Professional Documents
Culture Documents
Dược Liệu Chứa Alcaloid
Dược Liệu Chứa Alcaloid
1. c im thc vt v phn b
Cy thuc phin l cy tho, sng hng nm cao 0,7-1,5m t phn nhnh, thn mc
thng. l mc cch, l pha di c cung ngn, l pha trn khng cung, mc m
vo thn cy, mp c rng ca, l hnh trng di 6-50cm, rng 3,5-30cm, u trn
nhn, di cung trn hay hi hnh tim, gn l ni r mt di.
Hoa to n c mc u thn hay u cnh c cung di 12-14cm, c 2 l i
mu xanh. Rng sm khi hoa n, trangfcos 4 cnh 5-7cm mu trng hay tm hoc
hng, nhiu nh bao quanh 1 bu c mt ngn gn 15-20 l non dnh lin nhau thnh
hnh cu.
Qu nang hnh cu hoc hnh trng di 4-7cm, ng knh 3-6cm, nh c nm,
cung phnh ra ch ni,chn c mu vng xm, cha nhiu hat nho (mi qu c
25.000-30.000 hat). Hat hi ging hnh thn, di 0,5-1mm. Trn mt c vn hnh
mang, mu xm hay vng nhat hoc xm en.
Ton thn cy c nha m trng lu thnh nu en.
Cy thuc phtin c trng t lu i ngun gc c th vng a Trung Hi.
Cn c vo c im ca hoa, qu, hat v cy ngi ta chia thnh cc th sau:
- Th nhn, hoa tm, qu hnh cu rng, hat en tm trng Trung .
- Th trng, hoa trng, qu hnh trng, hat trng vng trng tai n v Iran.
- Th en, hoa tm, qu hnh cu pha di, m l trn mp u nhu hat
mu xm trng chu u.
- Th lng cng, hoa tm, cung hoa v l ph y lng cng mc bn hoang
dai Nam chu u.
Thuc phin c trng nhiu nc kh hu n i v nhit i, song v cy gy
nghin nn Chnh ph cm trng cy thuc phin t do. Cc nc trng nhiu cy
thuc phin: n , Trung Quc, Nam T, Nga, Myanma, Lo.
2
Nc ta trc y thuc phin trng Sn La, Lai Chu, Lo Cai, Ngh An, Ho
Bnh hin nay nh nc cm trng v qun l cht ch vn ng ng bo trng cc
cy khc thay th.
2. Trng v thu hi
Thuc phin mc tt tai cc vng kh hu mt. Cy chu c kh hu lanh (t
5-100 C) v nng bc. Nhng nhng tun u tin ca s sinh trng thi tit phi
mt v m, sau kh hu nng v kh th cy mi pht trin tt, nc ta cy
ph hp vi kh hu vng ni c cao 800 2000 m. Sau khi phi kh, l Coca
c b thnh tng b, trong vng 3 ngy trc khi a ra th trng hoc lm
nguyn liu cho qu trnh sn xut cocain.
cc nc c ma ng gi lanh ngi ta thng gieo hat vo ma xun, c
ni gieo hat vo cui ma thu cho tuyt ri xung bo v hatqua ma ng v thu
hoach vo cui thng 7 u thng 8. nc ta thng gieo vo cui thng 10 u
thng 11, thu hoach vo cui thng 3 u thng 4.
Trc y cc nc chu u thng trng loai cy thuc phin cho du p
ly du t hat v chit alcaloid t qu chn. Mc d hm lng alcaloid thp (qu
chn ca cy thuc phin cha qua giai oan chn ging ch c 0,10 0,20%
morphin trong khi nha thuc phin cha 5 15% morphin) nhng v vic
chch qu ly nha i hoi nhiu nhn cng tn km. Cn cc nc chu thng
trng cy thuc phin chnh ly nha. Ngy nay ngi ta thng trng cc loi
thuc phin c ci tao do cc bin php trng trt v lai chn ging c t
l alcaloid cao m hoat cht chnh l morphin v at nhng yu cu v vic thu hi
bng c gii. Theo Mothes, c th tao ra nhng loi thuc phin ch giu mt
alcaloid cn thit no (morphin, codein, thebain ).
