TG - Filipino 8 (1st-3rdQ) PDF

1
MODYUL 1: SALAMIN NG KAHAPON

BAKASIN NATIN NGAYON
BILANG NG MODYUL: 1
BILANG NG SESYON: 7 LINGGO
PAALALA:
Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at mga
estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon.
Inaasahan na ang gabay na ito na makatutulong sa guro ang paggamit nito. Gayundin, hinihikayat na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob
dito upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin.
Modyul Para sa Sariling Pagkatuto

I.
Gabay sa Pagtuturo
Panimula at mga Pokus na tanong
Pamantayang Pangnilalaman
Pamantayan sa Pagganap ng
Para sa Kabuuan ng Modyul 1
Modyul 1
Nakapaloob sa bahaging ito ang Pamantayang Pangkalahatan

na pinagbatayan ng mga araling saklaw ng Modyul 1- Salamin
ng Kahapon Bakasin Natin Ngayon. Bigyan ng pansin ng guro
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-
Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng
unawa sa nilalaman, implikasiyon at
scrapbook ng mga orihinal na akdanmg
kahalagahan ng mga akdang pampanitikan
pampanitikan na lumaganap sa Panahon
bago pa man dumating ang mga Espaol
ng Katutubo, Espanol at Hapon
hanggang sa Panahon ng Hapon.
modyul upang malinang ng mag-aaral ang Kakailanganing Pagunawa.Gayundin, kailangang matukoy ng guro sa unang araw
pa lamang ang inaasahang pagganap na kailangang
Pokus na Tanong
Mahahalagang Pag-unawa
Bakit mahalagang kilalanin at unawain ang
Mahalagang kilalanin at unawain ang
mga akdang pampanitikang lumaganap sa
mga akdang pampanitikan na lumaganap
mga tiyak na panahon?
sa mga tiyak na panahon sapagkat dito

masasalamin ang kultura ng
mamamayan ng isang bansa tulad nating
mga Pilipino . Makikilala rin ang mga
ang mga pokus na tanong na pagtutuunan sa kabuuan ng
maisakatuparan ng mag-aaral pagkatapos pag-aralan ang

kabuuan ng Modyul 1 nang sa gayon makapaghanda ang magaaral.
halimbawang akdang pampanitikan at

mga manunulat na Pilipino na ating
maipagmamalaki .
Paano nakaapekto ang ibat ibang panahon
Ang pagdating ng mga dayuhan sa ating
sa kalagayang panlipunan na masasalamin
bansa at pag-iral ng makasaysayang
sa mga akdang pampanitikan?
tagpo ay mga bagay na masasalamin sa

mga akdang pampanitikan . Malaki ang
epekto ng mga pangyayari at tagpong ito
sa bansa dahil sa magkakaibang anyo o
porma ng pananakop at pamamahala ng
mga dayuhan gayundin kahit ang
pamamahala ay nasa kamay ng ating
kababayan. Kaya kung nais mong
makilala ang isang bansa, pag-aralan mo
ang kaniyang panitikan.
II. ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

Aralin 1.1 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Katutubo
Aralin 1.1.1 : a. Panitikan:
b. Wika:
Karunungang-bayan
panggramatika na saklaw ng Aralin 1.1- Panitikan sa Panahon ng
( Salawikain, Sawikain at Kasabihan )
Katutubo, Aralin 1.2- Panitikan sa Panahon ng Espaol at Aralin
Dalawang Uri ng Paghahambing

Alamat
Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio
b. Wika:
Nakapaloob sa bahaging ito ang mga araling pampanitikan at
Pang-abay na Pamanahon at Panlunan
1.3- Panitikan sa Panahon ng Hapon. Nakatala din dito ang mga

akdang babasahin sa bawat araling nabanggit.
Epiko
Tuwaang - Epiko ng mga Bagobo
b. Wika:
Pang-abay na Pamaraan
Aralin 1.2 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Espaol

Aralin 1.2.1 :
a. Panitikan: Ang Karagatan at Duplo

b. Wika:
Aralin 1.2.2 :
a. Panitikan:
Mga Eupemistikong Pahayag

Tula
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio
b.
Wika:
Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o

Damdamin
Aralin 1.2.3:
a. Panitikan: Sanaysay
Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose P. Rizal
b.
Wika:
Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan
Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon

Aralin 1.3.1 :
a. Panitikan: Tanaga at Haiku

b.
Aralin 1.3.2 :
Wika:
a. Panitikan:
Mga Pangungusap na Walang Paksa
Maikling Kuwento
Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway Arceo
b. Wika:
Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari
Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

Aralin 1.1 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa mga karunungang-bayan, alamat at
epiko na lumaganap sa Panahon ng Katutubo upang maunawaan ang
kalagayang panlipunan noong panahong naisulat ito at mapahalagahan ang
kultura ng lahing ating pinagmulan.
Ang bahaging ito ay kinapapalooban ng mga inaasahang bunga na

dapat matamo ng mag-aaral pagkatapos mapag-aralan ang bawat
aralin sa buong Modyul 1.
Aralin1.2 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa karagatan,duplo,tula at

sanaysay na lumaganap sa Panahon ng mga Espaol, partikular sa
Panahon ng Himagsikan upang iyong maunawaan at mapahalagahan ang
kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat ang
mga ito.
Aralin 1.3 - Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa tanaga at haiku, at maging sa
maikling kuwento na umusbong sa Panahon ng mga Hapon upang iyong
mapahalagahan ang ilang kulturang naibahagi ng bansang ito sa ating bansa.
II. INAASAHANG MGA KASANAYAN

MODYUL 1:
Salamin ng
Kahapon
Bakasin Natin
Ngayon
Mga Kasanayang Pampagkatuto

Pag-unawa sa Napakinggan
Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang salita/
matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto / diskursong
pinakinggan.
Nakapaloob sa bahaging ito ang mga kakayahan at kasanayan

na dapat malinang ng mag-aaral sa kabuuan ng pag-aaral ng
Modyul 1.Inaasahan na sa bawat aralin ay maisasagawa ng
Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging maka

totohanan/dimakatotohanan ng mga punto/argumentong
bibigyang- diin o halaga sa napakinggan
Nakikinig nang may pag-unawa upang:
mailahad ang layunin ng napakinggan
masagot ang mga tiyak na tanong
maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay

ng mga pangyayari
masuri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari
mapatunayan ang kawastuan ng mga

impormasyon batay sa sariling karanasan
Pagsasalita
Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang panggramatika
na makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon
tulad ng:
mag-aaral ang mga kasanayan sa bawat domain. Sa kabuuan,

mayroong 8 domain ang Filipino Grade 8.
dalawang uri ng paghahambing

mga Pang-abay
pamanahon
panlunan
pamaraan
mga eupemistikong pahayag
matatalinghagang pahayag
Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran,

interpretasyon sa tulong ng mga diskursong:
nagpapaliwanag
nangangatuwiran
nagsasalaysay
naglalarawan
Nakapagbibigay ng wastong hinuha sa pag-uugali/katangian ng
mga tauhan sa akda
Nabibigyang-kahulugan ang mga pahayag/pangungusap na
nagbibigay-pahiwatig
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito:
karunungang-bayan
alamat
epiko
karagatan
duplo
tula
sanaysay
maikling kuwento
Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at

saloobin na may kaugnayan sa paksa
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa
pamamagitan ng:
pagkilala sa kahulugan ng mga salita
kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan
talinghaga
pagbibigay ng hinuha batay sa:
mga ideya/pangyayari sa akda
dating kaalaman kaugnay sa binasa
pag-uugnay ng akda sa:
sarili
kapaligiran
ibang tao
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/

teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may
akda
Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin
sa mga akdang pampanitikan
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasangakda/teksto
sa pamamagitan ng pag-uugnay ng sanhi at bunga ng mga
pangyayari
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring
pagbasa ng akda/teksto
nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto
nailalarawan sa imaheng biswal ang mga kaisipan
o ideyang nakapaloob sa akda/teksto
Nahuhulaan ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa
pamamagitan ng:
pagpili ng lohikal na wakas
paggawa ng sariling wakas
pagbabago ng wakas
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan
at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
totoo o hindi totoo
may pagbabatayan o kathang-isip lamang
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akda/tekstong
binasa at ng:
pamantayang pansarili o sariling karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang
babasahin
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa:
paghahawig o pagtutulad
depinisyon
pagsusuri
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa pamamagitan
ng isang:
kaakit-akit na pahayag
anekdota
serye ng tanong
Nakasusulat ng talata na :
binubuo ng magkakaugnay at maayos na mga
pangungusap na nagpapahayag ng isang buong
pagkakabuo, palagay o kaisipan
nagpapakita ng bahagi nito
Simula
Gitna
Wakas
Nawawakasan ang talata nang may pangkalahatang
impresiyon sa pamamagitan ng :
pagbubuod
makabuluhang obserbasyon
pangunahing kaisipan
pantulong na kaisipan
Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa

ibat ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet
at iba pa) na may kaugnayan sa paksang tinalakay.
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa tulad
ng:
depinisyon
paghahalimbawa
pagsusuri
sanhi at bunga
Tatas
Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
Sa paglinang ng pangangailangang pangkomunakatibo
Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood,
napakinggan o nabasang impormasyon ( media literasi)
Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa
komunikasyon ayon sa sitwasyon,pangangailangan
at pagkakataon
Natataya kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may
kabuluhan at kredibilidad.
Pakikitungo sa Wika at Panitikan
Nagpapakita ng likas na interes at kasabikan sa pagbuo at
pagsagot ng mga tanong at puna sa panitikan / tekstong
napanood, nabasa o napakinggan
Nagpapamalas ng kawilihan at malalim na pag-unawa sa mga
gramatika /retorika at ibat ibang uri ng pambansang panitikang
saklaw ng pag-aaral
Estratehiya sa Pag-aaral
Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng angkop
na mga detalye para sa isang tiyak na layunin
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral

Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng
pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Pananaliksik
Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa
pamamaraang :
tuwiran
di-tuwiran
Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa ibat
ibang pinagkukunang sanggunian
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na
impormasyon sa pananaliksik
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang
sanggunian sa aklatan/internet
Nakabubuo ng balangkas ng nasaliksik na mga impormasyon
10
IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS

Salamin ng Kahapon Bakasin natin Ngayon
Aralin 1.1 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Katutubo
1.1.1 Panitikan: Karunungang-bayan (salawikain, sawikain at kasabihan)
Wika:
Dalawang Uri ng Paghahambing
1.1.2 Panitikan: Alamat: Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio
Wika:
Pang-abay na Pamanahon at Panlunan
1.1.3 Panitikan: Epiko: Tuwaang Epiko ng mga Bagobo
Wika:
Pang-abay na Pamaraan
Aralin 1.2 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Espaol
1.2.1 Panitikan: Ang Karagatan at Duplo
Wika:
1.2 .2 Panitikan: Tula: Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio
Wika:
Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin
1.2. 3 Panitikan: Sanaysay: Ang Katamaran ng mga Pilipino
ni Dr. Jose P. Rizal
Wika:
Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan
Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon
1.3.1 Panitikan: Tanaga at Haiku
Wika:
Mga Pangungusap na Walang Paksa
1.3.2 Panitikan: Maikling Kuwento
Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway Arceo
Wika:
Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari
11
Ang bahaging ito ay nagpapakita ng grapikong presentasyon ng

buong Modyul 1. Nakapaloob dito ang mga araling pampanitikan
at panggramatika na saklaw ng bawat aralin. Ipinakikita din sa
bahaging ito ang mga akdang gagamitin bilang lunsaran sa
pagtalakay ng bawat aralin.
Gagabayan ka ng ilang paalaala sa mga dapat mong gawin.

1. Hanapin ang kahulugan ng mga salitang hindi mo nauunawaan.
Ang mga nakatala sa bahaging ito ay dapat maisakatuparan ng
2. Sagutin ang lahat ng tanong at gawain.
mag-aaral habang pinag-aaralan ang Modyul 1. Dapat maibahagi
3. Magsaliksik at itala ng mahahalagang impormasyong kaugnay ng kaligirang

pangkasaysayan ng epiko.
4. Alamin ang ibat ibang paraan ng pagsulat ng tekstong naglalahad
ng guro ang mga paalalang ito upang higit na magabayan ang

mag-aaral sa pag-aaral ng bawat aralin na nakapaloob dito.
5. Subuking bumuo ng ibat ibang paraan ng pagtatanong na angkop sa sitwasyon.
V. PANIMULANG PAGTATAYA
____1. Ang larawan ay halaw sa kuwentong nakapaloob sa isang epiko. Ano ang
epiko bilang akdang pampanitikan?
a. Tumatalakay sa realidad ng buhay upang maging gabay ng
tao sa araw- araw na pamumuhay
b. Kuwentong-bayan na maaaring kathang- isip na
pumapaksa kung paano malalampasan ang anumang
pakikipaglaban sa buhay
c. Itoy pasalindilang tradisyon tungkol sa pangyayaring
supernatural o kabayanihan ng isang nilalang.
d. Itoy kuwento tungkol sa mga bathala tungkol sa paglikha sa
daigdig at iba pa.
____ 2. Pansinin ang bahagi ng alamat na nasa loob ng kahon. Ano ang kapuna-puna
sa pangyayari?
a. makatotohanan
b. kapani-paniwala
c. posibleng maganap
d. hindi kapani-paniwala
Ang bahaging Panimulang Pagtataya ay susukat sa kaalaman na

taglay ng mag-aaral sa mga araling saklaw ng Modyul 1.
Tunghayan ng guro ang Susi sa Pagwawasto.
1. c
2. d
3. c
4. c
5. a
6. c
7. d
8. c
12
9. b
10.c
11.
Teksto A
Huwag kang makialam matandang hukluban! Bubunutin naming lahat ang
aming magustuhan upang mailipat sa aming tahanan. Sabay-sabay na nagtawanan
ang mga kabataan
Mga lapastangan! Hindi na kayo nagpaalam ay sinira pa ninyo ang aking
halaman. . Mula ngayon kayo ay aking paparusahan. Hindi pinapansin ng mga
kabataan ang sinabi ng matanda, bagkus lalo pa silang nagbulungan at
naghagikgikan. Hindi nila namalayan na unti-unti na pala silang lumiliit at
tinutubuan ng pakpak. Sila ay naging ganap na bubuyog. Nagliparan sila sa paligid
ng mga bulaklak habang nagbubulungan. Bzzzzzzzz, Bzzzzzzz. Bzzzzzzzzzz.
Halaw sa Alamat ng Bubuyog
____ 3. Ano ang pinapakahulugan ng salawikaing Anoman ang tibay ng piling abaka ay
wala ring lakas kapag nag-iisa?
a.pakikisama
c. pagkakaisa
b.pagtitiis
d .pakikipagkapwa
____ 4. Matatapos na ang inyong breaktime kaya nagmamadali kang bumalik sa

inyong silid-aralan sapagkat ang susunod na guro sa inyong klase ay
mahigpit sa pagtatala ng attendace. Sa di inaasahan, nasaksihan mo ang
pagkahimatay ng isang mag- aaral. Ano ang iyong gagawin?
a. Ipagwawalang bahala na lamang ang nasaksihan upang hindi mahuli
sa klase.
b. Pupuntahan ang guidance counselor upang ipaalam ang nangyari
sa mag aaral.
c. Tutulungan ang mag-aaral at ihahatid siya sa clinic para mabigyan
ng paunang lunas.
13
d. Magpapatala muna ng attendance sa guro at ipaaalam ang kanyang

nasaksihan.
____ 5. Usong- uso sa mga kabataan ang fliptop. Nais mong maging in sa
bagong henerasyon na iyong kinabibilangan ngunit gusto mong maging
makabuluhan ang nilalaman ng fliptop na iyong ibabahagi. Ano ang
dapat mong gawin?
a. Humalaw ng makabuluhang kaisipan mula sa mga karunungangbayan ng ating panitikan
b. Gayahin ang estilo ng isang sikat na rapper
c. Magpagawa ng fliptop sa mahusay bumuo nito
d. Mangopya ng mga fliptop na napanood sa video
_____6. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam ng isang
mas mabuting buhay para sa kaniyang mga minamahal.Anong salita ang
binibigyang turing ng mga salitang nakahilig sa pangungusap?
a. siya
c. namatay
b. malayo
d. pag-asa
_____7. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga
nagsipagdalo. Ano ang binibigyang-turing ng salitang tanghali?
14
a. palatuntunan
c. pawisan
b. nagsipagdalo
d. nag-umpisa
Basahin ang liham, Pagkatapos, sagutin ang mga tanong bilang 8-10.
Teksto B
1809 Herrera st. Poblacion
Lungsod ng Makati
Ika- 7 ng Disyembre, 2012
Mahal kong Kaibigan,
Magandang umaga sa iyo. Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat digaanong masaya ang pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming
mga Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan? Iniisip kong umuwi tuwing Pasko. Ibangiba talaga ang Pasko sa atin bukod sa mas mahaba ang pagdiriwang , mayroon pang ibat
ibang activities saan ka man pumunta.Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko
sa bahay at sisikapin kong tawagan ang aking mga mahal sa buhay . Inaasahan ko na
hihintayin mo ang tawag ko sa araw na iyon.
Hanggang sa muli.
Ang iyong kaibigan,
Noreen
____8. Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat digaanong masaya ang
pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming mga
Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan? Ano ang gamit ng salitang may
salungguhit sa loob ng pangungusap?
a. naglalahad ng dahilan
c. nagpapakita ng paghahambing
b. nagpapakita ng katuwiran
d. naglalahad ng di pagsang-ayon
_____9. Ano ang tinutukoy ng salitang nakahilig sa loob ng liham?

a. lugar
15
b. panahon
c. paraan
d. pagsang-ayon
_____10. Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko sa bahay at sisikapin kong
tawagan ang aking mga mahal sa buhay. Alin sa pangungusap ang pang-abay na
panlunan?
a. Pasko
b. mahal sa buhay
c. sa bahay
d. tawagan
---------11. Uri ng tulang patnigan na paligsahan tungkol sa singsing ng isang dalagang

nahulog sa dagat?
a. duplo
c. pamanhikan
b. karagatan
d. Huego de Prenda
----------12. Alin sa mga tulang patnigan ang gumagamit ng tsinelas bilang palmatorya
na ipinamamalo sa palad ng sino mang nahatulang parusahan?
a. Balagtasan
c. karagatan
b. Batutuan
d. duplo
_____13. Alin sa sumusunod na pahayag ang ginagamitan ng eupemistikong pahayag?

a. sumakabilang buhay para sa namatay
b. magbuburo sa asin para sa hindi mag-aasawa
c.
butot balat para sa payat
d. papatay-patay para sa hipong tulog

_____14. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita ng liwanag
sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga opinyon at saloobin ng
sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o isyu.
a. tula
c. dula
b. sanaysay
d. maikling kuwento
_____15. Bakit mahalagang maunawaan ang mga detalyeng nagbibigay-suporta

sa pangunahing ideya?
a. nagbibigay ng tulong sa pag-unawa sa mga halimbawa
b. madalas na itinatanong sa pagsusulit
c.
16
nagbibigay-daan upang matandaan ang mga detalye
d. susi para sa lubusang pagkilala at pag-unawa sa pangunahing ideya

_____16. Paano mo malalaman na haiku ang tula?
a. may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o 5-5-7
o 7-5-5
b. may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4
o 5-5-8 o 8-4-6
c.
may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4

o 8-2-2 o 2-8-2
d. may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o 4-5-5

o 5-5-4
_____17. Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku?
a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig
b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong
c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig
d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong
_____18. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?
a. may ina, ama at mga anak
b. may masaganang pamumuhay
c. nakatira sa maayos na bahay
d. may pagmamahalan at respeto sa isat isa.
_____19. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang
pamilya?
a. magiging mapanagutang mamamayan
b. magiging sikat na mamamayan.
c. hindi masasangkot sa anomang gulo sa pamayanan
d. maayos ang pagpapalaki sa kanila.
17
_____20. Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong dumarama sa
init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso. Ngunit, patuloy akong
nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat
ng bagay, paghikbi Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag?
a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan
b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari
VI. YUGTO NG PAGKATUTO

ALAMIN
Nais mo bang mabatid ang pinagmulan at pinagdaanan ng panitikan
ng ating lahi? Marahil ay nagtatanong ka kung paano napanatili at
napaunlad ang ating panitikan sa kabila ng pananakop ng ibat ibang dayuhan sa ating
bayan.
Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong :
knowledge ) sa mga araling nakapaloob sa Modyul 1.
Sa modyul na ito, magbabalik-tanaw tayo sa ilang akdang pampanitikang

Pilipino na umusbong at lumaganap sa tatlong panahon ng kasaysayan ng ating bansa
- ang Panahon ng mga Katutubo, Panahon ng mga Espaol, at Panahon ng mga
mga akdang pampanitkan ang kultura ng mga Pilipino sa panahong naisulat ang mga
ito at kung bakit naiiba ang paksa ng mga akdang ito sa bawat panahon. Bago natin
talakayin ang mga ito, alamin muna natin kung ano na ang alam mo sa nilalaman ng
modyul na ito. Simulan na natin.
18
matukoy ang mga konseptong malabo at inaakalang tama

batay sa tugon ng mga mag-aaral.
Hapon. Magkasama nating tutuklasin kung ano ang ilang akdang pampanitikan na
lumaganap sa tatlong panahon na nabanggit. Tutuklasin natin kung masasalamin ba sa
Maiugnay ang dating kaalaman ng mag-aaral ( prior
matulungan ang mga mag-aaral na matukoy ang

mahahalagang pag-unawa/ konsepto sa mga araling saklaw
ng Modyul 1 sa tulong ng mahahalagang tanong .
GAWAIN 1: LARAWAN NG NAKALIPAS

Suriin mo ang larawan upang iyong matukoy ang tatlong panahon na pinagdaanan ng
ating panitikan. Sa iyong palagay, ano ang naging papel ng panitikan sa buhay ng mga
Pilipino sa bawat panahong nagdaan? Itala ang iyong sagot sa loob ng banner.
Sa gawaing ito, inaasahan na masusuri ng mag-aaral ang mga

konseptong nais ipabatid ng larawan. Ang larawan ay dapat na
nakapaskil sa pisara at malinaw ang pagkakaguhit nito .
Kailangang masubaybayan ng guro ang mag-aaral sa pagsagot
upang kaniyang matukoy ang mahahalagang konsepto ng panitikan
sa bawat panahon.
Panahon ng Katutbo
_______________________________________________________
_______________________________________________________
Panahon ng Espaol
_______________________________________________________
_______________________________________________________
Panahon ng mga Hapones
_______________________________________________________
_______________________________________________________
19
Marahil ay nabuo na sa iyong isipan ang saklaw na mga aralin sa modyul na ito.
Bago ka pumuna sa susunod na gawain, nais ko munang malaman ang iyong pananaw
tungkol sa panitikan.
GAWAIN 2: IPABATID SA BAWAT LETRA

May malaki bang impluwensiya ang panitikan sa iyong buhay bilang Pilipino? Paano
Sikapin ng guro na magabayan ang mag-aaral sa pagbuo ng
mo ito pinahahalagahan? Subukin mong sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagbuo
ng Akrostik mula sa salitang Panitikan.
P
A
N
I
T
I
K
A
N
20
Akrostik. Mahalagang ituro sa mag-aaral ang teknik sa pagbuo

ng isang akrostik.
PAUNLARIN
Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong mapaunlad pa ang

dating kaalaman ng mag-aaral sa mga araling saklaw ng Modyul
Sa bahaging ito ay pauunlarin natin ang iyong kaalaman tungkol sa ilang
akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong panahon na binanggit ko na sa panimula
1. Sa tulong ng mga gawain na nasa bahaging ito, matutulungan
pa lamang.
ang mag-aaral na maunawaan ang kabuuan ng Modyul 1, kaya
Sa pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa bawat aralin,
mauunawaan natin kung ano ang ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong
panahon na nabanggit. Tutuklasin natin kung masasalamin ba sa mga akdang
pampanitkan ang kultura ng mga Pilipino sa panahong naisulat ang mga ito at kung
bakit naiiba ang paksa ng mga akdang ito sa bawat panahon. Pag-aaralan din natin ang
ilang araling panggramatika tulad ng Mga Uri ng Paghahambing, Pang-abay na
Pamanahon,
Panlunan
at
Pamaraan,
Eupemistikong
Pahayag,
Pandiwang
Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin, at Pagtukoy ng Pangunahin at Pantulong na

Kaisipan sa Isang Sanaysay. At bilang patunay na naunawaan mo ang modyul na ito,
makapagpapakita ka ng awtentikong pagkatuto na iyong magagamit
bilang isang
responsableng mamamayan sa iyong bayang sinilangan.
Simulan
natin ang pagpapaunlad
ng
iyong kaalaman at kakayahan
sa
pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 1.1 ng modyul na ito - Ang Panitikan sa Panahon

ng Katutubo.
21
inaasahan na maitatanong ng guro ang mahalagang tanong para

sa buong aralin.
ARALIN 1.1: PANAHON NG KATUTUBO

I.
Panimula at Mga Pokus na Tanong

Naniniwala ka ba na ang kasaysayan at panitikan ay magkaugnay? Sa
iyong palagay, bakit kailangang unawain ang mga akdang pampanitikan na

umusbong sa panahong naisulat ito? Paano mapananatili at mapauunlad ang
panitikang minana pa sa ating mga ninuno ng kasalukuyang panahon?
Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing patnubay ng guro sa

paglinang ng mga kasanayan na saklaw sa Aralin 1 . Nakapaloob dito
ang mga araling pampanitikan at pangwika na tatalakayin ng guro sa
Panahon ng Katutubo.
Sa tulong nito, ang guro ay magagabayan sa kanyang
Isang iskolar ang nagsabing makikilala lamang niyang ganap ang kaniyang
sarili dahil sa kaniyang lumipas. Kung gayon , masasabi nating makatutulong para
pagtalakay sa mga paksa na nakapaloob dito.

Makatutulong ang bahaging ito upang malinang ng guro sa
sa atin na makilala ang ating lahing pinagmulan sa pamamagitan ng pagbabaliktanaw sa ating panitikan na malinaw na salamin ng ating kultura at kabihasnan.
Sa panitikan nasasalamin ang mga layunin, damdamin, panaginip, pag-asa,

hinaing, buhay at hangarin ng mga Pilipino. Samakatuwid, panitikan ang
nagsisilbing tulay upang maabot ng nakalipas ang kasalukuyan, gayundin upang
maipagpatuloy ng kasalukuyan ang pagpapanatili at pag-unlad ng kultura at
mag-aaral ang mga kakailanganing pag-unawa sa pamamagitan ng

mahahalagang tanong na bibigyang pansin sa bawat bahagi ng
aralin.
Nakapaloob din dito ang mga mungkahing estratehiya na
kabihasnan upang maisalin ito nang ganap sa susunod na henerasyon. Ang
maaaring magamit ng guro sa pagtalakay ng bawat paksa. Gayundin ,
inaasahang mga sagot sa mga tanong na nasa itaas ay mauunawaan mo sa pag-
inaasahan na makakatulong sa guro ang mga mungkahing gawain na
aaral ng modyul na ito.

Sa araling ito inaasahang maipamamalas mo ang iyong pag-unawa sa
ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo. Inaasahan din
na sa pamamagitan ng mga gawain na iyong maisasakatuparan sa bawat aralin ay
mapahahalagahan mo ang kultura, tradisyon at kalagayang panlipunan ng ating
bansa sa panahong naisulat ang mga ito.
22
nakapaloob dito upang mabisang maunawaan ng mag-aaral ang

kinakailangang pag-unawa sa kabuuan ng aralin.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito

Masasagot mo ang mahahalagang tanong sa itaas kung uunawain mo
ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa modyul na ito:
Aralin 1.1 PANAHON NG KATUTUBO
Aralin 1.1.1 a .Panitikan : Karunungang bayan
Makikita sa bahaging ito ang mga tatalakaying aralin ng guro. Ang

araling pampanitikan ay inangkupan ng araling pangwika na dapat
pagsanibin ng guro sa gagawing talakayan.
( Salawikain , Sawikain at Kasabihan )

b. Wika : Dalawang Uri ng Paghahambing
Aralin 1.1.2 a. Panitikan : Alamat
Mina ng Ginto - Alamat ng Baguio
b. Wika : Pang-abay na Pamanahon at Panlunan
Ang guro ay inaasahang maisasakatuparan ang mga kasanayang

dapat linangin ng mag-aaral sa bawat aralin.
Aralin 1.1.3 a. Panitikan : Epiko

Tuwaang - Epiko ng mga Bagobo
b. Wika
: Pang-abay na Pamaraan
III. Mga Inasahang Kasanayan
Aralin 1.1
Panahon
ng
Katutubo

Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang salita/
matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto /
diskursong pinakinggan.
Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging
makatotohanan/dimakatotohanan ng mga
punto/argumentong bibigyang- diin o halaga sa
napakinggan
23
Bibigyan ng pansin ng guro ang sumusunod na domain sa paglinang

ng mga inaasahang kasanayan:
Pagsasalita
Pag-unawa sa Binasa
Pagsulat
Tatas
Pakiktungo sa Wika at Panitikan
Pananaliksik

ng mga pangyayari
Pagsasalita
Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang
panggramatika na makatutulong sa pagtatamo ng
pasalitang komunikasyon tulad ng:
dalawang uri ng paghahambing
mga pang-abay na
pamanahon
panlunan
pamaraan
Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran,
interpretasyon sa tulong ng mga diskursong:
nagpapaliwanag
nangangatuwiran
nagsasalaysay
naglalarawan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang karunungang-bayan, alamat at epiko batay
sa mga katangian nito
Pagbibigay ng wastong hinuha sa:
Pag-uugali/katangian ng mga tauhan
sa akda
pamamagitan ng:
24
kasingkahulugan at kasalungat na
kahulugan
talinghaga
dating kaalaman kaugnay sa
binasa
sarili
kapaligiran
ibang tao
Naipaliliwanag kung paanong ang mga element ng akda/

teksto ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng
may-akda
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan
at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
Totoo o hindi totoo
May pagbabatayan o kathang-isip
lamang
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa
akda/tekstong binasa at ng:
Pamantayang pansarili o sariling
karanasan
Pamantayang galling sa ibang tao o sa
ibang babasahin
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng
paksa:
depinisyon
pagsusuri
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa
pamamagitan ng isang:
anekdota
serye ng tanong
25
Nakasusulat ng talata na :
binubuo ng magkakaugnay at maayos na
mga pangungusap na nagpapahayag ng
isang buong pagkakabuo, palagay o
kaisipan
nagpapakita ng bahagi nito
simula
gitna
wakas
Nawawakasan ang talata nang may pangkalahatang
impresyon sa pamamagitan ng :
Pagbubuod
Makabuluhang obserbasyon
Tatas
Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at
kakayahan sa paglinang ng pangangailangang
pangkomunakatibo
Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood,
napakinggan o nabasang impormasyon ( media literasi)
Nagpapakita ng likas na interes at kasabikan sa pagbuo at
pagsagot ng mga tanong at puna sa panitikan / tekstong
napanood, nabasa o napakinggan
Nagpapamalas ng kawilihan at malalim na pag-unawa sa
mga gramatika /retorika at ibat ibang uri ng pambansang
panitikang saklaw ng pag-aaral
Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng
angkop na mga detalye para sa isang tiyak na layunin
26
Pananaliksik
Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa
pamamaraang :
tuwiran
di-tuwiran
Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa
ibat ibang pagkukunang sanggunian
impormasyon sa pananaliksik
IV. Konseptuwal na Balangkas
Narito ang grapikong presentasyon ng Aralin 1.1 . Sa tulong nito ,

ang guro ay magkakaroon nang malinaw na larawan ng buong
PANAHON NG KATUTUBO
aralin . Makabubuting ipaskil ng guro ang grapikong ito sa unang

Karunungang -bayan
A. Panitikan
-Salawikain
-Sawikain
-Kasabihan
B. Wika
Dalawang Uri ng
Paghahambing
27
Alamat
Epiko
A. Panitikan
-Mina ng Ginto
Alamat ng Baguio
A. Panitikan
-Tuwaang Epiko ng
mga Bagobo
. B. Wika
-Pang-abay
( Pamanahon at
Panlunan )
.B. Wika
-Pang-abay na
Pamaraan
araw ng talakayan upang malaman ng mag-aaral ang mga araling

kaniyang pag-aaralan.
V.Panimulang Pagtataya
A. Sumulat ng maikling talata tungkol sa paksang: Karunungang-bayan
Salamin ng Pagka-Pilipino. Bigyan mo ng pansin ang rubrik sa pagbuo ng
Sa bahaging ito, matataya ng guro ang antas ng kaalaman ng mag-
talata. Isulat sa sagutang-papel. (10 puntos)
aaral sa mga araling nakapaloob sa kabuuan ng Aralin 1.1 : Ang
RUBRIK
PAMANTAYAN
Kaisahan
Mahusay (5)
Panitikan sa Panahon ng Katutubo. Para sa pagwawasto ng Gawain A,
Kainaman (3)
Mahina (1)
Tiyak ang pag-
Hindi masyadong
Hindi natalakay
pagbatayan ng guro ang rubrik na nakalaan para sa pagsulat ng
talakay sa paksa
tiyak ang pag-
nang
talata. Sa Gawain B, pagbatayan ang pamantayan. Sa Gawain C
talakay sa paksa
ang paksa
wasto
naman, bigyan ng puntos sa pagwawasto ang sumusunod : kalinawan

ng salaysay , maayos ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari at
Kaugnayan
Angkop ang pag-
Di masyadong
Walang pag-
uugnay-ugnay ng
angkop ang pag-
uugnay-ugnay
mga
uugnay-ugnay sa
sa mga
pangungusap
mga
pangungusap
kawastuhan ng paggamit ng mga pang-abay ( panlunan, pamanahon
pangungusap
Kalinawan
May pokus/ tuon
Di masyadong
Walang
sa ideyang nais
nakapokus sa
pokus/tuon
ipabatid
ideyang nais
ideyang
ipabatid
ipabatid
sa
nais
B. Bumuo ng sariling wakas ng akda ng Ang Alamat ng Kasoy. Isulat sa

sagutang-papel. Bigyan mo ng pansin ang pamantayan sa pagbuo. (10 puntos)
28
at pamaraan)
PAMANTAYAN:
Kaangkupan - Angkop ang wakas sa daloy ng naunang mga
pangyayari
Kalinawan
- Malinaw na naipabatid ang bunga o kinalabasan ng

mga pangyayari
Mensahe
- Nakapagpabatid ng aral na dapat matutuhan ng

mambabasa
Ang Alamat ng Kasoy

Noong unang panahon ay nasa loob ng kasoy ang abuhing buto nito.
Lungkot na lungkot ang buto sapagkat madilim na madilim sa loob ng kasoy. Lalo
itong nalungkot nang malamang magdaraos ng isang handaan ang Adang
kagubatan. Sa gabi ng handaan ay ipinatawag ng Ada ang lahat ng hayop at
halaman. Lahat ay nagsasayaw. Lahat ay kumakanta. Masayang-masaya ang
kagubatan. Bukod tanging ang buto ng kasoy ang lungkot na lungkot.
"Mabuti pa sila, nakikita ang masayang paligid. Heto ako,
nakakarinig ng awit at tawanan pero hindi naman nakikita ang katuwaan."
Naulinigan ng makapangyarihang Ada ang himutok ng Buto.
"Gusto kong maging maligaya ka. May kahilingan ka ba?"
"Ayoko pong nakakulong sa madilim na lugar na kinalalagyan ko.
Naiinggit ako sa ibang hayop at halaman na tuwang-tuwa kapag may handaan sa
kagubatan. Nakakasama sila sa pagsasaya. Hindi lang nila naririnig kundi
nakikita pa ang katuwaan ng lahat. Maawa kayo, mahal na Ada. Gawan ninyo ng
paraang makalabas po sana ako sa pagkakakulong ko sa loob ng prutas na ito."
29
Naantig ang maawaing damdamin ng mahal na Ada. Iwinasiwas nito ang

nagniningning na pananglaw. Sa isang iglap ay nakalabas sa madilim na kulungan
ang Buto. Masayang-masayang napanood ng Buto ng Kasoy ang sayawan,
kantahan, at pagkakatuwaan ng mga hayop at halaman. Hatinggabi na nang
iwasiwas na muli ng butihing Ada ang kaniyang makinang na pananglaw. Hudyat
iyon ng pamamahinga. Pinatay na ng mga Alitaptap ang parol nila. Nalungkot ang
Buto nang dumilim na ang paligid. Nahahalinhan ng takot at lungkot nang
kumulog at kumidlat. Napansin ng Buto na nagsipagtago ang mga hayop sa mga
kuweba.
C.Ibuod mo ang bahagi ng epiko ng Bicol na Handiong.Isaalang-alang sa

pagbubuod ang paggamit ng pang-abay na pamanahon, panlunan at pamaraan.
Salungguhitan ang mga ito. Isulat sa sagutang papel. (10 puntos)
HANDIONG
Epiko ng Bicol
(Salin sa Tagalog ni J. Arrogante)
VIII
Ang Kabikolan ay isang lupain
Patagang mayaman sa mga baybayin
Sa buong daigdig pinakamarikit
Sagana sa butil, aming nakakamit.
IX
Si Baltog ang lalaking kauna-unahang
Naninirahan sa dakilang patagan
Nagmulang Botavara,
Lahing di- nakikita.
30
X
Nang itoy kaniyang masukol,
Sa sibat itoy nasapol
At sa brasong Herkules sa lakas
Ang panga ng hayop ay nangagkapilas.
XI
Bawat pangay sukat
Sa habang sandipa
Dalawang katlo ang mga pangil
Nang tanganan ng kaniyang sibat.
XII
At siyay umuwi sa kanilang lupain
Ang dalawang pangay kaniyang binitin
Sa puno ng isang talisay
Sa Tondo, malapit sa bahay.
Ang ginawa mong pagsagot sa panimulang pagtataya ay makatutulong sa

iyo upang madali mong maunawaan ang mahahalagang konsepto sa mga araling
pampanitikan at panggramatika na nakapaloob sa kabuuan ng Aralin 1.1 Panitikan sa Panahon ng Katutubo.
31
VI.Yugto ng Pagkatuto
Alamin
Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong :
maiugnay ang dating kaalaman ng mag-aaral ( prior
Handa ka na ba? Simulan nating pagyamanin ang iyong
knowledge )
kaalaman at kakayahan sa panitikan sa Panahon ng Katutubo.

Batid ko na may ideya ka na sa araling ito. Subukin nating alamin kung ang iyong
mga ideya ay tumutugon sa mga konseptong saklaw ng aralin. Simulan natin sa

pamamagitan ng gawain na susukat sa lawak ng iyong kaalaman.
GAWAIN 1.1.1.a: Tugon sa Pagkatuto

Basahin mo ang mga pangungusap na nakasulat sa graphic organizer
pagkatapos sagutan ang hanay sa BAGO BUMASA. Lagyan ng tsek (/) ang salita
na tutugon sa iyong kasagutan. Ikaw ba ay sumasang-ayon o di- sumasang-ayon?
Hintayin mo ang kasunod na panuto kung kailan mo sasagutan ang HANAY NG
PAGKATAPOS BUMASA.
32
matukoy ang mga konseptong malabo at inaakalang tama

matulungan ang mga mag-aaral na matukoy ang

mahahalagang pag-unawa sa tulong ng mahahalagang
tanong
Karagdagang Impormasyon
ANTICIPATION- REACTION GUIDE
Ang ginamit na Anticipation-
Reaction Guide ay kilala bilang
Bago Bumasa
Pangungusap
Map of Conceptual Change .Ilan

sa mga graphics na maaaring
gamitin bilang Map of
Conceptual Change :
IRF Worksheet
Generalization Table
KWHL Sheet
In the box
Out of the box
Mga
Pagkatapos
Bumasa
Sumasang-ayon
Ang damdamin,
saloobin, kaugalian o
Di sumasang-ayon
Di sumasang-ayon tradisyon ng lahi
kapag naisatitik ay
tinatawag na
panitikan.
Sumasang-ayon
Kailanman, Hindi
maaaring magkaDi sumasang-ayon ugnay ang panitikan
at kasaysayan
Sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Hindi mababatid sa
panitikan ang tunay
Di sumasang-ayon nating pagkalahi.
Sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Bago pa man
Di sumasang-ayon dumating ang mga
Espaol ay may
alpabeto nang
ginagamit ang ating
mga ninuno.
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Guide ang mahahalagang konsepto ng mga

sumusunod na paksa:
Karunungang bayan
Alamat
Epiko
Sa bahaging ito, tatayain ng guro ang kaalaman

ng mag-aaral sa mga paksang saklaw ng aralin
1.1. Makatutulong sa pag-aaral ng mag-aaral
Di sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Ang epiko, alamat at Sumasang-ayon

mga karunungang Di sumasang-ayon bayan ay nakilala
Di sumasang-ayon
lamang ng ating
mga ninuno noong
panahon ng Espaol.
33
Nakalahad sa loob ng Anticipation-Reaction-
kung mayroong kopya na maibibigay ang guro

nang sa gayon sa proseso ng pag-aaral ay
nakikita ng mag-aaral ang kaniyang naging
tugon, kung itoy tama o mali.
Sumasang-ayon
Sa paglalahad ng
konsepto, hindi kinakailangang
tama ang lahat ng ito. Ang guro
ay maaaring pumili ng konsepto
sa aralin na sadyang ilalahad
nang may kamalian upang tiyak
Napatunayan ng
mga Espaol na ang
Di sumasang-ayon ating mga ninuno ay
hindi mahiligin sa
tula, awit, kuwento,
bugtong at
palaisipan.
Sumasang-ayon
Pagkatapos sagutin ng mag-aaral ang ARG,
Di sumasang-ayon
ang guro ay magtatanong kung alin sa mga
Sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Ang panitikan ay
hindi sumasalamin
Di sumasang-ayon sa panahon kung
kailan isinulat ito.
konsepto ang kaniyang sinasang-ayunan.

Kailangang makapagbigay ng paliwanag ang
mag-aaral sa bawat naging tugon niya.
Di sumasang-ayon
na mataya ang antas ng

kaalaman ng mag-aaral.
Karagdagang impormasyon
Matapos mong masagutan ang ARG, nakatulong ba ito

upang malaman mo ang mga konsepto na saklaw ng araling
Ang gawaing ito ay makatutulong sa guro na
iyong pag-aaralan ?
mataya ang kaalaman ng mag-aaral tungkol sa
GAWAIN 1.1.1 b : Likas- Katutubo
may malaking impluwensiya sa panitikang

Sa bahaging ito, nais kong balikan mo ang dati mong
Narito ang pagkakasunod-sunod

ng mga naunang nanirahan sa
mga unang taong nanirahan sa Pilipinas na
kaalaman tungkol sa saligang kasaysayan ng ating panitikan.
Pilipino.
Kilalanin mo ang mga ninunong nag-ambag sa ating panitikan.
Ang guro ay maaaring gumamit ng sarili
Pilipinas:
Isulat sa loob ng kahon ang mga nakaimpluwensiya sa panitikan
niyang estratehiya upang maisakatuparan ang
1. Negrito 4. Intsik
ng Pilipinas Bago Dumating ang Kastila. Gawin sa sagutang

papel.
2. Indones 5. Bumbay
3. Malay
34
6. Arabe at Persiyano
Gawain 1.1.1.b
Negrito
Malay
Mga Kagamitan:
presentasyong ito. Ang guro ay kailangang
larawan, flashcard ( nakasulat
ang pangalan ng ating mga
Kailangang maipakita ng guro ang
Espanyol
Arabe
maghanda ng mga larawan upang maganyak ang

mag-aaral sa gawain. Sikapin ng guro na
ninuno)
maipaliwanag ng mag-aaral ang naging sagot sa

Amerikano
Indones
Sanggunian
ang gawain ng hindi siya nakapagbibigay nang
Aklat:
wastong impormasyon . Makatutulong sa mag-
Panitikang Kayumanggi pp. 1-4
aaral kung magbibigay ang guro ng mga

Nakatutuwang isipin na nagawa mong sagutin ang
karagdagang impormasyon. Tunghayan ng guro
gawain. Ngayon, iyo namang alamin ang mga akdang
ang nakatalang karagdagang impormasyon na
pampanitikan na kanilang inambag na nagging tulay upang
nasa loob ng kahon para sa gawaing ito.
masilayan natin ang tradisyon, paniniwala at kaugalian ng lahi

na ating pinagmulan.
Gawain 1.1.1.c : I-Q nek
Tulungan mo ang larawan na iugnay ang kaniyang
sarili sa mga akdang pampanitikan na lumaganap noong
Panahon ng Katutubo sa pamamagitan ng pagkukulay ng mga
ito hanggang marating niya ang aklat ng panitikan na nasa
pinakaibaba ng tsart. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
35
gawaing ito. Huwag hayaan ng guro na iwan
Matapos mataya ng guro ang kaalaman ng
Ang mga karunungang-bayan na
nobela
mag-aaral sa mga unang taong nanirahan sa

maikling kuwento
Karagatan
pasyon
Pilipinas, sa Gawain 1.1.1.c ay tatayain
lumaganap sa Panahon ng
naman ng guro ang kaalaman ng mag-aaral sa
Katutubo ay ang sumusunod:

awiting bayan
Alamat
moro-moro
Kurido
Haiku
naging impluwensiya ng ating mga ninuno sa
panitikan. Kailangang maipakita ng guro sa
Awiting-bayan
Tanaga
Alamat
Mito
Epiko
Salawikain
Kasabihan
Sawikain
Bugtong atbp.
Mito
epiko
dula
Timpalak
Palanca
dulang
panradyo
blog
Tiyakin ng guro na tama ang mga sagot ng

Komiks
Magasin
salawikain
mag-aaral. Makatutulong sa guro ang

karagdagang impormasyon na nakatala sa
duplo
Palaisipan
kasabihan
sawikain
bugtong
sarsuela
Tulang dula
pelikula
Dulang
Pantelebisyon
Matapos kong mataya ang dati mong kaalaman sa paksa,

oras na upang ating pag-aralan ang ilan sa mga akdang
pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.
36
mag-aaral ang graphic organizer na ito.
kahon sa bahaging ito.
Mga Kagamitan:
Ang guro ay magbibigay ng ilang pangyayari o
Larawan, dvd player , laptop
sitwasyon noong unang panahon kung paano

nakatulong ang mga karunungang bayan sa
ating mga ninuno bilang panimula sa pagtalakay
ng paksa.
( Maaari ding magpanood ang guro sa bahaging

ito kung may makukuhang panoorin hinggil sa
buhay ng mga sinaunang Pilipino)
Tama!
Payak
ang
pamumuhay
noon
ng
mga
sinaunang Pilipino. Sa kabila ng pagiging payak ay nabuhay sila

nang maligaya at payapa. Pinaniniwalaang naging bahagi na ng
kanilang pamumuhay ang mga karunungang-bayan.
Sa bahaging ito , nais kong bigyan mo ng pansin ang

tula ni Jose Rizal na bagaman naisulat noong Panahon ng
Espaol ay makikita mo
ang paggamit niya ng isa sa mga
karunungang-bayan na minana natin sa ating mga ninuno. Isa

lamang itong patunay na ang matatandang panitikan tulad ng
karunungang-bayan ay may malaking impluwensiya sa mga
37
Pilipino sa ibat ibang panahon.
Karagadagang Impormasyon
Ang Sa Aking Mga Kabata ay
isang tula na nakasulat sa wikang
Tagalog tungkol sa pag-ibig ng
isang tao sa kanyang katutubong
wika. Madalas na pinapalagay na
ginawa ito ni Jose Rizal, ang
Pambansang Bayani ng Pilipinas
at sinasabing naisulat niya noong
1869 sa gulang na walong taon at
unang tulang ginawa ni Rizal.
Bagaman, may ilang mga
dalubhasa sa kasaysayan na
nagsasabing walang patotoo na si
Rizal ang may-akda ng tula at
panlilinlang ito. Pinaghihinalaan
ang mga makatang sina Gabriel
Beato Francisco o Herminigildo
Cruz ang tunay na may-akda.
Kagamitan: kopya ng tula

sanggunian:
http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_
Aking_Mga_Kabata
38
Sa Aking Mga Kabat

(Jose Rizal)
Kapagka ang baya'y sadyng umiibig
Sa kanyng salitng kaloob ng langit,
Sanglang kalayaan nasa ring masapit
Katulad ng ibong nasa himpapawid.
Pagka't ang salita'y isang kahatulan
Sa bayan, sa nayo't mga kaharin,
At ang isng tao'y katulad, kabagay
Ng alin mang likha noong kalayan.
Ang hindi magmahal sa kanyang salit
Mahigit sa hayop at malansng isd,
Kay ang marapat pagyamaning kus
Na tulad sa inng tunay na nagpal.
Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin
Sa Ingls, Kastil at salitang anghel,
Sapagka't ang Poong maalam tumingn
Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin.
Ang salita nati'y tulad din sa iba
Na may alfabeto at sariling letra,
Na kaya nawal'y dinatnan ng sigw
Ang lunday sa law nong dakong una.
Ang tulang Sa Aking mga Kabata ni Dr. Jose

Rizal ay gagamitin ng guro bilang lunsaran para
sa presentasyon ng paksang tatalakayin. Ang
tula ay dapat nakasulat sa manila paper .
Kailangang nakapaskil ito sa pisara upang
pagbatayan ng mag-aaral para sa susunod na
gawain. Sikapin din na maipabasa ito nang
malakas sa mag-aaral. Para sa karagdagang
impormasyon na ibabahagi ng guro sa magaaral tungkol sa tula, tunghayan ng guro ang
kahon na nakatala ang karagdagang
impormasyon.
GAWAIN 1.1.1.d : Paglinang ng Talasalitaan
Paglinang ng Talasalitaan
1.Kabagay- kaparis;
kasang-ayon
Ibigay mo ang kahulugan ng mga salitang nasa loob ng

biluhaba ayon sa pagkakagamit ng mga ito sa tula.Isulat sa
Sa bahaging ito, malaya ang guro sa
sagutang papel ang mga sagot.
2.maalam- marunong;
nakatatalos
3.naggawad-naghandog
estratehiyang gagamitin para sa paglinang ng

1.kabagay
kahulugan:
______________
_
4. sigwa-unos; bagyo
5.lunday- bangka
2.maalam
kahulugan:
_____________
_______
talasalitaan. Maaari ding gumamit ang guro ng

iba pang tsart para sa presentasyon ng gawaing
ito. Matapos maibigay ng mag-aaral ang
wastong kahulugan sa bawat salita, gamitin ito
3.naggawad
kahulugan:
___________
___________
__
4.sigwa
kahulugan:
.
_____________
___________
sa pangungusap. Makatutulong sa guro ang

kasagutan na nakatala sa loob ng kahon na nasa
kaliwang bahagi.
5.lunday
kahulugan:
_____________
_____
Palawakin pa natin ang iyong kaalaman hinggil sa

paksa. Batid ko na handa ka na upang linangin at paunlarin ang
kakailanganing pag-unawa sa tulong ng mga angkop na gawain
na ibibigay ng modyul na ito.
39
GAWAIN 1.1.1.e : Sa Antas ng iyong Pag-unawa

1.Suriin mo ang tula . Tukuyin mo ang kasabihang ginamit ni Jose Rizal . Ilahad mo ang
tiyak na kaisipan na nais nitong ipabatid. Gawin sa sagutang papel.Gayahin ang
pormat.
gawaing ito. Hikayatin ng guro ang mag-aaral na magbigay

ng iba pang halimbawa ng kasabihan upang makatutulong sa
labis na pag-unawa ng mag-aaral sa paksa.
Sa Aking Mga Kabata
KASABIHAN
__________________
__________________
KAISIPAN
____________________
____________________
____________________
____________________
2. Kung si Jose Rizal ay gumamit ng karunungang-bayan sa kaniyang tula, ikaw bilang

kabataan, paano mo magagamit ang mga karunungang-bayan na minana pa
natin sa ating mga ninuno?
Ang tugon ng mag-aaral para sa gawaing ito ay dapat nasa

anyong patalata. Kailangang makapagbigay ang guro ng panuto
tungkol dito. Maaari din namang magpagawa ang guro ng iba
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Ang mga gawain na iyong isinagawa ay nagpapatunay na ang kasabihan

bilang karunungang-bayan ay kinapapalooban ng
40
Ang guro ay malayang gumamit ng iba pang grapiko para sa
mensahe na magagamit sa buhay.
pang gawain na magpapakita ng paggamit ng mag-aaral sa mga

nakilalang karungungang-bayan.
Gayundin naman ang iba pang karunungang-bayan tulad ng salawikain at sawikain/

kawikaan.Upang higit pang lumawak ang iyong kaalaman sa paksa, basahin at unawain
ang mahahalagang impormasyon na nakatala sa loob ng kahon .
ALAM MO BA NA...
Sa bahaging ito magbibigay ng input ang guro tungkol sa

Ugnay-Panitikan
KARUNUNGANG-BAYAN
mahahalagang konsepto ng paksa. Ang paggamit ng angkop
Kasama sa kabang-yaman ng
karunungang-bayan ng ating bansa bago
dumating ang mga Espaol ay ang
salawikain, sawikain/kawikaan at
kasabihan.
na estratehiya sa pagtalakay ng aralin ay iminumungkahing
Salawikain- Karaniwang patalinghaga ang salawikain na may kahulugang

nakatago. Ang salawikain ay karaniwang nasusulat ng may sukat at
tugma kaya masarap pakinggan kapag binibigkas.
Mga Halimbawa:
Pag ang tubig ay magalaw
Ang ilog ay mababaw
41
Ang sakit ng kalingkingan

Damdam ng buong katawan
A wattu langan a kuruga mariga

Tattolay nga minagimamma .
( Ibanag)
Ing taung mapibabata

Dasan na ing sablang buring
na. (Pampango)
Walang gawaing mahirap

Sa taong matiyaga.
Ang taong matiyaga

Natutupad ang ninanasa.
gawin ng guro.Makatutulong din sa kanya ang paggamit ng

mga kagamitang pampagtuturo.
Sawikain Ang pagsasawikain o pagtatambis ay isang paraan ng pagsasalita na hindi gumagamit ng mararahas na salita upang maiwasan ang makasakit ng loob. Ang
sawikain o patambis samakatuwid , ay mga salitang eupemistiko, patayutay o idyomatiko na ginagamit upang maging maganda ang paraan ng pagpapahayag.
Mga Halimbawa:
parang natuka ng ahas- natulala
malayo sa bituka- hindi malubha
tandaan mo sa bato- pakatandaan

mahaba ang kamay- magnanakaw
Kasabihan- Ang kasabihan ay iba sa salawikain sa dahilang itoy hindi gumagamit ng mga talinghaga. Payak ang kahulugan. Ang kilos, ugali at gawi ng isang tao ay
masasalamin sa mga kasabihan.
Mga Halimbawa:
Tulak ng bibig
Kabig ng dibdib.
Utos na sa pusa
Utos pa sa daga
Kasama sa gayak
Di kasama sa lakad.
Ubos-ubos biyaya
Bukas nakatunganga
Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang impormasyon sa aralin, marahil ay naging malinaw na sa iyo ang konsepto ng salawikain, sawikain at kasabihan. Upang
mapagtibay pa ang iyong kaalaman at tamang pag-unawa sa paksang iyong pinag-aaralan, subukin mong gawin ang ilan pang gawain.
3.Suriin kung ang sumusunod ay salawikain, sawikain at kasabihan.Isulat sa papel
ang sagot. Gayahin ang pormat.
1. Ang magtanim ng hangin,

Bagyo ang aanihin
2. Itaga mo sa bato.
3. Kasama sa gayak,
Di kasama sa lakad.
42
Maaaring dagdagan ng guro ang mga nakatalang salawikain, sawikain

4. . Maitim ang gilagid.
5. Ang taong walang kibo
Nasa loob ang kulo.
6. Ubos-ubos biyaya,
Bukas nakatunganga.
at kasabihan sa gawaing ito.
Salawikain
1.
Sawikain
Kasabihan
1.
Sikapin ng guro na makagawa ang bata ng tsart upang doon itala ng
1.
mag-aaral ang mga salawikain, sawikain at kasabihan na inihanay.

2.
2.
2.
Madali mo bang nakilala ang salawikain, sawikain at kasabihan? Nakilala

mo ba ang mga ito dahil sa taglay nilang mga katangian? Kung sa iyong palagay
ay hindi pa sapat ang iyong kaalaman sa mga ito, makatutulong ang kasunod na
gawain upang madagdagan pa ang iyong kaalaman hinggil dito.
4. Basahin at unawain ang mga nakahanay na salawikain,
Karagdagang Impormasyon:
Madalas magkarooon ng
sawikain/kawikaan at kasabihan. Isulat ang kahulugan ng bawat

isa. Gayahin ang pormat.
Karunungang bayan
misconception ang tatlong
Hinihikayat ang guro na gamitin ang tsart na
karunungang bayan kaya mahalagang maipaghambing ito
ito para sa presentsyon ng gawain.

salawikain
sawikain
kasabihan
Itaga mo sa bato
Malakas ang loob

Mahina ang tuhod
upang maging malinaw ang

kani-kanilang katangian at
gamit.
Taong nanunuyo
Dala-dalay
bukayo
Kahulugan:
____________
____________
____
43
Kahulugan:
______________
______________
______________
___
Kahulugan:
____________
____________
5.Batay sa iyong sinagutang mga gawain, ano ang pagkakaiba at

pagkakatulad ng salawikain, sawikain at kasabihan.Sagutin sa
Ang paggamit ng ganitong klaseng Venn
pamamagitan ng Venn Diagram.Gawin sa papel. Gayahin ang
Diagram ay kailangang malinaw sa mga mag-
pormat.
aaral. Kailangan tukuyin ng guro kung saan
A
Katangian ng
B
bawat isa
C
D- Pagkakatulad ng
tatlo
Sa tulong ng mga gawain na inilaan ng modyul na ito ay

maaari mo nang maisantabi ang maling pag-unawa sa salawikain,
sawikain at kasabihan.
itatala ng mag-aaral ang pagkakatulad at

pagkakaiba ng salawikain, sawikain at
kasabihan
Sa bahaging ito, inaasahan na ang guro ay

magbibigay nang pahapyaw na paglalahad sa
araling panggramatika.
Ngayon ay nagawa mong paghambingin ang salawikain,

sawikain at kasabihan. Alam mo ba na upang maging mabisa ang
pagsusuri mo sa pagkakatulad at pagkakaiba ng mga tao, bagay
, pangyayari, ideya at iba pa, kailangan ang isang maayos na
paghahambing .
Ang aralin na ito ay naglaan ng mga gawain upang
mapaunlad ang iyong kakayahan sa paghahambing.
44
6. Basahin mong mabuti ang teksto. Hanguin sa loob ng teksto ang mga pahayag na nagpapakita ng paghahambing. Isulat sa papel ang sagot.
Sariwa ang hangin na humihihip sa karagatan. Mas masarap ang pakiramdam ko ngayon kaysa noong nakaraang buwan. Kapansin-pansin rin ang tubig na umaalon sa dagat na maituturing
kong kasinlinaw ng
kristal. Di- gasino mang maingay dito ,wala man ang ingay na matagal ko nang kinagisnan, alam kong masasanay rin ako.Naalala ko tuloy ang pook na pinasyalan namin ni
inay noong bata pa ako. Magkasingganda ang pook na iyon at ang lugar na kinatatayuan ko ngayon. Simputi rin ng bulak ang buhangin doon.
Akala ko iyon na ang una at huling araw na makadadalaw ako sa ganoong klaseng lugar. Sa mura ko kasing edad noon , alam ko na ang hirap na pinagdadaanan ng aming
pamilya kaya napilitan akong magbanat ng buto kahit wala pa sa panahon. Buti na lang kinaawaan ako ng Poong Maykapal. Inialis ako sa nakasusulasok na lugar at dinala ako sa lugar na
singganda ng paraiso. Salamat at nakilala ko si Sir James Bossier. Pansamantala man ang pananahan ko dito, batid ko na sa aking pagpupursige kasama ng aking pamilya ay makababalik ako
dito upang manirahan.
Sagot:
Mga pangungusap na napapakita ng paghahambing
1.____________________________________________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________________________________________
4.____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
Pagkatapos mong sagutan ang gawain, nadagdagan ba ang iyong kaalaman sa ating pinag-aaralang araling panggramatika ? Sa araling ito , malalaman mo kung
paano susuriin ang antas o lebel na katangian ng dalawang tao, bagay, ideya at iba pa na makatutulong sa malawak mong pagtingin sa mga ito. Mabuting basahin at unawin mo
ang mahahalagang impormasyon tungkol sa ating araling panggramatika.
45
ALAM MO BA NA
DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING
Sa bahaging ito, magbibigay ang guro ng input sa araling

Ugnay-Wika
1. Paghahambing na magkatulad
- Ginagamit ito kung ang dalawang
pinaghahambing ay may patas na
katangian. Ginagamitan ito ng
mga panlaping kasing, sing, magsing
at magkasing o kaya ay ng mga
salitang gaya,tulad, paris, kapwa at
pareho.
2. Paghahambing na di-magkatulad
- Ginagamit ito kung ang pinaghahambing ay may magkaibang katangian.
May dalawang uri ito:
2.1 Pasahol- Kung ang pinaghahambing ay mas maliit, gumagamit ito ng
mga salitang tulad ng lalo, di-gaano, di-totoo, di-lubha o digasino
2.2 Palamang- kung ang hinahambing ay mas malaki o nakahihigit sa
pinaghahambingan, gumagamit ito ng mga salitang higit,
labis at di-hamak.
Mayroon ka nang sapat na kaalaman sa araling panggramatika,

subukin mong maipakita ang iyong natutuhan sa bahaging ito.
46
panggramatika. Hikayatin ang mag-aaral na makapagbigay ng ilang

pangungusap na ginagamitan ng paghahambing.
7.Itala mo ang pagkakatulad at pagkakaiba ng salawikain, sawikain at

kasabihan
sa tulong ng mga salita na ginagamit sa paghahambing.
Ang guro ay malaking bahagi sa paglilinaw ng mahahalagang
Ang pagkakatulad ng salawikain,
Ang pagkakaiba ng salawikain,
konseptong dapat matutuhan ng mag-aaral sa araling ito. Bago
sawikain at kasabihan
sawikain at kasabihan
tumungo sa susunod na bahagi, kailangang malinaw sa mga mag-aaral
___________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
________________________
ang kaangkupan ng araling pamapanitikan at araling panggramatika.
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
Bago tayo magpatuloy, balikan mo muna ang iyong mga sagot sa naunang
mga gawain at ihambing mo ang iyong mga naging sagot sa daloy ng talakayan
sa bahaging ito. Ano sa mga ideya mo ang tama? Ano naman ang hindi tama at
dapat na iwasto?
GAWAIN 1.1.1.f : Pag - Sa Sa Ka ( Pagpapalalim ng Pag-unawa sa
Salawikain, Sawikain at Kasabihan )
Sa bahaging ito, susubukin ng guro kung gaano kalalim ang pagHabang lumalalim ang iyong pag-unawa sa paksa ay mapagninilayan mo
kung bakit mahalagang unawain ang mga akdang pampanitikan tulad ng
unawa ng mag-aaral sa araling pinag-aaralan. Kailangang maipakita
salawikain,sawikain at kasabihan sa kasalukuyang panahon. Mapagtitibay mo ang
ng guro ang pagsasanib ng araling pampanitikan at panggramatika.
ideyang ito sa tulong ng mga gawain na inilaan sa bahaging ito
47
A.Salawikain
Ang tulang Mga Ginto sa
Putikan ay naglalaman ng mga
Bigyan mo ng pansin ang bahagi ng tula na ginamitan ng

salawikain ng may-akda upang bigyang diin ang mensaheng nais
ang tula bago ipasagot ang nakalaang
Salawikain/ kasabihan sa bawat
Nakikita ang butas ng karayom,
saknong. Ginamit ng may-akda
Hindi ang butas ng palakol
ang mga ito bilang batayan sa

ideyang ipinaloob sa bawat
taludtod o linya.
Mayroon pang taong

Sobrang palapuna at palapintasin,
Sa mukha ng kapway
Nakikikita agad ang dumi o dusing;
Munting kapintasan
Ng kapwa niya taong laging pinapansin
Ang kamalian niyat
Mga kasamaan ay ayaw aminin.
Kagamitan:
Dungis sa mukha moy pahirin mo muna

Bago ka mamintas ng mukha ng iba.
kopya ng tula
Halaw sa tulang Mga Ginto sa Putikan ni Gregorio G. Cruz
48
Maaaring ipabigkas ng guro sa mag-aaral
niyang iparating.
gawain kaugnay rito.
Panuto: Bumuo ka ng maikling talata na magpapalawak sa iyong

sagot sa tanong na nasa blg. 1.
1.Bilang kabataan, paano mo isasabuhay ang mga salawikain na
ginamit sa tula? Isulat ang mga sagot sa papel.
Sa gawaing ito, kailangang patnubayan ng

guro ang mag-aaral sa pagsulat ng talata.
Maaaring magbigay ang guro ng ilang teknik
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
________
B.Kasabihan
Ang kasabihan ay isa sa karunungang-bayan na iyo nang
nakilala. Bigyan mo ng pansin ang nilalaman ng bahagi ng isang
awit na nagpakilala ng mga kasabihang Pilipino na hindi dapat
kalimutan.
49
o paraan sa pagbuo ng mahusay na talata.
Mga Kagamitan:
MP3 , kopya ng bahagi ng awit
Sa pagdamay ay no.1
Matalas makiramdam
Ang sakit sa kalingkingan
Ay sakit ng buong katawan
Kung di kaya ng nag-iisa
Pagtulungan nating dalawa
Ang bayanihan spirit
ay taglay ng bawat isa
Marunong lumingon
Sa pinanggalingan
Ang utang na loob
Hindi nalimutan
Walang puwang sa isip mo
Ang crab mentalidad
Hindi naiinggit
Kapwa Pinoy man
Ay umunlad
Bahagi ng awit na Positibong Kasabihan

ni Ser Jess Torres
v=eZCBCIAH6JU
2.Magsaliksik ka ng mga pangyayari sa iyong kapaligiran
(halimbawa: batay sa obserbasyon o pansariling karanasan) na
nagpapakita ng diwang isinasaad ng napiling kasabihan sa
hinalaw na awit . Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
50
kabuuan ng awit. Makikita ng guro

ang video ng awit sa URL na
nakatala sa loob ng kahon sa
Sanggunian
http://www.youtube.com/watch?
Maaaring iparinig ng guro ang
Kasabihan mula sa awit

__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
Kasabihan mula sa awit

_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
Nasaliksik na pangyayari:
__________________________
__________________________
__________________________
_________________________
Nasaliksik na pangyayari:
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
gawing kaliwa.
C.Sawikain/kawikaan
Kahulugan ng salawikaing
Ang
ginamit sa usapan:
1. hinipang lobo
- mataba
2. napabayaan sa kusina
- bundat, namimilog ang
katawan
3. may gintong kutsa sa
bibig
- mayaman
4. ang laks ng dating
- may dating na ibang
klase ang isang tao
5, may utak
- Matalino
6. nagsusunog ng kilay
- nag-aaral nang mabuti
pakikipag-usap
pagkakaunawaan. Ngunit minsan,
sa
kapwa
ay
tulay
naghahatid ito ng hidwaan sa
Ipababasa ng guro sa mag-aaral ang usapan.

