Nr: 73(19) 18.05.

1989

Week 20

*The Kurdish Newspaper

PRICE
BIHA FYAT

2.5 Sfr
Tel; [46] 08-29 83 32

Telex; 131 42

Telefax; 08-29 50 56

PEN INTERNATIONALIN 53. KONGRES TOPLANDI!

Krt Kltr Konulmaldr!

Hollandann Maastricht ken
tinde toplanan 53. PEN Internatio
nal Kongresinde Krt dili ve kltr
zerindeki
basklar knanarak,
Trkiye, ran, Irak ve Suriye hk
metlerinin dikkatleri ekildi.
Kongre, Ortadouda savabar ve halklarn geleceini tart
arak, Krt sorunu ve zmn
esas alan yeni bir raporun hazrlan
masn karar altna ald.
SAYFA 5

Hapisanede
yalanm
gen bir
insan

Tuk-lrak
birlii!
Recep Nlaral
SAYFA 5

Irak heyetinin Mardin kampn ziya

reti Krt mlteciler tarafndan protesto
edildi. Trk makamlar ise, kamp sa
kinlerinin haklarn kstlad.
SAYFA 2

politika m ekonomi * toplum

Daxuyan Aklama
Kurdistan Press ji hejm ara 41 an ve ji heft carek derdiket. L jiber sedemn abor
(ekonomik) bi v hejm ar un da weana
xwe ya heftey dide sekinandin.
Weana heftey ji bo me tecrbek giring
b. Div tevgera Kurd wesiteyn xwe yn
pwst biafrne. Wean ap yek ji wan
wesiteyn her giring e. Gava mirov dikeve
nav dinya wean, v pwstiy j ji nzk
ve dibne.
Pratka weana heftey ku ev bye 8 meh
e dom dike, gelek titan bi me da fmkirin.
xebatkarn Kurdistan Press pwst giranya vveana heftey, heta rojane, ji nzk
ve nas kirin dan sbatkirin ku mirov dikare di derheqe zehmetiyan derkeve.
Finansmana weana heftey li gor 'Alka
riya Wean" hatib plankirin. Li Swd
hem rojnamn rojane heftey dikarin ji
v alkariy stfade bikin, l rojnama me
nikarib ji Alkariya Wean stfade bikira. Bi mkaniyetn mewcud j domandina weana heftey niha ne mimkin e. Wek
me di hejmara 40 ya Kurdistan Press de
dab xuyakirin, Kurdistan Press, weana
xwe digel hatina abonet frotina rojnam
bi alkar deynn demdirj didomand.
mkann me y mewcud niha dest nade
ku em weana heftey bidomnin, l ev nay v manay ku em weana xwe ji bin ve
didin sekinandin. sal heta niha 18 hejm ar
hatiye weandin, em d heya dawiya sal
bigihijin hejmara 24 an.
Em xebatkarn Kurdistan Press ji bo ku
weana heftey dom bike, i ji dest me ha
tiye li ser bingeha xebata dilxwaz zdey
hz teqeta xwe bi awak fedekar bi ch
aniye. L pirs pirseke madd ye. Mesrefa
weana heftey, b ku xebatkarn rojname
qurek bistnin, meh nzk 120 hezer
Kron Swd dike. Helkirina v pirs j zdey teqeta xebatkarn Kurdistan Press
ye.
Wek dezgahek wean apemen Kur
distan Press Ajansa Neya Kurd (ANK)
wesiteyn ku di dest w de ne xeta wean ku hatiye pkann, d bn parastin bi
awak her ba di xizmeta tkona netew
civak ya Kurdistan de bin.
Bi v baweriy em d hewil bidin, ku astengn mewcud ji hol rakin em ji bo areserkirina (helkirina) pirsn abor di mehn payiz de hin xebat kampanyan pk
bnin.
M ixabin di nav neariya abor de fetisna
rojname ajansek weha girday rewa
tevgera Kurd ku ro t de ye. Ev tit j rastiya me ye; rastik tal t j...
Bi v daxuyaniy, em ji abone xwendevann Kurdistan Press ku di berdewambna weana rojnam de rola her giring
lstin e, ji Partiya Rizgariya Kurdistan
(Rizgar) ku ji destpk heya niha bi alka
riya madd bi kadroyn xwe hz daye
Kurdistan Press, kesn welatparz dezgahn alkar kultur ku alkariya Kurdis
tan Press kirine, nevan, nivskar, kesn
welatparz rxistinn poltk dem okra
tik yn Kurd ku bi ne, bi nivs bi alkariyn xwe yn manew hz dane Kurdistan
Press, spas dikin.
Hejm ara 74 (20) an a Kurdistan Press
d di dawiya meha 6 an de b weandin.
Wek her sal, sal j di meha 7 8 an de d
Kurdistan Press ney weandin.

41. saydan bu yana haftalk olarak yayn

lanan Kurdistan Press ekonomik sebepler
den dolay, bu saydan itibaren haftalk ya
ynn durdurm ak zorunda.
Haftalk yayn nemli bir deneyimdi.
Aktr ki, devrimci Krt haraketi kendi
aralarn yaratmak zorunda. Basn bu
aralarn en nemlilerinden biri. Basn
dnyasnn iine girildike, bu nem daha
yakndan grlebiliyor. Sekiz aydr devam
eden haftalk yayn pratii, olduka reti
ci oldu. Kurdistan Press alanlar, hafta
lk yaynn, giderek gnlk yaynn gerek
lerini daha yakndan tandlar. Zorluklarn
stesinden gelinebileceini kantladlar.
Haftalk yaynn ekonomik kaynann
nemli bir blm Basn Yardm ola
rak planlanmt. svete yaynlanan btn
gnlk ve haftalk gazetelerin yararland
Basn Yardm ndan gazetemiz yararla
namad. Mevcut ekonomik imkanlarla
haftalk yaynn uzun sre devam ettirilm e
si ise imdilik mmkn deil.
Gazetemizin 40. saysnda da aklad
mz gibi, Kurdistan Press abone ve sat
gelirlerinin yannda ba ve uzun vadeli
borlarla yaynn srdryordu.
Mevcut ekonomik imkanlarmz imdilik
haftalk yayn srdrmeye yetmiyor. An
cak, bu gazetemizin yaynn srdrm em e
si anlam na gelmiyor. Bu yl yaynlanm
olan 18 sayy yl sonuna kadar 24. sayya
ulatrmay dnyoruz.
Biz, Kurdistan Press alanlar olarak
gazetemizin haftalk yayna devam edebil
mesi iin gnll alm a temelinde yap
labilecek btn fedakarlklar gcmz
ve enerjimizi zorlayarak yerine getirmeye
altk. Ancak sorun maddi. Haftalk ya
ynn devam, gazetenin hi bir alan c
ret alm adan, asgari ayda 120 bin sve Kronuna mal oluyor. Bu sorunu zmek de
Kurdistan Press alanlarn ayor.
Bir basn yayn kurum u olarak Kurdistan
Press ve Krt Haber Ajans (ANK) elinde
ki ara ve gereler ile oluturduu yayn
izgisini korum a ve en iyi bir biim de ulu
sal ve toplumsal kurtulu m cadelemizin
hizmetine sunma anlayndan hareketle
sorunlar am a ynnde alm alar yapa
cak. Buna bal olarak ekonomik sorunlar
amak iin gz aylarnda baz etkinlikler
ve kampanyalar dzenlenecek.
Krt hareketinin bugn vard boyutlar
da haftalk bir gazete ve ajansn ekonomik
problem ler iinde boulmas elbette z
cdr. Am a ac bir gerektir. Bu aklam a
y yaparken, Kurdistan Pressin bugne
kadar yaynna devam etmesinde en nem
li destei olan abone ve okuyucularna,
kuruluundan beri Kurdistan Presse im
kanlarn zorlayarak maddi ve kadro deste
i salayan Krdistan Kurtulu Partisi
(Rzgari)ne, Kurdistan Pressi balary
la destekleyen yurtseverlere, gazetemizi
destekleyen yardm ve kltr kum rularna
ve Kurdistan Pressi haberleri, yazlar ve
manevi destekleri ile glendiren gnll
muhabirlerimize, yazarlarmza, yurtse
ver elere, Krt politik ve dem okratik ku
rulularna teekkr ediyoruz.
Kurdistan Pressin 74. (20) says Haziran
aynn son haftasnda yaynlanacak. H er
yl olduu gibi Temmuz, Austos aylarn
da yayna ara verilecek.

Kurdistan Press

Kurdistan Press

RUPEL / SAYFA 2

Trk-lrak
birlii!
Trk Devletinin Irak ile yapt gizli anlamala
ra gre Trkiyeye gelen 4 kiilik bir Irak heyeti, kamp
larda huzursuzluk yaratt
Mardin Kzltepe kamp sakinleri, Irak heyeti
nin kampa girmesini protesto ettiler. Trk hkmeti
yetkilileri ise kampa verilen gda maddelerini kstla
maya baladlar!
Diyarbekir, M u ve M ardinin
Kzltepe
ilesinde
bulunan
kamplardaki mlteci Krt ailele
rin durumu yeni tehditler altnda
bulunuyor.
Avrupadan gelen uluslararas
kurulu temsilcileri, parlamento
heyetleri ve basn mensuplarnn
kamplardaki durum u yerinde in
celemelerini engelemek iin vize
uygulamas getiren Trk Hk
meti, ayn zamanda Irak hk
metine ise byk kolaylklar sa
lyor. Buna bal olarak Trkiye1
ye gelen 4 kiilik Irak heyetinin
em rine zel bir helikopter
verildi.
Getiimiz hafta,Irak heyetinin

M ardin Kzltepe kampna gir

mesi, mlteciler arasnda huzur
suzluk yaratt.
Heyetin kampa girmesini pro
testo eden m ltecilerle, Trk ma
kamlar arasnda tartm alara ne
den olan protestolardan sonra,
kamp ynetimi, kamp sakinleri
nin temel ihtiyalarn kstlam a
ya balad.
TC, bilinli ve sistemli bir bi
imde Krt m ltecilerin durum u
nu kmaza sokma eylemlerini
srdrmeye devam ediyor. Irak
heyetinin gelii, birer esir kamp
durum unda bulunan kamp sakin
lerinin Iraka iadesi iin yaplan
giriimlerden biri!..

KURDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

rzan abor civak

ESKEHR CEZAEVNDEN SESSZ NFAZLARA TEPK

Bakmsz hastalar yava yava oluyor

Romatizma, soukalgnl tehisi konulan Eref Tursun, kan kanserinden ld!
Turp gibi olduu iddia edilen Celalettin Deliban barsaklarnn tedavi edilemez derecede rd anlald!
Eskiehir Cezaevinden bir grup devrimci tutuklu
adna yaplan aklamada, hastalarn bilinli olarak
tedavi edilmedikleri ve yava yava lme terkedildikleri belirtildi.
Yaplan aklamann tam metni yle:
Cezaevlerindeki insanlarn salklar ile ilgili ok
ciddi sorunlar olduu, bunlarn zamannda tedavi
edilmeyerek, tehisten kanlarak, koullar arlat
rlarak derinletirildii bilinmektedir. Tutuklu dev
rimcilerin salklar ile oynamak temel bir cezaevi
politikas olarak halen gncelliini korumaktadr.
Bunlarn kamuoyuna yansyanlar, i artk lm
noktasna, sakatlk aamasna geldikten sonra olan
lardr. Sz konusu ettiimiz politikay yle zetleye
biliriz:
1- Tutuklularn salk muayeneleri geitiril
mektedir.
2- Yanl tedavi uygulanmakta ve hastaln gelime
sine yol almaktadr.
3- Tedavi olunmas engellenmekte, geiktirilmektedir.
rnein Diyarbakr Cezaevinde 88 yl knda len
Eref Tursun srekli revire ve hastaneye kmasna
ve muayene olmasna ramen hastal tehis edilme
di ve yanl tedavi uyguland. Eref 6 ay romatizmasoukalgnl tehisleriyle oyaland. (Hastane ve
revir kaytlarna baklmaldr.) Son iki ay ncesinde
ise, Erefin Kan Kanseri olduu ve Ankaraya nakle
dilmesi gerektii tesbit edildi. Eref, hastaneye kald
rldnn ikinci aynda ld.
imdi vereceimiz rnek ise, benzer yanlar olan bir
olaydr. Celalettin Deliba, Diyarbakr Cezavinde
mide ve barsaklarndan srekli ikayeti olarak re
vir ve As. Hastaneye kmtr. Burada yaplan mua
yene film ve tahliller sonucunda Celalettine *turp gi
bi olduu bireyi olmad sylenmitir. Delibam bu arada tberkloz tedavisi geirdii ve
ikayetlerin bununla ilgili olabilecei sylenmitir.
Delibaa konan tehis ve yaplan tedavi ile ilgili ola
rak revir ve hastane dosyalar incelenmelidir. Deliba
Eskiehir Cezaevine sevk edildikten sonra ise ika
yetleri artm ve burada da revir ve hastane kontrolle
rine kmtr. Eskiehir devlet hastanesinde uzun
gel-git srecinden sonra varlan tehis, Delibam ba
rsaklarnn ileri derecede rm olduudur. Te
davisinin Eskiehirde mmkn olmad ve Ankara1
ya evki gerektii belirlenmitir. in ilgin yan dok
torlarn tehisin ok ge yaplm olduunu,
hastaln ok uzun zamandan beri varolup epeyce
ilerlediini *' belirtmeleridir. Yani Diyarbakr Cezae
vinde As. Hastane tabipleri tutukluya i(turp gibisin,
bir eyin yok dedikleri anda o, aslnda ileri derecede
hastalkldr. Delibaa yaplan bu tehisten sonra na
kil ilemleri tam iki ay gecikmitir. u anda Ankara
Merkez Kapal Cezaevindedir. Oysa hastanede s
rekli doktor gzetimi altnda bulunmas gerekmekte

Polis Dan!
Bilim eri!
1 Mays olaylar srasnda
gzaltna alnan kiilerin tutuk
lanmasn protesto etmek
amacyla, derslere girmeyerek
gsteri yapan Dicle Hukuk Fa
kltesi rencileri krte ark
syleyip halay ektiler.
Dicle niversitesi Hukuk Fakltesinde
okuyan 200e yakn renci, 1 Mays olay
lar srasnda gzaltna alnan kiilerin tu
tuklanmasn protesto etm ek am acyla 22
Mays Pazartesi gn gsteri dzenlediler.
renciler yaptklar aklamada; gn
sreyle derslere girmeyeceklerini be
lirttiler.

