th kim i tc s ng

i chng va ch m v i cc nt m ng v cc electron khc, bi n m t ph n ng n ng thnh nhi t n ng v lm cho cc vng nng d n ln, gy ra tnh d n nhi t c a kim lo i. 3.23 H ng d n: 1. G i bn knh nguyn t c a Na l r. Theo bi 15, trong m ng tinh th l p ph Do : r = ng tm kh i ta c: a 3 = 4r.

a 3 = 0,186 (nm). 4
ng l: 1 + 8 v ng:

2. S nguyn t Na trong m t hnh l p ph Kh i l

1 = 2. 8

ng 2 nguyn t Na trong m t hnh l p ph

-24

M = 2 v 23u = 46u = 46.1,67.10 Th tch c a m t hnh l p ph

3 -9 3

g = 7,68.10

-23

ng:

V = a = (0,429.10 m) = (0,429.10-7 cm)3 = 7,89.10-23 cm3. V y: d !

7,68.10 -23 g M = = 0,97 g/cm3. (Gi tr th c t l 0,97g/cm3). - 23 3 V 7,89.10 cm

ng ring c a n c (1g/cm3)

Nh v y kh i l ng ring c a Na nh h n kh i l nn Na n i trn n c. 3.24 H ng d n: 1. G i bn knh nguyn t c a Na l r.

95

Theo bi 15, trong m ng tinh th l p ph Do : a =

ng tm di n ta c: a 2 = 4r.

4r 2

= 3,51.10-8 (cm). ng: 6 v

2. S qu c u trong m t hnh l p ph Kh i l

1 1 + 8 v = 4. 2 8
ng:

ng 4 nguyn t Ni trong m t hnh l p ph

M = 4 v 58,7 u = 4 v 58,7 v 1,67.10-24 g = 392,12.10-24 g Th tch c a m t hnh l p ph

3 -8 3

ng:

V = a = (3,51.10 cm) = 43,24.10-24 cm3. V y: d ! 3.25 H

392,12.10 -24 g M = = 9,06 g/cm3. (Gi tr th c t l 8,90g/cm3). - 24 3 V 43,24.10 cm

ng m i lo i ion trong m t hnh l p ph ng:

ng d n:

1. Tnh s l

S ion Na+ = 1 (tm) v 1 + 12 (c nh) v S ion Cl- = 6 (m t) v

1 =4 4

1 1 + 8 (gc) v = 4 2 8
Na 

2. T hnh v ta th y: a = 2( r K t h p v i t l bn knh

 rCl  ) nn rNa   rCl  = 0,276 nm. ! 0,525 ta tm

c:

rNa  rCl 

rNa  = 0,095 nm v rCl  = 0,181 nm.

F. THNG TIN B SUNG V sao c t s t Newdeli Khi n cn l thu c n b n v ng sau h n 15 th k ? nh xy d ng m t nh a c a Anh, c m t ngu i Anh d

my d t t i n . ng ta t mua my mc Anh, sau hai thng lnh nh trn bi n, chuy n tu ch my mc, thi t b cho nh my d t t ng lai c p c ng an ton. Tuy nhin, khi ki m tra l i, ng ta r t

96

s ng s t v th t v ng khi th y ton b cc thi t b , do khng c b o qu n t t trong qu trnh v n chuy n thnh ph li u, han g . May m n cho nh cng nghi p l ng mua b o hi m cho nh my c a mnh. Trong th i gian ch i nh n c ti n b i th ng t hng b o hi m, ng th m Newdeli. i u lm ng ng c nhin nh t l c t s t Newdeli t n t i 1500 n m m v n b n v ng, khng c d u hi u b han g . V sao c t s t Newdeli b n v ng ngoi tr i, trong khi cc thi t b my mc b ph h y sau hai thng? Ph i ch ng c m t b m t no v luy n kim, v lin k t ha h c c bi t c a s t c t ny? ng ta r t t m mu n bi t i u b n, th n k c a c t s t v b m t nh c p m t m u s t nh t c t s t n i ti ng ny. ng chia m u s t lm n m ph n, sau g i i phn tch cc phng th nghi m hng u th gi i lc b y gi . K t qu lm ng kinh ng c, s t ch t o c t l s t nguyn ch t, 99,99%. S t nguyn ch t h u nh khng b n mn ha h c, trong khi thp, m t h p kim c a s t v i C, Mn, Si l i b ph h y d dng. Hi n t ng trn c g i l s n mn i n ha h c. Hi n t ng n mn i n ha h c gy ra nh ng tc h i r t l n, ph h y hng tri u t n kim lo i m i n m, thi t h i kinh t ln n hng t USD. Ng i ta nghin c u nhi u cch ng php b o v b m t nh s n, b o v kim lo i. Trong ng ch l cc ph m , lau d u, m ,... v ph ng php i n ha. nh bn l c t s t Newdeli n .

97

Ch

ng 4 NG HA H C

PH N

A. TM T T L THUY T I. Phn lo i ph n ng ha h c Cc ph n ng ha h c trong t nhin c chia thnh hai lo i, lo i c s thay i s oxi ha v lo i khng thay i s oxi ha c a cc nguyn t . Lo i ph n ng ha h c th nh t cn g i l ph n ng oxi ha kh . Ph n ng oxi ha kh l ph n ng ha h c trong c s chuy n electron gi a cc ch t ph n ng; hay ph n ng oxi ha-kh l ph n ng ha h c trong c s thay i s oxi ha c a m t s nguyn t . Ch t c s oxi ha t ng sau ph n ng l ch t kh , ch t c s oxi ha gi m l ch t oxi ha. Th d : 2Na + Cl2 p 2NaCl l m t ph n ng oxi ha kh . S oxi ha c a Na t ng t 0 ln +1, cn s oxi ha c a Cl gi m t 0 xu ng -1. Ph n ng oxi ha-kh c th chia thnh ba lo i l: ph n ng oxi ha-kh thng th ng, ph n ng oxi ha -kh n i phn t v ph n ng t oxi ha, t kh .
t Th d : 2KMnO4 K2MnO4 + MnO 2 + O2 l ph n ng oxi hap
0

kh n i phn t , trong ch t kh v ch t oxi ha thu c cng m t ch t. Cl2 + 2NaOH p NaCl + NaClO + H2O l ph n ng t oxi ha, t kh , trong ch t kh v ch t oxi ha thu c cng m t nguyn t v cng s oxi ha ban u. nh s oxi ha II. S oxi ha v cch xc

S oxi ha c a m t nguyn t trong phn t l i n tch c a nguyn t c a nguyn t , n u gi nh r ng lin k t gi a cc nguyn t trong phn t u l lin k t ion. Xc nh s oxi ha t cng th c phn t : i ta d a vo cc quy t c sau: n ch t b ng 0. xc nh s oxi ha t cng th c phn t ng Quy t c 1: S oxi ha c a cc nguyn t trong

98

Th d : S oxi ha c a cc nguyn t Na, Fe, H, O, Cl trong ng Na, Fe, H2, O2, Cl2 u b ng 0. Quy t c 2: Trong h u h t cc h p ch t,

n ch t t

ng

+ S oxi ha c a H l +1 (tr cc h p ch t c a H v i kim lo i nh NaH, CaH2, th H c s oxi ha -1). + S oxi ha c a O l -2 (tr m t s tr ha l n l t l -1, +1). Quy t c 3: Trong m t phn t , t ng ng h p nh H2O2, F2O, O c s oxi

i s s oxi ha c a cc nguyn t b ng 0.

Theo quy t c ny c th tm s oxi ha c a m t nguyn t no trong phn t n u bi t s oxi ha c a cc nguyn t cn l i. Th d : Tm s oxi ha c a S trong phn t H2SO4? G i s oxi ha c a S trong H2SO4 l x, ta c: 2.(+1) + 1.x + 4.(-2) = 0 p x = +6 V y s oxi ha c a S l +6. Quy t c 4: Trong ion n nguyn t , s oxi ha c a nguyn t b ng i n tch c a ion . Trong ion a nguyn t , t ng i s s oxi ha c a cc nguyn t trong ion b ng i n tch c a n. l Th d 1: s oxi ha c a Na, Zn, S v Cl trong cc ion Na+, Zn2+, S2-, Cl- l n t l +1, +2, -2, -1.

T ng i s s oxi ha c a cc nguyn t trong cc ion SO42-, MnO 4-, NH4+ l n l t l -2, -1, +1. Th d 2: Tm s oxi ha c a N trong ion NO 3- ? G i s oxi ha c a N l x, ta c: 1.x + 3.(-2) = -1 x = +5 V y s oxi ha c a N l +5. Ch : bi u di n s oxi ha th vi t d u tr tch c a ion th vi t s tr c, d u sau. N u i n tch l 1+ (ho c 1-) c th vi t s oxi ha ph i vi t y c, s sau, cn bi u di n i n iv i

n gi n l + (ho c -), nh ng

c d u v ch (+1 ho c -1).

99

Xc

nh s oxi ha t cng th c c u t o

Trong m t s phn t hay ion a nguyn t c c u t o ph c t p, s oxi ha c a cc nguyn t c a cng m t nguyn t c th khc nhau. Vi c xc nh s oxi ha theo cng th c phn t ch cho ta s oxi ha trung bnh, cn xc nh chnh xc s oxi ha c a t ng nguyn t trong phn t ph i d a vo cng th c c u t o. i u ny c bi t gip chng ta c th thi t l p cc ph ng trnh ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c khi ch c m t ph n phn t tham gia ph n ng oxi ha - kh m t cch n gi n v d dng h n. Nguyn t c: coi cc c p electron u l ch hon ton v pha nguyn t c a nguyn t c m i n l n h n, khi theo s electron m 1 nguyn t nh ng hay nh n Th d :
H H Ca O O O Cl
-1 +4

xc

nh s oxi ha c a n.
O S Cl
+1 -3 o -2

CH3 CH

-3

-1

CH2

CH3 CH CH3 OH

-3

II. Cc khi ni m c n n m v ng v d u hi u nh n bi t: 1. S oxi ha (hay qu trnh oxi ha) l s nh ng electron. 2. S kh (hay qu trnh kh ) l s nh n electron. 3. Ch t oxi ha l ch t nh n electron. Ch t oxi ha cn g i l ch t b kh . 4. Ch t kh l ch t nh Cch nh : ng electron. Ch t kh cn g i l ch t b oxi ha . i v i ch t oxi ha v ch t kh : kh cho o nh n (o l ch t oxi

ha). i v i qu trnh oxi ha, kh : ch t oxi ha tham gia qu trnh kh , ch t kh tham gia qu trnh oxi ha . 5. Ph n ng oxi ha - kh l ph n ng ha h c x y ra trong c s chuy n electron gi a cc ch t ph n ng. Ch : Do electron khng t n t i v kh lun x y ra tr ng thi t do nn hai qu trnh oxi ha ng th i (t c l c qu trnh oxi ha th ph i c qu trnh kh

100

v ng c l i). T ng s electron do ch t kh nh oxi ha nh n. D u hi u nh n bi t 1. S oxi ha: l s t ng s oxi ha 2. S kh : l s gi m s oxi ha 3. Ch t oxi ha l ch t c s oxi ha gi m. 4. Ch t kh l ch t c s oxi ha t ng.

ng b ng t ng s electron do ch t

5. Ph n ng oxi ha - kh l ph n ng ha h c trong c s thay ha c a m t ho c nhi u nguyn t . IV. D Th d : N c th c cc s oxi ha : -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5. S c th c cc s oxi ha : -2, 0, +4, +6 Nh n xt: - N u m t nguyn t t n t i ha nn ch c th

i s oxi

on tnh ch t oxi ha-kh c a m t h p ch t d a vo s oxi ha nhi u tr ng thi oxi ha (s oxi ha) khc nhau.

M t nguyn t c th t n t i

tr ng thi oxi ha cao nh t th ch c th gi m s oxi

ng vai tr l ch t oxi ha .

- N u m t nguyn t t n t i tr ng thi oxi ha th p nh t th ch c th t ng s oxi ha nn ch c th ng vai tr l ch t kh . - N u m t nguyn t t n t i tr ng thi oxi ha trung gian th c th t ng s oxi ha ho c c th gi m s oxi ha nn c th ng vai tr l ch t oxi ha ho c ch t kh . C n c vo tr ng thi oxi ha c th d nguyn t trong phn t . Th d : Trong NH3, N c s oxi ha -3 l s oxi ha th p nh t nn ch c th t ng s oxi ha t c l ch c th ng vai tr l ch t kh trong cc ph n ng ha h c. Trong HNO 3, N c s oxi ha +5 l s oxi ha cao nh t nn ch c th gi m s oxi ha t c l ch c th ng vai tr l ch t oxi ha . on tnh ch t oxi ha, kh c a cc

101

Trong NO2, N c s oxi ha trung gian l +4 nn c th l ch t oxi ha hay ch t kh . y Cch xc nh cc s oxi ha c th c c a m t nguyn t : - S oxi ha m th p nh t c a m t nguyn t chnh b ng s electron t i a m m t nguyn t c a nguyn t c th nh n t c c u hnh c a kh hi m (ch x y ra i v i cc phi kim, cc kim lo i khng c s oxi ha m). Th d : Cc nguyn t nhm VA (N, P,...), c 5 electron ha tr , c th nh n t i a 3 electron nn s oxi ha th p nh t l -3. Cc nguyn t nhm IVA (C, Si), c 4 electron ha tr , c th nh n t i a 4 electron nn s oxi ha th p nh t l - 4. Cc nguyn t nhm VIIA (F, Cl, Br, I), c 7 electron ha tr . C th nh n t i a 1 electron nn c s oxi ha th p nh t l -1. S oxi ha d t nhm c a n. Th d : cc nguyn t nhm IA (Na, K,...) c 1 electron ha tr nn c s oxi ha d d ng cao nh t l +1. Cc nguyn t nhm VIIA (F, Cl, Br, I) c 7 electron ha tr nn c s oxi ha ng cao nh t c th l +7. Cc kim lo i th Fe c 2 s oxi ha d Cu c 2 s oxi ha d V. Thi t l p ph ng ch c m t s oxi ha d ng l +1 v +2. ng b ng s electron ha tr , v i ng l +2, +3 v +6, ng l +2 v +3, Cr c 3 s oxi ha d ng: s oxi ha d ng cao nh t c a m t nguyn t b ng s th

ng trnh c a ph n ng oxi ha - kh

C m t s cch thi t l p ph ng trnh c a ph n ng oxi ha - kh nh ph ng php th ng b ng electron, ph ng php ion - electron, t t c u d a vo nguyn l b o ton kh i l ng v b o ton i n tch. y ch c p n ph ng php th ng b ng electron, v y l ph ng php n gi n nh ng l i c th cn b ng h u h t cc ph n ng oxi ha kh . Cc b c cn b ng theo ph ng php ny nh sau: B c 1: Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t trong ph n ng (ch nn bi u i s oxi ha). T d a xc nh ch t oxi ha, ch t kh . di n s oxi ha c a nh ng nguyn t no c s thay vo d u hi u nh n bi t

102

c 2: Vi t cc qu trnh oxi ha v qu trnh kh v cn b ng m i qu trnh.

B c 3: Tm h s thch h p cho ch t oxi ha v ch t kh theo nguyn t c: t ng s electron cho b ng t ng s electron nh n. T c l i tm b i s chung nh nh t c a s electron cho v s electron nh n, sau l y b i s chung chia cho s electron cho ho c nh n th B c h s c a ch t kh v ch t oxi ha t ng ng. c 4: t h s c a ch t oxi ha v ch t kh vo ph ng trnh ph n ng. Sau ch n h s thch h p cho cc ch t khng tham gia vo ph n ng oxi ha - kh . Th d 1: Ph n ng oxi ha - kh n gi n, khng c mi tr
tO

ng

Fe2O3 +
B c 1: Xc

H2
o

Fe +

H2O

nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh

Fe2O3 +
Ch t kh : B H02

+3

H2

tO

Fe +

H2O

+1

Ch t oxi ha : Fe+3 (trong Fe2O3) c 2: Vi t cc qu trnh oxi ha, kh 2Fe+3 + 2x3e p 2Fe0 H02 (qu trnh kh )
+ p 2H + 2x1e (qu trnh oxi ha)

Ch : Khi ch t oxi ha (kh ) c ch s l n h n 1 trong phn t th ph i thm h s (b ng ch s trong phn t ) vo qu trnh kh (oxi ha ) t ng ng. th d trn: Fe+3, H 0 c ch s l 2 trong phn t t h s 2 vo qu trnh kh , oxi ha . B ng ng Fe2O3, H2 do v y c n thm

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh 1x 2Fe+3 + 2 x 3e p 2Fe0 3x H02 p 2H+1 +2 x 1e

B i s chung nh nh t (BSCNN) = 6 do h s m i qu trnh nh sau:

c 4:

t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph Fe2O3 + 3H2 p 2Fe + 3H2O

ng trnh

103

Th d 2: Ph n ng oxi ha - kh trong ch t oxi ha (kh ) cn c vai tr lm mi tr ng

Cu + H2SO4 c
tO

+ CuSO4 + SO2 o H2O

+2 +4

c 1: Xc

nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh
Cu + H2SO4 c
o +6 tO

+ CuSO4 + SO2 o H2O

Ch t oxi ha : S+6 (trong H2SO4) Ch t kh : Cu0 B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : Cu p Cu+2 + 2e (qu trnh oxi ha ) S+6 + 2e p S+4 B BSCNN = 2 1 x  Cu p Cu+2 + 2e 1 x  S+6 + 2e p S+4 B c 4: t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph ng trnh Do H2SO4 v a ng vai tr l ch t oxi ha v a ng vai tr l mi tr ng nn h s c a n trong ph ng trnh khng ph i l h s c a qu trnh kh m ph i c ng thm ph n tham gia lm mi tr v y th ng cn b ng h s cu i cng.
Cu + 2H2SO4 c
o +6 tO

(qu trnh kh )

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

ng. Nh ng h p ch t ng hai vai tr nh

+2 +4

CuSO4 + SO2 + 2H2O

+2 -1

Th d 3: Ph n ng oxi ha - kh ph c t p: c nhi u ch t oxi ha ho c kh

FeS2 +
B c 1: Xc
+2 -1

O2

tO

Fe2O3 + SO2
tO +3 -2

( FeS2 )
+4 -2

nh s oxi ha, ch t oxi ha , ch t kh

FeS2 +
Ch t oxi ha : O2 0

O2

Fe2O3 + SO2

104

Ch t kh : Fe+2, S-1 (trong FeS2) B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : t vi t qu trnh m b o t l s nguyn t Do c hai ch t kh l Fe+2, S-1 trong m t phn t nn l n l oxi ha c a chng r i c ng hai qu trnh l i, ch trong phn t FeS2 gi a Fe+2 v S-1 l 1:2 1 x 2Fe+2 p 2Fe+3 + 2e 2 x 2S-1 p 2S+4 + 10e 2FeS2 2FeS2

(trong Fe2O3, Fe+3 c h s 2) (trong FeS 2 , S-1 c h s 2)

p 2Fe+3 + 4S+4 + 22e p 2Fe+3 + 4S+4 + 22e (qu trnh oxi ha ) (qu trnh kh )

O 0 + 4e p 2O-2 2 B

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh p 2Fe+3 + 4S+4 + 22e

BSCNN = 44 2 x 2FeS2 11 x O 0 + 4e p 2O-2 2 B c 4: t h s ch t oxi ha , ch t kh vo ph ng trnh

+4 -2

4FeS2 + 11 O2

+2 -1

tO

2 Fe2O3 + 8 SO2
tO

+3 -2

Th d 4: Ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c

C3H8
B c 1: Xc
-8/3

O2

CO2 + H2O
+4 -2

nh s oxi ha , ch t oxi ha , ch t kh

C3H8

O2

tO

CO2 + H2O

-2

Ch t oxi ha : C-8/3 (trong C3H8) Ch t kh : O0 2

105

Nh n xt: trong ph n ng trn t t c cc nguyn t C u b oxi ha thnh CO2 nn s d ng s oxi ha trung bnh cn b ng ph ng trnh ha h c. B c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : 3C-8/3 p 3C+4 + 20e (qu trnh oxi ha ) O 0 + 4e p 2O-2 2 B (qu trnh kh )

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

BSCNN = 20 1 x  3C-8/3 p 3C+4 + 20e 5 x  O 0 + 4e p 2O-2 2 B c 4: t h s ch t oxi ha, ch t kh vo ph ng trnh

-2

C3H8 + 5O2
CH3 CH CH2 + KMnO4 + H2O

-8/3

tO

3CO2 + 4H2O

+4 -2

Th d 5: Ph n ng oxi ha - kh c a h p ch t h u c
CH3 CH OH CH2 + MnO2 + KOH OH

c 1: Xc
-1 -2

nh s oxi ha, ch t oxi ha , ch t kh

+7

CH3 CH

CH2 + KMnO4 + H2O

CH3 CH OH

CH2 + MnO2 + KOH OH

-1

+4

Ch t oxi ha : C-1 v C-2 (trong CH3-CH=CH 2) Ch t kh : Mn+7 (trong KMnO4) Nh n xt: trong ph n ng trn, ch c hai nguyn t C trong nhm CH v CH2 b oxi ha, coi hai nguyn t ny l hai ch t kh trong m t h p ch t v i t l 1:1 v cn b ng ph n ng t B C
-1

ng t nh v i th d 3.

c 2: Vi t qu trnh oxi ha, qu trnh kh : + C-2 p C0 + C-1 + 2e (qu trnh oxi ha ) (qu trnh kh )

Mn+7 + 3e p Mn+4 B

c 3: Tm h s cho hai qu trnh oxi ha v kh

106

BSCNN = 6 3 x  C-1 + C-2 p C0 + C-1 + 2e 2 x  Mn+7 + 3e p Mn+4 B c 4:

-1

t h s ch t oxi ha, ch t kh vo ph
CH2 + 2KMnO4 + 4H2O
-2 +7

ng trnh
-1

3 CH3 CH

3 CH3 CH OH

CH2 + 2MnO2 + 2KOH OH

+4

(H2O v KOH khng tham gia vo qu trnh oxi ha kh nn cn b ng cu i cng) VI. i u ki n x y ra ph n ng oxi ha kh Khi m t ch t kh g p m t ch t oxi ha li u c x y ra ph n ng ha h c trong m i tr ng h p khng? Th c t khng ph i nh v y. Ph n ng oxi ha kh x y ra theo chi u: ch t oxi ha m nh ph n ng v i ch t kh m nh t o ra ch t oxi ha y u h n v ch t kh y u h n. Xt hai c p oxi ha - kh : Oxh1/Kh1 v Oxh2/Kh2 Oxh1 + Kh2 p Kh1 + Oxh2 Ph n ng trn x y ra khi : Tnh oxi ha : Oxh1 > Oxh2 Tnh kh Fe2+ nn Fe y : Kh2 > Kh1 c Cu ra kh i mu i c a n:
Fe
0

Th d : Fe c tnh kh m nh h n Cu v ion Cu2+ c tnh oxi ha m nh h n ion

Cu SO 4 p Fe SO 4  Cu

+2

+2

Nh n xt: + T ph n ng oxi ha - kh c th so snh c a cc ch t. c kh n ng oxi ha ho c kh on cm t

+ Ho c n u bi t kh n ng oxi ha - kh c a cc ch t c th d ph n ng oxi ha - kh c x y ra hay khng. VII. Cc ch t oxi ha, ch t kh th 1. ng g p n ch t c th l ch t oxi ha, c th l ch t kh

107

- Ch t oxi ha c th l cc n ch t phi kim nh : C, N2, O2, Cl2, Br2,.. nh ng nguyn t c c u hnh electron l p ngoi cng ns2np2 (C, Si), ns 2np3 (N, P), ns2np 4(O, S), ns2np 5 (F, Cl, Br, I). Trong cc halogen v oxi l nh ng oxi ha m nh nh t. - Trong cc nhm IVA, VA, VIA, VIIA tnh oxi ha gi m theo chi u t ng d n c a bn knh nguyn t . Ch t kh i n hnh l nh ng nguyn t c s electron l p ngoi cng ch a t m t n ba electron. Cc kim lo i ki m v ki m th cc nhm IA v IIA, n ch t

l nh ng ch t kh m nh. Trong t ng nhm A, theo chi u t ng c a i n tch h t nhn, bn knh nguyn t c a kim lo i t ng v kh n ng kh c a chng c ng t ng ln. Th d trong nhm IA, tnh kh y u nh t l liti (Li) v tnh kh m nh nh t l xesi (Cs) tr nguyn t Fr l nguyn t phng x . Cc phi kim c ng th hi n tnh kh nh C, Si, H2. n ch t trong - C th tm t t s bi n thin tnh ch t oxi ha - kh c a cc b ng tu n hon theo b ng sau:

2. Cc h p ch t c th l ch t oxi ha ho c l ch t kh . Cc ch t oxi ha nh KMnO4 (kali pemanganat), K2Cr2O7 (kali icromat), KClO 3 (kali clorat), NaClO (natri hipoclorit),...Cc axit nh H2SO4 c nng, axit HNO3. Cc h p ch t ch a oxi c a halogen c tnh ch t oxi ha bi n i theo chi u sau: HClO HClO2 HClO3 HClO4 Chi u t ng tnh axit, chi u gi m c a tnh oxi ha. Ch : - V i KMnO4 ty theo mi tr tr ng thi oxi ha khc nhau: + Mi tr + Mi tr + Mi tr Th d : (1) 2KMnO 4 + 10KI + 8H2SO 4 p 2MnSO4 + 5I2 + 6K2SO4 + 8H2O ng axit (H+): Mn+7 p Mn+2 (t n t i d ng mu i Mn2+) d ng MnO2) ng trung tnh (H2O): Mn+7 p Mn+4 (t n t i ng ki m (OH -): Mn+7 p Mn+6 (t n t i ng x y ra ph n ng m Mn+7 b kh xu ng cc

d ng K2MnO4)

108

(2) 2KMnO 4 + 6KI + 4H2O p 2MnO2 + 3I2 + 8KOH (3) 2KMnO 4 + H2O 2 + 2KOH p 2K2MnO4 + O 2 + 2H2O - V i HNO3 ty theo b n ch t c a ch t kh v n ng c a axit m N+5 b kh xu ng cc tr ng thi oxi ha khc nhau: N+4 (NO 2), N+2 (NO), N+1 (N2O), N0 (N2), N-3 (NH4NO3). Th d : (1) Fe + 6HNO3
c, nng

p Fe(NO3)3 + 3NO 2o + 3H2O p Fe(NO3)3 + NOo + 2H2O

(2) Fe + 4HNO3long

3. Cc h p ch t kh nh H2S, NH3, CO, ... 4. M t s ch t v a c tnh oxi ha v a c tnh kh nh H2O2, SO2, ... B. BI T P C L I GI I 4.1 Cho cc ph n ng ha h c d i y, ph n ng no l ph n ng oxi ha kh ? 1) 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2o 2) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O 3) NH4NO3 t p N2 + 2H2O + 1/2 O 2 4) 2Ag + 2H2SO4
0

t p Ag2SO 4 + SO 2o + 2H2O
ng trnh ph n ng sau theo ph
0

5) ZnO + 2HCl p ZnCl2 + H2O 4.2 Cn b ng cc ph electron: ng php th ng b ng

1) Al + Fe2O3 t p Al2O3 + Fe 2) Al + NaNO3 + NaOH + H2O p NaAlO2 + NH3 3) Mg + HNO 3 p Mg(NO3)2 + N2O + NO + H2O. Bi t V N 2O : V NO = 1:1 4) C6H5-CH3 + KMnO4 t p C6H5-COOK + KOH + MnO2 + H2O 5) KMnO4 t p MnO2 + K2MnO 4 + O2 4.3 Hy gi i thch v sao a. NH3 ch th hi n tnh kh ?
0 0

109

b. S v a th hi n tnh oxi ha v a th hi n tnh kh ? c. H2SO4 ch th hi n tnh oxi ha? Cho th d minh ho 4.4 Fe gi m d n. H i: a. Fe c th tan trong dung d ch FeCl3 v dung d ch CuCl 2 b. Cu c th tan trong dung d ch FeCl2 v dung d ch FeCl3 4.5 Xc a. HCl, Cl2, HClO, HClO2, HClO3, HClO4 b. NH3, N2, N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 c. KMnO 4, K2MnO4, MnO 2, MnSO4, Mn d. C, CO2, Na2CO 3, CO, Al4C3, CaC 2, CH2O Hy nh n xt v s oxi ha c a m t nguyn t ? 4.6 Cho 19,2 g Cu tc d ng h t v i dung d ch HNO 3. T t c l ng kh NO sinh ra em oxi ha thnh NO2 r i s c vo n c cng v i dng kh oxi chuy n h t thnh HNO3. Tnh th tch oxi ( ktc) tham gia vo qu trnh trn. 4.7 Cho ag h n h p A g m FeO, CuO, Fe3O4 (c s mol b ng nhau) tc d ng v a v i 250ml dung d ch HNO 3 thu c dung d ch B v 3,136 lit h n h p NO 2 v NO c t kh i so v i hi ro l 20,143. Tnh a v CM c a HNO 3. 4.8 m g phoi bo s t (A) ngoi khng kh sau m t th i gian bi n thnh h n h p (B) c kh i l ng 30g g m Fe v cc oxit FeO, Fe3O4, Fe2O3. Cho B tc d ng hon ton v i axit nitric th y gi i phng ra 5,6 lit kh NO duy nh t ( ktc). Tnh m? 4.9 Ha tan h t 4,431g h n h p Al v Mg trong HNO3 long thu c dung d ch A v 1,568lit ( ktc) h n h p hai kh ( u khng mu) c kh i l ng 2,59g, trong m t kh b ha nu trong khng kh. 1.Tnh thnh ph n % v th tch m i kh trong h n h p. 2. Tnh s mol HNO3 tham gia ph n ng. c khng? c khng? Cu i v i m i tr Fe2+ ng h p. Cho dy sau: Fe2+ Cu2+ Fe3+ Bi t r ng, theo chi u t tri sang ph i tnh oxi ha t ng d n v tnh kh

nh s oxi ha c a cc nguyn t Cl, N, Mn, C trong cc ch t sau:

110

3. C c n dung d ch A thu

c bao nhiu gam mu i khan?