Pagkatapos basahin, sikapin ng guro na
mga tao dahil sa paggamit ng mga salita o pahayag na nakasasakit

ng damdamin. Sa iyong palagay, paano nakatutulong ang sawikain
maibibgay ng mag-aaral ang kahulugan ng
upang maiwasan ang ganitong sitwasyon? Bigyan mo ng pansin ang
salawikaing ginami sa usapan. Para sa
sawikain na ginamit sa usapan. Pagkatapos, sagutin ang gawain sa
kaangkupan ng mga kahulugan, bigyan ng
ibaba.
pansin ng guro ang mga sagot na nakatala sa

Lef :
Hoy! Joan, kumusta ka na? Ibang-iba ka na ngayon .

Halos di kita makilala para kang hinipang lobo.
Joan: Mabuti naman. Naku , Oo nga eh, napabayaan na
kasi ako sa kusina. Aba! Iba na rin naman ang

hitsura mo. Ang tingin ko sa iyo ngayon tila ka
ipinanganak na may gintong kutsara sa bibig.

Ang lakas ng dating mo.
Lef :Naku ha, pamporma lang ang mga ito. Anong balita
sayo? Ipinagpatuloy mo ba ang kursong Medisina?
Ikaw ang may utak sa klase natin noong High School
Tayo di ba? Malamang kayang-kaya mo ang kursong
pinangarap mo.
Joan: Heto ngat patuloy akong nagsusunog ng kilay para
matapos ko ang kursong noon pay hinangad ko na.
51
sa
loob ng kahon sa bahaging kaliwa.
7.butas ng karayom
- matinding pinagdaanan,
labis na pagsubok ang
hinarap.
8. matamis ang bunga
Lef: Masaya akong malaman yan. Talaga naman, sa buhay

ng tao bago mo makamtan ang iyong pangarap
kailangan mo talagang dumaan sa butas ng karayom
sa dami ng pagsubok na iyong mararanasan.
Joan: Ganyan talaga ang buhay. Matamis ang bunga
kapag pinaghihrapan.
- masarap
3.Sa iyong palagay, paano nakatulong ang sawikain upang maging
magaan ang mga pahayag ng mga tauhan? Isulat mo ang iyong
Muli, gabayan ng guro ang mag-aaral sa
sagot sa paraang patalata.Gawin sa papel. Bumuo ng iyong
pagsulat ng talata. Maaaring magtala ang
pamagat para sa talata.
guro ng mga pagpipiliang pamagat para sa

______________________________________________________
talata. Inaasahan na mag-aaral ang nagbigay
______________________________________________________
ng mungkahi sa mga itinalang pamagat.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
52
4.Batay sa iyong naging sagot sa naunang mga gawain, ihanay mo ang

kahalagahan ng salawikain, sawikain at kasabihan.
Ang gawaing ito ang susukat sa bisa ng mga natutuhang konsepto sa

araling pinag-aaralan.
Karunungang-bayan
Salawikain
Kahalagahan
Sawikain
Kasabihan
Matapos mong sagutin ang mga gawain, nakaramdam ka ba ng

pagmamalaki bilang isang Pilipino? Masasabi mo bang may kalinangan na
ang ating lahi bago pa man tayo sakupin ng mga Espanyol? Paano mo
pahahalagahan ang matatandang panitikan tulad ng karunungang-bayan na
minana mo pa sa ating mga ninuno?
Ngayon pagkakataon mo na upang ilahad ang iyong pananaw sa

kahalagahang hatid ng
kasalukuyan.
Naniniwala
karunungang-bayan sa mga kabataan sa

ako
na
mapaninindigan
mo
ang
pangkaisipan at bisang pandamdamin na iyong natutuhain sa aralin.
53
bisang
GAWAIN 1.1.1. g : Pagtalunan Natin Punto sa Punto

.
Ilahad ang iyong panig sa paksa. Subuking gamitin ang mga

konseptong natutuhan sa araling pampanitikan at panggramatika.Isulat
ang sagot sa papel.
Oo sapagkat
_______________
_______________
_______________
_______________
Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa ibang anyo. Iminumungkahi sa guro

na gamitin ang fliptop na usong-usong sa kabataan sa kasalukuyan.
Hindi na
sapagkat
________
________
________
________
________
_____
Naipakita mo sa gawaing ito ang kahalagahan ng mga

karunungang-bayan sa kabataang Pilipino . Malaki ang maiaambag mo sa
pagpapanatili at pagpapaunlad ng ating matandang panitikan kung ang
mga ito ay magagamit mo sa iyong buhay.
GAWAIN 1.1.1.h : Salamin ng Katotohanan
Suriin ang bisang pangkaisipan at bisang pandamdamin sa
ipinahayag na panig sa GAWAIN 1.1.1.g. Sumulat ng repleksiyon tungkol
dito.
REPLEKSIYON
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
______________________________
54
Matapos makasulat ng repleksiyon , ipapabasa ng guro sa ilang mag-aaral

ang natapos na gawain
GAWAIN 1.1.1.i : Dugtungan Tayo

Pagtibayin mo ang iyong natutuhang mahahalagang
konsepto sa aralin sa pamamagitan ng pagbuo ng mga ideya na
nakapaloob sa kahon.
1.
Naniniwala ako na mahalagang unawain ang mga karunungang - bayan

sapagkat
__________________________________________________
__________________________________________
2.
Ang mga karunungang-bayan bagaman bahagi ng ating matandang

panitikan ay masasabi kong angkop pa ring na pag-aralan at isabuhay
sa kasalukuyan dahil
__________________________________________________
__________________________________________
3.
Sa tulong ng mga karunungang-bayan, nasilayan ko ang

______________________________________________
______________________________________________
kaya ipinagmamalaki ko ____________________________
BINABATI KITA!
Matagumpay mong nasagutan ang mga gawain para sa araling ito.
Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa mo ay higit
na napalalim ang kaalamang iyong natamo.
Alam kong handa ka na sa susunod na bahagi ng araling ito. Sa
mga natutuhan mo sa araling pampanitikan at panggramatika ay natitiyak
kong kayang-kaya mong maisagawa ang inaasahang produkto para sa a
araling ito
55
Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa pasalitang paraan.
Karagdagang impormasyon
Halimbawa ng brochure
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang

mga kaalamang natutuhan sa awtentikong pagkatuto.
Basahin at unawain mo ang sitwasyon pagkatapos, gawin
Bago ipagawa ng guro sa mag-aaral ang
mo ang inaasahang produkto para sa araling ito.
inaasahang produkto sa bahaging ito,

Dadalaw
ngayong
buwan sa inyong barangay ang

mga piling
nagmula
Senior Citizens na
sa
ibat
ibang
lalawigan. Ang layunin nila
sa brochure. Kailangang maipakita ng guro

ang isang halimbawa ng brochure.
sa
pagdalaw ay upang matiyak na

ang kabataan ay may naiaambag sa pagpapanatili ng
Kailangangang ipaunawa ng guro sa mag-
yaman ng kultura at tradisyon ng ating lahi. Ikaw, bilang
aaral na ang brochure na gagawin ay
SK Chairman ay naatasan ng inyong Punong Barangay na
bibigyan ng marka alinsunod sa rubrik.
magpakita ng mga katibayan na ang kabataan ay may

malaking bahagi sa pagpapanatili ng sariling kultura at
tradisyon. Naisip mo na ipakita ito sa pamamagitan ng
pagbuo ng isang brochure na naglalaman ng mga
karunungang bayan kung saan iuugnay mo ang mga
gawaing pangkabataan sa inyong barangay.Ayon sa
inyong Punong Barangay ang brochure na dapat mong
maipakita ay matataya sa sumusunod na pamantayan:
56
talakayin muna nang pahapyaw ang tungkol
RUBRIK
PAMANTAYAN
Organisasyon
LUBOS NA KATANGGGAP-TANGGAP
Lohikal ang pagkakaayos ng mga teksto at
larawan
Klaro at tama ang perspektibo
KATANGGAP-TANGGAP
May ilang teksto at larawan na wala sa lugar
Dibuho
Kaakit-akit ang brochure dahil tama ang

kombinasyon ng kulay, estilo, laki ng font
at pagkakaayos ng teksto at larawan
Medyo kaakit-akit ang brochure kahit ay ilang

maling kombinasyon na makikita sa brochure
Di- gaanong kaakit-akit ang brochure dahil kitangkita ang maling kombinasyon ng larawan, estilo,
font at teksto
Gamit ng karunungang
bayan
Mabisa ang pagkakagamit ng

karunungang bayan sapagkat
Nakatulong ito upang maipakita ang
kultura at tradisyong Pilipino
Di masyadong mabisa ang pagkakagamit ng

mga karunungang-bayan dahil di gaanong
naipakita ang kultura at tradisyong Pilipino
Di mabisa ang pagkakagamit ng mga

karunungang-bayan sapagkat halatang pilit ang
pagpapakita ng kultura at tradisyong Pilipino.
Kalidad ng mga
Larawan
May ilang larawan na di klaro o tama ang

perspektibo
MAHINA
Nakalilito ang pagkakaayos ng teksto at mga
larawan
Karamihan sa mga larawan ay di klaro o malabo
ang perspektibo
Nakatulong ba nang malaki ang mga kaalamang natutuhan mo sa kabuuan ng aralin sa pagbuo ng Inaasahang Produkto? Higit pa sa mga kaalaman, konsepto at ideyang
natutuhan mo sa bahaging ito ng modyul, inaasahan ko na maisasabuhay mo ang mga aral na nakapaloob sa ating mga karunungang-bayan.
Samantala, naniniwala ka ba na mahalagang malaman ang pinagmulan ng mga bagay sa ating paligid? Naisip mo rin ba na ang mga bagay na iyong napakikinabangan
sa kasalukuyan ay nagtataglay ng mga kuwento ng kanilang pinagmulan?
Ang susunod na aralin na iyong pag-aaralan ay isang akdang pampanitikan na makatutulong sa iyo upang higit mong makilala ang pinagmulan at kahalagahan ng
pagsulpot ng mga bagay sa iyong kapaligiran, ang alamat. Batid ko ang iyong pananabik sa aking tinutukoy kaya maaari ka nang humakbang sa susunod na aralin para pagaralan ito.
57
ARALIN 1.1.2 : Alamat

Ang guro ay magbibigay ng maikling deskripsiyon hinggil sa
Sinasabing ang ilang kaalaman natin ngayon ay kinuha ng mga
mananaliksik sa saling-dila ng matatanda. Sa pag-usad ng
panahon, maaaring nagbabago ang mga alamat gayunpaman hindi
akdang pampanitikan na pag-aaralan ng mag-aaral. Kailangang

mabigyan diin ng guro na ang alamat ay isa pang akdang
nawawala ang katangian nitong maglahad ng pinagmulan ng tao,
pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo. Sa bahaging
bagay, lunan o pangyayari.
ito, tutukuyin ng guro ang inaasahang produkto na gagawin ng
Ang aralin na ito ay magpapayaman ng iyong kaalaman upang

mauunawaan mo kung paano nakatutulong ang alamat sa
pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon at kaugaliang
Pilipino na minana natin bilang isa sa mga matatandang panitikan
ng ating lahi. Matapos mong pag-aralan ang mahahalagang
konsepto sa aralin, ikaw ay inaasahang makabubuo ng informecial
na nagtatampok sa kultura at tradisyong Pilipino.Gayundin,
mapagtitibay mo kung paano kasasalaminan ng kultura, tradisyon,
kaugalian ang alamat tulad ng iba pang akda na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.
Bago mo alamin ang mahahalagang konsepto sa araling ito, nais ko munang

mataya ang iyong kabatiran sa ating paksa. Simulan mo sa pagsagot sa sumusunod na
gawain.
58
mag-aaral pagkatapos ng pag-aaral sa aralin.
GAWAIN 1.1.2.a : Larawan ng Pinagmulan
Pansinin mo ang mga larawan na nasa loob ng kahon. Pamilyar ka ba sa mga ito?
Alamin natin ang iba mo pang kaalaman sa paksang iyong pag-aaralan sa tulong ng mga
larawan.Subukin mong sagutin ang kasunod na mga tanong.
Sa gawaing ito, inaasahan na ang guro ay

makapagpapakita ng mga larawan na gagamitin niya bilang
gabay sa pagtaya sa dating kaalaman ng mag-aaral sa araling
pag-aaralan.
Ang mga larawan ay hinango sa

http://www.google.com.ph/search
a. Ano-ano ang maaaring maging paksa ng alamat?

______________________________________________________________
b. Nakatutulong ba ang alamat upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga
bagay?_________________________________________________________
c.
Makikita ba sa bawat paksa ng alamat ang tatak ng pagiging mamamayan?

Patunayan._____________________________________________________
Ang mga tanong na nakatala ay makatutulong sa mag-aaral

upang bahagya niyang makilala ang alamat bilang akdang
pampanitikan.Gayundin, upang magkaroon ang mag-aaral ng
ideya sa mahahalagang konsepto na kaniyang matututuhan sa
pag-aaral ng araling ito.
Nakatulong ba sa iyo ang ginawa mong pagsagot sa mga tanong upang

makilala ang alamat bilang isang akdang pampanitikan? Huwag kang mag-alala, ang
araling ito ay tutulong sa iyo upang pagyamanin ang iyong kaalaman sa paksang ating
pag-aaralan.
59
GAWAIN 1.1.2.b : Wakas ng Pinagmulan

Sa isang kuwento , pelikula o teleserye man, kaabang-abang ang
bahaging resolusyon o kinahinatnan sapagkat dito malalaman ng mambabasa o
manonood kung ano ang maaaring mangyari sa pangunahin at iba pang sangkot na
tauhan. Sa isang alamat, gaano kaya kahalaga ang wakas na bahagi nito? Paano
nakatutulong ang wakas upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga bagay? Narito
ang mga halimbawa ng wakas sa ilang alamat. Suriin mo ang kinahinatnan ng mga
pangunahing tauhan.Isulat ang sagot sa papel.
Nanangis ang binata at nagsisi sa kanyang narinig. Gusto niyang ibalik ang
puso ng ina ngunit wala na itong buhay. Dahil sa ginawa niya ay biglang pinarusahan at
naging BUTIKI na gumagapang sa mga kisame at haligi. Ito ang parusa sa anak na
walang utang na loob sa kanyang pinanggalingan.
Halaw sa Alamat ng Butiki
Puna: _________________________________________________________________
Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon mismo
sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang halamang
iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay tinawag na
"Aging"na di nagtagal ay naging saging.
Halaw sa Alamat ng Saging
Puna: _______________________________________________________________
60
Sa gawaing ito, kailangang magabayan ng guro ang magaaral sa pagsulat ng puna . Bibigyan-diin ng guro na ang
bubuuing puna ng mag-aaral ay nakatuon sa pagkakatulad ng
bawat alamat sa bahaging wakas.
Nagluksa ang Rajah at ang buong palasyo. Ipinag-utos niya na ang dalawa'y
ilagak na magkasama sa isang hukay.
Lumipas ang mga araw. Himala ng mga himala. Ang lupa sa puntod ng libing ay
tumaas hanggang sa itoy maging bundok. Napakaganda at perpekto ang hugis.
Tinawag itong Bundok ng Mayon, bilang alaala kay Daragang Magayon.
Halaw sa Alamat ng Bulkang Mayon
Pagkatapos maisakatuparan ng mag-aaral ang gawain,

kailangang maitanong ng guro ang mga gabay na tanong upang
masukat ang dating kaalaman ng mag-aaral sa aralin. Malaya
ang guro kung paano niya isasagawa ang bahaging ito. Maaari
niyang gawin ang paraang pasalita o kayay pasulat.
Puna _______________________________________________________________
Mga Gabay na Tanong:

a. Ano ang napuna mo sa naging daloy ng pangyayari?
b. Kapani-paniwala ba ang ganitong uri ng wakas? Ipaliwanag.
c. Sa iyong palagay, bakit karaniwan na sa mga alamat na magkaroon
ng kaparusahan o pagkamatay ng pangunahing tauhan?
GAWAIN 1.1.2.c : Kilalanin ang Pinagmulan
Ipasusulat ng guro ang konseptong nabuo ng mag-aaral

Batay sa mga impormasyon na nailahad sa mga naunang gawain, paano
mo mailalarawan ang alamat bilang akdang pampanitikan?Isulat ang sagot sa papel
gamit ang fan fact analyzer. Gayahin ang pormat.
61
buhat sa mga unang gawain na kaniyang isinagawa.
ALAMAT
Nataya na natin ang iyong dating kaalaman sa paksa, at alam ko na handa ka nang
dagdagan pa ito sa pamamagitan ng mga gawain na batid kong makatutulong sa iyo upang malinang mo ang kinakailangang pag-unawa .Simulan natin sa
pamamagitan ng pagsagot mo sa mga tanong na magiging gabay sa iyong pag-aaral mula
simula hanggang huling bahagi ng araling ito.

a. Paano nakatutulong ang alamat sa pag-unawa ng pinagmulan
ng mga bagay sa kasalukuyan?
b. May saysay pa ba ang mga alamat bilang mga akdang
pampanitikan sa kasalukuyan? Patunayan.
c . Nakatutulong ba ang paggamit ng mga lugar at panahon upang
mabisang maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa isang
kuwento tulad ng alamat? Patunayan.
62
GAWAIN 1.1.2.d : Tugon mo Mahalagang Alamin

Sa bahaging ito, nais kong malaman ang antas ng iyong pag-unawa sa
aralin na ating pag-aaralan. Subukin mong sagutin ang mga nakatala sa Mga gabay na
tanong upang magabayan ka sa pagpapalawak ng paksa na nasa loob ng kahon.
Ang Kahalagahan ng Alamat sa Kasalukuyan
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Huwag kang mag-alala kung sa tingin mo ay di mo nasagot nang wasto ang mga
katanungan.Naglaan pa ng mga gawain ang modyul na ito upang matulungan ka sa
pagkilala ng mga tamang konsepto ng aralin .
63
Kailangang maigiya ng guro ang mag-aaral sa pagbuo ng talata

upang matiyak na matutugunan nang wasto ang mga gabay na
tanong sa araling ito. Sa gawaing ito, bibigyan lamang ang
mag-aaral ng limang minutong pagsulat. Pagkatapos,ipababasa
ng guro ang nabuong talata.
Karagdagang impormasyon:
Base rin sa kasaysayan, nilinaw niya na
nang magkaroon ng gold boom noong
1930s ay dumagsa ang mga tao sa Baguio
mula sa ibat ibang panig ng bansa para sa
trabaho at kabuhayang may kaugnayan sa
pagmimina.
Idinagdag ni Dimaculangan na ang Benguet
ang mukha ng Philippine mining industry
dahil sa rekord noong 2006, ang kita ng
lalawigan sa pagmimina ay umabot ng P4
bilyon sa dalawang kompanya pa lamang.
Halaw sa artikulo ni Manny Balbin na
nailathala noong Sabado , Hunyo 09, 2012
.- JOURNAL ONLINE.
Paunlarin
Ang bahaging ito ng modyul ay
makatutulong upang maunawaan mo ang
mga konsepto at kasanayang dapat
mong malinang sa paksa.
Kailangang mapalawak at mapaunlad
mo pa ang iyong dating kaalaman nang sa gayon
ay mabatid mo kung paano nakatutulong ang
alamat sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura,
tradisyon at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang
isa sa mga matatandang uri ng panitikan ng ating lahi.
Kagamitan:
cartolina/manila paper
64
ng ibat ibang estratehiya sa pagbasa.

Maaaring magpabasa ng isahan, dalawahan o
maramihan. Maaari din naman na sa bawat
bahagi ng pagbasa ay magtanong ang guro
nang sa gayoy naiproproseso na ng mag-
Babasahin 1: Mina ng Ginto ( Alamat ng Baguio )

Kalakip 1.1.2.a
Masasalamin ba sa alamat ang kultura at tradisyon
ng isang pangkat ng mamamayan sa ating bansa?
Maituturing mo bang yaman ng lahi ang mga alamat sa ating
panitikan? Bago mo sagutin ang mga tanong, bigyan mo ng
Sanggunian
http://www.journal.com.ph/index.php
/news/provincial/31499-pagmiminaturismo-nagpaunlad-sa-benguetchamber-of-mines
Sa bahaging ito, malaya ang guro na gumamit
pansin ang kasunod na mga gawain upang higit mong

maunawaan ang nilalaman ng binasa mong alamat.
aaral ang mahahalagang kaisipan na

nakapaloob sa akdang binabasa.
caao- isang ritwal na nagpaparangal
sa espiritu ng kanilang mga ninuno.
anito- ito ang santo o diyos ng
sinaunang
tao.
Bathala- Diyos
pantas- dalubhasa
sugo- may tungkuling iparating ang
ipinag-uutos
GAWAIN 1.1.2.e : Paglinang ng Talasalitaan

Suriin ang mga salitang nakahilig sa loob ng
pangungusap. Bigyan ng kahulugan ayon sa pagkakagamit
sa akda.Isulat sa papel ang mga sagot.
1.Taon-taon ay nagdaraos sila ng caao bilang parangal
sa kanilang mga anito.
Kahulugan-_____________________________________
2.Noong panahong iyon, ang mga Igorot ay naniniwala
sa ibat ibang anito.
Kahulugan-____________________________________
3.Maibigin sila sa kapwa at may takot sila sa kanilang
bathala.
Kahulugan-_____________________________________
4.Siyay bumalik sa nayon at nakipagkita sa matatandang
pantas.
Kahulugan-______________________________________
5.Marahil ang ibong iyon ay ang sugo ng ating bathala.
Kahulugan-_____________________________________
Batid ko na nakatulong ang mga salitang binigyan mo

ng kahulugan upang iyong maunawaan ang kultura at
tradisyon na mayroon ang mga Igorot.
Ngayon , subukin natin ang lalim ng iyong pagunawa sa ilang mahahalagang konsepto ng akdang binasa.
65
66
GAWAIN 1.1.2.f : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Ang gawaing ito ay nakatulong sa iyo upang madali
mong maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa
alamat.
1.Pagsunod-sunorin mo ang mga pangyayari sa alamat sa
tulong ng STORY MOUNTAIN. Gawin sa papel. Gayahin
ang pormat.
Ang isang maikling kuwento ay
nagtataglay ng sumusunod na
bahagi: simula, papataas na aksiyon,
kasukdulan,kakalasan at wakas.
Ang alamat bilang isang salaysay ay
nagtataglay ng payak na pangyayari
na kinapapalooban ng sumusunod na
bahagi: simula, gitna at wakas.
Gitna
________________
________________
Ang guro ay magpapakita ng

diagram na Story Mountain na
gagamitin sa pagtukoy ng bawat
__
Simula
______________
______________
______________
______
bahagi ng alamat. Sa bahaging ito,

Wakas
kailangang mailahad ng guro na
______________
______________ bagaman ang alamat ay may payak
2.Sa iyong palagay, angkop ba ang naging wakas ng akda ?

Pangatuwiranan ang iyong sagot. Gawin sa papel.
3.Suriin ang mga pangyayari sa bawat bahagi ng alamat.Itala
mo
sa talahanayan kung alin ang makatotohanan at dimakatotohanan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
67
na kuwento, taglay pa din nito ang

bawat bahagi.
Malawak ang kahulugan ng terminong
kultura. Ayon sa Roshan Cultural Heritage
Institute, ang kultura ay binubuo ng mga
katangiang nagbubukod sa tao at sa hayop,
gaya ng sumusunod: wika, sining at siyensiya,
pag-iisip, at mga aktibidad na panlipunan.
Ang kaugalian o tradisyon ay mga
paniniwala, opinyon, kostumbre o mga
kuwentong naisalin mula sa mga magulang
papunta sa mga anak nila. Sa Pilipinas, isang
halimbawa ng kaugalian ang paghalik sa
kamay ng mga matatanda. Kaugnay ito ng mga
salitang tradisyunal, pinagkaugalian o
kinaugalian, simula, at pinamulihanan.
BAHAGI
MAKATOTOHANAN
DIMAKATOTOHANAN
SIMULA
GITNA
WAKAS
Sa bahaging ito, iyong napagtibay na nangingibabaw

sa
alamat ang mga dimakatotohanang pangyayari na
nagpapaigting upang maging kapana-panabik ang kuwento
na
nakapaloob dito. Gayundin sa tulong ng mga dimakatotohanang
pangyayari , nabubuo ang pinagmulan ng mga bagay.
4.Mula sa akdang binasa, itala ang kultura at tradisyon ng
mga Igorot sa tulong ng dayagram . Gawin sa papel.
Gayahin ang pormat.
Mina ng Ginto
________
________
_________
_________
Igorot
__________
_________
68
Kultura at
tradisyon
__________
__________
Sa bahaging ito, hihikayatin ng guro ang

mag-aaral na ipaliwanag ang konsepto ng
makatotohanan at di-makatotohanang
pangyayari sa alamat. Ang guro ay
inaasahang makapagpapakita ng kagamitang
pampagtuturo na kanyang gagamitin sa
paglalahad ng gawaing ito.Tiyakin ng guro
na matutukoy ng mga mag-aaral ang
kultura at tradisyong inilahad sa binasang
akda at ito ay dapat batid ng lahat.
Kailangang maiwasto ng guro na ang mga
pangyayaring isusulat ng mag-aaral ay
tunay na nagmula sa bawat bahagi ng akda.
Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya

na sa tingin niya ay angkop para sa
pagtalakay ng araling pampanitikan.
Gayundin, iminumungkahi na kailangang
gumamit ang guro ng mga kagamitang
pampagtuturo sa paglalahad ng
mahahalagang konsepto sa paksa.
Ang mga Igorot ay kilala sa kanilang
pagiging masipag, matatag, at tapat
sa kanilang pinagmulan. Mga ugaling
hindi basta basta hinahayaang
makuha ng iba ang kanilang mga
namana o nakuhang mga kayamanan.
5. Balikan mong muli ang naitala mong mga kultura at

tradisyon ng mga Igorot. Sa iyong palagay mo, nananatili pa
rin ba ang mga ito sa kasalukuyan? Itala ang iyong sagot sa
tsart. ( Maaring magsaliksik ang mag-aaral sa bahaging ito ).
Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
Ano- ano ang
binanggit sa
Mahalaga sa kanila ang lupa,

sapagkat ito ang pangunahing
ikinabubuhay nila. Ang isang patunay
nito ang Hagdan-hagdang Palayan
ng Banawe na matatagpuan sa isang
tribu sa Ifugao.
Sanggunian:
http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_Igor
ot
mabigyan ang mga mag-aaral ng
impormasyon na kanilang itatala sa tsart.
Sa kasalukuyan,
nananatili pa rin
ba ito?
Oo o Hindi
Patunay
akda?
Sa bahaging ito, ang guro ay inaasahang

Napatunayan mo sa bahaging ito na ang alamat
bilang
akdang
pampanitikan
ay
sumasalamin
sa
kultura,tradisyon at kalagayang panlipunan noong panahong
makapagbibigay ng input tungkol sa araling

pampanitikan.Bibigyan ng tuon sa gagawing
talakayan ang mga bahagi ng alamat. Malaya
naisulat ito.
Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga
gawain. Layon ng araling ito na mapalawak pa ang iyong
kaalaman sa paksang tinatalakay . Makatutulong kung iyong
babasahin at uunawain ang mahahalagang konsepto na
nakatala sa loob ng kahon.
69
naibigay bilang takdang aralin upang
pagkakataong makapagsaliksik ng mga
KULTURA NG IGOROT
mga kulturang
Tiyakin ng guro na ang gawaing ito ay
ang guro na gumamit ng estratehiya sa

bahaging ito.
Trivia
Gumamit si Dr. Jose Rizal ng alamat
sa kanyang nobelang El
Filibusterismo upang maipabatid
ang kalagayang panlipunan ng
panahong iyon.
ANG ALAMAT
Ang alamat ay isa sa kauna-unahang panitikan ng
Mga Pilipino bago pa dumating ang mga Espaol. Karaniwang
kathang-isip o maaari namang hango sa tunay na
pangyayari. Pinagmulan ng isang pook, ng isang halaman o
punongkahoy, ng ibon, ng bulaklak at iba pang mga bagay
ang karaniwang paksa nito. Maaari ring tungkol sa mga
pangyayaring di- kapani-paniwala o kayay tungkol sa
pagkakabuo ng pangalan ng lugar, bagay at iba pa.
Mababakas sa alamat ang matatandang kaugaliang
Pilipino. Layunin din ng alamat na manlibang. May tatlong
bahagi ang alamat.
Simula: Kabilang sa simula ang mga tauhan, tagpuan, at
suliranin. Sa mga tauhan nalalaman kung sino-sino ang
magsisiganap sa kuwento at kung ano ang papel na
gagampanan ng bawat isa. Maaaring bida, kontrabida, o
suportang tauhan. Sa
tagpuan nakasaad ang lugar na
pinangyayarihan ng mga aksyon insidente, gayundin ang

panahon kung kailan naganap ang kuwento. At ang bahagi ng
suliranin ang
nagsasaad ng problemang haharapin ng
pangunahing tauhan.
Gitna: Binubuo ang gitna ng saglit na kasiglahan,
tunggalian, at kasukdulan. Ang saglit na kasiglahan ang
naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang
masasangkot sa suliranin. Ang tunggalian naman ang
bahaging nagsasaad sa pakikitunggali o pakikipagsapalaran
70
ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning

kakaharapin, na minsan sa sarili , sa kapwa, o sa kalikasan.
Samantalang ang kasukdulan ang pinakamadulang bahagi
kung saan maaaring makamtan ng pangunahing tauhan ang
katuparan o kasawian ng kaniyang ipinaglalaban.
Wakas: Binubuo ang wakas ng kakalasan at katapusan .
Ang kakalasan ang bahaging nagpapakita ng unti-unting
pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa maigting na
pangyayari sa kasukdulan. At ang katapusan ang bahaging
maglalahad ng magiging resolusyon ng kuwento. Maaaring
masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
Sa tulong ng bawat bahagi ng alamat ay naipakita ang
mga pangyayari na sumasalamin sa kultura, tradisyon,
kaugalian at kalagayang panlipunan ng sinaunang Pilipino.
Pagkatapos mong malaman kung ano ang alamat at mga bahagi nito , bigyan
Kailangang maitanong ng guro ang mahalagang tanong sa
mo naman ng pansin ang mahalagang gamit ng panahon at pook . Sa iyong palagay
araling panggramatika na gagabay sa mag-aaral sa paglinang
nakatutulong ba ang paggamit ng mga lugar at panahon upang mabisang
ng mahahalagang konsepto sa paksa.
maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa isang kuwento tulad ng alamat?
Gawin mo ang mga susunod na gawain upang masagot mo nang wasto ang
mahalagang tanong hinggil sa paksang ito. Isulat sa sagutang papel.
GAWAIN 1.1.2.g : Pagsukat sa Kasanayang Panggramatika

Sa bahaging ito masusukat ang iyong kasanayang panggramatika. Malalaman
natin ang antas ng iyong kaalaman sa araling pangramatika na iyong pag-aaralan.
71
Basahin mo ang bahagi ng kuwento na nasa loob ng kahon. Pagkatapos, sagutin

ang kasunod na mga tanong .
Ngunit mula sa kanyang nangangatal na mga labi ay walang namumutawi
kundi isang impit na Diyos Ko!!! Sa gitna ng kanyang pagluha, ang mabait na si
Sinang ay lumapit sa asawa at tinapunan iyon ng isang hayaan-mo-na ang Nanay
na tingin. Kasabay ng isang malalim na buntung-hininga, si Conradoy nalugmok sa
isang likmuan. Ang salitaan ay napinid na.
Umagang-umaga kinabukasan, nagtaka na lamang silat natagpuan nila sa

. isang sulok si Impong Selang nananangis, umiiyak na nag-iisa. Siyay hindi man
lamang tinuluan ng luha nang si Pepey naghihirap, at saka ngayon pang si Pepey
matiwasay na, salamat sa suwerong itinusok sa kanya ng manggagamot, ay saka.
Ang bahagi ng akdang Impong Sela ay gagamitin ng guro bilang

lunsaran sa pagtalakay ng araling panggramatika. Mahalagang
nakapaskil ang bahaging ito sa pisara upang maging malinaw sa
mag-aaral ang aralin.
Halaw sa Impong Sela ni Epifanio G. Matute
a. Suriin ang mga salitang may salungguhit. Nagbibigay-turing ba ito sa mga salitang
nakihilig o naglalarawan?
b. Nakatulong ba ang mga salitang may salungguhit upang mabisang maipabatid ang
mahalagang pangyayari sa alamat? Patunayan.
c.
Anong bahagi ng panalita ang mga salitang may salungguhit?
Pagkatapos mong sagutin ang mga tanong, may ideya ka na ba kung ano
ang mahalagang papel na ginagampanan ng pang-abay na pamanahon at pang-abay na
panlunan upang malinaw na maipabatid
ang mga pangyayari sa isang kuwento?
Makatutulong sa iyo nang malaki ang mga impormasyong nakatala sa kasunod na kahon
72
Ipasasagot ng guro sa mag-aaral ang mga nakatalang tanong

na makatutulong upang higit na makilala ang araling
panggramatika.
upang ganap mong maunawaan ang araling panggramatika.
Ugnay-Wika
PANG-ABAY NA PAMANAHON
AT PANG-ABAY NA PANLUNAN
Ang pang-abay na pamanahon ay
nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang
kilos na taglay ng pandiwa. Napapangkat ang
ganitong uri ng pang-abay: (1) yaong may pananda at (2) yaong walang pananda.
Gumagamit ng nang , sa, noong, kung, tuwing, buhat, mula, umpisa at hanggang
bilang mga pananda ang pang-abay na pamanahon.
Mga halimbawa:
1. Kailangan ka bang pumasok nang araw-araw?
2. Inaasahan tayo roon sa gabi, hindi sa araw.
3. Noong Lunes siya nagsimula sa kaniyang bagong trabaho.
4. Kapag Mahal na Araw ay sinisikap niyang mag-abstinensya at mag-ayuno.
5. Tuwing Pasko ay nagtitipon-tipon silang mag-anak.
May mga pang-abay na pamanahon na walang pananda tulad ng kahapon, kangina,
ngayon, mamaya, bukas , sandali at iba pa.
Mga halimbawa:
1. Pitong pangunahing alagad ng sining ang tumanggap kahapon ng National
Artist Award buhat sa Unang Ginang.
2. Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino sa CCP.
3. Magsisimula pamaya-maya ang kumbensyon hinggil sa pagpapabahay sa
73
Sikapin ng guro na maipaliwanag ang araling panggramatika

sa tulong ng angkop na estratehiyang kanyang gagamitin.
Hinihiling na magsagawa ang guro ng ilang gawain upang
mataya ang kaalaman ng mag-aaral sa paksang tinatalakay.
mahihirap.
4. Ipinagdiriwang ngayon ng Makati ang ika-262 anibersaryo ng kaarawan ni
Gabriela Silang.
5. Panauhing pandangal mamaya ang bagong pangulo sa pagkakaloob ng
Gantimpalang TOYM.
Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa pook na pinangyarihan, pinangyayarihan
o pangyayarihan ng kilos ng pandiwa. Karaniwang ginagamitan ng pariralang sa/kay ang
ganitong pang-abay. Sa ang ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang pambalana o
panghalip.
Kay o ang maramihan nitong kina, ang ginagamit kapag ang kasunod ay pangngalang
pangtanging ngalan ng tao.Ang pangngalang pantanging ngalan ng pook o bagay ay
pinangungunahan ng sa.
Narito ang ilang halimbawa:
1.
sa + pangngalang pambalana
Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina.
2. sa + pangngalang pantanging di ngalan ng tao

Maraming nagsasaliksik sa U.P., sa Ateneo, at sa PNU tungkol sa wika.
3. sa + panghalip na panao
Nanawagan sa amin ang mga nasalanta ng bagyo.
4. sa + panghalip na pamatlig
Nagluto sa ganito ang kanyang ina.
74
Sa bahaging ito, kailangang malinaw na maibahagi ng guro

ang mahalagang konsepto ng paksa para sa araling
panggramatika. Kailangang mabigyan ng diin sa araling ito
ang alituntunin sa paggamit ng pang-abay na panlunan.
5. kay + pangngalang pantanging ngalan ng tao

Tumawag siya kay Fely upang ipagbigay-alam ang nangyari.
Sa tulong ng mga nabasa mong impormasyon sa ating araling pang-gramatika,

batid ko na nananabik ka nang sumagot muli sa mga gawain upang masubok ang iyong
kakayahan.
Naglaan ng iba pang mga gawain ang modyul na ito upang ganap na mataya ang
bisa ng mga konseptong iyong natutuhan .
Kailangang gabayan ng guro ang mga mag-aaral na matukoy
GAWAIN 1.1.2.h : Pagpapatibay ng Kaalaman

1. Balikan mong muli ang alamat na Mina ng Ginto . Sumipi ka ng mga
pangungusap na nagtataglay ng mga pang-abay na pamanahon at pang-abay na
panlunan.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
1.
ang hinihingi sa gawain. Gayunpaman, Malaya din ang guro na

magbigay ng tiyak na lugar at panahon na ginamit sa akda
upang makatulong sa pagbuo ng mga pangungusap.
MINA NG GINTO
Pang-abay na Pamanahon
Pang-abay na Panlunan
1.
2.
2.
3.
3.
2. Mula pa rin sa alamat na Mina ng Ginto , pumili ka ng nagustuhan mong bahagi

at iyong ibuod. Salungguhitan ang mga pang-abay na pamanahon at panlunan na
nakapaloob dito. Gawin sa papel.
Mahalagang magabayan ng guro ang mag-aaral sa gawaing ito

upang makabuo ng talata na ginamitan ng mga pang-abay na
panlunan at pamanahon .
75
3. Paano nakatutulong ang pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang alamat?

Sa bahaging ito, itatanong muli ng guro ang mahalagang
Malinaw na sa iyo ang gamit ng pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang
salaysay tulad ng alamat, inaasahan ko na ang mga mali mong ideya ay naiwasto na.Higit
sa lahat, dapat nabatid mo rin kung paano nakatutulong ang alamat sa pagpapanatili at
pagpapaunlad ng kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa
matatandang uri ng panitikan ng ating lahi. Bukod sa alamat ang isa pang matandang
panitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo ay ang mga kuwentong- bayan. Tulad
ng alamat, sa iyong palagay, tumutulong din ito sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng
kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa matatandang uri ng
panitikan ng ating lahi?
Sa bahaging ito , muli mong suriin kung paano nakatulong ang pang-abay na
pamanahon at panlunan sa isang salaysay upang mabisang maipabatid ang
mahahalagang pangyayari sa akda.
76
tanong sa araling tinatalakay upang maikintal sa isipan ng

mag-aaral ang nililinang na mahalagang konsepto.
Ang kuwentong-bayan ay mga salaysay
hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan
na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan,
katulad ng matandang hari, isang marunong
na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae.
Karaniwang kaugnay ang kwentong-bayan
ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang
bansa o lupain. Kaugnay nito ang alamat at
mga mito
Babasahin 2 :: NAGING SULTAN SI PILANDOK

kuwentong -bayan ng Maranaw
Kalakip 1.1.2.b
Ang paggamit ng kaugnay na teksto ay makatutulong

upang higit na mapagyaman ang kaalaman at kasanayan sa mga
araling pampanitikan at panggramatika. Subukin mong sagutin ang
mga susunod na gawain upang mapalalim mo pa ang iyong
kakayahang sumuri at umunawa.
GAWAIN 1.1.2.i : Palalimin ang Kaalaman
Ang pilandok ay isa sa pinakamaliit na

hoofed animal. Wala pang isang piye ang
sukat nito kapag nakatayo. Bagamat may
pagkakahawig sa usa, ang pilandok ay mas
may relasyon sa baboy at kamel, sa baboy
dahil sa hitsura ng paa nito at sa kamel
naman dahil sa straktura ng bungo at ngipin
nito.
Ang pilandok ang nag-iisang species sa
Pamilya ng Tragulidae na makikita sa
Southern Indochina, Java at Borneo. Sa
Pilipinas, ito ay matatagpuan lamang sa
Balabac at iba pang maliliit na karatig isla
tulad ng Ramos, Bangkalan at Bugsuk.
77
1.
Malaya ang guro na gumamit ng angkop

na estratehiya upang maipabatid ang
nilalaman ng akda. Upang maging
kapana-panabik ang pagsasalaysay ng
akdang ito , hinihikayat ang guro na
gumamit ng teknolohiya sa bahaging ito.
Sa gawaing ito , kailangang mabigyan ng
Mula sa binasang akda,patunayan na masasalamin sa

kuwentong- bayan ang kultura, tradisyon, kaugalian at
kalagayang panlipunan ng isang pangkat ng
mamamayan sa Pilipinas.
diin ng guro na ang kuwentong bayan ay

tulad ng alamat na masasalaminan ng
kultura, tradisyon at kalagayang
Kultura
at
Tradisyon
Naging
Sultan si
Pilandok
Kalagayang Panlipunan
Kaugalian
panlipunan ng mga Pilipino.
Mahusay! Madali mong natukoy ang kultura, tradisyon , kaugalian at

kalagayang panlipunan sa akdang iyong binasa. Marahil ayi
yo nang nababatid na sa tulong ng panitikan ay maaari mong masilip ang ating
nakaraan.
2. Sa kasalukuyang panahon, sino ang maituturing mong Pilandok? Bakit? Isulat

Para sa akin, ang
Pilandok sa kasalukuyang
panahon
3. Paghambingin mo ang alamat at kuwentong-bayan batay sa mga katangiang

taglay ng mga ito bilang akdang pampantikan.
KUWENTONG
BAYAN
ALAMAT
Sikapin ng guro na maipaghambing ang alamat at kuwentong

bayan bilang mga akdang pampanitikan. Palutangin sa gawaing ito
ang diin / tuon sa parehong katangian ng dalawa- na kapwa
Katangian
Pagkakatulad
kasasalaminan ng kultura at tradisyon gayundin ang kalagayang

Katangian
Mabisa mo bang napaghambing ang dalawang akdang pampanitikan ?

Natitiyak kong nakatulong ang ginawa mong paghahambing upang higit mong ma-
78
panlipunan sa panahong naisulat ang mga ito.
pahalagahan ang mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Katutubo.

4. Bumuo ka ng isang kuwento na magtatampok ng natatanging kultura,
tradisyonkaugalian o kalagayang panlipunan ng inyong bayan sa
Sa bahaging ito, sikapin ng guro na maipaliwanag sa mag-aaral
kasalukuyan.Gawin sa papel.
na ang talatang bubuuin ay kailangang gamitan ng mga

konseptong natutuhan sa mga araling pampanitikan at
__________________________________
Pamagat
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
_________________________________________________________ ___
_____________________________________________________
Alam kong ang iyong kaalaman ay napagyaman na sa tulong ng sinagutan mong

mga gawain. Higit sa lahat, batid kong nakatulong ang araling ito upang tumibay ang
iyong pagpapahalaga sa mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng
Katutubo .
79
panggramatika .
Binabati kita at nagawa mong lampasan ang mga
Ang infomercial ay isang patalastas na
pantelebisyon na nasa anyo ng maikling
dokumentaryo
gawain.Ngayon,alam kong sapat na ang iyong kaalaman

at kasanayan upang maisakatuparan ang inaasahang
produkto para sa araling ito. Pag-aralan mo ang
sitwasyon.
Sitwasyon:
Ang araw ng pagkakatatag ng inyong
Sanggunian:
http://www.beedictionary.com/meaning/in
fomercial
pamahalaang lungsod ay nalalapit na. Kaya naman bilang

paghahanda ang lahat ng punong barangay ay ipinatawag
nagpapakita ng konkretong pagkatuto ng

mag-aaral sa araling pinag-aaralan .
Inaasahan na maipaliliwanag ng guro ang
konsepto ng informercial na nais niyang
ng inyong mayor upang ibahagi ang mahalagang
ipagawa sa mga mag-aaral. Gayundin,
impormasyon hinggil sa gaganaping pagdiriwang. Ayon
kinakailangang mailahad nang malinaw
kay mayor, ang lahat ay kailangang lumahok sa
ang pamantayan sa pagbuo ng inaasahang
paligsahan sa pagbuo ng infomercial para sa paksang
produkto upang magabayan nang wasto
Bayan ko Ipinagmamalaki ko. Kaya, ikaw bilang punong
ang mag-aaral.
barangay sa inyong lugar ay inatasang maghanda sa

nabanggit na paligsahan. Ang pagtatanghal ng
infomercial ang pinakatampok na gawain sa

pagdiriwang. Inaasahan na sa araw na iyon ay darating
ang mga piling panauhin tulad ng DILG secretary,
congressman at mayor mula sa ibat ibang lungsod.Ang

infomercial ay matataya sa pamamagitan ng sumusunod
na pamantayan.
80
Ang bahaging ito ng modyul ay
a.
b.
c.
d.
e.
f.
Nilalaman
May kaugnayan sa paksa
Pagiging masining
May orihinalidad
Batay sa pananaliksik
Tapat
Mahusay! Natutuwa ako at nagawa mong

maisakatuparan ang Inaasahang Produkto para sa
araling ito. Batid ko na lahat ng konsepto sa araling
pampanitikan at panggramatika na iyong natutuhan ay
mananatili at mapauunlad mo pa. Ngayon, alam ko na
handa ka na sa pagkilala sa bagong aralin. Subalit bago
mo ito pag-aralan , subukin mo munang sagutin ang
sumusunod na tanong. May paborito ka bang superhero?
Anong katangian niya ang iyong nagustuhan? Maituturing
mo ba siyang bayani ng iyong buhay?
Marahil ay nagtataka ka kung ano ang
kaugnayan ng aking mga tanong sa susunod na araling
iyong pag-aaralan. Kaya,simulan mo nang silipin ang
mundo ng epiko nang sa gayoy higit mong maunawaan
ang mga kaisipan/ konseptong nakapaloob dito. Huwag
mong hayaang mawala ang iyong sigla sa pag-aaral dahil
alam kong ang susunod na aralin ay tulad ng alamat,
maipagmamalaki mo ito bilang bahagi ng panitikan ng
iyong lahing pinagmulan.
81
Sa bahaging ito, ang guro ay magbibigay ng mga

tanong sa mag-aaral hinggil sa susunod na aralin.
Ang mga tanong ay magiging gabay ng mag-aaral
upang magkaroon siya ng ideya at interes sa
susunod na aralin.
Aralin 1.1.3: EPIKO
Matapos
mong
maunawaan
ang
kahalagahan sa buhay ng mga Pilipino ng

panitikan, sa bahaging ito ay iyong
katangian
at
ilang sinaunang
makilala ang isa pang
itinuturing na maipagmamalaking matandang panitikan ang
Ang guro ay magbibigay ng kaunting deskripsiyon tungkol sa

bagong aralin na pag-aaralan ng mag-aaral. Sa bahaging ito ,
kailangang maibahagi ng guro na ang bagong aralin ay isang
epiko.
akdang pampanitikan na nakilala din sa Panahon ng Katutubo.

Kung nais nating mabakas ang kasaysayang may kaugnayan
sa kalinangan ng ating lahi at nais nating matagpuang muli ang
ating mga sarili ay napapanahon na upang balikan at pagtuunan ng
pansin ang ating mga epiko. Bagamat ito ay nalikha batay sa kababalaghan at nagtataglay ng
mga di- kapani-paniwalang pangyayari, kasasalaminan ang epiko ng kultura ng rehiyong
pinagmulan nito na tunay na maipagmamalaki.
Ang araling ito ay tutulong sa iyo upang maunawaan mo kung bakit napabilang ang
epiko sa matatandang uri ng panitikan na nananatili pa rin sa kasalukuyan. Sa kabuuan ng
iyong pag-aaral sa araling ito, ikaw ay inaasahang makabubuo ng biopoem na nagtatanghal ng
karaniwan o simpleng mamamayan na nakagawa ng kabayanihan sa kaniyang kapwa.
82
TRIVIA
Ang seksing karakter na Darna" na
nilikha ng sikat na nobelistang si
Mars Ravelo ay unang lumipad sa
pelikula sa direksyon ni Poe Sr, ama
ni Fernando Poe Jr, na tinaguriang
Hari ng Pelikulang Pilipino.
GAWAIN 1.1.3.a: Larawan ng Kabayanihan

Bago natin paunlarin ang iyong kaalaman sa ating
tatalakayin, nais kong subukin muna ang dati mo nang alam
sa paksang pag-aaralan natin
Ang guro ay magbibigay ng gawain na

susukat sa dating kaalaman ng mag-
Kilalala mo ba ang mga nasa larawan? Kung gayon sagutin mo

ang mga tanong tungkol sa kanila.
aaral sa paksang pag-aaralan.

Sa unang gawain, ang guro ay
Si Chiquito o Augusto Pangan ang

unang lalaki na lumunok ng
"mahiwagang bato" upang maging
Darna" sa pelikulang Terebol
Dobol." Kasunod nito ang Hari ng
Komedya na si Dolphy sa pelikulang
Darna Kuno."
Nakaapat na pelikula bilang "Darna"
Kagamitan:
ang gobernadora ng Batangas na si
larawan ng pinoy superheroes
Vilma Santos. Habang tig-dalawang
pelikula naman bilang Darna" sina
Rosa Del Rosario at Liza Moreno.
Sanggunian:
http://www.symbianize.com/archive/i
ndex.php/t-24172.html
83
magpapakita ng larawan ng mga Pinoy
Superheroes na gagamitin upang

matiyak ang interes ng mag-aaral sa
paksa. Susundan ito ng mga tanong na
ibibigay ng guro upang sagutin ng magaaral na makatutulong upang maiugnay
ang paksang pag-aaralan..
Ang mga larawan ay hinango sa
http://www.google.com.ph/search
a. Ano ang iyong pagkakakilala sa kanila bilang
Bago talakayin ang epiko, ilahad muna ng
mga tauhan?
Kagamitan:
Kopya ng kaligirang pangkasaysayan
ng Epiko
___________________________________
guro ang Kaligirang Pangkasaysayan nito.
b. Ano ang mga katangian nila na di makikita sa
Maaaring mag-isip ang guro ng paraan sa
karaniwang tao?
____________________________________
pagtalakay nito. Pagkatapos , magbigay
c.
ang guro ng mga tanong na makatutulong
Maituturing ba silang mga bayani? Bakit?
____________________________________
Alam mo ba na noon pa man ay may
Hinilawod ang epiko ng Panay. Ito ang

pinakamatanda at pinakamahabang epiko
sa Pilipinas. Mayroon itong walong parte,
ngunit mahahati sa tatlong arko. Una ang
istorya nila Alunsina at Paubari,
pangalawa ang pakikipagsapalaran ng
kanilang anak na si Labaw Donggon at
pangatlo ang pakikipagsapalaran ng dalaw
niyang kapatid na sina Humadapnon at
Dumalapdap.
Binubuo ito ng 8340 na taludtod na may
apat na episodyo o sugidanon: (1)
pangayaw o paglalakbay, (2) tarangban o
yungib, (3) bihag, at (4) pagbawi o muling
pagkabuhay.
kinikilala na ang ating mga ninuno na tulad ng mga
kahalagahan ng epiko bilang akdang

pampanitikan.
pinoy superhero sa kasalukuyan? Matatagpuan sila

sa ating mga epiko. Sila ay itinuturing bilang mga
bayani ng kani-kanilang rehiyon.
Tatalakayin sa modyul na ito ang mga

katangian ng epiko upang iyong maunawaan ang
kabisaan
nito
bilang
akdang
pampanitikan.
Gayundin ang kahalagahan ng paggamit ng mga

pang-abay na pamaraan upang maging tiyak at
malinaw ang isinasaad ng kilos ng mga tauhan sa
bawat pangyayari ng epiko.
Sikapin ng guro na malinaw na

maisasagawa ang bahaging ito upang
matulungan ang mag-aaral na unti-unting
mabuo sa kanyang isipan ang mahalagang
pag-unawa sa araling pinag-uusapan.

1. Paano lumaganap ang epiko sa Pilipinas mula
noong Panahon ng Katutubo hanggang sa
kasalukuyan?
84
upang mapagnilayan ng mag-aaral ang
2. Paano naiiba ang epiko sa iba pang akdang
Sanggunian:
http://sesura.multiply.com/journal/item/1?
&show_interstitial=1&u=%2Fjournal%2Fit
em
pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng
3. Paano nakatutulong ang paggamit ng mga pangabay na pamaraan sa kilos ng tauhan sa mga
pangyayari sa isang epiko? Patunayan.
Bago tayo magsimula sa ating pag-aaral, sagutin

mo muna ang mga tanong na nakatala sa itaas sa
pamamagitan ng pagsulat ng five-minute essay. Huwag
kang matakot na ibahagi ang iyong kaalaman sapagkat
sa pamamagitan ng iyong mga sagot ay malalaman ng
modyul na ito ang antas ng iyong kaalaman sa paksa.
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
____________
___________
85
Ang mag-aaral ay pabubuuin ng maikling
Katutubo?
talata . Kailangang linawin ng guro na ang

mga ideyang ihahanay sa talata ay batay sa
naging tugon mula sa Mga Gabay na
Tanong.
Paunlarin
Ang layunin mo sa bahaging ito ay malinang at mapaunlad ang iyong kaalaman
tungkol sa
kahulugan, katangian at kahalagahan ng epiko bilang akdang
pampanitikan.Tuklasin mo rin kung bakit napabilang ang epiko sa matatandang uri

ng panitikan na nananatili pa rin sa kasalukuyan. Ngunit bago natin talakayin ang
mahahalagang konsepto ng aralin, alamin muna natin kung paano umusbong ang epiko
bilang akdang pampanitikan sa ating bansa.
Babasahin 1: Ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Epiko

Kalakip 1.1.3.a
Pagkatapos mong basahin ang kaligirang pangkasaysayan ng epiko, paano mo

pahahalagahan ang epiko bilang bahagi ng panitikan ng ating lahi?
86
Ang gawaing ito ay maaaring ipagawa ng guro sa paraang

pasalita.
Sa susunod na bahagi ng ating pag-aaral, makababasa ka ng isang halimbawa

ng epiko.Suriin mo kung ano ang mahahalagang
katangian nito nang sa gayoy
maunawaan mo kung bakit nananatili pa rin ito bilang isa sa matatandang

panitikan ng ating bansa.Pansinin mo din kung paano nakatulong ang paggamit ng
mga pang-abay na pamaraan sa malinaw na paglalarawan ng kilos ng bawat
tauhan na nakatulong upang maging malinaw ang daloy ng mga pangyayari sa
epiko.
Babasahin 2 :Tuwaang at ang Dalaga ng Buhong
Ipababasa ng guro ang akdang gagamitin
na Langit ( epiko )
Ang Tuwaang ay isang epiko ng mga Bagobo na

ginagawa ring libangan tuwing may libing, kasal, ritwal
ng pagpapasalamat para sa saganing ani, o sa isang
matagumpay na pangangaso.
ng mag-aaral bilang lunsaran sa paksang
Kalakip 1.1.3. b
pag-aaralan. Nasa pagpapasya ng guro

kung ano ang estratehiyang kanyang
Ang bawat awit ng epiko ng Tuwaang ay ipinakikilala

ng mang-aawit gamit ang isang tula na tinatawag ng
mga Bagobo na tabbayanon, na mayroong dalawang
bahagi: ang tabbayanon na nagdudulot ng interes at
kadalasang naghahayag ng pag-ibig at pangarap ng
mang-aawit; at ang bantangon, na nagpapabatid ng
simula ng pag-awit. Mayroong higit sa 50 na mga
kanta ng Tuwaang, ngunit hanggang ngayon,
dalawang kanta pa lamang ang nailalathala.
87
Ang akdang iyong binasa ay nagpapatunay

na
ang
panitikang
Pilipino
ay
kasasalaminan
ng
kultura,tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan

noong panahong naisulat ito. Upang higit na mapagtibay
ang ideyang ito, subuking sagutin/gawin
inilaang gawain sa araling ito.
ang mga
gagamitin sa bahaging ito. Sikapin na

malinaw na maipababatid sa mag-aaral
ang nilalaman ng akda.
patung- monumento o inukit
na bato na imahe ng
isang kilalang tao
GAWAIN 1.1.3.c : Paglinang ng Talasalitaan

Bigyan mo ng kahulugan ang mga salitang ginamit sa akda upang higit mong
maunawaan ang nilalaman nito. Isulat ang sagot sa papel.
sinaunang gong instrumentong

pangmusika
__________________
patung
sinaunang gong
gintong salumpuwit
nganga
gintong bansi
gintong salumpuwit- upuan na

ginto
___________________
__________________
_________________
_____________
Pagkatapos ipabasa sa
mag-aaral ang akda, ang
guro ay magsasagawa ng
nganga Ang ginagawang nganga

ay ang bunga ng punong
bunga (areca palm o
betel palm), isang
tropikal na halaman na
tumutubo sa Pasipiko.
Malaking tulong ang ginawa mong pagsasaliksik sa mga salitang ginamit sa akda
upang ang mga ito ay mabigyan mo ng kahulugan. Hindi bat nakatulong ito upang madali
upang higit na maunawaan
mong maunawaan ang nais ipabatid ng akda gayundin ang kahalagahan ng mga ito sa
ng mag-aaral ang
pamumuhay ng isang pangkat- etniko?
nilalaman nito. Hinihikayat

na gumamit ang guro ng
GAWAIN 1.1.3.d : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
diagram sa bahaging ito.
Sa bahaging ito, mabibigyan mo ng pansin ang kahalagahan ng epiko

bilang akdang pampanitikan. Mapagtitibay mo kung tunay nga itong
kasasalaminan ng
kultura, tradisyon , uri ng pamumuhay at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino noong

panahong naisulat ito.
88
1. Isa sa mga katangiang taglay ng epiko ay ang
pagkakaroon nito ng mga
pangyayaring may kababalaghan . Isa-isahin ang mga kababalaghang nakapaloob

sa binasang epiko. Pagkatapos, sagutin mo ang tanong: Sa iyong palagay, paano
nakatulong ang nasabing kababalaghan upang makilala ang mga tauhan ? Gamitin
mo ang dayagram sa iyong pagsagot.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
TUWAANG
Kailangang ipaskil ng guro

sa pisara ang graphic
Mga Kababalaghan
organizer na ito . Bawat

pangkat ay kailangang
magbahagi ng kanikanilang tugon. Sa bandang
huli, tatawag ang guro ng
mga piling mag-aaral upang
magbigay ng hinuha sa
Para sa akin, nakatulong ang mga kababalaghan sa epiko

sa pagkilala ng mga tauhan sapagkat
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
89
kinalabasan ng talakayan.
Ang paglalahok ng mga pangyayaring di-kapani-paniwala o kababalaghan sa epiko ay

sinasabing nakapagpapakita ng pagka-Pilipino. Hindi bat bahagi na ng iyong pagka-Pilipino
ang maniwala sa anting-anting, gayuma, pamahiin at iba pa?
2. Suriin mong mabuti ang pangunahing tauhan. Batay sa mga detalye at
Inaasahan na ang gawaing
pangyayaring nakapaloob sa epiko, bumuo ka ng Character Profile tungkol sa

pangunahing tauhan .
ito ay mailalahad ng guro

sa paraang malikhain.
Pangalan:___________________________________________________________
Edad:
___________________________________________________________
Tirahan: ___________________________________________________________
Hilig:
___________________________________________________________
Katangian: __________________________________________________________
Kakayahan: _________________________________________________________
_________________________________________________________
Pangarap: _________________________________________________________
Misyon:
_________________________________________________________
Maaari niyang ipaguhit

muna ang larawan ng
pangunahing tauhan sa
akdang binasa bago
ipagawa sa mag-aaral ang
Character Profile .
Naunawaan mo na ba kung bakit itinuturing na bayani sa kani-kanilang pook ang

pangunahing tauhan sa epiko? Katanggap-tanggap bang maituturing ang katangiang
taglay ng pangunahing tauhan upang kilalanin siya bilang bayani?
Ang susunod na gawain ay makatutulong sa iyo upang maging ganap ang iyong
pag-unawa sa kabayanihan ng bawat pangunahing tauhan sa epiko.
3. Bumasa ka ng isa pang halimbawa ng epiko. Suriin mo ang katangian ng
pangunahing tauhan. Pagkatapos gumawa ka ng paghahambing ng mga
pangunahing tauhan ng epikong iyong binasa at epikong Tuwaang. Gumamit ng
Venn Diagram. Gayahin ang pormat sa papel at doon isulat ang sagot.
90
Ang Venn Diagram ay kadalasang
ginagamit sa paghahambing upang
Tuwaang
madaling maipakita ang
gg
Tauhan sa ibang epiko
pagkakatulad at pagkakaiba ng
A at B: Pagkakaiba
C: Pagkakatulad
Sa gawaing ito, maaaring

gamitin na gabay ng magaaral ang ilang nakapaloob
sa Character Profile para
sa isasagawang
paghahambing.
ipinaghahambing.
4.
Ano-ano ang pangyayari na nagpapatunay na ang akdang binasa ay epiko ng

mga Bagobo? Isa-isahin ito.
Sikapin ng guro na magabayan ang mag-aaral na makilala

ang tradisyon, paniniwala , kaugalian ng mga Bagobo.
TUWAANG
Kailangang nagpasaliksik na ang guro tungkol sa kultura ng

mga Bagobo bago ipasagot ang gawaing ito upang matiyak
Epiko ng mga Bagobo
ang pagkakakilala ng mga mag-aaral sa kanila.

Mga Patunay
Madali mong makikilala ang isang epiko kung saang rehiyon ito nabibilang dahil sa
kultura at tradisyong nakapaloob dito.Sa epikong iyong binasa, nakilala mo ba nang bahagya
ang mga Bagobo?
91
5. Batay sa gawain 1-4 , ano ang mga katangiang taglay ng epiko na nangibabaw
upang matukoy ang kaibahan nito sa iba pang akdang pampanitikan? Ipaliwanag.
Sa tulong ng naunang mga gawain, tiyakin ng guro na

nakilala na ng mag-aaral ang epiko bilang akdang
pampanitikan . Sa gawaing ito, masusukat ng guro kung
naiproseso nang tama ang mahahalagang konsepto ng
aralin.
Bago ang input tungkol sa paksa, sikaping maitanong muli

ng guro ang mahalagang tanong upang kanyang malaman
kung umunlad ang pag-unawa ng mag-aaral sa paksa.
Sa tulong ng mga gawain na iyong isinagawa, sa tingin ko unti-unti mo nang nakikita
ang kasagutan sa mahalagang tanong na Bakit nagpatuloy ang paglaganap ng epiko
Inaasahan na ang magiging tugon ng mag-aaral sa bahaging

ito ay iba sa unang naging tugon niya. Kapag nangyari ito,
mula Panahon ng Katutubo hanggang sa kasalukuyan?
nangangahulugan lamang na umuunlad ang kaalaman ng

Upang maging matibay ang iyong pag-unawa sa araling pinag-aaralan,bigyan mo ng
pansin ang mahahalagang impormasyon .
92
mag-aaral sa araling pinag-aaralan.
Karagdagang Impomasyon:
ALAM MO BA NA
EPIKO
Ang mga epikong Pilipino ay:
mga naratibong pinanatiling mahaba
base sa sinasambit o inuusal na tradisyon
umiikot sa mga pangyayaring mahiwaga
nasa anyo ng berso o talata na inaawit
may tiyak na seryosong layunin
kumakatawan sa mga paniniwala, kaugalian at

mabubuting aral ng mga mamamayan
Ang mga epikong pilipino ay mas nararapat na tawaging

ethno-epic dahil sa may mga epiko na kumakatawan sa
bawat pangkat etniko at tumatalakay sa mga bayani ng
bawat rehiyon at tribo.
Umaabot sa 28 ang bilang ng mga epiko na kilala sa

Pilipinas.
Karamihan sa mga natitirang epiko ay natagpuan sa grupo
ng mga tao na hindi pa nagagalaw ng makabagong proseso
ng pagpapaunlad ng kultura tulad ng mga katutubo at
etnikong grupo sa Mountain Province at sa Mindanao, sa
grupo ng mga Muslim. Ang mangilan-ngilan ay makikita sa
mga mamamayang Kristiyano
Ang haba ng mga epiko ay mula sa 1000 hanggang 55000
na linya.
93
Dala ng mga ninunong nandayuhan sa Pilipinas ang mga epiko.

mahabang tulang pasalaysay ito tungkol sa kabayanihan ng pangunahing
tauhan. Naglalaman ang epiko ng mga pangyayaring di-kapani-paniwala.
Mga Anda ng Epiko:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
ng estratehiya sa pagtalakay
ng araling pampanitikan na
Ang pag-alis o paglisan ng pangunahing tauhan sa sariling tahanan.