Tedavileri geciktirilen mahkumlar, hapisanelerde yava yava lme terke

dilmi drmdalar
Desen; smail Yldrm

dir. Ankaraya acil olarak sevk edi

len Celalettin orada cezaevi koul
larnda bekletilmektedir. stelik
gerekesi Eskiehirde konan te
hisin doru olup olmadn anla
mak iin haziran aynda film ekil
mesi iin gn verilmitir. Gerekli
tahliller yapldktan sonra, yani
aradan aylar getikten sonra ancak
tedaviye balanacaktr. Bu arada
Celalettinin hastal tedavi edile
mez hale gelebilir. Btn bu yap
lanlarn anlam, insanlarn hasta

lklarn tedavi etmeyerek, azdra

rak
yava,
yava
lme
gndermek, sakat brakmak oldu
u ak deil midir? Trkiyede za
ten nemli bir problem olan salk
politikasnn cezaevlerine yans
mas ise daha kat ve acmaszdr.
Durumu bilgilerinize sunuyor, il
gili kurum ve kurulular harekete
geemeye aryoruz.

Eskiehir Cezaevinden
Bir Grup Devrimci Tutuklu
20. 04.1989

New roz 061111%

Dicle niversitesi Kampsnde d
zenlenen Newroz kutlamalarnda yapt ko
numadan dolay tutuklanm olan Fen Fa
kltesi renci Dernei Bakan Mazhar
Kara, Diyarbakr DGMde yargland.

ye devam! Okullarda krte eitim verilmelidir! Fa

ist dnce ve ilkeler bunu engelliyor dediini be
lirterek M azhar Karann 5 ila 10 yl arasnda hapisle
cezalandrlmasn istedi.
renci D em ei Bakan M azhar Kara ise, yapt
savunmada, soruturm ada kendisine ikence yapld
n belirterek, "Biz okulda demokratik mcadele

Tahliye talebi reddedilen M.Kayann dorultusunda almalarmz yasal olarak yapyo

durumas baka bir gne ertelendi!
ruz. Yasal olarak yaptmz demokratik almalar
illegal almalar gibi gsterilmek isteniyor. dedi.
Davann tek tutuklu san M azhar Kara hakknda
iddianamesini okuyan savc, M azhar Karann Dicle
niversitesi Kapms alannda dzenlenen Newroz
kutlam alarna katld ve rencilere hitaben yapt
konum ada, Krdistann kurtuluu iin mcadele
| KURDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 989

Tahliye talebi red edilen Karamn durum as delille

rin toplanmas iin baka bir tarihe ertelendi.

Hukuk Fakltesi bahesinde toplanan

200e yakn rencinin protesto eylemi
yaklak iki saat srd. Dzenlenen pro
testo gsterisinde konuan b ir renci, Ka
saplar D eresinde yzlerce cesedin bulun
duunu, insanlara dk yedirildiini ve 1
Maysta yzlerce insann gzaltna alna
rak ikenceden geirildiini bu olaylarn
sorum lularndan er veya ge hesap sorula
can syledi. Daha sonra konuan bir
baka renci ise, gnlk boykot yapa
rak derslere girmeyeceklerini aklad.
Konumalardan sonra krte ark syle
yerek halay eken renciler, Kahrolsun
Faizm! Polis Dar! Bilim eri! slo
ganlarn atarak eyleme son verdiler.

sve Yazarlar Birliinde

Bir Krt
Kurdistan Press yazarlarndan M ahm ut
Baksi, 20 Mays Cum artesi gn yaplan s
ve Yazarlar Birlii olaan kongresinde oy
birlii ile Ynetim Kuruluna seildi.
imdiye kadar dokuz kitab sve dilinde ya
ynlanan M . Baksiye, gene getiimiz Aralk
aynda, baarl alm alarndan tr m r
boyu yazarlk bursu verilmiti.
M. Baksi ayrca, sve Yazarlar Birlii Y
netim Kuruluna seilen ve Avrupal olmayan
ilk ye.

RUPEL / SAYFA 3

Halepe'nin ardndan
Qala-Diza
BAAS zulm tam istim alyor.
Saddam diktatrlnn irrasyonal
rk kudurganl, zgrlk uruna
silah elde den Gney Krdistandan intikam almaya devam
ediyor.
Yakn gemite bir eyh Wassan
dram yaand. 250yi akn savun
masz sivil kimyasal gazlarla katle
dildiinde, dnyann t km ad...
eyh Wassani 15 Nisan 1987de
Hildin, Bargelu, Kanitu, Zeni, Bellokawa, Hate, Alane, Drai; 17 Ni
san 1987de Gazlar, Sengar, M elekan; 20 Nisan 1987de Balisan Vadisindeki kimyasal bom bardm anlar
takip etti... 1987 Nisaninin 15inden
24ne Gney Krdistandaki kurta
rlm blgeye BAAS kudurganl
nca toplam 77 kimyasal hava sald
rs dzenlendi.
Gney Krdistan ulusal kurtuluular tm dnya kamuoyuna BAASn, Krdistanda 13 eit kimya
sal gaz kullandn duyurdu.
(1-Hardel,
2-Nitrojen
Hardel,
3-lltzat,
4-Alzarin,
5-Tabun,
6-Zum an, 7-Arsin, 8-Siyanit Hidro
jen, 9-Klorid Siyonoji, lO-Oksit
Karbon, 11-Foscin, 12-Foscin Day,
13-Tray Foscin)
Bu bilgilere dnya kulan tkad.
BAAS kudurganl 5000 sivilin ha
yatna malolan Halepenin topyekn imhasna kadar trmand. A r
dndan da ran-Irak ate-kesinden
sonra, bir btn olarak Gney Kr
distanda gerekletirilen kimyasal
soykrm ve Krt insann topraklar
nn bir yakasndan br yakasna
gemek zorunda brakan hicret tra
jedisi yaatld.
Dnya kamuoyu suskundu. Dnya
kamuoyu Krdistan ulusal kurtulu
mcadelesine kar (ne yazktr
ki!...) ilgisizdi... Ve de tabir yerin
deyse onlar, zgrlk kavgalaryla
Saddam cinneti karsnda bir bana

yanlz braklm lard...

Acdr am a gerektir d e ... Bu ilgi
sizlik ve duyarszlk, bir ulusun topyekn imhasna ynelen Saddam re
jim ini glendirirken; ona da, yeni
cinayetleri iin verilen bir prim ile
vi grmtr. Bundan trdr ki,
daha bir Halepe acsnn yaralar
kabuk bile balamamken, Gney
Krdistandaki Krt insanna QalaDiza aclar dayatlmtr...
Qala-Diza Gney Krdistann ran
snr ile kurtarlm blge arasnda
ki stratejik nemdeki bir Krt ehri
dir. Bu ehrin insanlar her zaman
ulusal kurtulu davasndan yana olan
insanlardr. Ve de onlar bugn ulusal
kurtulutan yana olm ann, bu am a
la dmenin diyetini; BAAS pa
tentli devasa kimyasal soykrmla
derlerken, Trkiyeden mecburi
iskan la tank olduumuz yeni bir
artya daha taraf klnyorlar ki, o da
u: Gney Krdistann yaln dala
rnda direnenler, imdi Irakn Ku
veyt snrndaki llere srl
yorlar.
Qala-Diza ve yresindeki yerleim
birim leri boaltlyor. 120 bin Krt
insan llere srlerek yeni bir soy
krm uygulamasna tabi tutuluyor.
25 Nisan 1989da balyan srgn
uygulamalarna blge halk ve pemerge glerinin direniiyle kar
karya kalmasna ramen, dnya
kamuoyu Saddamn bu yeni vaheti
karsnda yine suskundu.
Ve de bu suskunluu amak yanl
lar ise, yine sokaklardaki ynlar
d. Avrupann bir ok kentinde,
Krdistan ulusal kurtulu mcadele
siyle omuz omuza olan insanlar so
kaklara dklp, Saddamn bu yeni
barbarlna Hayr dediler.

Temel DEMIRER

Mnih'le Kiirdistan
Komitesi kuruldu!
A NK 'M nih
A ralk 1988 tarihind en b eri k u ru lu a
lm alar s rd r len M nih K rdistan
K om itesi, M ays aynn ilk h aftasnda
yaplan b ir toplantda son eklini alarak
kurulu alm alarn sonu lan d rd .
M n ih te faaliyette b u lu n an , K rdistanl ilerici yurtsever d ev rim ci ve d e
m okratik kitle rg tleriy le eitli siyasi
dncelere m ensup k iilerd en olu an
kom ite: Mnih'te bulunan ve dank

olan Krdistan l glerin birliini sa

lamak ve Krdistan ulusal kurtulu m
cadelesi ile dayanmay daha canl kl
mak ve Krdistan \daki siyasi gelimele
re annda tavr taknmak; bu gelimeler
hakknda kamuoyu oluturmak ve M
nih te yaayan Krdistan llara ynelik
eitli sosyal, kltrel ve sportif faali
RUPEL/SAYFA4

yetleri rgtlemeyi"*am alyor.

A yrca Biji Rzgariya Krdistan
(Yaasn Krdistann Kurtuluu) p a ro la
s altn d a M n ih te eitli d em o k ratik
k u ru lu larn d zenledii ve d estekledii
ve so ru m lu lu u n u M n ih B elediye b a
kan Dr. K laus H o h n z o g u n stlendii
K rdistanla dayanm a iin b ir m zik
festivali d zen len m esi k a rarlatrld . 2
H aziran 1989 gn yaplacak m zik fes
tivalinde K rt ozanlar: van, C w an,
R zgar, C m ert, ahin, N u zam , A lm an
ve d i er h alk lara m en su p m zik to p lu
luklar k atlacak. G eced e ayrca K rt
o cu k la rn d an olu an h alkoyunlar ek i
bi de K rt fo lkl r n d en rn e k le r
sunacak.
. . . . . .

Dersml Al

Devrimci Kiilik
Kapitalist toplum ve pazar ekonomisi zgr i
gcn esas alyor. Bylesi bir ortamda gler zo
runluluk oluyor. Ekmek paras kazanmak iin y
nla insan yerini-yurdunu terk ediyor. Kapitaliz
min gelimesi ile beraber insanlar da yeni yete
nekler, hnerler ve bilgiler edinmek zorunda
kalyor. Okuma, yazma, ara kullanma, daktilo
kullanma, ekmek paras kazanma gibi hnerler,
toplumun tm kesimlerini kapsyor. Eski kltrel
yarglar, yetenekler, sosyal ilikiler, geim kay
naklan, kapitalizmle tahrip ediliyor, ilevini kay
bediyor. Doal alma yntemleri yerine, mo
dem zaman birimleri geliiyor, gnein yerini saat
alyor. Birey arzulan dnda bir i disiplini ile
karlayor. Geleneksel ve duygusal eylemin yeri
ni, rasyonel eylem alyor. Sorumluluk, z disip
lin, demokrasi gibi kavramlar, parti, sendika, der
nek, klp trndeki rgtlenmeler de sk sk
kumllamlyor. Geleneksel rgtlenmelere ait olan
kabilecilik, airetilik, akrabalk, blgecilik ili
kileri arka plana dyor. Eski kurumlar kapita
lizmin yeni ilikilerine yeniliyor. Kltrel deer
yarglar, kurumlar hoyrata kapitalizmin yeni ka
zan felsefesine gre ilevsizleiyor ve yerini ou
kez sahte ve sentetik yarglara brakyor. lericilik
bulanklayor. zetle diyebiliriz ki, kapitalizmin
gelimesi ile beraber toplumlar, derin psikolojik
ve sosyal sarsntlar geiriyorlar. Sonu olarak da
insanlar bir kimlik ve kiilik sorunu ile kar kar
ya kalyor. Politik tartmalarda, yazmalarda
edebiyatta, sinemada, mzikte bu konular ileni
yor. lkemiz Krdistanda da bylesi bir srecin
gl bir biimde gelitiini 1980lerden sonra
gryoruz. Bundan dolay da lkemizde kimlik ve
kiilik sorunu byk nem kazanyor ve insanlanmz megul ediyor. Bu srte ortak bir dil olu
turma sorunu ile kar karya geliyoruz.
Bilimsel kavramlar, gnlk yaamda ou kez
farkl anlamlara brnyor. Bilimsel dil ve halkn
z dili arasnda bylece bir mesafe oluuyor. S
nfl toplumlara zg olan eilim eitsizlii, derin
kltr farklar, bilgi hiyerarisi, ekonomik deer
ler szkonusu olan mesafeyi bytyor. Bu sre
te insanlar insan olmaktan kyor, zbenliinden uzaklayor ve topluma yabanclayorlar. n
sanln ortak deerleri olan kltr, dayanma,
dostluk, yoldalk ve drstlk kazan ekonomisi
nin ve pazar mekanizmalarnn ilikilerine indir
geniyor. Bu tutumlara ideolojik kaynak bulmak
iin sermayedarlar reklamlarla, sahte hayallerle,
ucuz mutluluk filmleri ile abuk zengin olma yollann ararken, insanlan kreltiyorlar. Gencecik
beyinlerimiz kaba bir biimde sermayenin gl
saldrsna uruyor.
te bylesi bir kltr ortamnda devrimci kiili
i gncelletirmek, alternatif yaratmak, ortak in
sanlk deerlerine sahip kmak ve kapitalizmin
bo hayallerini ifa etmek, sosyalistler iin yaam
sal bir nem kazanyor. deolojik hegemonya sa
dece kitaplarda kalmamaldr. Onun yeri halkn
arasnda olmaldr. Devrimci grev budur ite.
Halk arasnda kiilii anlatan, vurgulayan, ana
liz eden kelimelerle, kavramlarla hergn karla
yoruz. Kimisine gre bireyin biyolojik yaps,
yani kilosu, ls, rengi, sakal, by kiilii
olarak tanmlanyor. Daha bakalan da kiilie bir
kltr olay olarak yaklamak istiyor. Yani insan
larn kiiliini snfsal, ulsal ve dinsel kavramlar
ve kelimelerle aklamaya alyor. Bu kltrolojik ve biyolojik yaklamlar ynla kavramn, g
rn, kelimenin anlamn bilimsel olarak tanm
lyor. Fakat gnlk konumalarda, halk ilikile
rinde kiilik kavram ile zde tutulan ynla
kavram var. rnein bireysel kimlik, karekter,