3. B phn dng
a. Nha thuc phin ly t qu chn (opium)
Quan st bn ngoi bnh hnh trn hay hnh vung c khi l hnh ch nht, mt
ngoi mu nu en i khi cn xt nhng mnh l hay vo qu thuc phin. Mt ct
mn ln nhn, khi cn mi th mm do lu th cng, gin mi c bit, v ng.
b. Qu (Fructus papaveris)
Qu cha ly nha dng cho cng nghip chit xut alcaloid c km theo oan
cung di 10-12cm.
Qu hi sau khi ly nha (anh tc xc, c tc xc).
Tu theo th m c hnh dang khc nhau t thnh qu nang vo trong c 8-12 vch
phn chia qu thnh cc khng hon chnh mang hat.
Qu thu hi trc khi chn hon ton c mu vng xm nhat trang thi kh qu
khng c mi, v hi ng. Phi loai loai hat trc khi em dng trong ngnh Dc.
c. Ht (Semen Papaveris)
Hnh thn rt nho trn mt c hnh mang mu vng nhat, trng hoc xm, nu, en
tu loai, ni nh c nhiu du v aloron, phi rt nho hat khng c mi v du.
d. L
i khi cng dng ngoi lm thuc xoa bp gim au.
5. Tc dng dc l
Thuc phin c tc dng gim au rt tt nhng dng lu gy nghin nn
xp thuc vo thuc c bng A nghin.
i vi h thn kinh trung ng, thuc phin c tc dng ln vo no v trung
tm gy au. Dng liu nho, lc u gy cm gic kch thch d chu, thoi mi,
sau lm mt cm gic au. Vi liu cao gy ng. C tc dng ln trungtaam h hp
v hnh ty lm cho nhp th thoat u nhanh, nng, sau chm lai. Khi b ng c
c th ngng th. C tc dng lm gim kch thch ho.
i vi b my tiu ha: Liu nho kch thch co bp da dy, c th gy nn,
liu cao c tc dng chng nn, khi ung lm gim nhu ng rut nn dng cha a
chy.
Morphin c tc dng ln thn kinh trung ng nht l vo no, c ch trung tm
au gy ng. Liu thp kch thch h hp, liu cao hn th c ch trung tm ny,
liu cao c th lm lit h hp. Morphin cng c ch trung tm ho nhng km hn
codein.
Codein t c hn morphin, tc dng gim au km nhng tc dung c ch
trung tm ho manh nn c dng lm thuc cha ho tt. Lam dng thuc s b
nghin.
Papaverin kch thch thn kinh ngoai bin, lm gim co tht c trn, c bit i
vi da dy v rut.
Noscapin khng gy ng, co git liu cao nn trong cc thuc phin ngi ta
thng loai bo n i; tuy vy, i khi ngi ta cng kt hp vi morphin lm
7
6. Thnh phn ho hc
L ch c vt alcaloid qu t l alcaloid thay i tu theo ni.
Trong qu kh thng c 0,2-0,3% alcaloid ton phn.
qu khi ly nha th hm lng alcaloid cn lai rt t.
Hat khng c alcaloid cha 15% glusid, 20% protid, 40-50% du.
Nha thuc phin: hoat cht l cc alcaloid (20-30%) dang mui (mecyonat
lactat). Hin nay phn lp c 40 alcaloid ngi ta xp thnh nhiu nhm theo
cu tao ho hc. V d: nhm morphinan (alcaloid chnh l: morphin 6,8-20,8%,
codein 0,3-3%, thebain 0,3-1%) v nhm Besizyliso quinonin (Papaverin 0,8-1,5%).
Cn c vo cu tao ha hc ngi ta xp vo nhiu nhm:
Nhm morphinan
Alcaloid chnh l morphin: 6,8 20,8 % (thng iu chnh ti 10% trong bt
thuc phin dc dng).