4.10 i n phn dung d ch ch a 0,02 mol FeSO4 v 0,06mol HCl v i dng i n 1,34 A trong 2 gi ( i n c c tr , c mng ng n). Tnh kh i l ng kim lo i thot ra katot v th tch kh thot ra v hi u su t i n phn l 100%. 4.11 i n phn 200ml dung d ch h n h p Cu(NO3)2 v AgNO3 trong 4 gi v i dng i n 0,402A th kim lo i trong dung d ch thot ra h t (khng c kh hi ro bay ra). Xc inh CM c a m i mu i, bi t kh i l ng kim lo i thu c l 3,44g. 4.12 Dung d ch X ch a HCl, CuSO4, Fe2(SO4)3. L y 400ml dung d ch X em i n phn b ng i n c c tr , c ng dng i n 7,72A, n khi katot thu c 5,12g Cu th d ng l i. Khi anot c 2,24 lit m t ch t kh bay ra ( ktc). Dung d ch sau i n phn tc d ng v a v i 1,25 lit dung d ch Ba(OH)2 0,2M v un nng dung c 56,76g k t d ch trong khng kh cho cc ph n ng x y ra hon ton th thu t a. 1. Tnh th i gian i n phn. 2. Tnh CM c a cc ch t trong dung d ch ban C. BI T P T 4.13 Xc v ion sau: LUY N u. anot ( ktc). B qua s ha tan c a clo trong n c

nh s oxi ha c a cc nguyn t N, S, Zn, Cr, Na, Fe trong cc ch t

a) NH4+, Li3N, HNO 2, HNO3, NO3-, KNO 3 b) Na2S, H2S, S, SO 2, H2SO 3, SO3, H2SO4, SO42c) Zn, ZnCl2, ZnO, Zn2+, ZnO22d) Cr, CrCl2, Cr2O3, Cr2SO 4, CrO3, K2Cr2O7 e) Na, NaH, NaNO3, Na2O, NaBr f) Fe, Fe(OH)2, Fe(OH)3, FeCl3, FeS, FeO, Fe2O3 C nh n xt g v s oxi ha c a cc kim lo i? 4.14 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t Mn, Cr, Cl, P trong cc h p ch t sau: Na2MnO4, (NH4)2Cr2O4, KClO3, CaOCl2, NaClO, H3PO4, H4P2O7 4.15 Xc nh s oxi ha c a cc nguyn t C trong cc ch t sau: b) CH3-CH2-CH=CH2 a) CH3-CH2-CH3

111

c) C6H5-CH3 e) CH3-COO-CH2-CH3 4.16 Xc

d) CH3-CH2-CH=O f) HCOOH

nh vai tr c a cc ch t trong cc ph n ng sau:

1) Fe + H2SO4 p FeSO 4 + H2o 2) SO2 + 2NaOH t p Na2SO 3 + H2O 3) KNO3 t p KNO2 + 1/2O2o 4) BaCl2 + Na2SO4 p BaSO4q + 2NaCl 5) S + O2 t p SO2 6) 3Al + 3Cl2 p 2Al Cl3 4.17 Ph n ng no sau y l ph n ng oxi ha kh ? N u l ph n ng oxi ha kh hy ch r ch t oxi ha, ch t kh , s oxi ha v s kh ? 1) CaO + H2O p Ca(OH)2 2) CuO + H2 t p Cu + H2O 3) Fe3+ + 3OH- p Fe(OH)3 4) Fe + NO3- + 4H+ p Fe3+ + NO + 2H2O 5) Cl2 + 2NaOH p NaCl + NaClO + H2O 6) Ag+ + Cl- p AgClq 4.18 Trong cc qu trnh sau y, qu trnh no l qu trnh oxi ha ? Qu trnh kh ? C qu trnh oxi ha v qu trnh kh ? Khng ph i qu trnh oxi ha l n qu trnh kh ? 1) Na p Na+ + e 2) Cl2 + 2e p 2Cl3) OH- + H+ p H2O 4) NH3 + H+ p NH4+ 5) 3Fe + 2O2 t p Fe3O4
0
0 0

112

6) Fe2+

p Fe3+ + e

7) MgO + 2HCl p MgCl2 + H2O 4.19 4.20 Cc lo i ph n ng sau: ph n ng ha h p, ph n ng phn tch, ph n ng th Thi t l p cc ph ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph ng ng php c ph i l ph n ng oxi ha - kh khng? Cho th d minh ho ? th ng b ng electron: Ph n ng oxi ha - kh lo i khng c mi tr 1) HBr + H2SO4
c. nng

p Br2 + SO2 + H2O

2) Cl2 + SO2 + H2O p HCl + H2SO4

0

3) C + H2SO4
o

t p CO2 + SO2o + H2O

t , Pt 4) NH3 + O2 N2O + H2O p

0

5) Fe3O 4 + Al t p Al 2O3 + Fe
0

6) CuO + H2 t p Cu + H2O 7) NO2 + O2 + H2O p HNO3 8) O3 + KI + H2O p O2o + I2 + KOH 9) H2S + Cl2 + H2O p H2SO4 + HCl 10) H2O2 + PbS p Pb(SO4) + H2O 11) Mg + HCl p MgCl2 + H2o 4.21 Thi t l p cc ph th ng b ng electron: Ph n ng oxi ha - kh lo i c mi tr ng 1) Zn + HNO3 (r t long) p Zn(NO3)2 + NH4NO3 + H2O 2) Zn + HNO3 (long) 3) Zn + HNO3 ( 4) Al + H2SO4 (
c)

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

ng php

p Zn(NO 3)2 + NOo + H2O p Zn(NO3)2 + NO2o + H2O

0

c)

t p Al2(SO4)3 + SO2o + H2O

113

5) Al + NaOH + H2O p NaAlO2 + H2o 6) Zn + NaOH + H2O p Na2ZnO2 + H2o

7) NaBr + H2SO4 + KMnO4 p Br2 + MnSO4 + K2SO4 + H2O 8) K2Cr2O7 + FeSO4 + H2SO4 p Cr2(SO4)3 + Fe2(SO4)3 + K2SO4 + H2O 9) H2O2 + KMnO 4 + H2SO4 p O2 + MnSO2 + K2SO4 + H2O 10) Cu + KNO3 + H2SO4 p Cu(SO4)2 + NOo + K2SO 4 + H2O 11) PbO2 + HCl t p PbCl2 + Cl2 + H2O 4.22 Thi t l p cc ph th ng b ng electron:
0
0

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

ng php

1) KClO 3 t p KCl + O 2o
0

2) KMnO4 t p K2MnO4 + MnO 2 + O2o 3) HNO3 p NO2 + O2o + H2O

0

4) KNO3 t p KNO2 + O 2o
0

5 ) HgO t p Hg + O2o 4.23 Vi t cc ph b ng electron: ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

0

ng php th ng

1) NH4NO2 t p N2o + H2O

0

2) NH4NO3 t p N2Oo + H2O 3) NO2 + NaOH p NaNO3 + NaNO2 + H2O 4) Cl2 + NaOH p NaClO + NaCl + H2O
0

5) Cl2 + KOH t p KClO3 + KCl + H2O 6) Cl2 + Ca(OH)2 p CaOCl2 + CaCl2 + H2O 7) K2MnO 4 + H2O p KMnO4 + MnO 2 + KOH

114

4.24 Hon thnh cc ph th ng b ng electron:

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

ng php

1) FeS2 + O2 p Fe2O3 + SO2o (Fe : +2 trong FeS2) 2) As2S3 + HNO3 + H2O p H2SO4 + H3AsO4 + NO2o + H2O 3) FeCu2S2 + O2 p Fe2O 3 + CuO + SO2 o (Fe : +2; Cu : +1 trong FeCu2S2) 4) FeS + H2SO4
c, nng

p Fe2(SO 4)3 + SO2o + H2O

5) FeS2 + HNO3 p H2SO4 + Fe(NO3)3 + NOo + H2O 6) FeI2 + H2SO4 7) FexO y + H2SO4
c, nng

p Fe2(SO4)3 + I2 + SO2o + H2O p Fe2(SO4)3 + SO2o + H2O

c, nng

8) Fe + HNO3 p Fe(NO 3)3 + NmOno + H2O 9) FexO y + HNO3 p Fe(NO 3)3 + NmOno + H2O 10)M2(CO3)n + HNO3 4.25 Vi t cc ph b ng electron .
c, nng

p M(NO 3)m + NO2o + CO2o + H2O ng php th ng

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

0

1) C2H6O + O2 t p CO2 + H2O 2) CH3-CH2-OH + KMnO4 + H2SO 4 p CH3-COOH + MnSO4 + K2SO 4 + H2O 3) CH2=CH2 + KMnO4 + H2O p CH2OH-CH2OH + MnO 2 + KOH 4) CH3-C|CH + KMnO4 + H2O p CH3-CO-CH3 + MnO2 + KOH 5) C6H5-CH3 + KMnO4 + H2O 6) CH3-CHO + AgNO 3 + NH3 4.27 Vi t cc ph b ng electron:
0

t p
0

C6H5-COOK + MnO2 + KOH CH3-COOH + Ag + NH4NO 3 ng php th ng

t p

ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

1) Al + HNO 3 p Al(NO3)3 + NOo + N2Oo + H2O V i t l th tch VNO : VN O = 3 : 1 2 2) FeO + HNO 3 p Fe(NO 3)3 + NO2o + H2O

115

T ph n ng (2) c th thi t l p ngay ph n ng (3) sau khng? 3) Fe3O4 + HNO3 p Fe(NO 3)3 + NO2o + H2O i d ng FeO.Fe2O3 ng php th ng ng trnh ph n ng oxi ha - kh sau theo ph

Bi t Fe3O4 c th vi t d 4.28 Vi t cc ph b ng electron:

1) H2S + SO2 p ... + H2O 2) Al + HNO3 (long) p ... + NOo + H2O 3) SO2 + H2O + Br2 p H2SO4 + ... 4) FeSO4 + HNO3 p ... + NO2 + ... 5) S + H2SO4 p ... + H2O 6) KMnO4 + K2SO3 + KOH p K2SO 4 + ... +...
t 7) K2Cr2O7 + HCl CrCl3 + ... + ... + ... p
o

8) P + HNO3 (

c)

t NO2 + ... + ... p

9) Mg + HNO 3 p ... + NH4NO3 + ... 4.29 Ha tan hon ton h n h p FeS2, Fe3O4, FeCO3 b ng dung d ch HNO3 c nng thu c dung d ch A v h n h p kh B g m NO2, CO2. Cho dung d ch A tc d ng v i BaCl2 th y xu t hi n k t t a tr ng. H p th ton b h n h p kh B v dung d ch NaOH d . Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra. ng h n h p Fe3O4 v CuO, thu c ch t 4.30 D n lu ng kh H2 d qua bnh

r n X. Ha tan hon ton X b ng dung d ch H2SO 4 c nng c dung d ch Y v kh Z duy nh t. Kh Z c kh n ng lm m t mu dung d ch Br2. Vi t cc ph ng trnh ha h c x y ra. 4.31 Cho t t kh CO qua ng s ng CuO nung nng. Kh ra kh i ng c h p th hon ton vo n c vi trong d thu c k t t a B, ch t r n cn l i trong ng vo dung d ch HNO3 long d thu oc kh NO v dung d ch C. Cho dung d ch NaOH d v dung d ch C thu c k t t a D. Nung D t i kh i l ng khng i thu c ch t r n E. Xc nh cc ch t v vi t ph ng trnh ha h c x y ra. 4.32 Hy gi i thch v sao:

116

a) HNO3 ch c tnh oxi ha ? b) Zn ch c tnh kh ? c) SO 2 v a c tnh oxi ha, v a c tnh kh ? Cho th d minh ho . 4.33 D on tnh ch t oxi ha - kh c a cc ch t sau: ng Na, H2S, H2SO4, HBr, O2, Fe3+, Fe2+, SO2, NH3, Al, FeO, Cl-. Vi t ph trnh ha h c minh ho ? 4.34 Hy k tn cc ch t ch a Cl c tnh ch t: a) Kh b) Oxi ha c) V a c tnh oxi ha v a c tnh kh ? 4.35 M t ch t oxi ha g p m t ch t kh c nh t thi t x y ra ph n ng oxi ha kh hay khng? Cho th d minh ho ? 4.36 Cho cc c p oxi ha kh sau: Fe2+/Fe; Cu2+/Cu; I2/2I-; Fe3+/Fe2+; Ag+/Ag; Br2/2Br-. Theo chi u t tri qua ph i tnh oxi ha c a cc ion kim lo i, phi kim t ng d n; tnh kh c a kim lo i v ion phi kim gi m d n. Hy hon thnh cc ph n ng sau (n u c): 1) Fe + Br2 p 2) Fe + AgNO3 p 4) Ag + CuSO4 p 6) Fe(NO3)2 + AgNO3p ng ha h c c a cc kim

3) Cu + FeCl3 p 5) KI + FeCl3 p

4.37 a) V sao kim lo i ng tr c H trong dy ho t lo i c th y H2 ra kh i dung d ch cc axit.

b) V sao cc kim lo i ng tr c y c cc kim lo i ng sau ra kh i mu i c a n? Bi t r ng trong dy ho t ng ha h c c a cc kim lo i, tnh kh c a cc kim lo i gi m d n t tri sang ph i. 4.38 Hy s p x p cc kim lo i sau theo th t gi m d n tnh kh : Zn, Ag, Fe, Cu. Bi t: Zn v Fe c th y H2 ra kh i dung d ch axit cn Cu v Ag th khng. Zn y c Fe ra kh i mu i c a n. Cu y c Hg ra kh i mu i c a n, Hg y c Ag ra kh i mu i c a n.

117

4.39 Tnh nhi t c a ph n ng CO(NH2)2 (r) + H2O (l) p CO2 (k) + 2NH3 (k), bi t: nhi t c a cc qu trnh sau: CO (k) + H2O(h) p CO2 (k) + H2 (k) CO (k) + Cl2 (k) p COCl2 (k) (H1 = - 41,3 kJ (H2 = - 112,5 kJ (H3 = - 201,0 kJ

COCl2 (k) + 2NH3 (k) p CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k) h i c a H2O l (H5 = 44,01 kJ/mol.

i u ki n ny, nhi t t o thnh c a HCl(k) l (H4 = - 92,3 kJ/mol v nhi t ha G i : i v i lo i ton ny ta nn tm cch t h p t cc qu trnh cho i cc ch t trung gian v c ph ng trnh c n tnh nhi t ph n ng. T cc d ki n c a bi ton ta c: CO(NH2)2 (r) + 2HCl (k) p COCl2 (k) + 2NH3 (k) COCl2 (k) p CO (k) + Cl2 (k) CO (k) + H2O(h) p CO2 (k) + H2 (k) H2O (l) p H2O (h) H2 (k) + Cl2 (k) p 2HCl (k) - (H3 = + 201,0 kJ lo i

- (H2 = + 112,5 kJ (H1 = - 41,3 kJ (H5 = 44,01 kJ 2. (H4 = 2.(- 92,3) = - 184,6 kJ c ph ng

C ng theo t ng v cc qu trnh trn v lo i i cc ch t trung gian, ta thu (H3) + (- (H2) + (H1 + (H5 + 2. (H4. Thay s c (H = 131,61 kJ.

trnh: CO(NH2)2 (r) + H2O (l) p CO2 (k) + 2NH3 (k) c nhi t c a ph n ng l (H = (4.40 Nhi t t a ra khi t chy hon ton 1 mol r u etylic 298K l 277,63 kJ. H i khi t chy hon ton 1lt r u ny i u ki n th l ng nhi t t a ra l bao nhiu ? N u dng l ng nhi t ny un n c (nhi t ban u l 200C) th c th un si c bao nhiu lt (hi u su t c a qu trnh ny l 70%). Cho bi t kh i l ng ring c a r u l d = 0,78513 g/cm3, nhi t dung ring c a n 1cal/g. . Kh i l ng ring c a n c l 1g/cm3. Mr u = 46,07. G i Kh i l S mol r ng r u em t l 1000 x 0,78513 = 785,13 (g). c l

u l:

785,13 = 17,042(mol) nhi t t a ra l 17,042 x 277,63 = 46,07 4731,37 = 1130,825 (kcal) . 4,184

4731,37 (kJ); 1kcal = 4,184 kJ

118

Nhi t l

ng c n thi t

un si 1 lit n

c t nhi t - 20

ban )x

u 20 0C l:

Q = 1000 cm3 x 1g/cm3 x 1cal/g. V y th tch n c c th

x (100

100 = 114.285,71 cal. 70

c un si l: c.

1130,825x1000 = 9,9 (lit). 114285,71

p s : 9,9 lit n

4.41 Ph n ng nhi t phn l g ? Ph n ng nhi t phn c ph i lun lun l ph n ng oxi ha-kh khng ? Vi t ph ng trnh ph n ng nhi t phn KClO3, KMnO4, Fe(OH)3, CaCO3, Cu(OH)2. Nh ng ph n ng no thu c lo i ph n ng oxi hakh ? T i sao? 4.42 Nhi t t o thnh c a H2O(h) = - 241,8 kJ.mol-1 Nhi t ha h i c a H2O(l) = + 44,0 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a HCl(k) = - 92,3 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a C2H2(k) = + 226,8 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a C2H6(k) = - 84,47 kJ.mol-1 Nhi t t o thnh c a CO2(k) = - 393,5 kJ.mol-1 Hy xc nh nhi t c a cc ph n ng: a. 4HCl (k) + O2 (k) p 2H2O (l) + 2Cl2 (k) b. 4HCl (k) + O2 (k) p 2H2O (h) + 2Cl2 (k) c. C2H2 (k) + 2H2 (k) p C2H6 (k) d. C2H6 (k) + O2 (k) p 2CO2 (k) + 3H2O (l) p s : a. (Ha = - 202,4 kJ b. (Hb = - 114,4 kJ c. (Hc = - 311,5 kJ d. (Hd = - 1559,7 kJ 4.43 Hy tnh nhi t c a ph n ng: C (than ch) +

1 O2 (k) p CO (k), bi t: 2 119

C(than ch) + O2 (k) p CO2 (k) CO (k) +

(H1 = - 393,5 kJ (H1 = - 283,0 kJ

1 O2 (k) p CO2 (k) 2

p s : - 110,5 kJ. D. BI T P TR C NGHI M 4.44. Ha tan hon ton 2,4g kim lo i Mg vo dung d ch HNO 3 long, gi s ch thu c V lt kh N 2 duy nh t ( ktc). Gi tr c a V l B.6,72lt C.0,448 lt D.4,48 lt cao c xc tc thch h p sinh A. 0,672 lt

4.45. Cho amoniac NH3 tc d ng v i oxi nhi t ra nit oxit NO v n c. Ph ng trnh ho h c l 4NH3 + 5O 2 p 4NO + 6H2O Trong ph n ng trn, NH3 ng vai tr A. l ch t oxi ho. C. l m t baz . 4.46. Cho ph

B. l ch t kh . D. l m t axit.

ng trnh ha h c ph n ng kh h p ch t Fe(II) b ng oxi khng kh

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3 K t lu n no sau y l ng? A. Fe(OH)2 l ch t kh , H2O l ch t oxi ho. B. Fe(OH)2 l ch t kh , O2 l ch t oxi ho. C. O2 l ch t kh , H2O l ch t oxi ho. D. Fe(OH)2 l ch t kh , O2 v H2O l ch t oxi ho. 4.47 Trong s cc ph n ng sau, ph n ng oxi ho- kh n i phn t l A. 4FeS2 +11 O2 8SO2 + 2Fe2O3 p
t B. CaCO3 CaO + CO2o p t C. NH4NO3 N2O + 2H2O p
0 0

D. 2KMnO 4 + 10FeSO4 + 8H2SO4 5Fe2(SO 4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 p

120

4.48 D n hai lu ng kh Cl2 i qua hai dung d ch (1) KOH long v ngu i; dung d ch (2) KOH c v un nng. Vi t v cn b ng ph ng trnh ph n ng oxi ha kh . N u l ng mu i KCl sinh ra trong hai dung d ch b ng nhau th t l th tch clo i qua hai dung d ch KOH (1) v (2) b ng bao nhiu? A. 3/5 B. 5/3 C. 4/5 i y D. 5/4 4.49 Cho ba ph n ng ha h c d

1) 2Na + 2H 2O p 2NaOH + H2o 2) CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O

t , MnO2 3) 2KClO3 2KCl + 3O2 p
0

Cc ph n ng oxi ha kh l A. 1 4.50 Cho s B. 2 ph n ng Fe3O4 + HNO3 p Fe(NO3)3 + NO + H2O Sau khi cn b ng, h s c a phn t cc ch t l ph A. 3, 14, 9, 1, 7 C. 3, 26, 9, 2, 13 4.51Trong cc ph n ng d kh ? ng n no sau y? B. 3, 28, 9, 1, 14 D. 2, 28, 6, 1, 14 i y, ph n ng no khng ph i l ph n ng oxi ho C. 1 v 2 D. 1 v 3.

A. Fe + 2HCl p FeCl2 + H2 B. FeS + 2HCl p FeCl2 + H2S C. 2FeCl3 + Cu p 2FeCl2 + CuCl2 D. Fe + CuSO4 p FeSO 4 + Cu 4.52 Trong mi tr A. FeCl3 ng H2SO4, dung d ch no lm m t mu KMnO4? B. CuCl 2 C. ZnCl2 D. FeSO4

4.53 Ph n ng no sau y thu c lo i ph n ng t oxi ho, t kh (hay t oxi ho kh )? A. 2KClO 3 2KCl + 3O 2 p

to

121

B. S + 2H2SO4 p 3SO2 + 2H2O C. 4NO2 + O2 + 2H2O p 4HNO 3 D. Cl2 + 2KOH p KClO + KCl + H2O 4.54 Ph n ng oxi ho - kh x y ra theo chi u t o ch t no sau y? A. Ch t k t t a B. Ch t t i n li C. Ch t oxi ho m i v ch t kh m i D. Ch t oxi ho y u h n v ch t kh y u h n 4.55 ph n ng no sau y, H2O khng ng vai tr ch t oxi ho hay ch t kh ? A. NaH + H2O p NaOH + H2 B. 2Na + 2H2O p 2NaOH + H2 C. 2F2 + 2H2O p 4HF + O2 D. Al 4C3 + 12H2O p 4Al(OH)3 + 3CH4 4.56 Cho ph ng trnh nhi t ho h c

1 1 t ocao I 2  H2 HI; p 2 2

(H = -26,57 kJ

H i l ng nhi t to ra l bao nhiu khi cho 0,5 mol phn t iot tc d ng hon ton v i hi ro? A. 26,57 kJ C. 26,75 kJ 4.57. Cho cc ph 1. 2. 3. 4. 5. 6. ng trnh ha h c: B. 27,65 kJ D. 53,14 kJ

KCl + AgNO3 p AgCl + HNO 3

p 2KNO 2 + O2 2KNO3 t
CaO + C t p CaC2 + CO 2H2S + SO2 p 3S + 2H2O CaO + H2O p Ca(OH)2 2FeCl2 + Cl2 p 2FeCl3
0

122

7. 8. Ph

CaCO3 t p CaO + CO2 CuO + H2 t p Cu + H2O A. 1, 2, 3, 4, 5 C. 2, 3, 4, 6, 8 B. 2, 3, 4, 5, 6 D. 4, 5, 6, 7, 8 i s oxi ho c a m t

0

ng n no sau y ch g m cc ph n ng oxi ho - kh ?

ph n ng oxi ho - kh no sau y ch c s thay nguyn t ? A. KClO 3 KCl + O 2 p B. KMnO4 K2MnO4 + MnO2 + O2 p C. KNO3 KNO 2 + O2 p D. NH 4NO3 N2O + H2O p E. P N V H 4.44. 4.49. 4.54. 4.1 H C D D 4.45. 4.50. 4.55. ng d n: NG D N GI I BI T P B B D 4.46. 4.51. 4.56. B B A 4.47. 4.52. 4.57. C D C
to to

4.58

to

to

4.48. 4.53. 4.58.

B D D

1. 2Na + 2H2O p 2NaOH + H 2o Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay Na p Na H+1 p H0 2.

+4 -2 +2 -2 +1 +2 +4 -2 -2
0 +1

i s oxi ha :

CO2 + Ca(OH)2

CaCO3 + H2O

+1

Ph n ng trn khng ph i l ph n ng oxi ha - kh do khng c s thay i s oxi ha .

123

3.

NH4NO3

-3

+5

o 1 o N2 + 2H2O + 2 O2

Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay N

-3 +5

i s oxi ha :

p N

p N0
c
t Ag2SO4 + SO2 + H2O p
o

4. 2Ag + 2H2SO4

Ph n ng trn l ph n ng oxi ha - kh do c s thay Ag0 p Ag+1 S+6 p S+4 5.

+2 -2 +1 -1 +1 -2

i s oxi ha :

ZnO +

2HCl

ZnCl 2

+2 -1

+ H2O

Ph n ng trn khng ph i l ph n ng oxi ha - kh do khng c s thay i s oxi ha . 4.2 H ng d n:

o +3

1)

2Al + Fe2O3

+3

tO

Al 2O3 + 2Fe

1 x  2Al0 p 2Al+3 + 6e 1 x  2Fe+3 + 6e p 2Fe0

2)

8Al + 3NaNO3 + 5NaOH + 2 H2O

+5

8NaAlO2 + 3NH3

+3

-3

8x  Al0 p Al+3 + 3e 3 x  N+5 + 8e p N-3 3) VN O : VNO = 1:1 n N 2O : nNO = 1:1 2

11Mg + 28HNO3

+5

11Mg(NO3)2 + 2N2O + 2NO + 14H2O

+2

+1

+2

11 x  Mg0 p Mg+2 + 2e

124

2 x  N+5 + 11e p 2N+1 + N+2

4) C6H5CH3 + 2KMnO4
1 x C-3 p C+3 + 6e 2 x Mn+7 + 3e p Mn+4

-3

+7

tO

C6H5COOK + KOH + 2MnO2 + H2O

+3

+4

5) 2KMnO4

+7

-2

tO

K 2MnO4 + MnO2 + O2

+6

+4

1 x  2O-2 p O20 + 4e 1 x  2Mn+7 + 4e p Mn+6 + Mn+4 4.3 H ng d n: a. Trong phn t NH3, N c s oxi ha -3 l s oxi ha th p nh t nn ch c th nh ng electron t ng s oxi ha t c l ch th hi n tnh kh .

2NH3 + 3CuO

-3

+2

tO

N2 + 3Cu + 3H2O
t ng s oxi ha t c l

b. V S c s oxi ha 0 l s oxi ha trung gian nn S v a c th nh n electron gi m s oxi ha v a c th nh ng electron S v a th hi n tnh oxi ha v a th hi n tnh kh .

S +

H2

o
o

tO
tO

H2S

+1 -2

S +

O2

+4 -2

SO2

c. Trong phn t H2SO4, H v S c s oxi ha l n l t l +1 v +6 u l cc s oxi ha cao nh t c a cc nguyn t t ng ng nn ch c th nh n electron gi m s oxi ha , t c l ch th hi n tnh oxi ha . Mg + H2SO 4 long p MgSO4 + H2o Cu + 2H2SO4 4.4 H ng d n:
+2
c

p CuSO4 + SO2o + 2H2O

a. Fe c th tan trong c hai dung d ch FeCl3 v CuCl2 theo cc ph n ng sau:

Fe + 2FeCl 3
Kh OX

+3

3FeCl 2
OX (Kh)

125

V tnh kh : Fe > Fe2+ tnh oxi ha : Fe3+ > Fe2+

+2 +2

Fe + CuCl 2
Kh1 Oxh1 V tnh kh : Fe > Cu tnh oxi ha : Cu2+ > Fe2+ b. T ng t ta c:

FeCl 2 + Cu
Oxh2

Kh2

Cu tan trong dung d ch FeCl3 nh ng khng tan 4.5 H ng d n:

c trong dung d ch FeCl2.

