Brzydota w wiecie wspczesnym

Czym jest brzydota? Zadanie to nie jest atwe. Pikno ma swoj histori, wielcy
myliciele i artyci formuowali i ksztatowali jego definicj na przestrzeni wiekw. Inaczej
jednak jest z brzydot. Zazwyczaj okrelano j jako przeciwiestwo pikna, jednak nie
powicano jej szerszych rozwaa, nie zastanawiano si nad tym, co konkretnie mona
nazwa tym terminem. Brzydkie wydaje nam si co, co nie jest harmonijne, proporcjonalne,
ksztatne, znane. Wzbudza w nas to gwnie negatywne emocje. Brzydot mona podzieli na
jako tak, sam w sobie, czyli np. rozkadajc si padlin wydzielajc nieprzyjemny
zapach. Istnieje rwnie brzydota formalna, czyli pewien brak rwnowagi. Za przykad moe
tutaj posuy umiech, ktremu brakuje kilku zbw. Uwaamy go za brzydki, gdy brakuje
mu pewnych elementw, ktre powinny by. Jednak oba te rodzaje mona przedstawi
artystycznie. Dziki talentowi artysty, przedstawiona brzydota moe by pikna poprzez jej
mistrzowskie odwzorowanie. Naley jednak pamita, e to co nam wydaje si brzydkie, w
innej kulturze, moe uchodzi za pikne i odwrotnie.
Pocztki fascynacji brzydot sigaj baroku, kiedy to artyci prbowali przedstawi
motyw vanitas, przemijajcego pikna, ycia. W sztukach plastycznych czsto gociy
portrety starszych, pomarszczonych ludzi, jak z obrazu Przechadzka kochankw, mier i
lubieno autorstwa Rene. W pewnym sensie po wielu latach powrt brzydoty na podium
dokona si dziki starym awangardystom. Odwoywali si oni do idei wyprowadzenia z
rwnowagi wszystkich zmysw forsowanej ju przez Artura Rimbauda. Futuryci
ukazywali brzydot tak, aby bya pewn form prowokacji. Artyci przedstawiali j w
kategorii formalnej i jako tak, sam w sobie, czasem deformowali rwnie wasne
wyobraenia. Publiczno natomiast patrzya na ich dziea jako na brzydot artystyczn, czyli
nie odbieraa ich jako piknych przedstawie brzydoty, lecz jako brzydk wizj
rzeczywistoci. Byli przez to nierozumiani, ich dziea oburza. Kubici, tacy jak Picasso czy
Braque, dokonywali dekonstrukcji formy, czerpali inspiracj z afrykaskich masek, ktre
publiczno miaa za potworne. U dadaistw pocig do brzydoty ujawnia si w
wykorzystywaniu groteski. Duchamp prowokuje, jego sztuka jest jakoby niewaciwa
(przykad Fontanna). Rwnie surrealici, ktrzy odwzorowywali sny, czyli ze sob
swobodne skojarzenia i idee, przez co przeksztacali natur. Dali praktykuje metod
paranoiczno-krytyczn. Stara awangarda burzya porzdek i sformalizowane schematy
poznawcze, szukaa nowych form poznania i wyobcowania ze wspczesnego spoeczestwa.