Codein: 0,3 3%
Thebain: 0,3 1%
Nhm benzylisoquinolin
Papaverin: 0,8 1,5%
Laudanin:
Laudanosin:
8
Nhm platisoquinolin
Noscapin (= Narcotin): 1,4 12,8%
Narcotolin
Nhm protopin
Protopin (= Fumarin)
Cyptopin (Cryptocavin)
Ngoi alcaloid, trong nha thuc phin cn c:
+ Cc acid hu c: Acid meconic (3 5%), acid lactic (1 2%), acid acetic,
fumaric, vanilic, gn y ngi ta cn thy c acid cetonic (oxalcetic, pyruvic,
cetoglutaric).
Trong cc acid hu c ny c acid meconic cn ch . N cho mu o mu vi
mui st (III), phn ng ny dng nh tnh nha thuc phin.
+ Nc (5-10%) cht v c (5-6%) ng, cht nhy pectin
II Hong lin
C nhiu loi hong lin chn g nh: Coptis-chinensis Franch.Coptis teeta
Wall. Coptisteetoides C.Y.Cheng.
V cn mt s loi khc na.
H Hong Lin Ranunculaceae.
1. c im thc vt
Hong lin l cy tho sng nhiu nm cao 15-35cm, thn mc thng, pha trn
phn nhnh, c nhiu r nho, l mc le mc t thn r ln, c cung di 6-12cm, phin
l gm 3-5 l cht, mi l cht lai chia thnh nhiu thu mp c rng ca.
Ma xun sinh trc di 10-12cm trn chia thnh 2 hoc nhiu mang 3-8 hoa c 5 l
i mu vng lc, cnh hoa hnh mi mc di bng l i, c nhiu nh di gn bng
11
cnh hoa c nhiu l non vi nhau. Qu ai c cung trong cha 7-8 hat mu xm.
N hoa vo thng 2-4, c qu thng 3-6.
2. Phn b
Hong lin thng mc vng ni c cao 1500 1800m. Hong lin mc
hoang v trng nhiu Trung Quc (c nhiu T Xuyn, H Bc) nc ta
hong lin mc hoang trn dy ni Hong Lin Sn (Sapa c loi Coptis
quinquesecta Wang, Coptis chinensis Franch v Qung Ba - H Giang c
loi Coptis chinensis Franch), trong rng kn thng xanh. V thuc ch yu cn
phi nhp.
3. Trng v thu hi
Hong lin trng bng hat. Ngi ta thng trn hat ln vi ct nho theo t l 1:1
ri em gieo. Khi cy c 5 6 l em trng thnh hng cch nhau 40 cm, cy n cch
cy kia 30 cm. Thng trng vo ma xun.
Thu hoach Hong lin vo ma ng (thng 11-12), ly r c lm dc liu, o
r, ra sach t ct, ct bo r v gc thn, phi hay sy kh. Khi dng ra sach, n
mm, ri thi mong, phi trong rm cho kh dng sng hoc tm ru sao qua
dng.
4. B phn dng
Thn r (Rhizoma Coptidis) l nhng mu cong queo di 3cm tr ln, rng 0,205cm, c nhiu t khc khu v phn nhiu nhnh trng ging hnh chn g nn gi
l hong lin chn g. Mt ngoi mu vng nu mang vt tch ca r ph v ca cung
l. Thn r cng rn, vt b ngang phng, phn g mu vng ti tia rut c l rch,
phn vo v rut mu vng o cng c khi rng, khng mi, v rt ng tn tai lu.
5. Tc dng dc l
12
pneumoniae,Neisseria
meningitidis v Staphylococcus
aureus.
13
6. Thnh phn ho hc
Thn r hong lin cha nhiu alcaloid (5-8%) ch yu l Berberin. Ngoi ra cn
c Worenin, Copticin, Palmatic, Fatrorizin, Magnoflorin.
Ngoi alcaloid trong r hong lin cn c tinh bt, acid hu c nh acid ferulic
15
2. Phn b v trng hi
Ca khoa mach thu hi do mc hoang Lin Bang Nga, Ty Ban Nha, B o
Nha, Hungari, Rumani, Ba Lan.
gii quyt nhu cu sn xut ngi ta cy hach nm ln mi trng nhn tao
thch hp ri ly bo t tim vo nhng bng la mach en.