Pagtataglay ng agimat o anting-anting ng pangunahing tauhan.
Ang paghahanap ng pangunahing tauhan sa isang minamahal.
Pakikipaglaban ng pangunahing tauhan.
Patuloy na pakikidigma ng bayani.
Mamamagitan ang isang bathala para matigil ang labanan.
Ang pagbubunyag ng bathala na ang naglalaban ay magkadugo.
Pagkamatay ng bayani
Pagkabuhay na muli ng bayani.
Pagbabalik ng bayani sa sariling bayan.
Pag-aasawa ng bayani
Kung magpopokus sa tatlong punto: ang paulit-ulit na paksa at tema,

ang pagsasalarawan ng mga lalaking bayani, at ang mga pangunahing
babaeng karakter sa istorya; ating makikita kung paano naipakikita ng
epiko ang kultura ng isang pangkat ng tao.
Malaya ang guro na gumamit
pinag-aaralan ng mag-aaral.
Ang Paulit-ulit na Paksa o Tema
Ang mahahalagang detalye na nakatala sa bahaging Alam Mo Ba
katapangan at pakikipagsapalaran ng bayani
Na ay kailangang maipaliwanag nang mabuti ng guro sa mag-
mga supernatural na gawa ng bayani
aaral. Makabubuting magsaliksik ang guro sa bahaging ito.
pag-ibig at romansa
panliligaw pag-aasawa pagbubuntis mga yugto ng buhay
kamatayan at pagkabuhay
pakikipaglaban at kagitingan ng bayani
kayamanan, kaharian at iba't ibang mga kasiyahan o piging
mga ritwal at kaugalian
ugnayan ng magkakapamilya
Ang Lalaking Bayani
Sa pagbabasa ng mga epiko, agad na makikita ang katangian ng isang
bayani. Karamihan sa kaniyang mga katangian ay mauuri sa alinman sa sumusunod:
pisikal, sosyal, at supernatural. Maaari ding isama ang kaniyang intelektwal at
moral na katangian.
Ang Pangunahing Babaeng Karakter
Ang pangunahing babaeng karakter ay kadalasang ang babaeng iniibig ng
bayani o maaari rin namang tinutukoy rito ang kanyang ina.
Ilang Epiko sa Pilipinas
Biag ni Lam-ang- Ilokos
Maragtas- Bisaya
94
Bantugan- Mindanaao
Hudhud - Ifugao
Darangan - Muslim
Sa tulong ng mga impormasyon na iyong nalaman tungkol sa paksa, naniniwala

ako na nadagdagan ang iyong kaalaman at lumawak pa ang iyong pag-unawa sa
aralin.
Nais kong suriin mo ang mga pangyayari sa epikong iyong binasa. Nailarawan
ba nang tiyak ang mga pangyayari sa nasabing epiko? Malaki ba ang ginampanang
Sa bahaging ito, magtatanong ang guro tungkol sa mahalagang

tungkulin na ginagampanan ng pang-abay na pamaraan sa
papel ng pang-abay na pamaraan sa mga pangyayari sa epiko? Subukin mong sagutin

ang kasunod na mga gawain nang sa gayoy iyong matukoy ang sagot sa mga tanong .
araling pampanitikan na tinatalakay.
GAWAIN 1.1.3.e : Pagsubok sa Kasanayang Panggramatika
1. Pansinin mo ang mga salitang nakasulat nang nakahilig sa loob ng

pangungusap. Ano ang gamit
nito sa mga salitang nagsasaad ng kilos?
Naglalarawan ba ito o nag-uugnay? Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1.Agad-agad na naghanda si
Tuwaang
2.Naghanda nang mabilis si Tuwaang
para sa kaniyang paglalakbay..
3. Binato nang napakalakas ni
Tuwaang ang binata.
4. Ang binata ay unti-unting namatay.
95
Ang kaugnayan ng
mga salitang nakahilig sa pandiwa
ay______________
________________
________________
________________
________________
Ang gawaing ito ay makatutulong sa mag-aaral upang

maunawaan ang tungkulin ng pang-abay na pamaraan sa
pandiwa sa loob ng pangungusap.
Sa bahaging ito, nakilala mo ang pang-abay na pamaraan sa pamamagitan

ng relasyon nito sa kasamang pandiwa. Bukod sa impormasyong ito, paano mo pa
kaya makikilala ang pang-abay na pamaraan. Subukin mong sagutin ang susunod na
mga gawain upang higit na mapagyaman ang iyong kaalaman sa araling
panggramatika .
2. Punan mo ng angkop na salita ang patlang ayon sa iminumungkahi ng larawan.

Isulat sa sagutang papel ang mga sagot.
Ang guro ay magbibigay ng isa pang gawain na lilinang sa pagunawa ng mag-aaral sa araling panggramatika.Sikapin ng guro
na makapagpakita ng larawan ng mga pangyayari na hinalaw sa
akdang binasa upang madali itong masagutan ng mag-aaral .
a. Sila ay _________na sumakay sa

sinalimba (airboat), at pumunta
sa Katuusan, kung saan lupa ito
nang walang kamatayan.
96
b. Silay_______ na nakarating
sa tahanan ni Batooy.
c.________ tinanggap ni Gungutan

ang alok ni Tuwaang na maglakbay.
d._______na nakipaglaban si
Tuwaang.
Nakatulong ba ang ang mga larawan upang madali mong makilala at magamit ang mga
pang-abay na pamaraan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang higit pang
mataya ang antas ng iyong pag-unawa sa araling ito.
3. Punan mo ng angkop na pang-abay na pamaraan ang bawat patlang upang

mabuo ang mga pahayag na ginamit sa usapan.Piliin ang sagot sa loob ng
kahon. Isulat sa sagutang papel.
Jewill : Hoy Emil! Bakit nandito ka na sa labas? Di ba hindi pa ninyo uwian?
Ipasasagot ng guro sa mag-aaral ang gawaing ito. Sa

pagwawasto, ipababasa ng guro nang malakas ang usapan upang
Emil : Maaga kaming pinauwi. Kaya tingnan mo, ________nang

naglalabasan ang aking mga kamag-aral.
Jewill: Ganon ba? Akala ko nag-cutting classes ka dahil nakita kitang
_______ na lumalabas mula sa inyong silid-aralan.
97
matiyak na angkop ang mga salitang ginamit sa bawat patlang.
Emil: Hihintayin ko kasi dito ang kaibigan kong si John.

Jewill: Bakit ?
Emil: Pupunta kasi kami sa silid-aklatan para magsaliksik tungkol sa epiko.
________ nagturo kanina ang aming guro sa Filipino kaya naman
nais naming ipakita ang aming pananabik sa kanyang leksiyon.
Jewill: Naku... ______ na tinanong ni Gng. Gomez ang kanyang klase kanina
dahil kaunti lang daw ang nakagawa ng takdang-aralin. Kaya ,
husayan ninyo.
Emil: Talaga? Kailangan talaga naming magsaliksik. Maraming salamat. O
paano? _________ na kaming aalis. Paalam.
sabay-sabay
98
isa-isa
pagalit
dahan-dahan
ganadong-ganadong
Mula sa isinagawang pagsasanay, naging malinaw na ang kilos ay inilalarawan o binibigyang-turing ng pang-abay. Kapag ang inilarawan ay ang paraan kung
paano ginawa ang kilos , ito ay pang-abay na pamaraan. Upang lubos mong
maunawaan ang tungkol dito, basahin mo ang susunod na bahagi.
ALAM MO BA NA...
Ang guro ay magbibigay ng input tungkol sa araling

ANG PANG-ABAY NA PAMARAAN
Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o
magaganap ang kilos na ipinapahayag ng pandiwa .Dalawa ang panandang ginagamit sa
pang-abay na pamaraan: (1) ang panandang nang at (2) ang na/ng.
Narito
1.
2.
3.
4.
5.
ang mga halimbawa:

Kinamayan niya ako nang mahigpit
Natulog siya nang patagilid.
Bakit siya umalis na umiiyak?
Lumapit ditong tumatakbo ang bata
Naluluha siya na nagpasalamat.
Naging malinaw ba sa iyo na sa tulong ng mga pang-abay na pamaraan ay
naging tiyak ang detalye ng kilos ng bawat tauhan? Sa iyong palagay, nakatulong ba
ang mga ito upang maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa akda? Ang
mahahalagang konsepto na iyong natutuhan sa araling ito ay makatutulong upang higit
mong mapalalim ang iyong pag-unawa sa araling tinalakay.
Ang bahaging ito ng aralin ay tutulong upang mataya ang lalim ng iyong pagunawa sa mga konseptong natutuhan.Sa bahaging ito ay makakikilala ka ng kaugnay
na teksto na iyong magiging gabay sa ganap na pagkatuto.
99
panggramatika. Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya

upang maunawaan nang mabuti ng mag-aaral ang aralin.
Mahalagang maiugnay mo ang mga konseptong natutuhan sa araling

pampanitikan at panggramatika. Gayundin , magiging kapaki-pakinabang ang tekstong
babasahin kung iyong mailalapat ang mga natutuhan .
Basahin at Unawain
Ang kakaba-kabang dibdib ni Mang Ibiong ay napanatag nang kaunti. Nang
makakain si Mang Ibiong, siya ay kinausap ng Presidente. Mang Ibiong, ano po ba
ang aming pagkakasala sa inyo at kamiy ayaw ninyong bigyan ng pagkakataong
makapagpulong sa pook ng Felix Huertas?
Ako po ay isang mahirap na tao, Ginoong Quezon. Lahat po ng aking
pagsisikap ay aking ginawa upang mahango ko ang aking pamilya sa
pagdaralita.Akoy lumapit sa pamahalaan. Halos magpalimos po ako upang
makapaghanapbuhay.
Ang lahat po ng aking pagsisikap ay nawalan ng halaga. Palagay ko po ay
walang mangyayari sa aming pamumuhay kung ang pangkasalukuyang partido ay
mamamayani, ang paliwanag ni Mang Ibiong.
Ganoon ba? Ikinalulungkot ko ang nangyari sa iyo. Ngunit sisikapin kong
ikaw ay matulungan. Hintayin mo ang aking sulat kung ikaw ay mabibigyan ng
hanapbuhay.
Umalis na si Mang Ibiong. Dinili-dili niya ang pagtanggap sa kanya ng
Presidente ng Senado. Siyay isa lamang hamak, ngunit siyay tinanggap na parang
isang mahal na tao.Ang inaalala niyay baka ang pangakong hanapbuhay
ay mauwi lamang sa pangako. Kung panahon ng kampanya ang mga pulitiko ay
sadyang masarap mangako.
100
Ipababasa ng guro nang malakas ang tekstong lunsaran na

gagamitin ng mag-aaral sa pagsagot sa susunod na mga gawain.
Hindi pa nakababangon sa kanyang tulugan, si Mang Ibiong ay ginising na

ng isang tao po . Nagbalikwas siya upang siyasatin kung sino ang napakaagang
panauhin. Sina Mang Basio at Mang Justo pala ay maagang inutusan ng Presidente
upang ipagbigay alam kay Mang Ibiong na maaari na siyang magsimula sa isang
pagawaan sa umaga ring iyon. Napamangha si Mang Ibiong. Hindi niya sukat
akalaing ganoon kaagap kung mangako ang President eng Senado.
Bahagi ng Si Manuel L. Quezon sa Harap ng Kaaway

ni P.S. Vergara
GAWAIN 1.1.3.f : Pagpapalalim ng Iyong Kaalaman

1.Iyong isa-isahin ang katangiang taglay ni Manuel L. Quezon batay sa nilalaman ng
binasang anekdota. Gawin sa papel.
Tiyakin ng guro na ang sagot na itatala ng mag-aaral sa

gawaing ito ay nakabatay sa tekstong lunsaran na ipinabasa sa
mag-aaral.
101
3. Sa iyong palagay, makahulugan ba ang ginawa ni Manuel L. Quezon para kay

Mang Ibiong ? Pangatuwiranan.
Pagkatapos masagutan ng mag-aaral ang gawaing ito,

Para sa akin
_______________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
____________
4. Batay sa taglay na katangian ng pangunahing tauhan sa epiko at ang katangian

na taglay ni Manuel L. Quezon na isinalaysay sa anekdota, ibahagi ang iyong
ideya tungkol sa kabayanihan? Ipaliwanag. Isulat ang sagot sa papel.
102
ipababasa ng guro ang sagot upang malaman niya ang konsepto

ng mag-aaral sa kabayanihan.
Sikapin ng guro na maigiya ang mag-aaral sa tunay na konsepto

ng kabayanihan.
5. Sumulat ka ng isang karanasan ( maaaring pansarili o sa iba ) na nagpapakita

ng kabayanihan. Sikaping maging malinaw ang mga pangyayari sa tulong ng
paggamit ng mga pang-abay na pamaraan. Gawin sa papel.
Sa gawaing ito, inaasahan na makapagbibigay ang guro sa magaaral ng gabay sa pagsulat ng kanilang karanasan.
Magaling ! Iyong napatunayan na anumang uri ng teksto ang gamitin,

kayang-kaya mong mailapat ang mga kaalaman at kasanayan na iyong nalinang. Sa
bahaging ito, nais kong balikan mo ang mga ideya at kaalaman na iyong natutuhan sa
Maaring ipasulat ng guro sa pisara ang nabuong tugon ng mag-
araling ito. Ipakita mo ang patunay na malinaw mong nabatid ang mahahalagang
aaral sa gawaing ito upang madaling matukoy ng guro kung
konsepto na saklaw nito.
naunawaan ng mag-aaral ang konsepto ng araling pinagaaralan.
GAWAIN 1.1.3.g : Huling Hirit...

Sagutin mo ang tanong na - Bakit nagpatuloy ang paglaganap ng
epiko mula Panahon ng Katutubo hanggang sa kasalukuyan? Makatutulong sa iyong
pagsagot ang paggamit ng mga salitang nasa kahon upang maging malinaw ang
kaisipan na nais mong ipabatid.
kultura at tradisyon
kabayanihan
kababalaghan
paraan ng pamumuhay
pagpapahalaga
lahing Pilipino
Binabati kita at maayos mong naisakatuparan ang mga gawain.Naniniwala ako na

naunawaan mo ang mahahalagang konsepto tungkol sa epiko. Sa iyong
palagay,makatutulong kaya sa pagbabago ng ugali ng mga kabataan kapag pinagaralan ang epiko?
Batid ko na ang lahat ng tanong ay iyo nang matutugunan. Ngayon, ihanda mo
ang iyong sarili sa pagsasakatuparan ng inaasahang produkto para sa araling ito.
103
Ang biopoem ay isang tula na naglalarawan sa tao
sa 10 linya na taglay nito.
May pormulang ginagamit sa pagbuo ng biopoem.
(linya 1) Pangalan ng tao
(linya 2) Tatlo hanggang apat na
pang-uri na
naglalarawan sa kanya
(linya 3) Mahalaga niyang relasyon n
( hal. Anak ni)
(linya 4) dalawa o tatlong bagay, tao o ideya na
pinahahalagahan niya
(linya 5) tatlong bagay na kaniyang
pinaniniwalaan na maaaring
naranasan na .
(linya 6) tatlong bagay na kinatatakutan niya na
napagdaaanan na
(linya 7) napagtagumpayan niya
(linya 8) dalawa o tatlong bagay na nais niya
mangyari o matupad
(linya 9) ang kanyang tirahan
(linya 10) ang kanyang apelyido
Ang layunin mo sa bahaging ito ay ilapat ang

mga konseptong natutuhan mo sa araling pampanitikan at
pangwika sa pagbuo ng Inaasahang Produkto.
Marami ang nagbunying
aaral ang inaasahang produkto . Ipababasa

sa mag-aaral ang sitwasyon na nasa
Pilipino sa naganap na kanonisasyon kay

Pedro Calungsod bilang pangalawang santo
bahaging ito, pagkatapos ay hihikayatin ng
na nagmula sa ating bansa. Dahil dito, ang
guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang
namumuno sa inyong parokya ay nagkaroon

ng interes na makabuo ng proyekto na
binasa ayon sa sarili niyang pagkaunawa.
magtatanghal sa buhay ng mga karaniwang
Kung hindi gaanong naunawaan ng mag-
mamamayan na nagpapa-kita ng
aaral, inaasahan na ipaliliwanag ito nang
pagmamalasakit sa kapwa.
Ikaw, bilang aktibong miyembro ng inyong simbahan ay
malinaw ng guro.
nagpanukala ng pagsulat ng biopoem upang maisakatuparan
Inaasahan din na maipaliliwanag at
ang proyekto na sinang-ayunan ng lahat . Hinikayat ninyong
makapagbibigay ang guro ng halimbawa ng
lumahok ang mga mamamayan na nasasakupan ng inyong

lugar. Ang magwawaging biopoem ay bibigkasin nang
mahusay na mambibigkas ng inyong bayan kung saan
panonoorin ng lahat ng mamamayan sa inyong komunidad. .
Ang biopoem ay matataya sa sumusunod na pamantayan
104
Sa bahaging ito, ipagagawa ng guro sa mag-
biopoem na magiging gabay ng mag-aaral
Pagkakaugnay sa paksa
Organisasyon ng ideya
Kabuluhan ( Taglay na mensahe)
Pagiging masining
ang pamantayan na dapat isaalang-alang ng
Tapat
mag-aaral sa pagbuo ng biopoem.
May batayan
upang maisakatuparan ang inaasahang

produkto. Gayundin, bibigyan diin ng guro
Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga gawain na inilaan sa mga araling ito.
Sa bahaging ito, inaasahan na ang lahat ng mahahalagang konsepto na iyong natutuhan sa
Panahon ng Katutubo ay nakatulong upang higit mong makilala ang pinagmulan at kultura ng ating lahi sa panitikang mayroon tayo.
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Pagkatapos maisakatuparan ng mag-aaral ang inaasahang produkto para

sa epiko, ilalahad ng guro ang malaking larawan ng aralin na saklaw ang
Nakatutuwang isipin na naipakita mo ang iyong husay sa pag-unawa ng
tinalakay na mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Katutubo- ang
mahahalagang konsepto sa mga araling pampanitikan at panggramatika

sa Panahon ng Katutubo.
Sa bahaging ito, muli kong susubukin ang iyong kaalaman sa kabuuang
aralin upang mataya ko kung nanatili ang mahahalagang konsepto na iyong
natutuhan. Gayundin , mahalagang maipamalas mo sa bahaging ito ang iyong
kabatiran kung bakit kailangang maunawaan ang mga akdang pampanitikan
na lumaganap sa Panahon ng Katutubo tulad ng karunungang-bayan
( salawikain, sawikain at kasabihan ), alamat , at epiko.
Subukin mo muling paganahin ang iyong isipan sa tulong ng pagsagot sa

mga sumusunod na gawain.
105
karunungang-bayan, alamat at epiko.

Ang layunin ng guro sa bahaging ito ay mapalalim pa ang kaalaman ng
mag-aaral sa mas malaki at malawak na konsepto.
Karunungang-bayan
Alamat
Hikayatin muna ng guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang

kahulugan ng larawan at ang kaugnayan ng bawat detalye bago
Epiko
ipasagot ang kasunod na mga tanong.

Panahon ng Katutubo
Kasalukuyan
Sa tulong ng mga larawan, sagutin ang sumusunod na tanong:

a. Bakit kailangang unawain ang mga akdang pampanitikan na
umusbong sa panahon na naisulat ito?
Sa gawaing ito, matataya ang kakayahan ng mag-aaral na iangkop

b. Paano mapananatili at mapapaunlad ang panitikang minana pa sa
ating mga ninuno sa kasalukuyang panahon?
Sa bahaging ito, ipakita mo na malaki ang gampanin ng mga araling

gramatika sa mga akdang pampanitikan na tinalakay sa kabuuan ng aralin.
1. Paano nakatulong ang mga araling panggramatika sa kabisaan ng mga

akdang pampanitikan?
106
ang mga kaalamang natutuhan sa mga araling pampanitikan at

panggamatika. Iminumungkahi ng gawain na maipakita ang
integrasyon ng mga araling gramatika sa araling pampanitikang
pinag-aaralan.
a. Dalawang Uri ng Paghahambing
Karunungang-bayan
Mahalaga ang paggamit ng dalawang uri ng paghahambing sa pagtalakay ng

karunungang-bayan upang
__________
ang
______________ at
_______________ ng salawikain, sawikain at kasabihan.
b.Pang-abay na pamanahon at panlunan
Alamat
Nakatutulong nang malaki ang paggamit ng mga pang-abay na ___________

at ___________ sa ____________upang mabisang maipabatid ang mga
______________ .
c.Pang-abay na pamaraan
Epiko
Ang paggamit ng mga _________________ sa __________ ay nakatutulong

upang maging ____________ ang kilos ng mga _________ sa ganang ganito,
magiging ______________ ang daloy ng mga ____________________.
Balikan muli natin ang Map of Conceptual Change na iyong sinagutan sa

unang bahagi ng modyul . Sa pagkakataong ito, sagutin mo ang Pagkatapos
Bumasa. Alam ko na malinaw na sa iyo ang mga ideya at konsepto ng kabuuang
aralin.
107
ANTICIPATION- REACTION GUIDE

Bago Bumasa
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Mga Pangungusap
Ang damdamin, saloobin, kaugalian o
tradisyon ng lahi kapag naisatitik ay
tinatawag na panitikan.
Kailanman. Hindi maaaring magkaugnay ang panitikan at kasaysayan.
Ang Pilipinas, bago pa man dumating
ang Espaol ay mayaman na sa
panitikan.
Hindi mababatid sa panitikan ang tunay
na ating pagkalahi.
Bago pa man dumating ang Espaol
ay may alpabeto nang ginagamit
ang ating mga ninuno
Ang epiko, alamat at mga karunungang
bayan ay nakilala lamang ng ating mga
ninuno noong panahon ng Espaol.
Napatunayan ng mga Espaol na ang
ating mga ninuno ay hindi mahiligin sa
tula, awit, kuwento, bugtong at
palaisipan.
Ang panitikan ay hindi suma-salamin
sa panahon kung kailan ito isinulat
ito.
Pagkatapos
Bumasa
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon
Binabati kita! Ipinakita mo ang husay mo sa pagsagot sa mga gawain.

Patunay lamang ito na malalim na ang iyong pag-unawa sa mga paksang pinagaralan.
Ipagpatuloy mo ang iyong kahusayan. Ngayon, alam kong magagampanan
mo ang inaasahang pagganap para sa araling ito.Muli mong gamitin ang mga
natutuhang kaalaman at kasanayan sa pagsasakatuparan ng gawain.
108
Muling pasasagutan ng guro ang ARG. Bigyang pansin ng guro

ang kinalabasan ng naging mga sagot ng mag-aaral sa bahaging
ito. Kailangang mataya kung umunlad ba ang kaalaman ng magaaral sa mga araling tinalakay .Ang mga nakatalang maling
konsepto sa ARG ay maaaring ipaayos ng guro sa kanyang magaaral.
ILIPAT
Ang bahaging ito ay nagpapakita ng ganap na pagkatuto ng magNananabik ka na bang isagawa ang Inaasahang Pagganap? Nais mo
bang masubok mo ang kahusayan mo sa pagsasakatuparan ng gawain?
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga natutuhang mga

konsepto ng mga araling pampanitikan at panggramatika sa kabuuan ng aralin.
Ikaw ay kasalukuyang namamahala ng museo sa inyong lungsod.
Isang araw, ikaw ay ipinatawag ng mayor upang ipaalam na may
darating na panauhin sa inyong lungsod sa susunod na buwan na
dadaluhan ng DILG secretary at ilang local officials ng ibat ibang
lungsod.Nais ng inyong mayor na magpakita ka ng presentasyon para sa
mga artifacts at dokumento na nakalagak doon. Kaya naman , ikaw ay
inaasahang makabubuo ng timeline ng mga artifacts at dokumento na
matatagpuan sa museo. Ang timeline ay kailangang nakabatay sa
sumusunod na pamantayan:
Organisasyon ( Maayos ang pagkakasunod-sunod )
Mensahe
Presentasyon ( Kalinawan, Biswal )
Makatotohanan ( Batay sa Pananaliksik )
109
aaral sa kabuuan ng aralin na saklaw ng panitikan sa Panahon ng

Katutubo. Hikayatin ng guro na maisakatuparan ng mag-aaral ang
inaasahang produkto.
Sa gawaing ito, kailangang makapagpakita ang guro ng halimbawa
ng Timeline. Kailangan ding malinaw sa mag-aaral ang pamantayan
sa pagbuo nito.
VII. Pangwakas na Pagtataya (para sa Aralin 1.1)
A.
Bumuo ng islogan batay sa paksa: (5 puntos)

Karunungang-bayan, Dunong na Dapat Pinagyayaman.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
B.
Bumuo ka ng sarili mong simula at gitnang bahagi batay sa wakas ng

alamat. Gumamit ng pang-abay ( panlunan,
pamanahon at pamaraan )
pagbuo ng dalawang bahagi.Isulat sa papel ang iyong sagot. (10 puntos)
Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon

mismo sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang
halamang iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay
tinawag na "Aging"na di nagtagal ay naging Saging.
Halaw sa Alamat ng Saging
C. Sumulat ka ng maikling talata tungkol sa kabayanihan na dapat ipakita ng isang

Pilipino sa kasalukuyang panahon. (10 puntos)
110
sa
Narito ang mga pamantayan sa pagmamarka ng bawat gawain sa

Pangwakas na Pagtataya:
Gawain A:
Angkop sa paksa __________________________ 25%
Taglay ang mga katangian ng islogan ______ 50%
Malinaw ang mensahe______________________ 25%
--------KABUUAN
100%
Gawain B :
Angkop ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari_____
Malinaw ang isinasaad ng mga pangyayari _______________
Maayos na napagalaw ang mga tauhan sa bawat bahagi __
Mabisang napalutang ang mensahe ng nabuong alamat ___
KABUUAN
25%%
35%
25%
15%
_____________
100%
Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin sa Panahon ng

Katutubo.Ngayong may malawak ka nang kaalaman hinggil sa ating panitikan noong Panahon
ng Katutubo, mabuting alamin mo rin ang naging kalagayan ng ating panitikan sa panahon ng
mananakop partikular noong Panahon ng Espaol. Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na
modyul,
malalaman mo kung
umunlad
ang ating panitikan sa panahon ng kanilang
pananakop. Makikilala mo din kung ano ang mga akdang pampanitikan na lumaganap at
Gawain C:
May kaisahan ang diwang nakapaloob ------------------ 45%
Magkakaugnay ang mga detalye ------------------------- 30%
Mabisang naipabatid ang mensahe------------------------10%
Malinaw ang ideyang nais ipabatid ---------------------- 15%
nakilala sa ating bansa sa Panahon ng Espaol.
Sa
pagpunta mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating
pagtatagpo . Ang lahat na natutuhan mo dito ay maaari mong magamit sa susunod na mga
aralin.
111
KABUUAN
_______________
100%
Aralin 1.2 : PANAHON NG MGA ESPANOL

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong
Ang mahigit na tatlong daang taong pananakop at paniniil ng mga Espaol
Ang Gabay ng Guro na matutunghayan sa loob ng kahon sa

kanang kolum ay magsisilbing patnubay ng guro sa paglinang
sa ating bansa ang sanhi ng unti-unting pagkakabuo at paglaganap ng damdaming

makabayan at mapanghimagsik na mga Pilipino. Nagkaroon ng mga bagong
ng mga kasanayang pampagkatuto na saklaw ng Baitang 8.
kilusan sa politika at panitikan sa Pilipinas. Ang dating diwang makarelihiyon ay
Nakapaloob dito ang mga araling pampanitikan at
naging makabayan na humihingi ng pagbabago sa pamamalakad ng pamahalaan
panggramatika sa Unang Markahan.
at simbahan.
Ang naging paksa ng panitikan ay pawang pagtuligsa sa pamahalaan at
simbahan, at pagbibigay-payo sa mga Pilipino upang magising, magkaisa at
maghanda upang matamo ang minimithing kalayaan. At ilan sa mga panitikang
lumaganap sa panahong ito ng paghihimagsik ang tatalakayin natin sa modyul na
Ang Gabay ng Guro ay naglalayong makatulong sa paglalahad

ng ibat ibang mungkahing gawain at mga estratehiya na
magbibigay-kalinawan sa pagtalakay ng tiyak na paksa na
magpapaunlad sa prosesong pagtuturo-pagkatuto.
ito.
Sa modyul na ito, matutuklasan mo ang sagot sa sumusunod na tanong
Inaasahan na ang mga inihandang mungkahi ay tutugon sa
sa tulong ng mga araling inilaan ko para sa iyo.
pagtatamo ng mga kakailanganing pag-unawa sa pamamagitan

1. Bakit nabago ang paksa ng panitikan sa panahong ito?
2. Anong damdamin ang naghahari sa mga akdang pampanitikan sa
panahong ito
3. 3.Masasalamin ba sa panitikang lumaganap ng panahong ito ang
kalagayang panlipunan at kultura ng bansa? Patunayan
ng pagsagot sa mahalagang tanong na pagtitibayin ng mga

gawain o awtput sa pagtatapos ng pagtalakay sa bawat aralin.
Tandaan ! Maaaring mag-isip at maglagay ng ibang gawain ang
guro mga gawaing sa palagay niya ay higit na angkop sa
kanyang klase.
112
II. Ang mga Aralin at Ang Saklaw Nito

Narito ang mga aralin na makatutulong upang matamo mo
ang pamantayang pangnilalaman sa itaas.
Nakapaloob dito ang mga aralin at saklaw nito. Ang modyul na ito
ARALIN 1.2 : Panahon ng Espaol
Aralin 1.2.1
a. Panitikan :
Dulang Pantanghalan
ng
Karagatan
panggramatika.Tandaan
Duplo
Aralin 1.2.2
Aralin 1.2.3
b. Wika :
a. Panitikan:
Tula
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
ni Andres Bonifacio
b. Wika:
Mga Pandiwang Ginagamit

sa Pagpapahayagng Emosyon o
Damdamin
a. Panitikan:
Sanaysay
Ang Katamaran ng mga Pilipino
ni Dr.Jose P. Rizal
b. Wika:
113
ay nakatuon sa mga akdang pampanitikang lumaganap sa panahon
Pangunahin at Pantulong na Kaisipan
Espaol.Gayundin,
nakasanib
na
ang
napahuhusay ang paggamit ng wika.
dito
paggamit
ang
ng
mga
araling
panitikan
ay
III. Mga Inaasahang Kasanayan

Ang sumusunod ang kaalaman at kakayahan na malilinang sa iyo sa
pagtalakay mo sa araling ito.
Aralin2
Panahon
Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang
ng
salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa akdang
Espaol
napakinggan

ng mga pangyayari
Pagsasalita
Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang pangwika na
makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon
tulad ng:
mga eupemistikong pahayag
matatalinghagang pahayag
Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, damdamin, at
saloobin na may kaugnayan sa paksa
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian
nito:
karagatan
duplo
tula
sanaysay
pamamagitan ng:

kasingkahulugan at kasalungat na
kahulugan
talinghaga
114
Ang mga Kasanayang Pampagkatuto na lilinangin sa mga mag-aaral

ay nakabatay sa sumusunod na domeyn:
1. Pag-unawa sa Napakinggan
2. Pagsasalita
3. Pag-unawa sa Binasa
4. Pagsulat
5. Tatas
6. Pakikitungo sa Wika at Panitikan
7. Estratehiya sa Pag-aaral
8. Pananaliksik
pagbibigay ng impresyon sa binasang akda

kaugnay ng:
paksa/tema
tono
layon
dating kaalaman kaugnay sa
binasa
sarili
kapaligiran
ibang tao
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda ay

nakatulong upang maipabatid ang layunin ng may-akda
Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa
mga akdang pinag-aralan
Pagsulat
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang
binasa at sa:
pamantayang pansarili o pansariling

karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang

babasahin
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng talata sa isang
komposisyon sa pamamagitan ng isang:
napapanahong sipi o banggit
serye ng mga tanong

Nakasusulat ng talata na may wastong paglulugar ng
pangunahin at pantulong na kaisipan
Nawawakasan ang talata na may pangkalahatang impresiyon
115
sa pamamagitan ng pagtukoy sa:
pangunahing kaisipan
pantulong na kaisipan
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo
Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa
komunikasyon ayon sa sitwasyon,pangangailangan at
pagkakataon
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at
pagsagot sa mga tanong at puna sa panitikang
napanood,nabasa o napakinggan
Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng
pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Pananaliksik
Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon
sa isinagawang pananaliksik
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang
sanggunian sa aklatan/internet
116
IV. Konseptuwal na Balangkas

Narito ang konseptwal na balangkas ng araling ito na makatutulong upang
maging gabay mo sa pag-aaral.
Ang Panitikan sa Panahon ng Espaol
Nakapaloob sa grapikong presentsyon na ito ang

mga araling pampanitikan at panggramatika na pagPanitikan: Dulang
Pantanghalan
Karagatan
Duplo
Panitikan: Tula
Pag-ibig sa
Tinubuang Lupa
ni Andres Bonifacio
Wika: Mga
Eupemistikong
Pahayag
Wika:
Mga
Pandiwang
Ginagamit sa
Pagpapahayag ng
Emosyon o
Damdamin
Panitikan:
Sanaysay
Ang Katamaran ng
mga Pilipino ni Dr.
Jose P. Rizal
Wika: Pangunahin
at Pantulong na
Kaisipan
ng Emosyon o
Marahil ay handan handa ka

na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin natin
Damdamin
ang tungkol sa ilang akdang pampanitikang lumaganap matapos ang Panahon ng
Katutubo, ang Panahon ng mga Espaol, partikular sa Panahon ng Himagsikan.
117
aaralan ng mag-aaral sa kabuuan ng Aralin 1.2Panitikan sa Panahon ng Espaol.
V.
Panimulang Pagtataya
Alamin natin kung ano na ang mga alam mo sa araling ito. Basahin at
unawain mo ang bawat aytem. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito.
Ang Panimulang pagtataya ay susukat sa kaalaman ng magaaral sa mga araling saklaw ng Aralin 1.2.
Sikaping sagutin ang lahat ng aytem. Pagkatapos mong sagutin ang pagsusulit na
ito, makikita mo ang iyong iskor.
. Itala at tandaan ang mga aytem na hindi mo
nasagot nang tama at hanapin mo ang tamang sagot habang pinag-aaralan mo
Susi sa Pagwawasto
1. b
ang araling ito.
2. c
Panuto: Piliin at isulat sa sagutang papel ang letra ng tamang sagot.
1. Bakit tinawag na dulang pantahanan ang duplo?
a. Ito ay nilalahukan ng mga kasapi ng pamilya.
b. Idinaraos ito sa bakuran o loob ng isang tahanan
4. a
5. d
c. Ang mga paksa ng pagtatalo ay tungkol sa tahanan.
6. d
d. Ibinibigay sa ilaw ng tahanan ang gantimpala ng mga kalahok.
7.b
2. Ang sumusunod ay pagpapatunay sa angking husay ng mga Pilipino sa

pagtula. Alin sa mga ito ang hindi kabilang?
8. a
a. Ang pagtatalong patula ay ginagamitan ng mga talinghaga.
9. b
b. Nagpapalitan ng mga katuwiran sa tulong ng tulang may sukat
10. b
at tugma.
c. Ang paksa ay tungkol sa nawawalang loro ng hari.
d. Nagtatalo at nagpapalitan ng matuwid sa paraang agaran
o walang paghahanda.
3. Sa panahon ng Espaol, karamihan ng mga akda na binabasa o
itinatanghal man ay tungkol sa mga santo/santa. Nagsisimula ito
sa panalangin. Samakatuwid, ano ang ibig sabihin nito?
118
3. a
a. Iniangkop sa panitikan ang relihiyon.

b. Likas na relihiyoso ang mga Pilipino.
c. Mahilig sa mga pagtatanghal ang mga Pilipino.
d. Ibinahagi ng mga Espaol ang paraan ng kanilang
pananampalataya.
4. Ano ang tawag sa mga binata at dalaga na naglalaro ng duplo na sila rin
ang nagtatalo?
a. bilyako/bilyaka
b. mambibigkas
c. manunula
d. prinsipe/prinsesa
5. Si Alex ay mag-aaral sa Baitang 8. Mahilig siyang sumulat at bumigkas
ng tula. Paano malilinang sa paaralan ang kaniyang talento sa pagtula?
a. Mag-aral ng asignaturang Pamamahayag.
b. Dumalo sa mga sa mga seminar-worksyap ng Samahan ng
Mambibigkas sa paaralan.
c. Laging lumahok sa mga patimpalak ng pagbigkas ng tula.
d. Maghanap ng masasalihang samahan ng mga manunula.
6.Pangulo ka ng Samahan ng mga Mag-aaral sa Filipino (SAMAFIL)at sa
darating na pagdiriwang ng Buwan ng Wika sa taong ito, napag-usapan
ninyo ng pamunuan ng inyong samahan na magkakaroon ng paligsahan
sa pagtatalong patula gamit ang fliptop. Alam mo na ito ay lubhang
kinagigiliwan ng mga mag-aaral na katulad mo sa kasalukuyan. Ano ang
pangunahing layunin ng SAMAFIL sa pagdaraos nito?
a. Mahikayat na maging kasapi ng SAMAFIL ang lahat ng magaaral sa paaralan.
b. Mahikayat na lumahok ang mga mag-aaral sa paligsahan.
119
c. Maging bago sa paningin ng mga guro ang fliptop.

d. Malinang at maibigan ng mga mag-aaral ang sining ng pagtula.
7.Anong katangian ng mga Pilipino ang taglay sa paggamit ng eupemistikong
pahayag?
a. tapat
c. madaling umunawa
b. magalang
d. malumanay magsalita
8. Ano ang lumulutang na paksang ginamit ng manunulat sa mga akdang

pampanitikan sa Panahon ng Himagsikan?
a. pag-ibig sa bayan
b. mga kaugaliang Pilipino
c.
pagmamahalan ng pamilya
d. pagpupuri sa pamahalaang Espaa

9. Paano ipinakita ni Dr.Jose Rizal ang kaniyang pakikipaglaban sa mga
Espaol?
a. Nakipag-usap sa kinauukulan.
b. Ginamit ang mga akdang pampanitikan upang gisingin ang
damdaming makabayan ng mga Pilipino
c. Nangibang-bansa siya upang hikayatin ang kapwa mga Pilipino
na magkaisa sa paglaban sa pamahalaang Espaol.
d.Nagtatag ng samahang tutuligsa sa Espaa.
10. Ang karagatan at duplo ay pawang mga akdang pampantikan na nasa
anyong________.
120
a. prosa
c. pasalaysay
b. patula
d. tuluyan
VI.
Yugto ng Pagkatuto
Alamin
Simulan mo na ang pag-aaral upang sa gayoy matuklasan mo kung bakit
Ang bahaging ito ng modyul na pinangalanang ALAMIN ay naglalayong

:
Makagamit ng dating kaalaman ng mag-aaral

Makabuo ng katugunan mula sa mga paunang gawain tungo sa
paglinang ng mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa
Matukoy at malinaw ang mga konseptong malabo at inaakalang tama
nabago ang paksa ng panitikan sa panahong ito? Anong damdamin ang naghahari
sa mga akdang pampanitikan sa panahong ito? Masasalamin ba sa panitikang
lumaganap sa panahong ito ang kalagayang panlipunan at kultura ng bansa? Sa
tulong ng KWHL Sheet, nais kong bigyan mo ng hinuha ang tanong na nasa loob
Ang KWHL Sheet ay isang estratehiya na nagpapakita ng Map of Conceptual

Change ay naglalayong tukuyin at gamitin ang dati nang kaalaman ng mag-aaral
bilang paghahanda sa mga paksang pag-aaralan sa modyul.
ng kahon. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos
mong pag-aralan ang modyul na ito, sagutin mo na ang huling kolum, ang L.
Masasalamin ba
sa panitikan ang
kultura o
kalagayang
panlipunan ng
isang bansa sa
panahon at lugar
na isinulat ito?
Patunayan.
121
K
Ano ang alam mo na?
(What do you know?)
W
Ano ang nais mong
malaman?
(What do you want to find
out)
H
Paano mo makikita ang nais
mong maunawaan?
(How can you find out what
you want to learn?)
L
Ano ang iyong natutuhan/
naunawaan?
What did you learn?)
May ibat ibang graphic organizers na maaaring magpakita ng dating

kaalaman ng mga mag-aaral. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
IRF Worksheet
Generalization Table
Anticipation-Relation Guide
In the box
Out of the box
Ang guro ay maaring pumili ng alinman dito batay sa

pangangailangan. Inaasahan na sa pamamgitan ng Map of Conceptual
Change ay mapagtitibay ang dating kaalaman tungo sa bagong
pagkatuto ng mga mag-aaral.
Ang gawaing ito ay maaaring nakasulat sa manila paper o power
point presentation upang malinaw na makita ng mga mag-aaral.
Bilang patunay na naunawaan mo na ang nilalaman ng modyul na ito, ikaw ay

inaasahang makapagpapahayag ng iyong sariling pananaw, damdamin at saloobin
sa kasakuluyang kalagayan ng ating bansa sa masining na paraan. Simulan na
ang pagsagot sa mga gawaing inilaan para sa iyong pag-unawa.
GAWAIN 1.2.1.a: Bayanitikan

Ang mga nasa larawan ay ilan lamang sa mga bayaning Pilipino na
nagpahayag ng damdamin sa kani-kanilang panulat.
Alamin ang damdaming
Ang Gawain 1.2.1.a- Bayanitikan ay tutulong sa magaaral na kilalanin ang mga bayaning nag-ambag nang
namayani sa kanilang mga isinulat. Gayundin, kung masasalamin ba sa kanilang

isinulat ang kalagayan ng bansa sa kanilang panahon? Basahin at unawain ang
malaki sa panitikan sa panahong kanilang kinabibilangan.
bawat saknong. Isulat sa sagutang papel ang letra na tutugon sa angkop na akda
Sikapin ng guro na ipasuri ang paksa ng isinulat ng
nang nakalarawang manunulat.
bawat bayani.
Paalam na, Ina, itong Pilipinas,
Paalam na, Ina, itong nasa hirap,
Paalam, paalam, Inang walang habag,
Paalam na ngayon, katapusang tawag.
-mula sa Katapusang Hibik ng Pilipinas
Katapusang Hibik ng Pilipinas
Jose P. Rizal
122
Idalanging lahat yaong nangamatay,

nangagtiim hirap na walang kapantay;
mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.
-mula sa Huling Pahimakas

B
Huling Pahimakas
Marcelo H. Del Pilar

Pagpilitan mo ang kasarinlan ng iyong bayan,
sapagkat ikaw lamang ang tunay na
nakapagmamalasakit sa kanyang kadakilaan at
ikatatanghal, palibhasay ang kanyang
pagdakila ang magdadala sa iyo ng lahat mong
kailangan at ang kanyang pagtatanghal ang
siya mong kabantugan at kabuhayang walang
hanggan.
-
Apolinario Mabini
mula sa Ang Tunay na Sampung

Utos ng Diyos
C
Pinupuri ko sila. Silay kabataang may pagkakaisa
at paninidigan. Dapat silang magsimula: ang
kanilang pagtutol ay makatawag na ng pansin.
-
Emilio Jacinto
123
mula sa Fray Botod
Inaalo ng ina ang anak, idinuyan sa mga

bisig at wari bagang ibig bigyan ng lakas
ang yayat na katawan niyon na halos
takasan na ng buhay.
-
mula sa Impresiones
Graciano Lopez Jaena
E
Ay! Ang Anak ng Bayan, ang kapatid ko ay
matuto kaya na kumuhang halimbawa at
lakas sa pinagdaanang mga hirap at
binatang mga kaapihan?
-
Andres Bonifacio
F
Mula sa Ang Ningning at Liwanag
Sa cadaquilaang ito, sino kaya sa mundo ang

sa caniyay macacahuad? Huwag na ang sa
gawang lumicha, huag na sa pagdudulot ng
buhay at kaligayahan, may puso caya baga sa
lupang pagmamahal? May puso caya baga sa
lupang macapamumuhunan nang buong pagirog sa iyo cahit sucat nang wala cang igaganti
cundi catampalasan?
-
124
mula sa Ang Cadaquilaan nang Dios
Mahusay kung nasagot mo nang tama ang lahat ng bilang. Kung hindi
naman, huwag kang mag-alala at dahil gagabayan ka ng modyul na ito para higit
mong maunawaan ang tamang sagot sa bawat tanong.
Sa unang aralin aalamin natin kung paano ipinahayag ng mga Pilipino ang
kanilang pananaw, saloobin at damdamin sa panahong ito. Makatutulong sa iyong
pag-aaral ang mga gabay na tanong sa ibaba.

1.Naniniwala ka ba na ang mga Pilipino mula noon hanggang sa kasalukuyan
ay may likas na hilig sa pagtula?
2.Paano ipinakita ng mga Pilipino ang husay sa palitan ng opinyon at pagsagot
Ang paggamit ng mga Gabay na Tanong ay isang paraan ng

pagpoproseso sa mga gawain.
Kaligirang Kasaysayan
Ang pananakop ng Espaol ay nagbunga ng sumusunod:
pagbabago sa wika at panitikan ng mga katutubo

pagkakaroon ng romanisasyon ng alibata
pagbuo ng mga tuntuning panggramatika para sa mga wikain sa Pilipinas
pag-aangkop ng relihiyon sa panitikan
pagbibigay-diin sa mga paksa sa panitikan na nauukol sa relihiyon,
moralidad,wika at libangan.
sa mga talinghaga?
Ang pag-aaral ng akdang pampanitikan anoman ang anyo nito ay

naglalayong magbigay ng mabuting bisa sa kaasalan ng tao tulad ng
pagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa sa pamamagitan ng magandang
uri ng pagpapahayag.
Ang panitikan ay mauuri batay sa anyo: tuluyan, patula at padula. Ang

huli ay may tatlong uri batay sa lugar na pinagtatanghalan: pangentablado, kabilang ditto ang senakulo, komedya, moro-moro, karilyo.
Samantala sa panlansangan kasama ang tibag, pangangaluluwa,
panunuluyan at salubong at ang mga dulang pantahanan ay
kinabibilangan ng karagatan, duplo , pamanhikan at huego de prenda.
Paunlarin
Isa sa itinuturing na matandang anyo ng panitikan ang karagatan
at duplo.Tinatawag itong tulang padula sapagkat ang mga ito ay nasusulat
nang patula at ginagampanan ng mga tauhan. Tinatawag din itong dulang
pantahanan sapagkat karaniwang idinaraos sa loob ng bahay o bakuran ng
namatay. Nagiging parangal din ito sa namatay. Alamin natin kung paano
ipinahayag ng ating mga ninuno ang kanilang sariling pananaw, saloobin at
125
Sanggunian: Talindaw nina Efren R. Abueg, Simplicio R. Bisa, Ermelinda

G. Cruz
damdamin sa kanilang kapanahunan. Gayundin, kung masasalamin ba ang kultura

ng mga Pilipino sa mga ganitong uri ng akdang pampanitikan?
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapagpapahayag ng

iyong sariling pananaw, saloobin at damdamin tungkol sa kaugaliang Pilipino sa
kasalukuyan gamit ang wika ng kabataan. Maaari mo nang gawin ang kasunod na
mga gawain.
GAWAIN 1.2.1.b: PICK-UP LINES Tunog-Makata
Ang paglalaro ng pick-up lines ay nagtatampok sa pagiging malikhain ng

kabataan, maging ng nakatatanda sa kasalukuyan. Subukin mong sagutin ang ilan
sa pick-up lines na kasunod. Gawin ito sa ikaapat na bahagi ng papel.
1. Bangin ka ba? Bakit? ____________________________________
126
2. Kape ka ba?
127
Bakit? _________________________________
3.
Pustiso ka ba? Bakit? ________________________________
4.
Kumain ka ba ng asukal? Bakit? ________________________
5.
Surgeon ka ba? Bakit? _______________________________
Marahil ay ganito ang iyong isinagot.

1.
Bangin ka ba? Bakit?
Nahulog kasi ako sayo.
2.
Kape ka ba?
Bakit?
Ninenerbiyos kasi ko sayo e.
3.
Pustiso ka ba? Bakit?
Kasi, I cant smile without you.
4.
Kumain ka ba ng asukal? Bakit? Ang tamis kasi ng ngiti mo.
5.
Surgeon ka ba? Bakit?
Kasi ikaw lang ang

nakapagbukas ng puso ko.
Nakatutuwa di ba? Simple pero may dating, sabi nga. Sa ganitong paraan,
mabisa mo kayang maipararating sa iyong kapwa ang nais mong sabihin? Paano?
Bakit hindi mo subuking gumawa ng sarili mong pick-up lines. Isulat mo ito sa
papel. Gayahin ang kasunod na pormat.
128
To...
Cc...
Subjec
t:
SEND
Ang iyong ginawa ay ilan lang sa mga paraan kung paano ka

makapagbibigay ng iyong pananaw, saloobin at damdamin. Samantala, sa
Panahon ng Espaol, paano nga ba ipinahayag ng mga Pilipino ang kanilang
pananaw, saloobin at damdamin?
Matutunghayan mo sa susunod na pagtalakay ang mga gawaing

nagpapakita ng katangian at paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino sa
nabanggit na panahon.
GAWAIN 1.2.1.c : SINING: Karagatan at Duplo

Nais kong unawain mong mabuti ang mga katangian ng karagatan na
iyong matutunghayan.
129
Ang Karagatan
1. Ito ay isang larong may paligsahan sa tula.
2. Ang kuwento nito ay batay sa alamat ng singsing ng isang
dalaga na nahulog sa gitna ng dagat.
2. Pakakasalan ng dalaga ang binatang makakakuha ng singsing.
4. Sa larong ito, hindi kinakailangang sumisid sa dagat ang binatang nais
magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing.
5. Ginaganap ang laro sa bakuran ng isang bahay.
6. May dalawang papag sa magkabila ng isang mesang may sarisaring
pagkaing-nayon.
7. Magkaharap ang pangkat ng binata at dalaga.
8. Karaniwang isang matanda ang magpapasimula ng laro.
9. Maaaring magpalabunutan para mapili ang binatang unang bibigyan
ng dalaga ng talinghaga.
10. Maaari pa rin ang pagpili sa binata ay batay sa matatapatan ng
tabong may tandang puti.
11. Bibigkas muna ng panimulang bahagi ang binata bago tuluyang sagutin
ang talinghaga.
Halaw sa Talindaw nina Abueg, E.R. et. al
130
Babasahin 1: ANG KARAGATAN

Kalakip 1.2.1.a
Halaw sa Panitikang Pilipino
nina Pineda, G.D at Ongoco, T.C
Subukin natin ang naging pag-unawa sa iyong binasa? Maaari mo nang

sagutin ang kasunod na mga tanong.

1. Ano ang paksa ng binasang karagatan?
2.Paano ito binigyang-buhay ng mga tauhan? Ano-ano ang papel kanilang
ginampanan?
3.Bakit sinasabing hindi kinakailangang sumisid ang binatang nais
magkapalad sa dalagang nawalan ng singsing?
Alam mo ba?
Ang Matalinghagang Pahayag ay mga pahayag
na gumagamit ng mga salita na hindi tuwirang
inihahayag ang tunay na kahulugan nito. Karaniwan
itong ginagamitan ng paghahambing ng mga bagay na
nagpapataas ng pandama ng mga mambabasa.
4. Ano ang matatalinghagang pahayag na binigkas ni Neneng? Paano tinugon ng

mga binata ang kaniyang talinghaga? Itala mo ito sa sagutang papel. Gayahin
ang kasunod na pormat.
131
MATATALINGHAGANG PAHAYAG
NA BINIGKAS NI NENENG
TUGON NG MGA BINATA
5. Sa iyong palagay, ano ang angkop na pamagat ng binasang karagatan?

6. Tukuyin ang mga pag-uugali o kasanayang napaunlad ng mga Pilipino batay sa
larong karagatan?
PAGALALARO NG
KARAGATAN
Matutukoy mo kaya ang pagkakatulad at pagkakaiba ng karagatan sa

duplo? Tunghayan mo naman kung ano ang duplo.
132
Ang Duplo
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
133
Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ring
mauring tulang patnigan.
Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae
ay duplera.
Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.
Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo
sa palad ng sinumang nahatulang parusahan.
Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal
para sa kaluluwa ng namatay.
Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari
o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak
ng isang bilyaka.
Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.
Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ring
mauring tulang patnigan.
Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae
ay duplera.
Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.
Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo
sa palad ng sinumang nahatulang parusahan.
Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal
para sa kaluluwa ng namatay.
Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari
o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak
ng isang bilyaka.
Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.
Tulad ng karagatan, ginaganap kapag may lamay o parangal
sa isang namatay.
Nagpapatalas ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian
o impromptu.
Pinangungunahan ng isang matanda na gaganap na haring
tagahatol.
Narito ang isang halimbawa ng duplo na sadyang pinaikli at iniangkop sa magaaral na tulad mo.
Babasahin 2 : ANG DUPLO
Kalakip 1.2.1.b
Halaw sa Talindaw nina

Abueg, E.R. et al.

6. Makatuwiran pa rin kaya na gawin ang
larong duplo sa mga lamaysa patay sa
kasalukuyan? Bakit?
Mahalagang maiproseso ng guro ang

sagot sa mga tanong upang maging
5. Sa iyong palagay, ano-ano ang mabuting

epekto ng dupluhan?
4. Paano ipinagtatanggol ng mga bilyako at bilyaka
ang bawat isa?
malinaw sa mag-aaral ang nilalaman ng

duplo at kapakinabangan nito sa
kasalukuyan.
3. Paano nilalaro ang duplo?

2. Sino-sino ang tauhang gumaganap sa duplo?
1. Tungkol saan ang binasang duplo?

Batay sa mga impormasyong iyong binasa, magiging daan ito upang
maunawaan mo na ang mga katangian ng karagatan at duplo bilang mga akdang
pampanitikan.
134
GAWAIN 1.2.1.d :
SURIIN: Pagkakatulad at Pagkakaiba
Batay sa mahahalagang tala na iyong nabasa tungkol sa karagatan at

duplo, itala mo ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga ito batay sa mga element
Ang guro ay kailangang magpakita ng tsart upang maayos na
ng mga ito. Gawin sa sagutang papel.
maisakatuparan ng mag-aaral ang gawain.
KARAGATAN
Mga Elemento
Paksa
Mga Tauhan
Hakbang ng
Pagsasagawa
Palitan ng
Pangangatuwiran
Hatol
135
DUPLO
PAGKAKATULAD
1. Paksa: ___________________________________________________
2. Mga Tauhan: ______________________________________________
3. Hakbang ng Pagsasagawa: __________________________________
4. Palitan ng Pangangatuwiran:
___________________________________
5. Hatol: ____________________________________________________
Gabay na Tanong:
1. Sa tulong ng karagatan at duplo, paano mailalarawan ang mga
Pilipino batay sa sumusunod:
pagbibigay-parangal sa namatay
pag-aliw sa namatayan
pagpapahayag ng intensiyon na makapanligaw
136
paraan ng pagpapahayag
paggamit ng mga salita
Sa pagkakataong ito ay inaasahan kong malinaw na sa iyo ang mga tiyak

na katangian ng karagatan at duplo bilang mga akdang pampanitikan na
Ang bahaging ito ay paghahanda sa mag-aaral sa
lumaganap sa Panahon ng Espaol at naging instrumento ng pagpapahayag ng
pagtalakay sa ibubunga ng mabuting paraan ng
pananaw, damdamin at saloobin ng mga Pilipino sa panahong iyon.
pagpapahayag, Maaaring palitan at magbigay ng sariling

GAWAIN 1.2.1.e: Pagpapahayag Repleksiyon ng Sarili
Masasalamin pa rin ang katayugan ng pag-iisip at pagiging masining sa
pagsasalita na mahalagang sangkap sa pakikipag-ugnayan sa kapwa na bibigyang
pansin ng susunod na gawain.
Batay sa sumusunod na sitwasyon, paano mo ipahahayag ang iyong
panig?
137
sitwasyon ang guro na magpapalutang at hahamon sa

paraan ng pagpapahayag ng mag-aaral.
SITWASYON
1.
SARILING PANIG
Nasa elementarya ka pa lamang

ay hilig mo na ang maglaro ng
aral-aralan dahil pinapangarap
mo sa buhay ang maging guro sa
hinaharap. Ngayong ikaw ay nasa
hayskul na pinaaalalahanan ka ng
iyong magulang na kumuha ng
ibang kurso. Paano mo sasabihin
sa kanila na ang iyong kursong
ibig pag-aralan ay pagiging guro?
2. Isa
sa
mga
aktibong
organisasyon sa inyong paaralan

ang Samahan ng mga Mag-aaral
sa
Filipino
(SAMAFIL).
Hinihikayat ka ng iyong mga

kaibigan na sumali sa nasabing
samahan ngunit buo na ang iyong
pasiya na ikaw ay lalahok sa Ang
Tinig, ang opisyal na pahayagang
pampaaralan sa Filipino. Ano ang
138
iyong sasabihin sa kanila?
3. Nakatakda
inyong
kang
klase
mag-ulat
sa
sa
Araling
Panlipunan. Subalit sa araw na

iyon ikaw ay nahuli dahil may
isang matanda sa kanto na iyong
tinulungan. Naramdaman mo ang
makahulugang tingin ng iyong
mga
kaklase.
Paano
mo
ipahahayag ang iyong panig?
4. Madalas kang biruin at tuksuhin

ng iyong kaklase na totoo
namang ikinaiinis mo. Nais mo
siyang kausapin upang patigilin
sa ginagawang panunukso sa iyo.
Ano ang sasabihin mo sa kaniya?
139
5. Isa kang mag-aaral na buo ang

loob
para
sabihin
ang
iyong
nadarama sa kaklase man o sa

guro. Isa mong bagong kaklase
ang iyong hinahangaan. Paano mo
sasabihin ang iyong paghanga?
Ang ibat ibang sitwasyon sa buhay ay humahamon sa tao na manatiling
maayos sa kaniyang pakikipag-ugnayan sa kapwa. Napakahalaga ng paggamit ng
angkop na salita sa pagsasaalang-alang sa damdamin ng iba.
Sadyang ang
salitang ginagamit ng tao ay tunay na repleksiyon ng sariling pagkatao.
Alam mo ba na maraming paraan para mapaganda at maging katanggaptanggap ang mga pahayag? Tunghayan mo ang susunod na talakayan.
140
Eupemestikong Pahayag Isaalang-alang
Magbigay ng input ang guro tungkol sa mga paraan ng

pagpapaganda ng pahayag. Magbigay ang guro ng mga
halimbawang sitwasyon na magpapalinaw sa paksa.
PAGPAPAGANDA NG PAHAYAG
Batay
Pilipino
ay
sa
obserbasyon
pangkat
ng
mga
ang
tao
mga
na
Ugnay-Wika
Maaaring sanggunian ang aklat na Filipino ng mga
Filipino ni Virgilio S. Almario. Basahin ang kanyang
talakayan tungkol sa hibas o eufemismo sa Kapag pobre
ka na matatagpuan sa pp.185-186.
mapagpahalaga sa uri ng wika na ginagamit.

Pansinin ang sumusunod na impormasyon.
1.Nauuri ang wika batay sa antas nito
ayon sa:
a.paksa ng usapan
b.taong sangkot sa usapan
c.lugar
2. Mataas ang pandama o sensitibo sa mga pahayag na
nagpapahiwatig lamang.
3. Gumagamit ng talinghaga para di tuwirang tukuyin ang nais
ipahayag
na nakatutulong upang lalong mag-isip ang nagsasalita
at kinakausap.
Sa kalahatan, umiisip ng magagandang salita o pahayag na kilala sa tawag na
eupemismo.
Ang paggamit
ng
pahalagahan ang damdamin ng iba.
141
magagandang
pahayag ay naglalayong
Sa halip na sabihing:
Gumagamit ng:
1. patay
sumakabilang buhay
2.nadudumi
tawag ng kalikasan
3. iniwan ng asawa
sumakabilang bahay
4. katulong
kasambahay
Ang pagsasalita ay isa sa likas na gawain ng tao. Naipakikilala mo ang

iyong sarili sa pamamagitan ng mga salitang iyong ginagamit. Sa layuning hindi
makasakit sa damdamin ng iba, sinisikap nating gumamit ng magagandang
pahayag.
Basahin ang mga salita at sikapin mong tumbasan ang mga ito ng
eupemismo.
2. maarte
3. tsimay
4. sugarol
5. mayabang
1. pakialamero
Natapos mo na ang bahagi ng Paunlarin para sa araling ito. Handa ka na

sa mga gawaing tutulong sa iyo na palalimin pa ang iyong kaalaman. Sa bahaging
ito ng iyong pag-aaral, ang mga gawaing inihanda ay naglalayong pagtibayin ang
mga nabuong pag-unawa at kasanayan. Marahil, unti-unti mo nang nakita ang
bakas ng nakaraan, ang naging paraan ng mga Pilipino sa kanilang pagpapahayag
noon at ang paraan naman ng pagpapahayag sa kasalukuyan. Pareho itong
nagpapakita ng bahagi ng kulturang Pilipino.
142
GAWAIN 1.2.1.f:
Magtalong Walang Sakitan
Subukin mong bumuo ng pangangatuwiran sa paksang nasa loob ng

kasunod na graphic organizer. Gamitin ang pamaraang palinya o pataludtod na
bubuuin ng lima hanggang anim na saknong. Maaaring may sukat o wala. Gawing
Maaari rin namang hatiin ang klase para maipakita ang

panig ng sang-ayon at panig ng salungat.
gabay ang kasunod na mga saknong.
Ang pagtatalo ay isang laro ng isipan

Walang sakitan ng katawan pati ng kalooban
Ingatan ang salitang bibigkasin at bibitawan
Dahil ang totooy paksa lang ang pagtatalunan.
Maaaring gawing gabay ng guro ang dalawang saknong
Subuking sagutin ang isyu ngayon

Ako ay nasa panig ng pagsang-ayon
Samantalang ikaw ay lubos na di- umaayon
Pagkakaiba ng mga pananaw sa mundoy nagpapayabong.
paksa. Sikapin ng guro na makabuo ng halimbawang
para makabuo ang mag-aaral
ng kanilang sagot sa
mga saknong na nagpapakita ng pagsang-ayon ng guro

sa paksa. Samantala, ang mag-aaral ay salungat naman
sa nabanggit na paksa.
143
PAKSA
Ang paghahanapbuhay ng mga ina ng tahanan ang
sinasabing dahilan sa pagkaligaw ng landas ng
maraming anak/kabataan.
SANG-AYON
SALUNGAT
Sa pagkakataong ito, sinikap mong makapagpahayag nang may sining sa

isang paksa. Tulad ng karagatan at duplo, sinikap mong humabi ng mga taludturan
na ginamitan ng mga salitang higit na nakabubuti kaysa nakapananakit. Mahusay
na napagsama-sama mo ang iyong kaalaman sa tula, paraan ng pagpapahayag at
paggamit ng magagandang pahayag.
144
GAWAIN 1.2.1.g:
Buuin: Konseptong Natutuhan
Dugtungan ang mga pahayag na nagpapakita ng kabuuan ng paksang

tinalakay.
Ang karagatan at duplo ay mga _________________________________
__________________________________________________________
Ito ay nagpapakita ng _________________________________________
__________________________________________________________
Makikita sa kulturang Pilipino ang _______________________________
__________________________________________________________
Sa pagpapahayag, mahalagang isaalang-alang ang _________________
__________________________________________________________
Maaaring magkaroon ng pagtatalong _____________________________
__________________________________________________________
Sa kasalukuyan, itoy yamang ___________________________________
__________________________________________________________
Binabati kita! Pinatunayan mo sa iyong mga sagot na ikaw ay maaari nang
sumubok sa pangwakas na gawain.
145
Maaaring
nakasulat
paper/cartolina
ang
mga
naka-power
pahayag
point
na
ito
sa
presentation
manila
para
maiproseso at matukoy ng guro kung paano nauunawaan ng

mag-aaral ang mga konseptong nakapaloob sa aralin.
GAWAIN 1.2.1.h :
Naiibang Fliptop
Marahil ay nakapanood ka na ng fliptop sa telebisyon, sa inyong

komunidad, sa YouTube, o sa iba pang social networking site. Ano-ano ang iyong
napansin? Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang kasunod na pormat.
Mga Napansing
Mga Napansing
Positibong Mensahe
Negatibong Mensahe at
at Paraan ng
Paraan ng Paggamit ng
Ang gawaing ito ay tinatawag na naiibang Fliptop sapagkat
Paggamit ng Wika
Wika
sisikaping palutangin ang magagandang pahayag. Sa aktwal na
1.
1.
FLIPTOP
2.
2.
3.
3.
fliptop na napapanood sa You Tube ay gumagamit ng mura at iba

pang salitang hindi maganda ang pagkakagamit, Sa tulong na rin ng
piling mag-aaral maaari silang paghandain ng guro ng mas mabuting
iskrip na maaaring itanghal sa klase na magsisilbing hulwaran sa
pagbuo ng ibang mag-aaral.
Alam mo ba na isa sa kinagigiliwan ng maraming kabataan ay ang

pagtatalo gamit ang fliptop? Ito ay isang pagtatalo tungkol sa anumang
Sa bahaging ito ay pinagtitibay ang kaalaman at kasanayan ng
napapanahong paksa sa paraang makabago. Sinisikap ng magkatalong panig na

gumamit ng mga tugmaan at talinghaga upang higit na paghusayan ng
mag-aaral batay sa buong pagtalakay sa aralin. Isinasaalang-
magkatunggaling panig gayundin kung paanong hihikayatin ang mga tagapanood
alang ang GRASPS sa pagbuo ng sitwasyon, G-goal, R-role,
na karaniwang nagbibigay ng hatol sa pamamagitan ng kanilang hiyawan at

palakpakan.
Kaugnay nito, magdaraos ng paligsahan ng fliptop sa inyong komunidad,
at ang mga kalahok ay ang mga kabataan. Bilang paghahanda, ikaw ay gagawa
146
A-audience, S-setting, P-performance, at S-standard.
ng iskrip ayon sa paksang ibinigay ng mga tagapamahala. Presentasyon ito upang

makapagtanghal at makipagtagisan ka ng galing sa entablado. Ayon sa
pamantayan, kinakailangang kakitaan ito ng sumusunod:
Pamantayan
Bahagdan
1. kabuluhan ng paksa
25
2. kalinawan ng paninindigan
20
3. kahusayan sa paggamit ng mga

eupemismong pahayag
25
4. wastong gamit ng mga salita
15
5. ideya ng pagtatalo
15
KABUUAN
100
Ngayon ay napagtagumpayan mo ang mga gawain sa paksang

karagatan at duplo. Alam kong handa ka na para pag-aralan ang susunod na
akdang pampanitikan na kinilala sa Panahon ng Espaol ang tula.
Sa bahaging ito ay inihahanda ng guro ang mag-aaral sa pagtalakay

Aralin 1.2.2 : Tula
Sa araling ito, tatalakayin natin ang isa sa mga tula na umusbong
sa aralin. Ito ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres
sa panahon ng pananakop ng mga Espaol. Ito ang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
Bonifacio. Binibigyan ng ideya ang mag-aaral sa mahalagang
na isinulat ng ating bayaning si Andres Bonifacio. Tatalakayin natin ang nilalaman
tanong at kakailanganing pag-unawa na magiging gabay ng mag-
at ang sining na tinataglay ng tula bilang isa sa mga anyo ng panitikang Pilipino.
Pag-aaralan mo rin ang mga pandiwang magagamit upang higit na maipadama
ang ating emosyon o damdamin. Magiging tulong ang kasunod na tanong.
147
aaral sa kabuuan ng pagtalakay.