Cu + 2FeCl3 p CuCl2 + 2FeCl2 S oxi ha c a cc nguyn t Cl, N, Mn, C l n l a) -1, 0, +1, +3, +5, +7 b) -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5 c) +7, +6, +4, +2, 0 d) 0, +4, +4, +2, - 4, -1, 0 Nh n xt: S oxi ha c a clo l cc s l 1, 3, 5, 7. 4.6 H ng d n: ng trnh p 3Cu(NO3)2 + 2NOo + 4H 2O 0,2 + O2 0,1 (3) 0,05 p 2 NO2 (2) (1) 3Cu (mol) 0,3 2NO (mol) 0,2 (mol) 0,2 + 8HNO3 Cch gi i 1: Tnh theo ph t l:

4NO2 + 2 H2O + O2 p 4HNO3

VO2 = 22,4(0,1 + 0,05) = 3,36 lit

Cch gi i 2: Ph ng php b o ton e 4x = 0,6 Cu - 2e p Cu+2

126

0,3 0,6 O2 + 4e p 2O- 2 x 4.7 H 4x ng d n:

x = 0,15

VO2 = 0,15 x 22,4 = 3,36 lit

Cch gi i 1: Tnh theo ph M trung bnh c

ng trnh (I) (II)

t s mol NO2 v NO l x v y. Ta c: x + y = 3,136: 22,4 = 0,14

ah nh p

= (46x + 30y): (x + y) = 20,143 x 2= 40,286

Gi i h ta c x = 0,09 y = 0,05 x : y = 9 : 5 ta s d ng t s ny vi t ph ng trnh t ng c ng t o ra NO v NO2 CuO + 2HNO3 9N+5 + 9e 5N+5 + 15e Fe+2 T ng t ta c: (3) 24 mol FeO (ho c Fe3O4) t o ra 14 mol h n h p kh V y 2z 0,14mol -1e p Cu(NO3)2 p 9 N+4 p 5 N+2 x 1 p Fe+3 x 24 + H2O (1) (2)

24FeO + 86 HNO 3 p 24Fe(NO3)3 + 9 NO 2 + 5NO +43H2O

24Fe3O 4 + 230HNO3 = 72 Fe(NO3)3 + 9NO 2 + 5 NO + 115H2O Theo (2) v (3) th c (FeO, CuO, Fe3O 4) z z z z = 0,12

a = 80 x 0,12 + 72 x 0,12 + 232 x 0,12 = 46,08 (g)

n HNO3 = 0,24 + (0,12 x 86): 24 + (0,12 x 230): 24 = 1,82 (mol)

V y C M HNO = 1,82 : 0,25 = 7,28M. 3 Cch gi i 2: Ph ng php b o ton e

S mol e cho = s mol e nh n = 0,09 + (0,05 x3) = 0,24 (mol) S mol Fe +2 = 0,24 m t khc n FeO = n Fe O = 0,12 (mol) 3 4 a = 0,12(80 + 72 + 232) = 46,08

127

n HNO3 = nNO + n NO 2 +3nFe + 2nCu = 0,14 + 3(0,12x4) + 2x0,12 =1,82 (mol)

V y C M HNO = 1,82 : 0,25 = 7,28M. 3 4.8 H Cc ph Fe 3Fe 2Fe ng d n: ng php is (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ng B (30g) ch g m ng trnh ha h c: + 1/2O2 p FeO + 2O2 p Fe3O4 Cch gi i 1: Ph

+ 3/2O2 p Fe2O3 p Fe(NO3)3 + NOo + 2H2O

Fe + 4HNO3

3FeO +10HNO3 p 3Fe(NO3)3 + NOo + 5H 2O 3Fe3O 4 +28HNO3 p 9Fe(NO3)3 + NOo + 14H2O Fe2O3 +6HNO3 p 2Fe(NO3)3 + 3H2O ng ng l x, y, z > 0. (I) (II)

C th coi Fe3O 4 l FeO.Fe2O3 nn khi c th coi l Fe, FeO, Fe2O3 v i s mol t Ta c : 56x + 72y + 160z = 30 nNO = x +y/3 = 0,25 hay 3x + y = 0,75

S mol c a Fe ban u l x + y + 2z , ta lm xu t hi n bi u th c b ng cch nhn (II) v i 8 r i c ng v i (I) ta c 80(x + y + 2z) = 36 V y n Fe = 36: 80 = 0,45 (mol) mA = 0,45 x56 = 25,2g. Cch gi i 2: Ph ng php b o ton e c bi u di n b ng cc qu trnh oxi ha kh sau:

B y ph ng trnh ph n ng trn
Fe  3e p Fe 3 O  2e p O 2
o o

N+5 + 3e p N+2 Do s mol NO = 0,25 (theo gi thi t), s mol Fe l x v s mol nguyn t oxi l y, theo quy t c b o ton e ta c: 3x = 2y + 0,75 (I)

128

M t khc B ch g m Fe v O nn ta cn c 56x + 16y = 30 (II) gi i h ta x = 0,45 v m = 0,45 x 56 = 25,2 (g). 4.9 H Hai kh ng d n: ng php ng cho: 1. Tnh % v th tch c a h n h p kh theo ph kh chnh l NO (M=30) , M trung bnh c c M > 37 l N2O c M = 44.

u khng mu l cc oxit c a nit , trong kh b ha nu trong khng

a h n h p kh

l 2,59 : 0,07= 37 V y kh th hai

129

Ta thi t l p

ng cho

N2O

M = 44

M =37
NO M = 30 % NO = 50% ng php b o ton e: 7

VN 2O : V NO = 1:1

%N2O = 50%

2. Tnh s mol HNO3 ph n ng theo ph Cc qu trnh oxi ha kh : Mg - 2e p Mg+2 Al - 3e p Al+3 2N+5+ 8e p 2N+1 N+5 + 3e pN+2 Theo nh lu t b o ton e ta c s mol e nh

ng = s mol e nh n. N u g i n1, n2 l

s mol Mg v Al ta c 2 n1 + 3 n2 = (8 x 0,035 ) + (3 x 0,035) = 11 x 0,035 bi u th c 2 n1 + 3 n2 c ng chnh l s mol HNO3 t o thnh mu i, ngoi ra, s mol HNO3 chuy n thnh N2O v NO l 3 x 0,035. V y t ng s mol HNO3 l : 14 x 0,035 = 0,49 (mol) 3. Tnh kh i l ng mu i theo ph
 3

ng php b o ton kh i l

ng

m mu i = m kim lo i + m NO = 4,431 + (11 x 0,035x 62) =28,301 (g) 4.10 H Cc ph ng d n: ng php thng th ng 2HCl p H2 + Cl2 (1) (2) ng trnh ph n ng i n phn:

Cch gi i 1: Ph

FeSO4 + H2O p Fe + 1/2O2 + H2SO 4

m H 2 = 0,06g =

1,34t1 26,8

t1 = 1,2 gi

t 2 = 2,0 - 1,2 = 0,8 gi

mFe = (56 : 2)x(1,34 x 0,8) : 26,8 = 1,12g

n Cl 2 = 0,03(mol), n O2 = 1/2 nFe = 0,01(mol) 130

V kh

anot

= 0,04 x22,4 = 0,896 lit. ng php b o ton electron ng Q = It = 1,34 x 2 = 2,68A.h i n phn katot

Cch gi i 2: Ph - i nl Th t
+

ne = It/F = 2,68 : 26,8 = 0,1 mol H + 1e p 1/2 H2

(mol) 0,06 0,06 Fe+2 + 2e p Fe (mol) 0,02 Th t i n phn Cl- - 1e (mol) 0,06 0,06 H2O - 2e (mol) 4.11 H Cc ph ng d n: ng php thng th ng (1) (2) (I) (II) (III) ng trnh i n phn: 2Cu(NO 3)2 + 2H2O p O2o + 2Cu + 4HNO3 2AgNO3 + H2O t x, y l n l p 1/2O2 + 2Ag + 2HNO3 t l s mol c a Cu v Ag, ta c 64x + 108y = 3,44 ng trnh Faraday ta c 64x = anot p 1/2 Cl2 0,03 p 1/2O2 + 2H+ 0,01 n h
n h p kh

mFe = 0,02 x 56 = 1,12g

= 0,03 +0,01 = 0,04

Vkh = 0,04 x 22,4 = 0,896 (lit). Cch gi i 1: Ph

M t khc theo ph

64It1 AIt1 = nF 2 v 26,8 108I(4 - t1 ) 26,8

108y = Gi i ra ta c x = 0,02; y =0,02

C M Cu(NO3 )2 = 0,1 M C M Ag(NO3 ) = 0,1 M 131

Cch gi i 2: Ph i nl

ng php b o ton electron ng Q = It = 0,402 x 4 = 1,608 (A.h) ng hai kim lo i 64x + 108y = 3,44 (II)

- S mol e nh n l 2x + y = 1,608: 26,8 = 0,06 (I) M t khc, kh i l Gi i ra ta c x = 0,02; y = 0,02

C M Cu(NO3 )2 = 0,1 M C M Ag(NO3 ) = 0,1 M

4.12 H

ng d n: Fe2(SO4)3 x CuSO4 (mol) y HCl (mol) z p 2Fe3+ + 3SO 422x p Cu y

2+

- Qu trnh i n ly: (mol)

3x + SO42y

p H+ + Clz z Anot

- Qu trnh i n phn: Katot 2Fe Cu

3+

+ 2e p 2Fe

2+

2Cl - 2e pCl2

2+

+ 2e p Cu

Cu thot ra katot, ch ng t Fe3+ b i n phn h t. nCu= 5,12 : 64 = 0,08 (mol)

n Cl 2 = 2,24: 22,4 = 0,1(mol), n Ba(OH)2 = 0,2 x 1,25 = 0,25.

(mol) Sau khi i n phn x y ra cc ph n ng: Ba(OH)2 + SO42- p BaSO4 q + 2OH- (1) (3x +y) (3x +y) Ba(OH)2 + 2HCl p BaCl2 + H2O (mol) (0,25- 3x- y) 2(0,25- 3x- y) (mol) Fe2+ + 2OH- p Fe(OH)2 2x 2x 2x (4) Cu2+ + 2OH- p Cu(OH)2 (3) (2)

132

(mol) (y - 0,08)

(y -0,08) (5)

4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3 (mol) 2x 2x

1. Tnh th i gian i n phn theo cng th c m = t=

A.I.t (m = 7,1g, n = 2) n.F

m.n.F 7,1.2 .96500 = = 2500(s) 71.7,72 A.I

u, p d ng ph ng anot (I) ng php b o ton e: katot = S mol e nh

2. Tnh CM c a cc ch t trong dung d ch - S mol e thu x + 0,08 = 0,1 (mol)

Theo cc ph n ng (1,3, 4, 5): m k t t a = m BaSO + m Cu(OH) + m Fe(OH) = 56,76 (g) 4 2 3 233(3x + y) + 98(y - 0,08) + 107 .2x = 56,76 (II) Gi i ra ta c x = 0,02, y = 0,14 nHCl = 0,1.2 + 2(0,25 - 3x -y) = 0,3 (mol)

CM HCl = 0,3 : 0,4 = 0,75 M, C M CuSO = 0,14 : 0,4 = 0,35 M 4 F. THNG TIN B SUNG A.L.LAVOADIE. Thuy t oxi ha v s c i t ha h c A.L.Lavoadie (Antoine Laurent Lavoisier), 1745-1794, l nh ha h c n i ti ng c a Php th k 18. ng h c t p nhi u khoa h c t nhin, c bi t l v t l v trong nghin c u khoa h c i su vo ha h c, th hi n nhi u ti n ng ngay khi cn tr , n m 21 tu i c th ng huy ch ng vng c a Vi n Hn Lm khoa h c Pari trong m t cu c thi v i ti "Tm ph ng php t t nh t th p sng ng ph c a m t thnh ph l n". Lavoadie l m t y vin trong ban th u thu c a nh vua, l m t t ch c thu thu gin ti p. ng r t giu, xy d ng m t phng th nghi m ring c trang b r t y . ng c k ho ch th i gian nghim ng t t ng ngy dnh cho khoa h c. ng t ch c chu o cc th nghi m, cn o chnh xc , ghi s li u nghim ch nh, c b Lavoadie lm c ng tc vin v th k ring ghi chp y (b khng c con). Vo cu i n m 1774 v u n m 1775 sau nhi u th nghi m v t chy cc ch t nung kim lo i, v h h p, ng lm

133

th nghi m tch th y ngn oxit thnh th y ngn v m t kh m i r i th cc tnh ch t ha h c c tr ng c a n. Thng 4/1775, ng c bo co tr c Vi n Hn Lm khoa h c Pari "Lu n v n ng c a v b n ch t c a ch t k t h p v i kim lo i khi nung nng v lm t ng kh i l

chng". Tr c y Lavoadie c ng tin thuy t nhin t , r i t tch d n ra. ng kh ng nh r ng s t ng kh i l ng c a kim lo i c nung b ng kh i l ng c a khng kh gi m i, nh v y khng ph i l ch t l a thay m t ch t bn ngoi no khi k t h p v i kim lo i m chnh l khng kh. Khng kh khng ph i l m t v t th m l m t h n h p m t s kh c tnh ch t khc nhau. nng, k t lu n r ng khng kh g m hai kh, m t kh th c sau n gi n

N m 1777, ng c ng b k t qu phn tch khng kh b ng th y ngn nung c g i l oxi v m t kh khng th c - sau c g i l azot (t ch Latinh c ngh a l khng duy tr s s ng). Lavoadi t tn oxi v i ngh a l nguyn t sinh ra oxit v ng c quan ni m sai l m l c c oxi trong qu trnh chy m v t th no c ng t o thnh oxit. N m 1783, Lavoadi xc nh c thnh ph n c a n c l hi ro v oxi. N m 1785, Lavoadi c m t bo co cng khai cng kch k ch li t thuy t nhin t : "Cc nh ha h c s d ng nhin t nh m t nguyn t m h ..., khng c nh ngh a m t cch chnh xc, do c th s d ng ty ti n cho m i cch gi i thch m h mu n, ... Qu th c, chnh l th n Prtut lun lun thay i v m t c a mnh". R i ng pht tri n thuy t oxi ha c a mnh l thuy t v vai tr c a oxi trong cc qu trnh oxi ha. C n c vo vai tr c a nguyn t oxi trong s nung kim lo i ho c nung qu ng kim lo i, th s tch v i nhin t tr thnh s k t h p v i oxi v s k t h p nhin t tr thnh s tch oxi! Cc bi u th c (2) v (3) by gi c hi u ng nh sau:
nung S t + oxi s t oxit p nung S t oxit + cacbon s t + cacbon oxit p

Cc kim lo i. l u hu nh, photpho v nh ng t xem l h p ch t b y gi , th t ra l nh ng sunfur SO2, axit sunfuric H2SO4 khng cn l

n ch t khc b thuy t nhin n ch t, cn cc oxit kim lo i, kh n ch t m l nh ng h p ch t.

134

N m 1787, Lavoadi cho in sch "Ph ng php v danh php ha h c" c s c ng tc c a ba nh ha h c Php c tn tu i l G. Moov, C.L.Bectol, A.F. Fuccroa. Trong danh php ha h c nhm m y nh ha h c trnh by m t h th ng thu t ng ha h c u tin h p l v khoa h c. Tr c m i nh ha h c th ng dng h th ng ring c a mnh, by gi th c m t h th ng m i, chung, d a trn nh ng nguyn t c logic. Th d , theo tn g i c a h p ch t c th xc nguyn t ha h p v i nhau: canxi oxit t Na v Cl. M t h th ng ti n t v h u t nh cc c c u t o t Ca v O, natri clorua c a ra bi u di n t l cc

nguyn t trong thnh ph n c a ch t: cacbon ioxit giu oxi h n cacbon monooxit, kaliclorat c nhi u oxi h n kaliclorit, kalipeclorat c nhi u oxi h n c cn kaliclorua th khng c oxi. N m 1789, Lavoadi cho in sch "Khi lu n v ha h c" c "trnh by theo m t tr t t m i d a vo nh ng pht minh hi n i". Trong cng trnh ny ng h th ng ha nh ng ki n th c tch l y c th i b y gi v ha h c, trnh by b ng m t ngn ng gi n d , d hi u, minh h a b ng nhi u hnh v Lavoadi v . p, chnh xc do b n n

Trong b ng phn lo i cc ch t, Lavoadi chia chng lm hai lo i ch t gi n v ph c t p, b ng cc ch t n gi n c chia lm b n nhm: cc kh

gi n, cc phi kim, cc kim lo i, cc " t". ng sai l m coi nh sng v nhi t l hai nguyn t , l hai th c th v t ch t. Thuy t oxi ha v sch khi lu n v ha h c d n d n c ti ng vang l n Php r i lan truy n sang cc n c ngoi nh c, H Lan, Italia, Th y i n, Ty Ban Nha, Ba Lan,...r i sang nn c Nga. B ch: P rili, cu i i mnh, di c sang M s ng v ti p t c nghin c u khoa h c, c ln ti ng ph n i Lavoadi khng trung th c, kh ng nh ng i pht minh ra oxi l mnh, n m 1774. ng nh c l i r ng thng 10 ng k cho Lavoadi nghe l ng tch c th y ngn oxit thnh kh m i v th y ngn, Trong sch c a mnh n m 1789, Lavoadi c vi t "l l ng" v kh oxi "oxi l kh m chng ti, ng P riti, ng Sil v ti cng pht hi n ra g n nh ng th i". Chng ta ngy nay c th nh gi nh th ny? Lavoadi khng ph i l

135

ng

i pht hi n ra oxi u tin, nh ng l ng c b n ch t v ngh a to l n c a oxi.

i c cng l n trong vi c kh ng

nh

136

Ch

ng 5

NHM HALOGEN A. TM T T L THUY T I. C u t o nguyn t , tnh ch t c a 1. C u hnh electron nguyn t Flo, clo, brom v iot c c u hnh electron nh sau: F:[He]2s22p5; Cl:[Ne]3s23p5; Br :[Ar]4s24p5; I:[Kr]5s25p5 Gi ng nhau: L p electron ngoi cng c a nguyn t cc halogen c 7 electron v c c u hnh ns2np5 (n l s th t c a chu k). Khc nhau: T flo qua clo n brom v iot, bn knh nguyn t t ng d n l p electron ngoi cng cng xa h t nhn h n, l c ht c a h t nhn i v i l p electron ngoi cng cng y u h n. L p electron ngoi cng : flo phn l p 3d c n ng l ng qu xa cc m c n ng l ng 2s v sp cho nn khng th b p c b ng cc ph n ng ha h c, do flo ch c m c oxi ha +1 , cc halogen khc c phn l p d cn tr ng, nh clo c cc s oxi ha +1, +3, + 5, +7. 2. Cc halogen c Cc gi tr F: 3,98 ; m i n l n Br: 2,96; m i n gi m d n t flo I: 2,66 n iot m i n theo thang Paulinh: Cl: 3,16; n ch t halogen

Trong nhm halogen , 3. Tnh ch t ha h c

a. Halogen l nh ng phi kim c tnh oxi ha m nh : halogen oxi ha h u h t cc kim lo i, nhi u phi kim v nhi u h p ch t. Khi nguyn t halogen bi n thnh ion halogenua v i s oxi ha -1. Th d v i clo: H2 + Cl 2 p 2HCl 2Fe + 3Cl 2p 2FeCl3 Cu + Cl2 p CuCl2 c Gia ven. n iot.

2NaOH + Cl 2p NaCl + NaOCl + H2O N b. Tnh oxi ha c a halogen gi m d n t flo

137

c. Flo khng th hi n tnh kh , cc halogen khc th hi n tnh kh v tnh kh t ng d n t clo n iot. II. H p ch t c a halogen 1. Hi ro halogenua v axit halogen hi ric HF, HCl, HBr, HI Hi ro halogenua l cc h p ch t kh d tan trong n c t o ra cc dung d ch axit halogen hi ric. T HF n HI tnh ch t axit t ng d n, HF l m t axit y u. T HF n HI tnh ch t kh t ng d n, ch c th oxi ha F- b ng dng i n, trong khi cc ion m khc nh Cl-, Br-, I- u b oxi ha khi tc d ng v i ch t oxi ha m nh 2. H p ch t c oxi c a halogen Trong cc h p ch t c oxi, clo, brom, iot th hi n s oxi ha d ng cn flo th hi n s oxi ha m. Do khng ph n ng tr c ti p v i oxi, cc h p ch t c oxi c a halogen c i u ch gin ti p. Cc h p ch t c oxi quan tr ng c a clo nh : N c giaven: NaCl, NaClO, H2O dng lm ch t kh trng n c, ch t t y tr ng trong cng nghi p d t, gi y... Nh c i m quan tr ng nh t c a n c giaven l khng b n, khng v n chuy n i xa 2NaCl + Cl2 c. i u ch n c giaven: ( i n phn dung d ch mu i n bo ha khng c mng ng n)
dp 2H2O 2NaOH + Cl2o + H2o p

+ 2NaOH p NaCl + NaClO + H 2O n

c giaven.

Clorua vi: CaOCl2 c cng d ng t ng t n thnh r h n v c th v n chuy n i xa, do i u ch clorua vi: Ca(OH)2 + Cl2 p CaOCl2 + H2O

c giaven. Tuy nhin, clorua vi c gi c s d ng r ng ri h n.

Mu i Bectole: KClO 3 c tn qu c t l kali clorat. Ch t ny i u ch oxi trong phng th nghi m. i u ch kali clorat:

c dng lm dim,

70 100 C 6KOH + 3Cl2 KClO3 + 5KCl + 3H2O p

138

Cc axit c oxi c a clo: HClO HClO2 HClO3 HClO4 Chi u t ng tnh axit v b n, chi u gi m c a tnh oxi ha.
35 17 37 17

B. BI T P C L I GI I 5.1 Nguyn t clo c 2 ng v b n

Cl v

Cl . Nguyn t kh i trung bnh c a

ng v trn.

clo trong b ng tu n hon l 35,45. Hy tnh % cc

5.2 Vi t c u hnh electron nguyn t c a cc nguyn t flo, clo, brom, iot. D a vo c u hnh electron hy gi i thch t i sao flo lun c s oxi ha m cn cc nguyn t halogen khc ngoi s oxi ha m cn c th c s oxi ha d ng (+1, +3, +5, +7)? 5.3 C u hnh ngoi cng c a nguyn t c a m t nguyn t X l 5p5 . T s n tron v s i n tch h t nhn b ng 1,3962 . S n tron c a X b ng 3,7 l n s n tron c a nguyn t nguyn t Y . Khi cho 4,29 gam Y tc d ng v i l ng d X th thu c 18,26 gam s n ph m c cng th c l YX. Hy xc nh i n tch h t nhn Z c a X v Y vi t c u hnh electron c a X v Y. 5.4 Dng thu c th thch h p b) KI, HCl, NaCl, H2SO4 c) HCl, HBr, NaCl, NaOH d) NaF, CaCl2, KBr, Mgl2. 5.5 C b n ch t b t mu tr ng t ng ng nhau l : NaCl, AlCl3, MgCO 3, BaCO3. Ch c dng n c cng cc thi t b c n thi t (l nung, bnh i n phn v.v...) Hy trnh by cch nh n bi t t ng ch t trn. 5.6 Khng dng ha ch t no khc hy phn bi t 4 dung d ch ch a cc ha ch t sau: NaCl, NaOH, HCl, phenoltalein. 5.7 M t lo i mu i n c l n t p ch t CaCl2, MgCl2, Na2SO 4, MgSO4, CaSO4. thu c mu i n tinh khi t. Hy trnh by cch lo i cc t p ch t nh n bi t cc dung d ch sau y: a) BaCl2, KBr, HCl, KI, KOH

5.8 Nguyn t R l phi kim thu c phn nhm chnh trong b ng tu n hon. T l gi a ph n tr m nguyn t R trong oxit cao nh t v ph n tr m R trong h p ch t

139

kh v i hi ro b ng 0,5955. Cho 4,05 gam m t kim lo i M ch a r ha tr tc d ng h t v i n ch t R th thu c 40,05 gam mu i. Xc nh cng th c c a mu i M. 5.9 i n phn nng ch y a gam m t mu i A t o b i kim lo i v phi kim ha c 0,896 lit kh nguyn ch t ( ktc). Ha tan a gam mu i A vo tr I (X) thu

100ml dung d ch HCl 1M cho tc d ng v i dung d ch AgNO 3 d thu c 25,83 gam k t t a. Dung d ch AgNO3 d cho tc d ng v i 100 ml dung d ch HCl 1M. Xc nh tn phi kim cng th c t ng qut c a mu i A. 2 chu k lin 5.10 Cho 31,84 gam h n h p NaX, NaY (X, Y l hai halogen ti p) vo dung d ch AgNO 3 d , thu c 57,34 gam k t t a. a) Tm cng th c c a NaX, NaY. b) Tnh kh i l ng m i mu i. 5.11 M t mu i c t o b i kim lo i M ha tr II v phi kim ha tr I. Ha tan m gam mu i ny vo n c v chia dung d ch lm hai ph n b ng nhau: - Ph n I: Cho tc d ng v i dung d ch AgNO3 c d th tr ng. - Ph n II : Nhng m t thanh s t vo dung d ch mu i, sau m t th i gian ph n ng k t thc kh i l b) Xc ng thanh s t t ng ln 0,16 gam. nh tr s c a m. a) Tm cng th c phn t c a mu i. 5.12 X, Y l hai nguyn t halogen thu c hai chu k lin ti p trong h th ng tu n hon. H n h p A c ch a 2 mu i c a X, Y v i natri. a) k t t a hon ton 2,2 gam h n h p A, ph i dng 150 ml dung d ch AgNO 3 ng k t t a thu c? nh hai nguyn t X, Y. c 5,74 gam k t t a

0,2M. Tnh kh i l b) Xc

5.13 Ha tan m t mu i kim lo i halogenua ch a bi t ha tr vo n c c dung d ch X. N u l y 250 ml dung d ch X (ch a 27 gam mu i) cho vo AgNO 3 d th thu c 57,4 gam k t t a. M t khc i n phn 125 ml dung d ch X trn th c 6,4 gam kim lo i bm catot. Xc nh cng th c mu i.

140

5.14 M t h n h p ba mu i NaF, NaCl, NaBr n ng 4,82 gam ha tan hon ton trong n c c dung d ch A. S c kh clo d vo dung dich A r i c c n hon ton dung d ch sau ph n ng thu c 3,93 gam mu i khan. L y m t n a l ng mu i khan ny ha tan vo n c r i cho ph n ng v i dung d ch AgNO3 d th thu c 4,305 gam k t t a. Vi t cc ph ng trnh x y ra v tnh thnh ph n ph n tr m kh i l 5.15 ng m i mu i trong h n h p ban u. c 5,29 gam H n h p A g m 3 mu i NaCl, NaBr v NaI: ng d dung d ch brom, c c n thu

* 5,76 gam A tc d ng v i l mu i khan. * Ha tan 5,76 gam A vo n m t th i gian, c c n th thu clorua. a) Vi t cc ph 5.16

c r i cho m t l ng kh clo s c qua dung d ch. Sau c 3,955 gam mu i khan, trong c 0,05 mol ion

ng trnh ph n ng. ng m i mu i trong A. ng AgNO3 tham gia

b) Tnh thnh ph m ph n tr m kh i l

C h n h p g m hai mu i NaCl v NaBr. Khi cho dung d ch AgNO3 v a

vo h n h p trn ng i ta thu c l ng k t t a b ng kh i l ph n ng. Tm % kh i l ng m i mu i trong h n h p ban u.

5.17 Hai bnh c u ch a amoniac v hi roclorua kh. Cho t t n c vo y m i bnh kh, th th y kh ch a trong hai bnh tan h t. Sau tr n dung d ch trong hai bnh l i v i nhau. Hy xc nh n ng mol/l c a cc ch t trong dung d ch sau khi tr n l n, bi t r ng bnh ch a hi roclorua c th tch g p 3 l n th tch ch a amoniac, cc kh o ktc. 5.18 H n h p A g m KClO3, Ca(ClO3)2, Ca(ClO)2, CaCl2 v KCl n ng 83,68 c ch t r n B g m CaCl2, KCl v 17,472lit ) thu c ng gam. Nhi t phn hon ton A ta thu

O2 . Cho ch t r n B tc d ng v i 360ml dung d ch K2CO3 0,5M (v a k t t a C v dung d ch D. L KCl c trong A. a) Tnh kh i l ng k t t a A. ng c a KClO 3 trong A. b) Tnh % kh i l ng KCl trong dung d ch D nhi u g p

22 l nl 3

141

5.19 T m t t n mu i n c ch a 10,5% t p ch t, ng i ta i u ch c 1250 lit dung d ch HCl 37% (D = 1,19 g/ml) b ng cch cho l ng mu i n trn tc d ng v i axit sunfuric 5.20 a) b) Tnh : m c v un nng. Tnh hi u su t c a qu trnh i u ch trn. ng trnh ha h c sau: Khi un nng mu i kali clorat, khng c xc tc, th mu i ny b phn h y 2KCIO3 p 2KCl + 3O2o 4KClO3 p 3KClO4 + KCl - Bao nhiu % kh i l - Bao nhiu % kh i l ng b phn h y theo (a) ng b phn h y theo (b) c 33,5 gam (mol/l)

ng th i theo hai ph

Bi t r ng khi phn h y hon ton 73,5 gam kaliclorat th thu kaliclorua. 5.21

Ha tan 1,74 gam MnO2 trong 200ml axit clohi ric 2M. Tnh n ng i.

c a HCl v MnCl2 trong dung d ch sau khi ph n ng k t thc. Gi thi t kh clo thot hon ton kh i dung d ch v th tch c a dung d ch khng bi n 5.22 i u ch m t dung d ch axit clohi ric b ng cch ha tan 2 mol hi roclorua c

vo n c. Sau un axit thu c v i mangan ioxit c d . Kh clo thu b ng ph n ng c tc d ng v i 28 gam s t hay khng? 5.23 Ha tan 7,8 gam h n h p b t Al v Mg trong dung d ch HCl d . Sau ph n ng kh i l ng dung d ch t ng thm 7,0 gam. Kh i l ng nhm v magie trong h nh p 5.24 u l bao nhiu gam? Nung mA gam h n h p A g m KMnO4 v KClO 3 ta thu
o

c ch t r n A1

v kh O 2. Bi t KClO3 b phn h y hon ton theo ph n ng : 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o cn KMnO 4 b phn h y m t ph n theo ph n ng : 2KMnO4 t p K2MnO4 + MnO2 + O2o Trong A1 c 0,894 gam KCl chi m 8,132% kh i l h p kh A2. ng. Tr n l ng O 2 thu c ch n trn v i khng kh theo t l th tch VO2 : VKK ! 1 : 3 trong m t bnh kn ta
o

142

Cho vo bnh 0,528 gam cacbon r i

t chy h t cacbon thu

c h n h p kh A3

g m 3 kh, trong CO 2 chi m 22,92% th tch. a) Tnh kh i l ng mA. ng c a cc ch t trong h n h p A.

b) Tnh % kh i l

Cho bi t: Khng kh ch a 80% N2 v 20% O2 v th tch. 5.25 Cho l ng axit clohi ric, thu c khi ch ha 200 gam mu i n cng c m t ng % c a nh hm l nghi p (cn ch a m t l ng ng k t p ch t), tc d ng v i MnO2 d

l ng kh clo ph n ng v i 22,4 gam s t kim lo i. Xc NaCl trong mu i n cng nghi p. C. BI T P T 5.26 5.27 LUY N ng v vi t ph Nu hi n t

ng trnh ph n ng n u c khi cho HCl

c tc

d ng v i cc ch t sau: KMnO4, KClO3 . Nu cch tinh ch : a) Mu i n c l n MgCl2 v NaBr b) Axit clohi ric c l n axit H2SO 4. 5.28 c C n bao nhiu gam KMnO4 v bao nhiu ml dung d ch axit clohi ric 1M kh clo tc d ng v i s t t o nn 16,25 gam FeCl3 ? p s : mKMnO 4 ! 9,48g ; VHCl ! 480 ml 5.29 Ha tan 1,74 gam MnO2 trong 200 ml axit clohi ric 2M. Tnh n ng i. (mol/l)

c a HCl v MnCl2 trong dung d ch sau khi ph n ng k t thc. Gi thi t kh clo thot hon ton kh i dung d ch v th tch c a dung d ch khng bi n p s : CM HCl ! 1,6 M ; CM MnCl ! 0,1 M 2 5.30 Hon thnh s
0

bi n ha sau :

KClO 3 t p A  B A  MnO2  H 2 SO4 p C  D  E  F

pnc A p G  C

G  H 2 O p L  M v C  L t p KClO 3  A  F 143

5.31 i n phn nng ch y m t mu i clorua kim lo i ha tr I thu 6,24 gam kim lo i v anot 1,792 lit kh ( ktc). a) Xc nh cng th c phn t mu i.

catot

b) Cho ch t kh sinh ra tc d ng v i H2 trong i u ki n nh sng c s n ph m X. Ha tan X vo n c c dung d ch 1. t chy kim lo i trn, cho s n ph m sinh ra ha tan vo n c c dung d ch 2. Vi t cc ph ng trnh ph n ng. Cho 1 m u qu tm vo dung d ch 1, k thm vo t t dung d ch 2. Quan st hi n t ng v gi i thch. p s : Cng th c mu i l KCl. 5.32 Ha tan 5,37 gam h n h p g m 0,02 mol AlCl3 v m t mu i halogenua c a kim lo i M ha tr II vo n c, thu c dung d ch A. Cho dung d ch A tc d ng v a v i 200 ml dung d ch AgNO3, thu c 14,35 gam k t t a. L c l y dung d ch cho tc d ng v i NaOH d , thu c k t t a B. Nung B n kh i l ng khng Xc 5.33 i c 1,6 gam ch t r n. p s : Cng th c phn t c a mu i l CuCl2. C h n h p NaI v NaBr. Ha tan h n h p trong n c. Cho brom d vo dung d ch. Sau khi ph n ng th c hi n xong, lm bay h i dung d ch, lm kh s n ph m th th y kh i l ng s n ph m nh h n kh i l ng h n h p 2 mu i ban u l m gam. Ha tan s n ph m trong n c v cho kh clo i qua cho n d . Lm bay h i dung d ch v lm kh ch t cn l i, ng i ta th y kh i l ng ch t thu c nh h n kh i l ng mu i ph n ng l m gam. Xc nh % v kh i l ng c a NaBr trong h n h p u. p s : % NaBr = 3,7%; %NaI = 96,3% 5.34 em i n phn 200 ml dung d ch NaCl 2M (d = 1,1g/ml) v i i n c c b ng than c mng ng n x p v dung d ch lun lun c khu y u. Sau m t 0 th i gian catot thot ra 22,4 lit kh o i u ki n 20 C, 1atm. H p ch t ch a trong dung d ch sau khi k t thc i n phn l ch t g? Xc nh C% c a n. p s : C%NaOH = 8,32% nh cng th c phn t mu i halogenua kim lo i M.