huy vb. huyum byledir,\ karekterimle ba

damyor, kimliimize saldryorlar szleri
ou kez insann kiilii ile zde tutulmuyor.
zetlersek; diyebiliriz ki bu kavramlar dilimizde,
kltrmz de, toplumumuz da yerli yerine otur
mu deil.
Kanmca kiiliin temelini insanlarn etkinlikle
rinde aramak gerekiyor. Sz konusu etkinlikler
eitli eylem biimleri ile gerekleiyor, beeni ve
tepki kazanyor. Eylem ve etkinlikler iin de, bir
birey somut biimde dnyor, yani yetenekler
elde ediyor, toplumda iz brakyor, eylemleri ile
zdeleiyor. Bu srete bireyin somutlatn,
kiilik kazandn oumuz rahatlkla gzlemle
yebiliyoruz.
Kiilik kazanan insan ve kiiliini kuatan insan
deneyimler kazanyor, dmdala toplumla ilikiye
geiyor, sosyal ve pisikolojik elikilerin zm
n, kendi bireysel yapsnda deil, toplumsal ili
kilerde aryor. Bu biimde insan kendi kiiliini
benliini kendisinden daha byk olan bir bera
berlikte, ortaklkta buluyor. zetlersek; insan sos
yalleiyor.
- Katldklar etkinliklere gre kiilikler belli so
mut tipler oluturuyorlar. Kendi gnlk yaam
mza baktmzda dostlarmz, yoldalarmz
gzden geirdikten sonra, u aadaki tipleri gr
memek, tanmlamamak mmkn deildir. Baz
tipler var, yamlannda srekli olarak olaylar ta
rafndan ynetiliyorlar. Olaylar onlar ayor, ge
kalmay, zamannda i yapmay bir huy haline ge
tiriyorlar. Ve bunda bir sonu grmyor, tersine
yaptklanna bir rasyonellik kazandrmak iin
enejisini niye ge kaldn, niye zamannda
i yapmadn "aklamaya kanal ize ediyor. Kimi
insanlar ise, gnlk olaylan rgtlyebiliyor, on
lara bir dzen ve hiyerari kurabiliyor ama olayla
ra egemen olamyor. Yani eylemi ve dncesi bir
birini tutmuyor. Bundan dolay da inandnclk so
runu ile kar karya kalyor, bylesi insanlar
kendi kafalannda btn olaylan egemen olan ar
kadalarmz, dostlarmz vardr elbette. Kafasn
da egemenlik kuran bir kii, eyleme gelince bir
trl dncesini uygulayamyor. bu eyilimdeki
insanlar genellikle kitab oluyor v pratiin zK
luklanndan yakmyorlar. Masa bandaki etkin
liklerle kiilik kazanan birey toplumdaki pratik
eylemlere yeniliyor ve bu biimde de dnceleri
ilevini kaybediyor.
- Yaamn arzulad bir biimde ynlendiren,
dnce ve eylemlerine egemen olan insanlara da
rastlanyor. Bence bu kiilikler devrimcilerdir.
undan dolay; rettii gibi yaayan ve yaad
gibi reten insanlar, inandnc olabilirler. ok
doaldr, bu konuda istisnai durumlar, olaylar ola
bilir. nemli olan ilkesel yaklamdr. Gelecek bir
toplumun habercisi durumunda olan devrimci ki
ilikler, yanda toplamak iin varolan eemen ili
kilere kar alternatif oluturmaldrlar. Devrimci
kiilik ayn zamanda aktif katld, dntrmek
istedii toplumsal ilikilerin saysna ve younlu
una gre de somutlayor. Bu mcadelede dev
rimci kiilik insanlayor, zenginleiyor ve gele
cek toplumun habercisi oluyor. Bu haberciyi dev
rimci deerlerle donatmak, onu nc yapmak,
Krdistan sosyalist hareketinin nnde yaamsal
bir nem kazanyor, ciddi bir yer tutuyor.

Cihangir ERO

StuttgaiHa Kiit Toplum

Birlii kunldu
ANK Stuttgart
Uzun sreden beri kurulu almalar
srdrlen Stuttgart Krt Toplum Birlii
(Kurdische Gemeinde) kurulu alm ala
rn sonulandrarak, kuruluunu kamuo
yuna aklad.
Birliin kurulu toplantlarna Stuttgart1
ta faaliyet gsteren deiik siyasi gr ve
politik yaplardan temsilciler katlarak, ye
rel dzeyde krt halknn ulusal ve toplum
sal kurtulu mcadelesine destek amacyla
ortak bir platform dzeyinde hareket et
menin gerektii kararm a vardlar.

Kuruluu evrede olumlu karlanan Birli

in dier b ir zellii de, sadece Kuzey Krdistanllar deil Gneylileri de kapsamas.
Birliin amalar ise ksaca yle:
Krt ulusunun varlnn tannmas, Radyo
ve televizyonda krte yayn hakk, ilticac
Krtlere yardm edilm esi, Krtler iin sosyal
danma brolarnn kurulm as, Alman siyasi
partilerine, sendikalara, kiliselere ve benzeri
kurululara Krdistanla ilgili informasyon
verilmesi, Krt kadnlan iin danma bro
larnn kurulm as...
KRDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

rzan abori civak

P E N IN T E R N A T IO N A L IN 53. K O N G RES T O P LA N D I

Kiirt dili ve kltiirii koranmaldr!

Hollandann Maastricht kentinde
toplanan 53. PEN International Kongresinde Krt dili ve kltr zerindeki
basklar knanarak, Trkiye, ran, Irak
ve Suriye hkmetlerinin dikkatleri
ekildi.
ANK Hollanda
53. PEN International Kongresi 8-12 Mays tarihleri
arasnda Hollandann Maastricht kentinde topland.
67 lke PEN ubesinin katld kongreyi yaklak
300e yakn delege ve gzlemci izledi. Krt PEN u
besinin de iki delege ve iki gzlemci ile temsil edildii
kongrenin ana temas deolojilerin Sonu mu ?9"bal
altnda yaplan tartma idi. konu hakknda tann
m yazarlar tarafndan eitli tebliler sunuldu. Bel
ikadan Monika Van Paemel, SSCBden Andrei Bitov, Nijeryadan Buchi Emecheta, Chinua Achebe,
Fransadan Rene Tavernier, ABDden Larry Mc.
Murtry, Yugoslavyadan Predrag Matvejevitch, Sr
gndeki Yazarlar Merkezi adna Algirdas Lands Bergisin sunduklar tebliler geni bir biimde tartld.
Kongrede PEN Internationalin yeni bakanlk sei
mi de yapld. ngiltere PEN Klp yesi olan eski ba
kan Francis Kingin karsnda yer alan adaylardan
Nijeryal Chinua Achebe ile Fransz Ren Tavernier
arasnda yaplan seimi, ok az bir farkla Ren Taver
nier kazand. nl Afrikal yazar Chinua Achebe da
ha ok sol eilimli ve 3. dnya lkeleri delegeleri tara
fndan destekleniyordu.
PEN International bakanlna seilen Ren Taver
nier ise, Nazilere kar direni hareketinde yer alm,
Fransz Akademisi dlne sahip nl bir air.
Kongreye eitli konularda karar taslaklar sunuldu.
sve ve Kanada PEN Klplerinin ezilen halklarn dil
leri ile ilgili sunduklar karar taslanda, Krt halk
zerindeki basklar knanarak, Trkiye, ran ve Irak1
ta yaayan Krtlerin dil ve ulusal kimlikleri zerinde
ki basklarn kaldrlmas, szkonusu lke hkmet
lerinden talep edildi.
Yeni kurulal Gine ve Sovyet PEN Klplerinin ye
likleri onayland. Sovyet PENinin yeliinin onay
lanmasndan sonra sz alan Arbatn ocuklar
adl eserin yazar Anatoli Rubakov yapt konumada
SSCBde edebiyat ve kltr alanndaki gelimeleri
anlatarak sert bir biimde Stalini eletirdi.
Trk PENinin yeniden yeliinin grld
kongrede, konu ile ilgili bilgi veren Ren Tavernier,
Trk PENinin resmi makamlardan henz faaliyet iz
nini alamadn, konu ile ilgili yazar Yaar Kemal ile
iliki iinde olduunu belirterek, yar Krt olan Ya
ar Kemal 'e Krt dili ve kltr zerindeki basklara
kar Trk PENinin de aba sarf etmesi gerektiini
sylediini vurgulad.
Kongreye ayrca deiik konularda alma yapan
PEN Komisyonlarnn raporlar da sunuldu. Bar,
Tutuklu Yazarlar ve Bask Altndaki Dil ve Kltrler
komisyonlarnn raporlarnda Krtlerin durumuna da
deinildi.
Bar Komisyonunda, Ortadouda Sava-Bar ve
Halklarn Gelecei konusu tartld. Tartmada Krt
sorunu olduka nemli bir yer tutuyordu. Krt sorunu
ve zm esas alnarak Ortadouda sava ve bar
konulu bir raporun oluturulmas karar altna alnd.
Dil ve kltr komisyonunda, Krt dilinin gnmz
deki durumu tartlarak, Krt dili, edebiyat ve klt
rnn iinde bulunduu durumu inceleyen bir rapo
run hazrlanmas kararlatrld.
Tutuklu Yazarlar Komisyonu ise, almalarnda
Trkiye sornunu en arlkl sorun olarak gndeme
alp, konuyu grt. PEN Intemationalin grevlen
dirdii Kanada PEN Klb (Fransz blm) Sekre
teri Bayan L. Gareau-Desbois Trkiye izlenimlerini
anlatarak, KOMAL Yaynevi sorumlusu, Kanada,
Norve ve ABD PEN Klpleri eref yesi Recep Maralnn durumu zerine geni bilgiler verdi. PEN Internationalin yeni bir Trkiye ziyareti yapmas da ka
rarlatrld.
Kongrede ayrca Krtler tarafndan yaynlanan
Medya Gnei, Toplumsal Dirili ve zgr Gelecek
dergilerine ynelik basklar da protesto edilerek,
Trkiyede tutuklu olan dier yazarlarn durumu hak
knda da aklamalarda bulunuldu.
KURDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

PEN KANADA DELEGES LUIS GAREAU-DESBOS

Hapisanede
yalanm
gen bir insan!
PEN International Kongresi1
nde Trkiye izlenimlerini anlatan
Kanada PEN Klb Fransz B
lm Sekreteri Byan Luis
Gareau-Desbois, Norve, ABD
ve Kanada PEN Klplerinin eref
yesi olan KOMAL Yaynevi sourmulusu Recep Maralnn du
rumunu kongre delegeleri ve
gzlemcilerine detayl bir biim
de anlatt.
Bayan L. Gareau-Desbois ubat
aynda PEN International adna,
Trkiyedeki tutuklu yazarlarn
durumunu izlemek zere Trki
yeye yapt ziyaret hakknda bil
gi verdikten sonra, gzlemlerini
Tutuklu Yazarlar Komisyonuna
da iletti.
Bayan L.G-Desbois, Recep Maral ile grmek iin resmi ma
kamlara bavurduunu, ilk g
rme talebinin red edildiini,
Recep Maral ile yanlz grme
isteinin yerine getirilmediini, 5
saat cezaevi kapsnda bekletil
dikten sonra, Maralnn avukat
ile birlikte cezaevi mdrnn
odasnda resmi tercman aracl
yla 10-15 kiinin nnde kendi
si ile grebildiini belirtti. Ba
yan Desbois, Recep Maral ile
grt srada, Maralnn a
lk grevinde olduunu da szleri
ne ekledi.
Maral hakknda kongreye bil
gi veren, Bayan Desbois, Maralnn ilk kez 17 yanda tutuklan
dn, deiik yaynlardan dolay
bir ok kez tutuklanp ikence
grdn ve uzun sre cezae
vinde yattn, son olarakta KO
MAL Yaynevi sorumlusu olarak
yaynlad kitaplardan dolay tu
tuklanp onlarca yllk ar ceza
lara arptrldn syledi.
Recep Maralnn cezaevlerin
de gerekleen bir ok uzun sre
li alk grevleri ve lm orucu ey
lemlerine katldn, bundan do
lay
ar
hastalklara
yakalandn belirten Bayan
Desbois, Maralnn durumunu
Tmyle yalanm gen bir
insan olarak niteledi.
Bayan Desboisin Trkiye izle
nimleri ve Recep Maral ile ilgili
verdii bilgiler kongre delegele
rini olduka duygulandrd. Kon
gre, PEN International adna bir
heyetin yakn dnemde tekrar
Trkiyeyi ziyaret etmesini karar
altna ald.

Hollandada top
lanan 53. PEN
International
Kongresi Krt di
li ve kltr ze
rindeki basklarn
kaldrlmas iin
bir karar ald.
Krt, Bask, Katalan, sve, Kana
da (Fransz Bl
m), Kanada (n
giliz Blm),
ABD, Danim ar
ka, Bat Alm an
ya, Pbrtekiz ve
Hollanda PEN
K lplerinin Krt
dili ve kltr
zerindeki bask
larn kaldrlmas
dorultusunda
hazrladklar ka
rar tasars kong
rede kabul edildi.
Kongreye sunu
lan ve kabul edi
len karar tasars
yle:

Krt dili Orta

douda 20 mil
yon insan tara
fndan konuu
lan bir dildin
Buna ramen
krte yasak bir
dildir. Biz,
Trkiye, ran,
Irak ve Suriye
hkmetlerin
den Krt dilinin
kullanlmas,
Krt dili ve kl
tr nndeki
engellerin orta
dan kaldrlma
sn talep ediyo
ruz.
Kabul edilen bu
karar dorultu
sunda Kongre,
PEN Intem ationalin gerekli gi
riim lerde bulun
masn karar
latrd.

RUPEL/ SAYFA 5

 8-12 Mays
tarihleri arasnda
Hollandann Maastricht kentinde
toplanan 53. PEN
International Kong
resini izleyen arka
dalarmz PEN Internationalin Ba
kanlna seilen
Rene Tavernier,
PEN International
Genel Sekreteri
Alexsander Block,
PEN International
Ynetim Kurulu
yesi ve Krtleri
konu alan
Dalarn Dili
adl oyunun yazar
Harold Pinter ile
kaderleri Krtlere
az-ok benzeyen
Bask PEN Klp
delegesi gazeteciyazar Bayan Laura
Mintegi ile g
rtler.

PEN INTERNATIONAL GENEL BAKANI RENE TAVERNER

Krt kltrn tantmalyz!