Cc nc trng nhiu: c, Thy S, o, Tip, Ba Lan
16
3. B phn dng
Hach nm l 1 khi nho di 2-3 cm, d = 3-4 mm, hai u thun, mnh hi cong,
mt ngoi en tm, c kha dc v i khi nt ngang, cng lu cng kh ngi, v
bun nn v v ng.
4. Thnh phn ha hc
Hm lng alcaloid ph thuc vo ngun gc v sinh thi. i vi loai mc hoang
t l alcaloid khong 0-1%, a s l di 0,2%, loai trng at trn 1 % v ngi ta
tao ra 1 s alcaloid cn thit nht nh.
Chng c chia lm 2 nhm chnh :
a. Nhm clavin-alcaloid l dn cht hydroxy v dehydro ca 6,8-dimethylergolin
nh agroclavin...
Nhm ny khng s dng.
b. Nhm lysergic-alcaloid l dn cht loai amid ca acid lysergic.
Nhm ny c gi tr ln trong iu tr,chia thnh 2 phn nhm:
Cc alcaloid c cu trc thuc loai amid n gin, thng tan trong nc: ergin,
ergobasin.
17
18
- Kch thch s co tht ca cc c trn: mach mu, ph qun, trc trng, bng
quang, nht l t cung. Tc dng kch thch ny khng nhng i vi t cung bnh
thng m cn rt manh i vi t cung c thai. Do vy trc y c dng thc
y nhanh nhng v gy co cng c t cung qu ko di nn nhiu khi lai gy
kh. Hin nay, trong sn khoa ch dng cm mu sau khi .
- Co mach manh, do dng cm mu v gim vim, tng huyt p v n nh
nhp tim.
b, Cng dng:
Cm mu khi bng huyt, ho ra mu,nn ra mu, chy mu rut trong bnh thng
hn, i ra mu, chy mu cam, tr chy mu. C tc dng lm tan mu trong bnh
sung huyt phi, sung huyt no C khi dng tr tim trong vim c tim do nhim
khun, vim qung (erysipele).
* Bt: Ngi ln ngy ung 0,50-3g (mi bo ch) chia lm liu nho 0,20-0,50g
ung cch nhau 30 pht cm mu, tr em 0,05-0,10g cho mi tui.
* Cao mm: Ngi ln ung ngy 1-6g dang vin, potio. Tr em 0,05-0,10g cho
mi tui.
* Cao long (30 git = 1g): Ngi ln ngy ung 1-5g pha thnh xir, potio; tr em
0,05-0,10g cho mi tui.
Dch chit ca kho mach tc dng khng n nh v hm lng hoat cht d thay
i nn ngy nay ngi ta thng dng dang alcaloid tinh khit. Trong cc alcaloid th
ergobasin v ergotamin c gi tr ln trong iu tr.
- Ergotamin:
Dng cm mu t cung, c ch giao cm,dng trong bnh Basedow tim p nhanh,
mach nhanh kch pht.
19
Ngi ln ngy ung 0,001-0,006g dang vin hay git, tim di da 1/2 mg hay
tim 1/4 -1/3 mg trong chng au na u (migraine).
- Ergobasin:
Dng cm mu,cha bng huyt. C th dng thc trong trng hp t cung co
bp rt yu khi (khng dng khi t cung co bp bnh thng). Dn cht methyl
ergobasin tactrat (methergin, ergopectin) dng ung hay tim bp 0,2-0,3 mg.
II M tin
C nhiu loai M tin trong c cy M tin Strychnos nux-vomica L.