1. Ano ang kalagayang panlipunan ng Pilipinas sa panahong isinulat ni
Andres Bonifacio ang tula?
Ang mga Gabay naTanong ay tutulong sa mag-aaral na magkaroon
2. Paano ipinahayag ng may akda ang kaniyang emosyon o damdamin

sa kaniyang isinulat na tula?
ng pokus sa mahalagang tanong sa araling pampanitikan at araling
3. Ipaliwanag kung ano ang nakatulong upang mabisang maiparating ng
panggramatika. Gayundin,palutangin sa bahaging ito ang paggamit
may- akda sa mga mambabasa ang kaniyang emosyon o damdamin?
ng dating kaalaman ng mag-aaral na magsisilbing panukat ng guro
Bago natin simulan ang pag-aaral, sagutin mo muna ang mga

gabay na tanong batay sa iyong nalalaman. Dugtungan ang kasunod na
pahayag.
Mabisang naipahayag ni Andres Bonifacio ang

kaniyang damdamin sa pamamagitan ng
___________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
__________________________________
Magkasama nating aalamin kung tama ang sagot sa pamamagitan ng

pag-aaral at pagsasagawa ng mga gawain sa araling ito. Ang lahat ng iyong
matututuhan ay makatutulong upang maisagawa mo nang buong husay ang
inaasahang produkto. Bilang patunay na talagang naunawaan mo ang aralin,
inaasahang ikaw ay makasusulat ka ng iyong sariling tula na magpapahayag ng
148
sa kung ano na ang alam ng mag-aaral.
iyong damdamin tungkol sa kasalukuyang kalagayan ng ninyong sariling lugar o

ng ating bansa.
Ang iyong layunin sa bahaging ito ay mabasa at masuri ang tulang Pagibig sa Tinubuang Lupa na isinulat ni Andres Bonifacio upang nang sa gayoy
malaman mo kung paano niya ipinahayag ang masidhing pagmamahal sa bayan.
Upang lubos na mapahalagahan ang tula, kilalanin mo muna si Andres Bonifacio.
Babasahin 1 : Si Andres Bonifacio (Kalakip 1.2.2.a)
Ibahagi ang iyong naging damdamin pagkatapos mong malaman ang ilang
mahahalagang bahagi sa buhay ni Andres Bonifacio. Isulat sa sagutang papel.
Gayahin ang pormat na pagsusulatan ng mga sagot.
Sa susunod na bahagi ng ating pag-aaral, suriin mo kung masasalamin ba

sa tula ni Andres Bonifacio ang
buhay at mga karanasan na kaniyang
pinagdaanan? Nakaragdag ba ang mga ito upang mabisa niyang maipahayag ang
kaniyang emosyon o damdamin sa tulang kaniyang nilikha?
149
Bigyang-diin ng guro ang paglalahad ng sariling

damdamin ng mag-aaral tungkol sa buhay ng bayani.
May ibat ibang estratehiya na maaaring magamit ang guro sa

Babasahin 2 : Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
ni Andres Bonifacio
(Kalakip 1.2.2.b)
GAWAIN 1.2.2.a : Paglinang ng Talasalitaan

Upang higit mong maunawaan ang tula, bigyang-kahulugan ang ilang
mahihirap na salitang ginamit ng may akda. Hanapin ang kahulugan ng mga ito sa
pagpapabasa ng tula tulad ng:
modelo ang guro sa unang pagbasa
mag-aaral ang babasa pagkatapos ng guro
pagpapabasa sa isang mag-aaral na mahusay bumigkas
itinakda na sa isang mag-aaral para tulain/bigkasin sa harap ng

klase
loob ng kahon, at isulat sa sagutang papel ang letra ng wastong sagot.

Pagkatapos ay gamitin ang mga salitang ito sa pagbuo ng isang talata na may
kaugnayan sa tula. Gawin sa isang buong papel.
isinisiwalat
_______________
.
_____
sakbibi
__________________
__
tatalikdan
__________________
__
a.
b.
c.
d.
e.
f.
150
itigis
_____________
_______
lumiyag
__________________
__
itapon
umibig
tatalikuran
inilabas/ipinagsasabi
kaligayahan
matinding kalungkutan
Maaari ring gumamit ang guro ng ibang estratehiya sa paglinang

ng talasalitaan samantala kung ito ang susundan, ang mga
nabuong talata ay maaaring gawing isahan o pangkatan, sa
pangkatang awtput maaari itong ipasulat sa manila paper at suriin
ng klase ang pagkakabuo ng talata.
Talata:
GAWAIN 1.2.2. b. Sa Antas ng iyong Pag-unawa

Ang gawaing ito ay naglalayong masukat ang iyong naunawaan
tungkol sa nilalaman ng tulang iyong binasa. Sagutin nang matapat ang mga
tanong at gawain upang matamo mo ang iyong hinahangad na maunawaan at
maisagawa sa pagtatapos ng aralin.
1.
Saan maaaring ihambing ang pag-ibig na nadarama ng may-akda

para sa kaniyang bayan? Ipaliwanag. Iguhit din ang maaaring
sumagisag sa pag-ibig na ito.
Iguhit dito ang

simbolo/sagisag:
2.
151
Paliwanag:
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
Anong panahon naisulat ________________________
ang tula? Ano ang kalagayang
________________________
panlipunan ng PIlipinas ng panahong
naisulat ng may-akda ang
________________________
tula? Magsaliksik ng ilang impormasyon tungkol dito at itala sa
________________________
tulong ng Rays Concept Organizer. Gawin sa papel. Gayahin ang
_____________
kasunod na pormat.
3. Sa kasalukuyan, paano maipakikita ang iyong pagmamahal sa

bayan? Muli, gumuhit o gumupit ng simbolo na magpapakita ng iyong
pag-ibig sa bayan. Gawin sa maiksing coupon bond.
4. Si Dr. Jose Rizal at Andres Bonifacio ay may magkaibang pananaw
tungkol sa pag-ibig sa bayan. Magtanong sa iyong kakilala na sa iyong
palagay ay makatutulong upang malaman mo ang kani-kanilang
pananaw. Ilahad mo ang mga ito. Pagkatapos, bumuo at ibahagi mo
naman ang iyong sariling pananaw tungkol sa pag-ibig sa bayan. Isulat
ang sagot sa papel.
Rizal
sarili
pag-ibig sa bayan
152
Bonifacio
5. Maghanap ng isang tula sa kasalukuyang panahon na pag-ibig

sa bayan ang paksa. Sipiin mo ito at ihambing sa tulang isinulat ni
Bonifacio.
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
Ibang tula
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
6.
Ano
ang
iyong
naramdamam
pagkatapos
basahin ang dalawang
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
tula?
__________________________
__________________________
7. Mabisa bang naipahayag ng mga sumulat ang kanilang damdamin sa
____________
__________________________
isinulat nilang tula? Ano kaya ang nakatulong
______ upang maisagawa nila ito
nang mabisa? Ipaliwanag.
Alam mo ba na
Ang tradisyunal na tula ay mga pahayag na kadalasang nagtataglay
ng sukat at tugma sa bawat taludtod, o ang mga salita at paraan ng pagbuo
ng pahayag ay piling-pili, matayutay, at masining bukod sa pagiging
madamdamin.
153
Ang sukat ay bilang ng mga pantig sa bawat taludtod,

samantalang ang tugma ay pagkakasintunugan ng mga huling pantig sa
bawat taludtod ng saknong.
May aliw-iw at indayog kung bigkasin ang tulang Tagalog
dahil sa tinataglay nitong katutubong tugma. Magkakasintunog ang
mga huling salita ng taludturan. Karaniwan nang gamitin ang
wawaluhin at lalabindalawahing pantig ang sukat.
8. Balikan ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa, at subuking sagutin ang

sumusunod na tanong. Isulat sa papel ang sagot.
Tanong
Ilang taludtod mayroon ang tula?
Ilang saknong mayroon ang tula?
Ano ang sukat ng tula?
May tugmaan ba ang mga dulong salita
ng bawat taludtod ng mga saknong?
Patunayan.
e. Magbigay ng halimbawa ng mga salitang
magkakatugma sa bawat taludtod ng mga
saknong ng tula?
Sagot
a.
b.
c.
d.
9. Nakatulong ba ang mga elemento ng tula upang mabisang maipahayag

nmay-akda ang kaniyang emosyon o damdamin? Ipaliwanag.
154
Magbigay ng input ang guro tungkol sa tula bilang

anyong pampanitikan.
10. Muli, maghanap ng isa pang tradisyunal na tula na nagpapahayag ng

emosyon o damdamin. Sipiin mo ito sa iyong notbuk at pagkatapos ay
suriin. Makatutulong sa iyo ang mga gabay na tanong sa gagawin mong
pagsusuri. Gamitin ang pormat sa ibaba. Gawin sa papel.
Ang may-akda ng tula

(maikling talambuhay)
Pamagat ng Tula
155
Sagutin mo naman ang sumusunod na tanong. Gawin sa papel.
1. Ano ang emosyon o

damdaming ipinahahayag ng
may-akda sa kaniyang tula?
2. Ano ang nakatulong upang

mabisang maipahayag ng may akda ang kaniyang emosyon o
damdamin?
3. Ano ang iyong naging damdamin

matapos mong mabasa ang tula?
Bakit ito ang iyong
naramdaman?Ipaliwanag.
4. Ilang taludtod mayroon ang tula?

5. Ilang taludtod mayroon ang bawat taludtod?
6. Ilan ang sukat ng taludtod?
7. Magbigay
ng
halimbawa
ng
mga
salitang
magkakatugma sa bawat saknong.

Magaling! Buong husay mong naisagawa ang mga gawain. Marahil ay
nauunawaan mo na kung paano mabisang maipahahayag ng isang tao ang
kaniyang emosyon o damdamin? Paano nga ba?
156
Tingnan ko nga kung alam mo na. Dugtungan mo lamang ang pahayag

na ito.
Mabisang maipahahayag ng isang tao ang kaniyang emosyon

o damdamin kung______________________________
___________________________________________
___________________________________________
Pero hindi lamang iyan. Mayroon pang makatutulong kung paano

natin maipahahayag ang ating emosyon o damdamin. Alamin natin.
GAWAIN 1.2.2.c : Emosyon MoIpahayag Mo
Mahalagang maipahayag natin nang malinaw at maayos ang ating
damdamin
at
saloobin
upang
maunawaan
tayo
ng
ating
kapwa.
Sa
pagpapahayag ng ating emosyon o damdamin, makatutulong ang paggamit ng

mga pandiwang naglalarawan ng ating nadarama.
Ang mga pandiwang nagpapahayag ng damdamin ay may aspekto o

panahunan. Hindi lamang ginagamit ang pandiwa sa pagsasaad ng kilos o galaw.
May mga pandiwa rin na magagamit sa pagpapahayag ng damdamin tulad ng
sumusunod:(ilan ito sa makikita sa tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa.).
157
1. Isulat sa kabilang kolum ang damdaming ipinahahayag ng bawat

pandiwa. Gawin sa papel. Gayahin ang kasunod na pormat.
Mga Pandiwang Nagpapahayag
ng Emosyon o Damdamin
Emosyon o Damdamin
pagpupuring lubos
buong pagkasi
sakbibi ng lumbay
wari ay masarap
tunay na langit
2. a. Balikan ang isa sa mga tulang ipinahanap ko sa iyo sa mga
naunang gawain. Itala ang mga pandiwang ginamit ng may-akda sa
pagpapahayag ng kaniyang emosyon o damdamin. Isulat sa sagutang
papel.
b. Batay sa mga pandiwang ginamit ng may-akda, ano ang damdaming

nangingibabaw sa kaniyang tula? Ipaliwanag.
c. Ikaw naman ang magpahayag ng iyong damdamin. Sagutin mo

lamang nang tapat ang kasunod na tanong. Ano ang iyong
nararamdaman sa mga oras na ito?. Gawin mo sa papel.
158
Pagkatapos mong maunawaan ang ibat ibang konsepto kaugnay ng

araling ito, palalimin pa natin ang iyong pag-unawa sa susunod na bahagi.
Ang iyong layunin sa bahaging ito ay higit pang mapalalim ang iyong pagunawa sa mahahalagang konsepto na nais kong iwanan sa iyong isipan dahil ito
ang tulay upang maisagawa mo nang buong husay ang inaasahang produkto na
isasagawa mo sa pagtatapos ng araling ito.
GAWAIN 1.2.2.d : Alam ko na
Ang bahaging ito ay makakatulong upang maisagawa

ang gawain sa ILIPAT.
Higit mong
maipahahayag
ang iyong
emosyon o
damdamin
kung
Anong mahahalagang konsepto ang iyong natutuhan sa aralin? Paano mo

ito gagamitin sa iyong sariling buhay? May nabago ba sa iyong sarili, matapos
mong maunawaan ang mga konseptong ito? Ibahagi. Ngayon ay nakahanda ka
nang ilipat ang iyong natutuhan sa tunay na sitwasyon, nang sa gayoy makita mo
ang kabuluhan ng pag-aaral ng modyul na ito.
159
GAWAIN 1.2.2.e: Damdamin Ko Isulat Ko

Sa bahaging ito, ililipat mo na ang iyong natutuhan sa sitwasyong
kasalukuyan mong ginagalawan. Ito ay ang pagsulat ng sariling tula na
nagpapahayag ng emosyon o damdamin sa isang taong iniidolo o hinahangaan.
Basahin ang kasunod na sitwasyon.
Sitwasyon:
Nais ng inyong Punong-bayan na parangalan ang mga taong
nakapag-ambag o nakagawa ng kabutihan
sa inyong pamayanan.Isang
paligsahan sa pagsulat ng tula ang kaniyang idaraos. Ang tulang mananalo ay

bibigkasin sa araw ng parangal. Magaling kang sumulat at bumigkas ng tula.
Inaasahan ng napiling Lupon ng Inampalalan na ang kalahok na mga tula ay
isusumite sa kanila isang buwan bago ang araw ng parangal. Huhusgahan
Ang bahaging ito ang magpapatibay sa mga
ang tula batay sa sumusunod na pamantayan: a) orihinalidad, b) taglay ang
konseptong natutuhan ng mag-aaral.
mga elemento ng tradisyunal na tula,

c) angkop sa paksa, d) nagpapahayag ng sariling emosyon o damdamin sa
taong hinahangaan, e) makatotohanan at f) may kariktan.
Ano ang iyong natutuhan sa isinasagawang gawain? Makatutulong ba ito

sa iyong pang-araw-araw na buhay? Paano?
Pagkatapos mong matutuhan ang tungkol sa
tula bilang isa sa mga
akdang pampanitikan, ngayon ay makikita mo ang pagkakaiba nito sa isa pang

akdang tuluyan-ang sanaysay.
160
ARALIN 1.2.2: Sanaysay

Ang karanasan ang nagtutulak sa tao upang siya ay makapagpahayag.
Sa Alamin, inihahanda ang mag-aaral sa mahalagang
Maraming karanasan ang idinulot ng pananakop ng mga dayuhang Espaol
konsepto na kakailanganin upang magabayan sa pagtuklas at
sa loob ng mahabang panahon. Bagamat dumanas ng paniniil ang mga

Pilipino sa kamay ng mga dayuhan, hindi ito naging hadlang upang ipahayag
nila ang kanilang pananaw, damdamin at saloobin.
Sa pagkakataong ito, isa pa ring akdang pampanitikan ang iyong pagaaralan-ang sanaysay. Gayundin, makikita mo ang kabisaan ng isang
mahusay na sanaysay sa pamamagitan ng maayos na pagkakahanay ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan. Kung gayon, mahalagang
tanong na ating pag-uukulan sa pag-aaral na ito ang: Paano ipinahayag ng
mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan
ng bansa sa kanilang panahon?
GAWAIN 1.2.3.a : Kalakasan, Kahinaan Tukuyin at Itala
Sinasabing ang isang tao maging ang isang bansa ay nagtataglay ng
mga kalakasan at kahinaan. Batay sa mga pahayag, tukuyin mo ang mga
kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino. Maaari ka pang magtala ng
karagdagang katangian at mga patunay tungkol dito.
161
pagtukoy sa mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa sa

buong aralin. Sinisikap pag-ugnayin ang nakaraang aralin sa
Panahon ng Espaol subalit nag-iintrodus o nagpapakilala ng
ibang genre.
Bukas na lang natin ipasa

ang proyekto.Kahit huli na
tatanggapin naman ni
maam yan.
Di na ako papasok,
wala namang gagawin
sa iskul,maglilinis lang!
Lola, sumabay na
po kayo sa akin sa
tawiran.
Manang, sobra po
ang inyong sukli.
Umaasa akong hindi tayo

pababayaan ng Diyos.
Dagdagan pa natin ang
sipag at tiyaga.
Sige na, wala

namang
bantay,itapon mo
ang basura sa
ilog.
Kunin na natin
ito,kahit ba ukay,
imported naman!
Panalo tayo! Sabi ko sa

iyo, dapat kaya nating
makipagsabayan sa
galing ng ibang bansa.
162
Naku, kanina
pa pala
tumatapon ang
tubig.Maisara
nga ang gripo.
Batay sa aking pag-aaral,

lumalala ang kondisyon
ng kapaligiran dahil sa
tinatawag na climate
change.

1.Ano-ano ang kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino batay sa mga pahayag?
Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
KALAKASAN
PATUNAY
KAHINAAN
PATUNAY
.
.
2.Sa iyong palagay, paano nakaaapekto ang mga ito sa kalagayan ng bansa?
Dugtungan ang pahayag. Isulat ang sagot sa papel. Gayahin ang pormat.
Ang kalakasan ng mga Pilipino ay:
5.
4.
3.
2.
1.
163
Samantala, ang mga kahinaan ng mga Pilipino ay (isulat sa loob ng

alimango):
3. Alin ang nakahihigit ang kalakasan o ang kahinaan ng mga Pilipino?

Patunayan.
Maaari itong itakda nang mas maaga para pagawin ng

simpleng survey ang mag-aaral tungkol sa aytem
bilang 3.
164
GAWAIN 1.2.3.b.: Lihim ng mga Salita Tuklasin

Tuklasin mo ang lihim ng mga salitang pinahuhulaan? Alamin mo ang
teknik upang matukoy ang mahalagang salita na gagamitin sa sanaysay na
Tulungan ng guro na matuklasan ng mag-aaral ang

teknik sa pagpapahula ng salita. Tunghayan ang halimbawang
ibinigay.
iyong babasahin.
Halimbawa:
1. Ako ang simula ng buhay
At simula pa rin ng umagang kayganda
Gitna ng bahay na kongkreto
At simula ng araw-araw na biyaya
At katapusan ng bagay .
Natuklasan mo ba kung anong salita ako?
Tama, ang salita ay buhay.
2. Ako ang simula ng katotohanan
At katapusan ng tapat na pagsinta
Ako ang matatagpuan sa unahan ng ligaya
Ngunit nasa gitna ng kawalan
Ako ang simula ng yaman ng bawat bansa
At simula rin ng alab ng puso
Ako ang katapusan ng pag-asa
Ngunit simula ng nabuhay na pangarap.
Hulaan mo ang salita.
3. Simula ako ng elementong pinag-uusapan
At katapusan ng mabagal na pag-unlad
Ako ang nasa unahan ng ulap na bughaw
Ako pa rin ang simula ng katahimikan
Nasa gitna ng malakas na tawanan
Ako ang nasa unahan ng simula
At simula pa rin ng yukong walang humpay
165
Ako ang SIMULA ng Buhay

At SIMULA pa rin ng Umagang kayganda
GITNA ngbaHay na kongkreto
At SIMULA ng Araw-araw na biyaya
At KATAPUSAN ng bagaY
Kung
tutuusin
walang
kaugnayan
ang
mga
pangungusap sa bawat isa. Ang tanging palatandaan para

mahulaan ang salita ay ang paggamit ng simula, gitna, at
katapusan ng kasunod na salita/ mga salita. Samantala, ang
mga salitang pinahulaan (kalayaan at edukasyon) ay maaaring
gamiting salita sa paglinang ng talasalitaan. Tandaan na ang
mga salitang ito ay may kaugnayan sa sanaysay at makikita sa
mensaheng nais tukuyin sa aytem bilang 5 sa gabay na
tanong.
Ako ang katapusan ng musikang kulang sa tono

At wakas ng nanay na di matagpuan.
Hulaan mo ang salita.
Natuklasan mo ba kung paano mahuhulaan ang mga salita? Natukoy mo

ba na ito ay ang kalayaan at edukasyon? Tama, kung napansin mo ay
walang kaugnayan ang mga pahayag sa bawat isa. Ang tanging palatandaan
para mahulaan ang salita ay ang paggamit ng simula, gitna at katapusan ng
kasunod na salita/mga salita.
Kung gayon, binabati kita! Alam kong nasagot mo ang mga tanong at
gawain sa bahaging ito. Ngayon ay handa ka na para sa mga gawain sa
bahaging Paunlarin.
Maraming mga manunulat ang nagpahayag ng kanilang

pananaw at saloobin sa Panahon ng Espaol. Sa paggabay
Ang bahaging ito ng pag-aaral ay makatutulong upang lubusan mong

makilala ang sanaysay bilang isang akdang pampanitikan. Maihahambing mo
ito sa iba pang akdang pampanitikang pinag-aralan kung matutukoy mo ang
katangian nito. Tutuklasin mo rin kung paano nakatutulong ang paggamit ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan sa pagbuo ng sanaysay.
Gayundin, sa pagbabasa ng halimbawang akda malalaman mo ang
kaligirang pinagmulan at mga dahilan ng may-akda.
166
ng guro, alamin ang ginamit ng may-akda para mapalutang

ang kalagayang panlipunan sa panahong iyon at paano niya
ito tinanaw bilang saksi sa mga pangyayari noon.
Dahil dito, mahalagang tanong na dapat tandaan: Paano ipinahayag ng

mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan
ng bansa sa kanilang panahon? Iyong balikan ang ilang tala sa buhay ni
Maaaring gumamit ang guro ng iba pang estratehiya upang
Dr. Jose P. Rizal.
talakayin ang mga tala sa buhay ng may-akda. Maaari ring
Alam mo ba na
(1) Si Dr. Jose P. Rizal ay ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa
Calamba, Laguna, araw ng Miyerkules sa pagitan ng ika-11:00
at 12:00 ng gabi.
(2) Ang kaniyang ina na si Gng. Teodora Alonzo Y Quintos
Realonda ay nahirapan sa panganganak sapagkat ang ulo ni
Jose ay malaki kaysa karaniwan.
(3) Ang kaniyang ama na si Don Francisco Mercado Rizal ay
isinilang sa Bian, Laguna.
(4) Bata pa lamang si Jose ay kinakitaan na ng angking talino
sapagkat tatlong taong gulang pa lamang ay natutuhan na niya
ang alpabeto. Nakasulat ng dulang itinanghal sa pista ng bayan
at sa gulang na walo ay isinulat ang tulang nauukol sa
kahalagahan at pagmamahal sa wika.
(5) Natamo ni Jose ang unang pag-aaral sa kaniyang unang guro,
ang kaniyang ina. Samantala, naging guro naman niya si
Justiniano Aquino Cruz sa Bian, Laguna.
(6) Ipinagpatuloy niya ang pag-aaral sa Ateneo Municipal de
Manila. Samantala, sa Unibersidad ng Santo Tomas siya
nagsimulang mag-aral ng medisina subalit tinapos niya ito sa
Unibersidad Central de Madrid.
(7) Nakapagsalita siya ng dalawamput dalawang wika.
(8) Marami siyang naisulat na akdang pampanitikan tulad ng tula,
dula, nobela, sanaysay atbp.
(9) Maituturing na isang manggagamot, siyentipiko, makata,
dalubwika, mananaliksik at pilosopo.
(10)Nagbuwis ng buhay para sa bayan. Binaril sa Bagumbayan na
167
magsaliksik at maglahad ng mga karagdagang impormasyon

ang mag-aaral. Ang paglalahad ay maaaring isahan o
pangkatan.
ngayon ay tinatawag na Luneta noong Disyembre 30, 1896

dahil sa paratang na panghihimagsik laban sa mga Espaol.
(11)Kinikilalang pambansang bayani dahil sa sumusunod na salik:
a. Si Rizal ay kauna-unahang Pilipinong umakit upang ang
buong bansa ay magkaisa-isang maghimagsik laban sa mga
Espaol.
b.Si Rizal ay huwaran ng kapayapaan.
c.Si Rizal ay may madulang pagkamatay.
GAWAIN 1.2.3.c: Ako at ang Bayani

Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang tala sa buhay ng
pambansang bayani, subukin mong isulat ang mga kaisipang naibahagi nito sa
pamamagitan ng pagdurugtong sa mga pahayag. Gawin sa papel.
Nabatid ko na ang buhay ni Dr. Jose P. Rizal ay
_________________________________________________________
_________________________________________________________
Hindi maikakaila ang marubdob na pagmamahal niya sa bayan dahil
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
Bilang mag-aaral, nais kong
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
168
Nais mo bang maragdagan ang iyong pagkakilala sa pambansang

bayani? Kung gayon, basahin ang kaniyang sanaysay.
GAWAIN 1.2.3.d : Mga Kaisipan Hanapin at Patunayan
Bago mo basahin ang sanaysay, nais kong lagyan mo ng tsek () ang
Ang mga pangungusap ay bahagi ng anticipation guide.
mga kaisipan na sa palagay mo ay matatagpuan sa sanaysay.
Hayaang magbigay ng hinuha ang mag-aaral sa maaaring

___1. Likas na tamad ang mga Pilipino.
___2. Hindi tamad ang mga Pilipino.
___3. Ang katamaran ng mga Pilipino ay bunga ng kalagayang panlipunan
sa Panahon ng mga Espaol.
___4. Isa sa mga dahilan ng katamaran ng mga Pilipino ay ang mainit na
singaw ng panahon.
___5. Ang sikap at pagkukusa ay napanatili ng mga Pilipino sa kabila ng dimagandang sistemang umiiral sa Panahon ng mga Espaol.
___6. Ang pagsasakay napabayaan dahil pa rin sa sapilitang paggawa na
ipinatutupad ng pamahalaan.
___7. Sinusuportahan ng mga Espaol ang mga magsasaka na ang pananim
ay pininsala ng mga hayop o bagyo.
___8. Ayon kay Jose Rizal, kung walang edukasyon at walang kalayaan,
walang pagbabagong maisasagawa, walang hakbang na
makapagdudulot ng bungang ninanais.
___9. Nagpapahiram ng puhunang salapi ang mga Espaol sa layuning
mapaunlad ang buhay ng mga magsasaka.
169
nilalaman ng sanaysay.
___10.Ang mga Pilipino ay nagkaroon ng mababang pagkilala sa sarili at

pagwawalang-bahala sa paggawa dahil sa malupit na sistema ng
edukasyon.
Ang iyong pagbabasa at pag-unawa sa sanaysay na pinamagatang Ang
Katamaran ng mga Pilipino na isinulat ni Dr. Jose P. Rizal ang
magpapatunay sa mga kaisipan kung ito ay binanggit sa kaniyang sanaysay.
Ang sanaysay na isinulat ni Dr. Jose Rizal ay tungkol sa

katangian/pag-uugali ng mga Pilipino dahil sa kalagayang
panlipunan sa Panahon ng Espaol.
Sa bahaging ito subuking alamin ang pananaw ng mag-aaral
tungkol sa mga kalakasan at kahinaan ng mga Pilipino.
Makatutulong ang paggamit ng mga pahayag na nasa loob ng kahon.
Sikapin mong salungguhitan ang mga kaisipang napatunayan mong

tuwirang binabanggit dito.
Iminumungkahi sa gurong magpapapabasa

Babasasahin 1: Ang Katamaran ng mga Pilipino ni Dr. Jose Rizal
Kalakip 1.2.3.a
ng sanaysay ang dalawang paraan :

Mabilisang pagbasa
Ipahanap ang mga pahayag na nilagyan

ng tsek sa anticipation guide
Masinsinang pagbasa
Maaaring gumamit ng marginal notes
1. Tungkol saan ang sanaysay?
para matandaan ng mag-aaral ang mga
2. Isa-isahin ang dahilan ng sinasabing katamaran ng mga Pilipino? Isulat sa

papel ang sagot.
detalye ng sanaysay
Maaaring salungguhitan, gumamit ng
colored
pensapaghahaylaytang
mahalagang kaisipan at detalye sa

sanaysay.
170
ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
3. Sa iyong palagay, makatuwiran ba ang mga puna ng sumulat tungkol sa

kalagayang panlipunan sa kaniyang panahon? Gawin sa papel.
171
Sa aking palagay...
Mga Kalagayang
Panlipunan
Pirata, mandarambong,
sumalakay
Gobernador, abusado
Sistema ng edukasyon,
baguhin
Malupit na sistema,
palitan
4. Ilarawan ang damdaming nangingibabaw sa sanaysay.

5. Ipaliwanag ang kaisipang nakapaloob sa larawan. Isulat ang mga sagot sa
papel.
6. Sa iyong palagay, bakit isinulat ng bayani ang sanaysay?
7. Sa kasalukuyan, naniniwala ka bang tamad ang mga Pilipino?
Pangatuwiranan.
GAWAIN 1.2.3.e: MAGHANAY NG DETALYE KAYA KO!
Pagkatapos mong basahin at sagutin ang mga tanong tungkol sa
nilalaman ng sanaysay, alam kong kayang-kaya mong ihanay ang mga
detalye ng bawat kaisipan. Isa-isahin ang mga patunay sa pahayag. Gawing
batayan ang sanaysay.
172
A. Ang pangunahing sanhi ng katamaran ng mga Pilipino ay ang mainit

na singaw ng panahon.
B. Ang sipag at tiyaga ng mga Pilipino ay nawala dahil sa maling
sistemang pinairal ng mga Espaol.
C. Ang hindi mabubuting ugali ng mga Espaol ay nagpalala sa
katamaran ng mga Pilipino.
Naihanay mo ang detalye ng kaisipang tinalakay sa sanaysay. Ngayon,
matutukoy mo ba ang katangian ng sanaysay bilang akdang pampanitikan?
Basahin mo ang sumusunod na mga impormasyon.
Sanaysay
Sinasabing ang sanaysay
bilang akdang pampanitikan ay huling
nakakita ng liwanag sa larangan ng panitikan. Ang sanaysay ay naglalahad
ng pananaw at opinyon ng sumulat tungkol sa tiyak na paksa.
maging malinaw ang pagtalakay sa sanysay bilang
Uri ng Sanaysay
ang uri.
Sa pangkalahatan, dalawa ang uri ng sanaysay- (1) ang pormal o

impersonal na sanaysay at (2) ang di-pormal o personal na sanaysay.
Tumatalakay sa mga seryosong paksa ang pormal na sanaysay, tulad ng
kamatayan, agham, pag-unlad, kabihasnan samantalang magaan ang mga
paksang matatagpuan sa di-pormal, tulad ng paghihintay sa bus, kahit na
ng pagtulog. Ang kapormalan ng una ay nagdidikta ng uri ng wika nito- di
malapit o nakikipaglayo, siyentipiko, may himig na nag-uutos, mataas,
istandard. Ang pagkamalapit ng impormal na sanaysay ay
nagmumungkahing ang lenggwahe nito ay parang nakikipag-usap, mainit,
mataginting, kung minsay garapal ngunit mapagnilay-nilay rin sa ibang
paraan. Unang makatatawag ng pansin sa kaisipan, bago sa damdamin ang
173
Maaaring karagdagang gawain para higit na
genre ay ang pagbibigay ng guro ng mga tiyak na

halimbawang sanaysay, pormal o di pormal man
pormal na sanaysay; kabaligtaran sa di-pormal.

Mga Tiyak na Uri ng Sanaysay
May 12 natatanging uri ng sanaysay: (1) pasalaysay, (2)
naglalarawan, (3) mapagdili-dili, (4) kritikal o mapanuri (5) didaktiko o
nangangaral, (6) nagpapaalala, (7) editoryal, (8) maka-siyentipiko o
makaagham, (9) sosyo-politikal, (10) sanaysay na pangkalikasan, at (11)
sanaysay na bumabalangkas sa isang tauhan.

1. Batay sa mga impormasyong inilahad tungkol sa sanaysay
subukin mong:
a. paghambingin ang sanaysay na pormal at di-pormal
PORMAL
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
174
________________
________________
________________
________________
DI-PORMAL
SANAYSAY
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
b. Suriin (batay sa tiyak na uri ng sanaysay) ang mga

mungkahing pamagat ng sanaysay
1. Si Papa at Mama
2. Bakit Nagkakaroon ng Climate Change?
3. Ang Laki sa Layaw: Aral ng Buhay
4. Ang Politika sa Pilipinas
5. Isang Gabing Pagninilay
Nagkaroon ka na ng mga kaalaman tungkol sa sanaysay bilang

isa sa mga akdang pampanitikan. Handa ka na upang pag-aralan ang sangkap
na nagpapabuti sa kabuuan ng pagsulat ng sanaysay - ang pagtukoy sa
pangunahin at mga pantulong na kaisipan.
Bilang mambabasa malaki ang maitutulong sa iyo ng mga kasanayang
matatamo sa pagtukoy ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan sapagkat
sa ganitong paraan matitiyak kong mauunawaan mo ang layunin ng sumulat.
Maaaring mapatunayan mo rin na ang pagbabasa ay isang gawaing interaktibo.
Ang mga payak/simpleng talata ay makapagpapadali sa

Mga Gabay na Tanong
1. Basahin ang sumusunod na talata. Sipiin/Kopyahin ang bawat talata.
Salungguhitan ang pangungusap na nagpapahayag ng pangunahing kaisipan at
mga mag-aaral na matukoy ang pangunahin at mga

pantulong na kaisipan. Pagkatapos ay bumuo ang guro ng
lagyan ng tsek() ang mga binilangang pangungusap na nagpapahayag ng
iba pang talata na higit na malalim ang paksang
pantulong na kaisipan. Gawin sa sagutang papel.
tinatalakay.
A) (1) Ang edukasyon ay mahalagang instrumento para

magtagumpay ang isang tao. (2) Ito ay nagpapalaya sa tao sa
175
kamangmangan. (3) Nagkakaroon siya ng sapat na tiwala sa

sarili na nakatutulong sa pagharap sa ibat ibang sitwasyon sa
buhay. (4) Nagagawa niyang paunlarin ang sariling kakayahan.
(5) Nagkakaroon siya ng ganap na kamalayan sa kaniyang
kapaligiran. (6) Natututong lumikha ang tao ng mga bagay na
makabubuti sa kanya, sa bansa at sa mundo.
B) (1) Naging mapagpabaya ang mga Pilipino dahil sa pagpapatupad
ng sapilitang paggawa. (2) Ang mga encomendero ay lubhang
nagsamantala sa pamamagitan ng pagpilit sa mga magsasaka na
ipagbili sa kanila ang mga ani sa murang halaga na naging daan
sa pananamlay ng mga magsasaka sa paggawa sa bukid. (3)
Sinasarili rin ng gobernador ang lahat ng negosyo at nawawalan
ng kita ang mga magsasaka. (4) Walang dulot na pampasigla sa
mga tao ang pamahalaan. (5) Samakatuwid ang sipag at tiyaga
ng mga Pilipino ay nawala dahil sa maling pamamalakad ng mga
Espaol.
C) (1) Ang mga Pilipino ay mapamahiin. (2) Naniniwala sila na
ang pagkahulog ng kutsara o tinidor ay nangangahulugan
ng pagdating ng panauhin. (3) Hindi dapat tumuloy sa
anumang lakad kung nakasalubong ng itim na pusa dahil
itoy hudyat ng kapahamakan. (4) Mawawala ang suwerte kapag
nagwalis sa bahay tuwing gabi. (5) Ang pagkabasag ng salamin ay
176
magdudulot ng pitong taong kamalasan. (6) Sadyang

mapamahiin ang mga Pilipino.
D) (1) Hindi maikakaila na marami pa rin sa mga Pilipino
ang nagnanais pumuti ang balat at tumangos ang ilong. (2)
Nagsisikap na mapabuti ang pagsasalita sa wikang Ingles
dahil gustong matawag na sosyal. (3) Ipinagpaparangalan sa
mga kaibigan ang damit at sapatos na imported. (4) Tunay na
suliraning panlipunan pa rin ang pagkakaroon ng diwangalipin ng mga Pilipino. (5) Nagpapatuloy pa rin ang pag-idolo
sa mga kanluraning kultura tulad ng awitin, sayaw, pagkain
at pananaw. (6) Maging ang iba pang sistemang umiiral sa
bansa ay mula sa mga dayuhan.
Natutuwa ako sa iyo dahil natapos mo ang mga gawain sa
bahaging nang may kahusayan. Sa pagkakataong ito ay susubok ka na
sa susunod na gawain upang palalimin pa ang iyong kaalaman.
Mahalagang mapagtibay mo ang mga konseptong iyong natutuhan at
naunawaan sa pamamagitan ng pagsagot sa mga inilaang gawain.
Inaasahan ko na iyong nakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga gawain
tungkol sa mahalagang tanong na: Paano ipinahayag ng mga manunulat
ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan ng bansa sa
kanilang panahon? Sa gayon ay maihahambing mo ang kasalukuyang
177
kalagayang panlipunan at kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon paano

mo ito maaaring maipahayag?
GAWAIN 1.2.3.f : Larawan at mga Kaisipan

Matutunghayan mo sa ibaba ang mga larawang nagpapakita ng
ibat ibang kalagayan sa lipunan. Isulat sa loob ng malaking kahon ang
Iminumungkahi ng mga larawan ang mga suliranin

sa lipunan. Pabuuin ang mag-aaral ng pangunahin
at pantulong sa kaisipan.
pangunahing kaisipan at sa maliliit na kahon ang mga pantulong na

kaisipan.
Ang mga larawan ay maaaring palitan ng guro

kung
sa
tingin
niyay
higit
na
makapagmumungkahi ang mga ito ng pangunahin

at pantulong na kaisipan.
178
Lagyan ng bituin () ang larawang nagsasaad ng pangunahing

kaisipan. Lagyan ng tsek () ang larawang tumutukoy sa mga pantulong
na kaisipan. Pagkatapos, bumuo ng mga pahayag na nagpapakita ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan batay sa mga larawang napili.
Isulat ang sagot sa mga kahon sa ibaba. Sundin ang pormat.
179
Nakikita mo ba ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari noon sa

kasalukuyan?
Ang mga kalagayang panlipunan sa ngayon na ipinakikita ng mga
larawan ay nakatutulong sa pagbuo ng mga kaisipan. Maaaring sa tulong ng
mga ito, makakalilikha ka ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan.
GAWAIN 1.2.3.g :
Buuin: Konseptong Natutuhan
Dugtungan mo ang mga pahayag na nagpapakita ng kabuuan ng

paksang tinalakay.
Ang sanaysay ay
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Ipinabatid ng sanaysay ang tungkol sa pambansang bayani na
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
180
Sa kasalukuyan, mapaiigting ang kalakasan ng mga Pilipino
______________________________________________
______________________________________________
Makatutulong ako sa paglutas ng mga suliranin ng bansa sa
pamamagitan ng _________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________
Sa pagbabasa ng talata, makikilala ang pangunahing kaisipan
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_______________________________________________________________.
Samantala, ang mga pantulong na kaisipan sa isang talata ay

________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________.
GAWAIN1. 2.3.h: Magsulat, Magpahayag at Mangampanya

Unti-unti mo na bang nakikita ang bunga ng iyong pag-aaral? Tandaan
na napakahalaga ng pag-unawa sa aralin para sa isang mag-aaral na tulad mo.
Ito ang magiging daan upang iyong maisagawa ang inaasahang produkto/
pagganap. Kaya, alam kong handa ka nang gawin ang pangwakas na gawain.
Ang barangay captain sa inyong lugar ay naghahanap ng mga
kabataang manunulat na maghahanda ng flyers (leaflet) tungkol sa LIGTAS-
181
KAPALIGIRAN, SAGIP-KALIKASAN: ISANG KAMPANYA. Ang flyers na ito

ay ipamimigay sa bawat pamilya ng nasabing barangay. Layunin nitong ilahad
ang kasalukuyang kalagayan ng kapaligiran sa inyong barangay na may malaking
epekto sa kalikasan.
Batay sa pamantayan, nararapat na magtaglay ng sumusunod ang
flyers:
1.
Maglagay ng tatlo hanggang apat na larawan tungkol sa suliranin

sa kapaligiran ng inyong barangay.
2. Bawat larawan ay lalagyan ng lima hanggang pitong pangungusap na

maglalahad ng kalagayang pangkapaligiran sa inyong barangay.
3. Tiyaking makapagtatala ng lima hanggang pitong mungkahing
hakbang na gagawin ng bawat pamilya para makatulong sa
panawagan.
4. Gawin itong kaakit-akit, malinaw, at nakapanghihikayat.
Isaalang-alang ang sumusunod sa pagbuo ng flyers:
Kalinawan ng mensahe sa larawan
40%
Katiyakan at kaisahan ng mga pangungusap ayon sa paksa 50%

Kabisaan sa panghihikayat sa mambabasa
10%
____
100%
182
Pagnilayan at Unawain
Tiyak kong batid mo na ang mga lumaganap na
akdang pampanitikan sa Panahon ng Espaol. Marahil
ay humanga ka sa kapwa Pilipino dahil sa paraan ng
kanilang pagpapahayag. Ipinakita sa mga akdang pampanitikang tulad ng
karagatan, duplo, tula at sanaysay ang husay sa mabilis na pag-iisip gayundin
ang kasiningan sa paggamit ng wika. Kaya naman patunayan mong ikaw ay
nagmula sa lahing ito na may angking husay sa pag-iisip at pagpapahayag.
Natutuwa ako para sa iyo sapagkat batid kong may sapat ka nang kaalaman
tungkol sa mga panitikang sumibol sa panahon ng Espaol. Natitiyak kong ang
dati mong kaalaman sa simula ng pagtalakay sa aralin ay higit na lumawak at
lumalim. Samakatuwid, sa tulong ng KWHL Sheet, ang nauna mong mga
paghihinuha ay napagtibay na ng nakuha mong mga kaalaman sa kabuuan ng
aralin kaya maaari mo nang sagutin ang huling kolum ng sheet.
Sa tulong ng KWHL Sheet, nais kong bigyan mo ng hinuha ang tanong

sa kasunod na kahon sa p. 150. Nasagot mo na ang tatlong naunang kolum, ang
KWH,hindi ba? Pagkatapos nating pag-aralan ang Aralin 1.2 ay saka mo sagutin
ang huling kolum, ang L.
183
Masasalamin
ba sa
panitikan ang
kultura o
kalagayang
panlipunan ng
isang bansa
sa panahon at
lugar na
isinulat ito?
Patunayan.
K
Ano ang alam mo
na?
(What do you
know?)
W
Ano ang nais mong
malaman?
(What do you want
to find out)
H
Paano mo makikita
ang nais mong
maunawaan?
(How can you dind
out what you want
to learn?)
L
Ano ang iyong
natutuhan/
naunawaan?
What did you
learn?)
Binabati kita! Buong husay mong nagampanan ang mga gawaing inilaan
ng bahaging ito ng modyul. Inaasahan kong naging malinaw sa iyo ang
sumusunod na konsepto:
1. masasalamin sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng
isang bansa sa panahong isinulat ito ;
2. gumamit ng ibat ibang anyo ng panitikan tulad ng duplo, karagatan,
tula at sanaysay ang mga Pilipino sa pagpapahayag ng kanilang
pananaw, saloobin at damdamin ;
3. mahalaga ang papel na ginagampanan ng wika sa maayos na
184
Maaaring balikan ang mga naunang sagot ng mag-aaral

gamit ang kolum K,W, H, at sa kolum ng L, itala ang mga
natutuhang konsepto.
pagpapahayag; at
4. sa kasalukuyan, makikita pa rin ang kaugnayan ng mga akdang
pampanitikan sa buhay ng mga Pilipino.
Ilipat
Sa bahaging ito, ililipat mo na ang iyong mga
natutuhan, gawin mo ang hamon sa pamamagitan ng
pagtugon sa susunod na gawain.
Isa kang kolumnista sa pahayagan. Maraming sumusubaybay sa iyong
kolum/pitak. Ayon sa pamunuan ng pahayagan, iminumungkahi nilang talakayin
mo sa iyong susunod na kolum ang paksang nauukol sa suliraning kinakaharap
ng paparaming batang nasasangkot sa krimen o tinatawag na youth offenders
tulad ng mga batang hamog atbp. Ang mungkahi ng pamunuan ay ayon na rin sa
liham na natanggap nila sa mga mag-aaral sa hayskul na naglalayong matalakay
ang paksa at makita ang paraan ng pagkakabuo nito sa ginagawa nilang pagaaral.
Inaasahan ng mga tagasubaybay ng mag-aaral ang sumusunod:
(1) makatawag-pansing pamagat
(2) lawak ng pagtalakay sa paksa
(3) paglalahad ng mga datos o estadistika
(4) wastong gamit ng mga salita
(5) kalinawan ng mensaheng nakapaloob
185
VII. PANGWAKAS NA PAGSUSULIT ( para sa Aralin 1.2 )

Sa pagkakataong ito, alamin mo kung ano na ang iyong mga natutuhan
Ang bahaging ito ay susukat sa lalim ng kaalaman ng mag-aaral sa

mga araling kaniyang pinag-aralan sa Aralin 1.2.
sa mga paksang iyong pinag-aralan. Basahin at unawain mo ang bawat aytem.

Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito.
1. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita
ng liwanag sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga
1. b
opinyon at saloobin ng sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o
2. d
isyu.
3.d
a. tula
c. dula
b. sanaysay
d. maikling kuwento
2. Sa pagbabasa ng isang talata paano magiging madaling makita ang

pangunahing ideya nito?
a. Alamin ang paksa ng talata.
b. Isa-isahin ang mga detalye.
c.
Hanapin ang mga halimbawa sa talata.
d. Tukuyin ang pinakamahalagang kaisipan tungkol sa paksa.

3. Basahin at unawain ang mga pangungusap. Pagkatapos, tukuyin ang
pangunahing kaisipan.
(A)
Sa kasagsagan ng bagyo, isang dalagita ang nagligtas sa

bandila ng Pilipinas. (B) Samantala, isang nawawalang
matanda ang tinulungang makita ang kaniyang pamilya sa
pamamagitan ng facebook sa tulong ng isang binata. (C)
Tulad ni Ahli, araw-araw niyang inaakay ang kaniyang
lolo na may kapansanan. (D) Nakatutuwang isipin na may
186
Susi sa Pagwawasto
4.a
5.b
6.c
7.a
8.b
9.a
10.a
kabataan pa rin sa kasalukuyan ang handang maglingkod

sa kapwa at bayan.
4. Ano ang pinakamabuting maaaring ibunga ng paggamit ng
eupemistikong pananalita?
a. Nagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa.
b. Nagpapakilala sa tao sa kaniyang kapwa.
c.
Nagdudulot ng pagkakaroon ng maraming kaibigan.
d. Naghahatid ng saya sa kausap.

5. Ikaw ay inanyayahan ng iyong kamag-aral na dumalo sa kaniyang
kaarawan. Subalit alam mo na hindi ka pahihintulutan ng iyong
magulang sapagkat sa gabi isasagawa ang pagdiriwang. Paano mo
sasabihin sa iyong kamag-aral na hindi ka makadadalo?
a. Pasensya ka na kung hindi ako makadadalo kasi istrikto ang
magulang ko.
b. Ikinalulungkot ko na hindi ako makadadalo sapagkat talaga lamang
may panuntunan kaming sinusunod sa bahay.
c.
Sana ginawa mo na lang ng hapon para makadalo ako.
d. Delikado ang panahon ngayon kaya hindi ako dadalo sa iyong
kaarawan.
6. Ang duplo bilang anyo ng panitikan ay nagtataglay na sumusunod na
katangian maliban sa:
a. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo
sa palad ng sino mang nahatulang parusahan.
b. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para
sa kaluluwa ng namatay.
c.
187
Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nahulog na singsing ng isang
dalaga.
d. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae
ay duplera.
7. Bakit mainam pa ring laruin ang karagatan at duplo sa kasalukuyan?
a. Nagpapatalas ito ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian o
impromptu.
b. Naaaliw nito ang mga namatayan.
c.
Nauuwi sa pagliligawan ang biruan lamang sa simula ng kabataan.
d. Nasasanay magkabisado ng tula ang kabataan.
Basahin at unawain ang kasunod na mga saknong ng tula. Pagkatapos,

sagutin ang mga tanong kaugnay nito.
Di na kailangan sa iyo ang awa

ng mga Tagalog, O Inang kuhila,
paraiso naming ang kamiy mapuksa,
langit mo naman ang kamiy madusta.
Paalam na Ina, itong Pilipinas,
paalam na Ina, itong nasa hirap,
paalam,paalam, Inang walang habag,
paalam na ngayon, katapusang tawag.
mula sa: Katapusang Hibik ng Pilipinas
ni Andres Bonifacio
188
8. Ano ang ibig sabihin ng salitang kuhila?

a. Api
c. ganid
b. Taksil
d. hirap
9. Sino ang tinutukoy na Ina sa tula?

a. Espaa
c. Hapon
b. Pilipinas
d. Amerika
10. Alin sa mga taludtod ang angkop na kasunod ng saknong na:

Bakit? Alin ito na sakdal laki,
Na hinahandugan ng buong pagkasi,
Na sa lalong mahal nakapangyayari,
At ginugugulan ng buhay na iwi?
a. Ay! Ito ang Inang Bayang tinubuan

b. Siyay Inat tangi sa kinamulatan
c.
Ng kawili-wiling liwanag ng araw
d. Na nagbigay-init sa buong katawan
Wow! Natapos mo na nang buong husay ang Aralin 1.2. Malawak na

ang iyong kaalaman tungkol sa ilang akdang pampanitikan na lumaganap
naman noong Panahon ng mga Espaol. Nakatitiyak ako na nagkaroon ka rin ng
kaalaman tungkol sa kultura at kaugaliang Pilipino ng mga panahong iyon dahil
nasalamin mo ang mga ito sa bawat akdang ating tinalakay. Marahil ay
nanininiwala ka na ang panitikan ay talagang salamin ng kultura ng mga tao sa
panahon at lugar na pinagmulan ng mga ito.
189
Pagkatapos ng pananakop ng mga Espaol sa ating bansa, dumating

naman ang mga Hapon. Katulad ng mga naunang dayuhan na sumakop sa atin,
mayroon din silang kultura at uri ng panitikan na ipinakilala sa ating mga
kababayan. Iyan ang aalamin natin sa huling aralin ng Modyul 1, ang Aralin 1.3
Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon. Simulan na natin.
190
Bilang ng Modyul: 1.3
Pamagat ng Modyul: : Salamin ng Kahapon... Bakasin Natin Ngayon
Bilang ng Sesyon:
Introduksiyon:
Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa
bawat aralin at mga estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw
na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon.
Inaasahan ng manunulat ng gabay na ito na makatulong sa mga kapwa guro na gagamit nito. Gayundin, nais ipabatid ng manunulat na higit na
pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob dito, upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin.
Pamantayang Pangnilalaman para sa Modyul 1:
Naipamamalas
ng
mag-aaral
ang
pag-unawa
Pamantayan sa Pagganap para sa Modyul 1:
sa
ilang
akdang
Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng scrapbook ng mga
pampanitikan tulad ng mga karunungang bayan, tula, dula at maikling kuwento na orihinal na akdanmg pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng
lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espanol at Hapon upang maunawaan ang Katutubo, Espanol at Hapon
kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa mga panahong ito.
Pokus na Tanong para sa Modyul 1:
Bakit sinasabing naimpluwensiyahan ng Pananakop ng Hapon ang

mga akdang nangibabaw sa panahong naisulat ito?
191
Mahalagang Konsepto para sa Modyul 1:
Mula noon hanggang ngayon, ang panitikan ay salamin ng

lahi at kultura ng mga Pilipino.
Pamantayang Pangnilalaman para sa Aralin:

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa
Pamantayan sa Pagganap para sa Aralin:

ilang
akdang
(S)Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute ay
pampanitikan tulad ng Tanaga, Haiku at Maikling kuwento na lumaganap sa nagkakaroon ng (G) eksibit kaalinsabay sa pagdiriwang ng Buwan
Panahon ng Hapon upang maipakita ang impluwensiya ng dayuhan sa ng Wika.At bilang mga ( R ) kawani ng nasabing tanggapan ang
panitikan sa panahong naisulat ito.
inyong pangkat ay naatasang
bumuo ng
(P) PICTO-
TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na tulang haiku

at tanaga. Sa tulong ng teknolohiya at mga larawan dapat na
maging malinaw na maipapakita ang natatanging kultura at
kasaysayan ng lahing Pilipino. Ang eksibit ay sasaksihan ng mga
(A) iba-ibang sangay ng pamahalaan. Isaalang-alang ang ss.
(S)Paggamit ng salitang tugmaan, Mga Larawang Biswal, Paggamit
ng Teknolohiya at Kaisahan/ Kaangkupan
Mahahalagang Tanong (EQ) para sa Aralin 1:

Bakit sinasabing naimpluwensiyahan ng pananakop ng hapon ang mga
akdang nangibabaw sa panahong naisulat ito?
Mahahalagang Pag-unawa (EU) para sa Aralin 1:

Nabigyan ng pagkakataon ang mga Pilipinong manunulat na
sumulat sa kanilang wika. Kahit gaano kahirap ang buhay sa
Panahon ng Hapon ang manunulat na Pilipino ay nkasulat pa rin ng
mga akdang pamapanitikan, ingat na ingat nga lamang sa paksa o
tema ng kanilang sinusulat kaya naman naimpluwensiyahan ng
Hapon ang mga akdang naisulat noon sa kanilng paninirahan ditto
sa Pilipinas.
192
Konseptuwal na Balangkas ng Moydul:

Narito ang grapikong presentasyon ng araling ito:
ANG PANITIKAN SA
PANAHON
Tula NG HAPON Maikling
.Hai
Kuwento
Tanaga ku Haiku
Uhaw ang
Wika:
Tigang na Lupa
Pangungusap na
Walang Paksa
Sanhi at Bunga ng
mga Pangyayari

maipaliwanag ang pagkakaugnay ng mga pangyayari
masuri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari
mapatunayan ang kawastuan ng mga impormasyon batay sa sariling karanasan
Nabibigyang-kahulugan ang makabuluhang mga salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa teksto/diskursong napakinggan.
Pagsasalita
193
Nabibigyang-kahulugan ang mga pahayag/pangungusap na nagbibigay-pahiwatig.

Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran, interpretasyon sa tulong ng mga diskursong:
nagpapaliwanag
nangangatwiran
nagsasalaysay
naglalarawan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito
Tula
Maikling Kuwento
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang akda/teksto sa pamamagitan ng pag-uugnay ng sanhi at bunga ng mga pangyayari.
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng akda/teksto
Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto
Nailalarawan sa imaheng biswal ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akda/teksto
Nahuhulaan ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa pamamagitan ng:
Pagpili ng lohikal na wakas
Paggawa ng sariling wakas
Pagbabago ng wakas
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye,kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
194
mabuti o masama
katotohanan o opinyon
Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa ibat ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet at iba pa.)na may kaugnayan sa
paksang tinalakay
Depinisyon
Paghahalimbawa
Pagsusuri
Paghahawig o pagtutulad
Sanhi at bunga

Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggang.
Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo.
Natataya kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may kabuluhan at kredibilidad
Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood, napakinggan o nabasang impormasyon (media literacy)
Pananaliksik
Nakabubuo ng balangkas ng nasaliksik na mga impormasyon
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat ibang pinagkukunang sanggunian
Nailalahad ng maayos ang nalikom na mga impormasyon sa isinagawang pananaliksik
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/Internet
195
Kagamitang Pangmag-aaral (LM)
Gabay sa Pagtuturo (TG)
ARALIN 3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG HAPON
I.
PANIMULANG PAGTATAYA
Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya bago ang
Alamin muna natin kung gaano na ang alam mo sa panitikang sumibol noong
Panahon ng Hapones sa pamamagitan ng pagsagot sa panimulang pagtataya. Sa
aralin. Sabihin sa kaniyang hindi ito makaaapekto sa
pagtatapos ng mga gawain sa araling ito malalaman mo kung tama ang iyong mga
kasagutan.
kaniyang marka sapagkat susubukin lamang ang dati

.
niyang alam sa magiging paksa upang mapadali ang
Panuto: Basahin, unawain at sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagsulat
pagtalakay sa mga aralin.
ng letra ng tamang sagot.
Narito ang mga sagot sa panimulang pagtataya.

1.
1.
Paano mo malalaman na haiku ang isang tula?
a.may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o

5-5-7 o 7-5-5
b.may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4
o 5-5-8 o 8-4-6
c.may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4
o 8-2-2 o 2-8-2
d.may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o
4-5-5 o 5-5-4
2.
a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig

b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong
c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig
d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong
4. Ano ang karaniwang paksa ng mga tanaga at haiku noon?
196
3.
4.
5.
6.
7.
Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku?
a. kababalaghan
2.
c. kalagayan sa buhay
8.
c. katatakutan
d. kaguluhan
5. Narito ang isang halimbawa ng tanaga, ano ang ibig sabihin ng salitang
dumalaw?
Panalangin
Ni Asuncion B. Bola
Pagsubok pag dumalaw

Di ka makapagpasya
Ang Panalangin lamang
Sagot sa mga problema
a.
bumisita
c. dumating
b.
pumunta
d. Bunga
6. Ano ang paksa ng kasunod na haiku?

Iyong galangin
Ang asaway yakapin
Huwag bugbugin.
Huwag nang buksan,

Lahat ng nakaraan
Walang sumbatan.
197
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Planong pamilya
Ay dapat ginagawa
Ng mag-asawa.
a. Buhay may asawa
b. Ang Pag-aasawa
c. Pagplano ng pamilya
d. Pag-aaruga ng pamilya
7. Bakit nangibabaw ang panitikan sa Tagalog noong Panahon ng Hapones?

a. Nagandahan ang mga Hapones sa panitikang Tagalog.
b. Ipinagbawal ng mga Hapones ang panitikan sa Ingles.
c. Nauunawaan ng lahat ang panitikan sa Tagalog.
d. Mas maayos ang pagkakalahad ng mga ideya ng panitikan sa
Tagalog.
8. Ano ang pagkakatulad ng haiku at tanaga?
a. naglalaman ng mga pangyayari.
b. magkapareho ang tunog sa hulihan ng bawat taludtod.
Pagkatapos sagutin ng mga mag-aaral ang panimulang

pagtataya ay iwasto agad ito upang mataya kung saang
c. Hindi pare-pareho ang pantig sa bawat taludtod.

d. kapwa may sukat at tugma.
9. Kailan sumibol ang Gintong Panahon ng maikling kuwento?
a. 1941
c. 1942
b. 1943
d. 1944
10. Ano ang tawag sa Liwayway na tanging magasin noon na

198
bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mag-aaral sa

magiging aralin. Gawin ito sa pamamagitan ng paggawa
ng test result at item analysis.
pinangasiwaan ng mga Hapones na kumilala sa panitikan?

a. Likhang sining ng mga manunulat
b. Obra ng mga manunulat
c. Lakas ng manunulat
d. Buhay ng manunulat
11. Bakit sinasabing ang panitikan ay tinig ng kilusan sa Panahon ng
Hapon?
a. Naililimbag ang makabayang kaisipan ng mga makata,
Tulungan at hikayatin mong ipahayag ang mga

dati nang alam na ng mag-aaral upang makatulong sa
pagsisimula ng aralin tungkol sa mga akdang
nangibabaw noong Panahon ng Hapon.
mananaysay at manunulat ng maikling kuwento.

b. Naipahahayag ang di pagsang-ayon sa mga dayuhan.
c. Naipararating ang mga kahilingan, alituntunin o kautusan ng mga
Pilipino.
d. Nakasusulat ng mga akdang nais ipalimbag.
12. Kung ikaw ang bata sa akdang Uhaw ang Tigang na Lupa ano ang
kanilang mga sagot ay di naman makaaapekto sa
iyong gagawin sa nararamdaman mong katahimikan sa inyong
kaniya/kanilang marka sa halip ito ay makatutulong
tahanan?
upang malaman kung ano pa ang dapat linangin at
a. Ipagwawalang bahala ko sapagkat ayaw kong makialam.

b. Hahayaan ko na lang sapagkat bata pa ako.
c. Magtatanong ako sapagkat bilang anak karapatan kong malaman
ang nangyayari.
d.Pababayaan ko na lang sila sapagkat baka mapagalitan pa ako.
199
Ipaliwanag sa mag-aaral/mga mag-aaral na ang
pagyamanin tungkol sa panitikan noong Panahon ng

Hapon. Dagdagan din kung kulang pa ang nalalaman ng
mag-aaral sa kalagayan ng panitikan sa Panahon ng
Hapon.
13. Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay
tigang na lupang uhaw na uhaw, ano ang nais ipahiwatig ng pahayag
na ito?
a. Madalang masilayan ang pagngiti ng Ina.
b. May problemang dinadala kaya di siya napapansin.
Ipaliwanag na sa Gawaing ito ang mga nakasulat
c. Hindi umuulan kaya tigang ang lupa.

d. Malungkot ang paligid.
na konsepto ay posibleng totoo o di totoo. Ang mga
14. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?
konseptong ito ay pagtitibayin sa mga susunod na
a. may ina, ama at mga anak
gawain.
b. nakatira sa maayos na bahay

c. may masaganang pamumuhay
Ilagay sa manila paper o kartolina ang Hanap-
d.may pagmamahalan at respeto sa isat isa.
Salita upang mapadali ang pagsagot ng mag-aaral sa
15. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang
pamilya?
a. magiging mamamayang may kapanagutan sa anumang
gawain
b. magiging sikat na mamamayan
c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan
d. magkakaroon ng disiplinang pansarili
Kumusta? Ilan kaya sa mga aytem ang nasagot mo ng tama? Kung marami
ang mali, huwag kang mag-alala, tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama mo
200
Gawain. Kailangang ang sumusunod na salita ang

kanilang mabuo Tanaga, Haiku, at Maikling Kuwento.
Ipaalala rin na ang Tanaga at Haiku ang unang aralin
sa modyul na ito.
ang mga ito. Simulan na natin ang pag-aaral ng mga panitikang lumaganap sa
Panahon ng Hapon.
VI.Yugto ng Pagkatuto
May kaniya-kaniyang katangian ang Tanaga at
Alamin
Haiku.Karaniwang maiikli ang mga ito. Ipasuri sa magAlam mo ba na bago pa man dumating ang mga mananakop
tayo ay may sarili nang panitikan? Hindi maikakailang yumabong pa ito sa
kanilang pagdating. Sa araling ito, pag-aaralan natin ang mga akdang
aaral kung Tanaga o Haiku ang mga Gawain 1.3.1.c,

bilang panimula ng pagkakakilala ng mag-aaral sa
sumibol sa Panahon ng Hapones na bagamat napakahirap ng buhay ng mga Pilipino
nasabing
pampanitikan.
Kung
ano rin ang
lam
Saakdang
bahaging
ito hayaan ang
mag-aaral
na makita
noon ay napaunlad pa rin ang mga tula (haiku at tanaga), at maikling kuwento. Alamin
niya
dito.ng tanga at haiku. Pagsasamaang tungkol
pagkakaiba
mo kung ano ang kulturang namamayani sa panahong ito? Masasalamin ba sa uri ng

panitikang lumaganap sa panahong ito ang kultura ng ating mga ninuno? Naniniwala ka
ba na ang mga paksa ng akdang pampanitikan ay naiimpluwensiyahan ng panahong
naisulat ito?
Alam ko na may nalalaman ka na sa panitikan noong panahon ng Hapon. Kung
wala naman, makatutulong sa iyo ang araling ito upang mabatid at madagdagan ang
samahin sa tsart ang mga tanaga at haiku upang

malaman din ng mg-aaral kung tama ng una niyang
Ipasagot ang Mga Gabay na Tanong upang
ginawa. Pabalikan ang ginawa sa Gawain 1.3.1.c at
malaman kung ano na ang dating alam ng mag-aaral sa
paghamabingin ang naging mga kasagutan.
aralin at magsisilbing gabay na ng guro kung paano
iyong kaalaman tungkol dito. Subukin mo kung hanggang saan na ang iyong nalalaman
niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na
sa pamamagitan ng susunod na gawain.
maunawaan ang aralin.
GAWAIN 1.3.1.a : TUGON SA PAGKATUTO

Ang Tahanan ng mga Konsepto ay mga konsepto na iyong
201
pagninilayan sa kabuuan ng araling ito.