PEN International Genel Sekereteri
Alexander Block

Dil insanln

hzinesidir!"
PEN. International Kongresine Krt Seksiyonu nun katlmasn
nasl deerlendiriyorsunuz?
Biz Krtlerin PEN Klbe katlmalarna olduka sevindik. ok
ho insanlar ve kendileriyle iyi anlatk. Krt arkadalar gnmz
dnyasnn en byk trajedilerinden birini buraya, kongremize getir
diler. Biz bu trajedinin farkndaydk, ama somut bilgilerimiz yoktu.
Kongreye katlan Krt arkadalar bize bu bilgileri getirdiler.
Dil sorununa gelince, bir aznl yoketmenin dili yoketmekten ge
tiini hepimiz biliyoruz. zellikle bizler edebiyat olarak, dilin in
sanlarn kimlii ile ilgili ve insanln en byk hzinesi olduunu
unutmamalyz. Bu yzden Krtlerin bu kongrede kendi dillerini sa
vunmak, korumak iin bir karar tasla nermelerini honutlukla
karladk ve destekledik. Byle bir karar PEN kongresine kabul et
tirdiler ve biz bundan ok memnunuz. Ayrca bu konuda Krtlerin
yannda Macarlar ve Katalanlar da insiyatif sahibi oldular.
Artk bundan byle unu anlamamz gerekiyor; kendi ana dilini kul
lanma hakk insanlarn temel haklarndan biridir ve biz siyasi dn
celerinden dolay bask gren insanlara nasl sahip kyorsak, ayn
ekilde kendi dilini kulland iin bask altnda tutulanlara da sahip
kmalyz.

PEN International Ge
nel Bakanna Krt Peni ile
ilgili dncelerini sorduk:
Krt PEN'inin kurulmasn
nasl deerlendiriyorsunuz?
Biz PENin Krt ubesinin
olumasndan mutluluk ve gurur
duyuyoruz. Krt ubesi de
PENin dier ubelerinin sahip
olduu btn haklara ve sorum
luluklara sahiptir. Biz Krt ay
dnlarna destek olmak iin eli
mizden geleni yapmalyz. Ay
dnlar diyorum, nk biz bir
yazarlar rgtyz. Bu Krt hal
knn tmn unuttuumuz anla
mna gelmez, ama ilk srada ya
zarlara sahip kacaz. Krtlerin mcadelesini, yani zgrlk
mcadelelerini gcmz yettii
kadar destekleyeceiz.
Ben Krdistan hi grmedim,
ama Suriye, rdn, Lbnan ve
Trkiyeye bir ok kez gittim ve
oralarda kaldm. Ortadou ve
Ortadou tarihini iyi biliyorum.
Ben ahsen Krt sorununu bu
gn yeni kefetmiyorum. Krt
sorununu oktan beri biliyor ve
ona ilgi duyuyordum. Krtlere
hibir lkede kendi dillerini ve
kltrlerini serbeste kullanma
hakk tannmadn da biliyo
rum. Bu da Krtleri btn gc
mzle desteklememiz iin yeter
li bir neden saylr.
Bugn Krtlere kar yaplanlar
sutan (crmden) baka bir ey
deildir. Bunu anlamak iin
Irakta Krtlere yaplanlara bak
mak yeterlidir. Bizim bakanmzn ei Danielle Mitterand
getiimiz gnlerde Krt mlte
cileri ziyaret etmek iin Trki
yeye gitti. Ben bir Fransz ola
rak bundan gurur duyuyorum.
Bu da yeterli deil, ama, en azn
dan mltecilerin durumuyla cid
di bir biimde ilgilendiinin gs
tergesidir. Tabi mlteci olmak,
kimyasal silahlar altnda can ver
mekten daha iyi, ancak bu insan
lar hayatlarnn sonuna kadar bu
artlarda kalamazlar. Bayan Mitterandn ziyaretinin belki belli

PEN International Bakan Rene TAVERNER

etkileri de olabilir. Ben ahsen

Fransa nsan Haklar Komisyo
nu yesiyim. Komisyona bu
kongrede grdklerimi, duy
duklarm aktaracam. Kongre
mizde tartlan dier konular
komisyon iin ilgin deil, an
cak Krt sorunu ile ilgili bilgi ve
receim. Ayrca Bayan Mitterand ziyaret edip, ziyaretini
nemli
bulduumu
belir
teceim.
Tiirk yazarlar ile, Krt yazar
larnn durumu hakknda tart
tnz oldu mu?
nmzdeki ay Trkiyeye
gideceim. Uzun sredir mek
tuplatm Yaar Kemali gre
ceim. O da yeni bir Trk PEN
ubesini kurma abasnda. Eer
baarrsa, ki ben baarmasn di
liyorum, Trk yazarlar da PEN
klubn varlndan yararlana
cak. zgrlk mcadelesinde
her zaman yer alan ve yar Krt
olan yaar Kemal ile grp, bu
kongrede olup bitenleri anlata
cam. Yakn bir zamanda Trk
PEN ubesinin resmi olarak ka
bul edileceini dnyorum.
Krt kltrne ilikin ne gibi
izlenimleriniz var?
Buna cevap vermek biraz
zor. Bu konuyu yeterli bilmiyo

Foto; ANK

rum. Daha ok bilmemiz gere

kir. ok iyi yazarlarn olduun
dan eminim. Ama bu sorunuza
bir cevap deil. Cevap aslnda
benim bilgisizliimdir. Bu Krt
kltrne merakl olmadm
anlamna gelmiyor, ancak daha
ok ey rendikten sonra konu
abiliriz.

Bildiiniz gibi Trkiye'de krt dili yasaktr, PEN International yin

bu konuda Trk yazarlaryla herhangi bir ilikisi oldu mu?
Hayr... Son yllardaki gelimelerden sonra, yani Trkiyenin
diktatrle yakn bir rejimi yaad ortamda, yazarlarn ou hapse
dtkten sonra, Trkiye ubemiz de kapatld. Ancak son dnem
lerde Yaar Kemal Trk PENini yeniden rgtleme grevini stlen
mi bulunuyor. Bu grevinde baarl olmas hepimizin dileidir. Tabiiki Trk ubemiz kurulup almaya baladnda kendilerinden
Trkiyede yasaklanan krt dili edebiyat ve kltrne sahip kmala
rn isteyeceiz. Yani Trk yazarlardan meslekdalar olan Krt ya
zarlarndan yana tavr koymalarn isteyeceiz.

Krt kltrn tantmalyz.

rnein eserlerini evirtmeliyiz. Krt szc bir ok ki
ide hala bir siyasi parti ar
m yapyor. Krtlerin bir halk,
bir kltr, bir dil olduklarn bil
miyorlar.
Kltr ile ilgilenen insanlar da
bazen bilgisiz olabilir. Bizim bil
gilerimiz baz propagandalardan
ibarettir. rnein, Krtlerin
Irakta hkmete katlma imkan
lar dahil bir ok hakka sahip ol
duklarn biliyorduk, sonradan o
kadar ok haklara sahip olan in
sanlara kar kimyasal bombalar
kullanld.
Krtlere bu kadar bask yapma
gerei duymak, tabii ki bir ya
nyla onlarn varln kabul et
mek anlamna geliyor. Ama bu
manta gre, Franszlarn varl
da Hitlerin toplama kampla
rnda kabul edildi... Cevabm
budur.

1
:-SS:........

Bask Delegesi Laura Mintegi

Foto; A N K

DALARIN DL OYUNUNUN YAZARI HAROLD PINTER

gi
Sayn Harold Pinter,
Dalarn D ili" adl oyu
nu yazma dncesi sizde
nasl olutu. Bu oyunu han
gi duygularla yazdnz?
Dalarn Dili nden
sz almken zellikle u
nu belirtmek isterim: Be
nim Trkiye ziyaretim sra
snda artlarna tank oldu
um Krtlerin durumu beni
byle bir oyun yazmaya itti.
Ama oyun, sadece Krtleri
ilgilendiren bir oyun deil
dir. Dorudur, Krtler ken
di dillerini kullanamyor
lar, korkun bir bask ve
zulm altnda bulunuyor
lar. te Krtlerin iinde
bulunduu bu durum, bu
oyunu yazmama neden ol
du. Ancak Krtlere benzer
durumda olan halklar da
vardr. rnein Basklar, r
landalIlar vb. kendi lkem
ngilterede de yle bir so
run vardr.
Bir de unu belirtmem ge
rekir, Krt sorunu hakkn
da bir oyun yazmaya kalksaydm, bu oyunun en az
3-4 saat srmesi gerekirdi.
Dalarn dili sadece 20
dakikadr. Krt sorunu ise
20 dakikaya sdrlamaz.
Ama btn bu dnceleri
me ramen, Trkiyede o
oku, yani Krtlere yap
lanlar grmeseydim, yaamasaydm, belki de bu oyu
nu yazamazdm.

1985 ylnda yaptnz

Trkiye ziyaretini Trk ba
sn nasl karlamt?
Evet, bunu nasl unu
tabilirim. Arthur Miller ve
benden Trkiyeyi terk et
memiz isteniyordu...
Bu ziyaretten sonra ba
ka tepkilerle de karlat
nz m ?
Trkiye beni ok ya
kndan ilgilendiriyor. Tr
kiyenin yaplanmas o ka
dar ABD tarafndan belir
leniyor ki, bu durum bana
olduka tatsz geliyor.
Trkiyede Krtlere yap
lanlara baklacak olursa
resmi kurumlarn ve yne
ticilerin davranlar net bir
ekilde grlr. Ksacas
Trkiye ABDnin etkiledi
i lkeler asndan kor
kun bir rnei temsil
ediyor.
Bir anlamda Trkiye iz
lenimlerinizi yanstan oyu
nunuzu trkeye evirtmeyi
dnyor musunuz?
Evet, evirmek iste
yenler var. Onlara hayra
nm, bu i ok cesaret ister.
smini bilmediim bir tiyat
ro gurubu oyunumu Trki
yede sahnelemeyi dn
yor. Bu onlar iin kolay ol
mayacak sanrm, stelik
tehlikeli de olabilir. Ayrca
oyunumun trkeye evril
mesi halinde baka ilgin
bir durum da ortaya ka

cak. Dalarn Dili nde

dili yasaklanm olan in
sanlar ok az, sadece bir
ka cmle kendi dillerinde
konuuyorlar. Ben merak
ediyorum, oyunun trke
sergilenmesi halinde bu bir
ka cmleyi hangi dilde ko
nuacaklar? Aslnda krte
olmas gerek, o da yasak.
Ne yapacaklar acaba?
Btn kalbimle sylyo
rum: Krt halknn cesare
tine, kararllna ve dire
ni gcne hayranm. Bi
zim Babakanmz Bayan
Thatcher Trkiyeye gitti
inde, ben kendisine Trki
yedeki insan haklar ihlal
lerini ve Krtlerin durumu
nu ieren bir mektup ver
mitim. Bu konular zal
ile grrken dile getir
mesini istemitim. Ama
maalesef Babakanmz bu
konulara hi deinme gere
i duymad. nk onu il
gilendiren en byk mesele
3. Boaz Kprs inaatn
ngiliz firmalarna kazan
drmakt.
Trk basn genellikle
yurt dndaki etkinliklere
de tepki gsteriyor. Sizin
oyununuzla ilgili yle bir
durum szkonusu oldu mu?
Trk basn bunu yap
t. Tandm Trk arkada
lar basnda kan yazlar
bana gnderdiler. smini
hatrlayamadm sac bir

Foto; ANK

Dalarn Dili oyununun yazar Harold PINTER

gazetede yaynlanan bir ya

zda oyunum yerden yere
vuruluyor.
Ben yine bata syledikle
rime dnmek istiyorum:
Oyunum bu yasak olan dil
hakknda bir oyun. ngilte
rede ve btn dnyada
yasak olan d iller var
dr. Oyunumda bunlar
yanstmaya altm.
Biz yine PEN Kongresine
dnelim. Bu kongreye Krt

ve Bask PEN ubeleri de

katld. Yani dili yasak olan
ubeler. PEN Klp bu ube
lere nasl sahip kp, yar
dmc olabilir?
Bence PEN Klp bu
yeni katlan ve dili yasak
olan ubeler iin elinden
gelen yardm yapmal. Ben
ahsen bu iki ubenin katl
rmdan dolay olduka se
vinliyim. Krt PEN tem
silcisi arkadanzn geen

yl Cambridgede yaplan
toplantya katlmasn ha
trlyorum. O zaman da ok
sevinmitim. Ancak PEN1
in Krtlerle ilgili yapabile
cekleri kendi faaliyet alan
ve nitelii ile snrldr.
Ama biz Krtlerin ezilen
bir halk olduunu biliyoruz
ve PEN eksiklerine ramen
ciddi bir kurulu ve elinden
geleni yapar.

Baska yazmak grevdir!

Laura
Mintegi
Bask
gazeteci-yazar ve Avrupa
parlamentosu aday
Bask'n temsilcisi ola
rak, yani ezilen, dili kltr
yok edilmek istenen bir hal
kn temsilcisi olarak, Krt
lerin bu kongreye ve PEN e
katlmalarn nasl deer
lendi riyorsunuz ?
Sizce
Krtler PEN bnyesinde ne
yapabilirler? PEN Krtler
iin ne yapabilir?
Krt PEN ubesinin
yapmas gereken ilk i,
kendisini ve halkn Avru
pada tantmak olmaldr.
Biz Krtleri ve Krt soru
nunu biliyoruz. Baz Krt
arkadalar bizi ziyaret
ettiler.
Avrupada Krt halknn
durumu hakknda geni bir
kamuoyu olusayd, Krt
lerin lehine olan tepkiler
ok daha gl ve daha yo
un olabilirdi.
Bask ve Krt PENinin
hedefleri ayndr. Yani her
iki PEN ubesi de dnyaya
kendi dillerinde ve dier
dillerde kim olduklarn an
latmaldr. Ne yaptmz,
neden yaptmz ve hakl
olduumuzu anlatmalyz.
u anda Avrupa demokra

silerinin birok diktatr

lkten daha zalim olduunu
sylemeliyiz. nk bun
lar, bunca zulm, bunca
basky glmseyerek sey
rediyorlar. Buna kltrn
dili ile cevap vermeliyiz.
Bu noktada kltr ve politi
ka zdetir. Bizim kltr
mz ile, yani politik kltr
ile politik mesajlar ver
meliyiz.
Sizin faaliyetlerinize ge
lelim. Bask PENi ka yl
dr faaliyet gsteriyor?
Biz henz gen bir u
beyiz. Kuruluumuzun zerinden 2 yl geti. Biz as
lnda bu ie olduka karam
sar baladk. Burada ne ya
pabileceimizi pek iyi bil
miyorduk. Burada satla
camz da dnyorduk,
olabilir de, ama ben ahsen
iyimserim. Bence devrimci
srece hizmet ederek bura
da bulunmalyz. Krtlerin
ve Basklarn devrimci ol
duklarna inanyorum. Dev
rimlerin de masa banda
deil mcadele ile, silahla
yaplacan -istesek de, is
temesek de- biliyoruz. Tec
rbelerimiz bize bunu
retti. Devrimler maalesef
birok cana maloluyor.