V mt s loai M tin khc c cha strychnin thuc h M tin Loganiacea
1. c im thc vt
Cy Strychnos nux-vimica L. l cy g, thn ng cao 5-12m, vo mu nu xm c
l b, cnh non c gai. L mc i hnh trng u nhn, mt trn xanh bng, c 5 gn
hnh cung ni r mt di. Cm hoa ng mc u cnh. Hoa nho, hnh ng, mu
vng nhat, c 5 cnh hoa dnh lin thnh mt ng di 1-1,2cm, 5 nh dnh pha trn
ng trng. Bu hnh trng, nhn. Qu tht hnh cu ng knh 3-5cm, vo nhn bng,
20
khi chn c mu vng cam, cha 1-5 hat hnh a dt, nh chic khuy o, mt mt li,
mt mt lm, c lng mt, mu xm bac ng knh 2-2,5cm. Ma hoa thng 3-4.
Ma qu thng 5-8.
Ngoi cy M tin, nc ta cn mt s loi cy M tin dy leo khc.
2. Phn b, thu hi, ch bin
a. Phn b
Cy m tin Strychonos nux- vomica L. c nhiu n , Sri lanka, Malaysia,
Thi Lan, Bc Australia, nc ta hin nay mi thy mc hoang vng rng ni cc
tnh pha nam
Cc loi m tin khc c phn b hu khp cc tnh vng ni nc ta: Cao
Bng, Lang Sn, Tuyn Quang, Ho Bnh, Bc Giang, Sn La, Ngh An, H Tnh,
Qung Tr... c bit c nhiu cc tnh Ty Nguyn, Ty Ninh, ng Nai, Long An,
Kin Giang. Ring loi Strychnos cathayensis Merr. mi gp tnh Qung Ninh.
b.Thu hi
Ngi ta thng thu hi hat m tin t nhng qu chn gp gi rng xung lm hat
tung ra hoc hat do chim n qu b bo lai hat ngay di gc cy. Hat nht v c ra
sach phi kh.
c. Ch bin
Trong y hc c truyn ch s dng hat m tin c ch bin (gi l m tin
ch). C nhiu cch ch bin:
- Ngm hat m tin trong nc vo gao khong 36 gi cho ti khi mm, ly ra cao
bo vo ngoi v mm, thi mong, sy kh, tm du vng mt m, sao vng m, cho
vo l kn.
21
3. B phn dng
Hat (Semen Strychni) phi hoc sy kh.
Hat hnh a dt mp hi li ln, ng knh 1,2-2,5cm, dy 4-8mm, mt s hat
hi mo m, khng u, mau xm nhat mt bng do c mt s lng t mt ti gia
mc to ra xung quanh, gia mt mt c mt s l li nho (rn) t rn c mt ng
hi li (sng non). Hat gn nh ch cu tao bi ni nh sng rt cng, cy mm rt
nho nm trong khong gia ni nh, khng mi, v rt ng.
4. Thnh phn ho hc
Hoat cht trong hat m tin Strychnos nux-vomica L. l alcaloid (2-5%) trong
(50%) l strychnin, phn cn lai l brucin cn khong 2-3% l cc alcaloid ph khc
nh -colubrin, -colubrin, vomicin, novacin, pseudo strychinin.
Ngoi alcaloid trong hat cn c cht bo (4-5%), acid igasuric, acid loganic,
stigmasterin, cycloarterol v mt glycosid l loganin c nhiu trong cm qu.
Trong l c khong 2% trong vo thn c trn 8% alcaloid nhng ch yu l brucin.
Hat m tin dng lm thuc phi cha 1,2% strychin (DVN II).
Strychnin dng di dang mui sulfat cha t lit dy thn kinh, suy nhc c
nng, lit dng, lm thuc kch thch hnh tu, trong trng hp gii phu no, gii
c thuc ng barbituric.
Liu dng: ung 0,001g/ln - 0,003g/24h di dang dung dch siro, potio hoc
tim di da 0,001g/ln 0,002g/24h.
M tin cha ch bin thng ch dng ngoi lm thuc xoa bp cha nhc moi
tay chn do thp khp, au dy thn kinh dng dang cn thuc, dng ring hoc phi
hp vi u ph t.
M tin ch bin theo y hc c truyn c dng cha au nhc, sng khp,
tiu ho km, suy nhc thn kinh, bai lit, lit na ngi, ch dai cn.
Liu ung ti a 0,1g/ln 0,3g/24h dng ring hoc phi hp vi nhng v thuc
khc. Tr em di 3 tui khng c dng, t 3 tui tr ln dng 0,005g cho mi tui.