144

5.35 thu

i n phn nng ch y a gam mu i A t o b i kim lo i M v halogen X ta c 0,96 gam kim lo i M cat t v 0,896 lit kh ( ktc) ant. M t khc c, sau cho tc d ng v i AgNO3 d th thu c

ha tan a gam mu i A vo n 11,48 gam k t t a. H i X l halogen no ?

p s :

X l clo

5.36 i n phn 200 ml dung d ch KCl 1M (d=1,15g/ml) trong bnh i n phn c mng ng n x p v i c ng dng i n I=20A, sau th i gian t kh thot ra cat t l 1,12 lit. Tnh n ng p s : 5.37 % c a cc ch t trong dung d ch sau i n phn. i v n c ch a b i n phn) (Coi th tch dung d ch khng thay

C KOH = 2,474% , CKCl = 3,29% .

H n h p A g m: NaOH, Na2CO3 v Na2SO4. L y 1 gam A ha tan vo

n c r i thm dung d ch BaCl2 cho n d , thu c k t t a B v dung d ch C. Thm t t dung d ch HCl vo dung d ch C cho n khi c dung d ch trung tnh, c n dng 24 ml dung d ch HCl 0,25M. M t khc, 2 gam A tc d ng v i dung d ch HCl d , sinh ra a) Xc c 0,224 lit kh ( ktc). nh thnh ph n ph n tr m t ng ch t trong h n h p A. v i 0,5 gam A.

b) Tnh th tch dun d ch HCl 0,5M ph n ng v a

c) Tnh th tch dung d ch HCl 0,5M tc d ng v i k t t a B. p s : a) Thnh ph n c a A: 53% Na2CO3 ; 24% NaOH; 23% Na2SO4. b) 16ml dung d ch HCl. c) 20ml dung d ch HCl 0,5M. 5.38 Dung d ch X c t o thnh b ng cch ha tan 3 mu i KCl, FeCl3, BaCl 2. v i 100 ml dung d ch Na2SO 4 1M , N u cho 200 ml dung d ch X ph n ng v a

ho c v i 150 ml dung d ch NaOH 2M; ho c v i 300 ml dung d ch AgNO3 2M . Trong m i tr ng h p u thu c k t t a l n nh t. a) Tnh n ng b) Tnh kh i l c a m i mu i trong dung d ch X. ng mu i khan thu p s : c khi c c n 200 ml dung d ch X. [BaCl2]=[KCl]=[FeCl 3]=0,5M; m=44,5g.

145

5.39 Ha tan m gam h n h p g m NaBr v NaI vo n c Cho A ph n ng v i brom d sau c c n dung d ch thu mu i khan B c kh i l ng (m - 47) gam. Ha tan B vo n

c dung d ch A. c duy nh t m t

c v cho tc d ng v i

clo d sau c c n dung d ch thu c duy nh t m t mu i khan C c kh i l ng (m-89) gam. Vi t cc ph ng trnh ph n ng ha h c v tnh % kh i l ng c a m i mu i trong h n h p ban p s : 5.40 u. 40,71% NaBr v 59,29%NaI

M t khong v t c cng th c t ng qut l: aKCl.bMgCl2.cH2O. Nung

27,75 gam khong v t trn n kh i l ng khng i th y kh i l ng ch t r n gi m 10,8 gam. Ha tan ch t r n vo trong n c r i cho tc d ng v i AgNO 3 d th thu 5.41 c 43,05 gam k t t a. L p cng th c c a khong v t trn. p s : KCl.MgCl2.6H2O.

M t dung d ch l h n h p cc mu i NaCl, NaBr, NaI. Sau khi lm kh

20ml dung d ch ny thu c 1,732 gam ch t r n. L y 20ml dung d ch mu i ph n ng v i brom r i lm bay h i thu c 1,685 gam ch t r n kh. Sau cho clo tc d ng v i 120ml dung d ch trn, sau khi bay h i thu a) Tnh n ng b) Tnh kh i l ng brom v iot c th p s : i u ch c 1,4625 gam k t t a kh. c t 1m3 dung d ch. CM c a t ng mu i trong dung d ch. NaCl 1M; NaBr 0,2M; NaI 0,05M.

m Br2 ! 16kg; m I 2 ! 6,35kg

5.42 Chia 8,84 gam h n h p MCl v BaCl2 thnh hai ph n b ng nhau. Ha tan ph n 1 vo n c r i cho ph n ng v i AgNO 3 d thu c 8,61 gam k t t a. em i n phn nng ch y ph n 2 n hon ton thu c V ml kh X 27,3oC v 0,88 atm. N u s mol MCl chi m 80% s mol trong h n h p, xc nh kim lo i M v tnh thnh ph n % kh i l ng h n h p u. Tnh V. p s : Kim lo i l Na

%m NaCl ! 52,94% %m BaCl 2 ! 47,06%

V = 0,84lit

146

5.43 T m t t n mu i n c ch a 5% t p ch t, ng i ta i u ch c 1250 lit dung d ch HCl 37% (d = 1,19 g/ml) b ng cch cho l ng mu i n trn tc d ng v i axit sunfuric m c v un nng. Tnh hi u su t c a qu trnh i u ch trn. p s : D. BI T P TR C NGHI M 5.44 Ph n ng no sau y
pnc

H% = 92,85%

c dng

i u ch clo trong phng th nghi m ?

A. 2NaCl 2Na + Cl2 p

p B. 2NaCl + 2H2O H2 + 2NaOH + Cl2 m.n

C. MnO2 + 4HCl
c

pdd
o

t MnCl2 + Cl2 + 2H2O p

D. F2 + 2NaCl p 2NaF + Cl2 5.45 Clorua vi l mu i c a kim lo i canxi v i 2 lo i g c axit l clorua Cl- v hipoclorit ClO-. V y clorua vi g i l mu i g? A. Mu i trung ho C. Mu i c a 2 axit t p ch t l kh HCl. C th dng dd no sau y A. Dd NaOH B. Dd AgNO3 5.47 Dng lo i bnh no sau y A. Bnh thu tinh mu xanh C. Bnh thu tinh khng mu A. F2 B. Cl2 C. Br2 B. Mu i kp D. Mu i h n t p c th ng b l n lo i t p ch t l t t nh t? D. Dd KMnO4

5.46 Kh Cl2 i u ch b ng cch cho MnO2 tc d ng v i dd HCl C. Dd NaCl

ng dung d ch HF? B. Bnh thu tinh m u nu D. Bnh nh a teflon (ch t d o) D. I2

5.48 Ch t no sau y ch c tnh oxi ho, khng c tnh kh ? 5.49 C 4 ch t b t mu tr ng l vi b t, b t g o, b t th ch cao (CaSO4.2H2O) b t vi (CaCO 3). Ch dng ch t no d i y l nh n bi t ngay c b t g o? A. Dung d ch HCl C. Dung d ch Br2 B. Dung d ch H2SO4 long D. Dung d ch I2

147

5.50

dung d ch ch a 1g HBr vo dd ch a 1g NaOH. Dung d ch thu cho qu tm chuy n sang mu no sau y? A. Mu C. Khng i mu c dng B. Mu xanh D. Khng xc nh c

c lm

5.51 Ph n ng no sau y nghi m?

to

i u ch kh hi ro clorua trong phng th

A. H2 + Cl2 2HCl p B. Cl2 + H2O p HCl + HClO C. Cl2 + SO2 + 2H2O p 2HCl + H2SO4 D. NaOH  H2SO4 NaHSO4 + HCl p
(r n) ( c) to

5.52 Trong cc ph n ng ho h c, nguyn t halogen nh n hay nh A. Nh n thm 1 electron C. Nh ng i 1 electron

chuy n thnh anion, nguyn t c a cc ng bao nhiu electron? B. Nh n thm 2 electron D. Nh ng i 7 electron

5.53 Clo khng ph n ng v i ch t no sau y? A. NaOH 5.54 Nh n B. NaCl C. Ca(OH) 2 ng m nh nh t D. NaBr nh no sau y sai khi ni v flo? ng v b n trong t nhin

A. L phi kim lo i ho t B. C nhi u D. C

C. L ch t oxi ho r t m nh m i n l n nh t c khi cho H2SO 4 cl nl t tc d ng 5.55 Nh ng hi ro halogenua c th thu v i cc mu i NaF, NaCl, NaBr, NaI l A. HF, HCl, HBr, HI C. HF, HCl, HBr 5.56 t nng m t s i dy ng r i no sau y?

B. HF, HCl, HBr v m t ph n HI D. HF, HCl . a vo bnh kh Cl 2 th x y ra hi n t ng

148

A. Dy B. Dy C. Dy D. Dy

ng khng chy ng chy y u r i t t ngay ng chy m nh, c khi mu nu v mu tr ng. ng chy m r t lu b t k i u ki n no? D. SO2 v O 2 B. N2 v O2 C. Cl2 v O2

5.57 H n h p kh no sau y c th t n t i A. H2 v O2

5.58 Dy no sau y s p x p ng theo th t gi m d n tnh axit c a cc dung d ch hi ro halogenua? A. HI > HBr > HCl > HF C. HCl > HBr > HI > HF E. P N V H 5.44. 5.49. 5.54. 5.1 H C D B ng d n: 5.45. 5.50. 5.55. B. HF > HCl > HBr > HI D. HCl > HBr > HF > HI

NG D N GI I BI T P D B D 5.46. 5.51. 5.56. C D C 5.47. 5.52. 5.57. D A C 5.48. 5.53. 5.58. A B A

p d ng cng th c:

A!

aA  bB 100

Trong A l nguyn t kh i trung bnh a, b l % Theo ng v ng v ng trnh sau: A, B l nguyn t kh i c a u bi ta c h ph

a.35  b.37 ,45 ! 35 100 100 ! a  b

Gi i h ph ng trnh ta c :

a = 77,5% b = 22,5%

149

5.2 H

ng d n: C u hnh electron 2s22p5 3s23p5 4s24p5 5s25p5 Flo lun c s oxi ha m b i v: L p ngoi cng c a nguyn t flo khng

Nguyn t F Cl Br I

c obitan d, cn m c 2p v m c 3s chnh l ch n ng l ng qu cao nn flo khng c tr ng thi kch thch hnh thnh s oxi ha d ng. M t khc flo c m i n l n nh t nn ngay c s oxi ha +1 c ng khng xu t hi n. Cc nguyn t halogen khc ngoi s oxi ha m cn c th c s oxi ha d ng(+1, +3, +5, +7) b i v: cc electron ns v np c kh n ng b kch thch chuy n sang nd, +1 oq s oq oq p o d

+3

oq s

oq

o p

o d

+5

oq s

o p

o d

+7

o s

o p

o d

150

5.3

H T

ng d n: C u hnh electron c a nguyn t X l: 1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p5 rt ra ZX = 53 = pX (s proton) u bi ta c:

Theo

nX ! 1,3962 n X ! 74 pX

(s n tron)

AX = p X + nX = 53 + 74 = 127 m t khc :

nX ! 3,7 n Y ! 20 nY
Y + 4,29 AY X p YX 18,26 MYX

ph n ng c a X v Y:

AY 4,29 ! M YX 18,26

AY 4,29 ! A Y  127 18,26

A Y ! 39

A Y ! p Y  n Y 39 ! p Y  20 p Y ! 19 ! Z Y
V y c u hnh electron c a nguyn t Y l: 1s22s22p63s23p64s1 V y X l iot v Y l kali. 5.4 H ng d n: a) Dng qu tm nh n bi t HCl, KOH. Dng dung d ch H 2SO4 nh n bi t BaCl2 cn l i KI, KBr. Dng kh Cl2 phn bi t cc dung d ch KI v KBr. b) Dng qu tm nh n bi t HCl, H2SO 4. Dng dung d ch BaCl2 phn bi t HCl v H2SO4. Dng dung d ch AgNO3 AgClq mu tr ng). Ho c t : KI ng n l a mu tm; NaCl ng n l a mu vng. phn bi t dung d ch KI v NaCl (AgIq mu vng t i;

151

c) Dng qu tm nh n bi t dung d ch cc dung d ch NaOH, HCl, HBr. Dng Cl2 phn bi t HCl v HBr ho c dng AgNO3 c ng phn bi t (mu vng) v AgClq (mu tr ng). d) Cho b n m u th tc d ng v i dung d ch Na2CO3 c hai m u th c ph n ng t o k t t a l CaCl2 v MgI2. Phn bi t hai m u th CaCl2 v MgI2 b ng Cl2. Cn l i phn bi t NaF v KBr c ng b ng Cl2. 5.5 H ng d n: ng mu i nh lm th nghi m: L y t ng l c AgBrq

- Ha tan vo H2O, t o thnh 2 nhm: + Nhm I : Tan trong H2O l NaCl v AlCl3 + Nhm II : Khng tan l MgCO3 v BaCO 3 - i n phn dung d ch cc mu i nhm I (c mng ng n) : 2NaCl + 2H2O P c mngngn p 2NaOH + Cl2o + H2 o 2AlCl3 +6H2O P c mngngnp 2Al(OH)3q + 3Cl 2o + 3H2o Khi k t thc i n phn, vng catot c a bnh i n phn no c k t t a keo xu t hi n, l bnh ch a mu i AlCl3, bnh kia l NaCl. - Thu kh H2 v Cl2 th c hi n ph n ng : H2 + Cl2 p 2HCl Ha tan mu i nhm II vo dung d ch HCl : MgCO3 + 2HCl p MgCl2 + CO2o + H2O BaCO3 + 2HCl p BaCl2 + CO 2o + H2O i n phn dung d ch NaCl (c mng ng n) Dng dung d ch NaOH MgCO3 v BaCO3 : thu dung d ch NaOH. tm c phn bi t mu i MgCl2 v BaCl2. T

MgCl2 + 2NaOH p Mg(OH)2q + 2NaCl BaCl2 + 2NaOH p Ba(OH)2 + 2NaCl 5.6 H ng d n:

152

- Ta nh l n l t m t m u th vo ba m u th cn l i n khi no th y 2 m u th nh vo nhau bi n thnh mu h ng th c p l dung d ch NaOH v phenolphtalein. Cn l i l dung d ch NaCl v dung d ch HCl. Chia ng nghi m c mu h ng thnh hai ph n. L y hai m u th ng dung d ch NaCl v dung d ch HCl, m i m u th vo m t ng nghi m mu h ng, m u no lm mu h ng m t i l dung d ch HCl (v axit trung ha h t NaOH, nn mi tr ng trung tnh, phenolphtalein khng i mu). Ta phn bi t c dung d ch HCl v dung d ch NaCl. ng nghi m t mu h ng chuy n sang khng mu, lc ny ch ch a NaCl v phenolphtalein. Ta dng n nh n bi t dung d ch NaOH b ng cch nh vo m t trong hai ng nghi m ch a bi t, ng nghi m no bi n thnh mu h ng l NaOH, ng cn l i l phenolphtalein. 5.7 H ng d n: c c t. d ng BaSO4 k t t a tr ng. lo i ion SO42- Ha tan mu i n vo n - Thm BaCl2 d Ph ng trnh ph n ng: BaCl2 + Na2SO4 p BaSO4q + 2NaCl BaCl2 + MgSO4 p BaSO4q + MgCl2 BaCl2 + CaSO4 p BaSO4q + CaCl2 - L c b k t t a BaSO4. - Thm Na2CO3 d lo i ion Mg2+, Ca2+, Ba2+d MgCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + MgCO 3q CaCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + CaCO3q BaCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + BaCO3q - L c b k t t a MgCO3, CaCO 3, BaCO3. - Thm dung d ch HCl lo i b Na2CO3 d Na2CO 3 + 2HCl p 2NaCl + CO2o + H2O - C c n dung d ch ta thu 5.8 H ng d n: c mu i n tinh khi t.

153

t ha tr c a R l x v nguyn t l H p ch t v i oxi c cng th c R2Ox H p ch t v i hi ro c cng th c RH8-x

2R

ng l R

Theo

u bi : 2R  16x ! 0,5955 R R  8 x

2.R  8  x
2R  16x

! 0,5955

R!
1 -5,53 lo i

11,528.x - 16 0,809
2 8,72 lo i 3 22,97 lo i 4 37,22 lo i 5 51,47 lo i 6 65,72 lo i 7 79,97 nh n ng trnh tm cng

x R nghi m

V y R l brom, vi t ph th c mu i M + theo ptp : theo u bi: y M nghi m 1 9 lo i M gam 4,05 gam

ng trnh M tc d ng v i Br2, l p ph

y Br2 p MBry 2
(M + y.80) gam 40,05 gam

40,05.M = 4,05.(M + y.80) M = 9y 2 18 lo i 3 27 nh n

V y M l nhm Cng th c c a mu i l AlBr3

154

5.9 H

ng d n: ng nguyn t c a kim lo i M v phi kim X, n

n 2

K hi u M, X l n l t l kh i l l ha tr c a kim lo i.

PNC MX n M  p

X2 o

(1)

(mol) x

xn 2

MXn + nAgNO3 p M(NO3)n + nAgXq (2) (mol) x mol HCl + AgNO3 (mol) 0,1v1 = 0,1 Kh i l p AgClq + 0,1 nx mol HNO3

ng k t t a AgX l : 25,83 - (0,1 v 143,5) = 11,48 (g)

n X 2 c trong mu i A :
nAgX thu c (ph

0,896 ! 0,04 (mol) 22,4 11,48 ! 143,5 0,08

ng trnh 2) = 0,08 (mol)

M AgX !

X = 143,5 - 108 = 35,5 ; X l Cl V y mu i A c cng th c t ng qut MCl. 5.10 H a) Ph ng d n: ng trnh ph n ng c a NaX v NaY v i AgNO3. NaX + AgNO3 p AgXq + NaNO3 a a NaY + AgNO3 p AgYq + NaNO3 b - L p h ph b ng trnh (g i s mol NaX: amol; s mol NaY: bmol)

 b 23  X ! 31,84 (23  X)a  (23  Y)b ! 31,84 . a (108 X)a  (108 Y)b ! 57,34  b 108  X ! 57,34 a . 155


V X

X ! 83,13 X YX 83,13 Y

X = 80 < 80,13 nn X l brom v Y = 127 > 83,13 nn Y l iot. Cng th c c a 2 mu i l: NaBr v NaI. b) mNaBr = 0,28 v 103 = 28,84 (g) mNaI = 0,02 v 150 = 3 (g) 5.11 H ng d n: a) G i cng th c phn t mu i c a kim lo i M ha tr II v phi kim X ha tr I l MX2. MX2 + 2AgNO3 p 2AgXq + M(NO3)2 MX2 + D a vo ph Fe p Mq + FeX2

ng trnh ph n ng rt ra:

MM !

0,16.M X  178 2,87

V X l phi kim ha tr I v mu i AgX l k t t a tr ng X l nguyn t halogen tr F. Nguyn t halogen: Cl MX : MM : 35,5 64 Ch n Ch n MX = 35,5 X l Cl v MM = 64 M l Cu Cng th c phn t b) S mol c a 1/2 l mu i l CuCl2. ng mu i ban u l: Br 80 66,5 lo i I 127 69,1 lo i

a ! 156

0,16 ! 0,02 (mol) 64 - 56

(a l s mol MgX2 trong 1/2 l Kh i l ng mu i CuCl2 ban ng d n: u: m = 2 v (0,02 v 135) = 5,4 (g) 5.12 H a) n AgNO3 ! 0,2.0,15! 0,03 Cc ph ng trnh ph n ng:

ng mu i ban

u)

NaX + AgNO3 p NaNO3 + AgXq NaY + AgNO3 p NaNO3 + AgYq p d ng nh lu t b o ton kh i l ng ta c:

a

mA + m AgNO3 = m NaNO3 + mk t t

2,2 + 0,03.170 = 0,03.85 + mk t t mk t t a = 4,75 (g) b) t X> M >Y

Na M + nAgNO3 p NaNO3 + Ag M q

n AgNO3 ! nAg M ! 0,03 M Ag M !

4,75 } 158,3 0,03

M = 158,3 -108 = 50,3

ng d n:

X v Y l cc halogen lin ti p, v y ph i l brom (M = 80) v clo (M = 35,5) 5.13 H t k hi u kim lo i l B. t k hi u halogen l X. Cng th c c a mu i s l BXn BXn + AgNO3 p nAgXq + B(NO3)n 27g 57,4g

157

13,5g BXn 13,5g

28,7
dpdd B p

+ nX 7,1g

6,4g

Trong 13,5 (g) BXn c 7,1 (g) X, v y trong 28,7 (g) AgX c ng ch c 7,1 (g) X mAg = 28,7 - 7,1 = 21,6 (g) nAg = 0,2 (mol). Trong AgX t l k t h p theo s mol nAg : nX = 1 : 1 nX = 0,2 (mol).

MX !
Suy ra X l clo BCln (mol)

7,1 ! 35,5 0,2

+ nAgNO3 p nAgClq + B(NO3)n 0,2

0,2 n M BCln ! 13,5 ! 67,5n 0,2 n

MB + 35,5n = 67,5n ; MB = 32n MB = 32 MB = 64 ng d n: mu i NaF, NaCl, NaBr ch c NaBr (lo i) B l Cu.

*N un=1 *N un=2 5.14 H

Khi s c kh Cl2 vo dung d ch ch a h n h p tc d ng. t s mol h n h p ban Vi t cc ph

u: NaF : a (mol) ; NaCl: b (mol); NaBr: c (mol). ng trnh.

ng trnh ph n ng v l p h ph

42a  58,5b 103c! 4,82 42a 58,5b 58,5c! 3,93 b  c 4,305 2 ! 143,5 ! 0,03 158

Gi i h ph

ng trnh ta c:

a ! 0,01p %mNaF ! b ! 0,04 p %mNaCl ! c ! 0,02 p %mNaBr !

5.15 H ng d n:

0,01v 42 ! 0,087 hay 8,7% 4,82 0,04v 58,5 ! 0,485 hay 48,5% 4,82 0,02v 103 ! 0,427 hay 42,8% 4,82

t s mol NaCl: a (mol); NaBr: b (mol); NaI: c (mol) a) Cc ph n ng v i brom d : 2NaI + Br2 p 2NaBr + I2 c mol H n h p A: c mol 58,5a + 103b + 150c = 5,76 47c = 0,47 * Cc ph n ng v i Cl2 2NaBr + Cl 2 p 2NaCl + Br2 2NaI + Cl2 p 2NaCl + I2 (mol) 0,01 0,01 ng h n h p mu i sau ph n ng v i N u Cl2 ch ph n ng v i NaI th kh i l Cl2 l 5,76 - 1,5 + 0,585 = 4,845g. Theo NaBr. mh
nh p

sau ph n ng v i brom: 58,5a + 103 (b + c) = 5,29

bi h n h p sau ph n ng ch c 3,955 (g). V y Cl2 ph n ng v i c = 3,955 (g), trong c 0,05 (mol) NaCl v cn l i l NaBr.

nNaBr cn l i =

3,955 0,05v 58,5 ! 0,01(mol) 103

Tnh s mol NaBr tham gia ph n ng.

159

1 mol NaBr thay th b ng 1 mol NaCl kh i l x mol NaBr thay th b ng x mol NaCl kh i l

ng gi m 44,5 g. ng gi m 4,845 - 3,955 = 0,89 (g)

x!

0,89 ! 0,02 44,5

S mol NaBr c trong 5,76g = 0,02 + 0,01 = 0,03

n NaCl !

5,76 3,09 1,5 1,17 ! ! 0,02 58,5 58,5

ng NaCl: 20,3%; NaBr: 53,66%; NaI: 26,04%

% theo kh i l ng d n:

5.16. H

NaCl + AgNO3 p AgCl + NaNO3 (mol) (mol) a b 26,5a = 18b a b a NaNO3 b NaBr + AgNO3 p AgBr + 170a - 143,5a = 188b - 170b

a 18 ! b 26,5 m NaCl 18v 58,5 1053 ! ! m NaBr 26,5v 103 2729,5

%NaCl =

1053 v 100%! 27,84% 3782,5

%NaBr = 100 - 27,84 = 72,16% 5.17 H ng d n: t th tch c a amoniac l V

Bnh c u ch a hi roclorua l 3V

V sau khi tr n = 4V
160

Ph

ng trnh ph n ng: NH3 + HCl p NH4Cl

ph n ng theo t l 1:1 v s mol theo t l 1:1 v th tch Sau ph n ng l ng HCl cn d

2V mol 22,4

?HClA!

2V ! 0,0223M 22,4. 4V V ! 0,01116M 22,4. 4V

?NH 4 ClA!
5.18 H

ng d n: Cc ph n ng khi nhi t phn:

2KClO 3 p 2KCl  3O 2 o Ca(ClO 3 ) 2 p CaCl 2  3O 2 o Ca(ClO) 2 p CaCl 2  O 2 o (CaCl2 t CaCl2 ) p p (KCl t KCl)
0 0

(1) (2) (3)

CaCl2  K 2 CO3 p CaCO q  2KCl (4) 3

Tnh:

n O2 ! n CaCl2
a) Kh i l Theo

17,472 ! 0,78 (mol) 22,4 ! n K 2CO3 ! n CaCO3 ! 0,36 . 0,5 ! 0,18 (mol)

ng k t t a C = 0,18 . 100 = 18 (g) ng

b) G i x v y l s mol KClO3 v KCl trong A. nh lu t b o ton kh i l

t ng s mol KCl trong B = x + y !

83,68 0,78. 32  0,18. 111 ! 0,52 74,5

(trong 32 v 111 l KLPT c a O2 v c a CaCl2). M t khc :

161

x  y  0,18. 2 !
Gi i h ph

22 y 3

ng trnh, ta c: x = 0,4

Vy% KClO 3 !
5.19 H

0,4. 122,5. 100 ! 58,55% 83,68

ng NaCl nguyn ch t:

ng d n: L

1000kg v 89,5% = 895kg L ng HCl thu 58,5 g 895kg L ng HCl thu c theo th c t : c theo l thuy t : 36,5g x = 558,42kg 2NaCl + H2SO 4 p Na2SO 4 + 2HCl

1250 lit v 1,19kg/lit v 37% = 550,375 kg Hi u su t c a qu trnh i u ch : H% = 5.20 H ng d n: 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o (mol) a
o
o

550,375 v 100% ! 98,55% 558 42 ,

(a)

a (b)

4KClO3 t p 3KClO4 + KCl (mol) b

b 4

73,5 a  b ! 122,5 ! 0,6  b ! 33,5 ! 0,45 a 4 74,5 3b ! 0,15 b ! 0,2 v a = 0,4 4 162

%m phn h y theo (a) :

122,5 v 0,4 ! 66,67% 73,5

%m phn h y theo (b) : 33,33% 5.21

MnO2 1 mol 0,02mol

 4HCl p 4 mol 0,08mol

MnCl2 1 mol 0,02mol

 Cl 2 o  2H 2 O

S mol MnO2

c ha tan trong axit clohi ric l :

1,74 ! 0,02 (mol) 87 S mol HCl c trong dungdch : l

Nhn vo ph

2 v 200 ! 0,4(mol) 1000

tc d ng v i 0,08mol HCl t o nn

ng trnh ph n ng, ta th y 1mol MnO2 tc d ng v i 4 mol HCl t o

nn 1mol MnCl2. V y 0,02mol MnO2 0,02mol MnCl2.

S mol HCl cn l i trong dung d ch l : 0,4 - 0,08 = 0,32 (mol) N ng CM HCl = N ng c a HCl cn l i trong dung d ch l :

0,32v 1000 ! 1,6(mol/l) 200

c a MnCl2 trong dung d ch l :

C MnCl2 =
5.22

0,02v 1000 ! 0,1 (mol/l) 200

ng d n:

4HCl  MnO 2 p MnCl 2  Cl 2 o  2H 2 O 3Cl 2  2Fe p 2FeCl 3

Theo (1)

(1) (2)

163

1 1 n HCl ! . 2 ! 0,5 mol 4 4 28 ! 0,5 mol C : n Fe ! 56 n Cl2 !

Theo (2) : N u Fe ph n ng h t th c n :

n Cl2 !

3 3 n Fe ! . 0,5 ! 0,75 mol 2 2 0,75 mol

ha tan 28 (g) Fe.