Portekiz devrimi gibi kan

sz devrimler, ok ksa s
rede
sosyaldemokrasiye
dntrlyor. Demek
istediim u: Devrimler
iddet ile yaplr. Biz de bu
rada veya dier uluslararas
alanlarda gl olduumuz
zaman sesimizi duyura
biliriz.
Edebiyata ne gibi grev
ler dyor? Bize biraz
Bask dili ve edebiyatndan
bahsedebilir misiniz? Bir
yazar devrimci sre iinde
ne gibi grevler stle
nebilir?
Hereyden nce dili
mizin kendisi nemlidir.
Bence baska yazmak ken
di bana devrimci bir faali
yettir. Bir Baskl olarak
spanyolca yazmann daha
kolay olduunu biliyorum.
Ama baska yazmak dev
rimci bir grevdir. nk
bizim iin dil, kltrm
zn ve mcadelemizin te
melidir. Dilimizle ilgili faa
liyetin kendisi politiktir.
Ama bu konuda btn Bask
yazarlar hemfikir deiller.
Bazlar sanatn sadece es
tetik iin varolduunu ne
sryor. Bunun karsnda
biz, siyasi yazarlar olarak,

yazmak politika yapmaktr

diyoruz. Silahl mcadele
nin nemini kabul edip, ya
zarak buna hizmet edilebi
lir dncesindeyiz. Bu
balamda bize iki nemli
grev dyor: birincisi,
sosyal prestijimizi glen
dirmek, mesajlar vermek,
iletiim aralar yaratmak
ve kullanmak. kincisi,
gerekten edebiyatmz ile,
yani szckler, kelimeler
yolu ile siyasi sorunlara ye
ni bir anlay ve bak getir
mek. Bu birincisinden ok
daha zor bir ey. Bunu ger
ekletirebilmek iin slo
gan edebiyatndan uzaklamalyz.
Bu anlay erevesinde
edebiyat gerek dnyann
dnda bir yere koymak is
teyenlere kar kyoruz.
En nemli grevimiz ise,
ok iyi birer yazar ol
maktr.
spanya da bask dilinde
yaynlarn kmasn engel
leyen yasalar var m ?
Bu konuda belli bir de
receye kadar zerkliimiz
var. Elimizde baska yayn
yapacak paramz da var.
Ancak bizim en byk so
runumuz, belli siyasi d

ncelere sahip olan yazar

larn dlanmasdr. ylesi
durumlarda hedef artk yaz
deil yazardr. Bundan do
lay edebiyat dllerimiz
bile isimsizdir.
Kurdistan da yazarlar
kendi dillerinde yazamyor
lar. Basklar bu bakmdan
baz haklar elde etmi du
rumda. Sizce Krtlerin,
Basklarn deneylerinden
renecekleri eyler var
mdr?
Devrimci srelerin
her lkede kendine has bir
izgi izlediklerine inanyo
rum. Farkl lkelerde yer
alan sreler kolay kolay
kyaslanamaz. Krt halk
nn ok direnli olduuna
inanyorum. Baz model
ler, dnceler, uluslarara
s dayanma vb. vardr.
Ancak, Nicaragua, Krdistan, Filistin ve Bask mca
deleleri deiiktir. Bizim
siyasi prensiplerimizden
biri de ulusal mcadeleye
uluslararas dayanmay
katmaktr. Bizim iin yard
mn anlam, devrimci des
tektir. likilerimizde tica
rete, pazarla yer yok. Biz,
sen ne verirsen, ben de
unu veririm mantndan

uzaz.
Krt yazarlarna ve Krt
halkna seslenmek istiyo
rum: Baladklar mcade
leye devam etsinler. Gerek
li bir sreci balattlar ve bu
sreci baa gtrmek zo
rundalar. Krt yazarlar
unutmamaldr ki, bir hal
kn dili o halkn kimliidir.
Dil ifade ve zihniyete dam
ga vurur. Bu konuda ok
zc bir rnek vermek is
tiyorum. rlandaya baka
lm, rlandada ok youn
ve ok sert bir mcadele
var, ama dil sorununu erte
liyorlar (sonraya brakyor
lar). Yani dil sorunu ile ba
mszlklarna kavutuk
tan sonra uraacaklarn
sylyorlar. Bence bu yan
l bir anlay. Biz, sosyal,
kltrel, kadn sorunu,
genlik ve evre sorunlar
gibi alanlardaki faaliyetleri
biribirine paralel bir ekil
de srdrmeliyiz. Bunlar
ayn srecin paralardr ve
hi biri sonraya braklma
maldr. Biz nce politika,
sonra dil sorunu, kadn so
runu vb. diyemeyiz. Hepi
miz, kadnlar, yazarlar, i
iler, devrimciler ve gen
ler olarak srete grevleri
mizi stlenmeliyiz.

edebiyat sanat ve kltr

1 I 1 IIB
BINMSIN!
Ke
Xortn
Kurdan
Ziman xelkek na
musa w ye. Xelkek
bi ziman xwe heye
bi ziman xwe serbilind e. Yek ji ew titn bingehn ku yektiya xelkek tne p
giyanek netewey ava
dike, ziman e. Xelkn ku nikarin ziman xwe biparzin
w pve bixnin, ni
karin xwediy tarx
medeniyeteke xurt
dahatyeke dewlemend bin j. Bi kurtebir, ziman sitna
esas ya jiyana xel ke
ki ye.
Hn bi hai ziman
me dizanin. Ziman
me y rin ku ji aliy 20 milyon Kurd t
peyivn, roj qedexe
ye. Me mecal im
kan tune ku em li
welat xwe, bi ziman xwe bixwnin
binivsn. L jin, d
dapr, dengbj rokbj, gund, mela
seyda, nivskar
hunermendn me bi
ziman me dixwnin,
dinivsin dibjin. U
ew r li xetara windebna ziman me
digirin.
Herwek warn din,
di v vvar de j! erek
dijwar di navbera
xelk Kurd dijminn vv de heye. Em
div ziman xwe biparzin, l xwed
derkevin wl pve
bixin. Ev xebat div
brawestan be.
Hn hviya gel
Kurd, welat Kurdistan ne. Hn garantiya parastin pvexistina ziman kurd
ne. Hn div, ji niha
ve, dest p bikin bi
ziman kurd binivsin, xwe l hr bikin
ziman, edebiyat
anda kurd dewlemendtr bikin.
Binihrin, di v hejmar de s hevaln
we iirn xwe yn rn diwenin. Ew
dest bi xebateka proz
dikin didin ser opa
Ehmed Xan.
Hn j xwe bigihnin v ref binvsn.

Mehmed
U ZU N

RUPEL / SAYFA 8

Du A lp Iiyane
n

MA A

TA

Merjne hesrn avn xwe yn zelal

ji bo rojn ber, Nalna min
ro tu car sibeh nabe
dema derbaz bye qet car nikare vegere
rojn eqa mezin li dr man
Were ba min evna min
Were ba min bilbila min
Were ba min nalna min
Man te yn germ wek histriyek
Bi agir di nav dil min de ye
Skret te bi min re ye
Tu eqa min , tu ji br nab
Tu tava min , tu venamir
Tu gula min , tu qet hik nab
Dema tu ty, tav vdikeve
Derd min p re dikeve
Dil min p re dikele
Hsirn avn min ji bo te ne
Derd dil min ji bo te ye
Bxwewiya min ji bo te ye
xeletya min i ye?
Te ne hs, ne xew ne dil bi min hitiye
Bi ten
Te xeyaln xwe hitine
Were ba min vna min
Were ba min bilbila min
Were ba min nalna min

Jyan dijwar e
ne her dem kf seyran e
agir av
roj ev
mayn mirin
her tit bi du al ye,
wilo hatye ava kirin
wsan dere dinya ku rna derewn e
rabe ser xwe li me derenge xezala min.

Jitera
Ku tu j weki min
b welatbyay
bi dil hem kul derd
ji hezkiryn xwe dr byay
w wext te d ez fahm bikirima
evna min, ronya av min
Her gulek tov dav ji erd
her strkek li ezman
her pleke derya y
her peyveke ji welat min
hesreta min kr dike
hsirn av min tij
tln dil min diqetn e

Cih pilingan, keleha mran:

Kozika mran serah iyan,
li ber pir dilan buha giran
imal, lo imal... imal Kurdan.
Ezman n di ser de tar e,
du mij moran ji dor nare,
ji sedsalan de ji min re war e
imal, lo imal. imal Kurdan.
Gava radizm sitara min e,
mna yarek himbza min e,
di ar hlan de tu nav min e
imal, lo imal.. imal Kurdan.
Cih pmergn mirin jn,
Silavan de mizginan din:
min re ahd emanan dixwin
imal, lo imal... imal Kurdan.
Bilind as pir xwe iya ye,
sng de havin wek bhara ye,
li ser Seddam... tim bela ye
imal, lo imal.. imal Kurdan.

L titek ji min nepirse

fahm bike ji hal min
tu car xwe ji brve neke ku ez
lawikek biyan me li bajar te

Ji alye re arn

Yarek heye, dil w di min de ye

Porre e, pordirj e
avre e bejn l dirj e
Yar nazk e xweik e
Ez nivskar tembrvan im
Dengbj im, bi derd dibjim
Krdistan welat min e, yar eqa min e
Dibe gupna dil min, dema yar t ba min
Min girt yar da al min ew ma kir
Ez b dn im, l ew bi dn
Yar ji br nabe
L ew ji dn nabe
Mi ji yar hez kir, l w dil min kul kir
Ez birndar im, b yar nabim
Diya min ji yar hez nake, dib nazik e
Yar ji diya min hez nake, dib wek kzik e
Min yar berda, ez ketim derda

Serhad BIRO

Ne kevir ne j dwar mane

d ez ser xwe l xim
a dil xwe bnim der
Min qet tahm ji v hal xwe ned ku
dayika mina reben
ma ne heyfe, ne guneh e ji ciwaniya min a ku
roj bi roj diilmise vedimre
t ji bo baran wek kullkeke ol
t ji bo jyan wek xezalek xwe li kepira dixe

Heya gorr tu hisret

ji dil re tu bereket
gelek a bn bi nav te
ji mer tu hn aqbet .

Arjen ARI

Ez j mirov im
ez j perek can im qeder
bihle rojek ez bikenim, biqijim bistrm
a dil xwe heta diwestim
ez j bibnim heft reng roy
ax min nizanib tu bye dijmin ji min re
ji bo ku ez Kurd im qeder.

Ferman MUNZURI

KRDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

edebiyat hner and

ittJ> m

Zarok Ji Helebe
Zarok bnav!
Bnav dibjim,
l hene hezar yek navn te,
ku min fedkar derdixin,
ne wek kurdek,
btir wek merovek.
avn te yn re-belek
ji bra min nain.
Di anzdey adara het hetan de:
Te can da,
l vekir man avn te,
ew avn te yn re-belek
vekir man li d mirin
nihern li ezmn:
Roy strkan erm kirin,
l ne chana me.
Zarok ji Helebe!
Adareke din waye hat
ro h li jor e,
dihere t,
l nema d roya ber ye:
Bi mirina te re titek ji w km b
ji me hemiyan,
l chan her wisa ma:
Berm wujdan.
ji bra min narin avn te yn re-belek:
Di mjiy min de dijn avn te,
di dil min de diqrin avn te,
merovtiya min dihejnan avn te,
kurdbna min dikemilnin avn te
di ev rojn bo me sar tar de
hebna min diparzin avn te.
Zarok bnav!
Wneya te belav b li chan,
hstir barandin ji hindek avan,
hindek pirr xeyidandin,
l z j tu ji br rakirin hinan:
Tu by wneyeke di rpeln rojnaman de
ket arvan,
l bo Kurdistan
Tu by rpeleke droka re,
droka hebna me:
Hebna bi hstir,
hebna bi xwn,
hebna tij rojn tar,
l ew hstiran in,
ew xwna ye,
ew tarbna rojan e,
ku netewa me avis dikin
jiyan car din diz:
Can dikeve tkon
gurr dibe agir kurdayetiy.
zarok bnav!
Bila ira venemiriyabya di avn te yn re-belek de,
li n birijiyana herdu avn min;
bila jiyana te nequrifiyabya di destpka bihar de,
li n agir pketa bedenn me hinan,
l, avre o, ba nay li gor daxwaza diln ketvanan;
wek ava m roj ev j derbas dibin
em j di nav de,
rreiya me j tev me,
l avn te me bigihnin hev
bi ronahiya wan nifn tyn p xwe bibnin.
Di ezman welt de strkn n hiln,
da nehlin evreiy.
Er, avre min, er!
Tu yek ji wan strkan .

.B.Sorekl

KURDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

m i

Dtcl Ferat
Gava di berbanga sib de
ber bi emn sipeh
Dcle Ferat seyran dikim
nale-nala xvan e pismam
bi hezar kul derd giran
j tev jan, ew xwn digrn
Di naveroj da
dsa diim seyrana evndarn xwe
av dikele, jan mezintir e
li roja ser xwe ra dinrim
roj stwcxvahr, erm dike
ji alk va ez, ji y din ew
ji xwe ra dihishisnin pismam
pirsan ji hev dikin
Ber var
gava k haziriya na hlnn xwe
keriyn pz li ber bilra ivanan
ber bi maxel xwe diin pismam
iyayn me dest bi kilaman dikin
axn qrn derdan disitrnin
Di ev da diim seyran
ew jan naln h bilindtir
Dcle Ferat h zdetir xm n digirn
daristan jb i van feryadan diin
hawar ji her al hildibe, hawar
di ezman da
heyv strk tev sxwahr in
di nezna xwe da b deng
li dor dinerim pismam
jn xeyid ye, jn reben e
jn bindes e wek Dcle Ferat

Derw M. FERHO

Li Ber Baday
orevano!
Rvngo dil pirr kovano!
Me hemya jana te zan.
Kan ewa ji b xwedan.
Mahna te li r rawista veciniq.
Cerk av,
Li germ gura det peq!
Gulle fek,
Di kela er de neteq!
orevano!
eyday torna bisk kez baday.
Li hem tengavya bje.
Omda may.
l nebye kanka li ber baday*
Lez bike,
Karwann mileta n tu bi ten may!
Bawer bike hta gul neilmisye,
Ya bi bin ve.
Ewrn barana xwe dan k,
Hatine hve ne w ve.
Heval j nerawestaye,
Y bi lez e dsa y bi rv e.
orevano!
Heyho law xewna dirja git ev.
Hta em mna any ne
Neketna gleokan,
Derd rev.
Neketine qet narevn.