Brzydota awangardy zostaa zaakceptowana jako nowy model pikna i daa pocztek nowemu
obiegowi rynkowemu.
Estetyka brzydoty jest czsto wykorzystywana we wspczesnym wiecie. Schiller w
O sztuce tragicznej zapisa: to powszechny fenomen w naszej naturze, e to, co smutne,
straszne, wrcz okropne, przyciga nas nieodpartym urokiem; sceny blu i strachu nas
odpychaj i jednoczenie z rwn si przycigaj. W tym duchu narodzia si powie
gotycka, ktrej staymi elementami s zrujnowane zamki, klasztory, podziemia, krwawe
zbrodnie, upiory i widma, rozkadajce si zwoki. Moim zdaniem brzydota przeywa dzi
swj triumf. Ilo powieci i filmw grozy zwiksza si w niewyobraalnym tempie, a
wielkie produkcje, tj. The walking dead ciesz si ogromn popularnoci, a przecie
wystpuj w nich zombie, czyli oywione, na wp rozoone, zwoki ludzkie. Wczeniej w
historii kina przychylno widzw zaskarbiy sobie filmy takie jak: Upir w oprze w
reyserii Ruperta Juliana, Frankenstein Borisa Karloffa, rne ekranizacje Draculi czy
Pies andaluzyjski ze synn scen wiwisekcji gaki ocznej. Co sprawia, e odbiorcy tak
chtnie ogldaj dziea przepenione brzydot, krwi, brutalnoci czy deformacj ciaa? W
mojej opinii jest to ch doznania silnych uczu, wywoania skrajnych emocji, mimo, i s
one negatywne. Dzisiejszy przecitny odbiorca sztuki jest przesycony piknem, nie potrafi
przeywa estetycznej ekstazy podziwiajc perfekcyjnie namalowany pejza. Mimo
wszystko, pragnie on dowiadczy silnych emocji na tle estetycznym, duo atwiej
wywoywanych przez drastyczn, brzydk, krwist sztuk.
We wczeniejszych wiekach wszystkie potwory, bestie byy sug religijnym, karay
za grzechy lub byy ich wyobraeniem, pewn si nieczyst, zem. Dzi nie odbieramy ich
jako posacw Boga. Argumentem, ktry popiera t tez, jest fakt, i wizerunek diaba,
szatana, ewoluowa od owosionej czekoksztatnej bestii z rogami i pazurami do
przystojnego, eleganckiego mczyzny z filmu Faust z roku 1910. W sztuce wystpuje
tendencja do demonizowania, przedstawiania wrogw jako brzydkich, gdy wywouj wtedy
negatywne emocje u odbiorcw. Rna plakaty propagandowe przedstawiaj przeciwnikw
politycznych jako obrzydliwe i przeraajce bestie, lub uywaj karykatury wyolbrzymiajc
ich ze cechy. Godny uwagi jest antykomunistyczny plakat wyborczy z 1948r, na ktrym na
tle Europy w kolorach czerwieni, ktrej kraje komunistyczne s jakby zalane krwi,
wystpuje szkielet ubrany w strj sowieckiego onierza.
W sztuce wystpuj rwnie postaci brzydkie, ale z ca pewnoci sympatyczne, tj.
ET czy mistrz Yoda z Gwiezdnych wojen. Smoki, ktre kiedy byy olbrzymimi i
niesamowicie niebezpiecznymi gadami, dzi staj si pozytywnymi bohaterami sztuki.

Ogldajc film Ostatni smok w reyserii Roba Cohena, widz wzrusza si, gdy Draco umiera
a jego dusza w magiczny sposb przemienia si w gwiazdy. Liczne animowane bajki dla
dzieci, np. Jedcy smokw, pokazuj, e tych brzydkich, uskowatych gadw nie naley
si ba, mona je wytresowa i zaprzyjani si z nimi.
Podczas pewnym happeningw w dzisiejszym wiecie nie tylko eksponuje si widok
osb kalekich, niepenospranych, chorych, ale czsto sami artyci okaleczaj wasne ciaa.
Pokazuj tym okruciestwo czasw w jakich yjemy. To, co kiedy byo uznawane za
brzydkie, w innych czasach moe uchodzi za pikne. Jako przykad z czasw wspczesnych
mona poda tatuae. Tatuowanie ciaa byo kiedy najbardziej popularne w subkulturze
wiziennej, w wiecie przestpczym. Byo uznawane za brzydkie, oburzajce, odraajce. W
dzisiejszych czasach kady moe mie tatua, niezalenie od pci czy wieku. Dokadnie tak
samo byo z piercingiem. Aby potwierdzi moje sowa dziaami malarskimi, posu si
obrazem Hieronima Boscha Droga Krzyowa, gdzie przeladowcy Chrystusa maj liczne
ozdoby ciaa. Byli to barbarzycy i piraci, symbol grzechu i za. Dzi piercing i tatua mog
by najwyej symbolem buntu.
Mona zada sobie pytanie: czy w dzisiejszych czasach zatara si granica pomidzy
brzydot a piknem? Czy media s zdegenerowane, a ludzko coraz brutalniejsza?
Codziennie zwykego czowieka otaczaj przeraajce fotografie, filmy. Jestem pewna, e
kady z nas ma wiadomo, e jest to brzydkie, nie tylko w sensie moralnym, ale rwnie
fizycznym. Powracanie w rnych epokach do estetyki brzydoty mogo i wci moe by
prb przypomnienia nam, e pomimo optymizmu, lepszego standardu ycia, na wiecie
istniej sprawy nieodwoane i przygnbiajce, ktre istniej pomimo tego, i nie widzimy ich
na kadym kroku. Brzydota oswaja nas z tym wszystkim, w pewnym sensie, poprzez natok
tych obrazw, stajemy si bardziej tolerancyjni, odporni na wszystko to, co nas przeraa.