Vin hydan c m tin ch, hy thim, ng gia b dng cha thp khp.
23
1. c im thc vt v phn b
Passiflora foetida L. l cy mc leo, thn mm, mang nhiu lng tha v mm. L
mc cch, c nhiu lng dnh, phin l c 3 thu, thu gia ln hn hai thu bn, mp
c rng ca nho, tuyn l khng c tuyn mt, c l km nho. Tua cun v hoa mc
k l. Hoa mc ring l, to, u, lng tnh, c tng gm 3 l bc di nhau, chia thnh
si mu tm, 5 nh, i hp, 5 rng, 5 cnh, bu thng, nhn mt , nh non bn
mang 3 vi, nh v nhu t trn mt cung nh, nhu. Qu mng, hnh trng, khi
chn c mu vng nhiu hat c o hat thm n c.
Cy Passiflora foetida L. mc hoang khp ni nc ta, nht l cc tnh Ha
Bnh, Thi Nguyn, Bc Giang, Qung Bnh, Tha Thin Hu, Qung Nam, Nng.
Ngoi ra cn mt s loi khc cng c dng lm thuc ging nh loi
Passflora foetida L.
24
3. Thnh phn ho hc
C 0,09% alcaloid ton phn gm harman, harmin, harmol, harmalol, harmalin.
l v hoa c 1,5-2,1%, r cy c 0,2-0,85% flavonoid trong c saponarin,
saponaretin v vitexin.
Ngoi ra cn dn xut cumarin, saponin, cc acid amin cc cht ng
25
1. c im thc vt
Cy nh, cao 5-7m, c khi hn. Thn cnh lun c mu lc, nhn. L kp lng
chim l, mc so le, gm 13-17 l cht hnh trng nh nhn, nguyn di 3cm, rng
1,5-2,5cm, mt di hi c lng. Hoa nho, mu vng lc nhat, mc thnh chm u
cnh. Qu u khng m, nhn, tht lai gia cc hat, u c mi nhn di. Hat hi dt,
mu nu vng bng.
2. c im phn b
nc ta ho c trng mt s tnh, nhiu nht Thi Bnh. Hoa ho v rutin
khng ch tho mn nhu cu trong nc m cn c xut khu vi khi lng ln.
Cc nc nh Trung Quc, Triu Tin, Nhaath Bn cng c trng cy Ho lm thuc.
mt s nc Chu u cy Ho ch trng lm cnh.
26
3. Trng v thu hi
+ Trng ho c th bng cch dm cnh hoc gieo hat. Trng bng hat ph bin
hn. Cn chn hat ging ca nhng cy c nhiu cnh, nhiu hoa, hoa n u m
nhn dn gi l "ho np" khc vi "ho t" l cy c t cnh, hoa tha, n khng
u. Gieo hat vo thng 1-2 dng lch . Sau 3-4 nm ho bt u ra hoa v t
hng nm thu hoach.
+ Thu hoach t thng 7-9 dng lch. Hi hoa vo bui sng khi tri kh ro, ngt
cc chm hoa bt u c hoa mi n, tut ly hoa ri phi nng hoc sy ngay.
Dc liu l hoa cha n c gi l "ho m". Dc in Vit nam quy nh hoa
n ln vo khng c qu 10%.
Hoa di 4-8mm, rng 2-3mm phn i chim 2/3 ton b chiu di, i hnh
chung, pha di c cung ngn. Sau khi kh th cnh hoa tr nn vng, v hi
ng. Hoa n ri cng dng ch khng bo i nhng phn loai ring.
4. Thnh phn ho hc
Hoa ho c nhiu thnh phn ch yu l rutin (rutosid). Hm lng trong n hoa c
th at n 28% . Dc in Vit Nam quy nh t nht l 20%. Rutin ln u tin
c phn lp t cy cu l hng Ruta graveolens L. vo nm 1842 nn c tn l
rutin. Rutin cn gp nhiu loi thc vt khc. Phn aglycon ca rutin l quercetin
(=quercetol)
thuc
nhm
flavonol;
phn
ng
rutinose
(=6-O-a-L-
- Phn ng diazo ho
Cho 1ml dch chit vo ng nghim, kim ho bng dung dch kim (dung dch
NaOH, KOH, Na2CO3), thm vi git thuc th diazoni, lc u (c th un nng trn
ni cch thu trong vi pht) xut hin mu o.