Xell DIHOK
Dem nanek j i xwam a noker XAN lep zrn km by, ser xwe emand kefte gera xiyanet serekaniya (kanka li bin ber baday) ya ku
digehite nav kel, nia leker AHI da, evca dujmin se ker golik di
nav da vekujtin kan p ir xwn psat kirin. Lewra nearbn j i kel der
kevin er biken. L neiyan xwe li ber hzn mezin ekn girannwan
ragirin piranya xelk ehd bn. Kel j kete dest dujminan. Drok j
berpern re bo xan nivsn yn zrin j i bo oregr qarmanan xemilandin.

- , Xud kir tu herf kurd j bi pak nizan, ne dibjin, ku tu

nv herfan nizan, t awa binivs, hela deyn min j bid?
- E.... ima gel me, ku heqas dur-cewahir, sitiran, gotinn
piya, beyt-serhat swirandine, wan herf zanibn?
- Er, tu hela ji kerema xwe w arxeta xwe bixwne ez
bibnim!
Mik ji qul derket, unda b,
Min gz hilda da d,
L ew d unda bb,
Ax, Kurdistana min kuda ?

Helbestvanan
Bav min y rehmet digot: Lawo, tit ji te demakeve, were
em te bikine helbestvan, ez qayl nedibm. Niha min biryar daye, daxwaza bav xwe bnime ch.
- Heyran, were v yek neke, tu d di nava xelq de bib sosret.
Hetan niha te nedinivs, xelq ne baya te xeber dida, ne j xirabya te. Icar tu xirab binivs, di nava gel de t bib. oyn.
- ima ez ji k kmtir im? Xelq ku ne reng-r p ve heye, l
dinivse. Hela kur Mindo, xud kir bejin j p ve tune, d
end pirtk dane weandin.
- Canim, kar te bi xelq neketiye. Te qe hetan niha nivsye?
- Welle, ev ar roj e min dest p kirye, ar xet ten nivsye,
li ser dixebitim, imat dikim.
- , ku wisan e, tu ne helbestvan nab helbestvan! Roj heye
ez du poman dinivsim, l nikarim bidime apkirin.
- P, Xud bi te re biyo, wek heqas dinivs, bne end liba
deyn bide min, ez yn xwe j, yn te j bidime apkirin. Y
ap dike, kur bir xwka bka kurmet xal min e.

- Welle, te ev helbesta delal dizye, ne ya te ye. Ku ev ya te ye,

de bje gotina mina b t i man, fikra w i y?
- , wek tu gotina mina b nizan iye (hem ewj nizane),
d ez bi te re i xeber dim!
- Er... tu kerem ke, fkra helbesta te i ye?
- Nexwe, mikji qul derket t w man, ku pketin heye,
licy xwenasekine. Kudibje *ndndad\ mana w, cedandin, tkon heye. Kurdistanj, de tu zan, lazim e, d bye
mode, by w j nabe.
- Welle, pirtka te w mnan pirtka bi semivsara Tberk
be, ku Unis Ebzet nivsye.
- awa, ew pirtk keng derketiye, li ku difroin, bah w iqas e?
- Welle, ew li h cya nehatiye firotan, bah w j 7 qur e.
Min ji xwe re yek peyda kiriye. L ku bihata firotan, mm qet 7
qur j nediday, nedikir.
-Bi rast, ku ew pirtk elwat ye, batir e, ku ne hatiye firotan.
Xelq gne ye, bira w pirtk nexwne, elwatyn helbestvan
me y nezan p nehese. L eger min yek peyda bikira, min he
tan 50 kaxet biday, bikirya. T kiv, xwedy pirtk hem
pirtk kirne, ku nekeve dest xelq, xelq elwatyn w p ne
nese. Ten di w hl de w aqilan kirye.
- Kuro, tu xwe dn neby. teran e, ku tu 50 kaxet bid w
pirtka p vala?
-Na welle, ez w pirtk bikirim ji xwedy w re bjim:
Ez pirtka te bi 100 kaxet diflroim. Eger t 100 kaxet bn,
bne, eger na, ez ikayet bikim, w te bigrin!"
Xwedy pirtk j, ku end hezar kaxet bona w pirtk ji hukumet sitendye, we bixwaze w pirtk ji dest min derxe, w
ji tirsa ji min bikire, ku nekeve dest h kes.
Demek, him ew bi kar keve, him ez, him j gel.

Tmr Xell MRADOV

RUPEL / SAYFA 9

tarih drok
1944 ylnda Mustafa Barzaninin onayyla Irak h
kmeti adna M acit Mustafa ile u aadaki artlar
zerinde anlama yapld:
1- Krdistann Kerkk, Sleymaniye, Erbil, Dhok
ve Hanikin ehirlerinin birletirilmesi;
2- Bakanlar kuruluna Krdistanm bayndrlndan
sorumlu Krdistan Bakan ad ile bir krdn atanmas;
3- H er bakanla bir Krt bakan yardmcsnn
atanmas;
4- Milli eitim, iktisat ve bayndrlk ilerinde Kr
distann bam szl...

temsilcisi olan Macit Mustafa ile bu aadaki konular ze

rinde anlatlar.

1- Krdistanm Kerkk, Sleymaniye, Erbil, Dhok, Hani

kin ehirlerinin birletirilmesi;
2- Bakanlar Kuruluna Krdistann bayndrlndan so
rumlu Krdistan Bakan ad ile bir Krdn atanmas;
3- Her bakanla bir Krt bakan yardmcsnn tayini;
4- Milli eitim, iktisat, bayndrlk ilerinde Krdistann
bamszl.
ngilizlerin de onaylad bu artlar, Irak devleti tarafndan
kabul edildiinden, Macit Mustafa ile Molla Mustafa ve des
tekleyicisi olan Hiva cemiyeti ile yaplan
anlama esasna dayanarak Krdistann
hkmetle ilikisini temin iin, Emin
Revanduzi, zzet Abdulaziz; Pele, Mus
tafa Honav; Barzan, Mir Hac; Akra,
Mehemed Ali; mmadiye, Seyit Aziz
Abdullah; Mergesor ve Bradost, Fuat
Arif ise, Pitar blgelerine tayin
edildiler.
Irak hkmeti temsilcisi Macit Musta
fa, bu siyaseti ile grnrde Krtlere bir
hak tanm gibi ise de, gerekte Krdistanda istenen huzur ve skunun devam
n temin etti. Hkmet reisi Nuri Sait
bir sylevinde yaplan ittifakn kabuln
ilan ettiinden Barzani bizzat Badata
geldi ve eyh Ahmet ve beraberinde
srgnde bulunanlarn yerlerine dn
melerine izin verdiler. Bir mddet sonra
Nuri Sait istifa ettiinden yerine getiri
len Hamdi Paac yaplan ittifak red ve
Krtlere verilmesi kararlatrlan milli
haklar itiraftan geri adm att. Bitmek
zere olan 2. Dnya Savann Alman
larn yenilgisi ile sonulanaca kesin
olarak anlaldktan sonra, Trldere Al
manlar aleyhine harbe girdiklerinden,
artk ngilizler Irak hkmetinin Krtle
ri tazyik etmesinde bir mahzur grme
dii gibi, uaklarla da Irak hkmetine
Otuzbirinci Blm Say 72; Sayfa 10da
yardm edeceklerine sz verdiler. Irak
Cevaben dedik ki, emperyalist devletler kendi karla
hkmeti Krdistandaki askeri gleri
rndan baka bir ey dnmedikleri halde, Sovyetler,
ni takviye ediyor, Barzanilere hcum
Krdistanm kk bir ksmnda kolaylkla Mehabat
iin bahane aryordu. Mergesora al
Cumhuriyeti kurulmasna yardm ettii meydanda du
veri iin gelmi olan Barzaninin dost
rurken, bu iyilii takdir etmemek ve onaylamamak Krt
ve mttefiki Ulu Bey ile polisler arasn
miletinin karlarnn tersine olur ki, bu hyanet derece
da kan bir olay esnasnda Ulu Bey l
sinde bir fenalktr.
drld. Ulu Beyin adamlar intikam
almak iin polislere hcum etmek isti
BarzanVnin Kahramanlklar
yorlar ise de, Barzani bunlar engelleye
Krt milli mcadele tarihinde bu ok kymetli bahse
rek meseleyi barl zmek zere
balamadan evvel, dnya milletleri arasnda, milletinin
iken, Badat hkmeti bu olay bahene
yzn aartan, ban ykselten, fiziksel ve ruhsal ye
ederek Barzani blgesine 30 bin piyade,
teneklerinin dnyaca tannmasna imkan veren ve m
12
bin kiilik bir polis kuvve
cadeledeki baarlar ile, hakikaten siyasi ve askeri de
etti. Barzaniler kendi blgelerini kahra
haya sahip olduunu ispat eden, ok byk kelimesi ile
manca savundular. Irak askerleri ve
ifade edilemeyecek kahramanlklar yaratan milletinin
bunlara yardm eden ngiliz Genarali
byk yaradll evlad Mustafa Barzaninin yksek
Wilsonun kumandas altndaki ngiliz
huzurunda sayg ve huu ile eilerek, kendisini selamlar
Hava Kuvvetleri Krt kylerini iddetle
ve milletler tarihinde tannm byk kahramanlar de
bombardman ederek byk zararlar
recesine ykselmi, varl ile 15 miliyon Krt milleti
1932 ayaklanmasnn lideri eyh Ahmet Barzani
(Doza Krdistan S. 180)
vermekte idiler. Taarruz hareketinin ic
nin vucudu ile iftihar etmekte hakl olduunu aklar ve
rasnda hazr bulunan ileri Bakan
onaylarm.
Mustafa mer, airet reislerini hkmet
Mustafa Barzani daha kk yata iken, tavr ve hare
tarafna ekmek iin byk miktarda para sarf etmekte oldu
ketinden harikulade yaradlta olduunu anlamlard. Bar- m Gneyine nakledildiler. Bir ka sene sonra Sleymaniye
undan, maalesef Mahmut Zibari aa da, iinde olduu hal
zan cemaat kendisine byk bir muhabbetle ballk gste de oturmalarna izin verildi. On sene devam eden bu srgn
de baz airet reisleri bu ie katldlar. nemli bir kuvvete sa
riyordu. O, daha kk yata iken, bir tarafatan eitim gr hayatnda Mustafa Barzani bir ok eyler renmiti. Sleyhip olan Mahmut aann Irak tarafna geerek, Barzanilerle
yor, dier taraftan kabna smayan canlln, verdii maniye kasabas, Gney Krdistann milli dncelerini savamas durumunda byk deiiklik yapt. Bu nedenle
heycan Barzan dalarnda ay, domuz vs. hayvanat av ile btn harareti ile temsil eden siyasi bir Krt merkezidir. Bir
Erbil ehrine 20 km. kadar yaklam olan ngiliz Hava Kuv
megul olarak teskin ediyordu. Barzan blgesi etrafndaki zamanlar, ne ranllara ve ne de Osmanllara boyun emeyen
vetlerinin iddetli bombardmanna uradklarnda geri e
airetler, mahalli nfuz rekabeti ile Barzaninin byk kar Baban slalesinin hkmet merkezi olmas itibar ile milli
kilmeye mecbur oldular.
dei eyh Ahmetin gnden gne artan nfuzunu ekemi dncelere sahip aydnlar ve airler daima burada kendile
Barzanilerin Mehabat Krt Cumhuriyetine iltihak edeme
yorlard. Bunlardan Lolan eyhi Reit, baz uydurmalarla rini hissettirmektedirler. Molla Mustafa gerek bunlarla ve
meleri iin, ngilizler, rana gidecek yollar iddetle bom
yalanlar icad ederek eyh Ahmet aleyhine kutsal sava ilan gerekse mevcut Hiva rgt yeleri ile ilikilerden yararla bardman ediyorlard. Her tarafatan sktrlan Ahmet ve
etmiti. (Cihad Mukaddes) Barzanilerle aralarnda geen narak yaradlnda mevcut milli bilinci tamamyla gelitir
kardei Molla Mustafa beraberlerinde bulunan 3 bin silahl
atmalarda Mustafa Barzani, Lolan eyhini ve dier d mi, hararetli bir Krt milletseveri olmutu.
ve 15 bine yakn sivil halk ile beraber Mehabat Cumhuriyeti
man airetlerini birer birer yendi. Barzan dalarnn karan
Molla Mustafa Barzani Irak hkmetinin gasp ettii Gney ne gemeyi baardlar.
lklarnda bir yldz gibi parlayan Barzaninin baarlarndan Krdistann milli haklarn geri alabilecek yeterli derecede
rken Irak hkmeti askeri kuvveti ile aka Barzani aley cesaret ve yetenei kendinde gryordu. 1944 senesinde Shinde olan airetlere yardm ediyordu.
leymaniyedeki srgn yerinden kaarak, airet fertleri ara
*eyh Ahmet 'in byk kardei eyh Abdulselam da, Trklerin Musul Valisi
1931 senesinde Barzani daha 27 yanda iken, Irak askerleri sna geen Molla Mustafa, etrafna toplad airetlerle, h aslen bir Krt olan Sleyman N azif tarafndan idam edilmiti. Sleyman Na
ile yaplmaya balayan arpmalar, btn iddetiyle kmet aleyhine ayaklanarak, Krt milli haklarnn Krdis- zif, mehur Osmanl yazarlarndandr. Turancla kar Osmanllk idealini
1932-33 seneleri zarfnda devam etmekte olduundan, Irak tanda uygulanmasn dava ediyordu. Irak hkmetinin savunanlardandr. Bu neslin yazarlar ve bundan evvelkiler, bata Namk
ordusuna yardm etmekte olan ngiliz uaklarnn gittike ayaklanmay bastrmak iin zerine gnderdii kuvveti Kemal olmak zere hep Osmanlln savunucusu idiler. Sleyman Nazif de,
iddeti artan bombardmlarmn verdii zararlardan, halkn malup etti. kinci Dnya Savann kzgn zamanna tesa hilafet ve Osmanllk camias iinde binbir trl zulm ve hakszla ura
yan milletini aklna getirmemiti. Kendisi aslen Siverek'in Bucak nahiyesi
korumak iin bir ksm Barzanilerle eyh Ahmed, 1934 se df eden bu hadise, Trklerin hala Almanlara katlmasnda nin Bahe kynden, Diyarbekir'de oturan tarihi Sait Paann oludur.
nesi ilkbaharnda Trkiyeye iltica etti. Trklerden iyi bir pheli bulunan ngilizler, icabnda Trklere kar Kltler Her ne kadar Osmanl camias iinde milliyet cereyanlarna kar idiyse de,
kabul grmedi, hatta adamlarndan bazlarn idam bile den istifade etmeyi dndden, ihtiyaten Krtleri incit Jin Gazetesi nin 20 Ekim tarihli ve 28 numaral nshasnda naklen yaynla
ettiler*.
meyerek bu ayaklanma iini holukla kapatmak istedi. Irak nan makelesi ile zmir milletvekili Seyit beyin Millet Meclisi nde syledii
zmir Krdistan deil szne kar zmir Krdistan deilse ya, Krdis
Bundan dolay eyh Ahmet, tekrar Iraka dnmek istedi hkmeti aslen Krt olan bakanlardan Macit Mustafay,
nedir?"diye verdii cevapla Krdistan n Trklerin eline dmeden ev
inden ngiliz komutan Viyolt ile yapt ittifakta Barzan Barzani ile anlamak zere yanna gnderdi. Molla Musta tan
vel, ekonomik ve sosyal durumunun imdikinden ok daha iyi olduunu bil
airetinin yerlerine dnmeleri ve hi kimse tarafndan sk fay destekleyen Hiva cemiyetinin katlmas ile, Macit Mus diren yazs ile bilinci dnda Krtlerin elemlerine tercman olmutu.
trm am alar art, ngiliz komutan tarafndan kabul edildi tafa ile yaplan grmelere zzet Abdulaziz, Serdar Aziz,
inden Barzaniler yerlerine geri dndler. Yanlz eyh Ah Seyit Abdullah Serheng, Emin Revanduzi temsilci tayin
Devam Edecek
met ve ailesi tm Barzan blgesinden uzaklatrlarak Irak1 edildiler. Bu zevat Molla Mustafann onay ile hkmetin