M Cl 2 (1) ! 0,5 mol

L 5.23 ng Cl2 thu H ng d n:

c sau ph n ng (1) khng

Cc ph

ng trnh ha h c (1) (2)

2Al + 6HCl p 2AlCl3 + 3H2o (mol) x (mol) y t x, y l n l 27x + 24y = 7,8 (I) (1,5x + y)2 = 0,8 (II) gi i ra ta 1,5x y Mg + 2HCl p MgCl 2 + H2o

t l s mol c a Al v Mg trong h n h p, theo bi ra ta c: c x = 0,2, y = 0,1

V y m Al = 0,2 x 27 = 5,4 (g) v m Mg = 0,1x24 = 2,4 (g). 5.24 H ng d n:

a) Cc ph n ng nhi t phn 2KClO3 t p 2KCl + 3O2o 2KmnO4 t p K2MnO4 + MnO 2 + O2o

o o

(1) (2)

G i n l t ng s mol O2 thot ra t (1) v (2). Sau khi tr n n mol O2 v i 3n mol khng kh (trong c

4 3n ! 0,6n mol O2 v .3n ! 2,4n mol N 2 ) ta th y t ng s 5 5

164

mol O2 b ng (1 + 0,6) n = 1,6n. V s mol cacbon ! bi ton, sau khi Tr t chy thu

0,528 ! 0,044, v theo i u ki n 12 c h n h p 3 kh, nn ta c 2 tr ng h p:

(3)

ng h p 1: N u oxi d , t c 1,6n > 0,044, th cacbon ch chy theo ph n ng C + O2 p CO2

lc nytng mol kh phn ngbng s sau

Cc kh g m: oxi d , nit , CO2

0,044. 100 ! 0,192 22,92

(1,6 n - 0,044) + 2,4n + 0,044 = 0,192

n!
Kh i l

0,192 ! 0,048 (mol) 4

ng mA = kh i l ng ch t r n cn l i + kh i l ng oxi thot ra.

mA !
Tr

0,894. 100  32 . 0,048! 12,53(g) 8,132

ng h p 2: N u oxi thi u, t c 1,6n < 0,044, th cacbon chy theo 2 ph n ng: C + O2 p CO2 2C + O2 p 2CO (3) (4)

Cc kh trong h n h p c N2 (2,4n), CO2 (n') v CO (0,044 - n'). Nh v y t ng s mol kh = 2,4n + 0,044. Theo cc ph n ng (3), (4) th

n O2 = 1,6n ! n' p n' ! 3,2n  0,044!

Gi i ra c n = 0,0204

(0,044 n' ) 2

22,92 (2,4n 0,044) 100

Vy m'A !
b) Tnh % kh i l

0,894. 100  0,0204. 32 ! 11,647(g) 8,132

ng cc ch t trong A.

165

Theo ph n ng (1): n KClO = 122,5 . 0,012 = 1,47 (g) 3 i v i tr ng h p 1:

%KClO3 !

1,47.100 ! 11,7% 12,53 p %KMnO4 ! 100  11,7 ! 88,3%

i v i tr

ng h p 2:

%KClO !

1,47.100 ! 12,6% 11,647 p %KMnO4 ! 100  12,6 ! 87,4% NaHSO 4 HCl 1 mol 2,4 mol MnO2 p MnCl2  2H 2 O  Cl 2 o 1 mol 0,6 mol 2Fe p 2 mol 0,4 mol 22,4 ! 0,4 mol 56
c t o nn t 1 mol NaCl. c t o nn t 2,4 mol

5.25

ng d n: Cc ph n ng ha h c:

NaCl  H 2 SO4 1 mol x ! 2,4 mol 4HCl 4 mol 2,4 mol 3Cl2  3 mol 0,6 mol 

2FeCl3

S mol Fe c n tc d ng v i clo l: Theo ba ph mol Cl2

ng trnh ph n ng trn ta th y 2 mol Fe ph n ng v i 3 mol Cl2 ; 1 c t o nn t 4 mol HCl v 1 mol HCl c t o nn t 2,4 mol NaCl. 58,5 . 2,4 = 140,4 (g)

V y 0,4 mol Fe ph n ng v i 0,6 mol Cl2 ; 0,6 mol Cl2 HCl v 2,4 mol HCl Kh i l Hm l ng NaCl c trong mu i n cng nghi p l :

ng ph n tr m c a NaCl trong mu i n cng nghi p l :

166

140,4v 100 ! 70,2% 200

F. THNG TIN B
CLO

SUNG c loi ng i bi t n t th a xa

Mu i n, NaCl, l h p ch t c ch a clo

x a. Th i trung c , cc nh gi kim thu t bi t i u ch cc axit clohidric b ng cch cho axit sunfuric tc d ng ln mu i n Chng ta bi u di n b ng ph ng trnh ha h c t ng qut sau: H2SO4 + 2NaCl Na2SO4 + 2HCl Vo th k 16, nh ha h c c Glauber nh n xt l khi dng n cc ng toan ha tan kim lo i hay khong v t th th y c khi mu l c thot ra. Ngy nay chng ta hi u th c ch t n c c ng toan nh sau HNO3 + 3HCl 2Cl 2Cl + NOCl + 2H2O Cl2

T t c nh ng i u ni trn m i ch l tia sng con ng i l n b c i tm clo. N m 1774, nh ha h c ti n ng Th y i n Sile l n u tin tm ra c nguyn t clo. ng dng axit clohidric tc d ng ln khong v t piroluzit (MnO2) 4HCl + MnO2 MnCl2 + 2H2O + Cl2 ng m t ch t kh thot ra c mu vng l c, v c mi nh mi n c c ng toan un nng. R t c th trong s nh ng c gi ham mu n hi u bi t ha h c, c ng i s h i Sile lm sao m c c khong v t trn. Cu h i nh v y l r t c n thi t i v i nh ng ng i nghin c u khoa h c. Nh bc h c tn tu i Php, Pasteur, ng i tm ra vacxin ch ng b nh ch d i, ni r ng bi t ng c nhin ng lc trn b c ng nghin c u l b t u c a s pht minh. Gi a th k 18, Th y i n l m t n c n i ti ng c a Chu u trong vi c cung c p kim lo i en h o h ng. Luy n kim v ngh m r t th nh v ng Th y i n. Cho nn r t d hi u r ng, cc nh ha h c lun lun i tm qu ng m i.L i c m t em h c sinh no th c m c: Sile c bi t r ng mnh tm ra nguyn t ha h c m i khng?

167

M t cu h i th t l thng minh, khng d g tr l i ng n g n c. Oxi l nguyn t ha h c cng ngy sinh v i clo, tc gi tm ra oxi c ng ch bi t m t i u m t th y, ch khng bi t r ng mnh tm ra nguyn t m i. S ph n Clo c ng nh v y. Tm ra oxi trong l ch s ha h c, l m mang cho s th ng l i c a thuy t oxi v s chy v s s p c a thy t nhin t (hay thuy t Phlogittn) Tm ra clo, trong l ch s ha h c m mn cho m t quan ni m ng y h n v axit (Lavodi nh m r ng h axit l c gi c th tm hi u k v n u ch a oxi) n v

ny trong l ch s ha h c. Chng ti ch ni

thm r ng: Nh ha h c Php Lavoadi cho r ng tnh ch t c a axit l do oxi sinh ra. V n nu ra khng g p ng i tranh ci, b i v ph n l n axit (H2SO 4, HNO 3, H3PO4 u c ch a oxi, nh ng khi b t u tm ra clo v t ng ng v i n l axit clo hi ric, th ng i ta v n quy t on l trong axit ph i c oxi(hai nh ha h c kin tr nh t quy t ki n ny l Lavoadi v Beczeniut). Th l bao nhiu nh bc h c b cng tm ki m oxi trong axit ny, nh ng t t th y u v hi u. Ph i ch cho n khi tm ra hai nguyn t i n hnh n a trong nhm Halogen l brom v iot (n a u th k 19), ng v i chng l axit HBr, HI th thuy t oxi sinh axit m i ch u thua hon ton (1870). V n l th ko theo sau vi c tm ra clo l: Trong ph n ng i u ch kh clo t khong v t MnO 2, khi c mu i cn l i, ng i ta th y cn l i nh ng tinh th mu h ng. Mu s c l lng ny, gy s ch c a cc nh khoa h c. S tm ra clo d n n s tm ra nguyn t m i Mangan. Dng qu ng MnO2 i u ch clo l m t ph n ng t ti n ch c dng trong cc phng th nghi m hi n nay, khng th dng cho cng nghi p c. Clo c nhu c u l n trong vi c t y tr ng v i s i, cho nn cc nh ha h c tm cch i u ch clo cng nghi p cho r h n. Ng Ph Ph i ta tm cch thay Piroluzit b ng vi ti, cn oxi th l y khng kh, t c l l y c a cng! ng php i u ch u tin l c a Veldon, ph ng trnh c d ng t ng qut 12HCl + 4Ca(OH)2 + O2 4CaCl2 + 2Cl2 + 10H2O ng php th hai l ph ng php Dicon, c ph n u i m h n

168

4HCl + O2 2Cl2 + 2H2O, ch t xc tc trung gian l mu i ng clorua. V i s pht tri n c a cng nghi p i n ha, ngy nay ng i ta s n xu t NaOH t mu i n v thu 2NaCl + 2H2O c s n ph m ph l kh clo. 2NaCl + H2 + Cl2 n c ta, nh my ha ch t Vi t Tr th c hi n ph n ng ny b ng ph ng php i n phn

S n ph m ph hai i n c c l kh clo v kh hi ro, chng ta v n nghe ni axit clohidric c a nh my. Chnh v h t n d ng s n ph m ph th c hi n ph n ng t ng h p sau y: H2 + Cl2 2HCl u chi n tranh th gi i l n th nh t, kh clo b gi i qun s c s d ng lm ch t c ha h c. Hng nghn binh lnh Php ch t v ht ph i kh clo. Tn g i clo l l l y t ti ng Hi L p "Cloros" c ngh a l "vng _ l c". N m 1811, nh ha h c c I. Shweiger ngh g i l "Halogen", theo ti ng Hi L p c ngh a "t o mu i". Th t v y, clo (c ng nh nh ng nguyn t cng nhm) r t d dng ha h p v i kim lo i t o thnh mu i. Clo d ng l ng c nh v t l kim ha h c Anh Faraday tm ra n m 1823

169

Ch

ng 6

NHM OXI - L U HU NH

A. TM T T L THUY T I. Tnh ch t c a oxi v l u hu nh C u hnh electron Nguyn t oxi c c u hnh electron 1s22s 22p4, c 2 electron c thn. Nguyn t S c c u hnh electron: 1s22s22p63s23p4, c hai electron c thn. Nguyn t S c phn l p 3d tr ng, khi b kch thch c th 1 electron t phn l p 3p sang 3d khi c 4 electron oq 1s2 oq 2s2 oq oq oq 2p6 c thn: oq 3s2 o o o 3p3 o 3d1 c thn.

Ho c thm 1 electron n a t phn l p 3s sang 3d, lc ny S* c 6 electron oq 1s2 oq 2s2 oq oq oq 2p6 o 3s1 o o o 3p3 o o

3d2

2.Tnh ch t v t l Oxi l m t ch t kh khng mu, khng mi, h i n ng h n khng kh. Oxi t tan trong n c, oxi ha l ng khi b nn
o

p su t cao v nhi t

th p. Oxi l ng l

m t ch t l ng mu xanh nh t, si Tri
o

-183 C.

Oxi c d ng th hnh l ozon (O3). T ng kh ozon l t m o gip che ch t kh i cc tia c c tm, b o v s s ng trn hnh tinh xanh.

L u hu nh l ch t r n mu vng, nhi t nng ch y t ng i th p (113 C). L u hu nh khng tan trong n c, nh ng tan c trong cc dung mi h u c . Khi b un nng l u hu nh thnh d o, mu h i nu, sau n u ti p t c un nng m nh s t o ra h i l u hu nh c mu nu s m. 3. Tnh ch t ha h c Oxi v l u hu nh l cc phi kim c tnh oxi ha m nh. Nguyn t oxi c m i n l n th hai, ch sau flo. Oxi c th oxi ha h u h t cc kim lo i (tr

170

vng v b ch kim) v m t s phi kim, trong cc ph n ng s oxi ha c a oxi gi m t 0 xu ng -2.L u hu nh tc d ng v i nhi u kim lo i v m t s phi kim. Trong cc ph n ng s oxi ha c a l u hu nh bi n II. Tnh ch t cc h p ch t c a oxi, l u hu nh tr ng N c (H2O) l h p ch t quan tr ng nh t c a oxi, c vai tr v cng quan i v i ton b s s ng trn Tri t. Phn t n c c lin k t c ng ha tr c c cc lin k t i t 0 xu ng -2 (h p ch t v i kim lo i v hi ro) v t 0 ln +4 hay +6 (h p ch t v i oxi, axit, mu i).

phn c c, l dung mi t t cho nhi u ch t. Gi a cc phn t n

hi ro, v i n ng l ng lin k t nh h n nhi u so v i lin k t c ng ha tr nh ng c nh h ng quan tr ng n cc tnh ch t v t l c a n c nh nhi t nng ch y, nhi t si cao. Loi ng i ang ng tr c nguy c c n ki t ngu n n c h i lm nhi m ngu n n c s ch, c sng do cc ho t ng s n xu t th i cc ch t ngi, ao h v i d ng.

Hi ro peoxit (n c oxi gi, H2O2) v a c tnh ch t oxi ha v a c tnh kh . Ch t ny c nhi u ng d ng trong cng nghi p, lm ch t t y tr ng, b o v mi tr ng, kh trng trong y t ... 3. H p ch t quan tr ng nh t c a S l axit sunfuric H2SO4 trong l u hu nh c s oxi ha +6. Axit sunfuric H2SO4 l m t trong nh ng ha ch t c b n, ng d ng r ng ri trong s n xu t phn bn ha h c, ch t t y r a, s n, ch t d o, luy n kim, ph m nhu m, d H2SO4 H2SO4 + + c ph m, ha d u... Tnh ch t axit 2NaOH p Na2SO4 + 2H2O CuO p CuSO4 + H2O p FeSO 4 + H2o

H2SO4 long + Fe H2SO4 2H2SO4 4H2SO4 H2SO4

c

Na2CO 3 p Na2SO 4 + H2O + CO2o c, nng. + Cu + 3Mg pt

o

Tnh ch t oxi ha m nh c a H2SO 4

c c

CuSO4 + SO2o + 2H 2O c, c th lm kh c nhi u ch t kh m.

o pt 3MgSO4 + Sq + 4H2O

l m t ch t r t ho n

171

Oleum l dung d ch H2SO4 h p th SO3, c cng th c H2SO 4.nSO3 (n c th nh n gi tr nguyn ho c th p phn). 4. L u hu nh cn c cc h p ch t nh H2S (c trong thnh ph n m t s su i n sunfit, sunfat. Dung d ch H2S trong n c g i l axit sunfuhi ric. y l m t axit y u, hai n c. c khong nng nh M Lm - Tuyn Quang), SO2 v axit H2SO 3, cc mu i sunfua,

B. BI T P C L I GI I 6.1 Trong t nhin oxi c 3 ng v b n

16 8

O;

17 8

O v

18 8

O . Nguyn t kh i

c a oxi trong b ng tu n hon l 15,999. T i sao c s mu thu n ny. 6.2 no C 5 l ng kh ring bi t cc kh sau: O 2, Cl2, HCl, O3, SO2. Lm th nh n ra t ng kh?.

6.3 M t h p ch t c t o thnh t cc ion M+ v X22-. Trong phn t c a M2X2 c t ng s h t proton, n tron v electron l 164. Trong s h t mang i n nhi u h n h t khng mang i n l 52. S kh i c a M l n h n s kh i c a X l 23 nv. T ng s h t electron trong M+ nhi u h n trong X22- l 7 h t. - Xc 6.4 nh cc nguyn t M, X v vi t cng th c c a phn t M2X. X a v nhi t em th nh pr i - Vi t c u hnh electron (d ng ch v d ng obitan) c a nguyn t Cho 100 lit h n h p A g m H2, O2, N2.

v p su t ban u, sau khi cho H2O ng ng t thu c h n h p B c th tch 64 lit. Tr n vo B 100 lit khng kh (20% th tch O2) r i t v ti n hnh t ng t trn th thu c h n h p C c th tch 128 lt. Hy xc nh th tch cc ch t trong h n h p A, B, C. Bi t cc th tch o cng i u ki n. 6.5 C 4 l m t nhn ng 4 dung d ch : HCl, H2SO4, BaCl2, Na2CO3, hy nh n bi t l no ng dung d ch g m khng c dng b t c thu c th no. 6.6 M t lo i mu i n c l n t p ch t CaCl2, MgCl2, Na2SO 4, MgSO4, CaSO4. Hy trnh by cch lo i cc t p ch t thu c mu i n tinh khi t. 6.7 Ch dng qu tm lm th no phn bi t c dung d ch cc ch t sau y: Na2SO4, Na2CO3, NH4Cl.

172

6.8 C 6 l khng nhn ng ring bi t t ng dung d ch sau: K2CO3, (NH4)2SO4, MgSO4, Al 2(SO4)3, FeSO4 v Fe2(SO4)3. Dng dung d ch xt hy nh n bi t dung d ch trong m i l ? 6.9 Dung d ch A ch a cc ion : SO42-, SO32-, CO32-. B ng nh ng ph n ng ha h c no c th nh n bi t t ng lo i anion c trong dung d ch. 6.10 Cho m t l ng Cu2S tc d ng hon ton v i dung d ch HNO3 un nng. Ph n ng t o thnh dung d ch A1 v lm gi i phng ra kh A2 khng mu, b ha nu trong khng kh. Chia A1 thnh 2 ph n. Thm dung d ch BaCl2 vo ph n 1, th y t o thnh k t t a tr ng A3 khng tan trong axit d . Thm l ng d dung d ch NH3 vo ph n 2, ng th i khu y u h n h p, thu c dung d ch A4 c mu xanh lam m. a) Hy ch ra A 1, A2, A3, A4 l g? b) Vi t cc ph ng trnh ph n ng trong cc qu trnh ha h c v a nu trn. 6.11 Cho bi t t ng s electron trong anion AB32- l 42. Trong cc h t nhn A a) Tnh s kh i c a A, B b) Vi t c u hnh v s phn b electron trong cc obitan c a cc nguyn t A, B. 6.12 Hai nguyn t A, B c cc oxit th kh t ng ng l AOn, AO m, Bm v BOi. H n h p (I) g m x phn t gam AO n v y phn t gam AO m c kh i l ng phn t trung bnh l 37,6. H n h p (II) g m y phn t gam AOn v x phn t gam AO m c kh i l ng phn t trung bnh l 34,4. Bi t t kh i h i c a Bm so v i BOi l 0,8 v x < y. a) Xc b) Xc nh cc ch s n, m, i v t s x/y. nh cc nguyn t A, B v cc oxit c a chng. c v tnh ch t ha h c c b n c ng nh B s proton b ng s n tron.

c) Cho bi t tnh tan c a cc ch t trn trong n c a cc dung d ch c a chng.

6.13 t chy ch t X b ng O2 v a ta thu c h n h p kh duy nh t l CO 2 v SO2 c t kh i so v i hi ro b ng 28,667 v t kh i h i c a X so v i khng kh nh h n 3. Xc nh cng th c phn t c a X.

173

6.14 Cho m t l ng ch t A tc d ng h t v i m t l ng dung d ch H2SO 4 v a , t o ra ch t B, C v 7,458 lit kh D 300C, 1 atm. cng nhi t , p su t, t kh i h i c a D so v i hi ro b ng 2,286 l n t kh i h i c a nit so v i hi ro. a) A, B, C l ch t no? Vi t ph ng trnh ph n ng c th cho qu trnh trn. ng Bi t r ng trong cc ph n ng cc ch t u c h s nh nhau trong cc ph trnh; A c th l m t trong cc ch t K2CO3, K2SO 3, KHCO3, KHSO3. b) Tnh kh i l ng cc ch t: A, B, C v H2SO4 nguyn ch t.

6.15 Trong m t bnh kn dung tch khng i ch a a mol SO2 , a mol O2 v m t t b t xc tc V2O5; p su t v nhi t trong bnh l P atm v t0C. Nung nng bnh m t th i gian, sau a nhi t bnh v t0C, p su t trong bnh lc ny l P. L p bi u th c P theo P v h (hi u su t ph n ng). H i P c gi tr trong kho ng no, bi t r ng 6.16 t0C cc ch t u th kh. Cho m gam h n h p b t Fe v S v i t l s mol s t b ng 2 l n s mol l u

hu nh, r i em nung (khng c oxi), thu c h n h p A. Ha tan A b ng dung d ch HCl d thu c 0,4 gam ch t r n B, dung d ch C v kh D. S c kh D t t qua dung d ch CuCl2 d th y t o ra 4,8 gam k t t a en. a) Tnh hi u su t ph n ng t o thnh h n h p A (theo S). Tnh m. b) Cho dung d ch C tc d ng v i H2SO4 ra i u ki n tiu chu n. c, nng d . Tnh th tch kh thot

6.17 Cho a gam h n h p g m FeS2 v FeCO3 v i s mol b ng nhau vo m t bnh kn ch a l ng d oxi. p su t trong bnh l p1 atm. un nng bnh ph n ng x y ra hon ton r i a bnh v nhi t ban u, p su t kh trong bnh lc ny l p2 atm, kh i l ng ch t r n thu c l b gam. Bi t r ng th tch ch t r n trong bnh tr c v sau ph n ng l khng ng k . Hy xc nh cc t s p1/p2 v a/b. 6.18 H n h p ban u SO2 v O 2 c t kh i h i i v i H2 b ng 24. C n thm bao nhiu lit O2 vo 20 lit h n h p ban u h n h p m i c t kh i h i so v i H2 b ng 22,4. Th c hi n ph n ng v i h n h p m i v xc tc V2O5. H i sau ph n ng h n h p c kh g v th tch h n h p l bao nhiu? (Bi t r ng th tch cc kh o trong i u ki n tiu chu n, hi u su t ph n ng 100%).

174

6.19

T 800 t n qu ng pirit s t (FeS2) ch a 25% t p ch t khng chy, c th c bao nhiu m3 dung d ch H2SO 4 93% (D = 1,83 g/ml) ? Gi thi t t l c dung d ch

s n xu t 6.20

hao h t l 5%. Ha tan 0,4 gam SO3 vo a gam dung d ch H2SO4 10% thu H2SO4 12,25%. a) Tnh a. b) Thm 10 ml dung d ch Ba(OH)2 0,5 M vo dung d ch thu t a thm ti p 50 ml dung d ch NaOH 0,8 M vo n 6,44 gam ch t r n X. Xc nh cng th c c a X. c) L y 48,3 gam X ha tan trong V ml H2O thu ( D H O = 1g/ml).
2

trn l c k t c

c l c r i cho bay h i thu

c dung d ch 8%. Tnh V.

C. BI T P T 6.21

LUY N

X, Y l hai nguyn t lin ti p nhau trong m t nhm A. C u hnh e ngoi a) Vi t c u hnh e v xc nh v tr X, Y trong b ng tu n hon. 30% v kh i l ng ring 1,51g/cm3.

cng c a X l 2p4. b) Vi t cng th c e v cng th c c u t o c a phn t t o nn t X v Y 6.22 Dung d ch hi ropeoxit c n ng Dung d ch hi ropeoxit b phn h y theo ph n ng sau:

2H 2 O 2 xt 2H 2 O  O 2 o p
Tnh th tch kh oxi thu 6.23 c ( ktc) khi cho 100ml hi ropeoxit trn phn h y. p s : 14,92 lt oxi nh

H n h p kh ozon v oxi c t kh i h i so v i hi ro b ng 20. Hy xc ng iot t o thnh.

thnh ph n ph n tr m theo th tch c a cc kh trong h n h p. D n 2,24 lit h n h p kh trn i qua dung d ch KI d . Tnh kh i l p s : 6.24 Ng i ta c th

VO2 ! 50%;VO3 ! 50%; m I 2 ! 12,7gam

c (trong

i u ch oxi t cc ch t sau: KMnO4, KClO3, H2O2, H2O. Hy

vi t cc ph ng trnh ph n ng minh h a v so snh th tch kh oxi thu cng i u ki n) khi phn h y cng m t kh i l ng ch t ban u.

175

6.25 Nu hi n t ng v vi t ph ng trnh ph n ng n u c khi cho H2SO4 tc d ng v i cc ch t sau: KMnO4, KClO3, H2O 2, H2O.. 6.26 M i ng nghi m ch a m t trong cc dung d ch sau: KI, BaCl2, Na2CO3, c clo. Khng dng thm ch t khc, hy trnh by Na2SO4, NaOH, (NH4)2SO4, n cch nh n bi t m i ch t trn.

6.27 Cho h n h p g m FeS v CuS v i t l mol 1 : 1 tc d ng v i dung d ch HNO3 thu c dung d ch A v khi B. A t o thnh k t t a tr ng v i BaCl2; trong khng kh B chuy n thnh mu nu B1. Cho dung d ch A tc d ng v i dung d ch amoniac t o ra dung d ch A1 v k t t a A2. Nung A 2 r n A3. Vi t cc ph ng trnh ph n ng d ng phn t . 6.28 Tnh l ng FeS2 c n dng i u ch m t l nhi t cao c ch t

ng SO3

tan vo 100 c th c

gam H2 SO4 91% thnh oleum ch a 12,5% SO3 . Gi thi t cc ph n ng hi n hon ton. p s : mFeS2 = 45gam 6.29 Tr n 400ml HCl v i 100ml H2SO4 c dung d ch A.

trung ha 10ml

dung d ch A c n 40ml dung d ch NaOH 0,4M. C c n dung d ch sau khi trung ha c 1,036 gam mu i khan. Tnh n ng d ch sau trung ha. mol/l c a dung d ch HCl, H2SO4 v c a cc mu i trong dung p s : [HCl] = 0,875M; [H2SO4] = 2,25M; [NaCl] = 0,14M; [Na2SO 4] = 0,09M; 6.30 H n h p A g m FeCO3 v FeS2. A tc d ng v i dung d ch axit HNO3 63% (kh i l ng ring 1,44 g/ml) theo cc ph n ng sau:

FeCO  HNO3 p mui X  CO2  NO2  H 2 O 3 FeS  HNO3 p mui X  H 2 SO4  NO2  H 2 O 2

(1) (2)

c h n h p kh B v dung d ch C. T kh i c a B i v i oxi b ng 1,425. ph n ng v a h t v i cc ch t trong dung d ch C c n dng 540 ml dung d ch Ba(OH)2 0,2M. L c l y k t t a, em nung n kh i l ng khng i, c 7,568 gam ch t r n (BaSO4 coi nh khng b nhi t phn). Cc ph n ng x y ra hon ton.

176

a) X l mu i g ? Hon thnh cc ph b) Tnh kh i l c) Xc

ng trnh ph n ng (1) v (2).

ng t ng ch t trong h n h p A.

nh th tch dung d ch HNO3 dng (gi thi t HNO3 khng b

bay h i trong qu trnh ph n ng).

m FeCO3 ! 4,64 (g)

p s :

m FeS2 ! 0,96 (g) V HNO3 } 23,89(ml)

6.31 un nng h n h p g m 5,6 gam b t s t v 3,2 gam b t l u hu nh sau ph n ng thu c h n h p A. Cho A tc d ng v i dung d ch HCl d thu c 2,24 lit h n h p kh B v m gam ch t r n C. Cho bi t t kh i h i c a B so v i hi ro l 13. a) Xc nh thnh ph n ph n tr m theo th tch c a cc kh trong B. b) Tnh hi u su t c a ph n ng s t v l u hu nh; tnh gi tr c a m. p s : 6.32

VH 2 S ! 75%;VH 2 ! 25%; H ! 75%; mC ! 0,8gam

T 100 t n qu ng pirit s t (FeS2) ch a 15% t p ch t khng chy, c th

s n xu t c bao nhiu m3 dung d ch H2SO 4 98% (d = 1,84) ? Gi thi t t l hao h t l 10%. p s : 6.33

H 2SO 4 98%

} 69,3m 3

Cho 9,52 gam h n h p Na2SO4, Na2SO3 v NaHSO3 tc d ng v i dung

d ch H2SO 4 long d , thu c 1,008 lit kh A ( ktc). M t khc 9,52 gam h n h p trn ph n ng v a v i 72 ml dung d ch NaOH 0,5M. 1- Tnh kh i l ng m i ch t trong 9,52 gam h n h p trn. 200 ml dung d ch n c brom. Tnh n ng c Br2 dng? p s : 2- Kh A lm m t mu v a mol/l c a dung d ch n

m Na 2 SO4 ! 4,642g; m Na 2 SO3 ! 1,134g; m NaHSO4 ! 3,744g; C M Br2 ! 0,225M.

177

D. BI T P TR C NGHI M 6.34. Khi cho 20 lt kh oxi i qua my t o ozon, c 9% th tch oxi chuy n thnh ozon. H i th tch kh b gi m bao nhiu lt? (cc i u ki n khc khng thay i) A. 2 lt 6.35. Trong ph n ng B. 0,9 lt C. 0,18 lt D. 0,6 lt

2H 2O2 p 2H 2O  O2
Pht bi u no sau y ng khi ni v phn t H2O2? A. L ch t oxi ho B. L ch t kh C. V a l ch t oxi ho, v a l ch t kh . D. Khng l ch t oxi ho, khng l ch t kh 6.36. ph n ng no sau y H2O2 v a ng vai tr ch t oxi ho, v a ng vai A. H2O2 + 2KI p I2 + 2KOH B. Ag2O + H2O2 p 2Ag + H2O + O2 C. 2H2O2 p 2H2O + O2 D. H2O2 + KNO2 p H2O + KNO 3 6.37. Cho n h n h p g m 2ml hi ro v 6ml oxi trong bnh kn. H i sau khi n , a bnh v nhi t phng, n u gi nguyn p su t ban u, trong bnh cn kh no v i th tch b ng bao nhiu? A. 4ml O2 A. 35 C C. 117 C A. Cu2S v Cu2O C. Cu2S v CuO
o o

tr ch t kh ?

B. 2ml O2 B. 48 C D. 120oC
o

C. 1ml H 2 p su t 1atm th nhi t

D. 5ml O 2 b ng bao nhiu?

6.38. N u 1gam oxi c th tch 1 lt

6.39. C p ch t no sau y c ph n tr m kh i l

ng

ng nh nhau?