Cc phn ng nh tnh c th thc hin trn khay s.
1. c im thc vt
Kim ngn l loai dy leo, thn to bng chic a di 9-10m, c nhiu cnh, lc non
mu xanh, khi gi mu o nu. L hnh trng, mc i, phin l rng 1,5-5cm, di 38cm. L cy quanh nm xanh ti, ma rt khng rng do cn c tn l nhn ng.
Hoa mc thnh xim k l. Hoa khi mi n c mu trng, v sau chuyn thnh mu
vng. V trn cy cng mt lc c hoa mi n mu trng lai c hoa n lu mu
vng nh vng nn mi gi l kim ngn (kim l vng; ngn l bac). Qu mng hnh
cu mu en. Cy mc hoang cc min rng ni nh Cao Bng, Ho Bnh, Thanh
Ho, Lo Cai c th trng bng cch dm cnh.
2. Thnh phn ho hc
-
30
III Actiso
Folium Cynarae
B phn dng lm thuc l l ca cy actisob Cynara scolymus L., h Cc
Asteraceae.
1. c im thc vt
Cy tho ln. Vo nm th nht cy c mt vng l, l to di c th hn 1m rng
c th hn 50m, l x su thnh nhiu thu, mu trng nhat mt di v c nhiu
lng nhung, g l ni r. Vo nm th 2 t gia vng l c thn mc ln cao n
1,5m, pha trn c phn cnh. Thn mang l khng cung, nho hn, hi phn thu
hoc gn nguyn. Cm hoa hnh u to c ng knh 6-15cm, c bao bc bi mt
31
bao chung l bc, hnh trng, cc l bc mm gc, nhn nh. hoa nac mang
nhng hoa hnh ng mu l. L bc non dng lm thc phm. Qu ng mu nu sm,
bn trn c mo lng trng ng. Cy actiso thch hp vng kh hu mt, nc ta
hin nay c trng nhiu Lm ng, cy cng c trng Sapa v thy mc rt
kho.
2. Thnh phn ho hc
- Cynarin
- Flavonoid: luteolin, cynarosid, scolymosid, cynarotriosid.
- Cc thnh phn khc: cht nhy, pectin, acid malic, cc sterol, alcol
triterpenic, sapogenin, cht ng.
32
3. Cu trc ho hc
Glycosid tim cng nh cc glycosid khc, cu trc ho hc gm hai phn: Aglycon
v phn ng.
a. Phn aglycon
Phn aglycon gm 2 phn: mt nhn hydrocarbon (nhn steran) v mt mach
nhnh l vng lacton.
33
Nhn
hydrocarbon:
nhn
steran
hay
10,13-dimethyl
34
Digitoxigenin
Mt s t th A v B c ni vng trans cn cc vng tip theo khng thay i. V d
uzarigenin l aglycon ca uzarin c trong Uzara mt dc liu thuc chi
Gomphocarpus, h Asclepiadaceae c Nam Phi.
Uzarigenin
Vng lacton: Phn aglycon ca glycosid tim ngoi khung hydrocarbonat ni trn
th c bit cn c mt vng lacton ni vo v tr C-17 ca khung. Vong lacton ny coi
l manh nhnh. Hu ht cc cht c tc dng sinh hc u c vng lacton hng .
C hai loai vng lacton: Mt vng lacton c 4 carbon c mt ni i v tr -.