Tahanan ng mga
Konsepto
Magbibigay ng input ang guro sa Tanaga at
Panuto: Basahin at unawain mo ang mga pahayag sa gitna at sagutin ang nasa
Hanay A at B. Lagyan ng tsek kung totoo o di-totoo ang mga konseptong
nakasulat.
A. Bago ang
Talakayan__
6. Totoo
Di Totoo __
7. Totoo
__
Di Totoo __
8. Totoo
__
Di Totoo __
9. Totoo
__
Di Totoo __
10.
Totoo
__
Di Totoo __
C.Pagkatapos
B. MGA KONSEPTO
Talakayan
1. Ang panitikan ay salamin ng
1ng
.Totoo
__
pagkakakilanlan ng mga Pilipino.
Di Totoo __
2. Sa panitikan malayang naipahahayag ng
2.Totoo
__
mga Pilipino ang kanilang damdamin at
Di Totoo __
saloobin.
3.Totoo
__
3. Panitikan rin ang naging daan upang
Di Totoo __
makamit ang kalayaan ng ating bansa.
4.Totoo
__
4. Ang mga paksa noon ng akdang
Di Totoo __
pampanitikan ay tungkol sa mga dayuhang
5.Totoo
__
sumakop sa Pilipinas.
Di Totoo __
5. Nakatulong ang nilalaman ng mga akdang
pampanitikan sa pang-araw-araw na buhay
Matapos mong
gawin
ang. Tugon sa Pagkatuto malalaman mo ang mga
ng mga
Pilipino
konsepto na sa palagay mo ay totoo. Ito ay iyong babalikan upang maitama ang

mga konseptong alam mo na totoo at di-totoo.
GAWAIN 1.3.1.b: Hanap-Salita
Hanapin mo ang tatlong salita na sa palagay mo ay may kaugnayan sa ating
tatalakayin sa panitikan sa Panahon ng Hapones. Bilugan ang mabubuong salita.
202
Haiku na nasa Ugnay-Panitikan.
Pabalikan ang Gawain 1.3.1.c upang malaman

kung sapat na ang nalalaman ng mag-aaral sa input na
ibinigay tungkol sa Tanaga at Haiku. Mula sa mga iput
na inilahad, masusuri ng mag-aaral ang katumpakan ng
naging mga sagot niya sa nasabing Gawain.
Upang subukin ang ganap na pag-unawa ng mag-aaral
sa Tanaga at Haiku, ipagawa ang Gawain Talinghaga
ng Buhay. Ipaliliwanag ang mga ito na susundan ng
pagsagot sa mga Gabay na Tanong.
Sa Panahon ng Hapones , may dalawang klase ng akdang pampanitikan ang

sumibol na iyong pag-aaralan sa bahaging ito- tula (tanaga at haiku) at maikling
kuwento.
Ang susunod na gawain ay makatutulong upang maunawaan isa-isa ang mga
akdang sumibol sa Panahon ng Hapones. Bibigyan mo rin ng pokus sa iyong pag-aaral
ang araling panggramatika na gagamitin upang maisagawa ang produktong inaasahan
pagkatapos ng iyong pag-aaral sa modyul na ito. Simulan natin sa tula, ang tanaga at
haiku.
Paunlarin
Sa bahaging ito higit mong mauunawaan ang mga
konseptong dapat mong matutuhan sa tanaga at haiku bilang
mga akdang pampanitikan na sumibol a bansa noong Panahon ng
Hapon.Mauunawaan mo din kung ano ang naging tungkulin ng panitikan sa
203
noong panahong iyon. Sa iyong palagay, nakatulong ba ang mga akdang

pampanitikang ito upang masilayan natin ang kultura at kalagayang
panlipunan ng mga Pilipino sa panahong ito?
Upang matugunan mo nang wasto ang mahalagang tanong,
pagyamanin mo ang iyong kaalaman sa paksa na iyong pag-aaralan sa tulong
ng mga gawaing inilaan sa araling ito.
GAWAIN 1.3.1.c: GABAY NG BUHAY
Suriin at tukuyin ang mga nakatala sa kasunod na mga kahon kung
alin ang tanaga at haiku. Isulat sa sagutang papel kung haiku o tanaga
A.
Ang katoto kapag tunay

hindi ngiti ang pang-alay
kundi isang katapatan
ng matausB.
na pagdamay.
B.
Palay siyang matino,

Nang humangiy yumuko;
Ngunit muling tumayo
Nagkabunga ng ginto
Wala iyan sa pabalat

at sa puso nakatatak,
nadaramat nalalasap
ang pag-ibig na matapat.
Hila mot tabak

Ang bulaklak nanginig
Sa paglapit mo
204
HAIKU
1.
2.
3.
Tanaga at Haiku. Palalawakin din ang konsepto niya sa

kahalagahan ng Tanaga at Haiku noong Panahon ng
Hapon..
F.
TANAGA
1.
2.
3.
Sa Gawain 1.3.1.e. lilinangin ang pagkakaiba ng
E.
Puno ay sanga
Bisagra ay talahib,
Kandadoy suso.
C.
Gabing tahimik
Sumasapi sa bato
Huning-kuliglig

1. Ano ang mga katangian ng tulang sumibol sa Panahon ng Hapon na
ikinaiiba nito sa iba pang tula?
2. Ang mga akdang pampanitikan ba ay sagisag ng pagkakakilanlan ng mga
Pilipino? Ipaliwanag.
Tama kaya ang iyong pagkaunawa sa katangian ng tulang sumibol sa Panahon ng

Hapones? Upang iyong malaman at maunawaan ang tungkol dito, narito ang mga
Simulang ipakilala ang mga pangungusap na
impormasyon.
walang paksa na magagamit sa pagsulat ng Tanaga at

Haiku sa tulong ng Gawain 1.3.1.f..
TANAGA AT HAIKU
Mayaman ang ating bansa sa mga akdang pampanitikan dahil sa impluwensiya

ng mga dayuhang sumakop sa ating bansa. Isa na rito ang tula sa Panahon ng
Hapones. Sinasabing dahil sa kahirapan ng papel noong Panahon ng Hapones,
lumabas ang maiikling tula na tinatawag na tanaga at haiku.
Ano ang tanaga at haiku? Ayon kina Noceda at Sanlucar, ang tanaga ay isang anyo ng
tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni at marangal na
kaisipan. May 4 na taludtod (linya ng bawat saknong sa tula) na may sukat (bilang ng
pantig sa bawat taludtod), binubuo ng pitong pantig (walang antalang bugso ng tinig na
205
pasulat na bawat pantig ay lagging may isang patinig) sa bawat taludturan, may tugma
(pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng huling salita sa bawat taludtod) , at puno ng
talinghaga.
Halimbawa:
.
SIPAG
Magsikhay ng mabuti
Sa araw man o gabi
Hindi mamumulubi
Magbubuhay na hari
IKAW LANG
Dasal ko sa Bathala
Sanay makapiling ka
Sa luha ko at dusa
Ikaw ang aking sigla
Samantalang ang haiku ay tula ng mga Hapones na binubuo ng labimpitong pantig na

nahahati sa tatlong taludtod. Ang unang taludtod ay binubuo ng limang pantig; ang ikalaway
may pitong pantig, at ang ikatloy may limang pantig tulad ng una.
Halimbawa:
Kaban ng yaman
Utak ng palabasa,
Ng manunulat.
GAWAIN 1.3.1.d: TALINGHAGA NG BUHAY

206
Hila mot tabak...

Sa paglapit mo...
Ibigay ang kaisipang nais ipabatid ng kasunod na mga tanaga at haiku

sa pamamagitan ng pagpupuno sa mga kahon. Gawin sa papel. Gayahin ang
pormat.
.
A.
B.
Magbigay ng input tungkol sa mga pangungusap

a.
Ang katoto kapag tunay
hindi ngiti ang pang-alay
kundi isang katapatan
ng mataos na pagdamay.
b.
Wala iyan sa pabalat
at sa puso nakatatak,
nadaramat nalalasap
ang pag-ibig na matapat.
A. ______________
______________
______________
______________
TANAGA
____
A. ________________
________________
________________
____________
C,
c.
Puno ay sanga
Bisagra ay talahib,
Kandadoy suso.
na tanaga at haiku.
Ipasuri ang halimbwa ng bawat isa.
d.
Hila mot tabak
D.
Sa paglapit mo
C. ________________
________________
________________
____________
HAIKU
___________________
D. ________________
___________________
________________
______________
________________
____________
Sa iyong palagay nasasalamin ba sa mga tanaga at haiku ang kultura ng

isang lahi? Marahil, tama ka sapagkat ang panitikan ay salamin ng kultura ng
207
na walang paksa upang magamit sa paggawa ng orihinal
isang bansa. Ngunit pansinin kung ano ang pagkakaiba ng tanaga sa haiku sa
pamamagitan ng pagsagot ng mga tanong sa ibaba.
1. Sa paanong paraan magiging gabay ang mga tanaga at haiku sa pangaraw-araw mong buhay? Patunayan.
2. Nasasalamin ba ang kilos, ugali at pamantayan sa buhay sa mga
Tanaga at Haiku?
Tunay na tayong mga Pilipino ay naniniwala na sa mga akdang pampanitikan
masasalamin ang kilos at pag-uugali ng isang tao. Tulad ng mga halimbawa ng tanaga at
haiku sa itaas.
GAWAIN 1.3.1.e : Magkatulad O Magkaiba (MOM)

May pagkakaiba at pagkakatulad ba ang Tanaga at Haiku?
Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.anaga at Haiku sa itaas.
Pagkakaiba
Pagkakaiba (Tanaga)
(Haiku)
________________
_______________
________________
Pagkakatulad
_
________________ (Tanaga at Haiku)
____________________ _______________
_
__
____________________ _______________
_
__
MGA GABAY NA TANONG:
208
Matapos na maging malinaw ang tungkol sa mga

pangungusap na walang paksa ipagawa ang pagsasanay
upang lubos na malaman kung ito ay naunawaan.
1.
Paano nagkaiba ang tanaga at haiku? Ipaliwanag.
2.
Mahalaga bang matutuhan mo ang mga tanaga at haiku na

nangibabaw sa Panahon ng Hapones? Pangatuwiranan.
Alam ko na sa tulong ng mga gawaing naunang ginawa ay

naunawaan mo nang ganap ang pagkakaiba ng tanaga at haiku na
lumaganap noong Panahon ng Hapon.Pansinin ang kaiklian ng mga
tanaga at haiku. Nagpapahayag ba ng isang buong diwa ang mga ito?
Alam mo ba na may mga pangungusap tayo na kahit walang paksa ay
maituturing na pangungusap? Upang maging mabisa ang gagawin mong
orihinal na Tanaga at Haiku na lalapatan ng larawan, makatutulong sayo
kung pag-aaralan mo ang mga pangungusap na walang paksa.
GAWAIN 1. 3.1.f : Pangungusap Ba Kahit Walang Paksa?

Basahin at unawain mo ang nais ipabatid na mensahe ng
kasunod na komik strip.
Pagkatapos ng klase, ang magkakaibiganay
nagkukuwentuhan sa park habang samasamang gumawa
ng kanilang
Umaaraw
na. takdang aralin.
Kagabi
nakakatakot
talaga
Huwag mo ng
isipin
iyon.Tanghali na
kailangan
matapos natin ito.
Ipabasa ang komik istrip sa mag-aaral at ipasuri

ang kayarian ng pagkakabuo ng mga usapan o
diyalogo.
Bilang
pagpapahalaga
maaring
ipagawa
ang
monologo ng nagging usapan na nasa komik istrip o

maaaring mong ipabasa nang may damdamin ang mga
usapan.
209
Tawagan mo si Ana ansa kanya

ang aklat na kailangan natin.
Naku,makulimlim na
naman,bilisan na natin.
MGA GABAY NA TANONG

1. Ano ang ginagawa ng magkakaibigan?
2. Pansinin ang naging usapan ng magkakaibiganl, ano ang
tawag sa mga nabuong pangungusap?
3. Kailan masasabi na ang pangungusap na walang paksa ay
temporal, penomenal, eksistensiyal at modal?
Sa naganap na usapan ng magkakaibigan kapansin-pansin ang kaiklian
nito at mga pangungusap na di tiyak ang paksa.Pag-aralan mo ang input ng wika
upang lubos mong maunawaan ang mga pangungusap na walang paksa.
Mga Pangungusap na Walang Tiyak na Paksa

1. Penomenal- Ito ay tumutukoy sa mga
pangungusap na tumutukoy sa mga
kalagayan o pangyayaring pangkalikasan
o pangkapaligiran. Maaaring ito ay
Halimbawa:
Umuulan
210
Lilindol uli!
Maginaw ngayon.
Makulimlim na naman.
2. Temporal- Nagsasaad ito ng mga kalagayan o panahong panandalian karaniwan itong
mga adverbial na nagsasabi ng
Halimbawa:
Tanghali na
Bukas ay Miyerkules
Alas singko pa lang ng umaga.
Todos los Santos sa Lunes
Magbabakasyon lang
3. Eksistensyal- Nagsasaad ito ng Pagka mayroon o pagka-wala.Inilalagay sa unahan
nito ang mga salitang may o mayroon.
Halimbawa:
Wala pang bisita
May nakakuha na
May hinihintay pa
Walang sumasagot.
4. Modal- Nangangahulugan ito ng gusto/nais/ibig/pwede/maaari/dapat/o kailangan.
Halimbawa:
Pwede bang sabihin.
Maaari bang magdagdag?
Gusto kong magbigay.
Nais/ibig mo ba?
Maaari ring ang mag-aaral ay pahanapin ng mga tanaga

at haiku na may angkop na larawan.
Ngayong, alam mo na ang pagkakaiba ng mga pangungusap na walang na

paksa, naghanda ako ng pagsasanay upang sukatin ang iyong naging kaalaman..
GAWAIN 1.3.1 g : Mga Kasanayang Panggramatika
Basahin ang usapan . Pagkatapos, sagutin ang mga tanong sa
bawat bilang.
REY
LOLO
REY
211
: Tao po. Magandang hapon po.

: Ay! Ikaw pala, Rey.Halika.Tuloy.
: Nabalitaan ko pong dumating si Raymond, babatiin ko
lamang po siya dahil sa pagtatapos niya nang may

karangalan.
LOLO
: Ganoon ba? Apo, tuloy ka.May bisita ka.
RAYMOND : Salamat po. Ikaw pala, Rey. Gabi na. Bakit napasugod ka.
REY
: Binabati kita sa iyong pagtatapos nang may karangalan.
Ang galing mo talaga dangal ka ng ating baryo.
RAYMOND : Maraming salamat. Sana maging karapat-dapat ako sa
iyong pagbati.
REY
: Binabati ka rin ng iba pa nating kaibigan. Sana raw di ka
magbago.
RAYMOND : Naku! Hinding-hindi mangyayari iyon.
LOLO
: Hindi sa itinataboy kita, Rey. Bukas na kayo magbalitaan.
Dumidilim na. Kumukulog pa.tag-ulan ngayon. Baka
magkasakit ka.
1. Ano ang paksa ng kanilang usapan?
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
2. Hanapin ang mga pangungusap na walang paksa sa teksto. Pangkatin
ito ayon sa uri. Isulat ang sagot sa mga nakalaang kahon. Gawin sa
papel. Gayahin ang pormat.
212
Patnubayan ang mag-aaral sa pagbuo ng haiku at tanaga.

Magbigay ng karagdagan halimbawa kung kinakailangan
pa.
Temporal
Penomenal
_________________________
_________________________
___
_________________________
_________________________
______
___
_________________________
_________________________
Pangungusap na ___
Walang Paksa
___
Modal
Eksistensyal
_________________________
_________________________
___
___
_________________________
_________________________
___
___
3. Mabisa ba ang pagkakagamit ng mga pangungusap na walang paksa
_________________________
_________________________
__
____
sa ganitong
usapan? Ipaliwanag.
4. Bumuo ng tanaga o haiku gamit ang mga pangungusap na walang
paksa.Gawin sa papel na may katulad na pormat.
.
.____________________________________________________
.____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
Sa______________________________________
bahaging ito, bigyan mo ng pansin ang mga nabuong pag-unawa
hinggil sa paksa.
Sapat na ba ang iyong kakayahan upang sagutin ang mga
______________________________________
kasunod na gawain na tutulong upang higit na lumalim ang iyong pag-unawa sa
araling pinag-aaralan?
213
GAWAIN 1.3.1.k : Ilarawan Mo

Piliin ang angkop na larawan sa sumusunod na tanaga at haiku. Ipaliwanag.
A.
B.
D.
C.
Kabilang buhay,
Totoo ba o sablay
Kapag namatay
1._________
Pakikisama
Sa iyong mga kapwa
Dulot ay saya.
2._________
Ibigay na kasunduan sa mag-aaral na magdala ng mga

kakailanganin sa paggawa ng kard na susulatan ng
orihinal na tanaga o haiku.
Mabuting gawa
Mayr gantimpala
Galing sa AMA.
3._________
Pag ang sanggol ngumiti

nawawala ang pighati
kalong mo y sumisidhi
pangarap na punyagi
4._________
Dahil ang mga Tanaga at Haiku ay sumasalamin ng kilos at ugali ng

214
tao, mas madali mong maiintindihan ito kung may representasyon ng

larawan katulad ng nasa itaas. Sang-ayon ka ba? Marahil , oo dahil
nakatulong sa iyo ang mga larawan upang malaman mo agad ang ibig
sabihin ng isang Tanaga at Haiku.
GAWAIN 1.3.1.i : Pagbatayan mo
Bigyan mo ng pansin ang mga paksa na nasa loob ng kahon.
Pagbatayan mo ang mga ito upang makabuo ng sariling tanaga at haiku. Alam
kong kayang-kaya mo itong gawin.
TANAGA
Ipaalala ang mga pamantayan sa paggawa upang lubos

itong maisakatuparan.
HAIKU
Pag-ibig sa bayan
Pagkabata
________________
________________
________________
__________________
__________________
_______________
Ang hugis pusong larawan ay suhestiyon lamang.

Maaari pang baguhin ng mag-aaral ayon sa kanilang
gusto..
Pagmamahal sa kapwa
_________________
_________________
_________________
215
Biyaya
_________________
_________________
_________________
GAWAIN 1.3.1.j : Saysay ng Pagguhit

Basahin mong mabuti ang Tanaga at haiku na nasa loob ng banner.
Iguhit mo ang kaisipang nakapaloob sa bawat isa.
INOSENTE
Nagtampong kalikasan
Sa kurakot ng bayan
Ang walang kasalanan
Ang pinaghigantihan.
KAIBIGAN
Pakikisama
Sa iyong mga kapwa
Dulot ay saya
Sa bahaging ito itanong kung bakit nakakahiligan ng

mga bata o mag-aaral ang pagbabasa ng mga kuwento
kaysa ng mga sanaysay? Sabihin din na ang maikling
kuwento ay nagsimula na noon pa mang panahon at sa
modyul na ito ay aalamin kung ano ang ikinaiiba ng nito
sa bawat panahong naisulat ito.
GAWAIN 1.3.1.k : Konsepto Aking Nabatid!

Sa bahaging ito, nais kong masukat ang kabuuang kaalaman na
iyong natutuhan sa araling pinag-aaralan. Tunay nga bang sapat na ang iyong
kaalaman sa araling pampanitikan? Sa araling panggramatika? Ipakita mo ito sa
pagbuo ng maikling talata.
216
Mahalagang Natutuhan
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Sa bahaging ito ipaliwanag na ibuod ang natutuhan sa

araling pampanitikan at panggramatika.
Magaling! Ngayon ay batid ko na tunay ngang napagyaman ang

iyong kaalaman sa araling ating pinag-aaralan. Marahil, sapat na ang mga
kaalamang iyong natamo upang maisakatuparan ang inaasahang produkto sa
araling ito.
GAWAIN 1.3.1.l : Kaya Ko!

Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga konseptong natutuhan sa
araling ito. Basahin at unawain mo ang sitwasyon. Pagkatapos, isakatuparan ito.
Araw ng mga puso kailangan mong mag-alay ng naiiba sa iyong
nanay/tatay/kapatid/minamahal. Wala kang sapat na pera para bumili ng
mga mamahaling regalo. Susulat ka ng orihinal na Tanaga o kaya Haiku
patungkol sa katangian ng pagbibigyan mo.
Isaalang-alang mo ang sumusunod na pamantayan sa gawain>
a. Kaangkupan sa paksa
b. Paggamit ng pangungusap na walang paksa
c. Kaangkupan ng mga salitang ginamit
217
d. Elemento ng tanaga at haiku

e. May orihinalidad
Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang hugis-puso na pagsusulatan
ng nabuong Tanaga at Haiku.
____________________________________________
____________________________________________
_______________________________________
_________________________________
_______________________
________________
Mahusay! Ngayon, natapos mong pag-aralan ang tanaga at haiku

handa ka na para sa susunod pang akda noong Panahon ng Hapon.
Marahil , marami ka nang nabasang maiikling kuwento at ilan dito ay
tumatak sa iyong isipan dahil sa husay ng pagkakabuo.
Sa iyong palagay, malaki kaya ang impluwensiya ng mga
mananakop na dayuhan sa ganitong klase ng akda sa panahong naisulat
ito? Paano kaya naipakita ng mga Pilipinong manunulat ang kanilang
pagiging makabayan sa panahon na hindi sila malaya?
Alam kong nananabik ka ng umusad sa susunod na aralin.
Nararamdaman ko ang iyong pananabik na makilala nang higit ang
218
maikling kuwento na lumaganap sa panahon ng Hapon.
ARALIN 1.3.2 MAIKLING KUWENTO

Ang maikling kuwento ay isang kathang pampanitikang ang layuniy
maglahad o magsalaysay ng isang maselan at nangingibabaw na
Magpabigay pa ng mga kaugnay na salita ng UHAW

at TIGANG.
pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. Ang maikling kuwento,

bukod sa pagiging maikli at may ibat ibang elemento tulad ng tagpuan,
tauhan, banghay, tunggalian kasukdulan at wakas. Isang natatanging
katangian ng maikling kuwento ay nag-iiwan ng kakintalan sa mambabasa.
Bilang panimula sa susunod na aralin. Subukin mong magbigay ng
iyong saloobin, opinyon o paglalarawan sa kasunod na imahe.
. GAWAIN 1.3.2.a. : Isang Sulyap
Isang sulyap sa kasunod na larawan at alamin kung ano ang nais
nitong iparating sa iyo. Makabubuo ka kaya ng kuwento buhat sa larawan?
Subukin mong bumuo sa tulong ng sumusunod na bahagi :
a. Simula
b. Gitna
c. Wakas
MGA GABAY NA TANONG:
1. Paano mo malalaman ang angkop na pangyayari sa bawat
bahagi ng maikling kuwento?
2. Mahalaga ba ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari
sa maikling kuwento? Bakit?
219
Sa gawaing ito linangin sa mag-aaral ang

pagbibigay ng kahulugan batay sa pagkakagamit nito
sa pangungusap. Hayaan din na gamitin sa sariling
pangungusap ang mga salitang binigyang kahulugan.
Tulungan at dagdagan pa ang nalalaman ng
mga mag-aaral kung kinakailangan pa.
3. Nailalarawan ba sa mga maikling kuwento ang tunay na

Kaganapan sa lipunan? Pangatuwiranan.
Sa bahaging ito, tiniyak ko lamang kung may ilang kaalaman ka sa
araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-alala sapagkat tiyak na
pagyayamanin pa ang dati mong kaalaman sa paksa.
Kung babalikan natin ang ating kasaysayan, sa iyong palagay ano
ang naging papel ng maikling kuwento sa buhay n g mga Pilipino noong Panahon
ng Hapon? Saang bahagi kaya magkatulad ang maikling kuwento na umusbong
noong Panahon ng Hapon sa mga maikling kuwento na lumalaganap sa
kasalukuyan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang bahagya
mong masilayan ang maikling kuwento sa Panahon ng Hapon.
GAWAIN 1.3.2.b : ANG TUNAY NA MUNDO
Alamin ang tunay na kulay ng panitikan sa Pilipinas noong
Panahon ng Hapon. Balikan mo ang kasaysayan ng ating bansa particular
sa panahong ito upang matugunan ang mga tanong na nasa loob ng bilog.
Higit bang nakilala ang mga

manunulat na Pilipino sa
panahon ng Hapon?
Patunayan.
Nailarawan ba sa
maikling kuwento ang
kultura at kalagayang
panlipunan ng mga
Pilipino noong Panahon
ng
Nagamit din ba ang panitikan

partikular na ang maikling
kuwento upang makamit
natin ang kalayaan sa kamay
ng mananakop na Hapones
GABAY NA TANONG
1.Sa inyong palagay ang mga nabasa at narinig ba ninyong kuwento
220
tungkol sa pamilya ay katulad din ng mga kuwentong nangibabaw

sa Panahon ng Hapon?
2.Kung ikaw ay isang mamamayan na may katungkulan sa
pamayanan anong mga programa ang ipatutupad mo upang
maging huwaran ang mga pamilya na iyong nasasakupan?
Ngayong may ideya ka na sa larawan ng mga maikling kuwento na
lumaganap sa Panahon ng Hapon, nais kong bigyan mo ng pansin ang akda
na pag-aaralan mo sa araling ito. Sikapin mong suriin kung taglay ba ng
maikling kuwento ang katangian na dapat taglayin ng isang akda noong
Panahon ng Hapon.
Isang maikling kuwento na lumabas noong panahon ng Hapon ang iyong
babasahin upang iyong malaman kung bakit ang mga akda noon ay nai-impluwensiyahan
sa panahong naisulat ito.
UHAW ANG TIGANG NA LUPA NI:LIWAYWAY ARCEO
Sa tulong ng story ladder tulungan ang mag-aaral na

maunawaan ang kuwento.
GAWAIN 1.3.2.c. : Linawin Mo!
Sa gawaing ito kailangang maibigay mo ang kahulugan at magamit
sa sariling pangungusap ang mga salitang nakasulat nang pahilig.
1. Kailangang di ko namamalas ang pagkagat niya sa kanyang labi.
Kahulugan:
221
__________________________________________
Pangungusap:
__________________________________________
2. Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay
tigang na lupang uhaw na uhaw.
Kahulugan:
__________________________________________
Pangungusap:
__________________________________________
3. Sapat na panakaw sa sulyap ni Ama upang ipadamang may naririnig

siya.
Kahulugan:
__________________________________________
Pangungusap:
__________________________________________
4. Ilang taon na ngayon ang nakaraan nang minsang may ibinalik na aklat
ang aming tagapaglaba: yaon daw ay nakuha niya sa isang lukbutan ng
amerikana ni Ama.
Kahulugan:
__________________________________________
Pangungusap:
__________________________________________
5. Hinihilamusan siya ni Ina ng malahiningang tsaa, ngunit wala itong

naibigay na ginhawa.
Kahulugan:
__________________________________________
Magbigay ng karagdagang input kung kinakailangan pa
Pangungusap:
__________________________________________
upang mas higit na maunawaan agad ang banghay ng
Ngayong nabigyan mo nang kahulugan ang mga salitang nakasulat

nang pahilig at nagamit mo pa sa pangungusap, marahil nakatulong ito
upang mas lalo mong maunawaan ang kuwento. Makakaya mo ring sagutin
ang ilang katanungan sa ibaba na may kaugnayan sa paksa.
222
isang kuwento.
GAWAIN 1.3.2.d : Sa Bisa ng Karunungan

1.Paano sinimulan ang maikling kuwento?
2. Ano ang paksa ng kuwento? Masasabi mo ba na ang paksa sa nasabing
kuwento ay ang karaniwang paksang ginamit ng mga manunulat noong
Panahon ng Hapon? Patunayan.
1. Isalaysay ang mga mahahalagang pangyayari gamit ang STORY
LADDER.
Kasukdulan
Papataas na Aksiyon
Kakalasan
Wakas
Sa bahaging ito kailangang maibigay ng mag-aaral ang

sagot mula sa kuwentong tinalakay upang maunawaan
Panimula
ang mga panitikang naisulat noon panahon ng Hapon.

Maaaring humingi pa ng mga karagdagang halimbawa ng
sanhi at bunga.
Panimula: __________________________________________
Papataas na Aksiyon: _________________________________
Kasukdulan: ________________________________________
223
Kakalasan: _________________________________________
Wakas: ____________________________________________
2.Saang bahagi ng kuwento kakikitaan ng maaksiyong pangyayari?

3.Paano winakasan ng may-akda ang maikling kuwento?
4.Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na baguhin ang wakas ng kuwento,
paano mo ito wawakasan?
5.Sa panahong iyon ano ang magagawa mo upang maging malaya ka sa iyong
sinusulat?
Ugnay-Panitikan
ANG BANGHAY
Ang banghay ay isa sa mga sangkap ng
maikling kuwento. Ito ay maayos na
pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari
sa kuwento. Ang maikling kuwento ay
makapag-iiwan lamang ng kakintalan sa
isipan ng mga mambabasa kung may mangyayari, kung masasagot ang mga
katanungang tulad ng sumsunod: ano ang nangyari? Bakit iyon nangyari? Ano
ang naging wakas? Sinasabing ang banghay ang pinakakaluluwa ng maikling
kuwento.
Narito ang ilang tulong para masundan mo at mahiwatigan ang banghay ng
kuwento.
a. Alamin ang simula at wakas ng kuwento
b. Bigyan-pansin ang kilos at galaw ng pangunahing tauhan
c. Alamin ang mga pangyayaring sumasalungat sa daloy o galaw ng
kuwento.
224
Ayan matapos mong malaman ang isa sa mga sangkap ng kuwento alamin
naman natin ang katangian ng kuwento sa panahon ng hapon.
GAWAIN 1.3.2.e.. BANDILA
Pagkatapos mong basahin ang isang halimbawa ng maikling
kuwento sagutin ang mga detalyeng hinihingi sa kasunod na graphic
organizer.
Kahulugan
Nilalaman(Paksa o
____________________ Tema)
_
____________________
____________________ __
_
____________________
__________________
__
_______________ MAIKLIN
G ___________________
Kalagayan ng
Sinasalaming
___________ _____________
KUWENT ______________
maikling
Kultura__________________
O
_
_________________
kuwento
__________________
sa Panahon ng
____________________ _______________
______________
Hapon
__
____________________ ____________________
__
__
____________________ ____________________
__
__
Suriin ang graphic organizer, ____________________
at sagutin ang kasunod na tanong upang
__
matukoy ang ikinaiiba at kalagayan ng panitikan sa Panahon ng Hapon.
225

1. Ano ang maikling kuwento at paano ito naiiba sa iba pang akdang
pampanitikan?
2. Bakit sinasabing ang mga akadang naisulat noong Panahon
ng Hapon ay naimpluwensiyahan ng pananakop nila?
3.Sa iyong palagay, paano nagagawa ng mga manunulat sa
panitikan sa kasalukuyan ang maging malaya sa pagsulat ng
mga akda nila?
Pagkatapos mong magkaroon ng kaalaman sa maikling kuwento na
lumaganap noong Panahon ng Hapon, tingnan natin ang mas malalim na mga
pangyayari kung ano ang nagging sanhi at bunga ng pagsusulat ng mga
manunulat sa Pilipino ng mga akdang pampanitikan sa panahong nabanggit..
Tutulungan ka ng susunod na gawain na araling panggramatika upang
malaman ang mga detalye kaugnay ng mga sanhi ng paglaganap ng maikling
Ipagawa muna ang Gawain 1.3.2.f upang magkaroon ng
kuwento at mga bunga nito sa lipunang Pilipino noong panahong iyon.
ideya tungkol sa sanhi at bunga. Hayaang ipaliwanag

ng mag-aaral ang kanilang mga sagot.
GAWAIN 1.3.2.f : SANHI AT BUNGA

Handa ka na ba? Halika at simulan na natin.
Suriin at pagtapat-tapatin ang magkakaugnay na mga larawan upang
malaman ang sanhi at bunga ng bawat pangyayari. Isulat sa sagutang papel ang
letra na tutugon sa wastong pagtatapat. Ipaliwanag ang ugnayan ng bawat
larawan. Gawin sa papel.
226
Magbigay pa ng karagdagang input kung kinakailangan.

A
2.
3.
_1.___________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________2._________________________________________________
_____________________________________________________________
______________________3.______________________________________
_____________________________________________________________
_________________________________4.___________________________
_____________________________________________________________
__________________________________________
5.____________________________________________________________
__________
227
Sa gawaing ito ang mag-aaral ay dapat na makabuo ng

pangungusap na nagpapahayag ng sanhi at bunga ng
mga pangyayri. Maaaring hingan ng karagdagang
halimbawa ng pangungusap na nagsasaad ng sanhi at
bunga.
Sa bahaging ito nalaman mo na ang isang pangyayari ay may bunga

na maaaring maganda o di kayay di kanais-nais.
Upang higit mong maunawaan ang tungkol sa kasanayang sanhi at
bunga narito ang mga impormasyon na iyong uunawain at tatandaan.
SANHI AT BUNGA
Ugnay-Wika
Ang paggamit ng kasanayang sanhi at

bunga ay higit na nakapagpapaliwanag at
nakapaglalarawan kung bakit naganap ang isang
pangyayari at kung ano ang naging epekto nito.
Karaniwang ginagamit ang ilang pahayag na
tulad ng dahil ditto, kung kaya, naging bunga nito, ang sanhi ng, kapag
ipinatupad ito at iba pa.
Sa paglalahad ng sanhi at bunga sinasagot ang mga katanungang Bakit
ito nangyari at Ano ang naging epekto ng naturang pangyayari? Ang sagot sa
unang tanong ay tumutukoy sa sanhi at ang ikalawang tanong ay tumutukoy
naman sa bunga.
Halimbawa:
Sanhi
228
bunga
Sa bahaging ito, gabayan ng guro ang magaaral sa pagsasagawa ng kanilang Gawain. Magbigay ang
guro ng input sa pag-aayos ng mga larawang nakalap
upang makabuo ng story map. Bilang karagdagan
magbigay din ng input tungkol sa lathalain.
GAWAIN 1.3.2.g. BUUIN MO!

Sa pamamagitan ng kasunod na sitwasyon, isulat ang sanhi at
bunga nito. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
1.
2.
3.
4.
5.
Sitwasyon
Magulong pamilya
Pakikipagbarkada
Pagputol ng mga puno
Maruming paligid
Mababang marka
Sanhi
Bunga
Lalo pang pinagtibay ang iyong natutuhan tungkol sa sanhi at bunga

ng mga pangyayari sa bahaging ito na lubos pang makatutulong sa iyo.
Marahil magiging gabay mo na sa pag-aaral pa ng panitikan at
gramatika ang mga natutuhan sa modyul na ito.
Sa gawaing ito, mas lalo mong malalaman kung sapat na ang kaalaman
mo sa maikling kuwento at kasanayang sanhi at bunga sa araling panggramatika..
GAWAIN 1.3.2.i: BUHAY MO, KUHA KO, KUWENTO KO.
Nalalapit na ang paggawa ng inyong Year End Issue. Ikaw ay isa sa patnugot
ng pahayagan na naatasang sumulat ng isang lathalain tungkol sa mag-aaral ng
ALS(alternative learning system) kasama sa nagtapos. Kailangang makalikha ka
ng Lathalaing pahina. Kumuha ka ng 4 na larawan na patunay ng kanyang
pagsusumikap, ilay out mo siya at bumuo ka ng maikling kuwento. Kung wala
namang kamera, gumupit ng 4 na larawan na may kaugnayan sa buhay ng mag229
Sa Pagnilayan at Unawain, sa tulong ng guro ang

mag-aaral ay dapat naiwasto na ang mga maling
konsepto tungkol sa akdang pampanitikan na umiral
noong Panahon ng Hapon.
aaral.
Sa bahaging ito, ay naunawaan mo na ang kaugnayan ng
pananakop ng hapon sa tema ng akdang pampanitikan na nangibabaw
noon. Lubos pa ninyong mauunawaan ang panitikan noon sa susunod na
mga gawain.
230
A. Saguting muli ang gawain.
TUGON SA PAGKATUTO
Tahanan ng mga Konsepto

Panuto: Basahin mo ang mga pahayag sa gitna at sagutin ang
nasa Hanay A at B. Lagyan ng tsek kung ito ay tot o di totoo ang
mga konseptong nakasulat.
A. Bago ang
Talakayan
1. Totoo
Di Totoo
2. Totoo
Di Totoo
3. Totoo
Di Totoo
4. Totoo
Di Totoo
5. Totoo
Di Totoo
231
__
__
__
__
__
__
__
__
__
__
B. MGA KONSEPTO
1. Ang panitikan ay salamin ng
pagkakakilanlan ng mga Pilipino.
2. Sa panitikan malayang
naipahahayag ng mga Pilipino ang
kanilang damdamin at saloobin.
3. Ang panitikan ang naging daan
upang makamit ang kalayaan ng
ating bansa.
4. Ang mga paksa noon ay tungkol sa
mga dayuhang sumakop sa
Pilipinas.
5. Nakatulong ang nilalaman ng mga
akdang pampanitikan sa pangaraw-araw na buhay ng mga
Pilipino.
C.Pagkatapos
ng Talakayan
1.Totoo
Di Totoo
2.Totoo
Di Totoo
3.Totoo
Di Totoo
4.Totoo
Di Totoo
5.Totoo
Di Totoo
__
__
__
__
__
__
__
__
__
__
Sa bahaging ilipat, inaasahan na lahat ng

kakailanganing kaalaman ay naproseso at napalalim na
at ngayon ay handa na ang mag-aaral na ilipat ang
kanilang mga natutuhan.

1. Ano ang iyong napansin sa kinalabasan ng iyong mga sagot?
2. Tama ba ang mga ito? Nagawa mo bang iwasto ang mga dating mali?
3. Bakit nga kaya sinasabing naiimpluwensiyahan ang mga akdang
pampanitikan na nangibabaw sa panahong naisula ito.
B.
1. Sa pamamagitan ng Dayagram sa iba. Sagutin kung paano nakaimpluwensiya

ang mga hapon sa panitikan noon?
232
Ipaliwanag ng guro ang tungkol sa pamantayan o

kriterya. Maaari pa ring humingi sa mag aaral ng
karagdagang pamantayan kung may nais pang idagdag.
Sa bahaging ito mas mapagtitibay kung ang

nakaraang tinalakay ay lubos nang natutuhan kung
ang gawaing ito ay maisasagawa.
Ipaunawa na basahin at sundin ang panuto sa
pagsasagawa ng gawaing ito.
2.Batay sa inyong sagot, nakatulong kaya ito sa pagpapalagana o

pagpapaunlad
ng panitikan.
Ilipat
Sitwasyon:
Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute
ay nagkakaroon ng eksibit kaalinsabay sa pagdiriwang ng Buwan ng
Wika.At bilang mga kawani ng nasabing tanggapan, ikaw ay naatasang
233
Bilang karagdagan kung talagang alam na ng mga

mag-aaral ang mga mahahalagang impormasyon sa
panitikan noong Panahon ng Hapon narito ang isang
palaisipan na susukat sa kanilang nalalaman.
bumuo ng PICTO-TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na

tulang haiku at tanaga. Sa tulong ng teknolohiya at mga larawan dapat na
maging malinaw na maipakikita ang natatanging kultura at kasaysayan ng
lahing Pilipino. Ang eksibit ay sasaksihan ng iba-ibang sangay ng
pamahalaan. Isaalang-alang ang ss Paggamit ng tugmaan sa mga tulang
bubuuin, Mga Larawang Biswal, at Paggamit ng Teknolohiya at Kaisahan/
Kaangkupan.
CRITERIA
Paggamit
ng salitang
tugmaan
Mga
Larawang
Biswal
Paggamit
ng
Teknolohiya
Kaisahan
Batay sa
tema at
Orihinaliad
Outstanding
4
Gumamit ng mga
angkop at
magagandang salita
sa pagbuo ng Tula
Satisfactory
3
Gumamit ng mga
angkop na salita sa
pagbuo ng tula
Developing
2
May mga ilang salita
na hindi angkop sa
pagbuo ng tula
Beginning
1
Ang mga
salitang ginamit
ay hindi angkop
sa tula
Makukulay at
nakakaakit ang mga
ginamit na larawan
na kakikitaan ng
kulturang Pilipino
Makulay at angkop
ang mga ginamit na
larawan na
kakikitaan ng
kulturang Pilipino
Gumamit ng ilang
angkop na
makukulay na
larawan na
kakikitaan ng
kulturang Pilipino
Hindi angkop
ang 1 o 2
larawang ginamit
Nakagamit ng mga
websites/technology
Sa pagpapalawak ng
tema
Nakagamit ng ilang
websites/technology
Upang mapalawak
ang tema
Gumamit ng 1 o 2
websites/technology
upang mapalawak
ang paksa
Angkop ang
pagkakaayos at
pagkakaugnay ng
tula at larawan batay
sa tema
Maayos ang mga

larawan batay sa
tema
Hindi masyadong
maayos ang mga
larawan at
pagpapaliwanag
Walang ginamit
na
websites/technol
ogy upang
mapalawak ang
paksa
Walang
kaugnayan ang
mga larawan
batay sa tema
Ang bahaging ito na PAGNILAYAN AT UNAWAIN
ay
kinapapalooban ng Gawain na susukat sa lalim ng pag-
OVERALL
RATING
234
RATING
unawa ng mag-aaral sa mga araling natutuhan niya sa

kabuuan ng Modyul 1.
Binabati kita sa matagumpay mong pagsasagawa ng mga gawain sa

mga aralin sa modyul na ito , Panitikan sa panahon ng Hapon.
VII.Pangwakas na Pagtataya (Ang Panitikan sa Panahon ng
Hapon)
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng bawat bilang sa pahalang at pababa. Isulat sa
nakalaang kahon sa loob ng palaisipan.
1.
2.
3.
4.
7.
8.
9.
Pababa
1. Isang uri ng akdang pampanitikan
2. Sa panahong ito naging mahirap ang buhay ng mga Pilipino
3. Ito ay walang antalang bugso ng tinig na pasulat na bawat pantig
235
ABB
5.
Ipaunawa ng guro na sa bahaging ito lahat ng

kanyang natutuhan at mga ginawa ay pagsasamasamahin
upang makabuo ng isang scrapbook ng mga orihinal na
ginawang akdmg pampanitikan na maaaring magsilbing
halimbawa para sa susunod na mag-aaral.
Upang maging maganda, maayos at makabuluhan
ang gagawing scrapbook kailangan maunawaan ng magaaral ang pamantayan na susundin at ito ay mkikita sa
ibaba ng LM.
ay laging may isang patinig

4. Lima Pito - ______
Bilang panghuling Gawain sa modyul na ito, ang guro ay
5. Pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng huling salita sa bawat taludtod.
magbibigay ng Pangwakas na Pagsusulit upang matiyak
6. Ibang salita ng sagot
kung tunay na naunawaan ng mag-aaral ang

mahahalagang konsepto sa bawat aralin.
Pahalang
2. tula ng mga Hapones na binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa
tatlong taludtod
7. ang tanaga ay binubuo ng _____ pantig bawat taludtod.
8. Uhaw ang ______ na Lupa
9. isang anyo ng tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni at
marangal na kaisipan.
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
( para sa Modyul 1)
SUSI SA PAGWAWASTO (Pangwakas na Pagsusulit Modyul 1
1. c
2. c
3. c
4. c
5. b
Dugtungan ang pahayag upang makabuo ng paglalagom ng
6. a
tungkol sa kalagayan ng panitikan sa tatlong panahon na
7. b
nakapaloob sa modyul na ito Ang Panitikan sa Panahon ng Katutubo,
8. a
Panahon ng Espaol at Panahon ng Hapon.
9. c
10. b
11. a
12. c
13. a
236
Ang modyul na ito na tungkol sa panitikan na binubuo ng tatlong panahon ay

lubos na ______________________ sa akin sapagkat
______________________________________
Katulad ng Panahon ng
______________ ay malalaman ko na _________________________, dir in
pahuhuli ang Panahon ng _________ ay ______________________________
pati na rin ang Panahon ng ___________.
Ang tatlong pnahon ay nagdulot/nagpaalala/nagbigay atbp.
________________ upang mas lalong ______________ ito ay aking
________________________________________.
14. b
15. c
16. b
17. d
18. b
19. a
20. a
ILIPAT ( para sa Modyul 1 )

Sitwasyon
Nalalapit na ang Araw ng Kalayaan. Ang SK chairman ninyo ay naglunsad
ng isang patimpalak na Gawain sa paggawa ng scrapbook ng mga orihinal na
akdang pamapanitikn ng na lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espaol at
Hapon. Ikaw bilang kabataan ay sasali sa patimpalak na ito upang maipakita mo
ang iyong pagpapahalaga sa mga akdang pamapanitikan na lumganap sa tatlong
237
panahong nabanggit.
a.
b.
c.
d.
May halimbawa ng bawat akdang pamapanitikan na lumaganap

sa Panahon Katutubo, Espaol at Hapon.
Orihinalidad
Kakangkupan ng mga salitang ginamit
Paggamit ng native products
Natapos mo na ang hulig bahagi ng modyul na ito. At naninaiwala

akong buong husay mo itong naisagawa. Tanggapin mo ang aking pagbati.
Iminumungkahi kong sagutin mo ang pangwakas na pagsusulit upang higit
mong matiyak na talagang naunawaan mo na ang mga araling nakapaloob s
amodyul na ito. Simulan mo na!
VII.PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (MODYUL 1)

Piliin ang angkop na sagot sa sumusunod na mga tanong
1.
Ang panitikan sa Panahon ng Hapon ay binigyang halaga na makapagsulat

sa Wikang Pilipino ang mga manunulat na Pilipino ngunit ingat na ingat sila sa
mga paksang isusulat at dahil sa kahirapan ng buhay sa panahong iyon
nagtipid ang mga manunulat sa kanilang isusulat kaya lumaganap ang
Tanaga at Haiku. Aling pahayag ang nagpapakita ng sanhi ng pangyayari?
a. binigyang halaga na makapagsulat sa wikang Pilipino
b. ingat na ingat sila sa paksang isusulat
238
c. dahil sa kahirapan ng buhay sa panahong iyon

d. lumaganap ang Tanaga at Haiku
2.
Isa sa mga dahilan kung bakit maraming kabataan ang naliligaw

ng landas ay ang pagkakaroon ng sirang pamilya. Ano ang ipinahihiwatig
ng pahayag?
a. mabuting kinahinatnan ng mga pangyayari

b. masama ang pagkakaroon ng buong pamilya
c. nagpapakita ng katotohanan
d. opinion lamang ng iba
3. Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong
dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso.
Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang
malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay, paghikbi. Ano ang nais ipahiwatig ng
sitwasyon?
a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan
b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari
4. Mula sa nasa blg.3 na bahagi ng kuwentong Uhaw ang Tigang na Lupa ,
ano ang ibig sabihin ng tila musmos akong dumarama sa init ng
Kanyang dibdib?
a. batang nasa tabi ng ina na natutulog
b. sanggol na kalong kalong ng ina
c. nakikiramdam sa pintig ng puso
239
d. masama ang pakiramdam

5. Maikli ang pagkakasulat dahil sa pagtitipid noong Panahon ng Hapon ngunit
nagiging gabay ng buhay. Anong akdang pampanitikan ang tinutukoy sa
pahayag?
a. karunungang bayan
b. tanaga at haiku
c. bugtong
d. tula
6. Elemento ng maikling kuwento na tumutukoy sa maayos na pagkakasunudsunod ng mga pangyayari sa kuwento na nag-iiwan ng isang kakintalan sa
isipan ng mga mambabasa. Anong sangkap ng maikling kuwento ang tinutukoy
ng pahayag?
a. banghay
b. tagpuan
c. tauhan
d. tema
7. 7. Maagang gumising si Carlos para magtungo sa palengke. Masayang Masaya
siya na nag-aayos ng kaniyang mga paninda ngunit walang ano-anoy dumilim
kayat nasabi niyang uulan na naman. Nalungkot siya. Kapag umuulan matumal
at kaunti lang ang kanyang kikitain. Alin sa mga pahayag ang pangungusap na
walang paksa?
a. Maagang gumising.
240
b. Uulan na naman.
c. Masayang Masaya siya.
d. Nalungkot sita.
8. Narito ang isang orihinal na tanaga. Ano ang nais ipahiwatig nito?
Damdamin ng Isang Ina
ni Asuncion B. Bola
Nasasaktan man ako
Sa aking mga desisyon
Paninindigan ito
Sa ikabubuti mo.
a. pagdidisiplina sa kanyang anak
b. paglayo sa kanyang minamahal
c. pagpaparaya sa kaniyang mahal
d. nararamdaman ng isang tao
9. Lagi niyang hinihintay ang pagsapit ng Disyembre. Sa gulang niyang pitong
taon Masaya siya kapag sumasapit ang buwang ito. Tsokoleyt, damit at laruan
ang kanyang natatanggap. Pasko na bukas. Sa oras na ito kaiba ang kanyang
nadarama. Lungkot. Ito ang araw na iniwan siya ng kanyang ina at namayapa.
Anong uri ng pangungusap na walang paksa ang mga salungguhit na
pahayag?
a. penomenal
b. eksistensiyal
241
c. temporal
d. modal
10. Sa kanyang pagiging matiyaga, mapagpakumbaba at masipag sa pag-aaral
siya ang naging valedictorian ng kanilang paaralan. Aling pahayag ang
nagsasaad ng bunga ng pangyayari?
a.
sa kanyang pagiging matiyaga
b.
naging valedictorian ng kanilang paaralan
c.
sa kanyang pagiging mapagkumbaba
d.
masipag sa pag-aaral
11. Ito ay bilang ng pantig sa bawat taludtod ng isang tula. Anong elemento
ng tula ang tinutukoy sa pahayag?
a. sukat
b. aliw-iw
c.tugma
d.indayog
12.Aling Pag-ibig pa ang hihigit kaya
Sa pagkadalisay at pagkadakila
Gaya ng Pag-ibig sa sariling lupa?
Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala.
Anong elemento ng tula ang tinutukoy sa mga salitang nakasulat ng
pahililis?
a. sukat
242
b. aliw-iw
c. tugma
d. Indayog
13. Kung ang bayang itoy masasa-panganib
At siya ay dapat na ipagtangkilik,
Ang anak, ang asawa, magulang, kapatid
Isang tawag niyay tatalikdang pilit
Pansinin ang pagkakagamit ng pariralang tatalikdang pilit. Ano ang nais
ipakahulugan nito?
a. labag sa kalooban
b. tatalikod
c. di sang-ayon
d. magsasawalang-kibo
14. Saan nabibilang ang pahayag na Ang lahat ng palayok, may katapat
na saklob?
a.bugtong
b.salawikain
c.sawikain
d.sabi-sabi
15. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam ng isang mas
mabuting buhay para sa kanyang mga minamahal. Anong salita ang binibigyang-
243
Ang Glosaryo ay makakatulong na higit na maunawaan

ang modyul kung may mga salitang di maintindihan.
Kung di pa sapat ang glosaryo pakidagdagan ng
karagdagang impormasyon ang mga mag-aaral.
turing ng mga salitang nakahilig sa pangungusap?

a. siya
b. malayo
c. namatay
d. pag-asam
16. Balikan muli ang pangungusap na nasa blg. 15. Ano ang tinutukoy ng mga salitang
nakahilig?
a. panahon
b. lugar o lunan
c. paraan
d. kaisipan
17. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga
nagsipagdalo. Ano ang binibigyan turing ng salitang tanghali?
a. palatuntunan
b. nagsipagdalo
c. pawisan
d. nag-umpisa
18.
Ano ang tinutukoy ng salitang tanghali sa pangungusap blg. 17?

a. paraan
b. panahon
c. panahon o lugar
d. d. dahilan
19.
244
Ano ang salitang ginamit sa liham na nagpapakita ng
paghahambing na magkatulad?
a. tulad
b. di-gaano
c. labis
d. dahil
20. Ano ang salitang ginamit na nagpapakita ng paghahambing na dimagkatulad?
a. di- gaano
b. labis
c. c. dahil
d. tulad
Natapos mo na ang Modyul 1. Nakatitiyak ako na naunawaan mo ang

mahahalagang konsepto sa bawat aralin dahil buobng bisa mo itong nailipat
sa tunay na sitwasyon na magagamit mo sa pang-araw-araw na
pamumuhay. Sa Modyul na ay pag-aaralan naman natin ang ilang akdang
pamapantikan na lumaganapa sa tatlong panahon, matapios ang panahon
ng hapon. Ito ang Panahon ng Amerikano, Komonwelt at Kasrinlan. Muli,
maligayang pag-aaral.
Bathala
Glosaryo
Diyos ; Poong Maykapal
brochure
polyeto
245
caao
isang ritwal na nagpaparangal sa espiritu ng

kanilang mga dalaga na nahulog sa dagat
dalubhasa
damdamin
dipa
duplo
eupemismo
espesyalista ; sanay ; bihasa
emosyon
haba ng nakabukang kamay
pagtatalong patula tungkol sa isang paksa na
pagpapaganda ng pananalita
eupimistiko
gaso
matalinghagang pananalita
gaslaw
gawa- gawa lamang -
walang pinagbatayang katotohanan
graphic organizer
kagamitang pampagtuturo upang ipakita ang

mahalagang konsepto
hatol
husga; sentensiya
henerasyon
salinhali
hidwaan
di pagkakaunawaan; di pagkakasundo; alitan
ihibik
itangis; itaghoy
ipagsanggalang
isinisiwalat
iskolar
ipagtanggol
ibinubunyag; ipinagtatapat
- taong matalino o maraming alam na pangakademiko
246
iwi
mag-alaga
kabagay
kabihasnan
angkop ; akma
-
kagila-gilalas
sibilisasyon
-
karagatan
kamangha-mangha
pagtatalong patula tungkol sa singsing ng

karaniwang ginaganap sa isang lamay sa
kathang-isip
isang mapangathang anyo ng salaysay
kutob
sapantaha ; kaba ; hinala
liyag
irog; sinta; giliw
lunday
bote ; bangka
maalam
maraming alam
mabakas
makita ang palatandaan
magkalagot-lagot
magkapatid-patid
makaganyak
makapukaw
mandarambong
magnanakaw
media literasi
mithiin
ang kakayahang makapagsuri, makapagtaya at at

makalikha ng mensahe sa malawak na saklaw ng
media
hangarin
nagbunyi
nagdiwang
naggawad
nagbigay ; nag-abot
247
nagpanukala
nagmungkahi
nakasusulasok
karumal-dumal
nalugmok
nakahandusay ; nakalupaypay
namumutawi
lumalabas sa bibig
nangangamba
nangangatal
nganga
nag-aalala
nanginginig ang tinig sa pagsasalita
ang bunga ng punong (areca palm o betel
palm), isang tropikal na halaman na tumutubo sa
Pasipiko at Timog-Silangang Asia. Ibinabalot ito
sa dahon ng ikmo kasama ng kaunting apog
pagkasi
pagmamahal
pagmamalasakit
pagpapakita ng pagkupkop at pag-aalaga
pahat
kulang; salat; di-sapat
pakikipagtunggali -
pakikipaglaban
pantas
dalubhasa
parokya
simbahan
payak
simple
ponda
maliit na tindahan
resolusyon
kapasiyahan ; kaisahang- pasya
ritwal
seremonya
248
sakbibi
tigib
saligan
sandigan
salumpuwit
upuan
sigwa
bagyo ; unos
sugo
may tungkuling iparating ang ipinag-uutos
sumibol
umusbong
talinghaga
hiwaga ; di- tuwirang pagpapakahulugan
tangan
hawak
tinamo
nakamit
tradisyon
kaugalian ng mga tao na naninirahan sa isang

komunidad
tula
akdang pampanitikan tungkol sa buhay na
uwak
isang uri ng ibon na kulay itim

Bibliograpiya
Abueg, E. R,, Bisa, S. P. at. Cruz, E. G.(1981).
TalindawKasaysayanngPanitikansa PilipinoparasaKolehiyo at Unibersidad.

Manila:Merriam& Webster, Inc
.Alejandro, R. at Medina, B. S. Jr.(1972). Buhay at Diwani Jose Rizal.
Caloocan City: National Book Store, Philippine Graphic Arts, Inc.
249
Ang Bibiliograpiya ay makatutulong sa karagdagang

impormasyon na gusto pang malaman.
Badayos, Paquito B. Filipino saIbatibangDisiplina (Filipino 2 parasaKolehiyo
at Pamantasan
Cruz, Teresita C. SIGLAKAS MalikhaingTeknik at IstratehiyasaPagtuturong
Filipino
Pineda, G.K. at Ongoco, T. C.(1972). Panitikang Pilipino. Manlapaz

Publishing Company.
Rivera, C. C.,. Landicho, D. G at. Valenciano, D. V. (1975). Rizal
AngBayani.
Las Pias: M&L Licudine Enterprises.
Sauco, C.P., Papa, N. P. at Geronimo, J. R. (2004).
PanitikanngPilipinasPanrehiyon. Makati City: Katha Publishing Co., Inc.

HanguangAklatsa Filipino IV A Joint Project of the Department of
Education Culture and Sports, Bureau of Secondary Education, Fund for
Assistance to Private Education and the Philippini Normal College, School
of Languages ang Linguistics, 1991.
Cruz, T. (2003). Gintong Ani.Quezon City:FNB Educational Inc.
Cruz, E.,Remulla,S. At Gonzales A.(di- nakatala). Panitikang Pilipino.Quezon
City: EM Printers Inc.
Mag-atas R., Lorenzo, C. Et al. (1994). Panitikang Pangkayumanggi
250
(Pangkolehiyo). Valenzuela: 24 K Printing Co., Inc.

Santiago, E, Kahayon, A at Limdico, M.(1989). PANITIKANG FILIPINO.
Kasaysayan at Pag-unlad.Mandaluyong City: National Book Store.

Pineda, G. at Ongoco, T. (1972). Panitikang Pilipino. Manlapaz Publishing
Co., Inc.
Arrogante, J., Ayuyao, N.at Lacanlale, V. (2004). Panitikang Pilipino
Antolohiya.Mandaluyong City: National Bookstore.

Santiago, A. Tiangco, N. (2003). Makabagong Balarilang Filipino Binagong
Edisyon 2003.Maynila:National Book Store.
Diksyunaryo
Silverio, J.(1980). Bagong Diksyunaryong Pilipino-Pilipino.Mandalutong
City: National Book Store.
Diksyunaryong Filipino English, Komisyon sa Wikang Filipino, 2000.

SANGGUNIAN
WEBSITE
(2012, Hunyo 24). Sa Aking mga Kabata.Hinango noong Nobyembre 27,
2012. Hinango sa http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_Aking_Mga_Kabata
251
Torres, SJ.(2012, Agosto 8).Positibong Kasabihan.Hinango noong

Nobyembre 28, 20012.Hinango sa http://www.
youtube.com/watch?v=eZCBCIAH6JU
Balbin, M. (2012, Hunyo 09). Pagmimina, turismo, nagpaunlad sa Benguet.

Chamber of Mines 2012.Hinango noong Nobyembre 29, 2012. Hinango sa
http://www.journal. com.ph/ index.php / news/provincial/ 31499pagmimina-turismo.
( 2012).Lungsod ng Baguio.Hinango noong Nobyembre 29, 2012. Hinango

sa http:// fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Lungsod_Baguio
Manny V.( 2012, Enero 11).KULTURA: YAMAN NG MGA PILIPINO.

Balita.Hinango noong Nobyembre 30, 2012. Hinango sa
http://www.balita.net.ph/2012/01/kultura-yaman-ng-mga-pilipino/
(2012, Nobyembre, 11).Kaugalian.Hinango noong Disyembre 1,

2012.Hinango sa http:// tl.wikipedia. org/wiki/Kaugalian
(2012, Oktubre 4). Mga Igorot. Hinango noong Disyembre 1, 2012.Hinango

252
sa http://tl. wikipedia.org/wiki/Mga_Igorot
(2004). Kabanata III Ang mga Alamat.Hinango noong Disyembre 2,

2012.Hinango sa http://www.joserizal.ph/fi05.html
(2012, Setyembre 4).Kuwentong bayan.Hinango noong Disyembre 2, 2012.

Hinango sa http:// tl.wikipedia.org/wiki/Kuwentong-bayan
(n.d.). Pilandok. Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa

http://philmuseum.ueuo.com/ nm_museum/nmtreasure/zoo/pilandok.html
(n.d.).Bee Dictionary.Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa

http://www. beedictionary.com/meaning/infomercial
(2007, Disyembre 3).Trinokim. Hinango noong Disyembre 4, 2012. Hinango

sa http://www.symbianize.com/archive/index.php/t-24172.html
(n.d.).Mga larawan. Hinango noong Disyembre 3, 2012. Hinango sa

http://www. google.com.ph/search?num=10&hl=fil&site=imghp&tbm=isch&
253
(2008, Oktubre 12).Sesura: Panitikan ng Pilipinas.Hinango noong Disyembre

3, 2012. Hinango sa http://sesura.multiply.com/journal/item/1?&show_
interstitial=1&u=%2 Fjournal%2Fitem
(2008, Abril 22).Tuwaang.Hinango noong Disyembre 3, 2012.Hinango noong

http:// fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Tuwaang
254
Bilang ng Modyul: 2
Modyul 2: Sandigan ng LahiIkarangal Natin!
Bilang ng Sesyon: 7linggo
Paalala:
Itong Gabay ng Guro ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga
mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang
aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang
mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayoy higit nilang
maunawaan ang bawat aralin at Gawain sa Modyul 2.
Pamantayang Pangnilalaman sa
Pagtatapos ng Modyul 2:
Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa ilang akdang pampanitikan
tulad ng balagtasan, dula, sanaysay at
maikling kuwento na lumaganap sa
panahon ng Amerikano hanggang sa
kasarinlan upang maunawaan ang
kultura at kalagayang panlipunan ng
mga Pilipino sa mga panahong ito.
Bakit mahalagang pag-aralan
panitikan sa ibat ibang panahon?
Pamantayan sa Pagganap sa
pagtatapos ng Modyul 2:
Ang mag-aaral ay nakabubuo ng sariling
paglalarawan ng kulturang Pilipino sa
tatlong panahon- ang Panahon ng
Amerikano, Panahon ng Komonwelt, at
Panahon ng Kasarinlan sa masining na
paraan na nagbago, nawala at nananatili
pa rin sa kasalukuyan.
Mahalagang Konsepto para sa

Modyul 2:
ang
Paano naging sandigan ng mga Pilipino

ang panitikan?
Mula noon hanggang ngayon, ang

panitikan ay salamin ng lahi at kultura ng
mga Pilipino.
Naging daan ng mga manunulat sa
pagpapahayag ng kanilang saloobin,
opinyon at katuwiran ang panitikan.
255
Gabay sa Pagtuturo ng Modyul Para sa sariling pagkatuto

Upang magkaroon ng kahandaan at bigyang pansin ng
mag-aaral ang mga aralin, sabihin sa kanila ang pag-unawa
na lilinangin sa kanila pagkatapos ng lahat ng araling
nakapaloob sa Modyul 2, gayundin naman ang inaasahang
pagganap na kanilang isasagawa pagkatapos ng mga araling
nakapaloob dito.
Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral.

