Abstrakt Meqnse borxhi publik sht br shtje shum e debatueshme koht e fundit dhe meqnse n shkoll kam marr

shum informacione n lidhje me kt koncept, n kt studim kam synuar q t jap disa mendime dhe t bj krahasime n lidhje me konceptin e borxhiut publik t Shqipris me at t disa vendeve t tjera.

Hyrje Borxhi publik si borxh i marr nga qeveria qendrore, sht nj metod e financimit t operacioneve t qeveris. Qeverit marrin hua duke emetuar letra me vler, obligacione qeveritare, nga qytetart e vet dhe nga organizata financiare ndrkombtare. Sa m e madhe ekonomia, aq m e madhe mundsia pr t marr m shum borxhe, duke mbajtur nivel t lart borxhi publik dhe e kundrta.

Materiali dhe metoda Materialet e prdorura n kt studim jan marr nga burime primare dhe jan prdorur sipas teoris ekonomike t msuar n displinat Hyrje n Ekonomi, Mikroekonomi, etj. Materialet jan lexuar dhe m tej jan przgjedhur. Pas ksaj materialet e zgjedhura jan lexuar me kujdes dhe prej tyre jan br kuotime, citime, perifrazime dhe prmbledhje. Mbi bazn e materialeve dhe pikpamjeve personale t krijuara gjat studimit t ksaj shtjeje, sht shkruar diskutimi i shtjes dhe m tej jan nxjerr konkluzione dhe rekomandime.

Rezultatet Vendet t ndryshme t bots kan nivele t ndryshme borxhi dhe ky nivel prcaktohet nga gjendja e ekonomis, mundsit q ka ajo dhe nga niveli dhe mirmbajtja e parametrave t tjer makroekonomik. Sa m e madhe ekonomia, aq m e madhe mundsia pr t marr m shum borxhe, duke mbajtur nivel t lart borxhi publik dhe e kundrta.

Diskutim Nocioni i borxhit publik Borxhi publik sht borxh i marr nga qeveria qendrore dhe sht nj metod e financimit t operacioneve t qeveris, por kjo nuk sht metoda e vetme. Qeverit zakonisht marrin hua duke emetuar letra me vler, obligacione qeveritare, etj. Kur sht e nevojshme dhe nuk ka mundsi t tjera merren hua direkt edhe nga organizata financiare ndrkombtare. Meqnse qeveria trheq para nga qytetart dhe nga financime t huaja, athere borxhi i qeveris sht n fakt nj nj borxh indirekt i taksapaguesve t atij vendi. Borxhi publik kategorizohen si borxh i brendshm (borxh pr huadhnsit brenda vendit) dhe i jashtm (borxh pr huadhnsit e huaj). Borxhi sovran zakonisht i referohet borxhit t qeveris q sht lshuar n monedh t huaj. Borxh afatshkurtr n prgjithsi konsiderohet ai q ka afat maturimi pr nj vit ose m pak, borxhi afatmesm nj deri n dhjet vite dhe borxhi afatgjat pr m shum se dhjet vjet. Vendet t ndryshme t bots kan nivele t ndryshme borxhi dhe ky nivel prcaktohet nga gjendja e ekonomis, mundsit q ka ajo dhe nga niveli dhe mirmbajtja e parametrave t tjer makroekonomik. Sa m e madhe ekonomia, aq m e madhe mundsia pr t marr m shum borxhe, duke mbajtur nivel t lart borxhi publik dhe e kundrta.

Borxhi publik i Spanjs Borxhi i qeveris Spanjolle u rrit n 75.9 % t ekonomis s saj n tremujorin e dyt t vitit 2012 sipas shifrave t publikuara nga banka e Spanjs. Shifra sht rritur 9.2 % nga viti n vit dhe sht raporti m i lart n t paktn 22 vjet. Borxhi total u ngjit n 84.000.000.000 euro($100 miliard). Limiti i Borxhit publik sipas Kushtetuts s Spanjs N vitin 2012 Kushtetuta spanjolle u ndryshua pr t krkuar nj buxhet m t balancuar n nivel kombtar e rajonal. Amendamenti thekson se borxhi publik nuk mund t tejkaloj 60 % t PBBs edhe pse mund t bhen prjashtime n rastin e katastrofave natyrore, recesionit ekonomik apo emergjencave t tjera.

Borxhi publik i Portugalis Borxhi i Portugalis n shtator 2012 ishte 107.2 % t GDP-s dhe sipas parashikimeve pritet t arrij n rreth 124 % t PBB-s n vitin 2014, ndjekur nga nj trajektore rnse e fort pas vitit 2014. Nisur nga rrethanat m t rnda ekonomike, vendit i sht dhn nj vit m shum(20132014) koh nga ana e BE-s pr t reduktuar deficitin buxhetor n nj nivel nn 3% t PBB-s. Defiiti buxhetor pr vitin 2012 ka qn parashikuar t jet n 5%.

Limiti i borxhit publik sipas Kushtetuts s Portugalis Limiti i borxhit publik sipas Kushtetuts s Portugalis sht 80.05 %, dhe mund t ndryshohet deri n 90 % nse paketa e ndryshimeve kushtetuese aprovohet n fillim t vitit 2013 nga Parlamenti.