B. CuS v CuO D. Khng c c p no.

178

6.40. Dng 300 t n qu ng pirit (FeS2) c l n 20% t p ch t s n xu t axit H2SO4 c n ng 98%. Bi t r ng hi u su t ph n ng l 90%. Kh i l ng axit H2SO4 98% thu 6.41. c l B. 335 t n C. 350 t n D. 360 t n % mu i trong dung d ch l D. 24,97% t chy hon ton 8,96 lt H2S ( ktc) trong oxi d , r i d n t t c s n ph m A. 47, 92% 6.42. Cho s B. 42, 96% C. 42,69% A. 320 t n

vo 50 ml dung d ch NaOH 25% (D= 1,28). N ng c a ph n ng

H2S + KMnO4 + H2SO4 p H2O + S + MnSO4 + K2SO4 H s c a cc ch t tham gia ph n ng l dy s no trong cc dy sau? A. 3, 2, 5 B. 5, 2, 3 C. 2, 2, 5 D. 5, 2, 4

 6.43. Cho cc ch t v ion sau Cl, Na2S, NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, NO3 , SO2  , 4

SO2  , Na, Cu. Dy ch t v ion no sau y v a c tnh kh , v a c tnh oxi ho? 3

A. Cl, Na2S, NO2, Fe2+
 C. Na2S, Na2S, NO3 , NO2

B. NO2, Fe2+, SO2, Fe3+, SO2 3 D. Cl, Na2S, Na, Cu

6.44. Dy ch t v ion no sau y ch th hi n tnh kh trong cc ph n ng ha h c? A. H2S v Cl C. Na v S2B. NH3 v ID. Fe2+ v Clc v i cc ch t

6.45. Tnh ch t c bi t c a dd H2SO4 c, nng l tc d ng trong dy no sau y m dd H2SO 4 long khng tc d ng? A. BaCl 2, NaOH, Zn C. Fe, Al, Ni ph n ng v a A. 57% . % kh i l B. NH3, MgO, Ba(OH)2 D. Cu, S, C12H22O11 ( ng c a Zn c trong h n h p ban C. 69%

ng saccaroz ) u l D. 73%

6.46. Cho 21 gam h n h p Zn v CuO vo 600 ml dung d ch H2SO 4 0,5mol/L, B. 62%

179

6.47. Hai bnh c u c th tch b ng nhau. N p oxi vo bnh th nh t. N p oxi c ozon ha vo bnh th hai. Nhi t v p su t hai bnh nh nhau. t hai bnh trn hai a cn th y kh i l ng c a hai bnh khc nhau 0,21 gam. S gam ozon c trong bnh oxi c ozon ha l A. 0,63 6.48 CuSO4 0,8% pha ch A. 4800 gam E. P N V H 7.34. 7.39. 7.44. 6.1 H D C C 7.35. 7.40. 7.45. ng d n: ng v b n
16 8

B. 0,65

C. 0,67

D. 0,69 ng dung d ch

tr n m th c v t, ng

i ta dng dung d ch CuSO4 0,8%. L C. 4600 gam

c t 60 gam CuSO4.5H2O l: B. 4700 gam D. 4500 gam NG D N GI I BI T P C D D 7.36. 7.41. 7.46. C B D 7.37. 7.42. 7.47. D B A 7.38. 7.43. 7.48. C B A

Trong t nhin oxi c 3

O,

17 8

O v

18 8

O . Nguyn t kh i c a oxi

trong b ng h th ng tu n hon l 15,999. i u mu thu n ny x y ra do s h t kh i. Khi hnh thnh h t nhn nguyn t , m t ph n kh i l ng c a cc h t proton v n tron chuy n thnh n ng l E = mc , trong E l n ng l 6.2 H ng d n: c O3: Kh Cl2 c mu vng l c nh t. Dng gi y t m h tinh b t v dung d ch KI nh n bi t O3 + 2KI + H2O p O2 + I2 + 2KOH I2 lm h tinh b t chuy n mu xanh. Dng qu tm m nh n bi t c HCl v SO2. Cn l i l kh O2. c brom. SO 2 lm m t mu dung - Phn bi t l kh HCl v SO2 b ng dung d ch n d ch brom. 6.3 ng d n:
2

ng. Theo cng th c c a Anhxtanh: ng v c l t c c a nh sng.

ng, m l kh i l

SO2 + Br2 + 2H2O p 2HBr + H2SO4 H

180

G i p, z, n l s proton, s electron v s n tron trong m t nguyn t M. p, z, n l s proton, s electron v s n tron trong m t nguyn t X. Theo i u ki n bi ton ta c ph ng trnh: (1) (2) (3) (4) 2(2z + n) + 2(2z + n) = 164 (4z + 4z) - 2(n + n) = 52 (z + n) - (z + n) = 23 (2z + n - 1) - 2(2z + n) + 2 = 7 Gi i h (1), (2), (3), (4) ta

c z = 19 M l kali: z = 8 X l oxi.

Cng th c phn t c a h p ch t l K2O2 C u hnh electron c a nguyn t X O 6.4 H oq 1s2 ng d n: 2H2 + O2 p 2H2O l
ng

oq 2s2

oq

o 2p4

Ph n ng :

(1)

Sau l n ph n ng (I) h n h p c th tch gi m : 100 - 64 = 36 (lit) Suy ra VH ( ph n ng) + 2 VO ( ph n ng) = 36 (lit) 2 2 Trong VH ( ph n ng) = 2 VO = 24 (lit) 2 2 Sau l n ph n ng (II) h n h p c th tch ti p t c gi m: 100 + 64 - 128 = 36 (lit) Ch ng t trong B cn H2 d , suy ra O 2 trong h n h p A c 12 (lit) v ph n ng h t. l n ph n ng (II):

VH 2 (c ng ph n ng) = 24(lit) VO2 ph n ng = 12(lit)

M VO trong 100 (lit) khng kh = 2 ch ng t sau ph n ng (II) H2

100 ! 20 (lit) > 12 (lit) O2 ph n ng, 5 h t, v O2 d . 181

VO2 d = 8(lit)
v y sau 2 l n ph n ng VH : 24 + 24 = 48 (lit) 2 K t lu n : hh A c : 48 (lit) H2 ; 12 (lit) O2; 40 (lit) N2 hh B c : 24 (lit) H2 ; 40 (lit) N2 hh C c : 8 (lit) O2 d ; 120 (lit) N2 6.5 H ng d n: L nl t cho m u th tc d ng v i ba m u th cn l i ta c k t qu : HCl 1 2 3 4 HCl H2SO4 BaCl2 Na2CO 3 CO2o BaSO4q CO2o BaCO3q BaSO4q H2SO4 BaCl2 Na2CO 3 CO2o CO2o BaCO3q

D a vo b ng trn ta th y khi cho m t m u th nh vo 3 m u th kia s x y ra m t trong b n tr ng h p. Trong cc tr ng h p trn, duy nh t ch c Na2CO3 hai l n th c kh v m t l n c k t t a. BaCl2 c hai l n th c k t t a. H2SO4 vo 3 m u th cn l i, m t l n c k t t a v m t l n c kh bay ra. HCl vo 3 m u th cn l i, ch c m t l n c kh bay ra. H2SO4 + HCl p dung d ch trong su t. H2SO4 + BaCl2 p BaSO4q + 2HCl H2SO4 + Na2CO3 p Na2SO4 + CO2o + H2O 6.6 H ng d n: c c t. d ng BaSO4 k t t a tr ng. lo i ion SO42- Ha tan mu i n vo n - Thm BaCl2 d Ph ng trnh ph n ng: BaCl2 + Na2SO4 p BaSO4q + 2NaCl

182

BaCl2 + MgSO4 p BaSO4q + MgCl2 BaCl2 + CaSO4 p BaSO4q + CaCl2 - L c b k t t a BaSO4. - Thm Na2CO3 d lo i ion Mg2+, Ca2+ MgCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + MgCO3q CaCl2 + Na2CO3 p 2NaCl + CaCO3q - L c b k t t a MgCO3, CaCO 3. - Thm dung d ch HCl lo i b Na2CO3 d Na2CO 3 + 2HCl p 2NaCl + CO2o + H2O - C c n dung d ch ta thu 6.7 H ng d n: c mu i n tinh khi t.

Cho m t m u qu tm vo cc m u th , m u th no lm qu tm ha xanh l dung d ch Na2CO3, qu tm ha l dung d ch NH4Cl, qu tm khng i mu l Na2SO4 v: Na2CO 3 l mu i c a baz m nh (NaOH) axit y u nn th y phn t o ra dung d ch c tnh baz . Na2CO 3 + H2O NaHCO3 + NaOH

NH4Cl l mu i c a axit m nh (HCl) v baz y u nn th y phn t o ra dung d ch c tnh axit. NH4Cl + H2O th y phn. 6.8 H ng d n: L y t m i dung d ch m t t + Dung d ch no khng c hi n t + Dung d ch no th y ph n (NH4)2SO4 lm th nghi m. ng g l K2CO3. l NH3 + H2O + HCl

Na2SO4 l mu i c a axit m nh (H2SO4) v baz m nh (NaOH) nn khng b

- Nh dung d ch NaOH vo t ng dung d ch: ng x y ra c kh mi khai bay ra.

183

(NH4)2SO4 + 2NaOH p 2NH3o + Na2SO4 + 2H2O + Dung d ch no th y c k t t a xu t hi n, khng i mu. l MgSO 4: MgSO4 + 2NaOH p Mg(OH)2q + Na2SO4 + Dung d ch no th y c k t t a keo tr ng xu t hi n, nh ti p NaOH k t t a tan . l Al2(SO4)3. Al2(SO4)3 + 6NaOH p 2Al(OH)3q + 3Na2SO4 Al(OH)3 + NaOH d p NaAlO2 + 2H2O + Dung d ch no th y xu t hi n k t t a tr ng v k t t a d n d n chuy n sang mu nu khi ngoi khng kh. l FeSO4. FeSO4 + 2NaOH p Fe(OH)2q + Na2SO 4 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O p 4Fe(OH)3q(mu nu Fe2(SO4)3 + 6NaOH p 2Fe(OH)3q(mu nu
)

lu ngoi khng kh k t t a

nd ,

+ Dung d ch no th y xu t hi n k t t a mu nu. l Fe2(SO4)3.

)

+ 3Na2SO 4

6.9 Nh n bi t t ng lo i anion trong dung d ch A: Ta c th ti n hnh theo nhi u cch khc nhau. Sau y gi i thi u 2 cch. Cch 1 : - Cho dung d ch A tc d ng v i dung d ch axit HCl: Dung d ch A + HCl p h n h p kh + dung d ch B SO32- + 2H+ p SO2o + H2O CO32- + 2H+ p CO2o + H2O - Cho h n h p kh l n l Ca(OH)2. Ta th y: t qua dung d ch KMnO 4 v sau l dung d ch

+ Dung d ch KMnO4 b nh t mu do ph n ng: 5SO2 + 2KMnO4 +2H2O p K2SO4 + 2MnSO4 + 2H2SO4 Ch ng t trong h n h p kh c SO2, suy ra dung d ch A c SO32-. + Dung d ch Ca(OH) 2 b v n ph n ng: c ho c v n c r i tr nn trong su t do cc

184

CO2 + Ca(OH)2 p CaCO3q + H2O CO2 + CaCO3 + H2O p Ca(HCO3)2 Ch ng t trong h n h p c kh CO2, suy ra trong dung d ch A c CO32-. - Dung d ch B tc d ng v i BaCl2 th y c k t t a: SO42- + BaCl2 p BaSO4q + 2Cl Ch ng t trong dung d ch A c ion SO 42-. Cch 2: - Dung d ch A + BaCl2 p h n h p k t t a C: SO42 + Ba2+ p BaSO4q SO32- + Ba2+ p BaSO3q CO32- + Ba2+ p BaCO3q - Cho k t t a C tc d ng v i axit HCl: + Ch t khng tan l BaSO4, suy ra dung d ch A c ion SO42-. + Ch t tan l BaSO3 v BaCO3: BaSO3 + 2HCl p BaCl2 + SO2o + H2O BaCO3 + 2HCl p BaCl2 + CO2o + H2O Nh n bi t kh SO2, CO2 6. 10 H ng d n : a) Ch ra cc ch t A1 l dung d ch g m Cu(NO3)2, H2SO4 v HNO3 d . A2 l kh NO A3 l k t t a BaSO4 A4 l dung d ch ch a ion ph c [Cu(NH3)4]2+ b) Cc ph ng trnh ph n ng: suy ra c ion SO 32- v CO 32- nh cch 1.

3Cu2S + 22HNO3 p 6Cu(NO3)2 + 3H2SO4 + 10NOo + 8H2O 2NO + O2 p 2NO2

185

H2SO4 + BaCl2 p BaSO4q + 2HCl NH3 + H+ p NH4+ Cu2+ + 4NH3 p Cu(NH3)4)2+ 6.11 H ng d n : x + 3y = 42 - 2 = 40 a) G i x, y: s proton trong cc h t nhn c a A, B ta c:

40 ! 13,33 B ph i thu c chu k 2. V l phi kim (t o anion) 3 nn B ch c th l F, O ho c N.

Do y < + N u l F: (y = 9) th x = 40 - (3 v 9) = 13 Al (lo i) + N u l O:(y = 8) th x = 40 - (3 v 8) = 16 l S ( ng) + N u l N: (y = 7) th x = 40 - (3 v 7) = 19 ng v i K (lo i) V y: A l S c s kh i: 16 + 16 = 32 B l O c s kh i : 8 + 8 = 16 b) C u hnh electron v s phn b electron c a: S oq 1s2 oq 2s2 oq oq oq 2p6 oq 3s2 oq o 3p4 o

oq O 6.12 H 1s2 ng d n :

oq 2s2

oq

o 2p4

a) Xc

nh cc ch s n, m, i v t s x/y. ng mol nguyn t c a 2 nguyn t A, B l n l t l A, B. ng mol phn t trung bnh

t kh i l

* H n h p : x mol AOn v y mol AO m c kh i l

M1 . M1 ! 186 x(A  16n) y(A  16m) ! 37,6 xy

A

16(nx  my) ! 37,6 (x  y)

(1) ng mol phn t trung

* H n h p II: x mol AO m v y mol AOn c kh i l bnh

M2
M2 !

x(A  16m)  y(A  16n) ! 34,4 xy

(2)

A

16(mx  ny) ! 34,4 (x  y)

(1) - (2)

16(nx  my  mx  ny) ! 3,2 (x  y)

(m  n)(y  x) ! 0,2 xy

bi)

(3)

V x + y > 0 v x < y (theo Nn m - n > 0 m > n

(4)

* T kh i h i c a BO m so v i BOi :

d!

B  16m ! 0,8 B  16i i

(6)

(5)

B  16m 1 m B  16i
th kh th

So snh (4); (6) ta c : n < m < i Cc oxit ng c d ng t ng qut XO K trong 1 e K e 3 1 e n < m < i e 3 n = 1; m = 2 v i = 3

(2) T s x/y Thay n = 1; m = 2 vo (2) ta c :

y x x 2 ! 0,2 0,8y ! 1,2x ! x y y 3 187

b) Xc

nh A, B v cc oxit c a chng.

* Thay n = 1; m = 2 v x !

2 y vo (1) th 3
c:

c:

A = 12. V y A l cacbon * Thay m = 2 v i = 3 vo (5) th V y cc oxit t Cc oxit t CO : B = 32. V y B l l u hu nh. ng ng c a A l: CO v CO2. ng ng c a B l : SO2 v SO3. r t t tan trong n C tnh kh : Fe2O3 + 3CO t p 2Fe + 3CO 2 CO2 : t tan trong n CO2 + H2O SO 2 : tan nhi u trong n SO2 + H2O c: H2CO3 c. H2SO3 Dung d ch c tnh axit y u, khng b n:
o

c) Tnh tan c a cc oxit v tnh ch t ha h c c b n c a cc dung d ch. c.

Dung d ch c tnh axit, khng b n

Dung d ch c tnh kh ho c c tnh oxi ha H2SO3 + Br2 (dd) + H2O p H2SO4 + 2HBr (tnh kh ) H2SO3 + 2H2S p 3S + 3H 2O (tnh oxi ha ) SO 3: tan nhi u trong n c t o thnh axit m nh SO3 + H2O p H2SO4 Dung d ch H2SO 4 long c tnh axit m nh H2SO4 + Zn p ZnSO4 + H2o Dung d ch H2SO 4 6.13 H ng d n: m c nng c tnh oxi ha m nh.

188

M h n h p kh CO2 v SO2 : 28,667 v 2 = 57,334

Trong h n h p kh : G i s mol CO2 l x, s mol SO 2 l y

x 1 44x  64y ! 57,334 ! y 2 xy n CO2 n SO2

Cng th c

1 . 2

Suy ra trong h p ch t X s mol nguyn t C l 1 v s mol nguyn t S l 2. n gi n (CS2)nOz. n ch c th = 1 v n u n = 2; z = 0 th M X = 152 So v i khng kh

MX " 3 . Tri v i gi thi t 28 MX " 3 c ng tri v i gi thi t. 28

n = 1 v z = 1 th MX = 92 so v i khng kh

V y cng th c CS2 (cacbon isunfua)l cng th c c a X. CS2 + 3O2 p CO2 + 2SO2 6.14 H ng d n:

MD a) Theo gi thi t : 2 ! 2,286 M D ! M N 2 v 2,286! 64 M N2 2

A l m t trong cc ch t K2CO3, K2SO3, KHCO 3, KHSO3. V y khi tc d ng H2SO4 kh c gi i phng s l CO2 ho c SO2 v i M = 64 th D l SO2 v y A l m t trong hai ch t K2SO 3 ho c KHSO3. b) Tnh kh i l * A l K2SO3 ng cc ch t A, B, C v H2SO4 nguyn ch t.

PVT0 P0 V 0 PV ! V0 ! P0 T T0 T

189

S mol kh D : n D !

V0 ! 0,3mol 22,4
+ SO 2 o 0,3 mol

K2SO3 + H2SO 4 p K2SO4 + H2O 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol 0,3 mol

m A (m K 2SO3 ) ! 0,3v 158 ! 47,4gam m B (m K 2SO 4 ) ! 0,3 v 174 ! 52,2 gam m H 2SO4 ! 0,3v 98 ! 29,4gam mC (mH 2O ) ! 0,3v 18 ! 5,4gam
* A l KHSO3 KHSO3 + H2SO4 0,3 mol 0,3 mol p KHSO 4 + H2O 0,3 mol 0,3 mol + SO2o 0,3 mol

m A (mKHSO3 ) ! 0,3v 120 ! 36(g) m B (m KHSO4 ) ! 0,3v 136 ! 40,8(g) mC (mH 2O ) ! 0,3v 18 ! 5,4(g) m H 2SO4 ! 0,3v 98 ! 29,4(g)
6.15 H ng d n: Bi u th c tnh P theo P v h (hi u su t ph n ng) 2SO2 Ban u: a mol ah mol + O2 a mol ah/2 mol 2SO3 0 ah mol

Ph n ng v i: Hi u su t h%

ah Cn b ng (a - ah) mol a  mol 2

- T ng s mol ban

ah mol

u nt = a + a = 2a (mol)

190

- T ng s mol sau ph n ng: ns = a - ah + a -

ah  ah 2

n S ! 2a 
Ta c :

ah a(4  h) ! 2 2

Ps ns 4 h P' a(4 h) 4  h ! P'! P ! ! Pt n t P 2 v 2a 4 4

* N u h = 0 (khng ph n ng): P = P * N u h = 1 (hi u su t 100%):

P'!

3P 4 1 P! 4 4

V y P ph i c gi tr trong kho ng:

3P P' P 4
6.16 H ng d n : a) G i x l s mol S c trong m gam h n h p. Suy ra s mol Fe s l 2x. G i x1 l s mol S tham gia ph n ng khi nung: Ta c : Fe (mol) x1 (x - x1) mol S (2x - x1) mol Fe v x 1 mol FeS - Ha tan A trong axit HCl d : Fe + 2HCl p FeCl2 + H2o FeS + 2HCl p FeCl2 + H2So Cn l i 0,4 gam ch t r n B l l u hu nh d (2) (3) + S x1

t p

FeS x1

(1)

Sau khi nung, trong h n h p A c :

191

nS = x - x1 =

0,4 ! 0,0125 (mol) 32

(I)

Dung d ch C g m HCl d v FeCl 2 v i s mol l 2x. Kh D g m H2 v H2S S c kh D t t vo dung d ch CuCl2 d , ch c H2S ph n ng: CuCl2 + H2S p CuSq + 2HCl K t t a en t o thnh l CuS. Theo (1), (2), (4): nCuS = x1 = (4)

4,8 ! 0,05 mol 96

(II)

K t h p (I) v (II) ta c : x - x 1 = 0,0125 x = 0,0125 + 0,05 = 0,0625 - Hi u su t ph n ng t o thnh h n h p A: Theo S : h% =

0,05 v 100% ! 80% 0,0625

b) Dung d ch C g m HCl d v FeCl2 v i s mol l 0,125 . Cho dung d ch C tc d ng v i H2SO4 2mol 0,125 VSO ! 0,0625.22,4! 1,4l 2 6.17 Trong a gam h n h p g m x mol FeCO3 v x mol FeS 2 Cc ph ng trnh ph n ng
o

c, nng d ch c FeCl2 ph n ng. 1mol

2FeCl2 + 4H2SO4 p Fe2(SO4)3 + SO2o + 4HCl + 2H2O

x!

0,125.1 ! 0,0625 2

t chy: (1)

4FeCO3 + O2 t p 2Fe2O3 + 4CO 2o x

1 x 4
o

1 x 2

x (2)

4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o

192

11 x 4

1 x 2

2x

11 1 x ! 3x mol O2, nh ng x  4 4 l i t o ra 3x mol kh CO2 v SO2. Do , s mol kh trong bnh tr c v sau ph n

Nh v y sau ph n ng (1), (2) dng h t ng khng thay i. Nh v y, t i cng m t nhi t a = 116x + 120x = 236x (g) b = 0,5x v 160 + 0,5x . 160 = 160x (g) th p1 = p 2 hay

p1 ! 1. p2

Theo (1), (2) :

a 236x ! ! 1,475 b 160x

6.18 H ng d n : Trong h n h p SO2, O2 c M 1 = 24 v 2 = 48 g i n SO l x 2 v nO l y 2

64x  32y x 1 ! 48 ! xy y 1 n SO2 chi m 50% h n h p. nO2 chi m 50% h n h p

Trong 20 lt h n h p VSO2 ! VO2 ! 10lt hay

n SO2 ! nO2 !

10 mol. 22,4

G i th tch O2 thm vo l a h n h p sau khi thm O2 c d H 2 ! 22,4 M 2 = 22,4 v 2 = 44,8

10 10 a .64)  ( .32)  ( .32) 22,4 22,4 22,4 ! M 2 ! 44,8 10 10 a   22,4 22,4 22,4

193

 a = 5 lit Ph ng trnh ph n ng:

2SO 2
(mol)

O O 2 V2p 2SO 5 3

10 22,4

5 22,4

10 22,4

theo trn ta c oxi d sau ph n ng h n h p c kh SO3 , O2 . s mol kh b gi m

5 mol th tch b gi m 5 lit. 22,4

t chy pirit s t:
o

Th tch h n h p sau ph n ng 20 + 5 - 5 = 20 (lit) 6.19 H ng d n:Ph n ng

4FeS2 + 11O2 t p 2Fe2O3 + 8SO2o 4 mol Cc ph n ng chuy n SO2 thnh H2SO4

V2 O 2SO 2  O 2 5 p 2SO 3

8 mol

SO 3  H 2 O p H 2 SO 4
L ng FeS2 c trong 800 t n qu ng: 800 - (800. 0,25) = 600 t n = 600000000g

S mol FeS2 =

600000000 ! 5000000mol 120

S mol FeS2 th c t chuy n thnh SO2: 5000000 - (5000000 . 0,05) = 4750000 mol theo cc ph L ng H2SO4 ng trnh ph n ng ta c s mol SO2 b ng s mol H2SO4 v b ng 2 c t o thnh : 98 . 9500000 = 931000000g = 931000 kg l n s mol FeS2 ph n ng: 4750000 . 2 = 9500000 mol

Th tch dungdch 2 SO4 93%: ca H

6.20 H ng d n :

931000 ! 547 m3 1,83v 0,93

194

a. Khi ha tan SO3 vo dung d ch x y ra ph n ng: SO3 + H2O p H2SO4 Kh i l ng c a H2SO4:

m ! mm i  mc !
Kh i l

0,4.98 a.10%  ! 0,49  0,1a (g) 80 100%

ng dung d ch: mdd = 0,4 + a. Ta c:

C% !

0,49  0,1a .100% ! 12,25% a = 19,6 gam 0,4  a

b. S mol H2SO 4 l

y!

0,4 19,6.10%  ! 0,025 mol 80 100%.98

S mol Ba(OH)2 l x = 0,01.0,5 = 0,005 mol; S mol NaOH l z = 0,05.0,8 = 0,04 mol. Khi thm cc dung d ch trn ta c ph n ng: Ba(OH)2 + H2SO4 p BaSO4q + 2H2O 2NaOH + H2SO4 p Na2SO4 + 2H2O Theo ph (1) (2)

ng trnh ph n ng (1) v (2) x + z/2 = 0,025 = y do H2SO4 ph n ng

hon ton, l c b k t t a BaSO4 th trong dung d ch ch cn Na2SO4 v i s mol l: 0,02 mol. Khi cho bay h i dung d ch thu c Na2SO 4.nH2O (X). V y MX = 6,44/0,02 = 322 (g). MX = (2.23 + 96 + 18n) = 322 V y X l Na2SO4 .10H2O c. Khi ha tan 48,3 gam X (Na2SO4 .10H2O) nX = 48,3/322 = 0,15 mol mct = 0,15.142 = 21,3 gam. Ta c: n = 10

m dd !

m ct .100% 21,3.100% ! ! 266,25 gam C% 8%

ng c a n c c n l y l: m = 266,25 - 48,3 = 217,95 (g)

V y kh i l

195

V = m/D = 217,95 ml. F. THNG TIN B Nguyn t l u hu nh L nguyn t phi kim th hai c bi t n t th i r t xa x a. Trong thin nhin, nhi u n i c m l u hu nh. c ng l l do con ng i s m bi t l u hu nh Vo th i Hme (Kho ng th k 12-9, TCN), nh ng ng i c Hi L p bi t t l u hu nh t y u nh c a, dng kh thot ra (SO2) t y tr ng s i v i. Ng i x a tin r ng, ci mi v mu xanh c a ng n l a l u hu nh c th xua u i c ma qu ..... L u hu nh t sinh c th y nh ng n i g n cc ni l a h at ng. Cc kh thot ra t mi ng ni l a th ng l h p ch t c a l u hu nh, nn c gi thuy t cho r ng l u hu nh t sinh l k t qu c a ph n ng c a cc ch t kh 2H2S + SO2 3S + 2H2O Ngoi ra s ho t ng lu b n c a cc vi sinh v t trong t c ng l nguyn nhn t o thnh l u hu nh t sinh. Nh ng m l u hu nh ny th ng xa ni l a v khng c ch a t p ch t asen. L do ng tin c y ch , trong qu trnh ho t ng chuy n cc h p ch t sunfua thnh l u hu nh, cc vi sinh v t trnh khng ng n asen, m t ch t c v i chng. Vo th i Home (kho ng th k 12- 9, TCN), nh ng ng i c Hi L p bi t t l u hu nh t y u nh c a, dng kh thot ra (SO2) t y tr ng s i v i. Ng i x a tin r ng, ci mi v mu xanh c a ng n l u l u hu nh c th xua u i c ma qu Th i trung c bit dng l u hu nh v h p ch t c a l u hu nh m ph m v ch a b nh ngoi da. Thu c sng c tn "Hi L p" m ng i u ch i Hi L p SUNG

n m 670 dng t chy chi n thuy n c a Ai c p, c thnh ph n (L u hu nh, than, dim tiu) v t l g n nh thuc sng ngy nay Tnh ch t chy hu nh c v tr u i c v kh n ng ha h p d dng v i nhi u kim lo i cho l u i v i cc nh gi kim thut th i trung c .

196

Th i trung c cc nh gi kim thu t tin t ng m qung r ng: Cc kim lo i c c u t o t s k t h p c a Th y Ngn v L u hu nh. S k t h p theo nh ng t l khc nhau th t o thnh cc kim lo i khc nhau v c bi t l t o thnh kim lo i vng th ph i pha tr n th y ngn v l u hu nh theo m t t l "hon h o nh t". H n 1000 n m, cc nh gi kim thu t tm ki m trong v v ng cc t l hon h o nh m i u ch c Vng.

197

Ch T C

ng 7 PH N NG V CN B NG HA H C

A. TM T T L THUY T I. T c ph n ng ha h c ph n ng ha h c c a m t trong cc ch t ph n ng ho c l 2,08M. 1. Khi ni m v t c

-T c ph n ng l bi n thin n ng s n ph m trong m t n v th i gian. Th d : N ng T c ban

u c a N2O5 l 2,33M, sau 184 giy n ng

trung bnh c a ph n ng trong kho ng th i gian 184 giy tnh theo N2O5 l: N2O5 N2O4 + p

1 O2 2

V!

2,33  2, 08 ! 1,36.103 mol / l.s 184

ph n ng : V !

+ Cng th c t ng qut tnh t c

C2  C1 (C hay V ! t2  t1 (t

V :t c
Trong :

trung bnh

(C: bi n thin n ng (t: bi n thin th i gian

- T ng qut: + N u: A + B

C + D p

V = K. ?AA. ?BA V = K. ?AAn. ?BAm ph n ng)

+ N u : nA + mB pC + qD p (trong K l h ng s t c - Theo qui -T c a. nh h 2. Cc y u t c: n ng nh h ng ph n ng

tnh b ng mol/l, th i gian c th l giy, pht, gi . c tnh b ng th c nghi m. nt c ph n ng ph n ng t ng.

ng c a n ng ch t ph n ng, t c

Khi t ng n ng

198

b. nh h c. nh h d. nh h ng t ng. e. nh h

ng c a p su t ph n ng t ng. ng c a nhi t ,t c ph n ng t ng. ph n ng c a di n tch b m t

i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, t c Khi t ng nhi t

i v i ph n ng c ch t r n tham gia, khi t ng di n tch b m t, t c ng c a ch t xc tc

Ch t xc tc l ch t lm t ng t c ph n ng. 3. ngh a th c ti n c a t c Cc y u t + Nhi t nh h ng nt c s n xu t nh :

ph n ng, nh ng khng b tiu hao trong

ph n ng: ph n ng c v n d ng nhi u trong i s ng

ng n l a axetilen chy trong oxi cao h n r t nhi u so v i chy hn cao h n.

trong khng kh, nn t o nhi t

+ N u th c ph m trong n i p su t nhanh chn h n so v i n u p su t th ng. + Than, c i c kch th c nh s chy nhanh h n than, c i c kch th c l n. + Dng ch t xc tc, ch n nhi t t ng h p NH3 t N2 v H2. II. Cn b ng ha h c 1. Ph n ng m t chi u, ph n ng thu n ngh ch v cn b ng ha h c a. Ph n ng m t chi u - Th d : Phn h y KClO3 c xc tc MnO2, ph n ng x y ra nh sau:
MnO2 2KClO3 2KCl + 3O2o p t0

thch h p, t ng p su t chung c a h khi

Ph n ng ny ch x y ra theo m t chi u t tri sang ph i. Ph n ng nh th c g i l ph n ng m t chi u. Dng m i tn ch chi u ph n ng. b. Ph n ng thu n ngh ch

199

- Trong cng i u ki n ph n ng x y ra theo hai chi u tri ng ph n ng thu n ngh ch.