RUPEL / SAYFA 10

KURDSTAN PRESS 18 GULAN / MAYIS 1989

Bl XWENDEVANAN RE OKUYUCULARLA

AET ve Sol
Krdistan Pressin son sayla
rnda Birleik Avrupa (EG) ile
ilgili eitli grler ileri sr
lyor. Bu konuyu tartmann
yarar inkar edilemez.
A ETnin ama ve ilkelerini,
kimlerin bylesi bir rgtll
e ihtiya duyduunu ve hangi
snflarn karlarn temsil et
tiini ortaya karrsak, srd
rlen bu tartma daha da ya
rarl olacaktr. Ortaya kacak
verilerle birlikte A ETnin Bir
leik Avrupa Sermayesinin ilk
organizasyonundan baka bir
ey olmad grlecektir.
A ETnin temel ilkelerini y
le sralayabiliriz:
1-Avrupadaki endstriyi ayn
standartlara ulatrmak. Tm
para ve finansmanlar A ET1
nin danma rgtnn m er
kezinde birletirmek.
2-Tm sanayi komplekslerini
merkezi olarak birletirmek,
vergileri ortak tesbit etmek,
A ETnin snrlar iinde ser
best yatrm ve ticaret yapmak,
gmrk snrlarn kaldrmak.
3-Birlikte bilimsel alma
lar ve aratrmalar yapmak,
ortak sigorta merkezi olutur
mak, ABD ve Japonyaya kar
rekabet etmek.
Eer sermayenin temsilcileri
ile politik partileri yukardaki
amalar uruna yanlz kendi
leri mcadele etmi olsalar so
runu farkl bir boyutta tarta
bilirdik. M aalesef yukardaki
amalar uruna var gleriyle
alan bir ok kom nist,
sosyalist, ilerici partinin ol
mas, bu oluumun boyutunu
ok daha geniletiyor. A ETye
kendi lkelerinin ye olmas
na itiraz etmeyen, Fransa, n
giltere komnist partileri,
TBKP, Avrupa sosyalist parti
lerinin ou, sosyaldemokrat
partiler, emperyalist tekelci
sermaye partileri ile burjuva
partilerinin byk ounluu,
sve, Danimarka ve Finlandi
ya tekel imparatorluklarnn
temel istemleri, skandinavya
sosyaldemokrat
partilerinin
istemleri olarak da ortaya k
makta. Birleik bir skandi
nav'a Bloku oluturulduktan
sonra, A E T ye katlm ak d
ncesi bu anlayn rndr.
C.
eronun
Krdistan
Pressin 64. saysnda dile ge
tirdii grlere katlmamak
mmkn deil. Ad geen ya
zda belirtilen Avrupa Toluluu sermayeden yanadr' tesibiti doru olmasna ramen,
kanmca eksiktir. Bu eksiklii
ifade edersek, AET olgusunu
daha netletirmi oluruz. Yu
karda sraladmz kutsal *
amalar iin oluturulan AET
ile ilgili u sorular sorduu
muzda, hangi snflarn kar
larn korumak iin A ETnin
varolduu ortaya kmaktadr.

A ETnin birletirip, gelitir

meyi ama edindii endstri,
para,
finansman,
sanayi
kompleksleri, bilimsel al
ma ve aratrma merkezleri
hangi snfn elindedir? Ser
best yatrm ile ticaret hangi s
nf ve katmanlarn zlem ve
ekonomik faaliyetleridir? Bu
sorularn cevaplarn gnm
zn burjuva iktisatlar bile
yle cevaplandrmaktadrlar:
Bunlarn tm tekelci sermaye
arlkl ku tsa l burjuva snfnndr. Kendisini AET ile
ifade eden bu rgtlenmenin
temel hedef ve amalarn be
lirttikten sonra, A ETnin nite
liini yle aklayabiliriz.
Merkezilemeye doru ynel
mi Avrupann emperyalist te
kelci sermayesi pazar sorunu
nu zmek iin dier emperya
list bloklara kar yeni bir
emperyalist blok olarak dnya
sahnesine karak, yanlz ser
mayenin ihtiyalarna gre e
killenen, sermayenin birleik
Avurapasnn merkezi organi
zasyonudur.
Emperyalist-kapitalist siste
mi temel geliim mant ile
zmleyip, izlemeden, s
mrgecilik ve bloklama poli
tikalarndaki deimeleri in
celeyip, aklamadan, bunlara
kar verilecek mcadelelerin
baarya ulamas gtr. O
halde
kapitalist-emperyalist
sistem iinde ze ilikin olm a
yan deimeleri sistemin te
mel bunalmna ramen, son
yllarda iine dt krizden
dolay Avrupa emperyalist
evrelerinin
uluslarst
yeni bir organizasyonun dou
u, birleik banka ve endstrnn yaygnlamasna hizmet
edecek biimde, devletlerin
siyasal rolleri de firmalarn ya
rarna yeni dzenlemelere u
rayacaktr. Emperyalist siste
min yapsndan kaynaklanan
bu gelime ekseninde kapita
listler aras rakabet daha ok
kzacak. Birleik devletler
imparatorluunun yan ban
da oluan empreyalist birleik
Avrupa devletleri imparator
luu zlemi, 2. Dnya Sava
sonras yenilgiden dolay s
mrge pazarlarnn 2/3 ABD
ve ngiltereye kaptran Japon
ya ile Avrupa emperyalist ke
simleri, kabllendikleri bu
statkonun reddi temelinde
dnya pazarlarn lehlerine
olacak biimlerde yeniden b
lmeye uramaktalar. Bu e
kime ile bloklamann dnya
daki gerilimi arttraca da
muhtemeldir.
Kapitalist-emperyalist
sis
temde ortaya kan bu kutup
lamaya paralel olarak sol
ile komnist partilerde de
hzl liberalleme eilimi gz
lenmekte. Tekellerin sm r

K URDISTA

JL J f c j

rtnnama heftey. f haftalk gazele ~ll

Kurd - Tirk
Krte - Trke
Rojnama Heftey Haftalk Gazete
Hejmar - Say; 73 (19) Hefte 20
18 Gulan Mays 1989

K tRDITAN f
Kurdisk Turkisk
Veekotidning
Nummer; 73 (19) Vecka 20
18 Maj Gulan 1989

gelerden elde ettikleri krn

bir parasn kendi ii snfla
rna aktarp nisbi olarak yaam
standartlarn ykseltmeleri,
tekellerin smrc yzn
gizlemeyi baarmakta. Kendi
ne zg propaganda aralary
la ideolojik hegemonyasn pe
kitiren burjuvazi, sol ile ko
mnist partileri kitlelerden
yaltlarnada epey baarl ol
maktadr. Bu yaltlml a
maya alan komnist ve sol
partiler, genel anlamda siste
me alternatif, -sosyalist bir
toplum biimine- kitleleri
ynlendirme yerine, sistem
iinde reformlarla
refah
devletinin glenmesini he
defleyen partilere dnmekteler. ktidarn fethi bunlar
iin artk topyadr. Burjuva
parlamentosunda yer almak,
devlet mekanizmasn reform
larla deitirmek artk bunla
rn temel politikasdr.
Snfsal uzlama programlar
ile emperyalist tekelci serma
yenin iine dt krizden
kurtulmak iin artrmaya a
lt devletlerin baskc
yanna kar bu partiler kitlele
rin sessiz kalmalar ve uyu
malarnn oda olmaktalar.
(Fransa, talya, Ispanya, Trk
iye KP) smrnn, basknn
terrn anas olan tekelciburjuva kesimlerinin temel karekteri olan egemenlik taleple
ri acaba deiti mi? Bunlarn
gerekten burjuva dem okrasi
si ile ilgili bile olsa zgrlkle
ri gelitirme talepleri var m?
Tekellerin egemen olduu Av
rupann ekonomik sisteminde
var olan <
d emokrasilerin
asl ilevleri ounluun hak
larn snrlamak, aznlktaki
tekelci kesimlerin smr sis
temlerini - karlarn daha fazla
kar temelinde koruma arac
drlar. Proletaryann kar
adna bylesi bir sistemle uz
lamak, btnlemeyi hedef
lemek zaten liberalizmin poli
tikalaryla da akmakta.
AET olgusuna omuz veren bu
sol ve komnist kesimlerin
gelecekte daha fazla saa kaya
rak, devrimci mcadele ala
nndan uzaklaarak dzenin
tutucu partilerine dnmeleri
uzak bir ihtimal deil.
Kuzey Krdistan devrimini
yakndan ilgilendiren bu geli
menin bir yan da, yeni olutu
rulmaya allan TBKPnin
bu alanda yer almasdr. Trk
iyenin smrgeci rejimine
kar verilen mcadelenin
devrimci-demokratik talepler
nndeki yabanc egemenlik
zincirinin temel halkas olan
Trkiye kapitalist smrgeci
sistemi, AET ile birlemeye
ynelmitir. TBKP liderleri
nin AET glerini arkalarna
alarak Trkiye gemen gleri
ni rejime m uhalif olm adklar
na dair iknaya almalar ok
hzl bir biimde srerken, yl
lardan beri zlemini ektikleri
snf mcadelelerinin toplu
mun motoru olmaktan kt

Berpirsiyar Git
Genel yayn ynetmeni
Orhan KTN, 08 - 29 50 56
Berpirsiyar Algir
Yardmc ynetmen
etn EKO, 08 - 29 83 32
Adress; Box 7080, 17207 Sundbyberg
Bro; rsvngen 6C, Hallonbergen
Tlf; [46] 8-29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08-29 50 56
Bankgiro; 343-5559
Postgiro; 2 65 33-0
apxane Bask;
Tidnings Tryckarna p land AB

Chefredaktr och ansvarig utgivare

Orhan KOTAN, 08-295056
Redaktion sekreterare
etn EKO, 08-298332

yolundaki dncelerini, g
nmzde bar koruma
adyla rahata ortaya sunabilmekteler. leri dem okrasi,
ulusal hkmet, kapitalist ol
mayan y o l tezleri ile gn
mze kadar srdrdkleri per
spektiflerini byle bir stratejik
dzeye
getirmeleri
ile
TBKPnin sosyalist saflarda
grlmesi yerine, Trkiyede
var olan rejimin snrlar iin
de
oluabilen
burjuvareformist partilerden biri hali
ne geldiini diyebiliriz. Bu te
spit bizim sbjektif niyetimiz
deildir. TBKP liderlerinin en
yetkilileri stratejilerini yle
ifade etmekteler; Bar ve
demokrasi stratejisi bir devrim
stratejisi deil, REFORM stra
tejisidir. .. bylesi reformlar
en ardcl ekilde gerekleti
rebilecek bir hkmet, Trkiye
Birleik Komnist Partisi nin
de katlabilecei geni bir koa
lisyon hkmeti olurdu.
Rejimin zne, devletin ka
rakterine, emperyalizm ile b
tnlemi kapitalist ekonomik
sisteme muhalif olmayan,
yasal bir komnist par
ti. Devrim ve sosyalizm ile ya
kndan uzaktan ilikisi olm a
yan bir reformist parti. Byle
bir partinin Trkiye ve Krdis
tanda yerine getirecei fonksi
yonlar ne olabilir? Kitlelerin
ykselmeye balayan rejime
kar tepkilerini komnizm
lafazanlyla rejimin snrlar
iinde tutma, demokrasi talep
lerini burjuva demokrasisi s
nrlar iine hapsederek, rejim
iin tehlikeli olmalarn nle
mek. i snf ile emeki kit
lelerin kendi eylemleri ile,
kendi gleri ile oluturuacaklar devrimci demokratik ikti
dar biimlerini snfsal m ca
delenin gndeminden kar
maktr.
Krdistan tarihi bu tr sos
yalist, ilerici hkmetlerin
iledikleri sularn rnekleri
ile doludur. 1974te Irak rejimi
yenemedii Krt hareketini
bylesi bir sosyalist hk
metle yenmeyi baard ve
IKPnin olay karsndaki tavr
yakndan biliniyor...
TBKPnin
sosyalizmin
kazanm iin ortak hkmet
kuraca kesimler Krdistan
gereklii ile ilgili BAAS Partisinden daha demokrat ol
duklarn hi kimse iddia
edem ez...
Trkiye sosyalist hareketi,
marksizmi revize eden bylesi
hareketlerin ideolojik tehirini
salyamazsa, Trkiye devri
mi ile beraber Krdistan Kur
tulu hareketi nnde de ciddi
engeller oluturabilirler.