Borxhi publik i Shteteve t Bashkuara t Ameriks Rritjet ose uljet e e borxhit publik vijn si rezultat i defiitit apo surplusit buxhetor vjetor t unifikuar. Vitet e fundit ka nj shtim t shpenzimeve qeveritare q kan shtuar borxhin, kur historikisht borxhi i SHBA-ve sht krijuar gjat luftrave dhe reesioneve dhe m tej ka patur periudha t rnies s kufirit t borxhit. Pr shmbull, borxhi public si pjes e PBB-s pas Lufts s Dyt Botrore arriti n 113% e PBB dhe pastaj ra prgjat 30 viteve t ardhshme. N dekatat e fundit defiitet e mdha buxhetore dhe rritja e borxheve kan shtuar shqetsimet pr qndrueshmrin afatgjat t politikave fiskale t qeveris federale. N fund t tetorit 2012, borxhi publik ishte rreth $ 11.411.000.000.000 ose rreth 72 % e PBB-s. Limiti i Borxhit publik sipas Aktit t Kontrollit t Buxhetit N gusht 2011 Presidenti Obama nnshkroi Aktin e Kontrollit t Buxhetit 2011, me synim shmangien e gjendjes s krizs financiare dhe n at koh edhe Zyra e Buxhetit t Kongresit bri thirrje pr ndryshime t mdha dhe t shpejta t politiks pr t vn Kombin n nj kurs t qndrueshm fiskal.

Borxhi publik i Greqis Borxhi publik i Greqis ka arritur n rreth 340 miliard euro ose 420 miliard $ pa interesat, e kjo sht rreth 180% e GDP-s, ndrsa s bashku me interesat ky borxh ka tejkaluar m shum se dyfishin e tr ekonomis greke s bashku me asetet e saj. Shkaqet strukturore q e kan uar ekonomin greke n kt gjendje jan (1) rritja e shpejt dhe e fuqishme e borxhit privat, ajo e ekonomive familjare dhe (2) rritja e borxhit publik n shkall t lart, q ende vazhdon t financohet e sigurohet BE-ja. Por, duhet shtuar se nj arsye tjetr e madhe pr kt gjendje ekonomike t Greqis sht edhe humbja e avantazheve konkurruese t ekonomis s saj. Borxhi publik i Shqipris Borxhi publik i Shqipris pr periudhn 2010 2011 ka qen rreth 715.5 miliard lek ose rreth 58.5% e Produktit t Brendshm Bruto. Nga kjo, 407.5 miliard jan borxh i brendshm (57 %) dhe 308 miliard jan borxh i jashtm (43 %).

Struktura e borxhit publik t Shqipris n fakt sht e qndrueshme, sepse rreth 40 % e tij sht borxh i huaj dhe 2/3 e borxhit t huaj prbhet nga hua afatgjata me interesa t ulta. Kostoja e shrbimit t borxhit sht nga m t ultat n rajon, me rreth 3.2 % e PBB. Kjo sht edhe arsyeja se prse kompanit e specializuara e klasifikojn riskun e ekonomis shqiptare t ult dhe t pandryshuar prej disa vitesh. Limiti i borxhit publik t Shqipris sipas Ligjit organik dhe Traktatit t Mastrihtit Sipas ligjit organik borxhi publik i Shqipris nuk duhet t kaloj m shum se 60% t GDP-s dhe deficiti buxhetor jo m shum se 3% e saj. Gjithashtu, edhe n dokumentin e nnshkruar t Traktatit t Mastrihtit Qeveria Shqiptare sht angazhuar t mirmbaj kto parametra si parakusht pr integrimin e vendit n BE.

Konkluzione dhe rekomandime

Borxhi publik sht borxh i marr nga qeveria qendrore dhe sht nj metod e financimit t operacioneve t qeveris, por kjo nuk sht metoda e vetme.

Qeverit marrin hua duke emetuar letra me vler, obligacione qeveritare, etj dhe kto i marrin nga publiku dhe direkt nga organizata financiare ndrkombtare.

Borxhi sovran zakonisht i referohet borxhit t qeveris q sht lshuar n monedh t huaj. Borxh afatshkurtr n prgjithsi konsiderohet ai q ka afat maturimi pr nj vit ose m pak, borxhi afatmesm nj deri n dhjet vite dhe borxhi afatgjat pr m shum se dhjet vjet.

Vendet t ndryshme t bots kan nivele t ndryshme borxhi dhe ky nivel prcaktohet nga gjendja e ekonomis, mundsit q ka ajo dhe nga niveli dhe mirmbajtja e parametrave t tjer makroekonomik. Sa m e madhe ekonomia, aq m e madhe mundsia pr t marr m shum borxhe, duke mbajtur nivel t lart borxhi publik dhe e kundrta.

Sipas ligjit organik borxhi publik i Shqipris nuk duhet t kaloj m shum se 60% t GDP-s dhe deficiti buxhetor jo m shum se 3% e saj. Gjithashtu, edhe n dokumentin e nnshkruar t Traktatit t Mastrihtit Qeveria Shqiptare sht angazhuar t mirmbaj kto parametra si parakusht pr integrimin e vendit n BE.

Literatura en.wikipedia.org/wiki/Government_debt The Economics of Money, Banking, and the Financial Markets 7ed, Frederic S. Mishkin M. Nicolas J. Firzli, Greeceand the Roots the EU Debt Crisis The Vienna Review, March 2010 Country Comparison, Public debt. Factbook.