Ph n ng thu n

c nhau g i l

Th d : Cl2 + H2O

Ph n ng ngh ch

HCl + HClO ng th i HCl v HClO sinh

- Nh n xt: Cl2 ph n ng v i H2O t o HCl va HClO, ra c ng tc d ng l i v i nhau t o l i Cl2 v H2O. c. Cn b ng ha h c

- Cn b ng ha h c l tr ng thi c a ph n ng thu n ngh ch khi t c thu n b ng t c ph n ng ngh ch (Vthu n =Vngh ch). Th d : H2(k) + I2(k) 2HI(k) ) c a ph n ng thu n ngh ch: C +D pC + qD
p q

ph n ng

d. H ng s cn b ng (tnh theo n ng N u: A + B

K !

?C A.?D A ?AA.?B A

T ng qut: nA + mB

?C A ?D A ! n m ?AA ?BA

2. S chuy n d ch cn b ng ha h c - S chuy n d ch cn b ng ha h c l s di chuy n t tr ng thi cn b ng ny sang tr ng thi cn b ng khc do tc ng c a cc y u t t bn ngoi ln cn b ng. 2NO2 (kh mu nu 3. Cc y u t a. nh h nh h ng ng c a n ng m t ch t trong cn b ng, th cn b ng bao gi c ng ch t ) N2O4(kh khng mu) n cn b ng ha h c

- Khi t ng ho c gi m n ng

d ch chuy n theo chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng ho c gi m n ng . b. nh h ng c a p su t

200

- Khi t ng ho c gi m p su t chung c a h cn b ng, th cn b ng bao gi c ng d ch chuy n theo chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng ho c gi m p su t . c. nh h ng c a nhi t ng d ng. i d ng - Ph n ng t a nhi t ( (H < 0 ): l ph n ng x y ra c t a n ng l nh sng ho c s c nng. - Ph n ng thu nhi t ( (H > 0 ): l ph n ng x y ra c h p th n ng l - Ph ng trnh nhi t ha h c: l ph ng trnh ha h c c ghi c hi u ng nhi t.

- Khi t ng nhi t , cn b ng chuy n d ch theo chi u ph n ng thu nhi t, ngh a l chi u lm gi m tc d ng c a vi c t ng nhi t v khi gi m nhi t , cn b ng chuy n d ch theo chi u ph n ng t a nhi t, chi u lm gi m tc d ng c a vi c gi m nhi t . K t lu n (nguyn l L -Sa-t -li): M t ph n ng thu n ngh ch ang t bn ngoi nh bi n theo chi u lm gi m tc d. Vai tr c a ch t xc tc - Ch t xc tc lm t ng t c ph n ng thu n v ngh ch v i s l n nh nhau, cho nn khng lm nh h ng n cn b ng ha h c. 4. ngh a c a t c ph n ng v cn b ng ha h c trong s n xu t ha h c. ng d khng kh (t ng n ng oxi) 2SO3 , (H < 0 chuy n d ch theo chi u thu n. - Qu trnh s n xu t axit H2SO4, dng l ph n ng: 2SO2 + O2 tr ng thi cn b ng khi ch u m t tc ng i n ng , p su t, nhi t ng bn ngoi . , s chuy n d ch cn b ng

- T ng h p NH3 trong cng nghi p theo ph n ng: N2(k) +3H2(k) 2NH3(k), (H < 0 nhi t thch h p, p su t cao v dng

Ng i ta ph i th c hi n ph n ng ny ch t xc tc. B. BI T P C L I GI I

7.1 Trong qu trnh t chy cc nhin li u nh than , d u m v kh thin nhin, lm th no nng cao hi u su t cung c p nhi t ?

201

7.2 Cc y u t nh nhi t , p su t ch t kh, ch t xc tc v di n tch b m t ch t r n c nh h ng l n n t c ph n ng ha h c. Ty theo ph n ng ha h c c th m v n d ng m t, m t s hay t t c cc y u t trn ph n ng. Trong nh ng tr ng h p d nh h ng n t c ph n ng? v i cc hng l r ng . b. Khi c n b p than, ng i ta y n p b p l lm cho ph n ng chy c a than ch m l i. c. Ph n ng oxi ha l u hu nh ioxit t o thnh l u hu nh trioxit di n ra nhanh h n khi c m t vana i (V) oxit (V2O 5). d. vi l n. c p nh , chn nhanh v u h n khi nung vi d ng c c t ng hay gi m t c i y, y u t no trong s cc y u t trn c p

a. S chy di n ra nhanh v m nh h n khi cc vin than t ong

e. Th c n s nhanh chn h n n u 7.3 Nghin c u s ph thu c c a t c

c n u trong n i p su t. ph n ng t ng h p hi ro iotua vo nhi t t ng t ng t gi m t

, trong m t kho ng nhi t xc nh, ng i ta bi t r ng khi nhi t 0 ln 25 C th t c c a ph n ng ha h c ny t ng ln 3 l n. H i: a. T c ph n ng ha h c trn t ng ln bao nhiu l n khi nhi t 0 25 C ln 75 0C ? b. T c ph n ng ha h c trn gi m bao nhiu l n khi nhi t 0 170 C xu ng 95 0C ? 7.4 B ng s li u sau y cho bi t th tch kh hi ro thu ng gi a k m d v i axit clohi ric. Hy v kh hi ro theo th i gian.

c theo th i gian ph n

th bi u di n s ph thu c th tch

a. T th hy cho bi t kho ng th i gian no ph n ng x y ra nhanh nh t? th i i m ph n ng k t thc, hnh d ng th nh th no? Th i gian (s) Th tch H2(ml) 0 0 20 20 40 30 60 35 80 38 100 40 120 40 140 40

b. N u xc nh c n ng c a axit clohi ric theo th i gian ph n ng, th th bi u di n s ph thu c c d ng nh th no?

202

7.5 Khi b t u ph n ng, n ng c a m t ch t l 0,024 mol/l. Sau 20 giy ph n ng, n ng c a ch t l 0,020 mol/l. Hy tnh t c trung bnh c a ph n ng ny trong th i gian cho. 7.6 Cho ph n ng ha h c: H2(k) + I2(k) 2HI(k)

Cng th c tnh t c c a ph n ng trn l v = k [H2] [I2]. T c c a ph n ng ha h c trn s t ng bao nhiu l n khi t ng p su t chung c a h ln 3 l n? 7.7 Hy cho bi t ng i ta s d ng bi n php no h c trong cc tr ng h p sau y: a. R c men vo tinh b t b. Dng qu t thng gi trong b l rn. c. Nn h n h p kh nit v hi ro p su t cao t ng h p amoniac. nhi t cao s n xu t d. Nung h n h p b t vi, t st v th ch cao clinke, trong cng nghi p s n xu t xi m ng. e. Dng ph t d 7.8 ng php ng i ln, dung d ch axit H2SO4 c i t trn t ng t c ph n ng ha r u.

c n u chn (c m, ng, khoai, s n...)

c dng, trong s n xu t axit sunfuric. H i SO3 i nh thp h p th xu ng. l n h n? . 50 C. 250C.

0

Trong m i c p ph n ng sau, ph n ng no c t c a. Fe + ddHCl 0,1M v Fe + ddHCl 2M b. Al + ddNaOH 2M

0

cng m t nhi t

25 C v Al + ddNaOH 2M

c. Zn (h t) + ddHCl 1M 7.9 Cho ph n ng ha h c: A2 + 2B T c H it c c a ph n ng trn

250C v Zn (b t) + HCl1M

d. Nhi t phn KClO 3 v nhi t phn h n h p KClO 3 v i MnO2.

2AB c xc nh b i bi u th c: v = k . [A2].[B]2. i nh th no khi:

ph n ng trn s thay b. t ng n ng c. gi m n ng

a. t ng p su t chung c a h ln 10 l n. c a B ln 3 l n. A2 xu ng 4 l n. tr ng thi cn b ng:

7.10 Cho ph n ng ha h c ang

203

N2(k) + O 2(k)

tia l ie a n 2NO(k); p

(H > 0 ?

Hy cho bi t s chuy n d ch cn b ng ha h c trn khi t ng nhi t

7.11 T th k XIX, ng i ta nh n ra r ng trong thnh ph n kh l cao (l luy n gang) v n cn kh cacbon monoxit (CO). Ng i ta tm m i cch ph n ng ha h c x y ra hon ton, tuy nhin kh l cao v n cn CO. Hy cho bi t nguyn nhn c a hi n t ng trn? A. L xy ch a B. Nhi t cao. c a l cn th p.

C. Ph n ng luy n qu ng thnh gang khng hon ton. D. M t nguyn nhn khc. 7.12 Cho ph ng trnh ha h c
V2O5,to

2SO2 (k) + O 2(k) a. T ng nhi t c. T ng n ng d. Gi m n ng

2SO3 (k);

(H = -192kJ

Cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v pha no khi: c a bnh ph n ng? kh oxi ? kh sunfur ? ng trnh ha h c sau : (H = -92kJ b. T ng p su t chung c a h n h p?

7.13 S n xu t amoniac trong cng nghi p d a trn ph

p, xt
2N2(k) + 3H2(k) 2NH3(k) ; Cn b ng ha h c s chuy n d ch v pha t o ra amoniac nhi u h n khi th c hi n nh ng bi n php k thu t no? Gi i thch. 7.14 Ph n ng ha h c sau 2NO2 A. T ng nhi t ? i? t tr ng thi cn b ng:

N2O4 ; (H = -58,04kJ.

Cn b ng ha h c s chuy n d ch theo chi u no khi: B. T ng p su t chung ? C. Thm kh tr agon v gi p su t khng

204

D. Thm ch t xc tc? Hy gi i thch s l a ch n . 7.15 S t ng p su t nh h ng ha h c sau: a) 3O2(k) ng nh th no n tr ng thi cn b ng c a cc ph n

p n 2O3(k)
2HBr(k) 2NO2(k) tr ng thi cn b ng:

b) H2(k) + Br2(k) c) N2O 4(k)

7.16 Ph n ng ha h c sau, di n ra trong t nhin ang CO2 + H2O + CaCO 3 Khi t ng l 7.17 Trong cng nghi p, than ang nng C (r) + H2O (k) i u kh ng nh no sau y l ng? Ca(HCO3)2 t, ng

ng CO2 cn b ng ha h c s chuy n d ch sang chi u no? i u ch kh than i ta th i h i n c qua . Ph n ng ha h c x y ra nh sau : CO(k) + H2(k); i. (H = 131kJ

A. T ng p su t chung c a h lm cn b ng khng thay B. T ng nhi t D. T ng n ng 7.18 Clo tc d ng v i n Cl2(k) + H2O(l) Hai s n ph m t o ra

c a h lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. hi ro lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. c m t ph n nh theo ph ng trnh ha h c sau:

C. Dng ch t xc tc lm cn b ng chuy n sang chi u thu n.

HClO + HCl u tan t t trong n c t o thnh dung d ch. Ngoi ra

m t ph n l n kh clo tan trong n c t o thnh dung d ch c mu vng l c nh t g i l n c clo. N c clo, ng trong bnh kn, d n d n b m t mu theo th i gian, khng b o qu n c lu, v n d ng nh ng hi u bi t v chuy n d ch cn b ng ha ng trn. u d a trn ph n ng (H = 178kJ h c hy gi i thch hi n t

7.19 S n xu t vi trong cng nghi p v th cng nghi p ha h c: CaCO3(r)

CaO(r) + CO2(k),

205

a. Hy phn tch cc

c i m c a ph n ng ha h c nung vi.

b. T nh ng c i m , hy cho bi t nh ng bi n php k thu t no c s d ng nng cao hi u su t c a qu trnh nung vi. 7.20 M t ph n ng ha h c c d ng: A(k) + B(k) Hy cho bi t cc bi n php c n ti n hnh chi u thu n? 7.21 Cho cc ph n ng ha h c C(r) + H2O (k) 2SO2(k) + O2(k) a. Hy so snh cc 7.22 Cho ph n ng ha h c: 2NO(k) + O2(k) p 2NO2(k) T c nhi t ph n ng ha h c trn c tnh theo cng th c v = k [NO]2[O 2]. H i khng i, p su t chung c a h t ng bao nhiu l n khi t c c a ph n i ta s d ng nhi t c a ph n ng + O2 (k) p CO2(k); t chy than nung vi:
V2O5

2C(k);

(H > 0

chuy n d ch cn b ng ha h c sang

CO(k) + H2(k); (H = 131kJ (1) 2SO3(k); (H = -192kJ (2)

c i m c a hai ph n ng ha h c trn. lm t ng hi u su t s n xu t.

b. Nu cc bi n php k thu t

ng t ng 64 l n? 7.23 Ng C(r) (H = - 393,5kJ (1)

CaCO3(r)

to

CaO(r) + CO2(k) ; (H = 178kJ (2) c s d ng c thch h p. t ng t c ph n ng nung

Bi n php k thu t no sau y khng vi? A. p nh vi v i kch th B. Duy tr nhi t C. T ng nhi t

ph n ng thch h p. ph n ng cng cao cng t t.

D. Th i khng kh nn vo l nung vi.

206

7.24 th no sau y bi u di n s bi n i t c ph n ng thu n theo th i gian? S bi n i t c ph n ng ngh ch theo th i gian? Tr ng thi cn b ng ha h c? v a. t (th i gian) v c. t (th i gian) 7.25 Trong n c ng m th
2+

v b. t (th i gian)

ng c ion Fe2+ d
2+

i d ng mu i s t II hi rocacbonat v nh h ng x u n s c kho c a con

s t II hi roxit. N

c sinh ho t c ch a Fe

ng i. lo i b Fe , trong m t ph ng php n gi n, r ti n, ngu i ta dng oxi khng kh oxi ha Fe2+ thnh h p ch t Fe3+ (c tan trong n c nh ) r i l c thu n c s ch. t ng t c c a ph n ng oxi ha Fe2+ ng i ta s d ng bi n php k thu t no? Gi i thch. 7.26 G n y, khi thm hi m Nam c c, cc nh khoa h c tm th y nh ng h p do cc on thm hi m tr c l i. M c d qua hng tr m n m, nh ng cc th c n trong nh ng h p v n trong tnh tr ng t t, c th n c. Hy gi i thch v lin h v i vi c b o qu n th c ph m b ng cch p hay dng t l nh.

7.27 Trong phng th nghi m, t ng t c c a m t s ph n ng ha h c, ngoi cc bi n php nh t ng n ng , nhi t , ng i ta cn dng my khu y. Tc d ng c a my khu y l g? 7.28 Hy trnh by th nghi m l thuy t ph n ng ha h c t chy dy s t m nh trong bnh kh oxi. V n d ng gi i thch cch ti n hnh th nghi m trn.

207

7.29 Lm th no con ng i? 7.30 T c

0

i u khi n cc ph n ng ha h c theo h

ng c l i nh t cho t 2000C n

c a ph n ng t ng bao nhiu l n n u t ng nhi t

0

240 C, bi t r ng khi t ng 10 C th t c C. BI T P T LUY N

ph n ng trn t ng hai l n. i y vo ch tr ng trong

7.31 Hy ch n t ho c c m t cho s n trong b ng d cu sau : T c ph n ng l A. (1) (2) (3) kh i l ng ng trong ...(3)... th i gian. B. n ng cc ch t t o thnh m t nv C.

bi n thin ...(1)... c a m t trong...(2)... ho c s n ph m ph n D. phn t kh i cc ch t k t t a m i kho ng

th tch cc ch t bay h i m t

cc ch t ph n ng m t kho ng

7.32 Ch n cc t , c m t cho d T c ...(4).... th i gian. T c su t i v i ...(5)... A. (1) (2) (3) (4) (5) Th t s thay i

i y i n vo ch tr ng (1), (2),... cho thch h p. , n ng v p

ph n ng l ...(1)...c a m t ...(2)....ph n ng ho c ...(3)... trong m t ph n ng ha h c ph thu c vo nhi t B. bi n thin giai o n ch t trung gian kho ng ch t r n 2.... 3... C. t ng s ch t ch t ban nv ch t kh 4..... 5..... u D. gi m lo i h p ch t s n ph m ph n ng bi n thin ch t tan

trong cc ch t ch t xc tc chu k ch t l ng i n t : 1...

7.33 Ch n cc t , c m t cho d i y i n vo ch tr ng (1), (2),... cho thch h p.

208

Khi t ng n ng ch t ph n ng, t c ph n ng ...(1)... ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, ...(2)... ph n ng t ng. ng c ch t r n tham gia, khi t ng ....(3)... b m t, t c i v i ph n ng ha h c c ch t ...(5)....tham gia, n ng h ng n t c c a ph n ng. A (1) (2) (3) (4) (5) gi m kh i l ng B. khng t c kch th t ng kh c i C. bi n i

i v i ph n i v i ph n

ph n ng ...(4).... L u c a chng khng nh D. t ng th tch dy khng tan i

hi u su t hnh d ng gi m R n

di n tch bi n L ng i

Th t ghp n i: 1... 7.34 Hy ghp m nh

2....

3...

4.....

5......

c t A v i c t B sao cho ph h p. C t1 C t2 a t c ph n ng gi m.

i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t

i v i ph n ng c ch t kh tham gia, khi gi m p su t

cn b ng ha h c chuy n d ch theo chi u thu n.

i v i ph n ng t a nhi t, khi t ng nhi t

t c

ph n ng t ng.

i v i ph n ng t a nhi t, khi gi m nhi t

cn b ng ha h c chuy n d ch theo chi u ngh ch.

cn b ng ha h c khng b chuy n d ch.

Th t ghp n i: 1. .............. 2. .............. 3. .............. 4. ...............

209

7.35 Khi t 19,4 gam mu i sunfua c a m t kim lo i ha tr II th c n v a 6,72 lt kh oxi ( ktc) th thu c kh A. Kh A sinh ra c oxi ha ti p b ng kh oxi c xc tc V2O5 t o thnh ch t l ng B c dung d ch lm a. Xc l gi y qu tm. trung ha i u ki n th ng. Ha tan B vo n c thu

nh kim lo i trong mu i sunfua.

b. Tnh s ml dung d ch KOH 33,6% (d = 1,33g/ml) c n dng ng axit thu c trn.

c. Cho bi t cc bi n php k thu t c n thi t kh A trong cng nghi p? p s : a. Kim lo i ha tr II l Zn b. 50,12 9(ml). c. Dng xc tc, t ng n ng

t ng hi u qu qu trnh oxi

oxi, duy tr nhi t

thch h p.

7.36 Nn 2,0 mol N2 v 8,0 mol H2 vo m t bnh kn c th tch 2,0 lt (ch ch a s n ch t xc tc v i th tch khng ng k ) c gi nhi t khng i. Khi ph n ng t t i cn b ng, p su t cc kh trong bnh b ng 0,8 l n p su t ban cc ch t u (khi m i cho cc ch t vo bnh ch a x y ra ph n ng). Tnh n ng tr ng thi cn b ng. p s :

?N 2 A !

1 (mol/l); 2

?H 2 A !

5 (mol/l); 2

?NH 3 A ! 1 (mol/l).

7.37 H i t c m t ph n ng ha h c t ng bao nhiu l n khi nhi t t ng t 0 0 0 25 C n 85 C. Bi t khi t ng nhi t ln 10 C, t c c a ph n ng trn t ng ln 3 l n. Ng i ta ni r ng h s nhi t c a ph n ng cho b ng 3. p s : T c 7.38 ph n ng t ng 3 6 l n = 729 l n. khng i. Trong cc cn b ng sau, cn b ng no s chuy n d ch v chuy n d ch theo a) CH4(k) b) CO2(k) c) SO2(k) d) N2O4(k) + H 2O(k) + H2(k) + O2(k) CO(k) + 3H2(k) CO(k) + H2O(k) 2SO3(k) 2NO2(k)

chi u no khi gi m dung tch c a bnh ph n ng xu ng nhi t

210

7.39 Hy cho bi t ng tr ng h p sau: gang). b) Nung vi

i ta l i d ng y u t no

t ng t c

ph n ng trong cc

a) Dng khng kh nn, nng th i vo l cao nhi t cao c khi

t chy than c c (s n xu t

s n xu t vi s ng. a vo l nung s n xu t clanhke (s n

c) Nghi n nguyn li u tr xu t xi m ng)

2SO3 t ng ng 7.40 N ng ban u c a SO2 v O2 trong h : 2SO2 + O2 l 4 mol/l v 2 mol/l. nhi t khng i, n u t ng p su t h n h p ph n ng ln hai l n th cn b ng chuy n d ch theo chi u no? (tr l i theo k t qu tnh ton). 7.41 Kh NO2 nh h p theo ph n ng thu n ngh ch: 2NO2 NO2 l kh mu nu; N 2O4 l kh khng mu. Gi i thch. b) Khi ngm bnh ch a NO2 vo n c , th y m u nu c a bnh nh t d n. Hy cho bi t ph n ng t a nhi t hay thu nhi t? Gi i thch. 7.42 Cho 15 gam axit CH 3COOH tc d ng v i 9,6 gam r u CH3OH c xc tc l H2SO4 c. Chia h n h p sau ph n ng thnh hai ph n b ng nhau: Ph n 1: Cho tc d ng v i l ng d BaCl2 thu c 23,3 gam k t t a. ktc). n nhi t mol/l c a Ph n 2: Cho tc d ng v i KHCO3 thu Tnh h ng s cn b ng c a ph n ng. 7.43 Cho kh HI vo m t bnh kn c dung tch l 5 lt, r i un nng xc n ng nh th x y ra ph n ng: 2HI(kh) ban u c a HI l 0,5 mol, khi tr ng thi cn b ng n ng t l bao nhiu? H2 (kh) + I2(kh); (H =- 52kJ. N u c 5,6 lt kh CO2( N2O4. Trong :

a) Khi gi m p su t c a h ph n ng, cn b ng chuy n d ch theo chi u no?

cc ch t trong ph n ng ?HIA, ?H2A v ?I2A l n l 7.44 Cho n ng l

ng lin k t c a H2O l 971 kJ/mol; c a H2 l 435,9 kJ/ mol. c a O2 l

498,7 kJ/mol. Nhi t c a ph n ng: 2H2O 2H2 + O2 l bao nhiu? p

211

7.45 Khi t chy 2,0 mol hi ro photphua (PH3) th t o thnh iphotphopentoxit (P2O5), n c v gi i phng 2440 kJ. Hy tnh nhi t t o thnh PH3, bi t nhi t t o thnh P2O5 l 1548 kJ/mol v nhi t t o thnh H2O l 286 kJ/mol. 7.46 Trong m t bnh kn ch a kh propan c ng kn b ng pittong. C3H6 + H2 t nng bnh ln t i 5270C , ph n ng x y ra trong bnh: C3H8 a) Tnh thnh ph n % th tch c a C3H6 v H2. b) Tnh n ng cc ch t lc cn b ng v p su t c a h t i nhi t cho. ut i c) N u s d ng pittong nn th tch bnh cn m t n a th tch ban nhi t khng i. Tnh p su t cn b ng trong bnh. D. BI T P TR C NGHI M 7.47 Cho ph n ng ha h c: Fe, P N2 + 3H2 thi cn b ng ha h c? A. N ng c a N2 v H2. B. p su t chung c a h . C. Ch t xc tc Fe. D. Nhi t c a ph n ng: H2 + Br2 2HBr A. Cn b ng chuy n d ch sang chi u thu n. B. Cn b ng d ch chuy n theo chi u ngh ch. C. Cn b ng khng thay 7.49 Cho ph n ng : X i. p Y D. Ph n ng tr thnh m t chi u. c ah . ng nh th no n tr ng thi cn b ng ha h c 7.48 S t ng p su t c nh h

V i h ng s cn b ng l 1,3 . 10-3. T i th i i m cn b ng C3H8 chi m 80% th tch.

2NH3 ; (H < 0. i tr ng

Trong ph n ng t ng h p amoniac, y u t no sau y khng lm thay

212

T i th i i m t1 n ng c a ch t X b ng C2. T c

c a ch t X b ng C1, t i th i i m t2 (v i t2" t1), n ng trung bnh c a ph n ng trong kho ng th i gian trn

c tnh theo bi u th c no sau y ? A. v !

C1  C2 t1  t 2

B. v !

C2  C1 t 2  t1

C. v !

C1  C2 t 2  t1

D. v ! 

C1  C2 t 2  t1

7.50 Khi cho cng m t l ng dung d ch axit sunfuric vo hai c c ng cng m t th tch dung d ch Na2S2O 3 v i n ng khc nhau, c c ng dung d ch Na2S2O3 c n ng i u ch ng t l n h n th y k t t a xu t hi n tr cng i u ki n v nhi t ,t c c. ph n ng:

A. Khng ph thu c vo n ng B. T l thu n v i n ng C. T l ngh ch v i n ng D. Khng thay Hy ch n p n ng. i khi thay

c a ch t ph n ng.

c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng. i n ng c a ch t ph n ng. ph n

7.51 i v i cc ph n ng c ch t kh tham gia, khi t ng p su t, t c ng t ng l do A. N ng B. N ng C. Chuy n D. N ng 7.52 th d c a cc ch t kh t ng ln. c a cc ch t kh gi m xu ng. ng c a cc ch t kh t ng ln. c a cc ch t kh khng thay i. ph n ng vo nhi t

Hy ch n p n ng. i y bi u di n s ph thu c c a t c
Tc phn ng

Nhi t

th trn, ta th y t c

ph n ng:

213

A. Gi m khi nhi t

c a ph n ng t ng. c a ph n ng. c a ph n ng. c a ph n ng. ph n ng vo n ng

B. Khng ph thu c vo nhi t C. T l thu n v i nhi t D. T l ngh ch v i nhi t 7.53 th d ch t ph n ng.

Tc phn ng

i y bi u di n s ph thu c c a t c

Nng ch phn ng t

th trn, ta th y t c A. Gi m khi n ng

ph n ng c a ch t ph n ng t ng. c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng. c a ch t ph n ng.

B. Khng ph thu c vo n ng C. T l thu n v i n ng D. T l ngh ch v i n ng y Cho cc ph a) b)

ng trnh ha h c s dung cho cc bi t p 7.54, 7.55, 7.56 sau : 2SO2 (k) + O2(k) H2 (k) + I2(k) 2SO2 (k) 2HI(k) CaO (r) + CO2 (k) 4Fe (r) + 3CO2 (k) FeO (r) 2NH3 (k) 2HCl (k) + S (r) 2Fe (r) + 3CO 2 (k) + H2 (k)

c) CaCO3 (r) d) 2Fe2O 3 (r) + 3C (r) e) Fe (r) + H2O (h) f) N2 (k) + 3H2 (k) g) Cl2 (k) + H2S (k)

h) Fe2O3 (r) + 3CO (k) 7.54 Cc ph n ng c t c

ph n ng t ng khi t ng p su t chung c a h l:

214

A. a, f. B. a, g. 7.55. Cc ph n ng c t c A. a, b, e, f, h. B. a, b, c, d, e. 7.56. Cc ph n ng c t c A. a, b, e, f. B. a, b, c, d, e. Hy ch n p n ng. 7.57 nh ngh a no sau y l ng ? A. Ch t xc tc l ch t lm thay hao trong ph n ng. B. Ch t xc tc l ch t lm t ng t c trong ph n ng. C. Ch t xc tc l ch t lm t ng t c trong ph n ng. D. Ch t xc tc l ch t lm thay khng nhi u trong ph n ng. it c it c

C. a, c, d, e, f, g. D. a, b, g. ph n ng gi m khi t ng p su t c a h l C. b, e, h. D. c, d. ph n ng khng thay i khi t ng p su t c a h l C. b, e, g, h. D. d, e, f, g.

ph n ng, nh ng khng b tiu ph n ng, nh ng khng b tiu hao

ph n ng, nh ng khng b thay ph n ng, nh ng b tiu hao

7.58 Khi cho cng m t l ng nhm vo c c ng dung d ch axit HCl 0,1M, t c ph n ng s l n nh t khi dng nhm d ng no sau y? A. D ng vin nh . B. D ng b t m n, khu y C. D ng t m m ng. D. D ng nhm dy. Hy ch n p n ng. 7.59 Khi cho axit clohi ric tc d ng v i kali pemanganat (r n) clo s thot ra nhanh h n khi: A. Dng axit clohi ric B. Dng axit clohi ric c v un nh h n h p. c v lm l nh h n h p. i u ch clo, kh u.

215

C. Dng axit clohi ric long v un nh h n h p. D. Dng axit clohi ric long v lm l nh h n h p. 7.60 Trong m t bnh kn ch a 10 lt nit v 10 lt hi ro nhi t 00C v 10 atm. Sau ph n ng t ng h p NH3, l i a bnh v 0 0C. Bi t r ng c 60% hi ro tham gia ph n ng, p su t trong bnh sau ph n ng l: A. 10 atm B. 8 atm C. 9 atm D. 8,5 atm t 20oC n 7.61 T c c a ph n ng s t ng ln bao nhiu l n khi t ng nhi t 100oC, n u h s nhi t c a ph n ng cho b ng 2? A. 256 l n B. 265 l n C. 275 l n D. 257 l n

7.62 H ng s cn b ng Kc c a ph n ng ch ph thu c vo y u t no sau y? A. N ng B. p su t C. Nhi t D. Ch t xc tc. 7.63 Bi t nhi t t o thnh c a Ca(OH)2, H2O, CaO t A.- 46,28 kJ B.-64,82kJ t ng ng l -985,64;-286; D.- 46,82 kJ

- 635,36 (kJ). Nhi t ph n ng to ra khi ti 56 gam vi l C.- 64,28 kJ 7.64 M t ph n ng thu n ngh ch n tr ng thi cn b ng khi no?

A. Ph n ng thu n k t thc B. Ph n ng ngh ch k t thc C. T c c a ph n ng thu n v ngh ch b ng nhau. D. N ng c a cc ch t tham gia ph n ng v c a cc ch t s n ph m ph n ng b ng nhau 7.65 Xt ph n ng thu n ngh ch sau:

p H2 (k) + I2 (k) n 2HI (k)

th bi u di n s bi n thin t c th i gian: ph n ng thu n v ph n ng ngh ch theo

216

th bi u di n s
25 20 v nt c 15 10 5 0 0 5 10

ph thu c v n t c vo th i gian

v n t c ph n ngh ch v n t c ph n thu n

ng ng

15

20

th i gian (s)

T i th i i m no ph n ng A. 0 giy Hnh v bn c th p d ng A)H2, N2, O2, CO2, HCl, H2S B)O2, N2, H2, CO 2, SO2, C)NH3, HCl, CO2, SO2, Cl2 D)NH3, O2, N2, HCl, CO2 7.67 Nh n nh no sau y ng?

t tr ng thi cn b ng? C. 10 giy D. 15 giy c.