Nhng aglycon no c vng lacton ny th c 23 carbon v c xp vo nhm
35
Cardenolid
Bufadienolid
b. Phn ng
Phn ng ni vo OH C-3 ca aglycon. Hin nay bit khong 40 loai
ng khc nhau. Ngoi nhng loai ng thng thng nh D-glucose, L-rhamnose,
D-xylose, D-frucose c gp trong nhng nhm glycoisd khc, cn lai l nhng ng
gp trong glycosid tim. Trong nhng ng ny, ng ch l nhng ng 2,6desoxy. Di y l v d v ng 2,6-desoxy thng gp:
36
II L trc o
Folium Oleandri
Dc liu l l ca cy Trc o- Nerium indicum Miler L., h Trc o
Apocynaceae. Loi Nerium odorum Soland. cng c dng
1. c im thc vt
Cy nh, mc thnh bi, cao 5-6m. Cnh mnh, c ba canh mu xm tro. L mc
vng 3, hnh mc hp, di 7-10cm, rng 1-3cm, gc thun c phin men theo cung,
u nhn, mt trn xanh sm bng, mt di nhat, gn bn c rt nhiu np song song
38
2. Thu hi
Hi nhng l gi ( hi nhng l di trn 10cm) , thu hi vo thng 4 hoc thng 1011. Hi v lm kh ngay nhit khng qu 500C.
3. Thnh phn ho hc
+ L Trc o cha nhiu glycosid tim vi hm lng 0,5% m thnh phn chnh
l oleandrin (cn gi l oleandrosid, neriolin, folinerin). Oleandrin khi thu phn cho
ng oleandrose v aglycon l oleandrigenin. Hm lng oleandrin trong l kh l
0,08% - 0,15% (Theo D. A. Muraviva hm lng ny khng c di 0,2%). Theo
Dc in Vit Nam I 1g oleandrin phi cha 3600- 4500 n v mo.
+ Cc glycosid khc gm neriin c tc dng tr tim yu; deacetyloleandrin c hoat
tnh sinh vt l 6000 n v ch trong 1 gam; neriantin vi hm lng cao nhng hoat
tnh sinh vt thp (khng c nhm OH C14); adynerin vi hm lng thp v khng
c tc dng trn tim (do OH C14 b kho lai).
cho mu c thi gi xung tm tht tri qua l van hai l b hp khin cho lng
mu phng vo ai tun hon trong mi chu chuyn tim ln hn, nng cao c lu
lng v hiu sut ca tim. c im ny quan trng i vi hon cnh Vit Nam ni
m bnh hp van hai l l nguyn nhn ca nhiu trng hp suy tim.
+ Neriifolin tc dng yu hn nhiu. Cc flavonol glycosid c tc dng i vi
thm thnh mach v li tiu. Trn lm sng cornerin c tc dng i vi cc ri loan
v tim, c bit l ci thin chc nng c tim. Vo v hoa c tc dng tr tim ging
nh l. Vo c mt glycosid c, rosaginin.
+ Trc o c hoat tnh c ch sinh trng i vi cc dng t bo ung th ngi,
vi liu tc dng ED50 x dch t 0,008 n 2,13 mg/ ml, tu thuc vo dng t bo.
Cao cn Trc o (l, thn, r) c tc dng khng siu vi khun trong th nghim xc
nh nng ti thiu c ch s pht trin ca siu vi khun v tc dng chng ung
th trong th nghim xc nh nng thp nht dit t bo mt tng pht trin nhanh
ly t thn kh c nui cy v gy nhim vi siu vi khun herpes tyb 1.
+ Cng dng: l Trc o c dng lm nguyn liu chit xut oleandrin, l thuc
ung c ch nh iu tr suy tim, h l van hai l, nhp tim nhanh kch pht, cc
bnh tim c ph v gim niu v dng lun phin vi thuc Digitalis. Liu dng hng
ngy: mi ln ung 1 vin 0,1mg, ngy 3 ln.
+ Tc dng ln tim rt nhanh: ch sau vi gi, c trng hp ch sau 15-20 pht
bnh nhn bt kh th, nh th bnh nhn rt phn khi tin tng thuc.
+ Neriolin c loai ra khoi c th nhanh nn vic i thuc khng phi ch thuc
thi ra ht m c th thay ngy hm sau.
+ Ngoi ra cn c tc dng thng tiu, gim hin tng ph.
Dng dng:
40
41