Maaari itong nakasulat sa kartolina o manila paper na
nakapaskil sa gilid ng pisara na makikita ng mga magaaral hanggang sa pagtatapos ng pagtalakay sa buong
modyul na ito. Maaaring ipasagot ang mga ito sa isang
papel. Itutupi ang mga ito at ihuhulog sa iyong ginawang
drop box. Huwag munang ibigay ang tamang sagot sa
mga mag-aaral. Hayaang sila ang makatuklas sa wastong
sagot sa pag-aaral sa modyul.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito

Mga Aralin sa Yunit
Aralin 2. 1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano
Aralin 2.1.1: a. Panitikan: Balagtasan
Bulaklak ng Lahing Kalinislinisan
ni Jose Corazon de Jesus
b. Wika: Opinyon o Katotohanan
Aralin 2.1.2: a. Panitikan: Sarsuwela
Walang Sugat ni Severino Reyes
b. Wika: Kaantasan ng Pang-uri
Ipakita sa mga mag-aaral ang bahaging ito na nakasulat

sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari rin namang
sa pamamagitan ng power point presentation. Bigyan ng
pagkakataong kopyahin ito ng mga mag-aaral sa
kanilang kuwaderno upang mapaghandaan nila ang mga
araling tatalakayin.
Aralin 2.2: Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt

Aralin 2.2.1: a. Panitikan: Sanaysay (Talumpati)
Wikang Pambansa ni Manuel L. Quezon
b. Wika: Ibat Ibang Paraan ng Pagpapahayag
Aralin 2.2.2: a. Panitikan: Maikling Kuwento
Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes
b. Wika: Kayarian ng Pang-uri
Aralin 3: Ang Panitikan sa Panahon ng Kasarinlan
Aralin 2.3.1: a. Panitikan : Maikling Kuwento
Ang Paglalayag sa Puso ng Isang Bata
ni Genoveva Edroza Matute
b. Wika: Aspekto ng Pandiwa
Aralin 2.3.2: a. Panitikan: Dula
Sinag sa Karimlan ni Dionisio Salazar
b. Wika: Pagsang-ayon at Pagsalungat
Sa pagtatapos ng bawat aralin, ikaw ay inaasahang:
Aralin 2.1 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa balagtasan at sarsuwela na
lumaganap sa Panahon ng Amerikano na sumasalamin sa kultura at
kalagayang panlipunan ng mga Pilipino mula noon hanggang sa kasalukuyan.
256
Ipaalam din sa mag-aaral ang inaasahan sa kanila

sa pagtatapos ng pagtalakay sa bawat aralin.
Aralin 2.2 Makapagpapamalas ng iyong ang pag-unawa sa sanaysay at maikling

kuwento na lumaganap sa Panahon ng Komonwelt upang mapahalagahan
ang kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat
ang mga ito.
Aralin 2.3 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa maikling kuwento at dula na
umusbong sa Panahon ng Kasarinlan upang iyong mapahalagahan ang
kulturang ng ating bansa sa panahong ito.
III. Mga Inaasahang Kasanayan:
MODYUL 2: Pakikinig
Sandigan ng Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan
Lahi,
Nakagagawa ng sariling pag-aayos ng mga ideyang pinakinggan
Ikarangal
Naibubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto
Natin
Nakapaglalahad ng kahulugan, katangian, at kahalagahan
ng mga dulang pantanghalan sa buhay ng mga tao/ mag-aaral
Naisasalaysay ang magkakaugnay na pangyayari sa napakinggan
Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita
Naiuugnay ang pinapaksa ng nagsasalita sa iba pang paksa
at karanasan
Nakabubuo ng makabuluhang tanong batay sa napakinggan
Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan tungo sa iba
pang anyo (transcoding)
Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga ideyang
pinakinggan
Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita sa pagpapahayag
ng sariling puna
Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa mga inaakalang
maling pananaw o impormasyong napakinggan
Pagsasalita
Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay
pahiwatig
Natutukoy sa loob ng pangungusap ang kaantasan ng pang-uri tulad ng:
Lantay
257
Pahambing
Pasukdol
Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at saloobin

Nakapagsasadula ng dulang pantanghalan (Sarsuwela) na
nangibabaw sa Panahon ng Amerikano
Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay
at katuwiran
Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa ibat ibang
sitwasyon
Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon
at saloobin batay sa mga ideya,kaisipang inilahad ng teksto
Naipapahayag nang maayos ang matinding reaksiyon sa mga bagay
na di nagugustuhan (may pagsasaalang-alang sa damdamin ng kausap)
Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam
Nakapagsasagawa ng sarbey batay sa kulturang Pilipino
gamit ang panitikan
Nakapaglalahad ng pamamaraan sa pagsasagawa ng simposyum
tungkol sa kahalagahan ng kulturang sariling atin
Nakapaglalahad ng sariling pananaw kung paano mapapanatili
ang kulturang Pilipino sa tulong ng panitikan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang akdang Panitikan batay sa mga katangian nito
Balagtasan
Sarsuwela
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng:
258
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akdang pampanitikan

ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda
Naihahambing ang akda sa iba pang uri ng akda batay sa:
paksa
layon
tono
pananaw
gmit ng salita
Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang
binasa
Naibibigay ang kaugnayan ng akda sa:
sarili
kapaligiran
ibang tao
Naipaliliwanag ang mga elemento ng isang akda
maikling kuwento
dula
Naisasaayos ang mga pangungusap upang makabuo ng mga talatang
may kaisahan sa pamamagitan ng pag-aayos ng mga detalye na lohikal
ang pagkakasunod-sunod
Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisipang
nakasaad sa binasa
Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto
Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa
ng teksto/akda
Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto/akda
259
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob

sa teksto/akda
Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon

o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto
Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan at katangian
ng mga ito:
Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan ng pagpapaikli
ng paksa
Nasusuri ang layunin ng paksa
Nasusuri ang mga uri ng panitikan at ang katangian ng bawat
isa
Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga kilos
o gawi ng mga tauhan
Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at pahiwatig
na ginamit sa akda
Naibubuod ang binasang akda
Natutukoy ang ibat ibang tunggaliang naganap sa akda
Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akdang binasa buhat

sa simula, tunggalian, kasukdulan, kakalasan at wakas
Napayayaman ang karanasan ng mag-aaral sa tulong ng mga akdang
pampanitikan upang mapaunlad at mapalawak ang kakayahan at pananaw
sa buhay
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/teksto
Nakapagbibigay-hinuha sa
pangyayari
kaalaman
pakay o motibo
layunin ng may-akda
Naihahambing ang kalagayan ng panitikan at epekto nito sa kulturang
260
Pilipino noon at ngayon

Nasusuri sa teksto ang mga aspekto ng pandiwa
Naisasaayos ang mga pangyayari sa maikling kwento/dula ayon
sa wastong pagkakasunod-sunod
Nasusuri ang bahagi ng maikling kuwento/dula/sanaysay
Napaghahambing ang elemento ng maikling kuwento sa dula
Nasusuri ang kulturang taglay ng panitikan kung itoy nanatili, nabago
o nawala na
Pagsulat
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa:
pamantayang pansarili o pansariling karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagbuo ng diyalogo/ iskrip

Nakasusulat ng talata na may pangunahin at pantulong na kaisipan
Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino
sa pagsulat ng talata
depinisyon
paghahalimbawa
Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob at pagitan ng talata upang magkaroon ng
kaisahan sa pamamagitan ng:
pag-aayos ng mga detalye na lohikal ang pagkakasunodsunod
261
paggamit ng mga ekspresiyong transisyunal
paglalahad ng mga pangungusap nang may magkatulad na
pagkakabuo
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata
Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang malinaw
ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo ng komposisyon
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng komposisyon
sa pamamagitan ng isang:
Nawawakasan ang komposisyon nang may pangkalahatang
impresiyon sa pamamagitan ng:
pagbubuod
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri
ng paglalahad
Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng sanaysay

Nakapipili ng isang napapanahong paksa
Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon
Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay na ideya
at impormasyon
Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng paksa
Nakabubuo ng isang:
makatawag-pansing simula
mabisang wakas
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye. kaisipan at opinyong

nakapaloob sa teksto kung:
totoo o hindi totoo
mabuti o masama
Nakapaglalahad ng sariling pananaw batay sa nilalaman ng akdang binasa
kung itoy makatotohanan o di-makatotohanan gamit ang graphic organizer
262
Nakasusulat ng maikling kuwento batay sa kultura ng lugar na pinagmulan

Nakasusulat ng talatang
naglalarawan
naglalahad
nagsasalaysay
nangangatuwiran
Nakapag-uugnay ng mga kaisipan mula sa binasang akda hango sa sariling
karanasan
nasaksihan
napakinggan/napanood/nabasa
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo
Naipamamalas ang makahulugan at masining na pagpapahayag
para sa mabisang pakikipagkomunikasyon
Nagagamit ang magagalang na pananalita sa pakikipagkomunikasyon
Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon
ayon sa sitwasyon, pangangailangan at pagkakataon
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot
sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggan
Estratehiya sa Pag-aaral/ Pananaliksik
Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa
sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Nalilikom ang mga panoorin na namayani sa panahon ng Amerikano
263
Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa

isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian
sa aklatan/internet
IV.
Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3 (Kalakip 3.IV)
V.
Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.V)
Ihandang isulat ang konseptuwal na balangkas sa pisara,

kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point
presentation. Ipaliwanag na ito ang magiging araling
pampanitikan at pangwika. Iminimungkahing ipaskil ito sa
loob ng silid-aralan na siyang magiging gabay ng mga magaaral sa daloy ng magiging paksa sa buong modyul.
Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya. Sabihin

sa kanilang hindi ito makaaapekto sa kanilang marka
sapagkat kukuhanin lamang ang dati nilang kaalaman sa
magiging paksa. Pagkatapos masagot ng mga magaaral ang panimulang pagtataya ay iwasto agad ito
upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan at
kahinaan ng mga mag-aaral sa magiging aralin. Gawin
ito sa pamamagitan ng paggawa ng test result at item
analysis.
264
SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA

1. B
11. C
2. A
12. D
3. A
13. B
4. A
14. B
5. D
15. A
6. A
16 B
7. B
17. B
8. C
18. A
9. D
19. D
10.C
20. A
VI.
Yugto ng Pagkatuto
ALAMIN:
Hindi maikakailang isa sa mga ipinagmamalaki ng ating bansa ang ating sariling
panitikan. Bago pa man dumating ang mga Amerikano, magkaroon ng sariling pamahalaan
Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling

tatalakayin sa loob ng modyul. Makatutulong ang
grapikong presentasyon na makikita sa pahina 3 na
maaaring isulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa
pamamagitan ng power point presentation.
hanggang sa makamit ng bansa ang kasarinlan, ang panitikan ay kinagigiliwan ng basahin

ng ating kababayan. Dahil sa ito ay bahagi na ng ating buhay, nararapat lamang na ito ay
pag-aralan upang lalo pa itong maunawaan.
Ano ba ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan? Sa tulong ng beliefs inventory,
alamin natin ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng lahat ng gawain sa
modyul na ito, bago ang pagtatapos na pagtataya, muli itong balikan upang matiyak na
Bigyan ng 5 minuto ang mga mag-aaral upang

masagot ang bahaging ito sa kuwaderno. Gawin itong
ang iyong paniniwala ay wasto o mali.
indibidwal na gawain. Pumili ng ilang mag-aaral na
GAWAIN 1: BELIEVE IT OR NOT
magbabahagi sa kanilang naging sagot sa gawain.
Lagyan ng tsek () ang patlang bago ang pahayag na iyong pinaniniwalaan

tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng mga aralin sa modyul na ito ay muli itong balikan at
ilagay sa dulo ng pahayag ang MK kung ito ay may katotohanan at WK kung ito ay walang
katotohanan.
Naniniwala ako na. . .
_____ ang panitikan ay salamin ng lahing Pilipino.
_____ malaya ang mga manunulat noong Panahon ng Amerikano.
_____ ang Balagtasan ay maaaring gawing akdang tuluyan.
265
SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA GAWAIN 1

PAUNAWA: Dalawa ang magiging sagot sa
bawat pahayag. Ang unang sagot ay nakabatay
sa mag-aaral. Ang sumusunod ay ang wastong
sagot na dapat makita sa dulo ng bawat
pahayag.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
MK
WK
WK
WK
MK
6. WK
7. MK
8. MK
9. WK
10. MK
_____ walang kaugnayan ang paglalahad ng opinyon at katuwiran

sa Balagtasan.
_____ nagsasaad ng kilos o galaw ang pandiwa.
_____ may layuning batikusin ang mga Pilipino ng dulang Walang Sugat
ni Severino Reyes.
_____ naging malaya ang mga manunulat na Pilipino noong Panahon
ng Komonwelt.
Isulat
_____ nakatutulong sa mga manunulat ang paggamit sa pang-uri
Upang mas maging masining ang kanilang akda.
_____ ang sanaysay ang may pinakamaraming naisulat noong Panahon
sa
pisara,
kartolina,
manila
paper
sa
pamamagitan ng power point presentation ang graphics

sa gawaing ito. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat upang
magbahaginan ng kanilang ideya. Pagkatapos nito ay
Ng mga Amerikano.
_____ masasalamin sa mga akdang pampanitikan noong Panahon
ng Amerikano, Panahon ng Komonwelt at Panahon ng Kasarinlan
ang kulturang Pilipino.
GAWAIN 2.IMPORTANTASTIK
Sa tulong ng concept map, isulat ang mahahalaga at kahanga-hangang
impormasyong iyong nalalaman tungkol sa panitikan sa Panahon ng Amerikano,
266
pumili sa bawat pangkat na magbabahagi ng kanilang

napag-usapan.
Komonwelt at Kasarinlan. Isulat sa mga blangkong bilog ang impormasyon.
PAUNLARIN:
Sa bahaging ito, pauunlarin na ang ang iyong kaalaman sa ibat ibang uri ng
panitikan tulad ng Balagtasan, Sarsuwela, Sanaysay, Maikling kuwento, at Dula sa ibat
ibang panahon. Ang mga impormasyon, gawain at pagsasanay na nakapaloob sa bawat
aralin ay makatutulong upang palawakain pang lalo ang iyong kaalaman sa panitikan at
Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa

loob ng modyul ang panitikan at pangwikang
tatalakaying nakapaloob dito. Makatutulong ang
grapikong presentasyon na maaaring nakasulat sa
pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng
power point presentation.
nang sa ganoon ay matuto itong pahalagahan bilang salamin ng ating lahi mula noon, sa
kasalukuyan at maging sa hinaharap.
Bibigyang-pansin din sa modyul na ito ang pag-aaral tungkol sa wika tulad ng mga
pahayag na may opinyon at katotohanan, kaantasan ng pang-uri, ibat ibang paraan ng
pagpapahayag, kayarian ng pang-uri, aspekto ng pandiwa at mga pahayag ng pagsangayon at pagsalungat.
Simulan na natin ang pagpapaunlad
ng
iyong kaalaman at kakayahan
sa
pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 2.1 ng modyul na ito - ang panitikan sa Panahon

ng Amerikano.
ARALIN 2.1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano
I. Panimula at mga Pokus na tanong
Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Espaol, edukasyon naman
Ipakilala sa mga mag-aaral ang magiging paksa sa Aralin 1

ang panitikang Balagtasan at Sarsuwela. Ibigay na rin sa
kanila ang mga pokus na tanong na masasagot sa
pagtalakay sa aralin.
267
Isulat sa katolina o manila paper ang mga Pokus na Tanong
para sa aralin na ipasasagot sa mga mag-aaral. Maaaring
bigyan ng post it paper ang mga mag-aaral upang dito nila
ang naging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano sa Pilipino. Sa panahon ding

ito isinilang ang ilang makatang Pilipino na nagsulat sa Ingles at Tagalog. Naitanong
mo na ba kung bakit mahalagang pag-aralan at unawain ang mga akdang
pampanitikang Pilipino sa panahon ng Amerikano? Masasalamin ba sa mga akda
tulad ng Balagtasan at Sarsuwela ang kulturang Pilipino sa panahong naisulat ang
mga ito? Sa araling ito, tatalakayin at tutuklasin natin ang sagot sa mga tanong na ito
sa pamamagitan ng
ating paglalakbay sa ilang akdang panitikan sa panahon ng
Amerikano at pagsasaliksik sa mga akda ng mga batikang manunulat ng bansa.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito:

Masasagot mo ang mahahalagang tanong, at maisasagawa mo ang inaasahang
produkto/pagganap kung uunawain mo ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa
modyul na ito:
Aralin 2.1: Panahon ng Amerikano
Aralin 2.1.1: A. Panitikan: Balagtasan
Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan
ni Jose Corazon de Jesus
B. Wika:
Katotohanan at opinyon
Aralin 2.2.2 A. Panitikan: Sarsuwela

Walang Sugat ni Severino Reyes
B.Wika:
Kaantasan ng Pang-uri
III. Mga Inaasahang Kasanayan

Narito ang mga kaalaman at kasanayang malilinang sa iyo sa pagtalakay mo sa
araling ito:
268
Bigyan ng sipi ng mga inaasahang kasanayan ang bawat

mag-aaral upang sa simula pa lamang ay malaman na ng
mga mag-aaral ang kasanayang lilinangin sa kaniya.
Aralin 2.1

Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan
Nakagagawa ng sariling pag-aayos ng mga ideyang pinakinggan
Nabubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto
Nakapaglalahad ng kahulugan, katangian, at kahalagan ng mga dulang
pantanghalan sa buhay ng mga tao/ mag-aaral
Pagsasalita
Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay
pahiwatig
Natutukoy sa loob ng pangungusap ang kaantasan ng pang-uri tulad ng:
lantay
pahambing
pasukdol
Naibabahagi ang sariling opinyon,pananaw,damdamin at saloobin
Nakapagsasadula ng mga akda ng mga dulang pantanghalan (sarsuwela)
na nangibabaw sa panahon ng Amerikano
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng Panitikan batay sa mga katangian nito
balagtasan
sarsuwela
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng:
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng genre

Naihahambing ang akda sa iba pang uri ng akda batay sa:
paksa
269
layon
tono
pananaw
gamit ng salita
Nailalahad ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa akdang binasa

Naibibigay ang kaugnayan ng akda sa:
sarili
kapaligiran
ibang tao
Naipaliliwanag ang mga elemento ng akda
Naisasaayos ang mga pangungusap upang makabuo ng mga talatang
may kaisahan sa pamamagitan ng pag-aayos ng mga detalye na lohikal
Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga akdang
binasa.
Pagsulat
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa:
pamantayan pansarili o pansariling karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin

Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagbuo ng dayalogo/ iskrip
Nakasusulat ng talata na may wastong paglulugar ng pangunahin
at pantulong na kaisipan
Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo.
sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggan
Estratehiya sa Pag-aaral/ Pananaliksik
Nalilikom ang mga nakakalap na mga panoorin na namayani
270
sa panahon ng Amerikano
Nailalahad ng maayos ang mga nalikom na impormasyon
Nagagamit ang diksyonaryo at iba pang kagamitang sanggunian
sa aklatan/Internet
Nakapagsasagawa ng isang panayam sa mga taong may sapat
na kaalaman sa sarsuwela at balagtasan.
IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS (Kalakip #2.1.a)
V. PANIMULANG PAGTATAYA
Bigyan ng panimulang pagtataya ang mga mag-aaral bago
A. PUZZLE: Hanapin sa loob ng puzzle ang mga salitang may kaugnayan sa

umusbong na mga akda sa Panahon ng Amerikano. Bilugan ang salita ng tamang
ang pagtalakay sa mga aralin. Sabihin sa kanilang hindi ito

makaaapekto sa kanilang marka sapagkat kukuhanin
sagot.
lamang ang dati nilang kaalaman sa magiging paksa.
bahagi ang kalakasan at kahinaan ng mga mag-aaral sa
magiging aralin. Gawin ito sa pamamagitan ng paggawa ng
Pagkatapos masagot ng mga mag-aaral ang panimulang

pagtataya ay iwasto agad ito upang mataya kung saang
271
test result at item analysis.
B. PAGPUPUNO: Punan ng wastong panandang pandiskurso ang bawat pangungusap

upang mabuo ang diwa nito.
1. ___________________________ si Francisco Baltazar Balagtas ay dapat ngang
SUSI SA PAGWAWASTO
A. debate
balagtasan batutian
tanghaling Ama ng Balagtasan.

2. ___________________________ naging makulay ang kanyang buhay nang
lakandiwa
B. 1. Sa aking palagay
makilala niya si Maria Asuncion Rivera.

3. Ating _________________________ ang kanyang naiambag sa panitikan at sa
edukasyon.
4. May magagawa __________________________ tayo upang maipakitang mahal
duplo
2. kaya lamang
3. bigyang pansin
4. rin
5. sa madaling salita
natin ang ating bayan gaya ni Balagtas.

5. ______________________ nararapat na ipagpatuloy na pag-aralan ang mga
tradisyon at kultura para sa susunod na henerasyon.
Sa aking palagay
Tungkol sa
naniniwala akong
I.
kaya lamang para sa

sa madaling salita
walang dudang bigyang-pansin

sa dakong huli
rin
YUGTO NG PAGKATUTO
Alamin
Sa tulong ng KWHL Sheet na Ano ang Alam mo na ( What do

you Know?), Ano ang Nais mong malaman (What do you want to
find out?), Paano mo makikita ang nais mong malaman (How can you dind out
272
Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa

loob ng modyul. Makatutulong ang grapikong
presentasyon na maaaring isulat sa pisara, kartolina,
manila paper o sa pamamagitan ng power point
presentation.
what you want to learn?), Ano ang iyong natutuhan/naunawaan? (What Did You
Learn?), ay subukin mong sagutin ang mga tanong. Sagutin mo muna ang tatlong
naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos nating pag-aralan ang modyul na ito ay
saka mo sagutin ang huling kolum, ang L.Gawin mo ito sa sagutang papel. Gayahin
ang pormat.
GAWAIN 2.1.a : KWHL Chart
Masasalamin ba sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan

ng isang bansa sa panahon at lugar na isinulat ito? Patunayan.
.
Ano ang
alam mo na ?
(What do
you
K
Know?)
273
Ano ang nais

mong
malaman?
(What do you
W
want to find
out?)
Paano mo
makikita ang
nais mong
malaman?
(How can you

dind out what
you want to
learn?)
Ano ang
iyong
natutuhan/
naunawaan?
Ang
(What did you
Learn?)
Kopyahin ang tsart na ito sa isang kartolina o manila paper.

Hatiin ang klase sa tatlo. Ang Pangkat 1 ay sasagutin ang
unang kolum, ang Pangkat 2 ay ang ikalawang kolum at ang
Pangkat 3 ay ang ikatlong kolum. Bigyan ng 5 minuto ang
bawat pangkat upang isulat at pag-usapan ang kanilang
sagot. Itatala ng kalihim ng bawat pangkat ang kanilang
napag-usapan sa isang papel at idikit ito sa kolum na
nakatalaga sa kanila. Malalaman ng guro sa bahaging ito
kung ano na ang alam ng mga mag-aaral, mga nais pa
nilang malaman na kailangang matugunan sa pagtalakay sa
aralin at kung paano nila maaabot ito sa sarili nilang
pamamaraan.
GAWAIN 2.1.b: Hanggang Saan ang Aking Kaalaman?

Gamit ang concept map, ibigay ang mga impormasyong iyong nalalaman sa
Panahon ng Amerikano.
Mga
Manunulat
Maaaring ipagawa ito bilang indibidwal na gawain. Ipasulat

ito sa kuwaderno ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng 5
minuto sa pagsagot. Pumili ng ilang mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang sagot.
Mga Akda
Panahon
ng
Amerikano
Kultura
Paunlarin
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang mahahalagang
konsepto sa aralin. Huwag kang mag-alala gagawin nating magaan ang pagpoproseso ng
iyong pag-unawa. Maligayang araw ng pag-unawa!
Dalawa sa mga akdang pampanitikan ang pag-aaralan natin sa bahaging ito
274
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin ang

Balagtasan. Maaaari ring maglahad muna ng kaunting
impormasyon tungkol dito na palalawakin sa
pagpapatuloy ng aralin sa tulong ng isang halimbawang
akda at mga gawain.
ang Balagtasan at Sarsuwela. Simulan natin sa Balagtasan (Aralin 2.1) - na isang uri ng
tulang patnigan na may pagtatalo. Lumaganap ito noong panahon na ang Pilipinas ay nasa
ilalim ng Amerikano, batay sa mga lumang tradisyon ng masining na
pagtatalo gaya
ng Karagatan, Batutian at Duplo. Nagmula sa pangalan ni Francisco Baltazar bilang

parangal sa pagdiriwang ng kaniyang kaarawan ang tawag sa Balagtasan.
Bago tayo magsimulang talakayin ang araling ito ay nais ko munang malaman mo
rin ang mahalagang tanong para sa araling ito: Masasalamin ba sa Balagtasan ang
kulturang Pilipino? Patunayan. Narito ang mga gabay na tanong upang masagot mo ito.
1.
Ipaliwanag kung ano ang balagtasan.
2.
Bakit ito kinagigiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
3.
May Balagtasan pa ba sa kasalukuyan? Paano ito naiiba sa ibang tulang

patnigan?
4.
Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Balagtasan sa ating bansa?
Sagutin mo muna ang mga tanong batay sa iyong dating kaalaman. Sa

pagwawakas ng araling ito tingnan natin kung wasto ang naging mga sagot. Upang
matiyak na naunawaan mo ang nilalaman ng araling ito, sa pagtatapos ng iyong pagaaral, inaasahang mailalapat mo ang iyong mga natutuhan sa pamamagitan ng pagsulat
ng isang argumentatibong editoryal na sumasalamin sa kaugalian ng isang masayang
pamilya . Narito ang mga pamantayan kung paano itataya ang gawaing ito: a) malinaw na
nailahad ang opinyon sa isyung tinalakay; b) gumamit ng mga ebidensya o patunay upang
maging makatotohanan ang sinabi; c) nakitaan ng tiwala sa sarili at kaalaman sa isyu; d)
naipahayag ang opinyon sa magalang na paraan; d) napaniwala at nahikayat ang mga
mambabasa at e) wasto ang pagkakagamit ng gramatika. Nararamdaman kong sabik na
sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin na natin ang tungkol sa Balagtasan
275
Nararamdaman kong sabik na sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin na

natin ang tungkol sa mga balagtasan.
Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa

kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot.
Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay
pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging
GAWAIN 2.1.1.a: Pick-up Lines
konsepto. Maaari itong ipagawang laro sa mag-aaral.

Simulan na natin ang paglalakbay sa mundo ng Balagtasan. Alamin mo muna
ang pinagmulan, kahulugan, at katangian ng Balagtasan bilang isang akdang
pampanitikan. Bago mo simulan ang pag-aaral tungkol sa Balagtasan, naghanda ako ng
isang laro. Ang laro ay pick-up line. Sinagot na ang una para maging gabay mo sa
susunod na tanong.
Lapis ka ba ?
Bakit
Kasi nais kung isulat lagi ang

pangalan mo sa isip ko
1. Aklat ka ba?
2. Papel ka ba?
3. Table of contents ka ba?
4. Bagyo ka ba?
5. Teleserye ka ba?
Mahusay ang iyong ginawa. Ano ang napansin mo sa larong ito? Tama! Ito ay
ginagamit na paraan ng panunuyo o panliligaw ng kabataan sa kasalukuyan o modernong
panahon. Idadaan sa simpleng patanong at ihahambing sa isang bagay ang sinusuyo
upang maipahatid ang kaniyang nararamdaman. Pick-up lines ang tawag sa
pamamaraang ito ng paghahatid ng damdamin. Noong Panahon ng Amerikano, isang
paraang ginagawa ng binata upang ipahayag ang kaniyang pag-ibig sa dalagang
276
nililigawan ay sa pamamagitan ng Balagtasan.
Matapos mong gawin at malaman ang datos, balikan natin ang ating pinag-aralan
sa pamamagitan ng paglalagom. Isulat sa papel ang mga sagot.

Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos
Natutuhan
ko na
Naging
kawili-wili sa
akin ang
Ibig ko pang
malaman
ang tungkol
sa
ay pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang

naging konsepto.
Napakahusay ng iyong ginawa. Ipagpatuloy mo ito. Sa pagkakataong ito ay nais

kong malaman kung ano ang iyong nalalaman sa salitang balagtasan. Tingnan natin ang
iyong nalalaman sa kasunod na gawain.
277
Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ipagawa nang

pangkatan ang bahaging ito. Bigyan ng 5 minuto ang
bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain.
Bigyan sila ng kartolina o manila paper na pagsusulatan
ng kanilang sagot. Ipagaya ang pormat ng gawain.
Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol sa
Balagtasan.
GAWAIN 2.1.1.b: Iba Ako Eh!

Sa pagkakataong ito ay nais kong malaman kung ano ang iyong nalalaman sa
salitang Balagtasan. Tingnan natin ang iyong nalalaman sa kasunod na gawain. Ibigay ang
mga katangian ng Balagtasan bilang uri ng panitikan.
Balagtasan
_________________
_________________
_________
_________________
_________________
___________
_________________
_________________
__________
Upang maragdagan ang iyong kaalaman sa Balagtasan, alamin mo ang kaligirang

pangkasaysayan o pinagmulan nito. Umpisahan na natin.
Ibigay ito bilang input sa mga mag-aaral.
Babasahin 1: KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG BALAGTASAN (Kalakip 2.1.a)

GAWAIN 2.1.1.c: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
1. Ipaliwanag mo kung ano ang pagkakaiba at pagkakatulad ng Balagtasan sa iba
pang uri ng tulang patnigan
B
A
L
A
G
T
278
A
S
A
N
Pagkakaiba
Duplo
Karagatan
Batutian
Magpalitan ng ideya o opinyon tungkol sa mga

katanungan o gawain sa bahaging ito, maaaring sa
pamamagitan ng malayang talakayan o pangkatang
gawain.
Pagkakatulad
2. Ang Balagtasan ay isa sa sandigan ng panitikang Pilipino. Paano mo ito

mapananatili upang maganyak ang kapwa mo mag-aaral na basahin, palaganapin
at pahalagahan ito?
3.
Bakit mahalaga ang tauhan, at elemento ng Balagtasan? Sagutin ang kasunod na

mga tanong?
BALAGTASAN
Ano-ano ang
elemento ng
balagtasan?
Bakit mahalaga ang

mga tauhan?
(Lakandiwa at
mambabalagtas)
Bakit mahalaga ang

mga element?
(sukat,tugma at indayog
) sa Balagtasan?
4. Suriin mo ang ginagampanang papel ng mga tauhan sa Balagtasan. Punan ng

mga angkop na impormasyon ang kasunod na diyagram. Gawin ito sa sagutang
papel.
279
Papel na Ginagampanan
sa Balagtasan
Hingan ng impormasyon ang mga mag-aaral tungkol sa

Balagtasan. Aalamin lamang kung pamilyar ang mga magaaral tungkol dito. Kung walang makapagbibigay ng
impormasyon tungkol sa Balagtasan, magbigay ng
impormasyon tungkol dito. Sabihing ang tatalakayin ay
isang halimbawa nito.
Mahusay ang iyong ginagawa.
Ituloy mo lang ito. Huwag kang mag-aalala,
gagabayan ka ng mga aralin sa modyul na ito. Maaari mo nang basahin ang isang
halimbawa ng Balagtasan. Unawain mo ito upang masagot/maisagawa ang kasunod na
mga tanong at gawain.
Babasahin 2: BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN ni Jose Corazon de Jesus

(Kalakip 2.1.a)
280
Pumili ng mga mag-aaral na magbabasa ng Balagtasan.

Piliin ang pinakamahusay na tumula. Maaari ring
magpanood muna ng video na nagsasagawa ng
Balagtasan.
GAWAIN 2.1.1.d: Hanap-Salita

Piliin sa Hanay B ang nais ipahiwatig ng mga pariralang nasa Hanay B. Isulat
lamang ang letra ng mapipiling sagot at pagkatapos gamitin ito sa pangungusap. Isulat sa
sagutang papel ang sagot.
Hanay A
_____
_____
_____
Hanay B
1. May gatas sa dila
a. tumubo
2. Kapatak na luha
b. konti
3. Hinagpis ko noong akoy
Gumupit ng mga titik a hanggang f sa isang makulay na

papel. Idikit ito sa pisara. Ang mga salita sa Hanay A at
Hanay B ay isulat sa pisara, kartolina, o manila paper.
Tumawag ng mag-aaral na sasagot sa gawaing ito. Ipadikit
ang titik ng tamang sagot sa bilang na nakatalaga sa kaniya.
Itama kung mali ang naging sagot ng mag-aaral.
Sagot:
1. e
2. b
3. d
4. a
5. f
c. mahulog
iwan
d. matinding lungkot
_____
_____
4. Ang binhi ng isang

halaman ay sumupling
5. Halakhak ay
e. mahusay bumigkas
f. nakaistorbo
nakabubulahaw
GAWAIN 2.1.1.e: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Sagutin mo ang mga tanong na batay sa iyong pag-unawa.
1. Bakit iisa lamang ang nagugustuhan nina Paruparo at Bubuyog?
281
Alamin ang antas ng pag-unawa ng mga mag-aaral sa

binasang balagtasan. Maaaring hatiin sa apat na pangkat
ang klase. Bigyan sila ng 10 minuto upang pag-usapan ang
mga opinyon nila sa bawat tanong. ng Ang mga bilang 1 at 2
ay para sa Pangkat 1, bilang 3 at 4 sa Pangkat 2, bilang 5 at
6 sa Pangkat 3, at bilang 7 sa Pangkat 4. Pumili ng lider na
magbabahagi sa kanilang napag-usapan.
2. Makatuwiran ba ang pagmamatuwid ng nagtatalong mga makata? Patunayan.

3. Sa iyong pagsusuri sa Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan, kaninong panig
ang matuwid at dapat na panigan? Bakit?
4. Paanong binigyan ng pagwawakas o paghatol ng lakandiwa ang Balagtasan?
Sang-ayon kaba sa kaniyang hatol? Bakit?
Paruparo
Bubuyog
Ang higit na
matimbang sa
inyong dalawa ay
si
5. Naging maayos ba ang paghahanay ng mga pagpapaliwanag at pangangatwiran

ng dalawang nagtatagisan ng talino sa paksang kanilang pinagtatalunan? Magtala
ng mga patunay.
6. Ihambing mo ang panliligaw ng mga binata sa dalaga noon sa kasalukuyang
panahon. Gamitin ang Fan Fact Analyzer. Gawin ito sa iyong sagutang papel.
Gayahin ang pormat
Pagkakatulad at pagkakaiba
ng panliligaw ng mga binata
sa dalagahan noon sa ngayon
7. Paano ka makatutulong sa pagpapanatili ng Balagtasan upang maganyak ang

kapwa mo mag-aaral na basahin, palaganapin, at pahalagahan ito?
Pagkaibaang nilalaman ng aralin sa panitikan,

Pagkaiba
Matapos mong mapag-aralan
magtungo
282
Pagkatapos ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang

pamantayan sa mga mag-aaral. Bigyan ng 10 minuto ang
mga mag-aaral sa gawaing ito.Isulat ito. Gayahin ang
naman tayo sa wika ang pagbibigay ng katotohanan at opinyon. Ang Balagtasan ay

masining din na paraan sa paglalahad ng katotohanan at opinyon. Basahin mo ang ilang
impormasyon tungkol dito.
Babasahin 3: KATOTOHANAN AT OPINYON (Kalakip 2.1.c)
GAWAIN 1.1.e: Katotohanan O Opinyon
Sagutin kung ang sumusunod ay katotohanan o opinyon.

1. Ang mga kaugaliang tulad ng bayanihan, pagmamano, pagsagot ng po at opo, at
pagtanaw ng utang na loob ay tanging sa Pilipinas lamang makikita.
2.
Sa aking palagay likas na mapagmahal sa kaniyang pamilyang kinagisnan ang

mga Pilipino.
3.
Ayon kay Adrian Eumagie, 2012, sa makabagong panahon ngayon, ang

kaugalian ng Pilipino ay nananatiling mayaman sa bawat isa sa atin.
4.
Para sa akin ang mga kaugaliang Pilipino ang pinakasentro ng paghubog sa

isang tao at maaaring maging isang sandigan ng isang bansa at mamamayang
tumatahak sa matuwid na landas.
5. Kung ako ang tatanungin, ang mga kaugaliang Pilipino ay nararapat na panatilihin
at maipagpatuloy hanggang sa susunod na henerasyon.
Mahusay, nagawa mong mabuti ang iyong gawain.Madali lang hindi ba? Kayangkaya mo nang kilalanin kung alin ang opinyon at katotohanan batay sa mga halimbawa
at pagsasanay na tinalakay. Matapos mong maunawaan ang gramatika (opinyon at
katotohanan) ay maaari mo nang sagutan ang susunod na gawain na magtataya sa
iyong naging pag-unawa sa aralin.
283
GAWAIN 1.1.f: Dugtungan

Punan mo ng angkop na salita ang bawat patlang upang mabuo ang diwang
ipinahahayag ng mga pangungusap at upang masagot mo ang mga tanong.
Ibigay ang panuto ng gawain. Ibigay ang pamantayan sa mga

mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paano
itataya ang kanilang gawain. Ipasulat ang Gawain sa dyornal.
Maaaring pumili ang guro ng ilang mahuhusay nagawa ng
bata at ibahagi sa klase.
Bahagi na ng kuturang pilipino ang _________________ at

______________________ bilang parangal sa mga ______________________.
Ipinakikita nito kung gaano natin _____________________________ ang mga
________________________. Masasalamin din ang ________ ________
ng ating mga ninuno sa paghabi ng magkakatugman_____________________
at pagbigkas nang may _____________________.
Mahusay. Matapos mong masagutan ang ating aralin, ngayon naman ay maaari ka
Ipakilala sa mga mag-aaral ang aralin. Maaaring sa
nang maglapat ng iyong kaalaman na natutuhan. Bilang pangwakas na gawain para sa
pamamagitan ng halimbawa ng video ng isang dula (kahit
bahaging ito, maaari ka na ring gumawa o sumulat ng isang editoryal na argumentasyon
ang bahagi lamang) na panonoorin nila sa loob ng limang
na may kaugnayan sa kaugaliang Pilipino bilang sandigan ng isang pamilyang Pilipino at

ng bansa. Ikaw ay tatasahin sa sumusunod 1) lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, 2) malikhain at masining ang presentasyon, 3) maikli at nakakakuha ng interes
ang pamagat 4) malinaw na naipahayag ang argumento sa editoryal.
Binabati kita sapagkat natapos mo na ang iyong gawain sa katatapos na aralin.
Ngayon ay handa ka ng tuklasin at palawakin ang iyong kaalaman sa aralin na tungkol sa
akdang pampanitikan na Sarsuwela na namayani noong Panahon ng Amerikano.
Sa araling ito ay matutunghayan natin ang sarsuwelang Walang Sugat na isinulat
ni Severino Reyes. Ito ay isang melodrama o komedyang binubuo ng tatlong yugto at
tungkol sa damdamin ng tao tulad ng pag-ibig, galit, paghihiganti, kalupitan, paghihimagsik
284
minuto. Batay sa pinanood, hingan ng ideya ang mag-aaral

sa magiging paksa sa aralin.
o kayay mga suliraning panlipunan at pampolitika noong Panahon ng Espaol . Ang

kathang pantanghalang ito ay naiiba sa mga dramang napapanood mo sa kasalukuyan
dahil may mga bahagi o diyalogong inaawit dito.
Noon, isang mabisang kasangkapan sa pagpapahayag ng isipin at damdaming
makabayan ang sarsuwela. Isinisigaw nito ang pagmamahal sa bayan at paghihimagsik
laban sa mga mananakop na dayuhan, tulad ng akdang babasahin mo na pinamagatang
Walang Sugat ni Severino Reyes. Sa bahaging ito, tatalakayin natin ang tungkol sa
sarsuwela. Bukod dito, pag-aaralan natin ang kaantasan ng pang-uri upang masagot mo
kung masasalamin ba sa sarsuwela
ang kalagayang panlipunan sa panahon ng
Ibigay ang mga gabay na tanong sa mga mag-aaral na
Amerikano? Narito ang mga gabay na tanong na iyong sasagutin.
maaaring nakasulat sa pisara, kartolina o manila paper.
Mga Gabay na Tanong

1. Ano ang Sarsuwela?
Maaaring maging masining sa paglalagay ng mga tanong na
2. Bakit ito kinagiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
ito sa kartolina o manila paper. Pangkatin ang klase sa tatlo at
3. May Sarsuwela pa ba sa kasalukuyan? Patunayan.
ipasagot ang mga gabay na tanong na ito. Bigyang laya ang
4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Sarsuwela?

5. Masasalamin ba sa Sarsuwela ang kulturang Pilipino? Ipaliwanag.
Simulan natin ang pag-aaral ng Sarsuwela sa pamamagitan ng pagpili sa sumusunod na
mga pangalan na nakilala bilang manunulat at ang kanilang mga akdang naisulat.
GAWAIN : 2.1.1 f: Akda Ko, Tukuyin Mo

Nasa larawan ang mga taong may kinalaman sa kasaysayan ng panitikan sa
bawat
pangkat sa ng
pagpili
ng point
estratehiyang
kanilang
gagamitin.
Sa pamamagitan
power
presentation
ay ipakita
ang
Hayaang
nakapaskil
ang mga
gabay
nanakadikit
tanong na
sa
mga larawan
ng manunulat.
Maaari
ring
angito
mga
pisara
sa kartolina
pagtatapos
ng aralin.
Sabihing
larawanhanggang
sa pisara,
o manila
paper.
Ang magiging
akda ay
gabay
ito para
sa mgamakulay
susunodna
na papel
gawainnangnakahiwalay
may kaugnayan
nakasulat
sa isang
na
sa
aralin. o nakadikit sa pisara. Tumawag ng mag-aaral na
nakapaskil
Pilipinas na namayani hanggang sa kasalukuyan. Hanapin mo sa kabilang hanay, Hanay
magdidikit ng pamagat ng akda sa tapat ng larawan ng
B, ang akdang isinulat ng mga manunulat sa Hanay A. Isulat sa sagutang papel ang sagot.
manunulat. Maaari itong gawing palaro.

Sagot:
1. Jose Corazon De Jesus Isang Punongkahoy (f)
Hanay A
285
Hanay B
2. Severino Reyes Walang Sugat (a)

3. Aurelio Tolentino- Kahapon, Ngayon at Bukas (c)
Inaasahan kong nasagot mo nang wasto ang tanong. Kung hindi naman ay huwag
kang mag-alala sapagkat layunin ng araling ito na sa sariling sikap at tiyaga ay mahanap
mo ang tamang kasagutan. Ang huling bahagi ay sa iyo nakabatay. Subukin mo ang dating
kaalaman sa paksang tatalakayin.
286
Babasahin 1: ALAM MO BASEVERINO REYES (Kalakip 2.1.a)
Matapos mong mabasa ang tungkol kay Severino Reyes, ngayon naman ay ating
alamin ang tungkol sa kasaysayan ng Sarsuwela.
Babasahin 2: ALAM MO BA ANG SARSUWELA (Kalakip 2.1.b)
Babasahin 3: WALANG SUGAT (Kalakip 2.1.c)
GAWAIN 2.1.1 h HANAP SALITA

Panuto: Ibigay ang hinihingi ng sumusunod na mga salitang nasa kahon. Pagkatapos,
gamitin mo ito sa pangungusap.
Hanay A
_____ 1. pagkasiphayo
_____ 2. sumisimsim
287
Hanay B
a. sinisinta
b. kalungkutan
Magbigay ng input sa mga mag-aaral tungkol sa talambuhay

ni Severino Reyes. Maaaring ipakita muna ang kaniyang
larawan na nakadikit sa pisara, kartolina, manila paper o kaya
naman ay ipakita gamit ang power point presentation.
Tanungin ang mga mag-aaral kung kilala nila ito. Tanungin
muna sila sa nalalaman nilang impormasyon tungkol sa
manunulat bago magbigay o magdagdag ng impormasyon
tungkol sa kaniya.
Gumawa ng concept map, webbing, word mapping o iba
pang estratehiya na gagamitin sa pagbibigay ng
impormasyong nalalaman ng mag-aaral tungkol sa wika.
Maaaring tumawag ng mga mag-aaral o kaya naman ay
gawing pangkatang gawain. Pagkatapos ng paglalahad ng
mga mag-aaral, ang guro naman ang magbibigay ng
Bago pa man ang pagpapabasa, mauna nang bigyan ng
impormasyon tungkol sa Sarsuwela.
kopya ang mga mag-aaral ng akdang ito. Maaari rin
namang ipasaliksik ito sa kanila. Pumili ng ilang mag-aaral
na magsasagawa nang masining na pagbasa o kaya
naman ay pagsasadula sa nilalaman nito.
Isulat ang gawaing ito sa pisara, kartolina o manila paper.

Maaari itong gawing speed test. Pangkatin ang klase sa
apat. Bigyan ang bawat pangkat ng kalahating bahagi ng
kartolina na pagsusulatan ng kanilang sagot (titik lamang) at
ng pentel pen. Bigyan sila ng 5 minuto sa pagsagot at
pagsulat. Kapag tapos na ang 5 minuto ay ipapaskil na sa
pisara ang kanilang mga sagot. Ang makakuha ng
pinakamaraming wastong sagot ang nanalong pangkat.
Sagot:
1. b
5. d
9. c
2. a
6. e
10. k
_____ 3. kaparangan
_____ 4. malumbay
_____ 5. dalit
_____ 6. maglilo
_____ 7. magahis
_____ 8. makitil
_____ 9.aglahiin
_____ 10. pagbabata
c. apihin
d. awit- panalangin
e. magtaksil
f. malungkot
g. mamatay
h. mapahamak
i. magapi
j. kabukiran
k. pagtitiis
GAWAIN 2.1.1.I STORY BOARD

Pagkatapos mong sagutan ang pagsasanay sa talasalitaan ay dumako na tayo sa
kasunod na Gawain.Ibuod mo ang Sarsuwela sa tulong ng sumusunod na story board.
Piliin mo sa kasunod na mga pangyayari. Isulat ang tamang letra sa loob ng kahon ayon
sa pagkakasunod- sunod. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
a.
Sugatang dumating si Tenyong sa kasal.
b. Naisipan ni Julia na tumakas at pumunta sa kinaroroonan ni Tenyong.

c. Binuburdahan ni Julia ang panyong ibibigay kay Tenyong.
d. Ipinagkasundo ni Juana si Julia kay Miguel.
e.
Namatay si Kapitan Inggo dahil sa sobrang palo na dinanas.
f. Sinulatan ni Julia si Tenyong at ibinalita ang pagkamatay ni Kapitana Putin

at pagpapakasal niya kay Miguel.
g. Matapos ang kasal ay bumangon si Tenyong at ang lahat ay napasigaw
ng Walang Sugat.
h. Ibinilin ni Tenyong na darating siya sa araw ng kasal ni Julia.
i.
Hinuli ng mga boluntaryo ng Sta. Maria si Kapitan Inggo.
j.
Si Tenyong at ang mga kalalakihan ay humandang makipaglaban upang mapalaya ang

Inang-bayan.
288
Bigyan ng kopya ng gawaing ito ang bawat mag-aaral.

Ipagawa ito bilang indibidwal na gawain. Bigyan sila ng 5
minuto sa pagsagot. Pagkatapos ay pumili ng mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang naging sagot.
GAWAIN 2.1.1.j: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Sagutin ang mga tanong namay kaugnayan sa binasang akda upang masukat
natin kung naunawaan mo ang nilalaman nito.
1. Bakit hindi agad inamin ni Julia na kay Tenyong ang panyong kaniyang binurdahan?
2. Ano ang nangyari sa tatay ni Tenyong na si Kapitan Inggo? Ano-anong pagpapahirap
ang naranasan niya sa kamay ng mga prayle?
3. Isulat ang mga katangian ng mga tauhan sa akda. Gayahin ang pormat sa sagutang
papel.
WALANG SUGAT
289
JULIA
TENYONG
LUKAS
JUANA
Gamit ang UTS (Ugnayang Tanong-Sagot), magkaroon ng

malayang talakayan sa klase tungkol sa akda sa tulong ng
mga tanong.
4.Gamit ang Venn Diagram, ipakita ang pagkakatulad at pagkakiba ni Julia sa

kababaihan sa kasalukuyan. Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang pormat.
KABABAIHAN SA
KASALUKUYAN
JULIA
Pagkakatulad
Pagkakaiba
Pagkakaiba
290
5. Tama ba ang ginawa ng ina ni Julia na ipagkasundo nito ang anak sa isang lalaking
mayaman ? Kung ikaw ang nasa sitwasyon ni Julia, papayag ka ba
sa pasiya ng iyong ina? Bakit?.
6. IIarawan ang namayaning damdamin sa Tagpo II.
7. Angkop ba ang pamagat na Walang Sugat sa akda? Bakit?
8. Tama ba na magtanim ng galit si Tenyong sa mga pari? Ipaliwanag.
Mahusay ang iyong ginawa. Madali mong naunawaan ang simulang bahagi ng aralin.
Alamin mo naman ang kaligirang pangkasaysayan ng Sarsuwela na namayani sa Panahon
ng Amerikano. Gagabayan ka sa iyong pag-aaral ng sumusunod na gabay na mga tanong.
Mga Gabay na Tanong
1. Ano ang Sarsuwela?
2. Bakit ito kinagiliwan mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
3. May Sarsuwela pa ba sa kasalukuyan? Paano ito naiiba sa ibang akdang
pampanitikan?
4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Sarsuwela bilang bahagi ng panitikang
Pilipino?
5. Suriin ang kultura o kalagayang panlipunang masasalamin sa akdang
Walang Sugat.
6. Kung ikaw ay kabataan na nabuhay sa Panahon ng Amerikano, paano mo
maipakikita ang pagmamahal sa bayan?
7. Sa pagwawakas ng gawain mo sa bahaging ito, maibibigay mo na ang iyong
damdamin sa dulang pantanghalang binasa mo. Gawin ito sa dyornal. Gayahin ang
pormat sa sagutang papel
Magkaroon ng pagtalakay sa mga bilang 1-6 sa mga

mag-aaral. Maaari itong ipagawang pangkatang gawain
sa mga mag-aaral upang mas mapabilis ang pag-unawa
sa paksang tinalakay.
Ibigay na indibidwal na gawain ang bahaging ito. Pumili ng

ilang mag-aaral na magbabahagi. Hayaan lamang ang
mga may nais na magbahagi.
PAGSULAT
Ituloy mo ang pahayag
Habang binabasa ko ang sarsuwela akoy
, dahil akoy
. kaya nais kong
maging
___________________________________________________________________
291
Mahusay! Ngayon ay unti-unti mong nauunawaan ang daloy sa ating aralin.

Nakatulong ba ang mga salitang naglalarawan na ginamit ng may-akda sa binasang
Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kaantasan
Sarsuwela? Marahil ay napansin mo na iba-iba ang antas ng pang-uri na ginamit ng may-
ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan.
akda upang higit niyang maikintal sa isipan ng mambabasa ang imahe na nais niyang
Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa pang-
iwanan sa isipan . Suriin natin ang ilan sa mga ito.
uri. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa
Babasahin 4: KAANTASAN NG PANG-URI (Kalakip 2.1.d)
pamamagitan ng power point presentation. Hingan ng
Paghusayin mo pa ang iyong kaalaman sa wika. Magsanay Tayo. Pagkatapos mong
sariling
malaman ang mga impormasyon sa kaantasan ng pang-uri, ngayon ay susubukin natin
kaantasan bago ang mga gawaing kaugnay ng araling ito.
ang iyong kaalaman. Isulat sa sagutang papel ang kaantasan ng pang-uri na
SUSI SA PAGWAWASTO
sinalungguhitan sa bawat pangungusap. (lantay, pahambing o pasukdol).

______________ 1. Tunay na bayani ng makabagong siglo si Kesz.
______________ 2. Si Kesz ay sikat na sikat na kabataang simbolo ng pag-asa.
halimbawa
ang
mga
mag-aaral
1. Pasukdol
6. Pasukdol
2. Pahambing
7. Pahambing
3. Pasukdol
8. Lantay
4. Pasukdol
9. lantay
5. Pahambing
10. lantay
______________ 3. Kami ay ubod saya sa tagumpay na kaniyang natamo.

______________ 4. Siya ang pinakabatang boluntaryong tumutulong sa Dynamic
Teen Company ni Peaflorida.
______________ 5. Di- gaanong magkapalad ang naging karanasan ni Kesz
sa ibang kabataan ngayon.
______________ 6. Tunay na huwaran ang kabataang tulad ni Kesz Valdez.
______________ 7. Magkasingganda ng hangarin si Efren at si Kesz sa kanilang
gawain.
______________ 8. Buhay man niya ay salat sa karangyaan at dunong ngunit
hindi niya ipinagkait ang lakas niya upang matulungan ang mga
kabataan na naliligaw ng landas.
292
sa
bawat
_______________9. Sa gulang na tatlo, namalimos si Kesz gaya ng ibang mga batang

lansangan at nagkalkal ng mabahong basura para makahanap ng
anumang bagay na may halaga na maaaring ibenta upang
suportahan ang kaniyang pamilya.
_____________ 10. Si Kesz ay may mabuting kalooban gaya ng kaniyang guro
na si Efren Peaflorida.
Nasagutan mo lahat ang iyong gawain sa pagsasanay na ito. Kung hindi naman ay
okey lang. Gagabayan ka ng araling ito sa paglinang pa ng iyong kaalaman. Magkaroon
ka naman ng paglalagom kung ano ang iyong naunawaan sa pinag-aralan sa araling ito.
Mahalagang pag-aralan ang mga bahagi ng panalita na nagbibigay-turing
sa
pangngalan o panghalip at ang pagbibigay ng paghahambing o pagtutulad nito batay sa

kaantasan ng pang-uri sapagkat nagiging mabisa ang pagsasalaysay at paglalarawan sa
mga tauhang karaniwang ginagamit sa isang sarsuwela. Ngayon ay maaari mo ng gawin
ang gawaing aking inihanda.
GAWAIN 2.1.1 L ILAGOM MO
Ipaliwanag ang gawaing ito sa bawat pangkat. Gawin

itong paglalagom para sa pagtalakay sa wika. Bibigyan ng
tatlong minuto ang mga mag-aaral bilang sintesis sa araw
na ito.
Bakit mahalagang
gamitin ang kaantasan
sa paglalarawan?
293
Upang malaman natin kung lubos mo nang naunawaan ang ating pinag-aralang akda,
balikan natin ang mahalagang tanong na sumasalamin ba sa sarsuwela ang kulturang
Pilipino gamit ang pinasidhing anyo ng pang-uri? Patunayan. Isulat sa salamin (mirror
Bigyan ng limang minuto ang bawat mag-aaral sa
graphic organizer) ang iyong sagot.
pagsagot sa bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na
GAWAIN 2.1.1 L SALAMININ MO
SARSUWELA SALAMIN NG KULTURANG

PILIPINO
Napatunayan mo na ang sarsuwela ay larawan ng kulturang Pilipino, bukod dito
isa pa sa mga tulong upang higit na masalamin ang kalagayang panlipunan.
Nakatulong ba ang mga kaantasan ng pang-uri upang mapalabas ang kulturang Pilipino
upang makapaglarawan ng mabisa?
Binabati kita at ilang hakbang na lamang ay tapos na ang iyong paglalakbay.
Upang matiyak natin na naunawaan mo ang aralin, nais kong magsaliksik ka ng isang dula
294
magbabahagi ng kanilang naging sagot sa gawaing ito.
na naglalarawan ng
kalagayang panlipunan, kaugalian at paniniwala ng pamilyang
Pilipino. Suriin mo ito. Ibuod at ipaliwanag kung paano inilarawan dito ang mga nabanggit
sa itaas.
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mataya natin kung tama ang pagkaunawa mo sa
Sa pamamagitan ng solo o pair sharing , pagsama-samahing
mahahalagang konsepto na nakapoob sa buong aralin- Ang Panitikan sa Panahon ng
muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang isahan ang
Amerikano. Muli, sagutin mo ang mahahalagang tanong na ito. Inaasahan kong kung
tsart. Pagkatapos itong masagot ng mag-aaral, kumuha sila
may mali ka mang konsepto, ay naitama na natin ang mga ito sa tulong ng ibat ibang
ng kapareha sa kanilang kapangkat, sila naman ang
gawaing iyong pinagdaanan.

1. Bakit umusbong ang panitikang Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
2. Bakit mahalagang unawain/pag-aralan ang mga akdang pampanitikan
sa panahon ng mga Amerikano?
3. Tunay bang salamin ng kultura angmga akdang pamapanitkan? Patunayan.
Sagutin mo ang mga nabanggit na tanong sa paraang patalata. Maging matapat
ka sa iyong pagsagot dahil dito ko malalaman kung dapat na tayong magpatuloy sa
magbahaginan. Bigyan sila ng limang minuto upang gawin

ang bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi sa
kanilang napag-usapan.
Bigyan ng 60 minuto ang mag-aaral upang isagawa ang
gawaing ito. Maaari itong ipagawa bilang pangkatang
susunod na aralin, o balikan pa ang ilang gawain upang sa gayoy magkaroon ka ng
gawain. Ang sitwasyon ay maaaring nakasulat sa pisara,
malalim na pag-unawa sa nilalaman ng araling ito. Makatutulong sa iyo kung sasagutin
kartolina, o manila paper. Pagkatapos ng pagsulat ay
mo pa ang Gawain sa ibaba/kabilang pahina.
makipagpalitan sa iba pang pangkat at hingan ng feedback

ang kanilang ginawa. Magbigay rin ng sariling feedback sa
bawat pangkat ang guro.
Maaaring pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay
papiliin ng tanong na maaaring sa pamamagitan ng
palabunutan na kanilang ipaliliwanag. Maaari silang
gumamit ng anomang masining na pamamaraan na ibig
nila. Bigyan lamang sila ng 7 minuto upang pag-usapan
ito. Ang ibang pangkat ay maaari pang magdagdag ng
295
tanong sa bawat pangkat na nagbahagi ng kanilang

napag-usapan.
Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot sa iyong
dyornal.
PAGSULAT SA DYORNAL
PAUNAWA:
Pagkatapos ng bahaging ito ay muling ipasagot sa
mga mag-aaral ang Kahon ng Hinuha sa unahang
bahagi ng araling ito.
Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot

sa Journal
PAGSULAT
Sa araw na ito naunawaan ko na
____________________________________________________________
___________________________________________________________
Natatandaan ko na natuwa ako sa na
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Ngayong araw na ito, maipagmamalaki kong natutuhan ko ang/ ang mga
_____________________________________________________________
____________________________________________________________
_
Marahil ay mayroon ka nang sapat na pag-unawa tungkol sa balagtasan at
sarsuwela. Gayundin, natutuhan mo na ang kahalagahan ng malikhain at mapanagutang
296
Indibidwal na ipagawa ang bahaging ito sa mga mag-aaral.

Tumawag ng mga mag-aaral na nais magbahagi ng kanilang
sagot.
paggamit ng wika sa pamamagitan ng pag-unawa sa pagkakaiba ng katotohanan o

opinyon at kaantasan ng pang-uri. Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa
mo ay higit na lumawak at lumalim ang iyong pag-unawa. Paalala lamang na muli mong
balikan ang Kahon ng Hinuha sa unahang bahagi ng araling ito, at dugtungan mo na ang
huling pahayag sa labas ng kahon upang matiyak mo kung nauunawaan mo talaga ang
araling ito. Maraming salamat.
Ilipat
Sa mga natutuhan mong mga araling pampanitikan at pangwika ay
natitiyak kong kayang-kaya mong maisagawa ang Inaasahang Produkto- ang makasulat
ka ng iskrip at diyalogo ng isang dula na sumasalamin sa pamilyang Pilipino. Bago iyan,
nakatitiyak ako na makatutulong sa iyo ang karagdagang kaalaman na ito tungkol sa
Ang gawaing ito ay kailangang nabanggit na sa mga magaaral sa pagsisimula pa lamang ng aralin upang
makapaghanda ang mga mag-aaral. Gawing pangkatang
Inaasahang Produkto ang pagsulat ng iskrip at diyalogo ng isang dula. Atin pang
gawain ang bahaging ito. Ibigay sa kanila ang situwasyon at
ipagpatuloy at alamin naman kung ano ang iskrip at Diyalogo. Simulan na natin.
muling ibigay ang pamantayan sa pagmamarka upang
Babasahin 4: ANG ISKRIP AT DIYALOGO (Kalakip 2.1.d)
malaman nila kung paano magkakaroon ng pagtataya sa

kanilang gawain.
Babasahin 5: MGA PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA SA PAGSULAT NG Iskrip at

Diyalogo (Kalakip 2.1.e)
Nakumpleto mo na ang araling ito. Bago ka dumako sa susunod na aralin, Bakit

hindi mo subuking itaya ang iyong mga natutuhan? Maaari mo ng sagutan ang pangwakas
na pagsusulit upang matiyak natin kung sapat na ang iyong kahandaan. Simulan mo na.
297
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
Ibigay ang pangwakas na pagtataya sa mga mag-aaral.

Ipasulat ito sa kanilang sagutang papel. Tsekan agad ang
pagtatayang ito upang maitaya ang naunawaan ng mga magARALIN 2.1: Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt
aaral.
Bilang ng Sesyon: 10
Pokus na tanong para sa Aralin 2.1:

Malaya ba sa pagsulat ang mga
manunulat sa panahon ng Komonwelt?
Bakit mahaIaga ang gramatika sa

pagsulat noong Panahon ng
Komonwelt?
Mahahalagang Konsepto para sa

Aralin 3.1:
Lalo pang sumigla at tumaas ang
panitikan sapagkat Wikang Pambansa
ang ginamit na midyum sa pagsulat,
dumami rin ang mga manunulat sa
panahon ng komonwelt.
Dahil sa pagkakaroon ng kalayaan ng

mga manunulat sa Panahon ng
Komonwelt, naging inspirasyon sa kanila
ang pagsulat ng mga akdang mananatili
o tatatak sa isipan ng mga mambabasa
kaya naman bukod sa aral na mapupulot
sa akda, ginawa rin nila itong mas
masining gamit ang mga kaugnay na
wika tulad ng ibat ibang paraan ng
pagpapahayag at kayarian ng pang-uri.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito
Aralin 2.1- Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt
Aralin 2.1.1 a. Panitikan:Sanaysay (Talumpati)
Wikang Pambansa ni Manuel L. Quezon
298
Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral. Maaari

itong nakasulat sa kartolina o manila paper na nakapaskil sa
pisara. Maaaring bigyan ng post-it paper ang mga mag-aaral
na pagsusulatan nila ng kanilang sagot. Idikit ito sa ilalim ng
bawat pokus na tanong. Hayaan itong nakapaskil na makikita
ng mga mag-aaral hanggang sa pagtatapos ng pagtalakay
sa buong modyul na ito. Pumili ng ilang mag-aaral
nmagpapaliwanag ng kanilang sagot. Huwag munang ibigay
ang tamang sagot sa mga mag-aaral. Hayaang sila ang
makatuklas sa wastong sagot sa pag-aaral sa modyul.
Ibigay sa mga mag-aaral ang saklaw ng aralin upang

mapaghandaan na ito ng mga mag-aaral. Maaaring
imungkahi na sa mga mag-aaral na maaari na rin silang
magsaliksik sa magiging aralin upang magkaroon na sila ng
paunang kaalaman sa mga paksa.
b. Wika: Ibat ibang paraan ng pagpapahayag

Aralin 2.1.2 a. Panitikan: Maikling Kuwento
Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes
b. Wika: Kayarian ng Pang-uri
III. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 2.1

ARALIN 2.1
Pakikinig
Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong
pinakinggan
Naisasalaysay ang magkakaugnay na pangyayari

sa napakinggan
Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin

ng nagsasalita

at karanasan

Napalalalim ang pag-unawa sa diskursong pinakinggan
sa pamamagitan ng pagsusuri sa nilalaman nito

Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan
tungo sa iba pang anyo (transcoding)
Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga

ideyang pinakinggan
Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita

sa pagpapahayag ng sariling puna
Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa

inaakalang mga maling pananaw o impormasyong
napakinggan at teksto
299
BigyanPakikinig
ng sipi ang mga mag-aaral ng mga
kasanayang pampagkatuto
upang malaman
na ng
Napauunlad ang kasanayan
sa pag-unawa
sa diskursong
pinakinggan
mga mag-aaral ang kasanayang lilinangin sa kanila.
Naisasalaysay
ang mga
magkakaugnay
na sa
pangyayari
Dito ay maaaring maging
handa ang
mag-aaral
sa napakinggan
bawat araling tatalakayin sapagkat alam nila ang
Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin

inaasahan sa kanila. ng nagsasalita

at karanasan
Napalalalim ang pag-unawa sa diskursong pinakinggan

sa pamamagitan ng pagsusuri sa nilalaman nito

Naililipat ang impormasyon mula sa diskursong napakinggan
tungo sa iba pang anyo (transcoding)
Nakagagawa ng sariling reaksiyon (pasalita o pasulat) sa mga
ideyang pinakinggan
Napipili ang angkop na ekspresiyon/pananalita

sa pagpapahayag ng sariling puna
Nakagagawa ng angkop na pagwawasto sa mga

inaakalang maling pananaw o impormasyong napakinggan
at teksto
Pagsasalita
at katwiran
sitwasyon
at saloobin
Pag-unawa sa Binasa
nakasaad sa binasa
Pagsasalita
at katuwiran
Sitwasyon
at saloobin
Pag-unawa sa Binasa
nakasaad sa binasa

pagbasa ng teksto
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan
o ideyang nakapaloob sa teksto
Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa:
sarili
ibang tao
Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan
at katangian ng mga ito
1. Sanaysay
Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan
ng pagpapaikli ng paksa
Naipaliliwanag ang tema o kaisipang nakapaloob
sa sanaysay
Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang katangian
ng bawat isa
300

pagbasa ng teksto
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan
o ideyang nakapaloob sa teksto
Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa:
sarili
ibang tao
Nasusuri ang ibat ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan
at katangian ng mga ito:
3. Sanaysay
Nailalahad ang punong kaisipan at ang paraan
ng pagpapaikli ng paksa
Naipaliliwanag ang tema o kaisipang nakapaloob
sa sanaysay
Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang katangian
ng bawat isa
Naipahahayag ang magandang kaisipang nais
2. Maikling kuwento
Naipaliliwanag ang mga elemento ng maikling
kuwento
Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga
kilos o gawi ng mga tauhan
Nabibigyang-kahulugan ang mga simbolo at
pahiwatig na ginamit sa akda
Pagsulat
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak
ng paksa:
pagbibigay ng depinisyon
paghahalimbawa
Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob

at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan
sa pamamagitan ng:
pag-aayos ng mga detalye na lohikal
paglalahad ng mga pangungusap nang

may magkatulad na pagkakabuo
Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang
malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo
ng komposisyon
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng
Nawawakasan ang komposisyon nang may
301
ipabatid ng may-akda sa kaniyang isinulat
Naipahahayag ang magandang kaisipang nais

ipabatid ng may-akda sa kaniyang isinulat
4. Maikling kuwento
Naipaliliwanag ang mga a elemento ng maikling
kuwento
Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga
kilos o gawi ng mga tauhan
Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at
pahiwatig na ginamit sa akda
Pagsulat
Nagagamit ang ibat ibang teknik sa pagpapalawak
ng paksa:
depinisyon
paghahalimbawa
Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob

at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan
sa pamamagitan ng:
pag-aayos ng mga detalye na lohikal
paglalahad ng mga pangungusap nang
may magkatulad na pagkakabuo
Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang
malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo
ng komposisyon
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng
Nawawakasan ang komposisyon nang may
pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng:
Pagbubuod
pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng:

pagbubuod
ng paglalahad
Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay
na ideya at impormasyon
Nakabubuo ng isang:
mabisang wakas
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa
paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo
sa mga tanong at puna sa panitikan
Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat
Nailalahad nang maayos ang nalikom na mga impormasyon
sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary
sa aklatan/internet
302

ng paglalahad
Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay
na ideya at impormasyon
Nakabubuo ng isang:
mabisang wakas
Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo
sa mga tanong at puna sa panitikan
Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon
sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary
sa aklatan/Internet
IV.
Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1

Ang Panitikan sa
Panahon ng Komonwelt
a. Panitikan:
Sanaysay
b. Wika: Ibat Ibang
Paraan ng
Pagpapahayag
a. Panitikan:
Maikling
Kuwento
b. Wika: Kayarian
ng Pang-uri
Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang

Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging
gabay ng guro at mag-aaral sa pagtalakay ng
aralin. Isulat sa manila paper o kartolina. Talakayin
ang mga araling nakapaloob sa araling ito.
Mini-museum o eksibit
V. Panimulang Pagtataya ( para sa Aralin 2.1)

Unang Bahagi
Panuto: Ibigay ang magkaibang katangian ng dalawang uri ng sanaysay. (Para sa bilang
1 4.
Sanaysay
Pormal
Pamilyar
Magkaibang katangian:
____________________________________________
____________________________________________
________
Ikalawang Bahagi
Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na bahagi ng teksto upang masagot
ang kasunod na mga tanong.
303
Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya para

sa aralin. Sabihin sa kanilang kukuhanin lamang ang dati
nilang kaalaman sa magiging paksa. Pagkatapos masagot
ng mga mag-aaral ang panimulang pagtataya ay tsekan
agad ito upang mataya kung saang bahagi ang kalakasan
at kahinaan ng mga mag-aaral sa magiging aralin.
Ang matandang babae ay di nakasagot. Babae palibhasa at ina ng nagtatanong na dalaginding ay natarok na kapagkaraka ang lagay ng kalooban ng kaniyang anak. Si Irene ay hindi nga sasalang ginugulo noon ng mga suliranin ng puso.
Umiibig, di sasalang siyay umiibig.
SUSI SA PAGWAWASTO
Unang Bahagi
Pormal
nagbibigay ng impormasyon;
kaalaman
Hindi, ang tiyak na sagot.

Nang makilala mo ba si Tatang, ang patuloy na tanong, ay may naramda-
sa pamamagitan ng makaagham at lohikal

na pagsasaayos sa paksang tinatalakay;
maingat na pinipili ang pananalita;
ang tono ay mapitagan;
obhektibo o di kumikiling sa damdamin ng may-
man ka bang pintig sa loob ng dibdib?
Oo!
Ipinagtapat mo ba sa iyong Inang?
Oo!
E ano ang sinabi sa iyo?
Nagalit, kinagalitan akong mabuti at sinabing di sasalang akoy may iniibig
akda
na lalaki. Akoy kaniyang pinagbalaan. At pinagsabihang kapag akoy nag-asawa

ay kaniyang papatayin.
Pamilyar
nagsisilbing aliwan/libangan;
Ay, ano ang naging sagot mo?

Akoy nangako, sinabi kong ang lalaking aking nakilala ay aking isusumpa.
Kung gayoy bakit mo naging asawa si Tatang?

Sapagkat. . . ang pag-ibig ay isang damdaming sintigas ng bato at di nadudurog sa hampas
ng alon, hindi natitinag sa kinalalagyan, mamatay mabuhay, laging sariwa.
A, kaya pala!
Kaya palang ano?
Kaya pala lagi nang kakaba-kaba ngayon ang aking dibdib.
Ang ina ay napahagulgol ng iyak nang ganap na maunawaan ang ibig sabihin
ni Irene.
304
nagbibigay ng mahahalagang kaisipan o
nagbibigay-lugod sa pamamagitan ng pagtalakay

sa mga paksang karaniwan, pang-araw-araw
at personal;
ang pananalita ay parang nakikipag-usap
lamang;
pakikipagkaibigan ang tono;
Mula sa, Ang Dalaginding

ni Iigo Ed. Regalado
5. Ang tinutukoy na dalaginding ay mga babaeng nasa edad ____________.

a.
10 12
b.
13 15
c.
16 18
d.
19 21
6. Ang salitang sariwa ay halimbawa ng ___________.
a.
pangngalan
b.
panghalip
c.
pandiwa
d.
pang-uri
7. Ang pag-ibig ay isang damdaming sintigas ng bato. Ang salitang may salungguhit
ay nasa anyo ng pang-uri na ________________.
a. payak
b. lantay
c. pahambing
d. pasukdol
8. Akoy kaniyang pinagbalaan. At pinagsabihang kapag akoy nag-asawa
ay kaniyang papatayin. Alin sa sumusunod ang pinakamalapit na interpretasyon
ng binasang pahayag?
a.
Gagawin ng magulang ang lahat masakop lamang ang anak

maging sa pag-ibig.
b.
Hindi nakauunawa ang magulang sa damdamin ng mga taong

umiibig kahit pa nga ito ay kaniyang anak.
c.
Takot ang magulang maiwanan ng anak sa pag-aakalang hindi

na sila aalagaan sa kanilang pagtanda.
d.
.
305
Ayaw ng magulang na umibig ang anak sa murang edad pa lamang
subhektibo sapagkat pumapanig sa damdamin

at paniniwala ng may-akda
Ikalawang Bahagi
5. B
6. D
7. C
8. D
9. B
10. C
9. Inilarawan ang pag-ibig sa akda sa pamamagitan ng __________.

a.
pagpapaliwanag sa kahulugan nito
b.
paghahambing gamit ang tayutay
c.
pagsasalaysay sa karanasan ng tauhan
d.
pagpapahayag ng sariling karanasan
10. Kaya pala lagi nang kakaba-kaba ngayon ang aking dibdib. Ano ang mahihinuha
sa pahayag na ito ni Irene?
a.
Laging may takot na nadarama si Irene kapag kausap ang ina.
b.
Hindi na nakadarama ng kapayapaan si Irene dahil sa mga kagalit.
c.
Si Irene ay nagsisimula nang umibig.
d.
Bunga ng sakit ang kabang nadarama ni Irene.
Ilahad ang mga panitikang bibigyang-pansin sa aralin na ito

ang Sanaysay at ang maikling kuwento sa Panahon ng
Komonwelt. Nauna nang naibigay at naipasagot ang
mahahalagang tanong kayat sa bahaging ito ay maaari
VI. YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 2.1

ALAMIN:
Bago pa man dumating ang mga mananakop tayo ay may sarili ng panitikan. Hindi
sabihin ang inaasahang isasagawa nila pagkatapos ng aralin.