B. 5 giy thu

7.66 Cho hnh v v cch thu kh trong phng th nghi m b ng cch d i n

c nh ng kh no trong cc kh sau y?

A. H ng s cn b ng KC c a m i ph n ng

u t ng khi t ng nhi t

B. Ph n ng m t chi u khng c h ng s cn b ng KC. C. H ng s cn b ng KC cng l n, hi u su t ph n ng cng nh . D. Khi m t ph n ng thu n ngh ch tr ng thi cn b ng m i nhi t khng tr ng thi cn b ng c chuy n sang m t i, h ng s cn b ng KC bi n i.

7.68 Cho ph n ng nung vi CaCO3 p CaO + CO2 t ng hi u su t c a ph n ng th bi n php no sau y khng ph h p? A. T ng nhi t C. p nh trong l B. T ng p su t trong l D. Gi m p su t trong l vi

7.69 Cho ph n ng 2SO2 + O2 2SO3 p

217

N ng ban u c a SO2 v O2 t ng ng l 4 mol/L v 2 mol/L. Khi cn b ng, c 80% SO2 ph n ng, h ng s cn b ng c a ph n ng l A. 40 B. 30 C. 20 c bi u th b ng ph D. 10 ng trnh ha h c sau 7.70 Ph n ng gi a hai ch t A v B A + B p 2C T c ph n ng ny l V = K.?AA.?BA. Th c hi n ph n ng ny v i s khc nhau ban u c a cc ch t: c a m i ch t l 0,01 mol/l. c a m i ch t l 0,04 mol/l c a ch t A l 0,04 mol/l, c a ch t B l 0,01 mol/l. ng 1 s l n l D 15 v 5 C. 16 v 4 Tr Tr Tr T c ng h p 1 N ng ng h p 2 N ng ng h p 3 N ng tr v n ng

ph n ng A. 12 v 8

ng h p 2 v 3 l n h n so v i tr B. 13 v 7

7.71 Bi t nhi t t o thnh CH4 l -75kJ/ mol; c a CO2 l -393 kJ/mol v c a H 2O l -286 kJ/ mol. Nhi t c a ph n ng CH4 + O2 CO2 + 2H2O l p A. -900 kJ 7.72 Cho ph B. -890 kJ. C. -880 kJ D. -870 kJ ng trnh ho h c

p N2(k) + O2(k) n 2NO(k);

Hy cho bi t c p y u t no sau y ho h c trn? A. Nhi t C. N ng
Dd HCl c MnO2

tia lua n i

(H > 0 n s chuy n d ch cn b ng

u nh h

ng

v n ng v ch t xc tc

B. p su t v n ng D. Ch t xc tc v nhi t i u ch clo trong phng th nghi m nh sau:

7.73 Cho hnh v m t s

Eclen s ch kh Clo

thu

dd NaCl

dd H2SO4

218

Vai tr c a dung d ch NaCl l: A.Ha tan kh clo. C.Gi l i h i n c B.Gi l i kh hi roclorua. D.C 3 p n trn u ng. c t o thnh dung d ch axit

7.74 Kh hi roclorua l ch t kh tan r t nhi u trong n

clohdric.Trong th nghi m th tnh tan c a kh hidroclorua trong n c, c hi n t ng n c phun m nh vo bnh ch a kh nh hnh v m t d i y. Nguyn nhn gy nn hi n t ng l do: c ko n c vo bnh. c. A. kh HCl tc d ng v i n

B. HCl tan m nh lm gi m p su t trong bnh. C. trong bnh ch a kh HCl ban D.T t c cc nguyn nhn trn 7.75 Cho dung d ch HCl u khng c n u ng

c vo ng nghi m

ng MnO2. D ng c th nghi m
dd HCl c

c l p nh hnh v bn. Hi n t ng x y ra trong th nghi m bn l: A.C kh mu vng sinh ra, C.Ch t r n MnO2 tan d n D.C B v C
7.76 Cho th nghi m c l p nh nh hnh v sau:

ng th i c k t t a
Mn O

B.Ch c kh mu vng thot ra

ng nghi m 1 ng HCl v Zn, ng nghi m n m ngang ch a b t S, ng nghi m 2 ch a dung d ch Pb(NO3)2 . Ph n ng x y ra trong S ng nghi m n m ngang l: A.Zn + 2HCl B.H2 + S H2S PbS + 2HNO3 ZnCl2 + H2
Zn + HCl

1 2
dd Pb(NO3)2

C.H2S + Pb(NO 3)2 D.2HCl + Pb(NO3)2

PbCl 2 + 2HNO3

219

E. P N V H 7.47. C 7.52. C 7.57. B 7.62. C 7.67. A 7.72. A

NG D N GI I BI T P 7.49. C 7.54. A 7.59. A 7.64. C 7.69. A 7.74. B 7.50. B 7.55. D 7.60. B 7.65. C 7.70. C 7.75. D ng c n 7.51. A 7.56. C 7.61. A 7.66. B 7.71. B 7.76. B

7.48. C 7.53. C 7.58. B 7.63. C 7.68. B 7.73. B

7.1 nng cao hi u su t cung c p n ng l bi n php k thu t sau: - Dng d khng kh - p nh than than v kh oxi. - S d ng cc 7.2 Cc y u t t c nh h

t cc nhin li u v i cc

cung c p oxi cho ph n ng chy hon ton. n kch th c thch h p ieden v cc ng c t ng di n tch ti p xc gi a t trong nng cao hi u

ng c ng

su t s d ng d u m v kh thin nhin. nt c ph n ng trong m i tr ng h p cho l: a. T ng di n tch b m t c a ch t r n tham gia ph n ng (than ) lm t ng ph n ng. ch t tham gia ph n ng (kh oxi) lm gi m t c ph n ng. ph n ng. c n u trong n i p su t, ng t ng t c i ta c a ph n ng ha ch t t ng t c ph n ng. b. Gi m n ng d. Gi m kch th

c. V2O 5 l ch t xc tc, lm t ng t c e. Th c n s nhanh chn h n n u s d ng y u t nhi t h c. 7.3 a. T 250C ln 75 0C, nhi t

v p su t cao

c a ph n ng ha h c t ng thm l: ph n ng t ng thm = 32 = 9 (l n).

75 0C - 250C = 500C. Do , t c

b. T 1700C xu ng 950C, nhi t c a ph n ng ha h c gi m i l: 0 0 0 170 C - 95 C = 75 C. Do , t c ph n ng gi m = 33 = 27 (l n)

220

7.4

a.
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

VH2 (ml)

Th i gian t (s)
T 0 n 20 giy l o n ng cao nh t. th d c nh t, kho ng th i gian c t c ph n

o n th n m ngang, khi th tch hi ro t c c ng ha h c k t thc, axit clohi ric ph n ng h t. b. CM HCl

i (40ml) l khi ph n

0 th i gian t (s) D ng 7.5 T c th bi u di n s ph thu c c a n ng ph n ng trung bnh: axit HCl theo th i gian.

v=

C1 - C 2 0, 024  0, 020 = 0,0002 (mol/L.s) ! t 20

ph n ng t ng 9 l n. c s d ng

7.6 Gi i: v = k [3H2] [3I2] = 9.k. [H2] [I2] Nh v y t c 7.7 a. Men r u l m t lo i xc tc sinh h c. Ch t xc tc t ng t c c a ph n ng ha h c. b. B l rn c m c ch t ng n ng t c c a ph n ng chy c a than .

c a oxi khng kh, do lm t ng

221

c. Nn h n h p kh nit v hi ro p su t cao ch t kh, lm t ng t c c a ph n ng ha h c. d. Dng bi n php t ng nhi t t ng t c

t ng n ng

c a hai

c a ph n ng ha h c.

e. Dng ph ng php ng c dng, anhi rit sunfuric i t d i ln, axit sunfuric 98% i t trn nh thp h p th xu ng t ng di n tch ti p xc gi a cc ch t, do , lm t ng t c c a ph n ng ha h c. 7.8 a. cng m t nhi t , c p ch t Fe + ddHCl 0,1M c t c
0

ph n ng x y

ra ch m h n so v i c p ch t Fe + ddHCl 2M, do n ng

HCl nh h n..

b. Hai c p ch t Al + ddNaOH 2M 25 C v Al + ddNaOH 2M 500C ch khc nhau v nhi t . C p ch t th hai c nhi t cao h n nn c t c ph n ng cao h n. c. Hai c p ch t Zn (h t) + ddHCl 1M 250C v Zn (b t) + HCl1M 250C ch khc nhau v kch th c h t. C p ch t th hai c kch th c t c ph n ng cao h n. th hai c xc tc nn c t c 10 l n, do v2 = k[10A2][10B] ph n ng cao h n. c a m i ch t c ng t ng
2

c h t nh h n, do ng h p

d. Nhi t phn KClO 3 v nhi t phn h n h p KClO 3 v i MnO2. Tr 7.9 Khi t ng p su t chung c a h ln 10 l n th n ng

V2 = 10 x 102 = 1000 (l n). V

c a B ln 3 l n, t A2 xu ng 4 l n, t ng t ta c

b. T ng n ng c. Gi m n ng gi m 4 l n. 7.10 Xt ph

V2 = 32 = 9 (l n). V V3 1 = t c V 4
ph n ng

ng t ta c

ng trnh ha h c:

N2 (k) + O2(k)

p n 2NO (k);

(H > 0

c i m c a ph n ng ha h c trn l thu n ngh ch, ph n ng thu n thu nhi t v t t c cc ch t tham gia v t o thnh u l ch t kh. Tuy nhin, t ng s

222

mol kh tr c v sau ph n ng khng thay n s chuy n d ch cn b ng. Khi t ng nhi t 7.11 p n C.

i, do p su t khng nh h

ng g

ph n ng cho chuy n sang chi u ngh ch.

Ph n ng ha h c kh s t oxit b ng cacbon monoxit l khng hon ton. Do , d c t ng chi u cao c a l n bao nhiu i n a th ch gy lng ph, trong thnh ph n c a kh l cao v n c kh CO. 7.12 Xt ph ng trnh ha h c (H = -192kJ

p 2SO2 (k) + O 2(k) n 2SO3 (k)

a. Khi t ng nhi t

c a bnh ph n ng cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n

d ch v pha ngh ch, v ph n ng thu n t a nhi t. b. Khi t ng p su t chung c a h n h p cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v chi u thu n v sau ph n ng c s gi m th tch. c. Khi t ng n ng pha thu n. d. Khi gi m n ng v chi u ngh ch. 7.13 thu c nhi u amoniac, hi u qu kinh t cao c th dng cc bi n php k thu t sau y: T ng n ng N2 v H2. T ng p su t chung c a h ln kho ng 100 atm, v ph n ng thu n c s gi m th tch kh. Dng nhi t ph n ng thch h p kho ng 400 -4500C v ch t xc tc t ng t c ph n ng t o thnh NH 3. Ch r ng ch t xc tc khng lm chuy n d ch cn b ng. T n d ng nhi t c a ph n ng sinh ra s y nng h n h p N2 v H2 Tch NH 3 ra kh i h n h p cn b ng v s d ng l i N2 v H2 cn d . cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u kh oxi cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch v kh sunfur cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n d ch

7.14

a. Khi t ng nhi t

ngh ch. B i v ph n ng thu n t a nhi t.

223

b. Khi t ng p su t chung cn b ng ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u thu n. B i v sau ph n ng thu n c s gi m th tch kh. c. Khi thm kh tr agon v gi p sut khng u gi m, tuy nhin t c ha h c c a ph n ng s chuy n sang chi u ngh ch. d. Khi thm ch t xc tc khng lm chuy n d ch cn b ng ha h c. 7.15 nh gi tc ng c a p su t c n so snh s bi n i c a th tch kh tr c v sau ph n ng. N u sau ph n ng c s gi m th tch th p su t t ng lm cn b ng chuy n d ch theo chi u thu n v ng c l i, p su t khng c nh h ng t i cn b ng c a cc ph n ng khng thay a) 3O2(k) O3(k) i th tch kh. i th n ng c a hai kh ph n ng thu n s gi m nhanh h n v do cn b ng

Ph n ng (a) c s gi m th tch, cn b ng chuy n theo chi u thu n khi p su t t ng. b) H2(k) + Br2(k) Ph n ng (b) khng c s thay c) N2O4(k) 7.16 Cc ho t 2HBr(k) i th tch, cn b ng khng ph thu c vo p su t.

2NO2(k) ng c a con ng i ang lm t ng hm l ng CO2 trong kh

Ph n ng (c) c s t ng th tch, cn b ng chuy n theo chi u ngh ch khi p su t t ng. quy n. Nh cn b ng ny trong t nhin i u ti t, chuy n sang chi u thu n cho nn lm ch m qu trnh nng ln ton c u. 7.17 p n B. c a h lm cn b ng chuy n sang chi u thu n. c lu l do T ng nhi t

7.18 N c clo d n d n b m t mu theo th i gian, khng b o qu n qu trnh phn h y HClO

p Cl2(k) + H2O(l) n HOCl + HCl p 2HClO n 2HCl + O2o

(1) (2)

Ph n ng (2) lm cho [HClO] gi m, cn b ng ha h c c a ph n ng (1) chuy n d ch theo chi u thu n, clo s ph n ng v i n c cho n h t, do n c clo khng b n.

224

7.19 S n xu t vi trong cng nghi p v th cng

u d a trn ph n ng ha h c:

p CaCO3(r) n CaO(r) + CO2(k), (H = 178kJ

a. Cc c i m c a ph n ng ha h c nung vi:

Ph n ng thu n ngh ch. Ph n ng thu n thu nhi t. Ph n ng thu n c a ch t r n c t o ra m t ch t kh. nng cao hi u su t nung vi: p nh Ch n nhi t vi thch h p. c thch h p. ng gi thch t chy than,

b. Nh ng bi n php k thu t

T ng di n tch ti p xc c a ch t r n (CaCO3) b ng cch n kch th Th i khng kh nn (trong cng nghi p) hay ch n h h p t ng n ng kh oxi cung c p cho ph n ng ng th i lm gi m n ng kh cacbon ioxit. (H > 0 i v s mol kh tr ng A(x) + B(x) 2C(x)

7.20 7.21

Ph n ng trn khng c s thay ng, do p su t khng c nh h

c v sau ph n

n s chuy n d ch cn b ng. lm cn b ng chuy n C c ng lm chuy n

Ph n ng thu n thu nhi t, do t ng nhi t sang chi u thu n. T ng n ng cc ch t A v B hay gi m n ng d ch cn b ng sang chi u thu n. c i m c a hai ph n ng ha h c: Gi ng nhau Ph n ng thu n ngh ch

a. So snh cc Ph ng trnh ha h c

Khc nhau - Ph n ng thu n thu nhi t. - Sau ph n ng thu n t ng th tch kh.

C(r)+H2O (k)

CO(k)+ H2(k); (H = 131kJ (1)

225

2SO2(k)+O2(k)

V2O5

2SO3(k);

(H = -192kJ(2)

Ph n ng thu n ngh ch

- Ph n ng thu n t a nhi t. - Sau ph n ng thu n gi m th tch. - C n ch t xc tc.

b. Cc bi n php k thu t -

lm t ng hi u su t s n xu t. , t ng n ng c ah in c.

i v i ph n ng (1) : T ng nhi t

i v i ph n ng(2) : N u gi m nhi t cn b ng chuy n sang chi u thu n, tuy nhin nhi t th p t c c a ph n ng th p lm cho qu trnh s n xu t khng kinh t . Ng i ta ch n nhi t thch h p, dng ch t xc tc V2O5 v t ng p su t chung c a ph n ng. 7. 22 t x l s l n t ng c a p su t. Theo bi ra ta c

v2 = 64 = x3 x = 4. v1

7.23 Ch n p n C. 7.24 th a bi u di n s bi n th b bi u di n s bi n v a. t(th i gian) th c bi u di n tr ng thi cn b ng ha h c. v it c it c ph n ng thu n theo th i gian. ph n ng ngh ch theo th i gian. v b. t(th i gian)

c, t(th i gian)

226

7.25 lo i b Fe2+, trong m t ph ng php n gi n, r ti n, ngu i ta dng oxi khng kh oxi ha Fe2+ thnh h p ch t Fe3+ (c tan trong n c nh ) r i l c thu n c s ch. t ng t c c a ph n ng oxi ha Fe2+ ng i ta s d ng gin m a. N c ng m sau khi ht ln b ch a c qua gin m a v i m c ch t ng di n tch ti p xc c a n c v i oxi khng kh. 7.26 Nam c c l n i l nh nh t Tri ch c d i khng. nhi t t. Nhi t vng ny c th xu ng hng , cc ph n ng ha h c phn h y th c n h u

nh khng x y ra. i u ny gi i thch v sao qua hng tr m n m, nh ng cc th c n trong nh ng h p v n trong tnh tr ng t t, c th n c. gi m t c ph n ng phn h y th c n, ng i ta b o qu n th c ph m b ng cch p hay dng t l nh. 7.27 Trong phng th nghi m, cc bi n php nh t ng n ng t ng t c c a m t s ph n ng ha h c, ngoi , nhi t , s d ng ch t xc tc..., ng i ta cn khu ch tn c a

dng my khu y. My khu y l m t thi t b cho php t ng t c

cc ch t tham gia ph n ng, do t ng kh n ng ti p xc c a cc ch t v t ng t c ph n ng ha h c. Ng i ta th ng dng my khu y trong tr ng h p cc ch t ph n ng c n 7.28 Dy thp c tr n l cc ch t l ng khc nhau, hay ch t l ng v ch t r n. c qu n thnh hnh l xo t ng b m t ti p xc c a dy thp

v i oxi. M u than nng c tc d ng kh i mo ph n ng. Than chy cung c p nhi t, nng nhi t c a dy thp n nhi t chy. Dy thp chy trong oxi km theo hi n t ng t a nhi t m nh, cc h t s t t oxit (Fe3O4) nng b n tung te. Do , y bnh c n c m t l p n c m ng nh m b o v bnh th y tinh trnh b n t, v . 7.29 i u khi n cc ph n ng ha h c theo h ng c l i nh t cho con ng tr c h t c n bi t r c i m c a ph n ng ha h c:      Ph n ng m t chi u hay thu n ngh ch? Ph n ng thu hay t a nhi t? Ph n ng c s t ng hay gi m th tch kh? Ph n ng c n ch t xc tc? Ph n ng ng th (cng tr ng thi r n, l ng, kh) hay d th ? i,

227

C n c vo c i m c a ph n ng tc ng theo h ng, chuy n d ch cn b ng theo chi u c l i nh t. 7.30 Gi i G i V200 l t c V220 ph n ng 2000C V y V 210 = 2V200 = 2V210 = 2.2V200 = 22.V200 V230 = 2V220 = 2.2V210 = 2 x 2 x 2V200 = 23.V200

ng t ng t c

ph n

V240 = 2V230 = 2.2V220 = 2 x 2 x2 V210 = .2.2.2.2V200 = 2 4.V200 V yt c F. THNG TIN B 1. Li u l ph n ng t ng 24 = 16 l n. SUNG t c h t khng?

ng oxi trn tri

Hng ngy, ng i, v t, cy c ... u ht vo m t l ng oxi v th i CO2. Hy c l y m t ng i tr ng thnh lm th d , m i ngy anh ta th ra trn d i 400 lt CO2. Li u lu di, c lc no l gi i ch cn l i CO2 hay khng? ng oxi trong khng kh dng h t v th

Vo n m 1898, nh v t l h c ng i Anh l Kenvin t ra lo l ng: "Do s pht tri n c a cng nghi p v dn s gia t ng, 500 n m sau, l ng oxi trn m t t s b s d ng h t v loi ng i s di t vong?". Lc , Kenvin ch xem xt v n t m t pha: tiu hao oxi v s n sinh CO2, nh ng cn pha khc l tiu hao CO2 v sinh ra O2. Nh khoa h c Th y S Cheniba lm th nghi m sau: Cho l cy xanh vo n c r i d i nh m t tr i. Khng lu sau, t cc l cy thot ra nhi u bng kh nh . Khi Cheniba dng ng nghi m nh thu kh thot ra r i cho m t que dim t t vo, que dim bng chy mnh li t. C n c vo ng cho r ng chnh l oxi v ch c oxi m i duy tr s chy. Sau Cheniba li n th i kh CO2 vo n c. ng nh n th y, khi l ng CO2 th i qua cng nhi u th cc bng kh t l cy xanh thot ra cng m nh. T , Cheniba k t lu n: "D i tc d ng c a nh sng m t tr i, l cy xanh h p th CO2 v th i ra kh oxi".

228

"D

Nh v y, ng c , r ng bi n mnh mng c n d u m t b m t sau y: i tc d ng c a nh sng m t tr i, ch t di p l c c a cy c h p th CO2 trong c do r cy ht ln ha h p thnh tinh b t, ng,

khng khi, CO2 s cng v i n

ng th i thot ra O2, ng i ta g i qu trnh ny l quang h p". Theo tnh ton, c 3 cy l n m i ngy h p th v a h t kh CO2 do ng i l n th ra. M i n m, cc lo i cy xanh trn ton th gi i h p th Cn c m t tc nhn khc kh th y h n, l h c: CaCO3 + H2O + CO2 Cc lo i Ca(HCO3)2 i ta n hng v n t n CO2. t . Ch n cn b ng ha

t b gi m a mi mn, lu ngy b phong ha nh ng

th ng ni: N c ch y mn. Nh CaCO3 trong vi d i tc d ng c a CO2 v n c s ha tan CaCO3, sau c n c m a cu n i vo sng r i ra bi n. D i tc d ng c a nhi t l i t o thnh CaCO3 v l ng xu ng y bi n t o thnh l p nham th ch m i. Hng n m do s phong ha c th tiu t n t 40 n 70 tri u t n CO2 . Ng i ta tnh ton v th y r ng kh n ng i u ch nh l ng CO2 trong kh quy n c a bi n v cc CO2 trong m t n m. id ng l r t l n, c th ln n hng tr m tri u t n

Nh v y, th gi i nh t nh s khng bi n thnh m t th gi i y CO2. Theo k t qu o c c a m y tr m n m tr l i y, hm l ng CO2 trong b u kh quy n c t ng ln, nh ng t ng ch m. Vi c t ng hm l ng CO2 l m t nguy c lm cho Tri t nng ln, gy ra nh ng bi n i b t th ng v kh h u. Cc k t qu quan st cho bi t trong 100 n m v a qua, nhi t trung bnh c a Tri t t ng 0,60 C. S p t i lc cc c dn B c C c ph i s d ng t l nh v i u ha nhi t , n u nh tnh hnh khng c c i thi n. V v y n u ta khng ch coi tr ng vi c b o v mi tr ng, hm l ng CO2 trong kh quy n cao v t qu gi i h n nh t nh, i u s t n h i l n cho con ng i. Nh ng tr n bo l n g n y nh Katrina M , bo Sao Mai Trung Quc l m t s c nh bo nghim kh c c a thin nhin i v i s ph h y mi tr ng c a con ng i. Cng c Kyoto quy nh duy tr m c th i CO2 ngang v i n m 1997. Tuy nhin th c hi n c i u khng ph i d dng, ngu i ta c tnh chi ph cho n c M duy tr l ng CO2 th i ra kh quy n nh 1997 l b ng kho ng 2% GDP ng ngh a v i vi c ph i ng c a nhi u nh n m, t c l trn 200 t USD, i u ny

229

my gy nhi m, hng lo t cng nhn th t nghi p, l i nhu n c a nh u t s t gi m... . chnh l l do l n nh t m n c M , cho n th i i m hi n t i (2006) v n ch a ph chu n cng 1. Xc tc Ch t xc tc l nh ng ch t lm t ng t c tiu hao sau ph n ng. ph n ng ha h c, nh ng khng b c Kyoto. 2. Ch t xc tc l g ?

C nhi u cch phn lo i xc tc, d a trn cc tiu ch khc nhau. N u d a vo ch c n ng xc tc, c th chia xc tc thnh nh ng lo i sau: - Xc tc axit - baz . - Xc tc oxi ha - kh - Xc tc l - Xc tc ng ch c... ng th (ch t ph n ng v ch t xc tc cng pha) ng m i kho ng 5 t USD/n m (1997), Cn n u d a vo tr ng thi phn tn c a xc tc, c th chia xc tc thnh - Xc tc d th (ch t ph n ng v ch t xc tc khc pha) Cc ch t xc tc trn th gi i c gi tr th t o ra m t l ng hng ha kho ng 5000 t USD, t c l b ng kho ng 1/2 t ng thu nh p qu c dn c a n c giu nh t th gi i l Hoa K . 2. Xc tc - trong cng nghi p ha h c v c Trong cng nghi p Ha h c v c c ba quy trnh xc tc quy m l n, l: T ng h p amoniac (NH3). Oxi ha amoniac thnh cc oxit c a nit (HNO3). Oxi ha kh sunfur thnh anhi ric sunfuric (H2SO4). s n xu t axit sunfuric s n xu t axit nitric c p d ng

a. T ng h p amoniac (NH3). N2 + 3H2 2NH3; (H = - 92kJ

230

Ng i ta tm ki m m t ch t xc tc ho t ng t t v n nh chuy n h n tr ng thi cn b ng nhi t th p nh t c th . Trong kho ng nh ng n m 1905 - 1910, cc nh ha h c nh Haber, Bosch v Miltasch t i phng th nghi m BASF c nh ng c g ng b n b tm ch t xc tc thch h p. Cc k t qu nghin c u cho th y m t s kim lo i c ho t tnh xc tc nh wonfam, urani, s t, ruteni v osimi. Tuy nhin b n c a cc ch t xc tc k trn khng cao. Sau nhi u n m nghin c u v i cc qu ng s t, ng i ta t c ti n b v t b c v i m t lo i qu ng s t n t vng Gallivare Th y i n. Phn tch thnh ph n c a lo i xc tc ny, th y r ng c m t t oxit nhm v oxit kali. T ng i ta cho r ng Al2O3 v K2O l nh ng ch t tr xc tc cho s t. B t u t n m 1914, lo i xc tc Fe/ Al2O3 v K2O c s d ng quy m l n n c c. Lo i xc tc ny cho n nay v n cn c s d ng. b. Oxi ha amoniac 4NH3 + 5O2 p 4NO + 6H2O B ng pht minh u tin v xc tc cho ph n ng oxi ha NH3 l do Kuhlman n m 1938. Ch t xc tc c s d ng l mu i b ch kim (Pt). ng d ng cng nghi p u tin c a xc tc ny ph i ch n khi ng i ta s n xu t c amoniac c s ch cao. b o v xc tc nhi t cao, ng i ta s d ng h p kim c a Pt v i 10% Rh, v t li u ny t t h n nhi u so v i Pt nguyn ch t. Ng i ta d t xc tc thnh l i, ng knh s i l 0,06mm, v i 1050 l /cm2. c. Xc tc oxi ha l u hu nh ioxit. 2SO2 + O2 p 2SO3

Ph n ng oxi ha SO2 l m t cng o n trong qu trnh s n xu t axit H2SO4. Tr c y ng i ta dng xc tc Pt trn ch t mang. Tuy nhin lo i xc tc ny r t d b ng c b i cc h p ch t c a asen. Ngy nay, xc tc cho ph n ng oxi ha SO2 c i u ch b ng cch lm nng ch y V2O5 trong oxit c a kim lo i ki m.

231

M cl c

L I NI U ................................................................................................... 3 Ch ng 1 ........................................................................................................... 4 NGUYN T ..................................................................................................... 4 A. TM T T L THUY T ............................................................................... 4 B. BI T P C L I GI I ............................................................................... 7 C. BI T P T LUY N................................................................................. 12 D. BI T P TR C NGHI M ........................................................................ 14 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................. 16 F. M T S THNG TIN B SUNG ............................................................. 26 Ch ng 2 ......................................................................................................... 28 B NG TU N HON CC NGUYN T HA H C ................................. 28 V NH LU T TU N HON .................................................................... 28 A. TM T T L THUY T ............................................................................. 28 B. BI T P C L I GI I ............................................................................. 32 C. BI T P T LUY N................................................................................. 38 D. BI T P TR C NGHI M ........................................................................ 40 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................. 43 F. THNG TIN B SUNG ............................................................................... 63 Ch ng 3 ......................................................................................................... 65 LIN K T HA H C .................................................................................... 65 A. TM T T L THUY T ............................................................................. 65 B. BI T P C L I GI I ............................................................................. 68 C. BI T P T LUY N................................................................................. 72 D. BI T P TR C NGHI M ......................................................................... 73 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................. 78 F. THNG TIN B SUNG .............................................................................. 96 Ch ng 4 ......................................................................................................... 98 PH N NG HA H C.................................................................................. 98 A. TM T T L THUY T ............................................................................. 98 B. BI T P C L I GI I ............................................................................109 C. BI T P T LUY N................................................................................111 D. BI T P TR C NGHI M .......................................................................120 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................123 F. THNG TIN B SUNG ............................................................................133 Ch ng 5 ........................................................................................................137 NHM HALOGEN ........................................................................................137 A. TM T T L THUY T ............................................................................137 B. BI T P C L I GI I ............................................................................139 232

C. BI T P T LUY N................................................................................143 D. BI T P TR C NGHI M .......................................................................147 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................149 F. THNG TIN B SUNG ............................................................................167 Ch ng 6 ........................................................................................................170 NHM OXI - L U HU NH .........................................................................170 A. TM T T L THUY T ............................................................................170 B. BI T P C L I GI I ............................................................................172 C. BI T P T LUY N................................................................................175 D. BI T P TR C NGHI M .......................................................................178 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................180 F. THNG TIN B SUNG ............................................................................196 Ch ng 7 ........................................................................................................198 T C PH N NG V CN B NG HA H C .....................................198 A. TM T T L THUY T ............................................................................198 B. BI T P C L I GI I ............................................................................201 C. BI T P T LUY N................................................................................208 D. BI T P TR C NGHI M .......................................................................212 E. P N V H NG D N GI I BI T P ............................................220 F. THNG TIN B SUNG ............................................................................228 M c l c ...........................................................................................................232

233