B. WELATEViN
+ Mehmet Karaca TKP Gn. Skr.
Yrd., Osman Sakalsz TP Gn. Skr.
Yrd. Dnyaya Bak Say 6.

Nivsarn ku tn andin li xwediyan venagerin

Gnderilen yazlar iade edilmez
Redaksiyon di kare nivsarn ku ji
rpeln xwendavanan Serbest
Kurs re tn andin, li gor dzena rpelan, kurttir bike.
Serbest Krs ve Okuyucu Sayfas
iin gelen yazlar, zne dokunulma
dan sayfa dzenine gre redaksiyon
tarafndan ksaltlabilir
Eger xwediyn nivsarn kurd titek taybet nebjin, redaksiyon dikare, li gor standardn ziman kurd,
guhertinn pewist ke

Postadress; Box 7080, 17207 Sundbyberg

Beskadress; rsvngen 6C, Hallonbergen
Vf; 146] 8 - 29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08 - 29 50 56
Bankgiro; 343 - 5559
Postgiro; 2 65 33 - 0
Tryckeri; Tidnings Tryckarna p iand AB

ISSN 0283 - 4898

Sizleri unutmadk
Trkiyede ideolojik buna
lm yaanmaktadr.
Hereyden nce dnce
zgrl
kalmamtr.
Dndn zgrce yayabilme zgrl kalma
mtr. Dnce zgrl
temelinde rgtlenme z
grl
kalmamtr.
Genlik bilgiye susamtr,
okumaya susamtr. ni
versiteli, zerk bilimsel
aratrmaya
susamtr.
Genlik bugn gerek kim
lik aray iindedir. Halkn
zerine ken korku tortu
lar daha youn uygulama
lar ile pekitirilmek isten
mektedir. Trkiyede yaz
dklarndan dolay yzlerce
yl hapis cezasna arptrl
m, dndklerinden do
lay ikenceye uram, pis
lik, evet insan pislii yedirilmi
insanlar
yaamaktadr. Mussolininin onursuz lmnn ze
rinden tam krkbe yl ge
tii halde Trkiyede halk
halen faist Mussolini yasa
lar ile ynetilmektedir.
Trkiyede kitaplar yakl
maktadr. Lise mdrleri
tarafndan renciler ko
mnist ihbarlarna maruz
kalmakta. Basnmzda bu
mdrlerin yetkili merciler
tarafndan kutlandklar ha
beri manetlerdedir. Trki
yede ikenceler artk DAL
ad altnda faaliyet gsteren
emniyet birimleri tarafn
dan aikar yaplmakta olup,
iktidar partisine bal bir
milletvekili bayan (Avru
pada da ikence yaplyor
yanlz Avrupal iz brakm
yor, bizimkiler ise iz bra
kyor) gibi talihsiz ve iken
cenin aleni yapldna dair
szler sarfedebilmektedir.
Krdistanda halk, askeri
birlikleri artk yaamlar
nn bir paras olarak gr
mekte, gnlk ticaretlerini
dahi bu birliklere ynelik
yapmaktadrlar. Nfus yo
unluu bakmndan ele
alnacak olunursa askeri
birlikler, Trkiye Krdistan halknn nfus younlu
una ulam dzeydedir.
arya ktnz zaman
artk sivil halktan ok asker
grebilmeniz mmkn. Ta
bi ki sivil halk arasnda do
laan istihbarat mensupla
rn
saymyoruz.
Peki
Trkiyede yarg organlar
ne yapyor diye sorarsanz

onlarn mevcut dzene ga

yet sadk olduklarn, Mer
kez Bankasm seksen mil
yar Trk Liras dolandran
Kemal Horzum ve benzeri
kiilere, iktidar evrelerin
ce basnda yer alan deme
leri dorultusunda beraat
karar vermekle megullar.
ifte standart uygulayan
mahkemeler ise, sac fa
ist gruplara ayr, solcu
gruplara ayr maddeler uy
gulamaktadr. Bundan da
u sonu kyor ki, Trki
yede yarg gvencesi, yarg
zgrl
kalmamtr.
Amerikan emperyalizmi
nin ynlendirdii Trk eko
nomisi ve Trk siyaseti,
Krt Enstits ile Ameri
kan Senatosunun ortak d
zenledii raporda Krt hal
knn dilini konumakta
serbest braklmas gerekti
i yazlyor. Daha sonra
Krt tasars kongrede sa
vunuluyor ve PKKnin bir
terr rgt olmad, d
zenledikleri dnya terr r
gtleri raporunda belirtili
yor. Peki ardndan neler
oluyor; ardndan New
portta muhtemel bir bal
kan lkesi desteinde ayak
lanan Krtlere kar NATO
kuvvetlerince tatbikatlar
yaplyor. Ne diyebilirim
ki...
Ve sizler topraklarndan
sklm aalar, beynini
zin ve yreinizin halknz
la sevdiklerinizle ve yurt
sevgisi ile yanp tutuan be
denleri, zgrlkler, de
mokrasiler ve insan hakla
rnn beiinde yaatlan
sizler. Sizleri, unutmadk.
Sizleri btee unutturamayacaklar. Daraacnda salla
nan krpe vcutlar unut
madk. tek bana hcreler
de bitki misali yaayanlar
da unutmadk. Vuruup
lenleri hi unutmadk. Bu
faist dzende bize yaat
lanlar
belleklerimizden
yeryzne salaca gn
emeki halkmzla elele
omuz omuza yryecei
miz mutlu insanlar lkesine
doru.
Faist darbeler, faist uy
gulamalar, faist yasalar...
Ama yine ayaktayz ve y
ryoruz. Halkmz gerek
bamszlna kavuana
kadar da yryeceiz.
Mardin

Mezopotamyal

ABONE

3 Meh 3 Aylk

1 48 SEK-24 DM

EH 6 Meh 6 Aylk EH Salek Yllk

96 SEK48 DM

208 SEK-104 DM

Tarih / Drok..............................
NAV/PANAV
SM /SOYSM
NAVNAN
ADRES

WELAT / LKE

:............................................................................
:................................. .............................................

:............................................................................

Hn dikarin heq abonet li ser hesaba GILALA AB Postgiro 26533-0

Stockholm raznin sretek j ji Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden re
bi garta abone rkin.___________________________________________
Abone cretini GILALA AB PG; 26533-0 Stockholm kontosuna yatrarak, bir
kopyasn Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden adresine abone kartyla bir
likte postalayarak abone olunabilir.

DITAN
i l

POSTTIDNING

adress; Box 70 80, 172 07 Sundbyberg-Sweden

I

Tel; 08 - 29 83 32
Fax; 08 - 29 50 56
Telex 131 42

E:Protestoya Xwendevanan!
Li Pita iyay Qaf
Li n i Dibe?
Dinya bi n mijul e. Ajans rojnamn din li in kom bne. Ji ore vir de n carek din bala din
dikne. Bi nifusa xwe ya ser milyarek, pln daxw estina dem okrasi
reformn ekonom ik, iyay Qaf ji
bin de dihejne. n pit M ao vir
de weka niha tu caran deriyn xwe
hewqas vekir nehitib. H er tit li
ber avn din dibe, perda veartin
ji ser ry n hatiye rakirin...
Her tit bi protestokirina xwendevanan (teleban) destpkir. Bi sedhezaran xwendevan rewa abor si
yas ann zim an li dij rewa ro
dengn xwe bilind kirin. M eydana
Aity ya bi navdeng ji aliy
xwendevanan hat ixal kirin. Bi se
dan xwendevan dest bi greva birbn kirin, bi sedhezaran kes ber
xwe dan Pekin bala hikum et kiandin.

Mesele i ye?
awa t zann n heta niha pirr
titn xwe yn hundir hal nekiriye.
Sal bi sal bar ekonom ik sosyal,
bar politik rewa azad giran bye. Ev tit hatiye derecek teqiya
ye. Ed gel n bi qedera xwe nerazye dixwaze n ji n ve ava
bike. L wusa xwiyaye ku Partiya
Komnist serekn w ji bo v tit
nehazirin naxwazin v gorandin
bnin ch. Lewra di nav Partiy de
du bendk mezin heye. Fikrn kevn
n li hem ber hev sekinne...

Tesra Perestoroyka..
B gum an ev buyern ku li n
dibin, netica Perestoroyka G orbaov e. n w di bin tesra Sovyet
de bima ma j. H eriqas bi salen e
ku navbera herdu welatan xirabe j,
l bingeha sisteman yek e.
Gel n bi avek mezin vekir
li perestoroyka mze dike dixwaze
sistema Gorbaov bne welat xwe.
L wusa xwiyaye ku di nav Partiya
Komnist a n de kesn wek G or
baov bi quwet qudret tune. awa
t gotin ji niha ve Partiya Komnist
ji kesn ku dixwazin hinek reform a
kin hatiye paqij kirin. Ev tit ber
n dide newal zinaran. Bo ku
daxwestina dem okrasi ekonom iy ne ten daxwaza end sed hezar
xwendevan e, di eyn wext de daxwaziya pirraniya gel in ye j. ro
ji her gurup ji her al ve xelq pitgiriya teleban dike.
L droke nan dide ku tu tit, tu
quwet bi gel nikare. Xasma gelek

weka n ku xwediy m rasa oreek mezin e dam xa xwe avetiye

dil d ro k ... L dsa p irr caran drok ahid kor bn aiyaye j.
H inek lder naxwazin v rastiy bi
binin pirr caran xwn dirjnin. B
gum an lidern waha, lidern ku he
ta niha goh nedane gel hertim di nav
xwna xwe de xeniqne. Wusa xwuyaye ku lidern n v rastiy dibi
nin. Bo ku heta niha dest bi zordestiy nekirine dixwazin bi awak
ba ji nav v tevliheviy derkevin.
L dsa j kif nabe. M esele maye li
ser quwet iq td ar...

Destpkek N...
Wusa xwiyaye ku li n pirr tit
bn guhartin. W zaf lider bn he
rin, l gel n bigihije mirad
m eqsedn xwe. awa hinek rojna
me radyoy din dibjin, ji niha ve
hinek serok ideologn n istifa
kirine an j hatine gorandin. Bo ku
gel in bi tanq u topan nay seki
nandin. Gel carek qerar daye ku
rewa xwe sererast ke. Ji aliy din
ve j, ordiya n Ordiya gel e. Z bi
z dev tivingan nade ser gel xwe.
Gava mirov bala xwe dide televizyonan, mirov ba dibne ku gel esker
dest bi dest in bi hev re dijn. B
gum an serokn n b alikariya
gel ordiy nikarin ser iqtidar bi
direj bisekinin.

Byern n
Bi Dil Gorbaov e.
Hefta y lider Sovyet Mikael
Gorbaov n ziyaret kir. Zyareta
Gorbaov zyaretek drokb. Ji ber
ku ji sala 1959 an vir de, yan pit
Xuroov ev cara yek b ku liderek
Yektiya Sovyet, n ziyaret dike.
H di nav ziyareta Gorbaov de, gel n dest bi protestoyan kir deng xwe gihand Gorbaov. Lider
n m ecbur man proxram a xwe
gorandin, bo ku wan nedixwest ku
Gorbaov bi van byeran bihese. L
haya G orbaov j heb ev tit daxwaziya dil w b ...

i Dikare Bibe?
Bel li n i dikare bibe gelo? Ev
tit girdayiy Partiya Kmunist e.
Part w goh bide gel daxwazn
wan bne c? An j w dest bi zordestiy bike? Bi dar zor belk w bikaribin hinek em r xwe dirjkin.
L problem nay saf kirin. Kela iyay Q af w tucar nasekine.
Li gor gelek rojnam e televizyonan, di nav rojn b de w li n
guhertinn mezin bin gel bi ser
keve.

Xwendevann n dibejin Ordiya Gel r gel nake

Foto; AP

DNYADAN

Venezellada genel grev

Uzun sredir hkmet orta sosya
listlerden olduka youn eletiriler
alan talya Babakan Ciriaca De Mita, 19 Mays Cuma gn yapt bir
aklamayla Babakanlk grevinden
istifa ettiini aklad.
Be partili koalisyon hkmetinde
Babakanlk grevini stlenmi olan
De Mita, istife gerekesi olarak; h
kmetin ne zaman decei yolunda
sorulan bir soruyu gereke gsterdi.
Ayn gn Milanoda bir basn top
lants dzeleyen Sosyalist Parti lideri
Bettino Craxi, De Mitann ynetim
de olduu sre iinde lkenin her ge
en gn kmaz bir sokaa doru g
trldn ve olmazsa olmaz re
formlarn yerine getirilmediini ileri
srd. Siyasal gzlemcilere gre,
Hristiyan Demokratlar ve Sosyalist
ler arasnda srekli tartma konusu
olan ekonomik alandaki uygulama
lar, hkmet krizini baka alanlara da
kaydraca sinyallerini vermekte.

Yaklak otuz yl nce yaplan ilk genel grevden

sonra Venezellada ikinci bir genel grev daha ya
anyor.
lke ekonomisinin gbekten bal olduu petrokimya ve aliminyum sanayinin bir blm hk
met ve CTV sendikas tarafndan daha nce yap
lan bir anlamayla genel greve katlmazken, bu
alanlar dnda kalan btn i yerleri genel grev da
hilinde.
Bakent Karakastaki gzlemciler, normal za
manlarda insanlarla tklm tklm dolu olan Karakas sokaklarnn yanlzla terk edildiini, aa
yukar tm sat yerlerinin kapal olduunu bildiri
yorlar. Genel grevin biti tarihi hakknda ise, yet
kililer herhangi bir aklamada bulunmuyorlar.

Carvalho serbest brakld

1974 yltdaki Portekiz devriminin kahraman olan Albay Otelo
de Carvalho, 1987 ylnda Lizbon mahkemesi tarafndan
an sol FP-25 rgtne ye olduu gerekesiyle 15 yl hapis
cezasna aptnlmt. Cezasn tamamlayan Carvalho, 17 Ma
ys aramba gn serbest brakld.
52 yanda olan Carvalho, 25 Nisan 1974 ylnda kansz bir
darbe ile diktatr Salazar devirmiti.