Ilahad na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa
natin maikakaila na yumabong pa ito sa kanilang pagdating. Sa araling ito ay nakapokus
pagmamarka ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling
tayo sa Sanaysay at Maikling kuwento sa Panahon ng Komonwelt. Marahil ay maitatanong
bahagi ng aralin ang rubriks.
mo sa iyong sarili, ano kaya ang kalagayan ng ating panitikan at manunulat sa panahong
ito? Bigyang-pansin mo rin ang mahalagang tanong na: Malaya ba sa pagsulat ang mga
manunulat sa Panahon ng Komonwelt? Inaasahan kong ang mga gawain at
pagsasanay sa bahaging ito ay makatutulong upang masagot ang mga tanong na ito.
Gawin
mo
ring
gabay
ang
pamantayang
pangnilalaman
maipamamalas mo bilang mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang
kung
saan
ay
pampanitikan
partikular na ang sanaysay na umusbong noong Panahon ng Komonwelt hanggang sa

kasarinlan. Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay makapagsasagawa ka ng
mockumentary tungkol sa wika.
Sa pagsisimula mo sa araling ito, iyong isulat ang una mong naisip tungkol sa
306
manunulat noong Panahon ng Komonwelt sa tulong ng Generalization Table.

GAWAIN 2.2.1: Generalization Table
Ang unang kolum ang unang sasagutan bago ang kasunod na mga kolum. Ang
ikalawa at ikatlong kolum ay sa susunod na mga bahagi ng aralin at ang huli ay sa
bahaging Paunlarin ng araling ito.
Una kong naisip na
. ..
Natuklasan ko na . .
.
Himukin ang mga mag-aaral na isulat ang kanilang sagot sa

coupon bond na may ginayang pormat ng generalization
Patunay nito ang . .
Kaya ang aking

kongklusyon ay:
table. Ang unang kolum muna ang sasagutan. Bigyan sila ng

tatlong minuto upang maisagawa ito. Pagkatapos ay
pagpangkatin ang mga mag-aaral. Bigyan ang bawat
magkapareha ng tatlong (3) minuto upang magtalakayan sa
kanilang naging sagot. Pumili ng ilang magkapareha na
magbabahagi ng kanilang napag-usapan. Matapos ang
pagpapalitan ng ideya, ipadikit ito sa gilid ng pisara isang
bahagi ng silid-aralan na magsisilbing bulletin board ng mag-
GAWAIN 2: 3-2-1 ACTION!

Gamit ang estratehiyang 3-2-1, piliin sa kahon ang tatlong (3) akdang napabantog sa
Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng mga akdang ito, dalawang (2) katangian
ng akda at manunulat na may likha ng mga ito at isang (1) tanong/pahayag na nais mo
pang mabatid tungkol sa manunulat at sa kanilang akda.
Mga Manunulat
Genoveva Edroza Matute
Buenaventura S. Medina Jr.
Adriano P. Landicho
Iigo Ed. Regalado
Narciso G. Reyes
Deogracias A. Rosario
307
Mga Akda
Ang Anluwage
Ang Dalaginding
Lugmok na ang Nayon
Lupang Tinubuan
Sa Aking mga Kabata
Hikbi sa Karimlan
aaral.
Maaaring
isulat sa kartolina,
manila paper o sa
pamamagitan ng power point presentation ang pangalan ng
mga manunulat at mga akdang pagpipilian. Maaari pa itong
dagdagan kung kinakailangan. Bigyan ng 10 minuto ang
mga mag-aaral sa gawaing ito. Sa unang limang minuto ay
gagawin ng indibidwal ang gawain na isusulat sa kanilang
kuwaderno at ang natitirang limang minuto ay hikayatin ang
mga mag-aaral na ibahagi sa kapangkat ang kanilang
ginawa. Pumili ng lider na magbabahagi sa klase ng
kanilang napag-usapan.
Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng

mga akdang ito
1.
SUSI SA PAGWAWASTO
2.
3.
Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3

1.
2.
Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang

manunulat ng mga akdang ito
1. Ang Dalaginding - Iigo Ed. Regalado
2. Lupang Tinubuan - Narciso G. Reyes
3. Wikang Pambansa - Manuel L. Quezon
Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3
1. Akda:
Tanong/pahayag na nais mo pang mabatid tungkol sa manunulat at sa

kaniyang akda
1.
308
Ang Dalaginding - may tauhan/mga tauhang humaharap

sa suliranin; maayos ang
humaharap sa suliranin; maayos ang
GAWAIN 2.2.3: Ilalahad Ko, Kilalanin Mo
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari

Lupang Tinubuan - may tauhan/mga tauhang
Lagyan ng tsek () ang patlang kung ang bawat aytem ay
humaharap
sa pang
suliranin;
may aralang
na nag-iiwan
Paunawa:
Maaari
magsaliksik
guro para sa
karagdagang
impormasyon
para
sa
katangian
ng mga
ng kakintalan sa isip
akda at manunulat.
Wikang Pambansa - tumatalakay sa
tumutukoy tungkol sa sanaysay, ekis (X) kung ito ay tumutukoy

naman sa maikling kuwento at asterisk (*) kung parehong
tumutukoy sa sanaysay at maikling kuwento.
pagmamahal
sa wika; ang
nanghihikayat
sa
Nakabatay
sa mag-aaral
kanilang sagot.
mambabasa/tagapakinig
2. Manunulat
Iigo Ed. Regalado mahusay na manunulat;
__ nagbibigay ng mahahalagang kaisipan
makata ng pag-ibig
Isulat sa kartolina o manila paper ang gawaing ito. Bigyan
Reyes
lamangNarciso
ng 3-5 G.
minuto
ang mag-aaral sa pagsagot. Indibidwal
Manuel
L.
Quezon
mapagmahal
sa wika;
na ipagawa sa mag-aaral ang
gawaing ito.
Pagkatapos itong
makabayan
isagawa ay ipawasto rin sa mag-aaral ang gawain upang
makita nila ang kanilang kaalaman sa mga araling
tatalakayin.
__ ito ay orihinal na panitikan ng mga Pilipino

__ nagsisilbing aliwan/libangan
__ kabilang ang sulating pampahayagan
__ may mga tauhang nagsisiganap
__ Buenaventura S. Medina Jr.
__ Deogracias A. Rosario
__ Michel de Montaigne
__ maaaring iugnay sa sariling karanasan at karanasan ng ibang tao
1. *
__ ginagamitan ng masisining o mga tayutay na salita
PAUNLARIN
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo
ang
mahahalagang kaisipan/konsepto na saklaw ng aralin. Ang mga akdang pampanitikan na

pag-aaralan natin sa bahaging ito ay Sanaysay at Maikling kuwento na sumibol sa
309
SUSI SA PAGWAWASTO
6.
2.
7. X
3. X
8.
4.
9. *
5. X
10. *
Panahon ng Komonwelt. Mahalagang masagot sa bahaging ito ang tanong na: Malaya ba
sa pagsulat ang mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt?
Simulan natin sa sanaysay. Sa lahat ng uri ng panitikan, ang sanaysay ang
sinasabing may pinakakaunting bilang ng manunulat dahil sa malayo ito sa damdamin ng
mga tao. Gayon pa man, mananatiling ang nilalaman nito ay kapupulutan ng aral at aliw sa
Sa nakasulat na pormat ng thinking about primary sources sa
mambabasa.
Sa araling ito ay gawing gabay ang sumusunod na tanong na makatutulong sa iyo
sa maaari mong maging tunguhin sa araling ito.
Mabisa bang paraan ng

paglalahad ng katuwiran ang
pagsulat ng sanaysay?
______________________
______________________
______________________
______________________
______________________
__________
310
pisara, kartolina o manila paper, ipagawa nang pangkatan

ang gawain. Bigyan ang bawat pangkat ng kartolina at pentel
Bakit mahaIaga ang ibat ibang

paraan ng pagpapahayag sa
isang sanaysay?
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
______
pen. Ipakopya ang pormat sa bawat pangkat. Bigyan ng 20

minuto
ang
mag-aaral
sa
pagkopya,
pagsagot
at
pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Papiliin sila ng lider na

magbabahagi sa klase ng kanilang napag-usapan.
GAWAIN 2.2.1.a: Konseptulong

Magbigay ng mga pantulong na konsepto na may kaugnayan sa
salitang sanaysay na sa iyong palagay ay makatutulong upang
makabuo ng isahang konsepto para sa aralin.
Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay

pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging
Isahang konsepto sa salitang sanaysay
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
___________
Magbigay ng impormasyon tungkol sa may gawa ng talumpating tatalakayin, si

Manuel L. Quezon.
Kapanganaka
n
Pamilya
Mga
Katangian
Naiambag sa
Pilipinas
Babasahin 1: WIKANG PAMBANSA NI MANUEL L. QUEZON (Kalakip 2.1.a)
311
Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ipagawa nang

konsepto.
pangkatan ang bahaging ito. Bigyan ng 20 minuto ang
bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at
kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa
ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang
ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag
pa ng iba pamamaraan ang guro.)
a. Impersonation
b. Talk Show
c. Role Playing
d. One-on-One Interview
Ang pamamaraan ay maaaring isulat sa isang makulay na
papel na ang likod ay makikita ang mukha ni Manuel L.
Quezon. Katabing nakasulat sa pamamaraan ang bilang na
magtatakda kung pang-ilan ang kanilang pangkat na
magtatanghal. Pabunutin ang lider ng bawat pangkat.
Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol kay Manuel
Hingan
ng impormasyon ang mga mag-aaral tungkol sa
L. Quezon.
talumpati. Aalamin lamang kung pamilyar ang mga magaaral tungkol dito. Kung walang makapagbibigay ng
impormasyon tungkol sa talumpati, magbigay ng
impormasyon tungkol dito. Sabihing ang tatalakayin ay
Hingan
ng ideya nito.
ang mga mag-aaral tungkol sa Wikang
isang
halimbawa
Pambansa gamit ang concept map bago ipabasa ang
sanaysay (talumpati) na ipatatalakay. Pumili ng mag-aaral
na mahusay bumasa sa paraang patalumpati rin.
GAWAIN 2.2.1.b: Paglinang ng Talasalitaan

Pumili ng isang salita sa akdang iyong binasa, ilagay ito sa
pinakagitnang kasunod na grapiko. Ibigay ang kahulugan, ang
katangian,
ang
bahagi
ng
panalita
at
ang
halimbawang
Pagkatapos maipabasa ang akda, ipasagot sa mag-aaral
pangungusap.
ang paglinang ng talasalitaan gamit ang Frayer Model. Ang

Kahulugan
Katangian
frayer model ay maaaring nakasulat sa pisara, sa kartolina,

o sa manila paper. Maaari itong gawing paligsahan sa
bawat pangkat. Sa mapipili nilang salita ay paramihan sila
Bahagi ng Panalita
SALITA
ng maisasagot sa apat na kategorya kahulugan,
Halimbawang
Pangungusap
katangian, bahagi ng panalita sa ibinigay na kahulugan, at

paggamit ng mga ito sa pangungusap. Ipagawa ito sa loob
ng limang minuto. Ang pinakamaraming tamang sagot ang
GAWAIN 2.2.1.c: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Isulat ang sumusunod na mga tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel.
magwawagi.
Itanong sa mga mag-aaral ang mga tanong bilang 1-5.
Isulat ang sumusunod na tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel.
Sabihin sa mag-aaral na pagkatapos ng talakayan ay
1. Sa iyong palagay, bakit kailangang magkaroon ng wikang pambansa ang

Pilipinas?
2. Bigyang
Pinoy. Papikitin ang mag-aaral upang maramdaman nila ang

interpretasyon
ang
pahayag
na
nakasulat
nang
pahilig:
Kailangang magkaroon ng sariling wika ang Pilipinas, isang wikang

nakabatay sa isa sa mga katutubong wika.
nilalaman ng awit. Sabihin sa kanilang ang kakayahan nila sa

pakikinig ay susubukin.
3. Kung ikaw ay nasa katayuan ni dating Pangulong Quezon, tulad din ba ng
Pagkatapos marinig ang awit ay itanong ang bilang 6-8.
kaniyang desisyon ang iyong gagawin upang magkaroon tayo ng isang
Maaari pang dagdagan ang mga tanong na lilinang sa pag-
wikang pambansa? Bakit?

4. Sa kasalukuyan, makikita bang malaya ang mga Pilipino sa paggamit ng
312
pakikinggan naman nila ang awit ni Florante na Akoy Isang
unawa ng mga mag-aaral sa aralin.
wikang pambansa? Magbigay ng sitwasyon batay sa sariling karanasan o

ng ibang taong nakapaligid sa iyo.
5. Bilang isang kabataan, paano mo maipakikita ang pagpapahalaga sa
wikang pambansa?
6. Pakinggan ang awiting Akoy Isang Pinoy ni Florante. Ilahad ang
pangunahing ideya sa awit na ito. May kaugnayan ba ang awit na ito sa
talumpati ni Manuel L. Quezon? Ilahad ito.
7. Sa damdaming namamayani sa iyo tungkol sa wika, ihambing ito sa
damdaming namamayani sa awit.
8.
Bakit kailangang magkaroon ng wikang pambansa ang Pilipinas?
Ibigay ito bilang input tungkol sa sanaysay. Maaaring

Ang Sanaysay ay isang uri ng panitikan na nasa anyong
Pormal
Di-Pormal
o Pamilyar
tuluyan na ipinahahayag ang sariling
kaisipan,
kuro-kuro,
saloobin
at damdamin
na kapupulutan
ng aral at aliw
ng mambabasa.
Nagbibigay
ng impormasyon
Nagsisilbing
aliwan/libangan
Ayon kay Alejandro G. Abadilla, itoy pagsasalaysay ng isang sanay. Ang
Nagbibigay
mahahalagang
sa pamamagitan
Sanaysay
ay ng
anyo
ng sulating hiram.Nagbibigay-lugod
Noong 1580, isinilang
ito sa Pransiya
at
si Michel de Montaigne ang tinaguriang ama. Ito ay tinawag niyang essai na
nangangahulugang isang pagtatangka, isang pagtuklas, isang pagsubok sa
anyo
ng panulat.
Ang dalawang uri ng sanaysay ay pormal at di-pormal o pamilyar.
Narito ang kanilang pagkakakilanlan.
313
isulat
sa
pisara,
kartolina
mahahalagang impormasyon.
manila
paper
ang
kaisipan o kaalaman sa
ng pagtalakay sa mga paksang
pamamagitan ng makaagham at
karaniwan,
lohikal na pagsasaayos sa
personal
pang-araw-araw
at
paksang tinatalakay
Maingat na pinipili ang pananalita
Ang
pananalita
ay
parang
nakikipag-usap lamang
Ang tono ay mapitagan
Pakikipagkaibigan ang tono
Obhektibo o di kumikiling sa
Subhektibo sapagkat pumapanig
damdamin ng may-akda
sa damdamin at paniniwala ng
may-akda
GAWAIN 2.2.1.d: Tukuyin ang Kaibahan.

Iba pang panitikan
Sanaysay
Paano nagkatulad?
314
mag-aaral tungkol sa sanaysay at sa iba pang

panitikan.
Paano nagkaiba sa
Uri
Ipabasa
Katangian
ang
isa
pang
halimbawa
ng
sanaysay, ang Ako ay Ikaw. Maaari itong gawing
Pagkakalahad
dugtungang pagbasa.
Iba pang pagpapaliwanag
Babasahin 2: AKO AY IKAW NI HANS ROEMAR T. SALUM (Kalakip 2.1.b)

1. Anong uri ng sanaysay ang binasang akda. Ipaliwanag.
2. Pansinin ang kasunod na mga pangungusap na may salungguhit. Ano ang layunin
Magkaroon ng talakayan tungkol sa ipinabasang
ng mga pangungusap na ito?

Matagal na panahon na rin simula nang ako ay ipaglaban ni dating
sanaysay sa tulong ng mga gabay na tanong.
Pangulong Mauel L. Quezon.
Maaaring isulat sa pisara, kartolina, o manila paper
__________________________________________________
ang mga gabay na tanong at talakayin ito sa paraang
Sa paglipas ng panahon ay mabilis na naging moderno na ang ating bansa
UTS o Ugnayang Tanong-Sagot
__________________________________________________
Pakiramdam ko ay binihisan ako upang sumabay sa makabagong panahon.
__________________________________________________
Sabihin sa mag-aaral na malalaman kung wasto ang

naging sagot sa katatapos na gawain sa
pamamagitan ng pagtalakay tungkol sa ibat ibang
paraan ng pagpapahayag.
Sa makabagong panahon, gamitin mo ako kung sa paraan ng iyong wika

ang ibig mo, piliin lamang sa tamang panahon at tamang sitwasyon, tiyak
Magbigay na ng input tungkol sa ibat ibang uri
na ang aking patuloy na pag-unlad.
__________________________________________________
Iba-iba ang paraan ng pagpapahayag, maaaring
paglalahad,
paglalarawan,
ng pagpapahayag. Upang higit pang maunawaan ng

mag- aaral, magbigay pa ng halimbawa. Hingan din
pagsasalaysay,
at
pangangatuwiran.
Ang
paglalahad ay may layuning magpaliwanag. Layunin ng paglalarawan

315
ang ipakita ang kabuuang anyo ng tao, bagay o pook upang maipakita
ang kaibahan nito sa mga kauri. Kung ang nais ay maglahad ng mga
sila ng sarili nilang halimbawa bago ipagawa ang

susunod na gawain.
GAWAIN 2.2.1.e: Pagbuo ng Sariling Yaman

Sumulat ng sariling pagpapahayag tungkol sa isang bagay na itinuturing mong
sarili mong yaman na maaaring sa paraang paglalahad, paglalarawan, pagsasalaysay, at
pangangatuwiran. Magkakaroon ng pagtataya sa iyong ginawa sa pamamagitan ng
sumusunod na pamantayan: a.) kalinawan; b.) wastong gamit ng gramatika; c.) wastong
Pagkatapos ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang

pamantayan sa mga mag-aaral sa pagsulat upang
malaman nila kung paano itataya ang kanilang
gamit ng bantas; d.) kaisahan ng salita, pangungusap at talata; e.) makatotohanan; at f.)
gawain. Bigyan ng 30 minuto ang mga mag-aaral sa
naglalahad, naglalarawan, nagsasalaysay o nangangatuwiran (depende kung anong
gawaing ito. Pumili ng ilang mag-aaral na
paraan ng pagpapahayag ang pinili ng mag-aaral).
magbabahagi ng kanilang ginawa. Pabigyan ito ng
GAWAIN 2.2.1.f: Balita Mo, Isusulat Ko
feedback sa mga kamag-aral batay sa mga

Ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan
pamantayang ibinigay.
sa mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila
Sumulat ng sariling sanaysay na maaaring sa anyong pormal o pamilyar mula sa

napanood na bagong balita sa telebisyon o sa mga balitang dokumentaryo. Gamitin ang
ibat ibang paraan ng pagpapahayag. Malaya kang pumili ng anomang paksa sa
napanood. Magkakaroon ng pagtataya sa iyong ginawa sa pamamagitan ng sumusunod
na pamantayan: a.) kaisahan ng salita, pangungusap at talata; b.) wastong gamit ng
kung paano itataya ang kanilang gawain. Pagpartnerin

ang mga mag-aaral at isagawa ang pamamaraang
gramatika; c.) wastong gamit ng bantas; d.) makatotohanan; at e.) gamit ang ibat ibang uri
people smart. Sa pamamaraang ito ay hayaang ang
ng pagpapahayag.
magkapareha ang magbigay at tumanggap ng puna sa

kanilang ginawa batay sa mga pamantayang ibinigay.
Una kong naisip na

. ..
Natuklasan ko na . .
.
Patunay nito ang . .

.
Kaya ang aking

kongklusyon ay:
Pumili ng magkapareha na magbabahagi ng ibinigay at

natanggap nilang puna. Magbigay rin ng puna ang guro
kung kinakailangan.
Sa tsart na ito ay nauna nang ipinagawa sa mga
316
mag-aaral ang unang kolum sa bahaging Alamin. Sa

pagkakataong ito ay papunan na ang ikalawa at
ikatlong kolum. Punan ang mga kolum na ito.
GAWAIN 2.2.1.g: YES/NO Analysis
Hikayatin ang bawat pangkat na gawin ito sa masining
Ibigay ang sariling opinyon tungkol sa kahalagahan ng opinyon at katuwiran sa

isang Sanaysay noong Panahon ng Komonwelt.
na
paraan.
Maaaring
sa
pamamagitan
ng
pamamaraang teaching-learning situation, talk show,

interview o iba pa. Hingan ng feedback ang bawat
MahaIaga ba sa paglalahad
ng opinyon at katuwiran ang
sanaysay noong Panahon
GAWAIN 2.2.1.h: Ang Mali Noon, Itatama Ngayon
ng Komonwelt?
Oo
pangkat sa mga itinanghal na gawain. Ang tuon sa

Hindi
Sa tulong ng reflective journal ay itala ang kabuuang konseptong

natutuhan sa aralin.
Ang lagom ng aking nagawa sa aralin:
pagbibigay ng feedback ay ang naging sagot nila sa

tanong at hindi pokus sa kanilang pagganap. Magbigay
rin ng feedback ang guro.
Indibidwal na ipagawa ang gawaing ito. Ipasulat ito sa
(panitikan)
kanilang kuwaderno. Tawagin ang mag-aaral upang
(wika)
ibahagi sa klase ang kanilang naging kasagutan. Maaari

itong gawing exit card na magtataya sa natutuhan ng mga
Mga bago kong natutuhan sa paraan ng paglalahad ng katuwiran gamit ang
mag-aaral sa naging aralin bago lumipat sa bagong paksa
sanaysay:
ng aralin.
Naunawaan ko na ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag ay:
317
Ang dati kong kaalaman na natuklasan kong mali sa:
(panitikan)
(wika)
Natulungan akong maunawaan na
(panitikan)
(wika)
Sa aking palagay, magagamit ko ang kaalamang ito sa pamamagitan ng:
(sa pag-aaral)
(sa tunay na buhay)
Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magbigay ng

input tungkol sa mockumentary. Maaaring magpanood sa
kanila ng halimbawa ng mockumentary. (Ito ay dapat na
nabanggit na rin sa mag-aaral sa unang araw pa lamang
bago ang pagtalakay sa aralin.)
GAWAIN 2.2.1.i: Natutuhan ay Isasabuhay
Ang mockumentary ay isang uri ng pelikula o

programang pantelebisyon na kadalasang ginagamit sa
Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito.

Bilang pagtataya sa iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong
ng gawaing ito.
pagbibigay
puna
sa
napapanahong
pangyayari at isyu sa bansa na maaaring komedya o
Ikaw ay kabataang mag-aaral na naimbitahang dumalo sa gaganaping
katawa-tawa o drama. Ito ay maaaring isang paraan ng
programa para sa Buwan ng Wikang Pambansa upang ipagtanggol ang wika ng
panggagaya na maaaring ang bahagi o ang kabuuan ay
kabataan sa harap ng mamamayan dahil sa hindi responsableng paggamit ng

wika. Ikaw ay makikibahagi sa pagsasagawa ng mockumentary na magkakaroon
ng pagtataya sa pamamagitan ng: a.) mahusay na pagbibigay ng katuwiran; b.)
makatotohanan; c.) nakahihikayat sa pagbibigay ng katuwiran; at d.) nagagamit
318
pagsusuri
itinatanghal nang natural upang maging makatotohanan.

Upang maragdagan pa ang kaalaman dito, makatutulong
ang http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_mockumentaries.
ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag.

MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG
MOCKUMENTARY (Kalakip 2.1.c)
Pag-aaralan naman natin ngayon ang isa pang uri ng panitikang tuluyan ang
maikling kuwento. (Aralin 2.2)
Ang maikling kuwento ay isang sangay ng panitikan na masining ang pagkakalikha

upang mabisang maikintal sa isip at puso ng mga mambabasa ang mga pangyayaring
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin. Ibigay ang
nakapaloob dito.
Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay masagot mo ang mga gabay na
tanong upang ikaw ay makabuo ng mahahalagang konsepto para sa aralin. Inaasahang
makabubuo ka ng advertisement poster sa pagtatapos ng araling ito. Ang pamantayan sa
pagtataya ng iyong gagawin ay batay sa a.) kasiningan; b.) pagkamalikhain;at c.) pagiging
inaasahang pagganap sa mga mag-aaral, ang paggawa

ng advertisement poster na isasagawa bilang pangkatang
gawain. Ibigay rin sa kanila ang magiging pamantayan sa
makatotohanan.
pagmamarka ng kanilang gawain nang sa ganoon ay
makapaghanda ang mga mag-aaral sa gawaing ito.
1.
Paano nakatulong ang maikling kuwento sa mga manunulat
at sa iba pang
Pilipino noong panahon ng komonwelt?

2.
Bakit gumagamit ng ibat ibang kayarian ng pang-uri ang isang kuwentista?
GAWAIN 2.2.a: Katotohanan o Opinyon?

Sagutin ang sumusunod na mga gabay na tanong sa tulong ng fact or opinion
analysis. Matutuklasan mo ang wastong sagot sa pagpapatuloy mo sa araling ito.
Ipasagot ang mga gabay na tanong sa tulong ng fact or

opinion analysis. Ipasulat sa kuwaderno ang kanilang
sagot. Bigyan sila ng tatlong minuto upang sagutan ang
gawain at limang minuto upang pag-usapan ang mga ito
sa kani-kanilang kapangkat. Pumili ng kinatawan ng
pangkat na maglalahad ng kanilang napag-usapan.
1. Paano nakatulong ang maikling kuwento sa

manunulat at sa iba pang Pilipino noong
Panahon ng Komonwelt?
2. Bakit gumagamit ng ibat ibang
kayarian ng pang-uri ang isang
kuwentista sa kaniyang
pagsulat?
319
Pahayag
Katotohanan o
Opinyon?
Si Deogracias A. Rosario ay
Ama ng Maikling Kuwento.
Nakatulong ang maikling
kuwento sa manunulat at sa
Pilipino noong Panahon ng
Komonwelt.
Maaaring buhay ng manunulat
ang ipinahahayag sa akdang
kaniyang isinulat.
Mayayaman ang mga
manunulat.
Hindi malaya ang mga
Pilipinong manunulat noong
Panahon ng Komonwelt.
Nakatutulong ang pang-uri sa
paglalarawan ng mga
katangian ng isang lugar at
mga tauhan sa akda.
320
Paliwanag
GAWAIN 2.2.b: Kilalanin Mo

Sa bahaging ito ay alamin natin kung gaano mo kakilala ang sumusunod na
mga manunulat na Pilipino. Ibigay ang naging kontribusyon nila sa panitikang Pilipino.
DEOGRACIAS
A.
ROSARIO
ROGELIO
R.
SIKAT
SEVERINO
REYES
Idikit ang larawan ng mga manunulat sa isang kartolina o

manila paper. Maaari rin namang sa pamamagitan ng
power point presentation. Tanungin ang mga mag-aaral
kung ano ang naging kontribusyon sa panitikang Filipino
ng mga manunulat na ito. Sa bahaging ito ay aalamin
muna ang kaalaman ng mga mag-aaral sa mga manunulat
Bago ang gawaing pagbasa (o pagsasadula), ipasagot ito

sa mag-aaral. Ipaskil sa pisara ang mga salitang lupang
tinubuan. Upang maging masining ito, maaaring ilagay
ang mga salitang ito na nakadikit sa mapa ng Pilipinas.
Maaari
ring
mag-isip
pa
ng
ibang
pamamaraan.
Pagkatapos ng gawaing ito ay maaari nang ipabasa (o

GAWAIN 2.2.c: Pagtukoy sa Maaaring Nilalaman ng Akda
Bigyan ng mga kaugnay na salita/parirala/pangungusap ang pamagat ng
ipadula) ang tatalakaying akda. (Ang akda ay kalakip na

makikita sa mga huling pahina ng TG na ito.)
babasahing akda at ang maaaring nilalaman nito.
Lupang
Tinubuan
321
Pumili ng mga mag-aaral na magbabasa ng tatalakaying

akda. Ipabasa ito sa masining na paraan. Maaari rin
namang ipadula ito sa mga napiling mag-aaral. Ibigay ito
bilang takdang aralin sa mga mag-aaral na napili upang
makapaghanda sila.
BABASAHIN 3: LUPANG TINUBUAN NI NARCISO G. REYES (Kalakip 2.1.d)
GAWAIN 2.2.d: Paglinang ng Talasalitaan

Ibigay ang kahulugan ng sumusunod na salita. Pagkatapos, ibigay kung anong
Isulat ang talaan sa pisara, kartolina, o manila paper.
bahagi ng panalita ito, at gamitin sa pangungusap ang mga ibinigay na kahulugan.
Tumawag ng mag-aaral na sasagot sa gawaing ito.

Salita mula sa
Kahulugan
aralin
Bahagi ng
Pangungusap
Panalita
pinagmuni-muni
Iminumungkahing huwag limitahan sa isang mag-aaral

lamang na sasagot sa bawat salita. Tawagin ang lahat ng
mag-aaral na nagnanais na ito ay sagutan. Pagkatapos ng
agaw-dilim
lahat ng sasagutan ay suriin na kung wasto ba ang naging
piping panangis
sagot ng mga mag-aaral. Hayaan munang ang kapwa
sumasalunga
kamag-aral ang magsuri sa naging sagot ng kanilang

kamag-aral.
makadurog-puso
GAWAIN 2.2.e: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Isulat ang sumusunod na mga tanong at ang iyong sagot sa iyong sagutang papel.
Gayahin ang pormat ng estratehiya.
1. Ilarawan ang nayon ng Malawig. Ibig mo bang marating ang nayon na ito? Bakit?
2. Bakit lumuwas si Danding sa Malawig?
3. Ilahad ang mga kaugalian ng mga taga-Malawig. Nakikita pa ba ito sa
kasalukuyan? Magbigay ng mga patunay.
Kaugalian ng mga
taga-Malawig
322
Nakikita pa ba sa
kasalukuyan?
(Oo/Hindi)
Patunay na nakikita/hindi na
nakikita sa kasalukuyan
naunawaan nila sa akda sa tulong ng mga tanong sa

gawaing ito. Maaari ring pangkatin ang mga mag-aaral sa
apat. Bigyang laya ang bawat pangkat na magpalitan ng
kanilang kurokuro. Gabayan ang bawat pangkat sa
pagpoproseso. Magbigay ng sintesis sa naging usapan o
talakayan sa klase.
4. Ang Malawig ay isang lalawigan. Ihambing ang pamumuhay rito at sa lungsod. Alin
ang nais mong maging tirahan? Bakit?
Paraan ng
Pamumuhay sa
Lalawigan
Paraan ng
Pamumuhay sa
Lungsod
Dahilan:
5. Sa iyong palagay, nanaisin ba ni Danding na manatili na lamang sa lupang
tinubuan ng kaniyang ama kaysa ang bumalik sa siyudad na kaniyang kinalakhan?
Magbigay ng mga patunay sa pamamagitan ng paglalahad sa bahaging
nagpapatunay nito.
6. Nanaisin mo pa bang bumalik sa iyong tinubuang lupa kung maganda na ang
iyong buhay sa ibang bayan o bansa? Bakit?
7. Bilang mag-aaral, paano mo maipakikita ang iyong pagmamahal at

pagmamalasakit sa sariling bayan?
323
Magbigay na ng input ang guro tungkol sa maikling

kuwento. Maaaring nakasulat ito sa kartolina, manila
UgnayPanitikan
ANG MAIKLING KUWENTO
paper, o sa pamamagitan ng power point presentation.
Ang Maikling kuwento o maikling katha ay nililikha nang
Magkaroon ng pagtalakay sa ibinigay na input ng guro.
masining upang mabi-
Itanong ang mga bilang 1-2 sa mga mag-aaral.
sang maikintal sa isip at damdamin ng mga mambabasa ang isang pangyayari tungkol
sa buhay ng tauhan o ng lugar na pinangyarihan ng mahahalagang pangyayari. Taglay
nito ang pagkakaroon ng (1) iisang kakintalan; (2) may isang pangunahing tauhang
may mahalagang suliraning kailangang bigyan ng solusyon; (3) tumatalakay sa isang
madulang bahagi ng buhay, (4) may mahalagang tagpuan, (5) may kawilihan hanggang
sa kasukdulan na susundan ng wakas.
Isa sa mga uri ng maikling kuwento ay ang kuwento ng katutubong kulay ang
binibigyang-diin ay ang tagpuan, ang kapaligiran ng isang pook, ang pamumuhay, ang mga
kaugalian at mga gawi sa lugar na binibigyang diin sa kuwento.
1. Sa iyong palagay, paano nakatulong ang maikling kuwento sa mga manunulat at sa

iba pang Pilipino noong Panahon ng Komonwelt at maging sa kasalukuyan?
2. Anong uri ng maikling kuwento ang binasang aralin? Patunayan.
3. Gumawa ng balangkas ng kuwento ng katutubong kulay. Maaaring kuwento tungkol
sa iyong sariling bayan o kuwento ng iyong paboritong lugar na napasyalan. Gawing
gabay ang kasunod na pormat. Gawin sa papel.
Upang
Pamagat
Solusyon
makapaghanda
sa
isusulat
nilang
maikling
kuwento, ipagawa nang pangkatan ang bilang 3. Ibigay

ang pormat ng gagawing balangkas na nakasulat sa
pisara, kartolina, o manila paper. Maaari ring bigyan ng
324
May-akda
photocopy ng balangkas ang bawat pangkat o bawat magaaral. Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat sa
pagsulat ng kanilang balangkas. Pumili ng isang mag-
4. Mula sa ginawang balangkas ay bumuo ng sariling maikling kuwento. I-post ito sa

iyong fb account at pabigyang puna (like o dislike) ito sa mga kamag-aral o kaibigan.
Balikan ang ginawang balangkas sa susulating maikling
Kung wala namang fb account, pabigyang puna ito sa kanila sa pamamagitan ng
kuwento at ipagawa ang gawain bilang 4. Gamitin ang
paglalagay ng tsek () sa pangkat ng mga bituing napili. Pabigyang paliwanag kung
buong oras sa pagbuo ng maikling kuwento. Gawing gabay
bakit ito ang kanilang puna sa iyong likha.
sa pagbigay ng panuto ang nasa bilang 4.
Napakahusay
Mahusay
May kaunting husay

Nangangailangan ng malaking pagbabago
325
Ipabasa sa bawat pangkat ang nabuo nilang maikling

kuwento. Kung hindi ito natapos ay ipatuloy ito bilang
takdang aralin. Ibigay ang panuto sa bawat pangkat sa
gagawin nila sa binuong maikling kuwento.
Ugnay-Wika
ANG PANG-URI
Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kayarian

ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan.
Ang pang-uri ay salitang naglalarawan tungkol
Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa
sa pangngalan at panghalip. Maraming paraan upang
pang-uri. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila
maglarawan.
Maaaring sa pamamagitan ng paggamit ng kayarian ng pang-uri. Ang mga ito ay
ang payak, maylapi, inuulit at tambalan.
1. Payak ang pang-uri kung binubuo lamang ng salitang ugat.
Halimbawa: ganda talino, bago
2. Maylapi kung ang salitang naglalarawan ay binubuo ng salitangugat at panlapi.
paper, o sa pamamagitan ng power point presentation.

Hingan ng sariling halimbawa ang mga mag-aaral sa
bawat kayarian bago ang mga gawaing kaugnay ng
araling ito.
.
Halimbawa: maganda, matalino, makabago

3. Inuulit kung ang salitang naglalarawan ay inuulit ang isang bahagi nito o ang
buong salitang-ugat.
Halimbawa: kayganda-ganda, matalinong-matalino
4. Tambalan kapag ito ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama
o pinagtambal na maaaring magkaroon ng pangalawang kahulugan.
Halimbawa: balat-sibuyas, utak-matsing
Upang matiyak natin ang iyong pag-unawa sa pang-uri. Basahin ang teksto sa ibaba
at sagutin ang kasunod na mga tanong tungkol dito.
Isulat ito sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari ring

bigyan ng sipi nito ang mga mag-aaral. Gagawin itong
gabay sa susunod na gawain upang matiyak na
naunawaan ng mga mag-aaral ang paksa tungkol sa
Sa buhay, kailangang maging pusong mamon

ka sa mga taong nangangailangan ng tulong. Hindi
mahalaga ang kasikatan dahil sa yaman, sikat na sikat
326
ka nga kung hindi mo naman alam ibahagi sa iyong

kapwa, balewala rin. Maging matulungin at hindi
dapat maging palalo, iyan dapat ang maging
panuntunan sa buhay ng mga taong biniyayaan ng
gramatika o pangwika.
1. Suriin ang mga salitang may salungguhit sa binasang teksto. Itala ang mga ito sa
ilalim ng angkop na kayarian ng pang-uri.
Payak
327
Maylapi
Inuulit
Tambalan
Ibigay ito bilang indibidwal na gawain ng mga mag-aaral.

Bigyan sila ng limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon
na ng pagtataya sa gawaing ito upang malaman kung
magkakaroon
ng
pag-uulit
sa
pagtalakay
kung
kinakailangan.
2. Mula sa mga larawan sa ibaba, pumili ng isa. Sumulat ng komposisyon tungkol
dito na naglalarawan gamit ang ibat ibang kayarian ng pang-uri.
3. Bakit gumagamit ng ibat ibang kayarian ng pang-uri ang isang kuwentista?
Ibigay
ito bilang
na mga
tanong ang
para
Bigyanang
ng mga
15 minuto
ang pangwakas
mag-aaral upang
isagawa
Sagutin ang tanong upang mataya ang iyong pag-unawa sa naging aralin.
sa
aralin. Maaaring
hatiinlarawan
sa apat na
anglamang,
klase.
gawaing
ito. Ang mga
ay pangkat
mungkahi
1. Paano nakatutulong ang maikling kuwento sa manunulat at sa Pilipino noong
Gamitin
anggumamit
numbered
together.
Ang bawat
maaaring
ng heads
iba pang
larawan.
Ang mga
Panahon ng Komonwelt?
miyembro
bawat pangkat
bigyan ng
bilang.
larawan ayng
maaaring
idikit saaykartolina,
manila
paper, o
Halimbawa,
may limang
miyembro
ang bawat pangkat,
sa pamamagitan
ng power
point presentation.
Pumili ngang
isa
ay magiging
SI BILANG 1,
2, isinulat.
BILANG 3,
mag-aaral
na magbabahagi
ngBILANG
kaniyang
BILANG APAT at BILANG 5. Bigyan ng 10 minuto ang
bawat pangkat upang pag-usapan ang kanilang opinyon sa
328
mga tanong. Pagkatapos ng minutong ibinigay sa kanila,

tatawag ang guro ng sasagot sa bawat pangkat. Maaari rin
namang gumawa ang guro ng palabunutan na may mga
bilang kung ilan ang miyembro. Kung ang tatawagin niya o
Paano nakatutulong ang maikling kuwento sa

manunulat at sa iba pang Pilipino noong Panahon ng
Komonwelt?
_________________________________________
______________________________________
_________________________________________
______________________________________
_________________________________________
______________________________________
Ipaliwanag ang gawaing ito sa bawat pangkat. Ang mga

GAWAIN 2.2.f: Proud to be Kabarangay!
Magkakaroon ng panauhin ang inyong lugar dahil sa nalalapit na pagdiriwang ng
kapistahan. Bilang SK Chairman ng inyong barangay, ikaw ay naatasang i-promote ang
inyong lugar sa inaasahang mga panauhin na punong-lalawigan, punong-bayan at iba
kakailanganing
kagamitan
para
sa
paggawa
ng
advertisement poster tulad ng kartolina, pangkulay, pentel

pen, at ruler ay dapat na naibigay na bilang takdang aralin.
pang politiko, mga turista at mga kabarangay sa pamamagitan ng paggawa ng
Bigyan sila ng 45 minuto sa paglikha at 10 minuto sa
advertisement poster. Ang iyong likha ay magkakaroon ng pagtataya batay sa: a.) pagiging
pagpapaliwanag sa kanilang nilikha. Magsintesis sa naging
masining; b.) pagiging malikhain; c.) husay sa pagpapaliwanag; at c.) pagiging
gawain sa araw na ito.
makatotohanan.
MGA PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA NG ADVERTISEMENT POSTER (Kalakip
329
Sa pamamagitan ng solo-pair-team strategy, pagsamasamahing muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang
2.1.e)
GAWAIN 2.3: KKK (Katuwiran Koy kailangan)
Sa nakaraang aralin ay natutuhan mo ang ibat ibang paraan ng pagpapahayag.
Isa na rito ang pangangatuwiran. Sa gawaing ito, ang husay mo sa pagbibigay ng
katuwiran ay kailangan. Sagutin mo ang tanong
na malaya ba ang manunulat sa
Panahon ng Komonwelt? Sagutin ang mahalagang tanong na ito gamit ang yes/no
analysis.
Malaya ba ang mga manunulat sa Panahon ng
Komonwelt? Pangatuwiranan.
Oo
___________
___________
___________
___________
GAWAIN 2.4: ITO NOON, GANITO
NGAYON
Hindi
___________
___________
___________
___________
Gamit ang IRF (Initial, Revised, Final) ay ibigay ang dating kaalaman sa
paksa, ang nabagong pagkaunawa sa aralin at ang kabuuan at wastong natutuhan sa
araling tinalakay. Gayahin ang pormat sa sagutang papel.
Initial (Dating Kaalaman sa

Paksa)
Revised (Nabagong
Pagkaunawa sa Aralin)
330
Bigyan ng 10 minuto ang bawat mag-aaral sa pagsagot

sa bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi ng
kanilang naging sagot sa gawaing ito.
Final (Kabuuan at wastong

natutuhan sa aralin)
Ibigay na muli ang sitwasyong bibigyang-buhay ng bawat
Ilipat
pangkat. Maaari itong nakasulat sa pisara, kartolina, o

manila paper. Pagkatapos ng pagtatanghal ay hingan ng
GAWAIN 2.5: KULTURA IN OR OUT?

Magkakaroon ng paligsahan sa iyong paaralan tungkol sa paglalarawan ng mga
feedback ang mga mag-aaral sa naging presentasyon ng
kulturang Pilipino sa Panahon ng Komonwelt na nagbago, nawala at nananatili pa sa
bawat pangkat. Magbigay rin ng sariling feedback sa
kasalukuyan. Bilang lider ng Mga Kabataang Historyador sa Pilipinas (KHP), sa harap ng
bawat pangkat. Itanong sa mag-aaral: Nakatulong ba ang
mga guro, kapwa mag-aaral, puno ng kagawaran, punongguro at historyador ay
pagganap na gawain upang maunawaan mo ang halaga
isasagawa mo ito sa masining na paraan tulad ng mini-museum o eksibit. Magkakaroon
ng aralin sa iyong pang-araw-araw na pamumuhay?
sila ng pagtataya sa iyong likha batay sa a.) presentasyon na iyong isasagawa; b.)
makatotohanan; c.) batay sa pananaliksik; at d.) pagkamalikhain.
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA MINI-MUSEUM O EKSIBIT (Kalakip 2.1.f)
Bilang pangwakas na gawain, ipasagot
PANGWAKAS NA PAGTATAYA:
ang gawaing ito bilang indibidwal na gawain.
SUMMARY-LESSON CLOSURE
Sa pamamagitan ng lesson closure ay bumuo ng konsepto sa naging
aralin.
kanilang naging sagot.

LESSON CLOSURE
Ang aralin sa modyul na ito ay _____________________. Ang
mahalagang
331
Tumawag ng mag-aaral na magbabahagi sa
ideya
tungkol
sa
sanaysay
ay
_____________________
_______________________________________________________.
Mahalagang
maunawaan
ang
ideya
konseptong
___________________________________________________.
ito
sapagkat
Isa
pang
mahalagang konsepto sa aralin ay ang tungkol sa Maikling kuwento kung saan
Aralin 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON

NG KASARINLAN
Gabay sa Pagtuturo (TG)
II. Panimula at Mga Pokus na Tanong:

Kumusta na? Labis akong natutuwa na sa dalawang panahon na iyong
pinagdaanan ay marami kang napulot na kaalaman. Malaki ang magagawang tulong sa iyo
sa pagpasok mo sa bagong panahon na ito, ang Panahon ng Kasarinlan. Sa araling ito ay
Narito ang magiging kabuuang batayan ng talakayan

para sa araling ito. Bilang isang mahusay na guro, batid ko ang
aalamin mo ang naiambag ng akdang pampanitikan na sumibol at napatanyag sa Panahon
iyong pananabik at pagnanais na pasimulan na ang aralin.
ng Kasarinlan.
Narito rin ang ilan sa mga mungkahing Gawain. Inaasahan kong

ito ay iyong pagyayamanin at iaangkop sa pangangailangan ng
Sa iyong palagay, nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin,

katuwiran, opinyon o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang damdaming
makabayan sa nasabing panahon? Masasabi mo ba na ang panitikan ay naging salamin
ng kultura ng isang bansa? Gayundin, mahalaga bang matutuhan mo ang paggamit ng
angkop na gramatika? Mahalaga ba na magkaroon ka ng kaalaman at kakayahan tungkol
dito? Malalaman mo ang sagot sa mahahalagang tanong na ito sa pagpapatuloy mo ng
332
iyong mag-aaral.
iyong pag-aaral.
Upang mapatunayan na naunawaan mo ang nilalaman ng araling ito, sa

pagtatapos ng iyong pag-aaral, inaasahan na makabubuo ka ng isang photo
documentary na naglalarawan ng kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa
panahong ito na nawala,nabago na at nananatili pa hanggang sa kasalukuyan. Narito ang
mga pamantayan kung paano tatayain ang gawaing ito: a) orihinal, b) may kaugnayan sa
paksa/napapanahon ang paksa, c)malikhain ang presentasyon, d) wasto ang paggamit ng
gramatika/retorika.
Malalaman mo sa araling ito ang iba pang akdang pampanitikang napatanyag sa

panahong ito partikular ang Maikling kuwento at Dula. Gayundin ang mga araling
panggramatika tulad Aspekto ng Pandiwa at Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at
Pagsalungat.
III. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito

Masasagot mo ang mahahalagang tanong at maisasagawa mo ang Inaasahang
Produkto/Pagganap kung uunawain mo ang sumusunod na nakapaloob sa araling ito:
ARALIN 2.3: ANG PANITIKAN SA PANAHON NG
KASARINLAN
Aralin 2.3.1 a. Panitikan: Maikling Kuwento

Paglalayag sa Puso ng Isang Bata ni Genoveva Edroza-Matute
b. Wika: Aspekto ng Pandiwa
Aralin 2.3.2. a. Panitikan: Dula
Sinag sa Karimlan ni Dionisio Salazar
b. Wika: Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat
333
Narito ang mga inaasahang kasanayan ng bawat isang

mag-aaral na malilinang sa pamamagitan ng pag-aaral ng
modyul na ito.
IV.
MGA INAASAHANG KASANAYAN

Aralin Pag-unawa sa Napakinggan
2.3
Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang
salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa akdang napakinggan

maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay na mga pangyayari
Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging makatotohanan/dimakatotohanan ng mga punto/argumentong binibigyang-diin o halaga

ng napakinggan batay sa paraan ng pagsasalita (tono, diin, paghinto,
intonasyon)
Pagsasalita
Naipapahayag nang maayos ang matinding reaksiyon sa mga bagay
na di nagugustuhan (may pagsasaalang-alang sa damdamin ng
kausap)
Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam
Nakapagsasagawa ng sarbey batay sa kulturang Pilipino gamit
ang panitikan
Nakapaglalahad ng pamamaraan sa pagsasagawa ng simposyum
tungkol sa kahalagahan ng kulturang sariling atin
Nakabubuo ng pansariling opinyon batay sa mga ideya,kaisipang
inilahad ng teksto
Nakapaglalahad ng sariling pananaw kung paano mapananatili
ang kulturang Pilipino sa tulong ng panitikan
Pag-unawa sa Binasa
334
Nasusuri ang ibat ibang akdang pampanitikan batay sa mga katangian

nito
Naipahahayag ang mga makabuluhang kaisipang nais ipabatid
ng may-akda
Naipaliliwanag ang mga elemento ng akda
dula
maikling kuwento
Natutukoy ang ibat ibang tunggaliang naganap sa akda
Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akdang binasa buhat

sa simula, tunggalian, kasukdulan, kakalasan at wakas
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa
ng akda/teksto
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto
Napayayaman ang karanasan ng mag-aaral sa tulong ng mga akdang

pampanitikan upang mapaunlad at mapalawak ang kakayahan
at pananaw sa buhay
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akda/teksto
Napahahalagahan ang kulturang Pilipino na masasalamin sa mga
akdang pampanitikan
Nakapagbibigay-hinuha sa
pangyayari
kaalaman
pakay o motibo
layunin ng may-akda
335
Naihahambing ang kalagayan ng panitikan at epekto nito sa kulturang

Pilipino noon at ngayon
Nasusuri sa teksto ang mga aspekto ng pandiwa
Naisasaayos ang mga pangyayari sa Maikling kwento/Dula ayon

sa wastong pagkakasunod-sunod
Nasusuri ang bahagi ng maikling kuwento/dula/sanaysay
Nakikilala ang ibat ibang bahagi at elemento ng Maikling kwento/Dula
Napaghahambing ang elemento ng Maikling kuwento sa Dula

Nasusuri ang kulturang taglay ng panitikan kung itoy nanatili, nabago
o nawala na
Pagsulat
-Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan, at opinyong
nakapaloob sa teksto kung:
totoo o hindi totoo
mabuti o masama
Nakapaglalahad ng sariling pananaw batay sa nilalaman ng akdang
binasa kung itoy makatotohanan o di-makatotohanan gamit ang graphic
organizer
Nakasusulat ng Maikling kuwento batay sa kultura ng lugar na
pinagmulan
336
Nakasusulat ng talatang
naglalarawan
naglalahad
nagsasalaysay
nangangatuwiran
Nakapag-uugnay ng mga kaisipan mula sa binasang akda hango sa
sariling karanasan
nasaksihan
napakinggan/napanood/nabasa
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa
paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo.
Naipamamalas ang makahulugan at masining na pagpapahayag
para sa mabisang pakikipagkomunikasyon.
Nagagamit ang magagalang na pananalita sa pakikipagkomunikasyon.
Sa panimulang pagtataya sa bawat aralin, susukatin ng guro

kung hanggang saan na ang kaalaman ng mag-aaral kaugnay
ng paksang tatalakayin.
Inaasahang marami sa mag-aaral ang may sapat nang

kaalaman at kakikitaan ng sigla upang alamin pa ang susunod
Nagagamit ang pormal at impormal na Filipino sa komunikasyon

ayon sa sitwasyon, pangangailangan at pagkakataon.
na mga paksa.
Kung may ilan na hindi ganap ang kahandaan at kaalaman,
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral.
iminumungkahing maging malikhain ang guro upang

maipakilala sa mag-aaral ang mga kakailanganin upang lubos
Pananaliksik
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa ibat ibang
pinagkukunang sanggunian
Nailalahad nang maayos at mabisa ang nalikom na mga impormasyon
na maunawaan ng mag-aaral ang mga talakayan. Iayon ito sa

kanilang pangangailangan.
sa pananaliksik
337
Ang balangkas ng araling ito o bahaging ito ng modyul ang

magpapakita sa guro ng kabuuang tatakbuhin ng aralin.
Tingnan sa kalakip ang sinasabing balangkas.
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang mga kagamitang sanggunian

sa aklatan/internet.
V.
KONSEPTUWAL NA BALANGKAS (Kalakip #2.3.a)
VI.
Alamin natin kung gaano na ang alam mo tungkol sa araling ito. Hanapin at isulat
sa iyong notbuk ang sa iyong palagay ay tamang sagot sa bawat tanong. Sagutin ang
lahat ng aytem. Pagkatapos masagot ang maikling pagsusulit na ito, malalaman mo ang
iyong iskor. Alalahanin mo ang mga aytem na mali ang iyong sagot at hanapin mo ang
tamang sagot habang pinag-aaralan mo ang modyul na ito.
Unang Bahagi
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng diyagram tungkol sa dula. (para sa bilang 1-5). Gawin sa
sagutang papel.
Susing Sagot:
*Unang Bahagi (1-5)
Dula
-akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa

tanghalan na naglalarawan ng isang kawil ng
mga pangyayaring naghahayag ng kapanapanabik na bahagi ng buhay ng tao.
-layunin nitong manlibang, magbigay ng aral,
magpukaw ng damdamin at humingi ng
pagbabago.
bukod sa naririnig ang mga salita, nakikita pa

ang kilos at galaw sa tanghalan
338
Ikalawang Bahagi
Panuto: Basahin at unawain ang isang bahagi ng maikling kuwento. Sagutan ang mga
tanong na kasunod nito.
Nagkatuwaan
ang
mga
bata
sa
pagtatampisaw
sa
baha.
Ito
ang
pinakahihintay nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang
kapag iyoy magpatuloy sa loob ng tatlong araw, ang lansangang patungo sa laruan ay
lulubog. At ngayon ay ikalimang araw nang walang tigil ang pag-ulan.
Ilang maliit na bata ang nagpapalutang ng mga bangkang papel, nariyang
tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak. Sa tuwing
ako ay makakakita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang
lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi
niya napalutang sa tubig kailanlan.
Sa karimlay pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang, makitang ano man
maliban sa isang makitid na silahis.
Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid
at ng kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig
ng ina. Naramdaman niya ang bahagyang pag-angat ng kaliwang bisig niyon. Ang
kanang kamay nooy ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita Siya matulog
ka na.
339
Ikalawang Bahagi
1. D.
2. D
3. B
4. A
5. A
Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng batang higit na pumuti, kaysa rati.
Ngunit ang mga mata nooy hindi pumipikit, nakatingin sa wala.
Kaya nga bat sa tuwi akong makakita ng bangkang papel ay nagbabalik sa
aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumagawa ng tatlong
malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang kailanman.
-Halaw sa Bangkang Papel ni Genoveva Edroza Matute
6. Ang katangian ng batang lalaki sa akda ay ______.

A. mapagmahal
B. palaasa
C. mayabang
D. mapangarapin
7. Sa karimlay pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban
sa isang makitid na silahis. Ang damdaming inilalarawan ay _______.
A. pagkatakot
B. pagkagitla
C. paghanga
D. pagtataka
8. Batay sa akda, ang bangkang papel ay sumasagisag sa ______.

A. pag-asa
B. pangarap
C. pag-unlad
D. paghahangad
340
9. Ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwentong binasa ay tinatawag na

________.
A. banghay
B. tema
C. pananaw
D. damdamin
10. Nagsimula ang akda sa pamamagitan ng ______.
A. kilos at galaw ng tauhan
Alamin
Ilahad ang mga panitikang bibigyang pansin sa aralin na ito
ang maikling kuwento at dula sa Panahon ng Kasarinlan.
Nauna nang naibigay at naipasagot ang mahahalagang
B. tagpuan at banghay
tanong kayat sa bahaging ito ay maaari sabihin ang
C. tagpuan at kapaligiran
inaasahang isasagawa nila pagkatapos ng aralin. Ilahad

na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa pagmamarka
ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling bahagi ng
VII. YUGTO NG PAGKATUTO

Alamin
Malaki ang papel na ginampanan ng panitikan sa buhay ng mga Pilipino sa ibat
aralin ang rubriks.

Hikayatin mo ang iyong mga mag-aaral na ibahagi sa
ibang panahon. Naranasan nila na maipahayag ang sariling damdamin at saloobin sa
buong klase ang mga bagay na kanila ng nalalaman
pamamagitan ng mga pasalita at pasulat na akda na nagbukas sa isang diwang
kaugnay ng maikling kuwento at dula. Maaari mo itong
makabansa.
Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganooy, malaman mo kung nakatulong ba
gawing interaktibong talakayan. Hatiin ang mga mag-aaral
ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinyon o saloobin ng mga
sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng limang (5)
manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan? Bakit
minuto upang magtalakayan at magpalitan ng kaalaman.
mahalagang pag-aralan ang panitikan sa panahong ito? Umaasa ako na ang mga gawain
Himukin silang isulat ang kanilang sagot sa mga strips ng
at pagsasanay sa bahaging ito ay makatutulong upang masagot ang mga tanong na ito.
cartolina. Matapos nito, ipadikit sa pisara ang mga cartolina
Gawin mo ring gabay ang pamantayang pangnilalaman kung saan maipamamalas

mo bilang mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang pampanitikan partikular na ang
strips ng bawat pangkat. Ang unang pangkat na
Maikling kuwento at Dula na napatanyag at umusbong noong Panahon ng Kasarinlan.
makapagdikit ng lahat ng kanilang cartolina strips ang
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan kong makapagsasagawa/makabubuo ka ng photo
unang magtatalakay ng kanilang mga sagot.
341
documentary na naglalarawan ng kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa

Panahon ng Kasarinlan.
Ngayon, simulan mo na ang pag-aaral sa araling ito sa tulong ng Timeline, ikaw ay
magbabalik-tanaw sa mga manunulat at akdang pampanitikan na umusbong sa Panahon
ng Amerikano, Komonwelt hanggang sa Panahon ng Kasarinlan. Sa pamamagitan nito,
tiyak kong maalala mo ang mga akdang iyong napag-aralan sa nagdaang panahon.
GAWAIN 2.1: TimelineNoon at Ngayon
Kilalanin mo at piliin sa hanay A ang mga manunulat at hanay B naman ang
kanilang akda na isinulat at ilagay ito sa angkop na panahon na hinihingi sa timeline.
Gawin sa sagutang papel.
Panahon ng
Amerikano
Panahon ng
Komonwelt
Panahon ng
Kasarinlan
Sa pasimula ng gawain sa modyul, maaaring ibigay sa mga

mag-aaral ang gawaing ito sa pamamagitan ng isang laro o
game. Isulat sa kartolina o manila paper ang TIMELINE
Organizer samantalang nasa powerpoint presentation ang
larawan gayundin ang akdang isinulat na nasa kagamitang
pangmag-aaral (LM). Bigyan ng limang minuto ang mga
mag-aaral sa pagsasagawa ng nasabing gawain.
342
Ipakilala sa mga mag-aaral ang unang tatalakayin sa aralin

ang maikling kuwento na obra ni Genoveva Edroza-Matute at
ang tungkol sa wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
Sa
pamamagitan
ng
KWHL
Sheet
na
magsisilbing
pangkatang gawain, bigyan ang mag-aaral ng dalawampung

Matapos mong makilala at maihanay nang wasto sa angkop na panahon ang nasa
(20) minuto upang isagawa ito. Gamit ang nasabing
bawat hanay sa Timeline, nais kong bigyan mo ng hinuha ang mahahalagang tanong sa
istratehiya, isusulat nila ang kasagutan sa manila paper at
aralin sa tulong ng KWHL Sheet. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH.
ipapaskil sa pisara. Magtalaga ng lider sa bawat pangkat na
Pagkatapos nating pag-aralan ang modyul na ito ay saka mo sagutin ang huling kolum,
ang L.
maglalahad/magtatalakay ng kanilang naging sagot sa harap

ng klase. Maaaring magbigay ang guro ng feedback sa
naging kasagutan ng bawat pangkat.
343
GAWAIN 2.2: TSART-KWHL
Nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin,

katuwiran, opinion o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang
damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan?
Ano ang
alam mo na?
(What do
you know?)
Ano ang nais

mong
malaman?
(What do you
want to find
out)
Paano mo
makikita ang nais
mong
maunawaan?
(How can you
find out what you
want to learn?)
Ano ang iyong

natutuhan/
naunawaan?
(What did you
learn?)
Ipasagot ang mga Gabay na Tanong upang malaman kung

ano ang dating alam ng mag-aaral sa aralin at gabay ng guro
kung paano niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na
maunawaan ang aralin. Ang mga gabay na tanong ay
maaaring isulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Ipapaskil
sa pisara o kayay maglaan ang guro ng isang display area
kung saan dito ipapaskil ang kanilang mga naging sagot.
Inaasahan ko na masasagot mo nang tama ang tanong na ito. Kung hindi pa,
Hayaang nakapaskil ito hanggang sa matapos ang aralin
huwag kang mag-alala sapagkat gaya nga ng ipinahayag ko sa layunin ng araling ito na sa
upang maihambing nila ang kanilang unang naging sagot sa
iyong pagsisikap at pagtitiyaga ay mahahanap mo ang tamang kasagutan. Maaari ka ng

magsimula sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan.
Paunlarin
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo
ang
mahahalagang kaisipan/konsepto na saklaw ng aralin. Huwag kang mag-alala sa tulong ng

iyong pagsisikap at pagtitiyaga, mahahanap mo ang tamang kasagutan. Ngayon ay maaari
kang magsimula na sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan.
Magsimula tayo sa Maikling kuwento (Aralin 2.3.1)
344
wastong sagot na makikita sa pagpapatuloy ng aralin.
Ang Maikling kuwento o maikling katha gaya ng karaniwang taguri dito ay sangay
ng salaysay (narration). May sariling mga katangian ito na ikinaiiba sa ibang akdang
pampanitikan. Kabilang sa mga katangiang ito ay ang pagkakaroon ng iisang kakintalan,
may isang pangunahing tauhang may mahalagang suliraning kailangang lutasin,
tumatalakay sa isang madulang bahagi ng buhay at iba pa. Mahalaga ring masagot mo
ang sumusunod na pantulong o prosesong tanong upang makatulong sa iyo sa pagsagot
sa mahalagang tanong ng aralin.
Mga Gabay na Tanong

1. Paano naiiba ang maikling kuwento sa iba pang akdang pampanitikan?
ipagawa sa mag-aaral ang gawaing ito. Ipasulat sa kanilang
2. Ano ang karaniwang tema o paksang ginamit ng mga manunulat sa panahong ito?
kuwaderno ang sagot. Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-
3. Paano nakatutulong ang pagkakaroon ng kaalaman at kakayahan sa paggamit ng
aaral at pagkatapos ay pumili ng ilan sa kanila na magbahagi
angkop na aspekto ng pandiwa sa pag-aaral ng maikling kuwento?
Simulan mo na ang mga gawain. Unahin mo munang tuklasin kung ano ang iyong
nalalaman sa ating paksa.
GAWAIN 2.3.1. a: TUKLAS-INFO
Batay sa iyong nalalaman, subukin mong isulat ang hinihingi sa dayagram
kaugnay ng araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-aalala, itoy pag-alam lamang
kung gaano na ang iyong kaalaman tungkol sa pag-aaralan natin.
345
Sa nakasulat na konsepto sa pisara, kartolina o manila paper,
ng kanilang naging konsepto o sagot.
Upang ganap na maunawaan ang aralin, kilalanin mo muna ang isa sa

natatanging manunulat sa panahong ito. Kilala mo ba si Aling Bebang o si Genoveva
Edroza-Matute? Magbigay ng ilang impormasyon patungkol sa kanya gamit ang
sumusunod na graphic organizer.
Kapanganakan:
Pamilya:
Larawan
ni
Genoveva
EdrozaMatute
Mga Katangian:
Pangkatin sa apat ang klase. Bigyan ng 20 minuto ang

bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at
kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa
ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang
ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag pa
ng iba pamamaraan ang guro.)
a. Impersonation
b. Talk Show
c. Role Playing
d. One-on-One Interview
Mga Tagumpay sa Buhay:
Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol kay

Genoveva Edroza-Matute (maaaring gumamit ng video
presentation)
Basahin at unawain
Babasahin 1: PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA (Kalakip #2.3.1.b)
GAWAIN 2.3.1.b: Paglinang ng Talasalitaan
Ibigay ito bilang input ng guro
Sa pamamagitan ng Clustering, ibigay ang mga hinihinging konsepto o kaisipan

na may kaugnayan sa pahayag na SA PUSO NG ISANG BATA. Gawin sa sagutang papel.
346
Genoveva Edroza-Matute
Si Aling Bebang, ayon sa talambuhay na sinulat ni
Gregorio C. Borlaza, ay bunso sa labindalawang
magkakapatid, at supling nina Anastacio B. Edrosa at
Maria Magdalena K. Dizon. Siyam ang namatay sa kaniyang
mga kapatid, at karamihan ay wala pang isang taon ang
itinagal sanhi ng pagkakasakit. Lumaki siya sa TayumanOroquieta, malapit sa karerahan ng kabayo sa San Lazaro.
AWAIN 2.3.1.c: Sa Antas ng Iyong pag-unawa

Upang ganap na mataya ang iyong pag-unawa sa i binasa, sagutin mo ang
sumusunod na mga tanong/gawain. Gawin ito sa sagutang papel.
1. Suriin mo ang mga tauhan batay sa kilos, damdamin at pananalita sa
pamamagitan ng character mapping. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat
Hindi naglaon ay nakitira siya sa kaniyang alena kapatid

ng kaniyang amadoon sa Felix Huertas, Maynila
hanggang makatapos ng elementarya. Nag-aral siya sa
Santa Clara Primary School (na magiging Gomez
Elementary School) at Magdalena Elementary School,
pagkaraan ay sa Manila North High School (na Arellano
High School ngayon), nagkolehiyo sa Philippine Normal
School (na Philippine Normal University ngayon),
hanggang matapos ang masterado sa Filipino at
doktorado sa edukasyon sa Unibersidad ng Santo Tomas.
Sa pagpapabasa ng akda, gumamit ng ibat ibang
istratehiya sa pagpapabasa tulad ng isahan, dalawahan,
dugtungan, o pangkatang pagbasa. Basahin ng may pagunawa at may kaukulang damdamin.
2. Bakit nais ng guro na mapalapit sa bata?

3. Patunayan na ang guro sa akday naturuan ng bata sa kaniyang buhay?

ang paglinang ng talasalitaan na maaaring nakasulat sa
4. Kung ikaw ang bata, babalikan at magpapaalam ka pa ba sa iyong guro

kapag ikaw ay napagalitan niya? Pangatuwiranan. Isulat sa papel.
pisara, sa kartolina o sa manila paper. Maaari itong gawing

paligsahan
5.Sa iyong palagay, ano kaya ang gagawin ng guro pagkatapos ng ipinakita
sa kaniya ng mag-aaral kahit na napagalitan siya? Sumulat ng diyalogo
bilang sagot. Gawin sa papel.
347
sa
bawat
pangkat.
Paramihan
sila
ng
maisasagot at paggamit ng mga ito sa pangungusap.

Ipagawa ito sa loob ng limang minuto. Ang pinakamaraming
angkop na sagot ang magwawagi.
5. Anong dam damin ang namayani sa guro ng nasabi niya sa kanyang sarili ang
pahayag na ito? Nalimutan ko ang kanyang pag-iisa, ang kaniyang kalumbayan,
ang mabagal na paraan ng pag-akit at pagtiyak sa kanyang siyay mahalaga at
minamahal.
6. Nagtungo siya sa pintuan at ang kaniyang mga yabag ay mabibigat na tila sa isang
matandang pagod. Sa loob ng maraming buwan, ngayon lamang siya hindi lumingon
upang magsabi ng, Goodbye, Teacher. Lumabas siya nang tahimik at ang kaniyang
Upang masuri ang pag-unawa ng mag-aaral sa nilalaman ng
mabibigat na yabag ay lumayo nang lumayo. Ano ang mensaheng nais iparating nito
aralin, ipasagot ang gawain/tanong bilang 1-11. Itanong sa
sa guro at mag-aaral? Isulat ang sagot sa papel.
mga mag-aaral ang mga tanong bilang 1-5. Maaari pang
7. Punan ang mga kahon ng mga mensahe ng kuwento. Gawin sa papel.
dagdagan ang mga tanong na lilinang sa pag-unawa ng mga

mag-aaral sa aralin.
9. Ano ang tema o paksa ng nasabing akda? Patunayan.

10. Sa iyong palagay, may kaugnayan ba ang paksa o tema ng nasabing akda
sa buhay ng may-akda ng kuwento?
11.Mula sa simula hanggang sa wakas ng kuwento, anong pamamaraan ang ginamit
348
ng may-akda?
Pagpapahiwatig ang isang matingkad na katangian ng mga kuwento
ni Genoveva Edroza Matute. Karaniwang nagtutuon siya sa isa o dalawang tauhan, at
sa mga tauhang ito ay lalaruin niya ang banghay at gusot ng kuwento. Ang pingas o
puntos ng tauhan ay maaaring nasa kapasiyahan nito, at hindi dahil sa taglay na
personal at panlabas na anyo. Sa mga matagumpay niyang kuwento, ang mga tauhan
ay pumupukol ng mabibilis na salitaan, o nagsasalita sa guniguni, at ang mga kataga ay
waring makapaglalagos sa kalooban ng mambabasa. Sumasabay din ang mga kuwento
ni Aling Bebang, palayaw ni Matute, sa mga kasalukuyang pangyayari na kung minsan
ay nakalulugod at kung minsan ay nakaiinis, at kung ano man ang epekto nito sa
Ibigay ito bilang input tungkol sa maikling kuwento.

Maaaring isulat sa pisara, kartolina o manila paper ang
mahahalagang impormasyon.
mambabasay mauugat sa lalim ng pagkaunawa ng manunulat sa kaniyang pinapaksa.

Ang mga tauhan ang gumagalaw sa akda- protagonista na tinatawag na
bida at antagonista na nagpapahirap o nagpapasalimuot sa buhay ng bida.
Ang tauhang lapad (flat character) ay hindi nagbabago ang pag-uugali
kung ano ang gawi, kilos at katangian niya sa simula ng akda hanggang
Hahatiin ng guro ang mag-aaral sa apat (4) na pangkat.
katapusan; habang ang tauhang bilog (round character) naman ay nagbabago
Pabunutin sila ng isa sa mga sobre na naglalaman ng
mula sa pagiging salbahe ay nagiging mabait; kung api sa simula, sa pagwawakas

Ang binibigyang-diin sa kuwento ng tauhan ay ang pangunahing tauhan o
ay natuto nang lumaban.
mga tauhang gumagalaw sa kuwento. Ipinakikilala ang kanilang pag-uugali,
gawain na nasa LM.
pagkilos, pananalita at iba pang katangian sa pamamagitan ng tahasan o

tuwirang paglalarawan o kayay pagpapahiwatig sa pamamagitan ng usapan ng
mga tauhan at sa ikinikilos ng mga iyon.
349
Ang mga tauhan ang gumagalaw sa akda- protagonista na tinatawag na

bida at antagonista na nagpapahirap o nagpapasalimuot sa buhay ng bida.
Ang tauhang lapad (flat character) ay hindi nagbabago ang pag-uugali
Bigyan ang bawat pangkat ng
kartolina at pentel pen. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral

sa pagsagot at pagpapalitan ng opinyon,ideya sa gawain.
Papiliin sila ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang
napag-usapan.
GAWAIN 2.3.1.d: Pananaw mo, Pananaw ko, at Pananaw ng Lahat

Ibigay ang kahulugan ng maikling kuwento ayon sa iyong sariling pananaw,
pananaw ng ibang Sa
tao pananaw
(kapwa kamag-aral,
kaibigan) at...pananaw ng eksperto (maaaring
ng aking kamag-aral
kapanayamin nila). Gawin sa papel.
Sa pananaw ng
aking kaibigan...
Sa aking pananaw...
Sa pananaw ng mga eksperto...
Ipaliwanag
sa
mag-aaral
ang
gawaing
Pagkakaiba-
Pagkakatulad. Maaaring gumamit ng iba pang estratehiya

sa paghahambing tulad ng venn diagram. Indibidwal itong
ipagawa sa mag-aaral. Sa gawaing ito ay magkakaroon ng
pagtataya sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa
maikling kuwento at sa iba pang akdang pampanitikan.
GAWAIN 2.3.1.e: Pagkakaiba-Pagkakatulad

Paano naiiba ang Maikling kuwento sa ibang akdang pampanitikan? Isulat sa
papel ang sagot. Gayahin ang pormat.
350
MAIKLING KUWENTO
Iba pang Akdang

Pampanitikan
Isulat sa manila paper o kartolina (o kayay nasa

powerpoint presentation) ang kuwento. Ipabasa ito sa
piling
PAGKAKAIBA
PAGKAKATULAD
mag-aaral
(maaari
itong
gawing
dugtungang
pagbasa).
sa Tema
sa Paksa
sa Layunin
sa Pamamaraan
Kung susuriin mo, sa pagdaan ng mga panahon (mula sa Panahon ng Amerikano,
Magkaroon
ng
malayang
talakayan
tungkol
sa
ipinabasang kuwento sa tulong ng mga gabay na tanong.

Maaaring isulat sa pisara, kartolina o manila paper ang
Panahon ng Komonwelt hanggang Panahon ng Kasarinlan) ang Maikling kuwento ay
mga gabay na tanong at talakayin ito sa paraang Q.A.R.
naging behikulo ng mga manunulat para maipahayag ang kanilang saloobin, damdamin,
(Question and Answer Response).
katuwiran o opinyon. Nagkakaiba lamang sila sa tema, paksa, layunin at pamamaraan

kung paano ito nilikha ng isang manunulat na nakabatay kung minsan sa kanilang naging
karanasan o totoong buhay
.
Babasahin 2: ANG AKING INSPIRASYON (Kalakip #2.3.1.c)
Sabihin sa mag-aaral na malalaman kung wasto ang

1. Sino ang nagsasalaysay sa kuwento?
2. Anong uri ng maikling kuwento ang iyong binasa? Patunayan.
pamamagitan ng pagtalakay tungkol sa aspekto ng
3. Aling bahagi sa akdang ito ang masasabi mong may pagkakatulad/ pagkakaiba sa
pandiwa
kuwentong nauna mo ng nabasa? Pangatuwiranan.
351
naging sagot nila sa katatapos na gawain sa
4. Pansinin ang salitang may salungguhit sa kuwento. Anong bahagi ito ng panalita?
Ano ang diwang inihahatid nito?
Magbigay na ng input tungkol sa aspekto ng pandiwa.

Ang aspekto ng pandiwa na nagsasaad kung naganap na o hindi pa
nagaganap ang kilos, at kung nasimulan na at kung natapos nang ganapin o
ipinagpapatuloy pa ang pagganap. May apat na aspekto ang pandiwa: aspektong
Upang higit pang maunawaan ng mag- aaral, magbigay

pa ng halimbawa. Hingan din sila ng sarili nilang
halimbawa bago ipagawa ang susunod na gawain.
perpektibo kung ito ay nagsasaad o nagpapahayag na ang kilos na nasimulan na

at natapos na, aspektong imperpektibo kung nagpapahayag ng kilos na
nasimulan na ngunit di pa natatapos at kasalukuyan pang ipinagpapatuloy,
aspektong kontemplatibo ay naglalarawan ng kilos na hindi pa nasisimulan at
Sa nakasulat na gawain sa pisara o manila paper o kartolina,

isagawa ito ng indibidwal. Maaari nilang isulat ang
kasagutan sa kanilang kuwaderno.
aspektong perpektibong katatapos kung saan nagsasaad ito ng kilos na

katatapos lamang bago nagsimula o naganap ang kilos.
GAWAIN 2.3.1.f: Aspekto-Tsart

Balikan muli ang kuwento. Isulat ang mga salitang may salungguhit sa tamang
talahanayan nang ayon sa aspekto nito.
ASPEKTO NG PANDIWA
Aspektong
Aspektong
Aspektong
Aspektong
Perpektibo
Perpektibong
Imperpektibo
Kontemplatibo
Katatapos
352
Ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang pamantayan sa

mga mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung
paanong tatayain ang kanilang ginawa. Pagpartnerin ang
mga mag-aaral ,sa pamamaraang ito ay hayaang ang
magkapareha ang magbigay at tumanggap ng puna sa
kanilang ginawa batay sa mga pamantayang dapat isaalangalang. Pumili ng magkapareha na magbabahagi ng ibinigay
at natanggap nilang puna. Magbigay rin ng puna ang guro
kung kinakailangan.
GAWAIN 2.3.1.g: Salaysayin ng Buhay

Magsalaysay ng ilang pangyayari sa iyong buhay noon na sa iyong palagay ay
nangyayari pa rin sa ngayon. Isaalang-alang ang simula, gitna at wakas ng pagsasalaysay.
Gamitin at salungguhitan ang mga aspekto ng pandiwa sa gagawing pagsasalaysay.
GAWAIN 2.2: TSART-KWHL
Nakatulong ba ang panitikan sa paglalahad ng damdamin,
katuwiran, opinyon o saloobin ng mga manunulat upang matamo ang
damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan?
K
Ano ang alam

mo na?
(What do you
know?)
Ano ang nais

mong
malaman?
(What do you
want to find
out)
Paano mo makikita
ang nais mong
maunawaan?
(How can you find
out what you want
to learn?)
Ano ang iyong

natutuhan/
naunawaan?
(What did you
learn?)
Sa tsart na ito ay nauna nang ipinagawa sa mga mag-aaral

ang KWH kolum sa bahaging Alamin. Sa pagkakataong ito
ay papunan na ang L kolum. Punan ang kolum na ito.
GAWAIN 2.3.1.h: Dugtungang Pahayag

Itala mo ang kabuuang konseptong natutuhan sa aralin sa pamamagitan ng
pagdurugtong sa pahayag na nasa kahon.
Nalaman ko na ang .
Sa nakasulat sa manila paper o kartolina, ipagawa ng

indibidwal ang nasa bahaging ito. Ipasulat ito sa kanilang
dyornal. Bigyan sila ng limang (5) minuto at pagkatapos,
pumili ng ilan sa kanila na magbabahagi ng kanilang
Naliwanagan ako dahil sa
353
kasagutan.
Naunawaan ko na
Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magbigay ng input

Binabati kita at ilang hakbang na lamang ay tapos na ang iyong paglalakbay para
sa aralin ito. Ang layunin mo sa bahaging ito ay maipakita ang iyong pagkaunawa sa
tungkol sa masining na pagkukuwento. Maaaring magpanood

sa kanila ng halimbawa ng masining na pagkukuwento. (Ito ay
aralin sa pamamagitan ng pagtatanghal ng masining na pagkukuwento o mga kauri nito

tungkol sa mga pangyayari sa kasalukuyan na may pagkakatulad o kabaligtaran ng mga
pangyayari sa maikling kuwento. Maaari ka na ngayong sumubok sa pangwakas na
dapat na nabanggit na rin sa mag-aaral sa unang araw pa

lamang bago ang pagtalakay sa aralin.)
gawain para sa araling ito.
GAWAIN 2.3.1.i: Inspirasyon Ko, Kuwento ng Buhay Mo
Maaari nang isagawa ng mag-aaral ang gawaing ito. Piliin

muna ang boluntaryong mag-aaral. Hingan ng feedback ang
Sinasabi na kung walang guro, walang anumang propesyon tulad ng doktor,

abogado, inhinyero at iba pa. Kaya naman dapat lamang kilalanin ang mahahalagang
papel ng kaguruan sa paghubog ng isang kabataan. Marapat lamang na siyay tumanggap
ng pagkilala. Kaakibat ng programa ng Kagawaran ng Edukasyon ay ang Pambansang
Kongreso ng mga Guro sa Pilipinas. Ito ay lalahukan ng mga piling guro sa buong
Pilipinas, mga tagapanayam, mga superbisor, punong-guro, Filipino specialist at buong
pangasiwaan ng Kongreso. Ikaw, bilang kampeon sa katatapos na Pambansang
Paligsahan sa larangan ng masining na pagkukuwento ay inaanyayahan bilang isa sa mga
panauhing pandangal na magtatanghal ng masining na pagkukuwento batay sa paksang
My Teacher, My Hero kaugnay sa pagdiriwang ng World Teachers Day bilang
354
klase sa ginawang pagtatanghal. Magbigay rin ng feedback

ang guro.
pasasalamat sa kanilang buong pusong pagtupad sa tungkulin. Tiyakin mo na itoy a)

orihinal; b) malikhain; c) may pagkakaugnay-ugnay ang mga pangungusap; d)
makatotohanan; e) napapanahon; at f) may wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG
MASINING NA PAGKUKUWENTO (Kalakip #2.3.1.d)
Ngayon nakumpleto mo na ang araling ito, dumako ka naman sa susunod na
aralin, ang dula (Aralin 2.3.2) Halina at simulan mo na ang panibagong aralin.
Isang tuluyan ang dula na kababakasan ng kulturang Pilipino. Ipinakikita rito ang
Ibigay ang mga pamantayang ito sa mga mag-aaral bago pa

man ang pagtatanghal. Maaaring isulat na ito sa pisara,
kartolina o manila paper upang alam pa rin ng mga magaaral kung paano sila tatayain.
paraan ng pamumuhay noon hanggang sa pag-unlad nito sa kasalukuyan, na naging

pagkakakilanlan ng ating lahi. Sa Panahon ng Kasarinlan, naipakilala ng mga manunulat
na ang dula ay hindi lamang para sa napakababaw na layuning
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin. Ibigay ang
magbigay ng kaaliwan, sa halip, ito ay maaaring mabisang
inaasahang pagganap sa mga mag-aaral, ang pakikibahagi
kasangkapan sa pagbibigay ng kamalayang panlipunan, sa paggising
sa pagtatanghal ng dula mula sa orihinal na iskript na
ng damdamin at sa pagpapakilos.
isasagawa bilang pangkatang gawain. Ibigay rin sa kanila

ang magiging pamantayan sa pagmamarka ng kanilang
Inaasahan na sa pagtatapos ng araling ito ay masasagot mo ang mga gabay na

tanong upang makabuo ng mahahahalagang konsepto para sa aralin. Inaasahang ikaw ay
makabubuo at makikibahagi sa pagtatanghal ng dula mula sa orihinal na iskrip na
gawain nang sa ganoon ay makapaghanda ang mga magaaral sa gawaing ito.
naglalarawan ng ilang pangyayari sa buhay ng isang tao/mga tao sa kasalukuyan batay sa

mga kraytirya: a) kaangkupan, b) makatotohanan, c) masining, d) orihinal, e) kaangkupan
Ipasagot ang mga gabay na tanong sa mga mag-aaral.
ng tunog/props/costume, f) taglay ang mga bahagi ng dula, g) kahusayan sa pag-arte.
Ipasulat sa kuwaderno ang kanilang sagot. Bigyan sila ng

tatlong minuto upang sagutan ang gawain at limang minuto
Mga Gabay na Tanong

1. Masasalamin ba ang kulturang Pilipino sa mga dulang pantanghalan sa
kasalukuyan?
2. Naging mabisa bang kasangkapan ng mga manunulat sa paghahayag ng kanilang
355
upang pag-usapan ang mga ito sa kani-kanilang kapangkat.

Pumili ng kinatawan ng pangkat na maglalahad ng kanilang
napag-usapan.
3. Bakit mahalagang malaman mo ang tamang paraan ng pagpapahayag ng

pagsang-ayon at pagsalungat?
GAWAIN 2.3.2.a: Pagkakatulad-Pagkakaiba

Sa tulong ng Venn Diagram, ipakita at ilahad ang pagkakaiba at pagkakatulad ng
dalawa sa mga uri ng panitikan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
Sa bahaging ito, hayaan ang mag-aaral na makita ang

pagkakaiba ng maikling kuwento at dula. Ipasulat ang sagot
sa ibinigay na coupon bond o oslo paper. Bigyan siya ng 5
minuto upang gawin ito.
Sa nakasulat na pormat ng talahanayan at discussion web

(na nasa LM) sa pisara, kartolina o manila paper, ipagawa
nang
GAWAIN 2.3.2.b: Balik-tanawin

Balikan mo ang ilan sa araling napag-aralan mo upang masagutan mo ang
356
ang
gawain.
Bigyan
ang
bawat
magkapareha ng kartolina, at pentel pen. Ipakopya ang

pormat. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral sa pagkopya,
dayagram.
MAIKLING
KUWENTO
dalawahan
PANAHON NG
AMERIKANO
PANAHON NG
KOMONWELT
PANAHON NG
KASARINLAN
pagsagot at pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Papiliin sila

ng lider na magbabahagi sa klase ng kanilang napagusapan.
PAMAGAT
PAKSA
MAY -AKDA
PANGUNAHING
TAUHAN
ARAL
DULA
PANAHON NG
AMERIKANO
PANAHON NG
KOMONWELT
PANAHON NG
KASARINLAN
PAMAGAT
Ipasagot ang mga Gabay na Tanong sa tulong ng discussion

web upang malaman kung ano ang dating alam ng mag-aaral
sa aralin at gabay ng guro kung paano niya matutulungan ang
mag-aaral na ganap na maunawaan ang aralin.
PAKSA
MAY -AKDA
PANGUNAHING
TAUHAN
ARAL
GAWAIN 2.3.2.c: Sang-ayon o Salungat

Sagutin mo ang sumusunod na mga gabay na tanong sa tulong ng discussion web.
Para sa higit na pagkakaunawa mo sa aralin, halika at kilalanin mo ang isa sa

napantanyag na manunulat sa Panahon ng Kasarinlan. Pagkatapos mo siyang makilala,
basahin at unawain mo muna ang kasunod na dula na isinulat niya noong Panahon ng
Kasarinlan.
Dionisio S. Salazar
Tubong-Nueva Ecija na ipinanganak noong Pebrero 8,1919 si
357
Bago dumako sa pagbasa ng akda, mangyari na ipakilala

muna ang may-akda. Maaari isulat ang maikling talambuhay
nito sa manila paper, kartolina o kayay gawin sa powerpoint
presentation. Mangyari magdagdag pa ng iba pang
impormasyon ukol sa manunulat upang mas magkaroon ng
ganap na kaalaman ang mga mag-aaral.
Dionision Santiago Salazar. Nagtapos ng kolehiyo sa prestihiyosong Unibersidad ng

Pilipinas (kursong AB) at Unibersidad ng Sto. Tomas (para sa kanyang MA). Isa siya
premyadong manunulat at hindi matatawaran ang kaniyang husay at galing, patunay na
rito ang siyam (9)na nobelang kaniyang isinulat at nailathala na tunay namang
maipagmamalaki natin. Nagtamo siya ng ibat ibang parangal gaya ng Carlos Palanca
Award, National Balagtas Award, Dangal ng Lahi sa Dula, Manila Cultural Heritage
Award, TOFIL Awardee for Drama and Literature at iba pa. Siya ay tunay na
huwarang manunulat ng makabagong panahon. Ang kaniyang mga dula ay isang obra
maestrang maipagmamalaki nating lahat. Isa siyang premyado at walang katulad ang
Bago ang gawaing pagbasa (o pagsasadula), ipasagot muna
husay na manunulat na dapat ipagmalaki sa lahat. Ang kaniyang mga isinulat ay dapat
ito sa mag-aaral. Ipaskil sa pisara ang mga salitang sinag sa
tangkilikin sapagkat itoy sariling atin.
karimlan.. Maaaring ilagay ito sa larawan na pabukang

liwayway palang. Maaari ring mag-isip pa ng ibang
pamamaraan. Pagkatapos ng gawaing ito ay maaari nang
ipabasa (o ipadula) ang tatalakaying akda.
GAWAIN 2.3.2.d: Hinuha MoHinuha Ko
Sa pagpapabasa ng akda, maaaring gumamit ng ibat

ibang istratehiya ang guro sa larangan ng pagpapabasa.
Halimbawa nito ang pangkatang pagbasa na kung saan
matapos basahin ang inilaang bahagi sa pangkat, ibubuod
Ang aking hinuha sa pamagat ay ___________________________________
358
nila ito sa pinakamaikling talata.
___________________________________________________________________
Babasahin 3: SINAG SA KARIMLAN NI DIONISIO S. SALAZAR (Kalakip #2.3.2.a)

GAWAIN 2.3.2.e: Kasingkahulugan(Talasalitaan)
Basahin ang mga pariralang hango sa dula. Ibigay ang kahulugan ng mga salitang
may salungguhit. Piliin sa
ang kasingkahulugan ng mga ito at gamitin sa sariling

ang paglinang ng talasalitaan na nasa LM. Maaari itong
gawin
pangungusap. Gawin sa papel.
sa
paraang paligsahan
sa
pamamagitan
ng
palabunutan. Tatawag ang guro ng mag-aaral. Ang mag1. nagbakbakan naman seguro.
Pangungusap:__________________________________________________
2. masyadong kontrobersyal
Pangungusap:__________________________________________________
Pangungusap:__________________________________________________
4. paglililoy nasa kagandahan
hango sa dula.
Bibigyan niya ito ng kahulugan at
gagamit nito sa sariling pangungusap. Ipagawa ito sa loob

ng limang minuto. Ang pinakamaraming tamang sagot ang
Pangungusap:__________________________________________________
5. Walang pagkukunwari
Pangungusap:________________________________________________
naglabanan
pagpapanggap
nakakublinatatakpan
mainit na pinag-uusapan
359
mula sa fishbowl ng papel na naglalaman ng pariralang
pagkatapos pipili namn siya ng kanyang kamag-aral na
3. nalalambungan ng dilim.
pagtataksil
aaral na natawag ng guro ang siyang namang bubunot
magwawagi.
GAWAIN 2.3.2.f: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa

Bilang pagpapatunay na naunawaan mo ang iyong binasa, sagutin mo ang
sumusunod na mga tanong/gawain.
1. Ilarawan mo ang pagkilos, pananalita, saloobin at paniniwala ng mga tauhan sa
dulang iyong binasa. Gawin mong batayan ang kasunod na tsart. Gawin sa papel.
Talakayin ang nilalaman ng akdang binasa sa pamamagitan
Gayahin ang pormat.
ng malayang talakayan gamit ang UTS o Ugnayang Tanong-
Mga Tauhan
PAGKILOS
PANANALITA
PANINIWALA
SALOOBIN
Sagot. Magpalitan ng ideya sa naunawaan nila sa akda sa

tulong ng mga tanong 1, 3, 4, at 5 na nakatala sa LM sa
Tony
bahaging Sa Antas ng Iyong Pag-unawa. Magbigay ng
Ernan
sintesis sa naging usapan o talakayan sa klase.
Doming
Bok
2. May katuwiran ba si Tony na itakwil ang kaniyang ama? Ipaliwanag.
3. Halimbawang nagkamali ka, paano mo ito maitutuwid?
4. Sa iyong palagay, bakit maraming tao ang napipilitang gumawa ng mga bagay na
labag sa batas?
5. Kung ikaw si Tony, paano mo haharapin ang iyong ama sa likod ng kaniyang mga
pagkukulang sa inyong pamilya?
6. Anong kalagayang panlipunan ang masasalamin sa dula? May pagkakatulad o
pagkakaiba ba ito sa ngayon? Gawin sa papel.
Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima (5). Bigyang laya ang

bawat pangkat na magpalitan ng kanilang kuro kuro sa mga
tanong bilang 6, 7, 8, 9 at 10 sa loob ng 10 minuto.
Gabayan ang bawat pangkat sa pagpoproseso.
360
NOON
KALAGAYANG
NGAYON
PANLIPUNAN
7. Isa-isahin ang mga bahagi ng dulang Sinag sa Karimlan na nagpapakita sa

katangian ng isang dula. Gawin sa papel.
8. Makatuwiran ba o di-makatuwiran na isisi ng isang tao sa kaniyang kapwa ang

masaklap na nangyari sa kaniyang buhay? Bakit?Isulat sa papel ang sagot
9. Sa iyong palagay, naging mabisang kasangkapan ba ng mga manunulat sa
panahong ito ang Dula sa paghahayag ng kanilang damdamin, saloobin, opinyon
361
at karanasan?
10. Anong uri ng Dula ang iyong binasa? Ilahad ang mga katangian nito.
URI NG DULA
MGA KATANGIAN
-
11. Tukuyin ang nais sabihin ng may-akda. Punan ang tsart. Gawin sa papel.
Sa Sarili
Sa Ibang tao
Sa Lipunang Ginagalawan
Ang binasa at tinalakay nating akda ay isang halimbawa ng Dula. Maliban sa

arsuwela na isa sa uri ng dulang pantanghalan na ipinakilala sa iyo sa naunang aralin
(Panahon ng Amerikano), may iba pang mga uri ang dula. Basahin mo ang kasunod na
karagdagang mga impormasyon tungkol sa dula at pagkatapos gawin mo ang kasunod na
mga gawain.
Ang dula ay isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan ay
naglalarawan ng isang kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapana-panabik na
bahagi ng buhay ng tao. Gaya ng ibang katha, ang dula ay lumilibang, nagbibigay-aral,
Magbigay na ng input ang guro tungkol sa dula. Maaaring

nakasulat ito sa kartolina, manila paper o sa pamamagitan
ng power point presentation.
362
pumupukaw ng damdamin at humihingi ng pagbabago. Higit na nakapagpapakilos ang

dula kaysa sa ibang akda sapagkat bukod sa naririnig ang mga salita, nakikita pa ang
kilos at galaw sa tanghalan.
Ang anumang uri ng dula ay binubuo ng mga sangkap na nagpapatingkad dito
kung kayat nararapat lamang na ang isang dula ay hindi magkulang ng sangkap
sapagkat ito ang nagsisilbing haligi nito upang lalong makatayo nang buong husay at
makulay. Ito rin ang nagdudulot ng kawilihan sa mga manonood. a) Tanghalan-lugarkung saan nagaganap ang mga pangyayari sa isang pagtatanghal; b) iskrip- itinuturing
na pinakakaluluwa ng isang dula, lahat ng pangyayaring isinasaalang-alang o nagaganap
sa isang pagtatanghal ay naaayon sa iskrip; c) aktor- gumaganap at nagbibigaybuhay sa dula, sila ang nagpapahayag ng mga diyalogo, nagsasagawa ng mga aksyon at
nagpapakita ng mga emosyon sa mga manonood; d) direktor- nagbibigay ng
interpretasyon
at nagpapakahulugan sa isang iskrip; e) manonood- mga saksi o
nakapanood ng isang pagtatanghal; f) eksena- ang paglabas-masok sa tanghalan ng

mga tauhan samantalang ang tagpo-ang pagpapalit ng mga pangyayari sa dula.
Nakatulong nang malaki ang Dula sa pagpapasigla at pagpapaunlad ng panitikan
sa Panahon ng Kasarinlan. Naging daan ito upang malinaw na mailarawan ng buo ang
kulturang Pilipino at kanilang pangkasalukuyang kalagayang panlipunan. Naipakilala nila
ang dula na hindi lamang para sa napakababaw na layuning magbigay kaaliwan kundi
maaaring mabisang kasangkapan sa pagbibigay ng kamalayang panlipunan, sa paggising
ng damdamin at sa pagpapakilos.
Samantala, kaugnay nito ang pagiging interaktibo ng tao sa pagbibigay ng sariling

opinyon o reaksiyon hinggil sa kaniyang naranasan, nakita o napanood, narinig at nabasa.
363
Sa pagbibigay ng tiyak na reaksiyon sa mga ito, karaniwang humahantong sa pagsangayon o pagsalungat.
Basahin ang mga impormasyon tungkol sa tamang paraan ng
paggamit ng pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat.

Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat
Ibigay bilang input sa mga mag-aaral. Maaari itong

nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa pamamagitan ng
Isang paraan ito upang maging kapaki-pakinabang ang pakikilahok sa anumang

usapan o pagbibigay ng mga pala-palagay, opinyon o ideya o kaisipan. Sa paraang ito,
mahalagang malaman natin ang mga pananalitang dapat gamitin sa pagpapahayag ng
power point presentation. Hingan ng sariling halimbawa

ang mga mag-aaral bago ang mga gawaing kaugnay ng
araling ito.
pagsang-ayon at pagsalungat.
Sa pagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat ay makabubuting pag-aralan o
pag-isipan munang mabuti at magkaroon ng malawak na kaalaman ukol sa isyu. Iwasang
gumawa ng desisyong hindi pinag-iisipan at maaaring dala ng desisyong itinutulak ng
nakararami.
Halimbawa:
*Pahayag na karaniwang nagsasaad ng pagsang-ayon
Sang-ayon ako. Tama. Iyan ang nararapat. Pareho tayo ng iniisip. Ganyan din
ang palagay ko. Oo. Tunay
*Pahayag na nagsasaad ng pagsalungat
Hindi ako sang-ayon. Mabuti sana ngunit. Ikinalulungkot ko
ngunit. Nauuwaan kita subalit. Bakit di natin. Ayaw
Ibigay ito bilang indibidwal na gawain (Gawain 2.3.2.i, Gawain

2.3.2.j at Gawain 2.3.2.k) ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng
limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon na ng pagtataya
sa gawaing ito upang malaman kung magkakaroon ng paguulit sa pagtalakay kung kinakailangan.
GAWAIN 2.3.2.i: Reaksiyon 1 / 1

Isulat ang reaksiyon ng mga tauhan sa pangyayari mula sa dula. Gawin sa papel.
a. Pananaw ni Mang Ernan sa buhay
364
b. Pagbabago ng kaisipan ni Tony sa kaniyang ama

c.
Hindi naibigan ni Bok ang ginawang pagsampal ng ama ni Tony
d. Naging tugon ni Padre Abena sa ginawa nina Tony at Mang Luis
GAWAIN 2.3.2.j: Ilahad Mo, Opinyon Mo

Pumili ng isa sa sumusunod na paksa at ilahad ang opinyon mo hinggil dito.
Gumamit ng mga pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat at salungguhitan ang mga ito.
Sa tulong ng debate, ilahad ang iyong opinyon sa sumusunod na paksa.
a. Dapat basahin at pag-aralan sa klase ang maikling kuwento at dula.
b. Dapat magkaroon ng tamang batas para sa mga inosenteng indibidwal na
nakukulong
c.
Dapat magkaroon ng pantay na karapatan ang babae at lalaki
GAWAIN 2.3.2.k: Sumasang-ayonSumasalungat

Suriing mabuti ang mga pahayag. Sumasang-ayon o sumasalungat ka ba sa mga
ito? Lagyan ng tsek ( / ) ang kahong katapat ng iyong sagot at saka ipahayag ang iyong
pangangatuwiran sa patlang.
a. Ang pagpapatawad ay mahirap gawin.
Sumasang-ayon ako
Sumasalungat ako
Ang pangangatuwiran ko ay ____________________________
b. Lubos na nakatutulong sa pagbabagong-buhay ng isang tao ang relihiyon.

Sumasang-ayon ako
365
Sumasalungat ako
Ang pangangatuwiran ko ay _________________________________
c.
Ang tao ay sumasama dahil sa kaniyang kapwa.

Sumasang-ayon ako
Sumasalungat ako
Magkaroon ng malayang talakayan tungkol sa tanong na

ito. Maaaring magkaroon ng debate sa pamamagitan ng
pagtanong sa mga mag-aaral kung sino sa kanila ang
Ang pangangatuwiran ko ay _________________________________
sang-ayon at di-sang-ayon na mahalagang matutuhan ang

tamang paraan ng paggamit ng mga salitang
GAWAIN 2.3.2.l: Halaga ng Wika
nagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat.
Bakit mahalagang matutuhan mo ang tamang paraan ng paggamit ng mga

salitang nagpapahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat? Pangatuwiranan.
GAWAIN 2.3.2.m: IlahadPananaw Mo
Ilahad ang iyong pananaw sa tanong na nasa loob ng bilog
Sa pagpapalalim ng kaalaman ng mag-aaral, kuhanin ang

mahalagang konseptong kanilang natutuhan sa aralin sa
pamamagitan ng pagpapasagot sa mga tanong na
nakapailalim sa bahaging ito. Gawin itong pangkatang
gawain.
Pangkat 1: Tanong bilang 1
366
GAWAIN 2.3.2.n: Bisa sa Isip,Damdamin, Kaasalan

Buuin ang pahayag batay sa bisang pangkaisipan, bisang pandamdamin at bisang
pangkaasalan buhat sa dulang napag-aralan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
Binabati kita! Matapos mong mapalalim ang iyong pag-unawa sa aralin, handa ka
nang ilapat ang iyong mga natutuhan sa susunod na bahagi.
GAWAIN 2.3.2.o: Buhay Ko, Buhay Mo Sa Likod ng Iskrip
367
Ibigay sa mag-aaral ang sitwasyon na kaniyang

isasagawa sa bahaging ito. Bigyan siya ng dalawampung
(20) minutong paghahanda para sa kaniyang gagawing
presentasyon.
Pagkatapos
ng
presentasyon,
makipagpalitan siya ng puna at mungkahi sa iba. Huwag
kalimutang magbigay ng papuri o feedback sa mag-aaral
sa natapos niyang mga gawain na nagpatunay na
naunawaan niya ang aralin.
Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito. Bilang pagtataya sa

iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong ng gawaing ito.
Bilang presidente ng Samahan ng Mandudula sa inyong paaralan, ikaw ay
naimbitahang dumalo sa gaganaping seminar-worksyap tungkol sa Dula at Dulang
Tagalog sa Modernong Panahon. Isa sa bahagi ng naturang seminar ang pagpapanood
ng isang video clip tungkol sa buhay ng isang artistang nagwagi bilang pinakamahusay na
aktres o artistang babae sa larangan ng indie film. Batay sa napanood, gagawa ka ng
orihinal na iskrip na naglalarawan ng ilang pangyayari sa buhay ng naturang aktres at
pagkatapos itatanghal ito sa gitna ng mga manonood bilang awput. Tatayain ito batay sa
mga kraytirya: a) kaangkupan, b) makatotohanan, c) masining, d) orihinal, e) kaakmaan
ng tunog/props/costume, f) taglay ang mga bahagi ng dula, g) kahusayan sa pag-arte at
h) nagagamit ang pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat.
magkakaroon ng pagtataya kung paano mo naunawaan ang mga naging aralin.
Kailangang maisagawa ng mga mag-aaral ang bahaging ito

na magpapatunay na naunawaan nila ang paksa sa aralin.
Ilipat
Layunin mo sa bahaging ito ang ilipat at isabuhay ang
iyong natutuhan sa dalawang aralin. Tatayain ito sa pamamagitan ng
sumusunod na gawain.
Ipakita ang sitwasyon na kanilang isasagawa na nakasulat

sa pisara, kartolina, manila paper o gamit ang power point
presentation. Iminumungkahing gawing pangkatan ang
bahaging ito. Ibigay ang pamantayan upang malaman na
ng bawat pangkat kung paano sila mamarkahan.
368
Ikaw ay opisyal ng Sangguniang Kabataan (SK) ng inyong barangay na
naimbitahang maging panauhing tagapagsalita sa gaganaping programa para sa

Foundation Day ng inyong lungsod. Layunin mong makapaghatid sa kanilang
kaalaman tungkol sa kultura at kalagayang panlipunan ng inyong barangay na
katatapos lamang tanghalin bilang Most Outstanding Barangay ng Taon. Gagamitin
mo bilang presentasyon sa inyong pagsasalita ang photo documentary na
naglalarawan ng kalagayan ng kultura at kalagayang panlipunan ng inyong barangay
sa kasalukuyan.
Tiyakin mo na itoy a)orihinal/awtentiko; b) malikhain; c) makabuluhan ang
mensahe; d) may pagkakaugnay-ugnay ang mga pangyayari at larawan; d)

nagtataglay ng elemento ng masining na pagkukuwento; e) masining; at f) may
wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Ano ang nalaman o natutuhan mo sa ating aralin? Ilahad ang naramdaman matapos itong
matalakay.
Matapos matalakay ang aralin, NALAMAN KO NA:

1.
2.
3.
4.
Maaaring ipasulat sa dyornal o kuwaderno ng mga mag-aaral

ang pagtatayang ito. Maaaring gamitin ang circle talk.
Mayroon itong 5-6 na miyembro. Ang magkakapangkat ay
magbabahaginan ng kanilang sagot. Bigyan lamang sila ng 5
minuto upang masagot ang bahaging ito at 5 minuto upang
ibahagi sa kanilang kapangkat ang kanilang naging sagot.
369
Nakadama ako ng _____________________________________matapos mailahad

ang aralin dahil:
1.
2.
3.
4.
PAGNILAYAN AT UNAWAIN:
Hatiin sa apat
na pangkatsaang
klase.na
Ibigay
sanais
bawat
Ngayon
naging
subukin
salamin
natinngkung
kultura
talagang
ng
naunawaan mo ang mahahalagang konseptong
nakapaloob
modyul
ito na
kong maikintal sa iyo. At masasag
pangkat ang gawaing naatasan sa kanila. Isang gawain o
1. Ibigay ang konseptong inilalahad ng graphic organizer. Pagaralan mo ito nang mabuti. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat
tanong lamang sa bawat pangkat. Maaaring idaan sa

palabunutan ang pagpili sa gawain. Ang mga gawain o
tanong ay nakasulat sa isang colored paper. Hikayatin ang
bawat pangkat na maging masining at malikhain sa kanilang
pagtalakay.
2. Bakit mahalagang pag-aralan ang mga akdang pampanitikan sa mga panahong

ito?
3. Nakatulong ba ang panitikan upang maging daan ng pagpapahayag ng saloobin,
opinyon at katuwiran?
4. Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling ating tinalakay? Sagutin ito sa
370
pamamagitan ng pagdurugtong sa mga pahayag na nakasulat sa Speech Balloon.

Gawin sa papel.
Pagkatapos kong pag-aralan ang mga akdang

pampanitikan na sumibol at umusbong sa tatlong panahon,
napag-alaman kong
_______________________________________________
_________________________________________.
Naramdaman kong
________________________________________
_______________________________________________
_________________________________________.
Dahil dito, naunawaan ko ang kahalagahan ng
__________________
_______________________________________________
_________________________________kaya__________
_______________________________________________
____________________________________________.
ILAPAT
Binabati kita! At ilang hakbang na lamang at tapos na
ang iyong paglalakbay sa modyul na ito. Ang layunin mo sa bahaging ito ay
ilipat at isabuhay ang iyong natutuhan sa Modyul 2 sa pamamagitan ng
pakikibahagi sa pagbuo at pagtatanghal ng isang video presentation na
nagpapakita ng kulturang Pilipino na nananatili pa sa kasalukuyan,
nagbago at nawala na. Unawain mong mabuti ang sitwasyon upang
maisagawa mo nang buong husay ang gawain.
371
Sa bahaging ito ay aalamin kung naunawaan ng mga magIsa sa nakatutulong upang mapasigla ang ekonomiya ng bansa ay ang
aaral ang Modyul 2. Ito ay pagsasabuhay sa kanilang
pagpasok ng dolyar sa pamamagitan ng turismo. Marami ang nabibigyan ng trabaho.
natutuhan. Ipaliwanag sa bawat pangkat kung paano nila
Kaya naman patuloy sa pagbuo ng ibat ibang programa ang Departamento ng
isasagawa ang gawain sa pamamagitan ng pagbibigay ng
Turismo upang higit na maipagmalaki ang kulturang Pilipino sa buong mundo.
situwasyon. Ibigay sa kanila ang pamantayan kung paano sila
Naglalayon na hikayatin ang mga turista na balik-balikan ang Pilipinas dahil sa
mamarkahan sa gawaing ito.
kagandahang taglay nito. Bilang tagapangulo ng departamento ng lokal na turismo

sa iyong probinsiya, layunin mo na hikayatin ang mga turista na balik-balikan ang
Pilipinas dahil sa ating pamanang kultural. Kaya ikaw ay naatasan na bumuo at
itanghal ang isang video presentation na nagpapakita ng kulturang Pilipino na
nagpapatunay na Its More Fun in the Philippines . Sa nasabing presentasyon ay
makikita ang kulturang Pilipino na nananatili, nabago at nawala na sa inyong
probinsiya. Ang presentasyon ay batay sa sumusunod na pamantayan: a) batay sa
pananaliksik; b)makatotohanan; c)orihinal; d)malikhain; e) may kaugnayan sa paksa;
f)napapanahon; g) taglay ang elemento ng pagbuo ng isang video presentation.
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA VIDEO PRESENTATION (Kalakip #2.3.2.b)
VII.PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (para sa Modyul 2) (Kalakip #2.3.2.c)
372
Bigyan ng kopya ang bawat mag-aaral ng pagsusulit na ito.

Iwasto ito upang makita agad ang bahagi ng aralin na lubos
na naunawaan o hindi naunawaan ng bawat mag-aaral.
Gumawa ng item analysis upang masuri ang natutuhan ng
mga mag-aaral.
Bilang ng Modyul: 3
Modyul 3: Repleksiyon ng Kasalukuyan Tungo sa Kinabukasan
Bilang ng Sesyon: 7 linggo
Paalala:
Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga
mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang
aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang
mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayoy higit nilang
maunawaan ang bawat aralin at gawain sa Modyul 3.

VII.
Pamantayang Pangnilalaman sa
Pamantayan sa Pagganap sa
Pagtatapos ng Modyul 3:
pagtatapos ng Modyul 3:
Naipamamalas ng mag-aaral ang pagAng mag-aaral ay nakikibahagi sa
unawa sa estilo, mekanismo,
pagbuo ng kampanya tungo sa
kamalayang panlipunan (social
pamamaraang tekniko, at mga
awareness campaign) sa pamamagitan
kaalamang teknikal ng mga panitikang
ng alinmang midyum ng multimedia.
popular.

Paano naiiba ang tradisyunal na uri ng
panitikan sa panitikang popular?
Bakit nagkaroon ng transpormasyon
mula sa tradisyonal na panitikang
Pilipino tungo sa panitikang popular?
Paano nakatutulong ang mga panitikang
popular sa pagpapaigiting ng
kamalayang panlipunan?
373
Mahalagang Konsepto para sa Modyul

3:
Ang tradisyunal na panitikang Pilipino ay
salalayan ng buhay, at ang panitikang
popular
ay
pamamaraan
ng
pamumuhay.
Bunsod ng pagpapalitang kultural,
kapangyarihan ng teknolohiya, at
pangangailangan ng pamayanang
global, nagkaroon ng transpormasyon
ang panitikang Pilipino mula tradisyonal
tungo sa pagiging popular
Gabay sa Pagtuturo ng Modyul
Ang mga mag-aaral ay inaaasahang matututo ng

ilang mga pamamaraan sa pagbuo ng mga panitikang
popular sa pamamagitan ng mga gawain sa modyul na ito
(nakasaad sa pamantayang pangnilalaman) na kanilang
magagamit sa pagbuo ng isang produkto sa katapusan ng
kanilang pag-aaral (nakasaad sa pamantayan sa
pagganap)
Ang mga mahahalagang konseptong nakatala ay

ang konseptong nais maikintal sa isipan ng mga mag-aaral
sa pagtatapos ng aralin. Ito ang inaasahang magiging
sentro ng lahat ng gawain sa modyul.
Ang mga mahahalagang tanong ay naglalahad ng

mga
kaisipang
inaasahang
masasagot
sa
pagsasakatuparan ng mga gawain sa modyul na ito.
VIII.
Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito
Mga Aralin sa Yunit
Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang

Popular
a. Panitikan: Popular na Babasahin
Pahayagan (Tabloid)
Komiks
Magasin
Kontemporaryong Dagli
b. Wika: Antas ng Wika

Pormal
Di-pormal
Popular (Balbal)
Aralin 3.2: Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Pag-unlad ng

Kulturang Pilipino
.
a. Panitikan: Opinyon at Talakayang Panradyo
b. Wika:
Konsepto ng Pananaw
a. Panitikan: Dokumentaryong Pantelebisyon
b. Wika: Mga Konseptong May Kaugnayang Lohikal
Aralin 3.3: Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong
Panlipunan
a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni
Brillante Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag
Sa pagtatapos ng bawat aralin, ikaw ay inaasahang:

Aralin 1:
Makapagbabahagi ng mga babasahing
374
popular
na
Ang mga araling nakatala ang magiging saklaw ng

mga magiging pagtalakay at mga gawain sa modyul na
ito. Ang bawat aralin ay nakatuon sa ibat ibang aspekto
ng kulturang popular (kontemporaryong babasahin,
broadcast media at dokumentaryong pampelikula). Bawat
paksang nabanggit ay may kaakibat na aralin sa wika na
makatutulong sa lalong pagsusuri at pag-unawa sa mga
ito.
sumasalamin sa kultura
panahon.
Aralin 2:
at tradisyon sa kasalukuyang
Makalilikha ng isang akdang naglalahad ng sariling pananaw

batay
sa
pamantayan
ng
isang
mapanagutang
mamamahayag.
Makapagpapamalas ng pag-unawa sa estilo, mekanismo at
kaalamang teknikal ng isang dokumentaryong pampelikula
bilang midyum sa pagbabagong panlipunan.
Aralin 3:
IX. Mga Inaasahang Kasanayan:
MODYUL 3
Ikatlong
markahan

Pakikinig
Naililipat sa isang grapikong organayser ang mga impormasyong
napakinggan (transkoding)
dayagram
grap
grid
Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag,
mensahe at teksto
Napauunlad ang kasanayan sa mapanuring pakikinig/panonood
Napag-iiba ang katotohanan sa mga hinuha, opinion at
personal na interpretasyon ng nagsasalita at nakikinig
375
Napag-iiba ang katotohahan (facts) sa mga hinuha

(inferences), opinyon at personal na interpretasyon ng
nagsasalita at ng nakikinig /nanonood
Nailalahad ang mga pagkiling (biases, prejudices) at sariling

interes ng nagsasalita
Ang mga kasanayang nakatala ay ang mga

kasanayang inaasahang malilinang sa mga mag-aaral sa
pagsasakatuparan ng mga gawain sa modyul na ito.
Naisasaayos ang mga ideya o impormasyon mula sa teksto o

diskursong napakinggan/napanood
Nailalahad sa sariling pamamaraan ang mga napakinggang

pahayag, mensahe at teksto
Pagsasalita
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos
sa pananaliksik
at saloobin
Nakapagpapahayag nang wasto ng mga pag-aalinlangan/
pag-aatubili o pasubali
Pag-unawa sa Binasa
Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito
Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa:
paksa
layon
tono
pananaw
paraan ng pagkakasulat
pagbubuo ng salita
pagbubuo ng pangungusap
pagtatalata

pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod:
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang

nakapaloob
sa teksto
Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng
- paksa
376
tono
layon
estilo at
gamit ng mga salita
Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga

nangyayari sa:
sarili
pamilya
pamayanan
lipunan
daigdig
Nakapagbibigay ng sariling kuru-kuro at mungkahi tungkol sa
alinman sa mga paksa gaya ng sumusunod:
- HIV and Drug Prevention
- Peace Education
- Karapatang Pambata at Kanilang Responsibilidad
- Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga Pilipino
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang teksto
sa pamamagitan ng pagkilala sa:
Naiisa-isa ang mga positibo at negatibong pahayag
Napagsasama-sama ang mga magkakasalungat na ideya
Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak

na bahagi nito

pagbasa sa teksto
Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng:

- paksa/tema
- layon
- gamit ng mga salita
Pagsulat
Nagagamit ang ibat ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya
sa pagsulat tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik
377
at panonood
Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan
Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon
Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng

isang dokumentaryong panradyo
Nakabubuo ng maayos na balangkas
Naibabanggit nang wasto ang may-akda, personalidad,

organisasyong nagbibigay-kredibilidad sa mga kaisipang
ipinapahayag
Nagagamit ang mga

konsepto ng pananaw
Nagagamit ang mga ekspresiyong nagpapakilala

ng kaugnayang lohikal
ekspresiyong
nagpapakilala
ng
Tatas
Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal
na Filipino pasalita man o pasulat
Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa
pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat
Nasusuri ang mahalagang detalye ng napakinggang impormasyon
Napagtitimbang-timbang kung ang napakinggan ay may kabuluhan at

kredibilidad
Nakikipagkomunikasyon gamit ang wikang Filipino batay sa hinihingi
378
ng pagkakataon/sitwasyon
Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan
sa pag-aaral ng wika at panitikan
Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may
kasiyahan at kasiglahan
Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral
ng wika at panitikan
Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga
natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan
Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon
at
talang nalikom mula sa ibat ibang lawak ng pagaaral/pananaliksik

datos sa pananaliksik
Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga

sanggunian sa aklatan/Internet

Nailalahas nang maayos ang mga nalikom na impormasyon
Panonood
Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong
Napanood
379
Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa

napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood
isang
X.
Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3

REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN TUNGO SA KINABUKASAN
Aralin 3.1 Kontemporaryong Panitikan Tungo sa

Kultura at Panitikang Popular
a. Panitikan: Popular na mga Babasahin
Pahayagan(tabloid)
Komiks
Magasin
Pormal
Di-Pormal
Popular (balbal)
Aralin 3.2 Broadcast Media: Mekanismo ng
Pagbabago at Pag-unlad ng Kulturang Pilipino
a. Panitikan: Komentaryong Panradyo
Dokumentaryong Pantelebisyon
b. Wika:
Konsepto ng Pananaw/Kaugnayang
Lohikal
Aralin 3.3 Dokumentaryong Pampelikula: Midyum
sa Pagbabagong Panlipunan
a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon
ni Brillante Mendoza
b. Wika:
Komunikatibong Gamit ng mga
Pahayag
380
Makikita sa konseptwal na balangkas ang magiging

tuon ng pagtalakay sa kabuuan ng modyul.
XI.
Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.1)
XII.
Yugto ng Pagkatuto
ALAMIN:
Handa ka na bang tumuklas ng mga bagong kaalaman? Kung gayon, simulan na natin ang iyong pag-aaral tungkol sa mga panitikang popular. Naisip mo na ba kung
paano naiba ang mga panitikan sa kasalukuyan sa mga tradisyunal na uri ng panitikan na iyong natalakay sa mga naunang aralin?
Bakit nga ba nagkaroon ng
transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang popular? Bakit kailangang basahin at pag-aralan ang mga panitikang popular?
GAWAIN 1: Bugtungan, Dugtungan!
Alam mo ba ang ibat ibang uri ng panitikan na maituturing nating bahagi ng panitikang popular? Batid mo rin ba ang ibat ibang midyum na
ginagamit upang maipahatid ang mga ito sa higit na nakararaming mamamayan? Tukuyin mo ang inilalarawan ng mga bugtong sa ibaba.
Pagkatapos, isulat mo ang mga titik ng iyong sagot sa mga kahon upang mabuo ang crossword puzzle.
Mga Bugtong:
2
.
M
1P
.
6
3 .
.
B
4
.
5
.
T
7
.
381
Pinipilahan ng mga manonood, sa

pinilakang tabing itoy itinatampok!
2 Kahong puno ng makukulay na
larawan at usapan ng mga tauhan.
Tunay na kinagigiliwan ng kabataan!
3 Kuwadradong elektronikong
kagamitan.Tampok ay ibat ibang
palabas na kinaaaliwan!
4 Sa isang click lang mundong
itoy mapapasok na para mag-Fb,
Twitter o magsaliksik pa.
5 Musikat balita ay napapakinggan
na. Sa isang galaw lamang ng pihitan,
may FM at AM pa!
6 Maliit na dyaryong inilalako sa
daan; balita, tsismis at iba pa ang
laman.
7 Pabalat nitoy may larawan pa ng
sikat na artista. Nilalamay mga
artikulong tumatalakay sa ibat ibang
paksa.
1
Kung nakuha mo nang tama ang lahat ng aytem, binabati kita dahil may ideya ka na sa ibat ibang uri ng panitikang popular! Kung hindi
naman, huwag kang mag-aalala dahil tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama ang iyong mga maling akala.
Alam mo ba na...
Mayroong ibat ibang midyum na ginagamit sa paghahatid ng
impormasyon, balita at ibat ibang palabas na maaaring napakikinggan o
napanonood ng mamamayan lalo na ng kabataan sa kasalukuyan? Ang ilan
sa mga ito ay ang tabloid, komiks, magasin, internet, radyo at
telebisyon. Ang mga ito ay maituturing nating kumakatawan sa
kulturang popular ng mga Pilipino sa ngayon.
Matapos masagutan ang crossword puzzle, hayaan

ang mga mag-aaral na magbahagi ng kanilang mga
nalalaman kaugnay ng mga naitalang kasagutan.
Maaaring tanungin kung sila ba ay isa sa mga
tumatangkilik ng mga ito at kung bakit ang mga ito ay
popular sa kasalukuyan.
GAWAIN 2: Alin, Alin ang PAGKAKAIBA?
Napansin mo ba ang pagkakatulad ng mga katangian ng mga

nabanggit na panitikang popular sa Gawain 1?
Naisip mo ba ang pagkakaiba ng mga ito sa mga tradisyunal
na panitikan? Subukin naman nating isa-isahin ang mga katangian
ng panitikang popular at tradisyunal sa tulong ng gawain sa ibaba.
Isulat mo sa kahon ang mga katangian na sa iyong palagay
ay taglay ng panitikang popular at tradisyunal na panitikan.
Bigyan mo ng pansin ang paksang kadalasang tinatalakay
sa mga ito, wikang ginagamit at midyum na ginagamit
sa paghahatid nito sa mamamayan.
382
Maaaring isagawa ang gawaing ito nang

papangkat. Hayaang suriin ng mga mag-aaral ang
tradisyunal at popular na uri ng panitikan sa ibat ibang
mga aspektong nabanggit (paksa, wika at paraan o
midyum). Maaari rin silang magtanghal o magbahagi ng
ilang mga halimbawa ng panitikan noon at sa kasalukuyan.
Tradisyunal na
Panitikan
Panitikang
Popular
__________________________
__________________________
_____
_________________________
_________________________
_______
Wikang Ginagamit
______________________
______________________
_____________
______________________
______________________
_____________
Paraan/Midyum sa
Paghahatid
____________________
____________________
_________________
______________________
______________________
_____________
Paksang
Tinatalakay
PAUNLARIN:
Sa bahaging ito ng modyul ay bibigyan natin ng pansin ang ibat ibang uri ng panitikang popular at ang ibat ibang midyum na ginagamit sa pagpapalaganap nito. Sa
pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa mga aralin, matutuklasan natin ang kahalagahan ng pag-aaral ng mga panitikang popular at ang papel na ginagampanan ng
mga ito sa kamalayang panlipunan ng mamamayan ng isang bansa.
Sa tulong ng mga araling pangwika, pagtalakay sa ibat ibang pamamaraan sa pagbuo panitikang popular, pagsasagawa ng mga programang panradyo at maging
ng pelikula, inaasahang magiging bahagi ka rin ng paghahanda ng isang kampanya tungo sa kamalayang panlipunan sa pamamagitan ng multimedia (social awareness
campaign through the yse of multimedia).
Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 3.1 ng modyul na ito - ang mga uri ng
kontemporaryong panitikan.
Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura

at Panitikang Popular
383
Bilang ng Sesyon: 10
VII.
Pokus na tanong para sa Aralin 3.1:

Bakit kinawiwilihang basahin ng mga
kabataan
ang
mga
popular
na
babasahin?
Paano nakatutulong ang antas ng wika
sa mabisang pagpapahayag?
VIII.
Mahahalagang Konsepto para sa

Aralin 3.1:
Malapit sa karanasan ng kabataan at
sumasalamin
sa
kasalukuyang
pangyayari
ang nilalaman ng mga
popular na babasahin kung kayat
makatutulong ito upang magkaroon sila
ng sariling pagtataya sa lipunang
kanilang ginagalawan.
Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito

ARALIN 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Popular
a. Panitikan: Panitikang Popular na Babasahin (Tekstuwal
Analisis)
Pahayagan(tabloid)/broad sheet
Komiks
Magasin
Pormal
Di-pormal
Popular (balbal)
IX. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 3.1
384
ARALIN 3.1

Pakikinig
Naililipat sa isang graphic organizer ang mga impormasyong
napakinggan (transkoding)
dayagram
grap
grid
Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag,

mensahe at teksto
Pagsasalita
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa
pananaliksik
Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at
saloobin
Pag-unawa sa Binasa
Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito
Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa:

paksa
layon
tono
pananaw
paraan ng pagkakasulat
pagbubuo ng salita
pagbubuo ng pangungusap
pagtatalata
pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod:
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang
nakapaloob sa teksto
385
Nakapagbibigay ng impresyon sa teksto kaugnay ng

paksa
tono
layon
estilo at
gamit ng mga salita.
Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga
nangyayari sa:
sarili
pamilya
pamayanan
lipunan
daigdig
Nakapagbibigay ng kuro-kuro at suhestiyon tungkol sa alinman sa
mga paksa gaya ng sumusunod:
HIV and Drug Prevention
Peace Education
Karapatang Pambata at Kanilang
Responsibilidad
Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga
Pilipino
Pagsulat
Nagagamit ang ibat ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya sa
pagsulat tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik at panonood
Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan

Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon
Nababanggit nang wasto ang may-akda, personalidad, organisasyon

o grupo na nagpapatunay sa datos o impormasyong nagbibigay
kredibilidad sa mga kaisipan at opinyong ipinahahayag sa kaniyang
lathalain
Tatas
386
Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na

Filipino pasalita man o pasulat
Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa
pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat
Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may
kasiyahan at kasiglahan
Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral
ng wika at panitikan
Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga
natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan
Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon
at talang nalikom mula sa ibat ibang lawak ng pag-aaral/pananaliksik
datos sa pananaliksik
Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga
sanggunian sa aklatan/Internet
Panonood
Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong
napanood
Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa isang
napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood
387
X.
Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1

Aralin3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo
sa Kultura at Panitikang Popular
Panitikan: Mga
Popular na
Babasahin
Pahayagan
(tabloid/ broad
sheet)
Komiks
Magasin
Kontemporaryong
Dagli
Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang

Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging gabay ng
guro at mag-aaral sa pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila
paper o cartolina. Talakayin ang mga araling nakapaloob
sa araling ito.
Wika: Antas ng Wika

Pormal
Di-pormal (balbal)
Produkto/Pagganap:
Literary
Folio
na
sumasalamin sa kasalukuyang kalagayan ng
barangay.
XI.
Panimulang Pagtataya ( para sa Aralin 3.1)

(Crossword Puzzle)
Gabay sa Pagsagot:
1. Kuwentong isinalarawan ng mga dibuhista. (pababa)
2. Pahayagan ng masa. (pahalang)
3. Kuwentong higit na maiksi sa maikling kuwento. (pahalang)
4. Makulay na babasahin na hitik sa ibat ibang impormasyon (pahalang)
388
Susi sa Pagwawasto:
1.
2.
3.
4.
Komiks
Tabloid
Dagli
Magasin
I.
YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 3.1

ALAMIN:
Masasabing nagpatuloy ang tradisyon sa panitikan sa kabila ng modernisasyon
sa pamamagitan ng pagpasok ng teknolohiya. Marahil, nagkaroon lamang ito ng

bagong mukha. Kapansin-pansin sa kasalukuyan na ang kinawiwilihan ng kabataan na
mga babasahin gaya ng komiks, magasin, at dagling katha ay nauulit lamang ang
paksa at tema sa mga akda sa tradisyunal na uri ng panitikan. Kung susuriin,
nagkakaiba lamang sa estilo, pamamaraan at kaalamang teknikal ang panitikang
popular.
Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganooy malaman mo kung paano
naiiba ang tradisyunal na uri ng panitikan sa panitikang popular? Bakit nagkaroon ng
transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang
popular? Bakit kailangang basahin ang mga babasahing popular?
Maaaring magsagawa ang guro ng pananaliksik sa

mga kontemporaryong manunulat na nabanggit sa bahaging
ito upang maibahagi sa mag-aaral ang buhay at mga
naisulat ng mga ito. Makatutulong ang paggamit ng mga
social networking site gaya ng Facebook upang madaling
makaugnay sa mga manunulat na ito.
Ipasulat ang inaasahang mahahalagang tanong para
sa kabuuan ng modyul. Maaaring gamitin ang estratehiyang
TOP 10 QUESTION sa bahaging ito. Ipasuri sa mga magaaral kung alin sa mga naisulat nilang tanong ang
magkakatulad lamang. Sa ganitong paraan, tinuturuan na
natin silang magbasa at magsuri at umunawa ng kanilang
binabasa nang hindi nila namamalayan. Kinakailangang
mapalabas ng guro sa bahaging ito ang inaasahang
mahalagang tanong sa kabuuan ng modyul.
Sa tulong ng Sarbey-Tseklist, nais kong malaman kung alin sa mga

babasahing popular ang kilalang-kilala mo at binabasa ng kabataang tulad mo. Sa
pamamagitan nito, nakatitiyak akong maihahambing mo ang mga babasahing popular
na ito sa mga tradisyunal na anyo ng panitikan na pinag-aralan mo sa Modyul 1 at 2 sa
huling bahagi ng araling ito.
GAWAIN 3.1a : SARBEY-TSEKLIST
Lagyan mo ng tsek (/) ang mga babasahing popular sa iyo. Pagkatapos, iayos
nang paranggo batay sa naging resulta. Lagyan ng bilang 1-4 ang bawat kahon.
Pinakamataas ang bilang 1 samantalang ang bilang 4 ang pinakamababa. Gawin sa
papel. Gayahin ang format
Pahayagan
Broadsheet
___ Inquirer
389
Komiks
Magasin
___ Aliwan
___ Pantastik
___ Liwayway
___ Yes!
Mga Aklat
___ Mga aklat ni
Bob Ong
Makabubuting ipakita rin ang apat na obra (Ibong Adarna,

Florante at Laura, Noli Me Tangere at El Filibusterismo) sa
bahaging ito upang makapagsagawa ng paghahambing
ang mga mag-aaral sa tradisyunal na panitikan at
panitikang popular.
___ Manila Bulletin

___ Philippine Star
___ Business
Mirror
___ Manila Times
Tabloid
___ Abante
___ Taliba
___ Pilipino Mirror
___ Pilipino Star
Ngayon
___ Tempo
390
___ Halakhak
___ Pugad Baboy
___ Super
___ Manhwa
Korean
Comics
___ Archie
___ Marvel
___ Japanese
Manga
___ Captain
America
___ FHM
___ Candy
___ T3
___ Mens Health
___ Metro
___ Entrepreneur
___ Cosmopolitan
___ Good
Housekeeping
___ Florante at
Laura
___ Noli Me
Tangere
___ Mga aklat ni
Eros Atalia
___ Aklat
Kalipunan
ng mga Tula
___ Teksbuk
___ Horror Books
___ Antolohiya ng
Maikling
Kuwento
___ Kalipunan ng
Dagling Katha
___ Bibliya
Ipagaya ang format ng sarbey sa gawaing ito.

Layunin nito na matuklasan ng guro mula sa kanyang magaaral kung ano ang higit na popular na babasahin ang
binabasa ng kaniyang mga estudyante. Mula rito, maaaring
itanong ng guro ang mahalagang tanong na: Bakit
kinagigiliwang basahin ang mga babasahing popular?
Hayaan lamang at tanggapin lahat ang sagot. Pagkatapos,
ipagawa ang Gawain 2: Kahon ng Hinuha
391

TG - Filipino 8 (1st-3rdQ) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TG - Filipino 8 (1st-3rdQ) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

MODYUL 1: SALAMIN NG KAHAPON

BILANG NG SESYON: 7 LINGGO

Modyul Para sa Sariling Pagkatuto

Panimula at mga Pokus na tanong

Para sa Kabuuan ng Modyul 1

Nakapaloob sa bahaging ito ang Pamantayang Pangkalahatan

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-

Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng

unawa sa nilalaman, implikasiyon at

scrapbook ng mga orihinal na akdanmg

kahalagahan ng mga akdang pampanitikan

pampanitikan na lumaganap sa Panahon

bago pa man dumating ang mga Espaol

ng Katutubo, Espanol at Hapon

hanggang sa Panahon ng Hapon.

Bakit mahalagang kilalanin at unawain ang

Mahalagang kilalanin at unawain ang

mga akdang pampanitikang lumaganap sa

mga akdang pampanitikan na lumaganap

mga tiyak na panahon?

sa mga tiyak na panahon sapagkat dito

ang mga pokus na tanong na pagtutuunan sa kabuuan ng

maisakatuparan ng mag-aaral pagkatapos pag-aralan ang

halimbawang akdang pampanitikan at

Ang pagdating ng mga dayuhan sa ating

sa kalagayang panlipunan na masasalamin

bansa at pag-iral ng makasaysayang

sa mga akdang pampanitikan?

tagpo ay mga bagay na masasalamin sa

II. ANG MGA ARALIN AT ANG SAKLAW NITO

panggramatika na saklaw ng Aralin 1.1- Panitikan sa Panahon ng

( Salawikain, Sawikain at Kasabihan )

Katutubo, Aralin 1.2- Panitikan sa Panahon ng Espaol at Aralin

Dalawang Uri ng Paghahambing

Nakapaloob sa bahaging ito ang mga araling pampanitikan at

Pang-abay na Pamanahon at Panlunan

1.3- Panitikan sa Panahon ng Hapon. Nakatala din dito ang mga

Aralin 1.1.3 : a. Panitikan:

Aralin 1.2 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Espaol

a. Panitikan: Ang Karagatan at Duplo

Mga Eupemistikong Pahayag

Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon o

Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan

Aralin 1.3 Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon

a. Panitikan: Tanaga at Haiku

Mga Pangungusap na Walang Paksa

Sanhi at Bunga ng mga Pangyayari

Sa pagtatapos ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

Ang bahaging ito ay kinapapalooban ng mga inaasahang bunga na

Aralin1.2 Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa karagatan,duplo,tula at

II. INAASAHANG MGA KASANAYAN

Mga Kasanayang Pampagkatuto

Nakapaloob sa bahaging ito ang mga kakayahan at kasanayan

Nakapaglalahad ng sariling pananaw sa pagiging maka

mailahad ang layunin ng napakinggan

masagot ang mga tiyak na tanong

maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay

masuri ang sanhi at bunga ng mga pangyayari

mapatunayan ang kawastuan ng mga

mag-aaral ang mga kasanayan sa bawat domain. Sa kabuuan,

dalawang uri ng paghahambing

Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran,