Chng I:

GII THIU V T CHC V QUN TR

T CHC L G?
Cc nh qun tr lm vic trong cc t chc. Nu khng c t chc th cng khng cn
thit phi c cc nh qun tr. Mt t chc l mt tp hp nhiu ngi c ch nh nhm
t c nhng mc tiu c th. Trng i hc ca bn cng l mt t chc. C cc c
quan chnh ph, Coles Myer, Ngn hng ANZ, ngay c tim bng a gn nh bn, S
Cu ho Nng nghip New South Wales, i bng a phng v i cu t cng l cc
t chc. Tt c cc n v ny u l t chc v c chung cc c im chung nh c
minh ho trong hnh 1.1.

Mc ch
ring

Cu trc
r rng

Con
ngi

HNH 1.1 C IM CA CC T CHC

Trc tin, mi t chc phi c mt mc ch ring. Mc ch ny c th hin

mt cch c th di dng mt mc tiu hay nhm cc mc tiu m t chc mong
mun t c. Th hai, mi t chc phi l mt tp hp gm nhiu ngi. Nu ch c
mt ngi lm vic th khng to thnh mt t chc, n i hi mi ngi phi thc hin
cng vic cn thit cho t chc t c mc tiu chung ca mnh. Th ba, mi t
chc u phi trin khai mt cu trc r rng mi thnh vin c th thc hin phn
vic ca mnh. Cu trc y c th l mt cu trc m, linh hot, khng cn n s phn
nh nhim v mt cch r rng v chnh xc, hay gii hn s tham gia nhm khai thc ti
a s phi hp trong cng vic. Ni cch khc, c th l mt mng li n gin vi
1

nhng mi quan h cng vic t c nh, hoc h thng mang tnh truyn thng hn
vi nhng quy tc, quy ch v bn m t cng vic c xc nh r rng, cn thn v
mt s thnh vin c gi l sp c nhng quyn hn i vi ngi khc. Tuy nhin,
cho d t chc c c sp xp theo kiu no i na th n cng cn c mt cu trc
r rng, c th mi lin h trong cng vic gia cc thnh vin c xc nh mt cch
r rng. Tm li, thut ng t chc cp n mt chnh th c mt mc ch ring, bao
gm nhiu thnh vin v phi c mt cu trc c th no .
Mc d ba c trng trn c vai tr quan trng trong vic nh ngha v t chc
th s thay i trong quan nim v t chc vn ang din ra. Quan nim cho rng mi t
chc phi c xy dng theo m hnh ging nh ca BHP Billiton,Tp on Ngn hng
Westpac hay S cu ha Nng nghip NSW gm nhng phng ban, n v cng tc c
t chc mt cch c th, r rng khng cn thch hp na. Thay vo , khi nghin
cu k hn v mt t chc hin i, chng ta c th nhn ra rng t chc y ang trong
qu trnh trin khai hoc thit lp xong nhng cu trc v quy trnh lm vic linh
hot nh vic phn cng cng vic v h thng cng vic linh hot, h thng thng tin
lin lc m v cc lin minh vi nh cung cp.
BNG 1.1 T CHC THAY I
T chc truyn thng
n nh

T chc mi
Nng ng

Km linh hot

Linh hot

Ch trng vo cng vic

Ch trng vo k nng

Cng vic c xc nh a trn a v

ngh nghip

Cng vic c xc nh da trn cc

nhim v cn phi lm

nh hng c nhn

nh hng nhm

Cc v tr cng vic n nh

Cc v tr cng vic tm thi

nh hng mnh lnh

nh hng s tham gia ca cp di

Cc nh qun tr lun lun a ra cc

quyt nh

Cp di tham gia vo qu trnh ra quyt

nh

nh hng quy tc, lut l

nh hng khch hng

Lc lng lao ng tng i ng nht

Lc lng lao ng a dng

Ngy lm vic c xc nh t 9 gi
sng n 5 gi chiu

Ngy lm vic khng c gii hn thi gian

Quan h da trn cp bc

Quan h da trn mng li

Cng vic c thc hin trn thit b ca

t chc trong thi gian c th

Lm vic mi lc, mi ni

Vy th quan nim v t chc ang thay i nh th no? Bng 1.1 lit k mt s

khc bit gia quan nim truyn thng v quan nim hin i v t chc. Theo nhng so
snh ny, cc t chc ngy nay ang tr nn m hn, linh hot v thch ng tt hn trc
nhng thay i.
Ti sao cc t chc ang thay i? Bi v th gii quanh cc t chc thay i
v ang tip tc thay i. Nhng thay i v x hi, kinh t, th gii v cng ngh ang
to ra mt mi trng m cc t chc thnh cng (nhng t chc thng xuyn t c
nhng mc tiu ra) buc phi p dng nhng cch thc mi hon thnh cng vic
ca h. Nhng v d v cch thc m th gii ang thay i bao gm vic con ngi ngy
cng ph thuc vo thng mi in t, s pht trin ngy cng rng khp ca cng ngh
thng tin v nhng nh hng ca n ti cc doanh nghip, s gia tng ca ton cu ha
v c vic thay i nhng k vng ca nhn vin. Nhng du cho quan nim v t chc
thay i, nhng nh qun tr v cng vic qun tr vn rt cn thit i vi bt k t chc
no.

AI L NH QUN TR?
Trc y ngi ta c th d dng nh ngha v vai tr ca cc nh qun tr. H l cc
thnh vin ca t chc, ch cho ngi khc phi lm g v lm nh th no. Lc , vic
phn bit cc nh qun tr vi nhn vin tha hnh cng tht d dng: nhn vin chnh l
thnh vin ca t chc trc tip thc hin cng vic m khng c nhn vin di quyn.
Nhng iu by gi khng cn d dng na. S thay i bn cht ca t chc v cng
vic trong nhiu t chc lm nha i ranh gii r rng gia cc nh qun tr v nhn
vin. Nhiu cng vic truyn thng gi y bao gm c hot ng qun tr, c bit l
hot ng nhm. V d nhng thnh vin ca mt nhm thng phi xy dng k hoch,
ra quyt nh v t gim st kt qu cng vic ca mnh. V khi nhng nhn vin c
gi l nhn vin tha hnh m trch nhng nhim v m theo truyn thng l ca cc
nh qun tr th nhng nh ngha m chng ta s dng trong qu kh khng cn c
ngha na.
Vy, chng ta cn nh ngha ai l nh qun tr? Mt nh qun tr l ngi phi lm
vic vi v thng qua ngi khc bng cch iu phi hot ng cng vic ca h
hon thnh mc tiu ca t chc. iu c ngha l h phi chu trch nhim trc tip
i vi mt nhm ngi trong mt b phn hoc cng c th l gim st ch mt ngi.
N cng c th lin quan n vic phi hp cc hot ng ca mt nhm gm nhng
ngi n t cc phng ban khc nhau hoc thm ch l nhng ngi bn ngoi t chc,
3

nh nhng nhn vin lm vic thi v hay nhng nhn vin lm vic cho cc nh cung
ng ca t chc. Tuy nhin cc nh qun tr cng phi lm nhng cng vic khng lin
quan n vic iu phi hoc lin kt cng vic ca nhng ngi khc. V d nh mt
ngi gim st b phn x l khiu ni bo him th cng phi x l cc yu cu bi
thng ngoi vic iu phi hot ng ca cc nhn vin x l khiu ni khc.
C cch no h thng ha cc nh qun tr trong cc t chc hay khng? Cu
tr li l c, c bit l i vi cc t chc c cu trc truyn thng tc l, nhng t
chc c cch sp xp cng vic mt cch rch ri hay cu trc, c b tr theo hnh thp,
phn nh mt thc t l s lng nhn vin cp thp bao gi cng nhiu hn s lng
nhn vin cp cao. Qua Hnh v 1.2 chng ta c th thy ton b h thng bao gm cc
nhn vin t cp thp nht, cp trung cho n cp cao nht trong loi hnh t chc ny.
Vic ch ra chnh xc ai l nh qun tr trong cc t chc ny khng phi l kh, mc d
bn nn bit rng cc nh qun tr c rt nhiu chc danh khc nhau. Cc nh qun tr
cp c s l cp qun tr thp nht v chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nhn
vin tha hnh lm vic trong b phn sn xut hay to ra sn phm mi cho cng ty. H
cn c gi l nhng gim st vin, nhng h cng c th c gi l cc nh qun tr
tuyn c s, qun tr vn phng hay l cc c cng. Cc nh qun tr cp trung bao
gm tt c nhng nh qun tr nm gia hai cp qun tr c s v cp qun tr cao nht
ca t chc. H chu trch nhim qun tr cng vic ca cc nh qun tr cp c s v
cng c nhiu chc danh nh trng phng, ch nhim d n, gim c nh my, trng
hay gim c cc b phn. cp cao nht hoc gn cao nht ca t chc l cc nh qun
tr cp cao, nhng ngi phi chu trch nhim a ra nhng quyt nh khp t chc
v thit lp cc k hoch cng nh cc mc tiu c nh hng n ton b t chc.
Nhng c nhn ny cng c nhng chc danh c trng nh ph ch tch, ph ch tch
iu hnh, gim c iu hnh, gim c iu hnh tc nghip, tng gim c hoc ch
tch hi ng qun tr. Ly v d trong chng m u th ng Phil Koperberg l mt nh
qun tr cp cao. ng ta gi chc Uy vin hi ng qun tr (c th xem nh ngang hng
vi ch tch tng gim c ca mt tp on kinh doanh) ca Cc Cu ho Nng thn
NSW.

Qun tr
vin cp cao
Qun tr vin cp trung
Qun tr vin cp c s
Nhn vin tha hnh

HNH 1.2: CC CP BC TRONG T CHC

Trong ton b cun sch ny, chng ti bn v cc nh qun tr v cc tp on t
gc nhn ca m hnh kim t thp truyn thng, mc d khng phi tt c cc t chc
c sp xp theo cch ny. Nhng ngay c khi cc t chc c nh dng mt cch linh
hot v lng hn th cng cn nhng c nhn m nhim vai tr ca cc nh qun tr,
l nhng ngi c th lm vic cng vi v thng qua nhng ngi khc bng cch iu
phi cng vic ca h t c mc tiu ca t chc.
Nu nh bn chn mt ngh qun tr th bn chc chn c rt nhiu chc danh
cng nh cc nhim v khc nhau. Trong sut qu trnh lm vic ca bn, bn c th s
phi lm vic nhiu cng ty khc nhau, c truyn thng ln phi truyn thng. Nu bn
quyt nh chn ngh ny th ng ngha vi vic bn chn mt ngh y hng th v
thch thc.

QUN TR L G?
Cc t chc c mt s c im chung, cc nh qun tr cng th. Mc d cc chc danh
v trch nhim c th ca h rt khc nhau, nhng cng vic ca h th vn c mt s
im chung cho d l mt gim st vin c mc lng 40 000 la mt nm, lm
vic trong phng thng tin ca trng i hc Monash, qun l 5 nhn vin; hay tng
gim c ca tp on Coles Myer c mc lng 4 triu la mt nm, chu trch nhim
iu phi cng vic ca mt tp on ln nht nc Australia (tnh v s lng nhn
vin) vi hn 160 000 nhn vin v c doanh thu hng nm vt qua con s 25 t la.
Thut ng qun tr c nh ngha l qu trnh iu phi cc cng vic chng
c th c hon thnh vi hiu sut v hiu qu cao nht, bng v thng qua nhng
ngi khc. Chng ta hy tm hiu qua tng phn ca nh ngha ny.

Qu trnh l t din t nhng chc nng ang c thc hin v cc cng vic u
tin cn cc nh qun tr gii quyt. Cc chc nng ny c th l lp k hoch, t chc,
lnh o v kim sot. Chng ti s lm r hn nhng chc nng ny cng nh qu trnh
qun tr trong phn tip theo khi chng ta xem xt nhng vic lm c th ca cc nh
qun tr.
Chng ta cng bit phn th hai ca nh ngha l cm t iu phi cng vic ca
ngi khc. y chnh l im gip chng ta phn bit c ai l nh qun tr cn ai
khng phi l nh qun tr. Nhng ngoi ra nh ngha cng cp n vic hon thnh
cng vic ca t chc vi hiu sut v hiu qu cao; hoc t ra cng l vic m cc nh
qun tr rt mun thc hin.
Hiu sut l mt phn v cng quan trng ca qun tr. N cp n mi quan
h gia u vo v u ra. Nu bn c th to c nhiu sn phm u ra hn t cng
lng u vo cho trc th bn tng c hiu sut. Hoc tng t, nu bn c th
to ra s sn phm u ra tng ng nhng vi lng u vo t hn th cng c ngha
l bn tng c hiu sut. Bi v cc nh qun tr phi iu hnh cng vic vi ngun
lc gii hn, ch yu gm nhn lc, ti chnh v trang thit b, cho nn h lun quan tm
n vic s dng cc ngun lc ny mt cch c hiu qu nht. V th h lun quan tm
n vic ct gim chi ph ti a. T gc nhn ny ta c th hiu hiu sut l lm ng
cch c ngha l khng lng ph cc ngun lc.
Tuy nhin, hiu sut khng phi l yu t duy nht. Qun tr cng lin quan n
vic thc hin cc cng vic t c cc mc tiu ca t chc; tc l, qun tr quan
tm n hiu qu. Khi cc nh qun tr hon thnh mc tiu ca t chc, chng ta ni
rng h lm vic c hiu qu. Hiu qu thng c m t l lm ng vic tc l
nhng vic lm ca h c th gip t chc t c nhng mc tiu ra. Trong khi
hiu sut lin quan n cc phng tin dng thc hin cng vic, hiu qu li lin
quan n kt qu cui cng hay ni cch khc n vic c t c mc tiu ca t
chc hay khng (Hnh 1.3).
Hiu sut v hiu qu c lin quan n nhau. Hiu qu s d dng t c nu ta
b qua hiu sut. Xem xt cng ty Packard Bell lm v d, h c th sn xut c nhng
my tnh c nhn (PC) t tin vi cc linh kin my tnh cao cp nht nu h khng ch
n chi ph nhn cng v vt liu u vo. Mt vi cng ty dch v cng cng c
nh gi l h t c hiu qu nhng li hon ton khng t hiu sut bi v h thc
hin cng vic ca mnh vi mc chi ph qu cao.V vy qun tr khng ch l vn m

bo cho cng vic c hon thnh v t c mc tiu ca t chc ra (hiu qu) m

cn phi lm vi mt hiu sut cao nht.
Liu c t chc no c th t c hiu sut nhng hiu qu vn cha t c?
Cu tr li s l c nu nh ta hon thnh tt cc cng vic c cho l sai. Chng hn
nhiu trng i hc t c hiu sut cao trong vic o to sinh vin. Cc nh qun
tr ca trng ct gim c c mt khon chi ph o to ng k ca mi sinh
vin thng qua vic p dng cc phng php hc trn my, cc ti liu hoc trn mng,
cc lp hc t xa, nhng ging ng rng ln dng cho vic din thuyt v ph thuc
ch yu vo nhm cc nhn vin lm vic bn thi gian. Tuy nhin, cc sinh vin, cu
sinh vin v cc cng ty t vn rng liu cc sinh vin c c o to mt cch thch
ng khng? D nhin, mt t chc hot ng thnh cng th hiu qu cao v hiu sut
cao lun i i vi nhau.Qun tr km thng l do khng t c hiu qu ln hiu sut
hoc l t c hiu sut nhng khng mang li hiu qu. bt c mt quc gia no,ni
c th l M, Malaisia, New Zealand, Philippin hay Singapore, cc t chc v cc nh
qun tr ca cc t chc phi t c tnh hiu qu ln hiu sut c th gt hi
c thnh cng trong mt th gii thng mi ton cu m tnh cnh tranh ngy cng
gia tng.
Hiu sut
(phng tin)

Hiu qu
(kt qu cui cng)

S dng
ngun lc

t c
mc tiu

Mc lng
ph thp nht

Kt qu cao
nht

Qun tr n lc t c:
Lng ph ngun lc thp nht (hiu sut cao)
t c muc tiu cao nht (hiu qu cao)

HNH 1.3: HIU SUT V HIU QU TRONG QUN TR

CC NH QUN TR LM G?
M t cng vic ca mt nh qun tr khng phi l mt vic d dng. Do khng c hai t
chc hon ton ging nhau nn cng vic ca hai nh qun tr cng khng hon ton
ging nhau. Tuy nhin, sau nhin nm nghin cu, cc nh vit sch qun tr v cc nh
7

nghin cu a ra nhng bng phn loi c th v cng vic ca mt nh qun tr.Vy

nhng bng phn loi y nh th no?Chng ta hy cng nhau xem xt cc nh qun tr
lm g xt trn kha cnh chc nng v quy trnh, vai tr, k nng, h thng qun tr v
vic phn tch tnh hung.

Cc chc nng v qui trnh qun tr

Nhng nm u ca th k 20, mt nh cng nghip Php c tn l Henri Fayol
xut rng tt c cc nh qun tr u phi thc hin nm chc nng qun tr bao gm:
hoch nh, t chc, ch huy, phi hp v kim sot. Vo gia nhng nm 50, mt quyn
sch vit v qun tr ln u tin s cc chc nng: hoch nh, t chc, nh bin, ch
dn v kim sot lm khun kh phn tch. Hu ht cc quyn sch ni v qun tr (v
quyn sch ny cng khng phi l mt ngoi l) vn tip tc xoay quanh cc chc nng
qun tr ny mc d chng c th c tm thnh bn chc nng c bn v quan trng:
hoch nh, t chc, lnh o v kim sot (xem Hnh 1.4). Sau y chng ta s nh
ngha ngn gn v tng chc nng qun tr ni trn.
Nu nh bn khng c trong u mt ch n th vic bn la chn con ng
no i khng cn quan trng na. Ngc li mt khi bn xc nh c c th ni
mnh mun n th bc tip theo l bn phi vch ra k hoch xem con ng no l tt
nht i n . Cc t chc th tn ti t c mt mc ch no v mt ngi
no s phi xc nh r nhng mc tiu cng nh phng tin t c nhng mc
tiu . Cc nh qun tr chnh l con ngi . Chc nng hoch nh l qu trnh xc
nh mc tiu, xy dng mt chin lc thc hin cc mc tiu v pht trin cc k
hoch kt hp v phi hp cc hot ng vi nhau.
Hoch nh

Xc nh cc
mc tiu, xy
dng chin
lc, v pht
trin cc k
hoch nhanh
phi kt hp
cc hot ng

T chc

Xc nh phi
thc hin ci
g, thc hin
nh th no,
v ai thc hin

Lnh o

Ch o v
ng vin tt
c cc bn
tham gia v
gii quyt cc
xung t

Kim sot

Kim sot
cc hot
ng m
bo rng
chng ang
c th
hin nh k
hoch
nh

dn n

t c
cc mc
tiu ca t
chc

HNH 1.4 CC CHC NNG QUN TR

Cc nh qun tr cn phi chu trch nhim sp xp cc cng vic t c

nhng mc tiu ca t chc. Chng ta gi y l chc nng t chc.Chc nng ny bao
gm qu trnh xc nh nhng nhim v phi thc hin, ngi thc hin cc nhim v ,
cch thc phn nhm cc nhim v, ai s phi bo co cho ai v cp no s c ra quyt
nh.
Nh chng ta bit, mi t chc bao gi cng c yu t con ngi v cng vic
ca nh qun tr l lm th no t c mc tiu ca t chc bng v thng qua ngi
khc. y chnh l chc nng lnh o. Khi cc qun tr vin khch l cc nhn vin cp
di ca mnh, to nh hng n tng c nhn hay tp th lc h lm vic, la chn
knh thng tin hiu qu nht hay gii quyt cc vn lin quan n hnh vi ca nhn
vin th cc nh qun tr ang thc hin chc nng lnh o.
Chc nng qun tr cui cng m nh qun tr phi thc hin l kim sot. Sau
khi cc mc tiu c xc lp, cc k hoch c hoch nh (chc nng hoch nh), c
cu t chc c xc nh (chc nng t chc) v nhn vin c tuyn dng, o to v
khuyn khch (chc nng lnh o) th sai st vn c th xut hin. m bo cho mi
th din ra mt cch ng n, cc nh qun tr phi gim st v nh gi kt qu cng
vic. Kt qu thc t phi c so snh vi nhng mc tiu xc lp trc . Nu c
du hiu sai khc no, th cng vic ca nh qun tr lc ny l a cc hot ng v ng
qu o ca chng .Qu trnh gim st, so snh, v hiu chnh l ni dung ca chc nng
kim sot.
Trn thc t cng vic qun tr khng n gin v d dng nh nhng khi nim
v chc nng ca nh qun tr gi ra. Cc giai on hoch nh, t chc, lnh o v kim
sot khng h tch bch nhau ra mt cch n gin. Cc nh qun tr thng cng mt lc
va phi ln k hoch, va t chc, va lnh o v va kim sot v i khi cc thc
hin cc chc nng ny khng tun theo trnh t cp. Do vy m t c cc
chc nng qun tr mt cch thc t th cn xem xt n di gc mt qu trnh. Qu
trnh qun tr l mt chui cc quyt nh v cc hot ng lin tc m nh qun tr to
ra khi hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. iu c ngha l khi cc nh qun tr
thc hin cng vic ca mnh (tc l, thc hin cc chc nng qun tr) th cng vic ca
h c tin hnh mt cch lin tc v ni tip nhau hay cn gi l theo quy trnh.
Cch thc m t cng vic ca nh qun tr di gc chc nng v qu trnh rt
ph bin do phng cch ny r rng v d hiu cc qun tr vin hoch nh, t chc,
lnh o v kim sot. Nhng liu cch thc tip cn ny c chnh xc khng? Chng ta
hy th xem xt mt gc khc.
9

Cc vai tr ca nh qun tr
Henry Mintzberg, mt nh nghin cu v qun tr ni ting cho bit rng cng vic ca
nh qun tr c m t chnh xc nht thng qua phn tch vai tr ca h trong cng
vic. Thng qua vic nghin cu v cng vic qun tr ca ng, Mintzberg a ra mt
bng phn chia xc nh cng vic ca nh qun tr. ng kt lun rng cc nh qun tr
c 10 vai tr khc nhau nhng li quan h qua li vi nhau. Thut ng Cc vai tr ca
nh qun tr cp n loi hnh hnh vi qun tr khc nhau. 10 vai tr qun tr do
Minztberg phn chia c th c nhm li theo tng chc nng giao tip, truyn thng tin
v a ra quyt nh.

Vai tr quan h
Tt c cc nh qun tr lun phi thc hin nhng tc v c lin quan n mi ngi xung
quanh (cp di, ngi ngoi t chc) v cc cng vic khc mang tnh cht nghi thc v
biu tng . l cc vai tr quan h hay lin kt. Khi mt v hiu trng trao bng i
hc trong l tt nghip, hay gim c mt nh my a mt nhm hc sinh trung hc i
tham quan nh my th h ang ng vai tr i din. Tt c cc nh qun tr u nh
vai tr l ngi lnh o. Vai tr ny bao gm tuyn dng, o to, khch l v k lut
nhn vin. Vai tr th ba trong nhm vai tr giao tip l vai tr lin lc. Mintzberg m t
hot ng ny nh l s tip xc vi cc ngun thng tin bn ngoi. Cc ngun thng tin
ny c th l c nhn, tp th khng thuc n v ca nh qun tr v c th l bn trong
hay bn ngoi t chc. Cc gim c bn hng m ly thng tin t bn nh qun tr nhn
s trong cng mt cng ty th c coi l c mi quan h lin lc trong ni b. Khi gim
c bn hng tho lun vi cc nhng ngi ph trch kinh doanh khc trong mt hi
ngh t chc thng mi marketing th gim c bn hng c coi l c mi quan h bn
ngoi.

Vai tr thng tin

mt gc no , tt c cc nh qun tr u c vai tr thng tin gm: tip nhn, thu
thp v ph bin thng tin. in hnh nh, nu h thu thp thng tin t cc ngun bn
ngoi t chc, h s thc hin vic bng cch c cc tp ch v trao i vi ngi
khc nm bt nhng thay i trong th hiu cacng chng, k hoch ca cc i th
cnh tranh v nhiu yu t khc. Mintzberg gi chung cc hot ng trn l vai tr theo
di thng tin. Cc qun tr vin cng ng vai tr ph bin thng tin cho cc thnh vin
trong t chc. V cng vic ny c gi l vai tr ph bin thng tin. V khi cc nh
10

qun tr l ngi i din cho t chc i vi ngi bn ngoi th h ng vai tr l ngi

pht ngn.

Vai tr ra quyt nh
Sau cng, Mintzberg ch ra bn vai tr ra quyt nh, xoay quanh vic a ra nhng
la chn. Vi vai tr l ngi khi xng, cc nh qun tr s khi to v gim st nhng
d n mi c tc dng nng cao thnh tch ca t chc. Vi vai tr l ngi x l cc
xo trn, nh qun tr phi thc hin nhng hnh ng v iu chnh i ph vi
nhng vn ny sinh bt ng. Vi vai tr ca ngi phn b cc ngun lc th cc nh
qun tr s phi chu trch nhim trong vic phn b ngun nhn lc, ti chnh v c s
vt cht. Cc nh qun tr cn phi ng vai tr l mt ngi m phn khi h phi tho
lun v thng lng vi cc nhm khc ginh li th cho n v ca mnh.
BNG 1.2 CC VAI TR QUN TR THEO MINTBERG

11

Vai tr
QUAN H
i din

Lnh o

u mi lin lc

THNG TIN
Ngi theo di
thng tin

Ngi ph bin
thng tin

Ngi pht ngn

RA QUYT NH
Ngi khi
xng

M t

V d

i din mang tnh biu tng; thc hin mt s

cc cng vic mang tnh cht php l hoc x
hi thng ngy
Chu trch nhim khuyn khch ng vin cp
di; chu trch nhim i vi hot ng nh
bin, o to v cc nhim v lin quan.
Duy tr cc mng li lin lc m t chc t pht
trin bao gm nhng mi lin lc v nhng ngun
tin bn ngoi v nhng ngi h tr cho t chc v
cung cp thng tin.

n tip khch thm

quan; k cc vn bn
php l
Thc hin cc hot ng
lin quan n cp di

Tm kim v thu thp cc loi thng tin c bit

(phn ln l cp nht) nng cao s hiu bit
thu o lin quan n t chc v mi trng;
ng vai tr l u mi trung tm ca cc thng
tin bn trong v bn ngoi v t chc
Truyn t thng tin nhn c t bn ngoi t
chc hoc t nhn vin cp di n cc
thnh vin ca t chc; mt s thng tin trc
tip m t thc t cn c din gii v kt hp
ca cc tuyn b gi tr khc nhau ca nhng
bn c nh hng ti t chc.
Cung cp thng tin cho ngi bn ngoi t
chc v cc k hoch, chnh sch, hnh ng
v kt qu ca t chc; ng vai cc chuyn
gia v ngnh m doanh nghip ang hot ng

c cc bo co nh
k; duy tr cc quan h
c nhn

Tm kim nhng c hi t t chc v mi

trng ca t chc v khi xng "cc d n
ci tin" nhm to ra s thay i; gim st vic
thit k cc d n c th

T chc chin lc v
cc chng trnh nh
gi nhm pht trin cc
chng trnh hot ng
mi
T chc chin lc v
cc chng trnh nh
gi lin quan n nhng
xo trn v khng hong
Lp k hoch; ra quyt
nh u quyn; tin hnh
tt c cc hot ng lin
quan n vic phn b
ngn sch v t chc
cng vic ca cp di
Tham gia vo cc cuc
thng lng v tho
c lao ng

Ngi x l tr
ngi

Chu trch nhim i vi hot ng hiu chnh

khi t chc phi i mt vi nhng tr ngi quan
trng v bt ng

Ngi phn b
ngun lc

Chu trch nhim i vi vic phn b tt c

cc ngun lc ca t chc trong thc t, a
ra hoc ph chun tt c cc quyt nh quan
trng ca t chc.

Ngi thng
lng

Chu trch nhim i din cho t chc trong cc

cuc thng lng quan trng

Nhn th t; thc hin

cc cng vic i ngoi;
thc hin cc hot ng
khc lin quan n
nhng i tng bn
ngoi

Ch tr cc bui hp ph
bin thng tin; thc hin
cc cuc in thoi
chuyn tip thng tin

Ch tr cc cuc hp
bo; cung cp thng tin
cho bo ch

Ngun: H.Mintzberg, The Nature of Managerial Work (New York: Happer & Row, 1973). tr 93-94.

12

nh gi
C rt nhiu cc nghin cu sau kim chng gi tr ca vic phn loi cc vai tr
ca Minztberg trong nhng t chc doanh nghip c th kinh doanh trong nhng ngnh
khc nhau. Nhng bng chng nhn chung khng nh kin cho rng cc nh qun tr
u thc hin cc vai tr tng t nhau cho d h qun tr cc cp khc nhau ti nhng
doanh nghip khc nhau. Tuy nhin, trng tm m nhng nh qun tr t ra i vi cc
vai tr khc nhau dng nh cng c s thay i theo cp t chc ca h trong t
chc. C th hn, vai tr ca ngi ph bin thng tin, ngi i din, ngi m phn,
ngi pht ngn v lin lc th s quan trng hn nhng cp qun tr cao so vi cc cp
qun tr thp hn, nh trong trng hp ca Phil Koperberg u chng. Ngc li, vai
tr lnh o li quan trng hn i vi nhng nh qun tr cp thp hn, v d nh l
ngi ph trch mt nhm lnh cu ho, so vi cc nh qun tr cp trung hoc cp cao.
Nh vy, cch tip cn no m t ng nhng g mt nh qun tr lm? theo
chc nng hay vai tr? Mi mi cch tip cn u c nhng th mnh ring. Tuy nhin,
cch tip cn theo chc nng s vn l cch tt hn trong vic khi qut ho cng vic
ca nh qun tr. "Nhng chc nng theo quan nim c in cung cp cho chng ta nhng
phng php r rng v ng tin cy trong vic phn loi hng ngn hot ng m cc
nh qun tr tin hnh v nhng k thut m h s dng theo tng chc nng t c
mc tiu." Rt nhiu cc vai tr c Mintzberg a ra cng tng ng vi mt hoc
nhiu hn cc chc nng. V d nh l vic sp xp li cc ngun lc l mt phn trong
vic hoch nh v cng l vai tr khi xng v ng thi tt c ba vai tr quan h li l
mt phn ca chc nng lnh o. Mc d hu ht cc vai tr khc n khp vi mt hoc
nhiu hn trong s bn chc nng c bn, nhng khng phi l tt c. S khc bit ny c
th c gii thch bng thc t l tt c cc nh qun tr phi lm mt s cng vic khng
n thun l qun tr.Vic chng ta quyt nh s dng cc chc nng qun tr m t
cng vic ca cc nh qun tr lm khng c ngha l cch phn loi theo vai tr ca
Mintzberg l sai bi r rng l ng m ra mt cch hiu nhng g m nh qun tr phi
thc hin. Cc quan tm ti cc cng trnh ca ng c coi l mt bng chng v tm
quan trng trong vic xc nh nhng g nh qun tr lm. Nhng nh nhng g s ch ra
trong chng k tip th qun tr l mt lnh vc tng i tr v vn ang pht trin.
Nhng nghin cu trong tng lai so snh v kt hp vic phn loi vai tr ca Mintzberg
vi cc chc nng s tip tc m rng hiu bit ca chng ta v cng vic ca nh qun
tr.

13

Cc k nng qun tr

Nh cc bn thy trong phn trc, cng vic ca mt nh qun tr rt a dng v phc

tp. Nh qun cn phi c nhng k nng nht nh thc hin cc nhim v v hot
ng ca mt nh qun tr. Nhng loi k nng no m mt nh qun tr cn c? Nghin
cu ca Robert L.Katz ch ra rng nhng nh qun tr cn phi c ba k nng chnh
hay nng lc sau: k nng chuyn mn, k nng nhn s v k nng khi qut ho. ng
cng tm ra rng tm quan trng tng i ca ba loi kh nng ny cng khc nhau tu
theo cc cp qun tr trong mt t chc. Hnh 1.5 cho thy tm quan trng tng i ca
ba k nng ny ti ba cp qun tr l cp cao, cp trung v cp c s.

Qun tr vin
cp cao

Qun tr vin
cp trung

Qun tr vin
cp c s

K nng
khi qut

K nng
nhn s
K nng
chuyn mn

HNH 1.5 NHNG K NNG CN THIT I VI NHNG CP QUN TR

KHC NHAU

K nng chuyn mn
Qun tr vin cp c s cng nh qun tr vin cp trung thng c s lin quan cht ch
n cc vn chuyn mn ca cc hot ng trong t chc. K nng chuyn mn bao
gm s am hiu v thnh tho trong mt lnh vc chuyn mn nht nh, chng hn nh
l k thut, tin hc, ti chnh hoc sn xut. V d, cc trng phng k ton phi am hiu
v cc nguyn tc k ton cng nh v cc mu bng biu c tiu chun ho c th
gii quyt nhng vn v tr li nhng cu hi m nhn vin k ton ca h c th s
thc mc. Katz cho rng k nng chuyn mn cng t quan trng khi cc nh qun tr
chuyn ln hot ng cp qun tr cao hn, tuy nhin cc qun tr vin cp cao nht
cng cn phi nm bt c mt s lnh vc chuyn mn ca t chc. V d, khi lm vic
cho mt cng ty khai thc ti nguyn nh BHP Billiton, cc qun tr vin cp cao vi mt
14

nn tng k thut tt vn s phi dng n cc k nng lin quan n k thut ca mnh

vi t cch l mt nh qun tr gii quyt mt vn no , nh cc d n khai
khong chng hn.

K nng nhn s
K nng nhn s hay cn gi l k nng quan h l kh nng cng tc v hiu ngi
khc nhm xy dng mt tinh thn hp tc trong mt nhm (m qun tr vin phi lnh
o), ng vin v gii quyt xung t. Nhng k nng ny cn thit cho tt cc cc
cp qun tr. Nhng nh qun tr cn phi nhn bit c thi , quan nim v nim tin
ca chnh bn thn mnh, ng thi phi nhy cm vi nhng quan nim, nhu cu, ng
c ca cp di. Mt iu quan trng cn phi lu l: 10 nm trc y nhng k nng
ny c cho l thuc loi k nng mm, nhng hin nay k nng ny tng c
Nhm Chuyn trch v K nng lnh o v Qun tr ngnh cng nghip (Industry Task
Force on Leadership and Management Skills) (cn gi l bn bo co Karpin) tha
nhn l c v tr rt quan trng trong nhng thnh cng ca hot ng qun tr ti
Australia cng nh trn ton cu. Nghin cu ny cng ch ra nhng hn ch v k nng
giao tip, khuyn khch nhn vin lm vic, k nng lnh o, u quyn v m phn ca
nhiu nh qun tr Australia. Nhng k nng ny u c cp n trong cun sch
ny. Do nhng nh qun tr phi tip xc trc tip vi ngi khc nn k nng nhn s l
rt quan trng. Tht vy, Katz cho rng k nng nhn s i vi cp qun tr cao nht v
nhng cp qun tr thp u c tm quan trng nh nhau. Qun tr vin c kh nng nhn
s tt s thc y c nhn vin ca mnh lm vic mt cch tt nht. H lun bit cch
lm th no giao tip, ng vin, lnh o, khi gi s hng hi v nim tin ca cp
di.

K nng khi qut ha

Cc nh qun tr cn phi c kh nng khi qut ha v t duy trong nhng tnh hung
tru tng. H phi c kh nng xem xt t chc nh mt tng th ( cn gi l gc
quan st t my bay trc thng ), hiu c mi lin quan gia cc b phn ring bit v
bit cch lm th no lm cho cc b phn c th ho nhp vo mi trng lm vic
chung. Ti sao phi nh vy? Nhng kh nng ny l cn thit a ra c nhng
quyt nh hu hiu, m tt c cc nh qun tr u lin quan n vic ra quyt nh. K
nng khi qut ha cn cho tt c cc cp qun tr, nhng Katz cho rng n quan trng
15

i vi qun tr vin cp cao hn. L do l cc qun tr vin cp cao thng phi gii
quyt nhng vn mang tnh tru tng, trong khi cc qun tr vin cp thp hn li
thng nhng x l nhng cng vic hay nhng qu trnh c th no .
i vi cc qun tr vin ngy nay, cc k nng ny c s lin quan nh th no?
Trong mt mi trng lm vic lun c yu cu cao i vi nhn vin v nng ng nh
hin nay, nhng nhn vin mun c t chc nh gi cao phi khng ngng nng cao
k nng v m trch c nhng cng vic nm ngoi phm vi chuyn mn ca mnh.
Khng cn nghi ng g na, nhng k nng ny vn m t c nhng g m mt qun tr
vin phi lm. Trong thc t, vic hiu v pht huy c nhng k nng ny l rt quan
trng nn Chng 17 s cp mt cch c th hn n mt s k nng nhn s. Ti
website ca chng ti (www.prenhall.com/robbins_au), bn s tm thy mt s ti liu v
cch rn luyn nhng k nng ny, bao gm nhng bi tp v k nng tng tc trn
trang Web. Nhng k nng c m t trong nhng hot ng to lp k nng ny minh
ho mt c trng ph bin ca cc hot ng qun tr m nhiu chuyn gia tin rng l
phn quan trng nht ca bn chc nng qun tr. Mt ma trn cho thy mi quan h gia
cc k nng ny v cc chc nng qun tr c th hin Bng 1.6. Lu rng mt s
k nng c th c tm quan trng i vi nhiu chc nng. Khi bn nghin cu su hn
v chc nng qun tr trong cc chng sau, bn s c c hi mt vi k nng thuc mt
phn cng vic m cc nh qun tr phi lm. Mc d khng c bi tp xy dng k nng
no c th bin bn thnh mt chuyn gia v mt lnh vc no ngay tc khc, nhng
nhng bi tp ny s cho bn mt s hiu bit v nh gi s lc v nhng k nng m
bn cn phi nm bt tr thnh mt qun tr vin gii.
Cc k nng

Cc hc nng
Hoch nh

T chc

Thu tm quyn lc

Nhn thc nhng khc bit v vn ho

Kim sot

3
3

Lng nghe mt cch ch ng

Lp k hoch ngn sch

Lnh o

3
3

La chn phong cch lnh o hiu qu

Hun luyn

Xy dng cc nhm lm vic hiu qu

Phn quyn (u quyn)

Thit k cng vic mang tnh khuyn khch

Xy dng lng tin

Gim st k lut

3
16

Qun l thi gian

C vn

m phn

Cung cp thng tin phn hi

Phng vn

Qun l s chng i i vi thay i

Nhn dng vn ho ca t chc

iu hnh cc cuc hp c hiu qu

Kho st mi trng

Thit lp cc mc tiu

Gii quyt cc vn mt cch sng to

HNH 1.6: MA TRN K NNG QUN TR V CHC NNG QUN TR

Qun tr cc h thng
Mt cch nhn khc v cng vic ca cc qun tr l t kha cnh qun tr h thng.
Nhng nh th no l mt h thng?. H thng l tp hp nhng phn t (yu t) c
lin quan v ph thuc ln nhau c sp xp theo cch to ra mt tng th thng
nht. l mt quan nim rt ra r khoa hc vt l v c p dng vo t chc. Hai
dng h thng c bn l h thng ng v h thng m. Cc h thng ng khng b
nh hng bi mi trng v khng tng tc vi mi trng. Ngc li, cc h thng
m li tng tc mt cch nng ng vi mi trng ca chng. Ngy nay, khi chng ta
gi c t chc l "h thng" l ta ang ni n h thng m; tc l, chng ta tha nhn
rng mt t chc lun tng tc vi mi trng xung quanh n.
Hnh 1.7 trnh by biu ca mt t chc theo quan im h thng m. i vi
mt t chc kinh doanh, cc yu t u vo bao gm: nguyn liu, ngun nhn lc, vn,
cng ngh v thng tin. Qu trnh bin i s bin nhng yu t u vo thnh sn phm
hay dch v hon chnh nh vo cc hot ng ca nhn vin, hot ng qun tr, cng
ngh v cc phng php vn hnh ca t chc. u ra bao gm: sn phm, dch v,
thng tin v kt qu ti chnh (li nhun, ho vn hay thua l ) v kt qu ngun nhn
lc nh mc tho mn v nng sut ca ngi lao ng. Thm vo , thnh cng
cui cng ca h thng ph thuc vo qu trnh tng tc c hiu qu vi mi trng:
cc nhm hoch cc nh ch m n chu nh hng. Mi trng ny bao gm: cc nh
cung cp, t chc cng on, cc nh ch ti chnh, cc c quan chnh ph v khch
hng. i vi mt t chc kinh doanh, vic bn sn phm v dch v to ra doanh thu,
c s dng tr lng v np thu, mua thm cc yu t u vo, tr n v to ra
17

li nhun cho ch doanh nghip. Nu nh doanh thu khng p ng nhng yu

cu khc nhau ca mi trng, doanh nghip s phi ct gim quy m hoc ph sn.
Bng cch no m quan im h thng c th gip chng ta hiu thm v cng
vic ca cc nh qun tr? Cc nh nghin cu h thng nhn nhn mt t chc di gc
l s kt hp cc nhn t ph thuc ln nhau, bao gm: cc c nhn, cc nhm, thi
, ng c, cu trc chnh thc, s tng tc qua li, cc mc tiu, a v v quyn hn.
Nh vy, theo cch hiu ny th cng vic ca mt nh qun tr l phi hp cc hot
ng ca cc b phn khc nhau trong t chc v bo m rng tt c cc b phn ph
thuc ln nhau trong t chc c th lm vic cng nhau v gip cho t chc t c
cc mc tiu. Bng cch no cch tip cn ny c th m t nhng g ang din ra trong
t chc? Nu nh nh qun tr l mt qun tr vin c s th mt phn ca h thng t
chc trong nh qun tr phi hp v thng nht cc hot ng thng s rt hp v b
gii hn trong mt lnh vc hoc mt vi lnh vc c th ca t chc. Ngc li, nu nh
qun tr l qun tr vin cp cao th ci phn ca h thng t chc m ng ta chu trch
nhim qun l tt nhin s rng hn, ton din hn v bao gm rt nhiu (nu khng ni
l tt c) lnh vc hot ng khc nhau trong t chc. Nu nh qun tr l qun tr vin
cp trung, ng ta s chu trch nhim phi hp v thng nht cc hot ng trong mt s
b phn ca h thng t chc nm gia phm vi rng v phm vi hp.

18

Mi trng
H thng

Cc yu t u vo

Qu trnh bin i

u ra
Sn phm/dch v

Ngun nhn lc

Hot ng ca nhn
vin

Vn

Hot ng qun tr

Cng ngh

Cng ngh v phng

php vn hnh

Nguyn liu

Thng tin

Thng tin v kt
qu ti chnh
Kt qu nhn s

Phn hi

Mi trng

HNH 1.7 T CHC L MT H THNG M

Ngoi ra, quan im h thng v cng vic ca nh qun tr cng m ch rng

nhng quyt nh v hnh ng c thc hin trong mt b phn ca t chc s nh
hng n cc b phn khc v ngc li (iu ny c gi l cc c im ph thuc
ln nhau ca t chc). V d, cho d phng sn xut ca cng ty c hot ng vi hiu
sut cao n my m phng marketing khng d bo c nhng thay i trong th hiu
ca ngi tiu dng v khng hp tc tt vi phng pht trin sn phm trong vic to
ra nhng sn phm m ngi tiu dng cn th cng ty coi nh hot ng khng hiu
qu. Tng t nh vy, nu phng thu mua khng p ng s lng v cht lng
u vo th phng sn xut cng khng th hot ng c hiu qu c.V vy, quan
im h thng tha nhn s ph thuc ln nhau v s cn thit phi phi hp cc hot
ng trong t chc .
Cui cng, mt phn quan trng trong cng vic ca nh qun tr l nhn bit v
hiu c nh hng ca cc yu t bn ngoi. Quan im h thng m tha nhn rng
cc t chc khng tn ti c lp. Chng da vo mi trng c nhng u vo cn
19

thit v v khi n l cc ngun tip nhn u ra ca chng. Chng c mt t chc no c

th tn ti lu di nu n khng quan tm n lut php ca chnh ph, nhng mi quan
h vi nh cung cp hay nhng nh ch bn ngoi m n ph thuc vo (Nhng nhn t
ny c cp trong Chng 3, trong cng bao gm nhng chi tit nh l lm th
no nh qun tr hiu c mi trng v nhng tc ng ca n)
Mc chnh xc m quan im h thng m t cng vic ca nh qun tr nh
th no? Chng dng nh hon ton lin quan vi nhau, c bit v cng vic ca nh
qun tr l lm vic vi v thng qua nhng ngi khc bng cch phi hp cc hot
ng (cng vic) khc nhau h thng (t chc) c th t c cc mc tiu ca
mnh.V d, mt nh qun tr lm vic ca ngy ti mt nh hng ca Mc Donald hng
ngy phi phi hp cng vic ca nhiu c nhn nh l nhn v p ng yu cu ca
khch hng ti quy thu ngn hay ti cc quy phc v, ch o vic giao hng v bc d
cc loi hng thc phm cung cp, v gii quyt bt c iu g m khch hng quan tm
hay phn nn. Nh qun tr phi qun tr tt c cc b phn ca "h thng" ny nh
hng c th t c mc tiu doanh s trong ngy ca mnh. Mc d quan im h
thng khng th m t chi tit nhng g m nh qun tr lm, nhng n thc s a ra
mt ci nhn tng qut v r rng hn so vi nhng quan im khc. Hn th na, vic
nhn nhn cng vic ca nh qun tr l kt ni gia t chc vi mi trng s lm cho
t chc tr nn nhy cm v phn ng nhanh nhy vi nhng nhn t quan trng nh l
khch hng, nh cung cp, cc c quan chnh ph v cng ng trong n hot ng.

Qun tr trong nhng tnh hung khc nhau v ang thay i

Qun tr t bn thn n khng (v khng th ) da trn nhng nguyn tc n gin.

Nhng tnh tnh hun khc nhau v ang thay i buc cc nh qun tr phi s dng
nhng k nng v cch tip cn khc nhau. Vic qun l mt doanh nghip mi c
thnh lp i hi nh qun tr phi c nhng hnh ng v quyt nh khc hn vi vic
qun l mt phng ban lm vic theo nhm trong mt tp on ln. Tip cn theo tnh
hung nhn mnh mt thc t l cc t chc phi i mt vi nhng tnh hung khc
nhau do cc t chc khc nhau v do cc nh qun tr cn phi c nhng cch qun
tr khc nhau. V th, khi m t nhng g cc nh qun tr ny s lm da trn quan im
ny, chng ta c th nhn ra rng cc nh qun tr cn phi "c c" v n lc tm hiu

20

tnh hung tim n m h ang phi i mt trc khi quyt nh cch thc tt nht
lm vic vi v thng qua ngi khc khi h phi hp cc hot ng.
Vic m t cng vic ca cc nh qun tr theo quan im tnh hung mang tnh
logc trc quan bi v cc t chc v thm ch cc n v trong cng mt t chc u khc
nhau v quy m, cc mc tiu, cng vic phi thc hin v cc vn tng t. S tht
ngc nhin nu ai tm ra c cc nguyn tc qun tr chung c th p dng cho mi
tnh hung. Ni cch khc, vic qun l cc k s thit k phn mm Microsoft th khc
hn vi vic qun l cc nhn vin dch v khch hng Ngn hng ANZ v thm ch
khc hn vi cch qun l cc nhn vin marketing ca chnh Microsoft. Tuy nhin, c
mt iu cn ni y l cch thc qun tr thng "ph thuc vo tnh hung" v ngi
khc s ni nhng g n ph thuc. Cc nh nghin cu v qun tr nghin cu xc
nh c cc bin tnh hung . C hn 100 cc bin khc nhau c xc nh,
nhng bn bin di y l nhng bin s thng gp nht v c th gip ta c tng
v ngha ca thut ng bin tnh hung. Nh chng ta c th thy t danh sch, cc bin
tnh hung c mt mc nh hng quan trng n nhng g m nh qun tr lm.

Quy m ca t chc. S lng thnh vin ca t chc l mt yu t nh hng chnh

n nhng g m nh qun tr lm. Khi quy m cng ln th vn phi hp cng kh
khn. V d, loi c cu t chc ph hp vi mt t chc gm 50 000 nhn vin s
km hiu qu i vi mt t chc ch c 500 nhn vin.

Cng ngh. t c mc ch ca mnh, mt t chc phi s dng cng ngh;

tc l, n tham gia vo qu trnh chuyn i u vo thnh u ra. Cc loi cng ngh
thng thng s i hi cc c cu t chc, phong cch lnh o v h thng kim
sot khc vi nhng g m cc loi cng ngh c khc bit ho hoc khng phi l
cng ngh thng thng i hi.

S bt trc ca mi trng. Mc bt n nh do nhng thay i v chnh tr, khoa

hc k thut, vn ho x hi v kinh t gy ra cng nh hng n qu trnh qun tr.
Nhng g t ra hiu qu nht trong mi trng n nh v d bo c c th chng
pht huy tc dng g trong mi trng thay i nhanh v khng th d bo.

S khc bit gia cc c nhn. Mi c nhn khc nhau v nhu cu pht trin, tnh t
ch, mc chp nhn s m h (thiu thng tin) v k vng. Nhng khc bit ny
v nhng khc bit c nhn khc s c bit quan trng khi cc nh qun tr chn cho
mnh cc k thut ng vin, phong cch lnh o v thit k cng vic.

21

Gi tr ct li ca phng php tip cn theo tnh hung l n nhn mnh quan

im khng c mt nguyn tc n gin hoc nguyn tc chung no cho tt c cc nh
qun tr thc hin cc cng vic ca h. Thay vo , cng vic ca mt nh qun tr
tu thuc vo nhng tnh hung thay i v khc nhau, v cc hnh ng ca cc nh
qun tr ch thc s ph hp vi tnh hung do chnh h nhn ra.

Tm tt v nhng kha cnh khc nhau trong cng vic ca nh

qun tr

Nh trnh by trong sut phn ny, cng vic ca mt nh qun tr c th c m t

t cc cch tip cn khc nhau: tip cn theo chc nng, vai tr, k nng thit yu, h
thng v theo tnh hung. Mi cch tip cn cho ta thy mt kha cnh khc nhau ca
cng tc qun tr. Vi chc v y vin S Cu ho nng thn NSW, Phil Koperberg l
mt v d in hnh cho nhiu cch tip cn khc nhau ca cng tc qun tr. Trong cng
tc qun tr S Cu ho Nng thn ny cng nh qun l cc nhn vin v tnh nguyn
vin ca t chc, ng ta c th phi p dng nhng k nng v chc nng qun tr nht
nh. Ngoi ra, ng y cn c th thc hin nhng hnh vi cng vic c trng cho mt
ngi i din, vai tr theo di thng tin v vai tr mt nh thng thuyt. Thc t, vic
ng Koperberg phi gii quyt mi quan h gia t chc v mi trng chng qua l s
phn nh cc cch tip cn h thng v cng vic ng ang lm. Cun sch ny cp
n cch tip cn theo chc nng nh l mt khun mu ca cng vic qun tr nhng
cng khng qun nhc n cc phng php tip cn khc. Bn s c thy cc kha
cnh khc nhau trong nhng ti khc nhau s c cp n xuyn sut cun sch
ny.
V d ca Phil Koperberg cho ta thy nhng mt khc nhau ca cng vic qun tr,
nhng y c phi l mt trng hp in hnh hay cha? Ni cch khc, cng vic qun
tr hin nay ph bin n mc no?

CNG VIC QUN TR C MANG TNH PH BIN

KHNG?
22

Chng ta nhc n s cn thit ni chung ca qun tr trong cc t chc. n by gi,

chng ta vn tho lun v qun tr nh th l n mang tnh chung chung; tc l, nh qun
tr vn l nh qun tr bt k h qun tr u v qun tr ci g. Nu qun tr thc s l
mt lnh vc chung chung th cng vic m cc nh qun tr lm liu c ging ht nh
nhau cho d h l qun tr vin cp cao hay mt gim st vin cp c s, trong mt cng
ty kinh doanh hay mt t chc ngh thut phi li nhun, trong mt tp on ln hay mt
cng ty nh, hot ng ti Sydney hay Singapore. Chng ta hy cng xem xt k hn v
vn chung ny.

Cp qun l trong t chc

Chng ta bit rng phm vi cng vic ca mt nh qun tr khc nhau ph thuc vc v tr
ca h trong t chc .Nhng vic mt gim st vin trong b phn t v Hng hng
khng Singapore khng lm nhng vic hon ton ging nh tng gim c ca hng
hng khng cng khng c ngha l cng vic ca h l thc s khc nhau. S khc nhau
l v mc v s tp trung ch khng phi l v chc nng .
Tt c cc nh qun tr, d cp no, cng u ra quyt nh .H hoch nh , t
chc, lnh o v kim sot .Nhng lng thi gian cho mi chc nng c th l khng
nh nhau .Ngoi ra ni dung ca tng chc nng cng thay i tu thuc vo cp qun
l.Chng hn nh s 10 cc nh qun tr cp cao th quan tm n cc vn chung
ca t chc, ngc li, cc nh qun tr cp c s th li ch trng vo vic hng dn
cng vic ca cc c nhn v nhm lm vic .S khc bit ny ch cho thy phm vi (
rng hay hp) ca mi cng vic qun l.
Xt v mt chc nng, khi cc nh qun tr cng cp cao th h s thc hin
cng vic hoch nh nhiu hn v t gim st trc tip hn. iu ny c th hin r
rng trong s 1.8 .

23

Qun tr vin c s

Kim Hoch
sot nh
10% 15%
Lnh
o
51%

T chc
24%

Qun tr vin cp trung

Kim
sot
10%
Lnh
o
51%

Qun tr vin cp cao

Kim
sot
10%

Hoch
nh
15%

T chc
24%

Lnh
o
51%

Hoch
nh
15%

T chc
24%

HNH 1.8: PHN PHI THI GIAN CHO MI CHC NNG CC CP QUN TR

Loi hnh t chc

Liu cc nh qun tr lm vic trong Cc thu hay th vin cng cng c lm nhng cng
vic tng t nh cng vic m cc nh qun tr trong mt cng ty kinh doanh lm hay
khng ?
Trc ht, th a ra mt vi gi thit v cng vic ca nh qun tr trong cc t chc
dch v cng.
Gi thit 1: nhng quyt nh a ra trong cc t chc dch v cng thng tp
trung vo nhng u tin v mt chnh tr trong khi cc quyt nh a ra trong cc t
chc kinh doanh li thng l hp l v phi chnh tr.

Thc t : cc quyt nh a ra trong mi t chc u b nh hng bi cc yu t

chnh tr. iu ny c th hin trong chng 6.
Gi thit 2: tri ngc vi nhng ngi trong t chc kinh doanh, nhng ngi ra
quyt nh trong nhng t chc cng thng b nh hng bi cc th tc hnh chnh m
hn ch quyn hn v s t ch trong vai tr qun l .

Thc t: nh c cp trong chng 3, phn ln tt c cc nh qun tr u thy

rng c nhiu rng buc i vi vai tr qun l ca h.
Gi thit 3: So vi nhng ng nghip trong cc t chc kinh doanh, kh m khin
cc nhn vin nh nc lm vic vi thnh tch cao, h rt li, c xu hng yn v v t
ng lc thc y.

24

Thc t: bng chng cho thy khng c s khc nhau ng k v nhu cu ng lc

lm vic gia cc nhn vin lm vic khu vc cng v trong cc doanh nghip.
Cho d nh qun tr lm vic trong t chc no, trong cng vic ca h u c nhng
im tng ng. H u a ra quyt nh , t ra mc tiu , xy dng cu trc t chc
hiu qa , tuyn dng v khuyn khch nhn vin , m bo s hp tc v s tn ti ca t
chc, cng c chnh tr ni b thc thi cc chng trnh.
D nhin c nhng khc bit ng ch . Khc bit quan trng nht l vic o lng
hiu qu hot ng, Li nhun, l thc o chun xc hiu qa hot ng ca mt t chc
kinh doanh. y li khng phi l thc o hiu qa trong t chc phi li nhun. Do ,
vic nh gi hiu qa cc t chc nhn o,vin bo tng, trng hc, cc c quan chnh
ph tng i kh hn. Nhng nh qun tr trong cc t chc ny thng khng phi i
mt vi nhng th nghim th trng v kha cnh ti chnh mc d h cng phi hot
ng hiu qa v hiu sut t chc ca h tn ti.
Mc d c s khc bit v s qun l trong t chc li nhun v phi li nhun, nhng
c hai ging nhau nhiu hn l khc nhau. C hai u quan tm n vic c nhng nh
qun tr m h c th hoch nh, t chc, lnh o, kim sot hiu qu v hiu sut trong
vic qun l nhng b phn khc nhau ca ton t chc v nhng tnh hnh bin ng m
t chc phi i mt

Quy m ca t chc
Liu cng vic ca mt nh qun tr trong mt t chc quy m nh c g khc bit vi
cng vic ca nh qun tr trong mt cng ty vi quy m ln hn khng? Cu tr li tt
nht cho cu hi ny l hy quan st cng vic hng ngy ca mt nh qun tr trong mt
cng ty nh t so snh vi nhng tho lun trc v vai tr ca nh qun tr.
Nhng trc ht chng ta hy nh ngha th no l mt doanh nghip nh v vai tr ca
n trong x hi.
Khng c mt khi nim thng nht no v doanh nghip nh bi v ngi ta thng
s dng nhng tiu ch khc nhau xc nh th no l nh - v d nh: s lng nhn
vin, doanh thu hng nm hay tng gi tr ti sn. phc v cho mc ch ca chng ta,
mt doanh nghip nh l doanh nghip c s hu v iu hnh c lp, c mc ch
tm kim li nhun v c t 20 lao ng tr xung.
Quy m ca cc doanh nghip nh c th tng i nh nhng chng c nh hng
rt ln trong nn kinh t. Cc thng k cho thy cc doanh nghip nh trong khu vc t
25

nhn chim 97% trong tng s doanh nghip phi nng nghip ca Australia. Trong s
khong 780.000 doanh nghip ang hot ng ti Australia th c 757.000 l doanh
nghip nh; cc doanh nghip ny thng lnh cc ngnh nh xy dng v bn l; h thu
ht khong 2,6 triu lao ng tng ng vi 51% tng s lao ng trong khu vc t
nhn phi nng nghip; v, trong thp k ti, h c th to ra mt s lng ln vic lm
mi cho x hi. Hn na, cc doanh nghip nh l ni c tc tng trng vic lm
trong trong nhng nm gn y l rt ng k. Trong thp nin 90, s lng cc doanh
nghip ln ca Australia v New Zealand gim mnh, nhiu doanh nghip ln phi
thc hin chnh sch ti cu trc v buc phi thu hp quy m.
Tm quan trng ngy cng tng ca cc doanh nghip nh l hin tng ton cu; cc
doanh nghip nh ny ang tr nn ph bin ti cc quc gia nh Nht, Trung Quc, Hn
Quc, Php, c v Anh. Vai tr ca cc doanh nghip ny th hin r ch, nm 1996,
trong s 226.000 doanh nghip ca New Zealand th c 1243 cng ty vi s nhn cng
trn 100 ngi.
V by gi tr li vi cu hi: liu cng vic qun tr mt cng ty nh c g khc bit
vi qun tr mt cng ty ln? Mt cuc nghin cu so snh hai loi hnh ny cho thy tm
quan trng ca vai tr qun l ny l hon ton khc bit. Nh c minh ho trong Hnh
1.9, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr l ngi pht ngn. Mt nh qun tr ca
cng ty nh phi dnh nhiu thi gian cho cc hot ng trc tip vi bn ngoi nh gp
g cc khch hng, gii quyt cc vn ti chnh vi cc ngn hng, tm kim nhng c
hi mi v thc y s i mi. Ngc li, vai tr quan trng nht ca mt nh qun tr
trong mt doanh nghip ln ch yu l nhng hot ng trc tip trong ni b, a ra
quyt nh nhng n v no cn nhng ngun lc g v cn bao nhiu. Cng theo nghin
cu ny th vai tr khi xng - tm kim cc c hi kinh doanh v hoch nh cc hot
ng nhm nng cao hiu qu hot ng khng quan trng i vi cc nh qun tr
trong cc cng ty ln.
So vi cc nh qun tr trong cc doanh nghip ln th cc nh qun tr trong cc
doanh nghip nh c v nh c kh nng khi qut ha hn nhiu. Cng vic ca h l s
kt hp cc hot ng ca mt gim c iu hnh mt cng ty ln vi hng lot nhng
cng vic thng ngy ph trch bi mt gim st vin cp cao. Hn na, c cu v tnh
chnh thc ha l hai yu t cu thnh cng vic ca mt nh qun tr trong cc t chc
ln c xu hng nhng ch cho s phi chnh thc trong cc doanh nghip nh. Vic
hach nh khng ging vi mt nghi thc c sp xp cn thn t trc. C cu ca
cc doanh nghip nh th t phc tp v t cht ch hn, vic kim sot hot ng trong
26

cc doanh nghip nh ch yu da vo s gim st trc tip hn l da vo cc h thng

qun l c vi tnh ho phc tp.
Mt ln na, di gc t chc, chng ta c th thy c s khc bit v mc
v s tp trung nhng khng phi trong chc nng ca cc nh qun tr. Cc nh qun tr
thuc hai loi hnh ny u thc hin nhng cng vic ch yu nh nhau nhng lm th
no h gii quyt cng vic v h mt thi gian bao lu th mi l iu khc bit.

TI SAO LI PHI NGHIN CU QUN TR?

C l bn ang phn vn ta sao li cn phi nghin cu v qun tr hc. Nu bn ang
hc chuyn ngnh k ton, chuyn ngnh marketing hay bt c mt chuyn ngnh no
khc ngoi qun tr, bn c th s khng hiu vic nghin cu qun tr hc s gip ch cho
bn trong cng vic nh th no. Gi tr ca vic nghin cu qun tr c th c gii
thch khi nhn vo tnh ph bin ca qun tr, tnh thc t qun tr hc trong cng vic,
cch thc m chng ta sp xp cuc sng ca mnh v nhng phn thng cng nh
nhng thch thc i vi mt nh qun tr.

Tnh ph bin ca qun tr

Nh ni trn, qun tr u cn thit cho mi loi hnh doanh nghip ln nh, mi
cp t chc v trong mi lnh vc hot ng ca doanh nghip bt k l doanh nghip
hot ng quc gia no. c gi l tnh ph bin ca qun tr (xem Hnh 1.10).
Cc nh qun tr trong tt c cc bi cnh ny s hoch nh, t chc, lnh o, v kim
sot. iu ny khng c ngha l cng vic qun tr phi tin hnh theo cng mt cch
trong cc trng hp ny. Nhng s khc nhau gia cng vic ca mt gim st vin
kim tra cc ng dng phn mm ti cng ty Cisco Systems v cng vic ca ch tch
Cisco l vn v mc v s ch trng ch khng phi l chc nng. V c hai u l
nhng nh qun tr v h u phi hoch nh, t chc, lnh o v kim sot.
V qun tr cn thit trong mi t chc, chng ta c nhng li ch t vic ci thin
cch thc t chc c qun tr. Ti sao? Chng ta tip xc vi cc t chc hng ngy.
Liu bn c thy tht vng khi phi ch khm bnh ba ting ng h trc ca phng cp
cu trong bnh vin? Hay bn c ni cu khi chng c nhn vin bn hng no n
vic gip bn trong ca hng bch ho c? Bn c gin d khng nu bn gi cho hng
27

hng khng ba ln v nhn vin ca h a ra ba mc gi khc nhau cho cng mt

chuyn bay? y l nhng v d v nhng vn gy ra do vic qun l yu km.
Cc t chc c qun l tt bn s c tham kho nhiu v d trong sut cun
sch ny l nhng t chc xy dng c mt s khch hng trung thnh, t tng
trng v thnh vng. Nhng cng ty khng c qun l tt s mt khch hng v
doanh thu gim st. Thm ch cn l nguy c e do s sng cn ca cc cng ty m
vic qun l l yu km. Cc cng ty nh One.Tel, Ansett Australia v Harris Scarfe u
sp trong nm 2001 mt phn do qun l yu km. S ph sn ca Cng ty bo him
HIH l mt v d khc v qun l yu km vi khon thua l 5.3 t la. Cc cng ty khc
nh Pacific Dunlop, Pasminco v Austar khng dn ti ph sn nhng cng thit
hi nng n do qun l km. Bng cch nghin cu qun tr hc bn s c th nhn bit
c nh th no l qun tr yu km v cch iu chnh. Ngoi ta bn cng nhn bit
c qun tr ng n v khuyn khch n, cho d l hot ng qun tr trong doanh
nghip m bn c quan h hoc ang lm vic.

Tt c cc quy m ca cc t chc
Nh

Tt c cc lnh vc:
sn xut - ti chnh
Nhn lc K ton
H thng thng tin

Ln

Qun tr cn
thit

Tt c cc loi t chc
Li nhun

Phi li nhun

Tt c cc cp ca t chc
Thp

Cao

HNH 1.10: NHU CU PH BIN i vi QUN TR

Tnh thc tin trong cng vic

Thm mt l do na nghin cu qun tr xut pht t thc t l khi bn tt ngip i
hc v bt u cng vic, bn ch c th l nh qun tr hoc phi chu s qun l. i vi
28

nhng ngi c nh lm cng vic qun tr, nhng hiu bit v tin trnh qun tr l
nn tng quan trng gip bn to dng k nng qun l. Tuy nhin, khng phi bt c ai
hc qun tr u c nh lm nh qun tr, nhng ng cho rng nh vy l vic hc ca
bn khng c lin quan. C ngi ch hc bi v l mt yu cu bt buc trong chng
trnh hc ca bn. Gi s rng bn phi lm vic kim sng, v nhn thy chc chn
bn s phi lm cho mt t chc, c th bn s l nh qun tr, hoc ngay c khi khng
phi l ngi qun l, bn cng phi gnh vc mt s vic v qun l, hoc l ph t cho
mt nh qun tr khc. Hc qun tr gip bn hiu r hn cch ng x ca gim c v
nhng hot ng ni b ca t chc, v iu ny rt c ch cho d bn lm trong lnh vc
no. Khng phi ch c nhng nh qun tr mi cm thy c ch khi hc qun tr.

T qun l
L do th ba hc qun tr l hu ht tt c chng ta n mt giai on no s
thc s l nh qun tr, ngay c khi n gin l qun l bn thn v cc hot ng ca
chng ta. Bn phi ln k hoc, t chc, lnh o v kim sot cuc sng ca chnh bn,
do cun sch ny c th cung cp cho bn nhng hiu bit su sc v rt c ch cho
tng lai ca bn sau ny. Ngoi ra, nhng thay i gn y trong hot ng ca cc t
chc cng nhn mnh tm quan trng v mc t kim sot v trch nhim c nhn,
vic pht trin nhanh chng ca tng lm vic ti nh, lm vic theo nhm t qun l,
phn quyn, chu trnh cht lng iu ny khin cho chng ta phi ch trng hn n
vic t kim sot tng lai ca chng ta.
Ngy nay, vic qun l trong mt t chc do nhiu ngi cng thc hin. iu ny
c bit p dng i vi cc t chc ct gim cc cp qun l v lm cho t chc tr
nn n gin v phn quyn hn, cng nh i vi cc t chc ni thng thu dch v
bn ngoi. Nhiu ngi trong chng ta tr thnh ng ch hoc l nhn vin hp ng vi
vai tr nh l mt i tc hn l mt nhn vin. Trong nhng trng hp ny, chng ta
phi c tng t pht trin. iu ny c ngha l hc lin tc v tng bc gip trau
di kh nng ngh nghip thng qua cc chng trnh o to v pht trin.
C l yu t quan trng nht i vi tt c chng ta l qu trnh hc l mt qu trnh
din ra sut i, v vic hc hin ti l bc khi u cho mt qu trnh khng ngng
ngh. Cc nguyn l, nguyn tc qun tr s lin tc i mi v pht trin nh trc y.
Bt c nh qun tr no mun ng gp cho hiu qu hot ng ca doanh nghip th
quan trng l h phi bt kp vi nhng thay i kin thc v k nng khng lc
hu. Nu cc nh qun tr Australia v New Zealand khng cp nht kin thc lin tc v
29

t iu chnh bn thn cng nh t chc ca h thch nghi vi nhng thay i, h chc

chn s gp rt nhiu kh khn c th duy tr cnh tranh trn ton cu v nh vy ng
ngha vi vic hn ch kh nng ngh nghip ca h trong tng lai.

Nhng li ch v thch thc khi tr thnh mt nh qun tr

Chng ta khng th kt thc phn tho lun v gi tr ca vic nghin cu mn hc qun
tr m khng ni n nhng li ch v thch thc ca vic tr thnh mt nh qun tr.
(xem bng 1.3) Tr thnh mt nh qun tr c ngha g?
L mt nh qun tr trong mi trng nng ng hin nay cha ng nhiu thch
thc. L mt nh qun tr l mt cng vic kh khn. c th l mt cng vic kh vt
qua v c s bc bo. Nh qun tr phi lm vic vi nhiu tnh cch khc nhau v thng
phi lm vi mt ngun lc hn ch. Vic ng vin nhn vin lm vic trong mt mi
trng bt n nh v khng quy c l mt thch thc ln. V nh qun tr c th gp kh
khn trong vic kt hp mt cch hiu qu nhng kin thc, k nng, tham vng v kinh
nghim ca mt nhm cc nhn vin rt khc nhau. Cui cng, thnh cng ca nh qun
tr ch yu ph thuc vo hiu qu thc hin ca ngi khc.
Mc d c nhng thch thc nh vy, nhng l mt nh qun tr cng c kh nhiu
li ch. Cng vic quan trng nht ca bt k mt t chc no cng l to dng c mt
mi trng m trong cc thnh vin c th lm vic ht kh nng ca mnh v gip t
chc t c mc tiu. V nhng nh qun tr l ngi lm iu . Ngoi ra, nh qun
tr thng c c hi suy ngh mt cch sng to v dng tr tng tng ca mnh. H
gip ngi khc tm thy nghi ca cng vic v hon thnh cng vic. H h tr,
hng dn, hun luyn ngi khc v gip ngi khc a ra nhng quyt nh ng
n. Nh qun tr cng phi tip xc v lm vic vi rt nhiu ngi c bn trong v
ngoi t chc. Nhng li ch khc c th l nhn c s tn trng v c a v trong t
chc cng nh trong cng ng, ng mt vai tr quan trng trong nhng thnh qu ca
t chc v nhn c s n p xng ng di nhng hnh thc nh l lng thng,
c phn Cui cng, v cc t chc lun cn nh qun tr gii nn nh qun tr s thy
tho mn khi bit rng ngi ta cn n n lc, k nng v kh nng ca mnh. Nhng
iu tuyt vi lun n cng mt lc. Thng qua nhng n lc thc y, ng vin ngi
khc lm vic, t chc c th t c mc tiu ca mnh. Hy nh rng iu ny khng
ch ng v ngha ti chnh, trong trng hp ca mt doanh nghip kinh doanh thng

30

mi m cng ng trong nhng trng hp khc nh l v chy rng c dp tt ti

New South Wales t thng 12/2001 n 1/2002.

BNG 1.3: LI CH V THCH THC I KHI TR THNH MT NH

QUN TR

Li ch

To ra mi trng lm vic trong cc

thnh vin c th lm vic vi kh nng ti
a

C c hi suy ngh sng to v s dng tr

tng tng

Gip ngi khc tm thy ngha v hon

thnh cng vic

H tr, hun luyn v khuyn khch ngi

khc

Lm vic vi nhiu ngi

c cng nhn v c v tr trong t chc

v cng ng

C vai tr quan trng i vi kt qu hot

ng ca t chc

Nhn c s i ng xng ng di
cc hnh thc lng, thng v quyn mua
c phiu

Cc t chc rt cn cc nh qun tr gii

Thch thc

Lm vic vt v

Lm vic vi nhiu tnh cch

Thng phi thc hin cng vic vi s

hn ch v ngun lc

ng vin nhn vin trong cc tnh hung

bt n khng chc chn

Kt hp gia kin thc k nng tham vng

v kinh ngim t mt tp th a dng

Thnh cng ph thuc vo kt qu lm

vic ca ngi khc

SUY NGH V CC VN QUN TR

1. Ging vin i hc hoc gio s ca bn c phi l mt nh qun tr khng?
Hy tho lun da trn cc bi hc v chc nng qun tr ca Fayol, vai tr
qun tr ca Minzberg, k nng qun tr ca Katz, quan im h thng v
quan im tip cn tnh hung.
2. Trch nhim c bn nht ca nh qun tr l hng ngi khc vo vic
thc hin cng vic sao cho t c kt qu ti u nht. Bn hiu cu ni
trn nh th no? Bn c ng khng? Ti sao?
31

3. Nhng l do no cho thy rng k nng ca cc ng c vin trong cng vic

ngy cng tr nn quan trng i vi cc ng ch? Theo bn, k nng no l
quan trng i vi cc nh qun tr ni chung v vi bn ni ring?
4. C mt phong cch qun t tt nht khng? Ti sao?
5. Qun tr c quan trng i vi t chc khng? Ti sao?

CHNG 2

QUN TR TRC Y V NGY NAY

BI CNH LCH S CA QUN TR
Nhng n lc c t chc c thc hin bi nhng ngi chu trch nhim v cc hot
ng lp kt hoch, t chc, lnh o v kim sot c t hng nghn nm nay. Nhng
kim t thp Ai Cp v Vn l trng thnh Trung Quc l nhng bng chng xc
thc v cc d n c quy m to ln, s dng hng chc nghn nhn cng, c thc hin
trc thi k hin i rt lu. Kim t thp l mt v d rt in hnh v th v. Vic xy
dng mi kim t thp cn hn 100.000 ngi lm vic trong 20 nm. Ai s l ngi bo
mi cng nhn lm g? Ai l ngi m bo s c cho cng nhn lm vic lin tc?
Cu tr li cho nhng cu hi ny l ngi qun l. Chng cn quan tm n vic ngi
qun l lc by gi c gi l g, nhng phi l ngi phi hoch inh nhng g phi
lm, t chc con ngi v vt liu thc hin k hoch , lnh o v hng dn cng
nhn v p dng mt s bin php kim sot m bo mi vic c thc hin ng k
hoch.
Mt v d khc v qun l trong giai on u c th thy l thnh ph Venice
trong sut nhng nm 1400 mt trung tm kinh t v thng mi chnh. Ngi dn
Venice pht trin mt hnh thc s khai ca doanh nghip v tin hnh nhiu hot ng
khng khc my so vi cc t chc ngy nay. V d, ti cc xng ch to v kh ca
thnh Venice, nhng chic tu chin c neo dc cc con knh v ti mi im dng,
nguyn vt liu v thit b lp t li c a ln tu. Dng nh khng ni qu khi m
vic y cng ging vi vic cc chic xe hi c th dc cc dy chuyn sn xut
cc linh kin c rp vo xe. Ngi Venice cng c mt nh kho v h thng kim k
32

 kim st hng trong kho, chc nng nhn s (qun tr ngun nhn lc) qun l lc
lng lao ng, v mt h thng k ton theo di doanh thu v chi ph.
Nhng v d trong qu kh chng t cc t chc tn ti khong vi nghn nm v
cng vic qun l cng c thc hin trong khong thi gian tng ng . Tuy
nhin, hai s kin xy ra trc th k 20 ng vai tr c bit quan trng trong vic
thc y nghin cu hot ng qun tr.
Th nht, vo nm 1776, Adam Smith a ra mt hc thuyt kinh t c in, tc
phm Ca ci c ca cc quc gia, trong ng ch ra nhng li th kinh t m cc t
chc hay mt x hi c th t c t s phn cng lao ng, tc l phn chia cc cng
vic tng th thnh cc nhim v nh hn v lp i lp li. S dng ngnh sn xut inh
ghim lm v d, Smith thy rng vi 10 c nhn, mi ngi chuyn lm mt thao tc, th
c th sn xut 48.000 inh ghim trong mt ngy. Tuy nhin, nu mi ngi lm vic
ring mt mnh v phi thc hin tng thao tc, th khi hon tt cng vic ch sn xut
c 10 kim gt trong mt ngy. Smith kt lun rng phn cng lao ng s lm tng
nng sut nh tng k nng cng nh s kho lo ca tng cng nhn v tit kim c
thi gian mt i trong vic thay i thao tc, v bng cc pht minh v my mc tit kim
sc lao ng. Chuyn mn ha cng vic tip tc tr nn ph bin v d nh, trong
bnh vin, cc thnh vin trong t phu thut s thc hin cc thao tc c th; trong cc
nh hng, cc nhn vin lm vic trong nh bp s m nhn vic chun b cc phn n;
hay l vai tr c th ca tng thnh vin trong i bng chy r rng l do hc thuyt li
th kinh t m Adam Smith a ra.
Th hai, v c nh hng quan trng nht n hot ng qun tr trong giai on
trc th k 20 l cuc Cch mng cng nghip. Xut pht t Vng quc Anh vo u
th k 18, cuc cch mng cng nghip vt i Ty Dng v xut hin M quc
sau khi cuc ni chin kt thc. ng gp ch yu ca cuc Cch mng cng nghip l
thay th sc ngi bng sc my v kt qu l lm cho vic sn xut hng ha ti cc
cng xng kinh t thay v ti gia nh
Nhng cng xng ln v hot ng hiu qu ny s dng cc thit b chy bng in
cn k nng qun tr ca con ngi. Ti sao vy? Cc nh qun tr cn d on nhu cu,
m bo rng vt liu lun c sn xut, phn cng nhim v cho mi ngi, iu
phi cc hot ng thng ngy, phi hp nhiu thao tc khc nhau, m bo my mc
lun tnh trng lm vic tt v duy tr cc tiu chun cng vic, tm kim th trng cho
thnh phm, v.v Hoch nh, t chc, lnh o, v kim sot tr nn cn thit v s
pht trin ca cc tp on ln i hi c nhng hot ng qun tr chnh thc. Nhu cu
33

v mt hc thuyt chnh thc nhm hng dn cc nh qun tr trong vic vn hnh cc t

chc xut hin. Tuy nhin, mi n u nhng nm 1900, nhng bc i u tin cho
vic pht trin mt l thuyt nh vy mi xut hin.
S pht trin ca cc l thuyt qun tr c phc ho bng cc quan im khc nhau
av ni dung cng vic qun tr v cch thc m h thc hin nhng cng vic . Phn
tip theo s trnh by v nhng ng gp ca bn quan im. Qun tr bng phng php
khoa hc xem qun tr kha cnh ci thin nng sut v hiu sut ca nhng ngi lao
ng chn tay. Cc nh l lun ca trng phi qun tr hnh chnh quan tm n ton b
t chc v lm th no t chc tr nn hiu qu. Sau , mt nhm cc l thuyt
tp trung vo pht trin v ng dng cc m hnh ton vo qun tr. Cui cng, mt nhm
cc nh nghin cu tp trung vo kha cnh hnh vi con ngi trong cc t chc, hay gi
l kha cnh con ngi ca qun tr.
Bn hy nh rng mi mt quan im u lin quan n cng mt "i tng"; khc
bit ch l do xut thn v mi quan tm ca tc gi. iu ny tng t nh ngha cu
chuyn thy bi xem voi. Trong cu chuyn, mi ngi m t con voi ging vi b phn
m h cm nhn c. ng thy bi th nht s vo sn con voi v cho rng con voi
ging mt bc tng; ngi th hai s vo ci vi v ni rng con voi ging con rn;
ngi th ba chm vo ci ng v tin rng con voi ging nh mt cy gio; ngi th t
m ly chn v cho rng con voi ging ci cy; ngi cui cng chm vo ci ui v kt
lun con voi ging con c mp. Mi ngi u tip xc vi cng mt con voi, nhng cch
quan st ca mi ngi ph thuc vo v tr m h ng. Tng t vy, mt trong bn l
lun v qun tr ni trn u ng v ng gp s hiu bit ni chung ca chng ta v
qun tr. Tuy nhin, mi l lun u c cch nhn gii hn v mt vn rng hn. (xem
Hnh 2.1.). Chng ta s bt u chuyn i v qu kh ca hot ng qun tr bng vic
xem xt nhng ng gp ca trng phi qun tr bng phng php khoa hc.

34

Cc hc thuyt
qun tr

Bi cnh lch s

Qun tr bng
phng php
khoa hc

Qun tr hnh
chnh tng hp

Phng php
nh lng

Nhng v d ban
u v qun tr

Adam Smith

Cch mng cng

nghip

Hnh vi t
chc

Nhng ngi ng
h tin phong

Nhng nghin
cu Hawthorne
Phong tro quan
h gia ngi vi
ngi
Cc nh khoa hc
hnh vi

HNH 2.1: S PHT TRIN CA CC HC THUYT QUN TR CN BN

QUN TR BNG PHNG PHP KHOA HC

Nu bn phi xc nh l thuyt qun tr hin i ra i khi no th nm 1911 c l l s
chn la l gc. l nm xut bn cun sch Cc nguyn tc qun tr bng khoa hc
ca Frederick Winslow Taylor. Ni dung ca cun sch trn c cc nh qun tr trn
khp th gii tha nhn. Quyn sch miu t l thuyt ca qun tr bng phng php
khoa hc: vic p dng cc phng php khoa hc xc nh cch tt nht hon
thnh cng vic.

Nhng ng gp quan trng

Frederick W. Taylor, Frank v Lillian Gilbrech c nhng ng gp quan trng cho

thuyt qun tr bng phng php khoa hc. Chng ta hy xem nhng g h lm c.
Frederick W. Taylor
Taylor lm vic phn ln thi gian ti nh my thp Midvale & Bethlehem
Pennsylvania. L mt k s c kh theo o Quaker v Puritan, ng lun cm thy lo lng
35

v nng sut km ca cng nhn. Nhng ngi cng nhn cng lm mt vic nhng li s
dng rt nhiu k thut khc nhau. H c v va lm va ngh ngi, v Taylor tin rng
nng sut ca ngi cng nhn ch bng mt phn ba so vi kh nng anh ta c th
lm c. Hu nh lc cha h c khi nim tiu chun lm vic. Cc cng nhn c
sp xp cng vic m khng h c quan tm hay quan tm rt t n kh nng v nng
khiu cn phi c thc hin cng vic. Cc nh qun tr v nhng ngi cng nhn th
thng xuyn xung t vi nhau. ng gii quyt bng cch p dng phng php
khoa hc vo nhng cng vic trong xng sn xut. ng phi mt hn hai thp k
theo ui mt cch nhit tnh trit l cch tt nht cho mi cng vic cn thc hin.
Kinh nghim lm vic nh my Midvale gip Taylor xc nh c nhng
nguyn tc nh hng r rng nng cao hiu sut sn xut. ng cho rng bn nguyn
tc qun tr (xem hnh 2.2) s em li li ch cho c nhng nh qun tr v nhn vin. Vy
nhng nguyn tc khoa hc ny hot ng nh th no? Chng ta hy nhn vo v d di
y.
C l v d c bit nhiu nht trong nhng nguyn tc qun tr ca Taylor l trong
cuc th nghim v gang. Cc cng nhn phi chuyn cc "thi" gang (mi thi nng 42
kg) ln toa xe la. Nng sut trung bnh mt ngy l 12,5 tn mt ngy. Tuy nhin, Taylor
tin rng nu nh phn tch mt cch khoa hc cng vic ny xc nh "cch tt nht"
chuyn cc thi gang ny th trng lng m cng nhn c th vn chuyn s tng ln
t 47 hoc 48 tn mt ngy. Sau khi kt hp mt cch khoa hc gia cc quy trnh, k
thut v cng c s dng, Taylor thnh cng trong vic t c mc nng sut .
Bng cch no? Cu tr li l Taylor bit s dng ng ngi ng vic kt hp vi
vic s dng cng c cn thit, yu cu cng nhn lm theo s ch dn ca ng mt cch
chnh xc, khuyn khch cng nhn bng bin php kinh t quan trng v cn thit l
tng tin cng hng ngy. p dng cch lm tng t cho nhng cng vic khc, Taylor
xc nh c "cch tt nht" thc hin tng cng vic. Cui cng, Taylor lin
tc nng cao nng sut mt cch chc chn mc 200% hoc cao hn. Thng qua nhng
nghin cu mi mang tnh t ph v cng vic tay chn bng cc phng php khoa hc
ca mnh, Taylor c mi ngi bit n nh l "cha " ca thuyt qun tr bng
phng php khoa hc. Nhng nguyn tc qun tr ca Taylor nhanh chng c lan
truyn trn khp nc M v sau l Php, c, Nga, Nht v thc y nhng ngi
khc hc v pht trin cc phng php ca qun tr bng khoa hc. Nhng ngi k tha
ni ting nht ca ng l Frank v Lillian Gilberth.

36

HNH 2.2 BN NGUYN TC QUN TR CA TAYLOR

1. Pht trin mt phng php khoa hc cho tng phn cng vic ca mi c
nhn thay cho nhng phng php da trn kinh nghim c k.
2. La chn, o to, hun luyn, pht trin i ng cng nhn mt cch khoa
hc. (Trc y, nhng ngi cng nhn la chn cng vic ca h v t
o to theo cch tt nht m h c th.)
3. Hp tc chn thnh vi cng nhn m bo tt c cc cng vic c
thc hin theo ng cc nguyn tc khoa hc c tm ra.

4. Phn chia cng bng cng vic v trch nhim gia qun tr v cng nhn.
Cc nh qun tr thc hin tt c cc cng vic ph hp vi h thay v
cng nhn lm ht. (Trc y, hu ht cc cng vic v trch nhim u
dn ln u ngi cng nhn.)

Frank v Lillian Gilberth

Sau khi nghe Taylor thuyt trnh v phng php qun tr ti mt hi tho chuyn ngnh,
Frank v Lillian Gilberth t b cng vic thu khon ca mnh vo nm 1912 theo
hc lp qun tr bng phng php khoa hc. Frank v v ng b Lillian l mt nh tm
l hc, hc c cch loi b nhng thao tc tha. Hai ngi cng th nghim vi
nhng thit k v s dng nhng cng c thch hp ti u ha hiu qu cng vic.
Frank c l ni ting nht trong nhng th nghim ca ng v vic lt gch. Bng cch
phn tch cn thn cng vic lt gch ca nhng ngi cng nhn, ng gim s thao
tc tha trong vic lt nhng vin gch bn ngoi t 18 xung cn 5, v vic lt nhng
vin gch bn trong t 18 xung cn 2. Bng vic p dng cc bin php k thut ca
ng, cng nhn lt gch c th thc hin cng vic vi nng sut cao hn v gim thiu
mt mi sau mt ngy lm vic.
V chng nh Gilberth l mt trong nhng nh nghin cu u tin s dng phim
hot hnh nghin cu thao tc ca c th. H pht minh ra mt thit b gi l my
kim tra nhp t hon, my ny c th ghi li nhng thao tc ca cng nhn v thi gian
cn thit thc hin nhng thao tc ny. T nhng thao tc tha m mt thng
khng thy c s b pht hin v loi b. Gilberth cng thit k mt h thng phn loi
dn nhn 17 hot ng c bn bng tay (nh tm kim, cm, gi), ci m h gi l
therbligs ( l ch Gilberth c ngc li vi ch t v h i ch cho nhau). H thng

37

ny cho php Gilberth c c mt cch chnh xc hn trong vic phn tch nhng c
ng tay ca cng nhn mt cch chnh xc.

CC NH L LUN HNH CHNH TNG HP

Mt nhm cc tc gi khc cng nghin cu v qun tr nhng li tp trung vo ton b t
chc. Cc nh l lun qun tr hnh chnh tng hp ny pht trin cc hc thuyt chung
hn v nhng g m nh qun tr lm v nhng g to nn mt hot ng qun tr hiu
qu. Chng ta hy xem xt mt vi ng gp quan trng cho quan im ny.

Nhng ng gp quan trng

Hai nh nghin cu ni bt nht ca trng phi qun tr hnh chnh l Henri Fayol v
Max Weber.
Henri Fayol
Fayol c nhc n trong chng 1 do ng m t hot ng qun tr nh mt h
thng chc nng tng th bao gm cc hot ng hoch nh, t chc, iu khin, phi
hp v kim sot. V cc tng ny ca ng rt quan trng nn chng ta hy nghin cu
k hn nhng g ng cp.
Fayol tin hnh nghin cu cng thi im vi Taylor. Nhng trong khi Taylor tp
trung vo vic qun tr cp thp nht trong t chc v s dng phng php khoa hc
th Fayol li tp trung trc tip vo tt c cc hot ng ca tt c cc nh qun tr. Fayol
vit ra t kinh nghim bn thn vi t cch l ngi thc hnh v ng l gim c iu
hnh ca mt cng ty khai thc m rt ln ca Php.
Fayol m t hot ng qun tr l nhng g tch bit hn vi cc chc nng k ton,
ti chnh, sn xut, phn phi v cc chc nng c trng khc. ng cho rng hot ng
qun tr l mt hot ng chung i vi n lc ca con ngi trong kinh doanh, trong
chnh ph v thm ch trong gia nh. Sau ng tip tc pht trin 14 nguyn tc
qun tr nhng quy tc cn bn ca qun tr m c th dy trng hc v p dng
trong tt c cc cng vic ca t chc. Nhng nguyn tc ny c lit k Hnh 2.3.
HNH 2.3 14 NGUYN TC QUN TR CA FAYOL
1. Phn cng lao ng. Chuyn mn ho lm gia tng sn lng u ra thng
qua vic nng cao hiu sut ca ngi lao ng.
2. Quyn hn. Cc nh qun tr phi c kh nng a ra mnh lnh. Quyn hn
to cho h quyn ny. Tuy nhin quyn hn phi i i vi trch nhim.

38

3. K lut. Nhn vin phi tun th v tn trng cc quy tc ca t chc ra.

4. Thng nht mnh lnh. Mi nhn vin ch nhn mnh lnh t mt ngi cp
trn duy nht.
5. Thng nht nh hng. T chc phi c mt k hoch hnh ng duy nht
nh hng cc nh qun tr v nhn vin.
6. Li ch c nhn t di li ch chung. Li ch ca bt k nhn vin hay mt
nhm nhn vin no khng c t trn li ch ca c t chc.
7. Tr lng. Cng nhn phi c tr lng cng bng tng xng vi lao
ng ca h.
8.

Tp trung ho. Thut ng ny cp n mc trong cp

di tham gia vo qu trnh ra quyt nh.

Mc

9. Dy chuyn quyn lc. ng quyn hn t cp qun tr cao nht n

nhng cp thp nht trong dy chuyn quyn lc hnh thang.
10. Trt t. Con ngi v nguyn vt liu cn c sp xp ng ch v ng
lc.
11. Cng bng. Qun tr vin phi i x tt v cng bng i vi cp di ca
h.
12. S n nh nhn s. Nh qun tr phi c c nhng k hoch nhn s
hp l v m bo lun c ngi b sung vo cc ch trng.
13. T ch v sng to. Nhng vin c php pht trin v trin khai nhng k
hoch s c n lc cao trong cng vic.
14. Tinh thn ng i. Khuyn khch tinh thn ng i t to nn s ho
hp v thng nht bn trong t chc.

Max Weber
Weber (pht m l Vay-ber) l mt nh x hi hc ngi c nghin cu v cc hot
ng t chc. Bt u vit u th k XX, ng pht trin mt hc thuyt v cc cu
trc v cc quan h quyn lc. Weber m t mt loi hnh t chc l tng m ng gi l
t chc quan liu mt hnh thc t chc c nh hnh bi s phn cng lao ng, h
thng cp bc c phn nh r rng, cc nguyn tc v quy ch chi tit v nhng mi
quan h giao t. Weber nhn thy rng t chc hnh chnh l tng khng tn ti trong
thc t. Thay v th, ng ta coi t chc ny nh mt nn tng nhm l thuyt ho lao ng
v cch thc lm vic trong nhm ng ngi. L thuyt ca ng ta tr thnh c cu
kiu mu dnh cho cc t chc ln ngy nay. Nhng chi tit v t chc hnh chnh l
tng c m t Hnh 2.4.
Theo m t Weber, t chc quan liu cng ging nh vic qun tr bng phng php
khoa hc v mt t tng. C hai u nhn mnh s hp l, kh nng d on c, tnh
khch quan, nng lc k thut v ch ngha c on. Mc d cng trnh ca Weber c
ng dng t hn so vi l thuyt ca Taylor, nhng thc t cho thy rng nhiu t chc

39

hin ti vn ng dng loi hnh l tng ny v iu ny minh chng cho tm quan

trng ca cng trnh nghin cu ca ng.

Cc nh qun tr l cc
chuyn gia, khng phi
l ngi ch ca cc
pn v m h qun l

Cc cng vic c
chia nh thnh nhng
nhim v n gin, c
nh v xc nh r
rng

Cc v tr c t
chc trong mt h
thng theo cp bc

Phn cng lao

ng

nh hng
ngh nghip

H thng
quyn hn
T chc hnh
chnh quan
liu cn c
Tuyn chn
chnh thc

Khch quan
Nguyn tc v
quy ch chnh
thc
p dng thng nht
cc quy tc v kim
sot, khng lm
theo tnh cch

H thng nguyn
tc thnh vn v
cc quy trnh hot
ng chun ho

Nhn vin c
tuyn chn cho
cng vic da trn
trnh k thut

Hnh 2.4: T CHC HNH CHNH L TNG CA WEBER

QUN TR BNG PHNG PHP NH LNG

Phng php nh lng c lin quan n vic dng k thut nh lng ci tin qu
trnh ra quyt nh. Phng php ny cn c gi l phng php vn tr hay khoa hc
qun tr.

Nhng ng gp quan trng

Phng php nh lng hnh thnh da trn s pht trin ca nhng phng php ton
v thng k trong lnh vc qun s trong sut th chin th II. Sau khi chin tranh kt
thc, nhiu k thut c dng trong qun s li c p dng trong lnh vc kinh doanh.
Mt nhm s quan qun i vi bit danh l Whizkid gia nhp Cng ty t Ford vo
40

gia thp k 40 v ngay lp tc p dng nhng phng php thng k v m hnh nh

lng ci tin qu trnh ra quyt nh. Hai ngi trong s l Robert McNamara
(ngi sau ny tr thnh ch tch tp on Ford, B trng ca B quc phng M,
Tng gim c Ngn hng th gii) v Charles Tex Thornton

(ngi sng lp tp

on Litton Industries).
Chnh xc th phng php qun tr nh lng l nh th no? Phng php ny lin
quan n vic ng dng cc m hnh thng k, m hnh ti u ho, m hnh thng tin v
ng dng my vi tnh vo cc hot ng qun tr. Chng hn phng php quy hoch
tuyn tnh l mt k thut m cc nh qun tr s dng ci tin cc quyt nh phn b
ngun lp k hoch cng vic s nhanh hn v bt tn km hn nu p dng phng
php phn tch ng gng. Nhng quyt nh v cc mc hng tn kho ti u ca cng
ty chu nh hng ch yu bi m hnh s lng t hng kinh t. Mi vn trong s k
trn l mt v d in hnh v k thut qun tr nh lng c p dng ci thin vic
a ra cc quyt nh qun tr.

TM HIU V HNH VI T CHC

Nh chng ta bit, cc nh qun tr thc hin mc tiu ca mnh bng cch lm vic
vi ngi khc. iu ny gii thch ti sao mt s tc gi v nh nghin cu thng xem
xt vn qun tr bng cch tp trung vo ngun nhn lc ca doanh nghip. Lnh vc
nghin cu lin quan n nhng hot ng (hnh vi) ca con ngi trong cng vic c
gi l hnh vi t chc (OB). Hin nay phn ln ni dung ca qun tr ngun nhn lc v
nhng quan im hin i v khuyn khch con ngi, lnh o, nim tin, lm vic nhm
v qun l mu thun u xut pht t nghin cu hnh vi t chc.

Nhng ngi ng h u tin

Mc d cui nhng nm 1800 u 1900 c nhiu ngi nhn ra tm quan trng ca yu t
nhn t con ngi i vi s thnh cng ca doanh nghip nhng ch c bn c nhn ni
bt ln l nhng ngi ng h phng php OB. l Robert Owen, Hugo Munsterburg,
Mary Parker Follett v Chester Barnard. Nhng ng gp ca h a dng v khc nhau
nhng tt c du c mt quan im chung l con ngi l ti sn quan trng nht ca
t chc v nn c qun tr mt cch hp l. Nhng tng to nn tng cho cc
hot ng qun tr nh cc quy trnh la chn nhn vin, chng trnh khuyn khch nhn
41

vin v k thut qun l mi trng trong v ngoi t chc. Hnh 2.5 s tng kt nhng
tng quan trng nht ca nhng ngi ng h ny.

Nh qun tr thc t ngh

rng t chc l mt h
thng x hi s i hi s
hp tc
Tin rng cng vic ca nh
qun tr l giao tip v thc
y n lc cao ca nhn
vin.
Ngi u tin cho rng
cc t chc l cc h thng
m

Chester
Barnard thp
k 1930

Quan tm n iu kin
lm vic ti t
xut ni lm vic l
tng
Cho rng chi tiu vo
vic ci thin lao ng l
s u t khn ngoan

Robert Owen
cui th k 18

Nhng ngi
ng h OB
u tin

Sng to ra lnh vc tm
l cng nghip nghin
cu khoa hc v con ngi
ni lm vic
xut s dng vic kim
tra tm l i vi vic tuyn
chn nhn vin, khi nim
l thuyt hc tp cho o
to nhn vin v nghin
cu hnh vi ca con ngi
i vi vic ng vin nhn
vin
Hugo
Munsterberg
u th k 20

Mary Parker
Follet u th
k 20

L ngi u tin nhn ra rng cc

t chc c th c nhn nhn t
gc hnh vi c nhn v hnh vi t
chc.
xut nhiu t tng nh hng
con ngi hn so vi cc l thuyt
qun tr bng khoa hc
Cho rng cc t chc nn xy dng
trn c s o c nhm

hnh 2.5: NHNG NGI U TIN NG H HNH VI T CHC

Nhng nghin cu Hawthorne

Khng cn nghi ng g na, nhng ng gp u tin quan trng nht vo lnh vc hnh
vi t chc ang ngy cng pht trin l t cc nghin cu Hawthorne, y l hng lot
cc cuc nghin cu c tin hnh cc c s ca cng ty Western Electric Com Works
Cicero, Illinois. Nhng nghin cu ny bt u t nm 1924 v ko di n u thp
nin 30, ban u c thit k bi bi cc k s cng nghip ca cng ty Western Electric
nh l mt cuc th nghim v qun tr bng phng php khoa hc. H mun kim tra
xem nh hng ca cc cng sng khc nhau i vi nng sut ca cng nhn. H
42

thnh lp nhm kim chng v nhm th nghim, nhm th nghim lm vic di nhng
cng nh sng khc nhau, cn nhm kim chng lm vic di cng nh sng
khng thay i. Nu bn l mt trong nhng k s cng nghip chu trch nhim v cuc
th nghim ny, bn mong i iu g s xy ra? Sn lng c nhn trong nhm th
nghim c lin quan trc tip n cng nh sng hay khng? Dng nh mi vic
u c v rt hp l phi khng? Tuy nhin h nhn ra rng khi cng nh sng tng
trong nhm th nghim, th nng sut ca c hai nhm u tng. Sau cc k s ngy
cng ngc nhin hn khi trong nhm th nghim, cng nh sng gim th nng sut
ca c hai nhm tip tc tng. Thc t, nng sut trong nhm th nghim ch gim xung
khi ngi ta gim cng nh sng bng nh trng m. iu g s gii thch cho kt
qu ngoi d kin ny? Cc k s trn khng th gii thch c iu m h chng
kin nhng h kt lun rng cng nh sng khng lin quan trc tip n nng sut
lao ng ca nhng cng nhn ny m nguyn nhn l ci khc. Tuy nhin h khng th
ch ra l ci g.
Nm 1927 cc k s ca cng ty Western Electric mi cc gio s Elton Mayo
ca trng i hc Harvard v cc ng nghip ca ng tham gia vo cuc nghin cu
vi vai tr nh t vn. S tham gia ny bt u mt mi quan h ko di n nm 1932
v thc hin mt s cc th nghim v thit k li cng vic, thay i v di ngy
lm vic v tun lm vic, a ra cc thi gian ngh ngi v cc k hach tr lng hng
tun cho c nhn v nhm. V d, mt cuc th nghim c tin hnh nh gi tc
ng ca h thng tr lng theo sn phm ln nng sut ca h. Kt qu ch ra rng k
hoch t c tc ng ln nng sut ca cng nhn hn l cc p lc nhm, s phc tng v
s an ton trong cng vic. Cc nh nghin cu ny kt lun rng cc chun mc x hi
hoc tiu chun nhm l nhng nhn t quan trng quyt nh n hnh vi lm vic ca
c nhn.
Nhn chung, cc hc gi u ng rng cc cuc nghin cu c tc ng rt
ln n nim tin ca cc nh qun trv vai tr hnh vi ca con ngi trong t chc. Mayo
kt lun rng hnh vi v tnh cm c mi lin h cht ch vi nhau, lm vic nhm nh
hng ng k ln hnh vi c nhn, cc tiu chun ca nhm to nn nng sut ca c
nhn v tin l mt yu t nh hng t n nng sut hn so vi tiu chun nhm, tnh
cm ca nhm v s an ton. Nhng kt lun ny dn n mt s tp trung mi vo
yu t hnh vi con ngi trong vic thc hin cc chc nng ca t chc v vic t c
cc mc tiu ca t chc .

43

Tuy nhin, cc kt lun rt ra t cc Nghin cu Hawthorne khng phi l khng b

ph phn. Nhng ph phn nhm vo cc quy trnh nghin cu, vic phn tch cc kt
qu tm c v cc kt lun. Tuy nhin, t gc lch s, vic cc cuc nghin cu c
mang tnh khoa hc hay khng hay cc kt lun c tho ng hay khng khng quan
trng. iu quan trng l h gy ra c mi quan tm n hnh vi con ngi trong t
chc. Cc cuc Nghin cu Hawthorne ng mt vai tr quan trng trong vic thay
i quan im thng tr lc by gi xem ngi lao ng khng khc g nhng ci my m
t chc s dng.

Phong tro quan h gia ngi vi ngi

Mt nhm khc trong trng phi hnh vi t chc c vai tr quan trng i vi lch s
qun tr v s cam kt khng chn bc ca nhm nhm lm cho nhng hot ng qun
tr mang tnh nhn vn hn. Nhng thnh vin ca phong tro quan h gia ngi vi
ngi tin tng thng nht vo tm quan trng ca vic tho mn ca nhn vin mt
cng nhn cm thy tho mn c tin l mt cng nhn lm vic hiu qu hn. Nhng
ci tn ni ting trong lnh vc ny l Dale Canegie, Abraham Maslow v Douglas
McGregor. Quan im ca h c hnh thnh bi trit l mang du n c nhn hn l kt
qu nghin cu thc t.
Dale Canegie thng c khng my c coi trng bi cc hc gi qun tr
nhng nhng quan im v bi ging ca ng c nh hng su sc n tp qun qun tr.
Cun sch ca ng mang tn Lm th c nhng ngi bn v to nh hng n
ngi khc? c hng triu c gi c trong thp nin 1930, 1940 v 1950. Cng
trong giai on ny hng chc ngn nh qun tr n tham d cc cuc hi tho v qun
tr do ng ch tr.
Ch ca cun sch v cc bi ging ca ng ni v ci g? V nguyn tc, ng cho
rng con ng dn n thnh cng l ginh c s hp tc ca ngi khc. Carnegie
khuyn rng con ng i n thnh cng l: (1) lm cho ngi khc cm thy h quan
trng thng qua vic khen ngi chn thnh nhng n lc ca anh ta; (2) to n tng ban
u tt p; (3) thu phc ngi khc theo suy ngh ca bn bng vic cho h ni, bng
s thng cm v ng bao gi ni ngi ta sai; (4) thay i ngi khc bng cch khen
ngi nhng im tt ca anh ta v to c hi cho nhng ngi lm li gi th din.

44

Abraham Maslow, mt nh tm l hc xut mt h thng gm nm bc nhu cu:

sinh l, an ton, x hi, t tn trng v t khng nh. Maslow cho rng mi bc nhu cu
trong thp nhu cu cn phi c tho mn trc khi bc nhu cu khc c kch hot v
khi mt nhu cu c tho mn n s khng cn hnh vi ng vin na. Hn th na,
Maslow tin rng nhu cu t khng nh tc l, t c ton b tim nng ca mt
ngi l nh im ca s tn ti con ngi. Nhng nh qun tr chp nhn thp nhu
cu ca Maslow u n lc thay i t chc v cc hot ng qun tr gim bt nhng
kh khn cn tr i vi ngi cng nhn trong vic tho mn nhu cu t khng nh.
Trong chng 15 chng ta s tho lun v nh gi nhu cu ca Maslow chi tit hn.
Douglas McGregor th ni ting v hai gi thit X v Y v bn cht ca con ngi( hai
gi thit ny s c tho lun nhiu hn chng 15). Thuyt X th hin mt ci nhn
tiu cc v con ngi. Thuyt ny cho rng con ngi th t tham vng, khng thch lm
vic, trn trnh trch nhim v cn c gim st cht ch lm vic hiu qu hn. Mt
khc thuyt Y li cho rngcon ngi c th t qun l mnh, chp nhn trch nhim v
xem cng vic l ng nhin ging nh ngh ngi v gii tr. McGregor cho rng thuyt
Y phn nh ng bn cht con ngi hn v nn l quan nim nh hng cc hot ng
qun tr.
Si dy xuyn sut gn kt nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi
ngi, trong c Carnegie, Maslow v McGregor, l ch ngha lc quan v tim nng
ca con ngi. H rt tin vo nguyn tc ca mnh v khng b lung lc nim tin ngay c
khi phi i mt vi cc bng chng phn bc. Khng mt kt qu nghin cu no hay
kinh nghim tri ngc no c th thay i quan im ca h. Mc d c nhng s thiu
khch quan nh vy, nhng ngi ng h phong tro quan h gia ngi vi ngi vn
gy nh hng mnh m n cc hot ng v l thuyt qun tr.

Cc nh l lun khoa hc hnh vi

Mng cui cng trong trng phi hnh vi t chc bao gm mt nhm cc nh tm l hc
v x hi hc nhng ngi da vo cc phng php khoa hc tin hnh nghin cu
hnh vi t chc. Khng ging nh phong tro quan h gia ngi vi ngi, cc nh l
lun khoa hc hnh vi hng mc tiu nghin cu vo hnh vi ca con ngi trong t
chc. H c gng t cm xc suy ngh ch quan ra bn ngoi khi tin hnh nghin cu.
H c gng tm kim mt m hnh nghin cu cht ch nht nhng m hnh ny c th
pht trin thm bi cc nh khoa hc thc hin tip nhng nghin cu ca h. Bng cch
lm nh vy, h nui hi vng s to ra mt mn khoa hc v hnh vi t chc.
45

Nhng nh tm l hc nh: Fred Fiedler, Victor Vroon, Fredick Herzberg, Edwin

Locke, David McClelland c nhng ng gp quan trng cho nhng hiu bit ca
chng ta hin nay v lnh o, ng vin nhn vin v thit k cng vic. Nhng nh
nghin cu trn quan im x hi hc cng c nhng ng gp c ngha i vi kin
thc v hnh vi t chc. V d, Jeffer Pleffer, Kenneth Thomas v Charles Perrow b
sung thm nhiu kin thc quan trng cho nhng hiu bit ca chng ta v quyn lc,
xung t v thit k t chc. Nhng ng gp ca mi nh nghin cu v khoa hc hnh
vi s c cp chi tit phn sau.

HNG N S HP NHT
Phn tho lun trc chng ta cp n bn cch nhn v qun tr:

quan im ca ngi c cng v gim st

tp trung vo ton b t chc

nh qun tr vi t cch l ngi pht trin cc m hnh nh lng h tr vic

a ra cc quyt nh ti u

tm quan trng ca vic hiu r hnh vi t chc i vi mt nh qun tr.

Mi nguyn tc u c gi tr ca n, nhng khng c cch tip cn no ng cho mi

trng hp. Cc nghin cu ri rc trong qu kh thng c tng hp li trong cc tc
phm sau . V d, u thp nin 40 Lyndall Urwick xut bn cun Nhng nhn t
ca qun tr trong phn ln ng tng hp li cc tng v cc thut ng trong cc
thuyt qun tr bng phng php khoa hc v qun tr hnh chnh.
Nhng nhng tc phm nh th l ngoi l. Mi quan tm n vic pht trin mt
khun kh thng nht i vi qun tr bt u xut hin t u thp nin 60. Ging nh
hu ht cc lnh vc khoa hc khc, qun tr trong giai on chn mui cng cn phi hp
nht li vi nhau. Cng trnh nghin cu ca cc nhm v c nhn trong thp nin 50
cng c thm nim tin rng cc k thut qun tr cn phi thay i theo cc yu t khc ti
thi im lc by gi. iu ny dn n vic ngi ta suy ngh li v mt phng
php tt nht v ng gp ng k vo cch tip cn thng nht di y.

46

Cch tip cn theo qu trnh, h thng v tnh hung

Vo thng 9 nm 1961 gio s Harold Koontz cng b mt bi bo trong ng nu
ln cc chi tit ca cc cch tip cn khc nhau trong nghin cu v qun tr v kt lun
rng hin nay ang tn ti mt rng cc l thuyt qun tr. Koontz tha nhn rng mi
phng php tip cn u c nhng ng gp nht nh cho l thuyt qun tr, nhng sau
ng li nhn mnh rng (1) qun tr ngun nhn lc v qun tr nh lng l khng
tng ng nhau vi t cch l mt lnh vc qun tr, nhng l nhng cng c c cc
nh qun tr s dng, v (2) cch tip cn theo qu trnh cng c th bao hm v kt hp
s a dng ca thi i.
Tip cn theo qu trnh, ban u do Herri Fayol gii thiu, c hnh thnh da trn
cc chc nng qun tr c bn n chng 1. Vic thc hin cc chc nng ny
hoch nh, t chc, lnh o v kim sot c xem l c tnh tun hon v lin tc.
Mc d bi vit ca Koonzt gy ra cuc tranh lun ng k v hu ht cc ging vin
v nhng ngi thc hnh qun tr hc u mun bo v quan im c nhn ca mnh.
Nhng Koonzt to ra mt nh hng nht nh. Thc t l hu ht cc cc cun gio
trnh qun tr hc u theo phng php tip cn theo qu trnh l mt bng chng cho
thy n l mt cch khun kh tch hp ng n. y cng l mt trong nhng khun
kh c gii thiu chng 1.
Trong sut thp nin 1960, phng php tip cn theo h thng bt u nh hng
n cc t tng qun tr. Phng php ny tha nhn s ph thuc ln nhau ca cc hot
ng bn trong t chc v gia t chc vi mi trng bn ngoi. Ngy nay cch tip cn
ny c nhiu ngi ch v quan tm nh ni chng 1. Cch tip cn theo h
thng m ny cho ta mt cch nhn bao qut hn v tin b hn v nhng bin ng ch
quan v khch quan c th nh hng n c t chc v hot ng qun tr ca n. V
phng php l mt ng gp quan trng vo s hiu bit r hn nhng t tng qun tr
hin nay.
Phng php tip cn th ba trong vic thng nht cc t tng khc nhau c hnh
thnh trong sut th k 19 cng quan trng khng km l phng php tip cn tnh
hung. Phng php ny cho rng hot ng qun tr, cng ging nh cuc sng, khng
da vo cc nguyn tc c n gin ho. Phng php ny c nh hng trong
nhng nm gn y trong vic thay th cc nguyn tc n gin ca qun tr c
gii thiu bi cc hc gi qun tr trc (xem trn). Phng php tip cn d phng.
tr thnh trng phi c ng gp quan trng cho s pht trin ca l thuyt qun tr.
47

c bit hu ch l vic xc nh c cc bin tnh hung c nh hng n hot ng

qun tr v hiu qu hot ng ca t chc cho n thi im ca chng ta ngy nay.

SUY NGH V CC VN QUN TR

1.

Cc kiu mi trng lm vic no c Henri Fayol, Mary Parker

Follet, Frederick W. Taylor to ra?

2.

Mt k thut ton hc (nh lng) c th gip mt nh qun tr gii

quyt cc kh khn v vn nhn s nh lm th no khuyn khch
nhn vin, hoc lm th no phn chia cng vic cng bng hay
khng? Gii thch.

3.

Trong th gii doanh nghip in t, ton cu ho c phi l mt vn ?

4.

Tinh thn doanh nghip ch dnh cho cc cng ty nh, mi thnh lp.
Bn ng hay khng vi cu trn? Gii thch.

5.

Bn s cm thy thoi mi hn trong mt t chc t hc hi hoc trong t

chc kiu truyn thng? Gii thch s la chn ca bn.

CHNG 3

VN HO T CHC V MI TRNG: NHNG

RNG BUC
VN HO T CHC
Chng ta bit rng, mi ngi u c mt tnh cch ring. Tnh cch ca mi
ngi c hnh thnh bi mt s nt c trng tng i n nh v bn vng. Tnh
cch ca mi ngi nh hng n cch lm vic v giao tip vi ngi khc. Khi chng
ta ni v mt ngi no thn thin, ci m, thoi mi hay bo th l chng ta ang ni
n nhng c im trong tnh cch ca h. Mt t chc cng vy, cng c nhng tnh
cch ring m chng ta gi l vn ho t chc.

48

Vn ho t chc l g?
Thut ng vn ho t chc c ngha l g? Vn ho t chc l h thng cc
ngha v nim tin c chia s bn trong mt t chc, c nh hng mnh n cch thc
hnh ng ca cc thnh vin trong t chc. N th hin thc chung ca t chc. Ging
nh vn ho ca mt b lc c nhng lut l v iu cm k ring nhm nh hng
hnh vi ng x ca cc thnh vin bn trong v ngoi b lc . T chc cng c vn ho
ca t chc quy nh cch ng x ca h. Trong mi t chc tn ti h thng hay cc
chun mc v gi tr, biu tng, nghi l, quan nim, tp qun ng x c hon thin
theo thi gian. Nhng gi tr c chia s ny nh hng mnh n nhn thc v cch
thc ng x ca nhn vin. Khi gp phi kh khn hay rc ri trong cng vic th vn ho
t chc cch chng ta lm vic trong t chc ny s tc ng n kh nng lm vic
ca nhn vin v cch thc h khi qut, xc nh, phn tch, gii quyt vn .

Mc nhn
vin c k vng th
hin s chnh xc,
phn tch v quan tm
n chi tit.

Mc

nhn vin c
khuyn khch i
mi v mo him

i
mi v mo

Thp

Ch
trng n
chi tit
Thp

Mc nh
qun tr tp trung vo
mc tiu, kt qu
hng n, ch khng
phi kt qu t
c ra sao
nh
hng kt
Thp

S
n nh

Vn
ho t

nh
hng con
ngi

Thp
Mc duy
tr s n nh ca tt
chc bng nhng
quyt nh v hnh
ng

Thp
Hiu
thng
Thp

Mc nhn
vin hiu thng v
cnh tranh hn l
hp tc

nh
hng nhm
Thp

Mc

quyt nh ca nh
qun tr tc ng
n con ngi
trong t chc

Mc

cng vic c t
chc theo nhm
hn l
tng c
nhn

HNH 3.2 CC C TRNG CA VN HO T CHC

49

Vn ho bao gm nhiu kha cnh. Th nht, vn ho l s nhn thc. Mi

ngi tip thu vn ho t chc theo nhng g h thy, nghe v tch lu t chc . Th
hai, cho d c nhng ngi c trnh , kin thc khc nhau trong t chc th h vn c
cch hiu ging nhau v vn ho ca t chc. l nhng kha cnh ca vn ho c
chia s. Th ba, vn ho t chc l mt thut ng mang tnh m t. N cp n s
nhn thc ca nhn vin i vi t chc, bt k l hc c thch n hay khng. Vn ho t
chc thin v nh hng nhn vin hn l nh gi h.
Cc nh nghin cu gi rng c by kha cnh phn nh nhng yu t c bn
ca vn ho t chc c khi chng kt hp vi nhau. Nhng kha cnh ny c m t
trong hnh 3.2. Nh cc bn c th thy, cc c im ny c cc mc lin tc t thp
n cao.
Da trn 7 yu t ny, chng ta c th hnh dung c bc tranh tng th v vn ho
t chc. Hnh 3.3 trnh by s kt hp ca 7 c trng ny theo nhng cch khc nhau
to nn nhng t chc c vn ho rt khc nhau. Cc c trng nu ra trong hnh 3.3
tng i n nh v bn vng theo thi gian. Ging nh tnh cch ca mt ngi thng
n nh v bn vng nu bn l ngi thn thin lc ny th lc khc bn cng l ngi
thn thin, vn ho t chc cng vy. Cc t chc khc nhau v vn ho ca chng.

Vn ho mnh v vn ho yu
Mc d mi t chc u c vn ho ring, nhng khng phi nn vn ho no
cng c tc ng nh nhau i vi ng x v hnh ng ca nhn vin. Vn ho mnh
tn ti t chc c nhng gi tr ct li c pht huy mnh m v chia s rng ri. Vn
ho mnh c tm nh hng n nhn vin mnh hn vn ho yu. Nu nh cng nhiu
nhn vin chp nhn gi tr ct li ca t chc v s cam kt ca h i vi nhng gi tr
cng ln th vn ho ca t chc cng mnh.

T chc A
y l mt cng ty sn xut. Gim c l ngi c yu cu gii thch mi quyt
nh mt cch y , nh qun tr gii l ngi c th cung cp thng tin chi tit
chng minh cho xut ca mnh. Nhng quyt nh mang tnh sng to nh ci t
hay mo him th u khng c khuyn khch. Bi v nu n tht bi th gim c
l ngi b ch trch v trng pht. Nh qun tr khng n lc a ra nhng tng
mi nu nh chng gy xo trn tnh trng hin ti ca doanh nghip. Mt nh qun tr
cp thp thng nhc i nhc li rng: Nu khng hng th ng sa.

50

Nhn vin phi tun th cc nguyn tc v quy nh cht ch trong cng ty. Gim c
gim st nhn vin rt gt gao m bo nhn vin khng lm sai. Nh qun tr ch vic m
bo nng sut phi cao, m khng bn tm g n i sng vt cht v tinh thn ca nhn vin.
Cng vic sn xut c phn b cho tng c nhn. Cc phng ban v cc cp thm
quyn tch bit nhau, cc nhn vin yu cu phi hn ch ni chuyn ngoi cc khu vc chc
nng v ranh gii quy nh. Vic nh gi v khen thng tp trung ch yu vo n lc c nhn
ca cp trn mc d nhn vin tha hnh c xu hng l nhn t chnh quyt nh s thng
lng tin chc.
T chc B
y cng l mt cng ty sn xut. Tuy nhin, y nh qun tr c khuyn khch v
khen thng i vi vic mo him v i mi. Cc quyt nh da vo trc gic cng c
nh gi cao nh l cc quyt nh c phn tch k lng. Nh qun tr rt t ho v lch
s tri nghim nhng cng ngh mi v nhng thnh cng lin tc gn y v a ra sn phm
mi. Cc nh qun tr hay nhn vin c tng tt u c khuyn khch lm vic vi tng
. Nu nh c tht bi th ch xem l bi hc kinh nghim. Cng ty t ho mnh l ngi nh
hng th trng v phn hi nhanh vi nhng nhu cu thay i khng ngng ca khch hng.
Cc nguyn tc v quy nh trong cng ty rt t, vic gim st c ni lng bi v gim c
lun tin rng nhn vin ca mnh lm vic chm ch v ng tin cy. Gim c quan tm n vic
tng nng sut ng thi cng tin rng iu ch c khi i i ng mc mi ngi lao ng.
Cng ty t ho mnh l ni ni ting c iu kin lm vic tt.
Cng vic c phn b theo nhm, cc thnh vin ca nhm c khuyn khch trao i
vi cc cp thm quyn v chc nng trong cng ty. Nhn vin c php ch ng thi ua gia
cc nhm. C nhn v nhm lm vic c mc tiu v th lao c tnh trn c s kt qu cng
vic. Nhn vin c quyn t do la chn phng tin, gii php t c mc tiu .

HNH 3.3 SO SNH HAI DNG VN HO T CHC

Vn ho nh "tnh cch ca doanh nghip

nhiu t chc, c bit l cc t chc c vn ho mnh thng t ln hng u
mt nt c trng vn ho nhm nh hng cho t chc v phng cch hot ng
ca cc thnh vin. Chng hn nh hng Sony , hng tp trung ch yu vo vic i
mi sn phm, khen thng cho nhng tng i mi ca nhn vin. Kt qu l cng ty
lin tc pht trin nhng sn phm mi. Kt qu c c l nh nhng quyt nh v
hnh ng ca nhn vin. S khc nhau v c trng vn ho m cc t chc chn l
tnh cch ring ca nhng t chc .

51

Tnh chp nhn mo him cao

Mt s t chc c nt vn ho c trng l khuyn khch nhn vin mo him. C
h thng khen thng cho nhng ngi c tnh mo him. Khi ngnh ngn hng ca
Australia c ni lng th mt s ngn hng pht trin vn ho ca mnh theo ,
khuyn khch nhn vin mo him hn trc. Trc y, h rt e d khi cho khch hng
vay nhng khon c ri ro, gim c ph trch vic vay tin ca cc ngn hng nh
Westpac v ANZ sn lng cho vay hn cho d mc ri ro l kh cao. iu ny c
khuyn khch bi h thng khen thng cho vic tng doanh s tin vay. Nhng Ngn
hng Quc gia Australia (NAB) th li khng mun nhn vin mnh mo him. Mt s
ngi cho rng nh nt vn ho y thn trng ny gip cho NAB ni ln vi t cch
l mt ngn hng mnh hn so vi cc i th khc trong nhng nm thp k 90. Tuy
nhin, trong s cc i th ca NAB th khng ngn hng no c coi l dm mo
him cao.
Intel v Virgina l hai tp on chp nhn tnh mo him rt cao. tp on Virgina
tnh mo him c khi ngun t nh sng lp cng l ch s hu ca cng ty, l
Richard Branson. Tnh mo him cao ca ng, th hin qua vic ng dm vt i Ty
Dng v i vng quanh th gii bng khinh kh cu, tc ng rt ln n nt vn ho
ca tp on Virgina.

Tnh ch trng n chi tit cao

Trong loi vn ho ny, t chc ch ng tp trung n cc chi tit c bnca
doanh nghip. Cc t chc c cht lng thng c tnh cch ch o ca h l tp trung
n tng chi tit, chng hn t chc tn tui trong ngnh sn xut cc sn phm cht
lng cao thng c nt vn ho l tp trung quan tm n tng chi tit v cht lng sn
phm. Honeywell Australia l mt doanh nghip rt ch trng n vic nh hng cht
lng sn phm. y l mt trong nhng doanh nghip u tin nhn chng ch ISO
9000, v vo nm 1997 cng ty rt vinh d nhn c Gii thng Cht lng ca
Australia, gii thng uy tn nht nc v cht lng. Cng ty rt t ho l mt t chc
hng u th gii vi cam kt khng ngng i mi v ci tin cht lng. Tr s chnh
ca cng ty Minneaploxis, chu trch nhim iu hnh khu vc Australia v New
Zealand, tuyn dng 2.200 nhn vin, c xem l u tu ca cng ty. Mt t chc khc
cng c nt vn ho tng t l NEC Australia. Ti tr s chnh ca NEC Nht, NEC
c xem l hng c tiu chun cht lng cao nht, v ng vai tr l m hnh chun
cho cc chi nhnh khc ca NEC i theo.
52

Tnh nh hng kt qu cao

Mt s doanh nghip rt thnh cng nh tp trung vo kt qu hay u ra, chng
hn trong khu dch v khch hng. Nt vn ho ny ging nh m hnh ca ca hng
bn l Nordstrom Bc M, chui ca hng bn l ni ting ny pht huy mt trong
nhng nt vn ho mnh nht khu dch v khch hng trong knh bn l. Nhn vin
ca Nordstrom bit rt r khch hng cn g h, nhng yu cu, mong mun t khch
hng l phng chm hnh ng ca h. Mt doanh nghip khc cng c nt vn ho c
trng ny l MZ Telecom Directories, bng nhng cch thc cng c vn ho ca
cng ty mnh nh cng khai tm nhn chin lc, trao quyn lc cho nhn vin, thng
cho nhng nhn vin lm hi lng khch hng. Nh nt vn ho ny, Telecom
Directories nhn c gii thng quc gia New Zealand v trng phng k ton ca
cng ty, Lorraive Sivell nhn c phn thng Ngi bn hng xut sc trong
nm.

Tnh nh hng con ngi cao

Mt s doanh nghip coi yu t con ngi l yu t trung tm trong vn ho ca
h. Cng ty Rivers Footwear & Clothing Ballarat, bang Victoria l mt doanh nghip
c tnh nh hng con ngi cao vi cch sp xp cng vic linh hot, i x vi nhn
vin nh ngi nh trong mt mi trng vui v v ho ng. Cng ty cho thit k
nhng hnh nh vui v cng ty v nhn vin mnh trn cc mu catalogue v website ca
cng ty <www.rivers.com.au>. Mt v d khc l cng ty Adobe Systems, y l mt
cng ty ca M chuyn sn xut phn mm my tnh c nhn(PC), y nhn vin c
i x ging nh gia nh, mt trong s cc nh sng lp ca cng ty ni: Tt c ti sn
vn m chng ti c Adobe u l xe v v nh vo bui ti. Nu khng c h th
chng c cng ty ny. S sng to ca nhn vin, ch khng phi my mc, quyt nh
n s thnh cng ca cng ty. Hewlett-Packard cng c th c lit vo loi tnh cch
vn ho ny.

Tnh nh hng nhm cao

Ngy cng c nhiu doanh nghip nh v cc chi nhnh ca cc hng ln xy
dng vn ho ca doanh nghip xoay quanh khi nim nhm. Nhiu hng lut v cc vn
phng ngh nghip ngy cng t chc hot ng ca h theo nhm, h lp ra cc nhm
x l cc v tranh chp, nhm x l cc vn v kinh doanh, nhm x l cc vn v
nhn s v nhm ph trch lut mi trng. Tnh nh hng nhm c th hin r
53

hng Tasman Pulp v cc hot ng sn xut nh my Kawerau ca hng trn t nc

New Zealand. y l mt cng ty c phn cp, phn quyn rt cht ch vo nhng nm
u thp k 90 nhng sau thay i thnh mt cng ty c tnh nh hng nhm cao
di s lnh o ca Bruce Landman. Di s lnh o ca ng, cng ty c chia thnh
32 nhm nh. Mi nhm chu trch nhim iu hnh lnh vc mnh ph trch gm vic
kim sot s ngi vng mt trong nm, s ngi ngh m, gm c vic hun luyn v
tuyn dng. Cng ty ABB Industrial System Inc. M cng nh hnh vn ho ca mnh
theo nh hng nhm, nhm nhn vin t iu hnh qu trnh sn xut, thng k, ngun
cung cp nguyn vt liu, quan h khch hng, lch trnh cng vic, tham quan cho nhn
vin v nhiu nhim v khc m trc y thng l nhim v ca nhng ngi gim st.
Cc nhm phi chng t s cn thit ca h.
Tnh hiu thng cao
Mt s doanh nghip nh gi cao tnh hiu thng hn ht. Chng hn tp on
Microsoft c xem l tp on siu ho thng, y va l mt tnh tt cng va l mt
tnh xu trong tinh thn doanh nghip. S hiu thng ca Microsoft c th hin trong
vic cnh tranh vi i th bo v bn quyn sng ch v danh sch nhng ngi b
kin ra to ngy cng di thm (trong c c chnh ph lin bang Hoa K) v hin nay
vn cn n lc kim sot bn quyn trong tp on khng l ny. Mt hng khc cng c
nt vn ho ny l Coca Cola, Coca Cola cnh tranh rt gay gt vi mi i th trn
th trng ton cu, bt c l Australia, chu u hay ng Nam ,S hiu thng v
cnh tranh khc lit ca tp on ny th hin li tuyn b ca ng ch tch tp on:
Bn s lm g khi i th ang lng hnh? Ly tt m nm vo ming hn!. Ngn hng
Macquarie(Australia) c bit b phn ti chnh cng c tnh hiu thng trong vn ho
doanh nghip. Theo cc nh phn tch, b phn ny ang p dng vn ho M, rt sng
phng", rt xng xo trong vic chp nhn gim thu xc nhn v cc khon ph phi
tr ngn hng cho cng vic ca mnh khi khi h tin hnh sp xp cc tho thun ti tr
phi tr thu trong cc d n v c s h tng m khch hng cng c lin quan. y l
nt vn ho ph hp vi b phn ny, v hin nay b phn ny ang tuyn dng 250 nhn
vin v c coi l b phn ln nht th gii trong loi ny.

Tnh khng n nh cao

Cui cng, c nhiu t chc xc nh nt vn ho ca h bng vic ch trng
mnh m n tng trng. in hnh cho nt vn ho ny l hng Intel, nh sn xut chip
54

my tnh hng u th gii. Khi nhu cu v my tnh v phn mm ngy cng cao v a
dng, l thi im Intel nhy vo kinh doanh. Nhng Intel khng i cc nh sn xut
my tnh v cc nh pht trin phn mm h tr cho hng m thay vo , Intel nhm n
mc tiu tr thnh ngi lnh o tm nhn ca ngnh cng nghip my tnh. Nt vn
ho c trng ca hng l tp trung kch thch khch hng tiu dng b vi x l ca hng
(chip my tnh). Mt trng hp tng t trong loi hnh vn ho ny l tp on
Daewoo(Hn Quc) tuy cui cng tp on ny cng b sp . Nt vn ho ny do ch
tch tp on l ng Kim Woo-Choong khi xng. Mc tiu ca ng l cng ty phi t
c gi tr 200 t USD vo nm 2000, c l y l mc tiu hi tham vng v trn thc
t n nm 1997 gi tr ca cng ty ch bng 1/3 so vi mc tiu. Nhng vi vic ch
trng tp trung tng trng, cng ty t c s tng trng nhng khng duy tr n
nh c. u nm 2000 Daewoo sp , n c tnh l 160 t USD. Phn ln nguyn
nhn l do vi vng m rng th trng ton cu nh hng bi h thng k ton sai lch
thii phng gi tr ti sn ca cng ty ln t nht 40 t USD.

MI TRNG
Phn trc chng ta bn v nh hng ca vn ho t chc hay mi trng
bn trong, i vi kh nng ca nh qun tr trong vic t c nhng kt qu nht nh.
Tuy nhin, khng ch c vn ho t chc mi ng mt vai tr quan trng. Trong chng
1 chng ta cp n t chc nh l mt h thng m, bn c th nh li rng mt t
chc tng tc vi mi trng khi n tip nhn cc u vo v phn phi cc u ra. Nu
ai cn hoi nghi v nh hng ca mi trng bn ngoi th c th kim chng qua
nhng vn sau:

Sau s kin 11 thng 9, cc ca hng bn hng min thu ti sn bay quc t

Sydney, doanh thu ca nhng ca hng ny ph thuc rt ln vo lng du
khch quc t, c doanh thu gim t 20 40% v du khch e ngi i li bng
my bay. Mt khc, cc cng ty trong ngnh quc phng v an ninh c xu
hng gia tng do s khng b.

Nm 2000, mt c sc th thm i vi th trng c phiu khi ch s chng

khon Nasdaq gim mnh tc ng n kh nng ca cc cng ty, c bit
l cc cng ty Internet, trong vic huy ng b sung vn u t. Thm ch mt

55

s cng ty hu b nim yt chng khon v gi chng khon gim qu

nhanh.

Mt bui sng, qua cc bn tin cc gim c iu hnh ca hng hng khng

Quantas bit rng i th ca mnh, hng Virgin Bule ang gim gi v mt
chiu i v n gia Sydney v Brisbane cn 66 la nu khch hng t v
mua v qua mng Internet. L mt i th cnh tranh ca Virgin Blue trn
tuyn bay ny v khng mun mt i th phn, cc gim c iu hnh ca
Quantas khng cn la chn no khc l gim gi cho bng vi gi ca Virgin
Blue.

Khi cc ngn hng ln ng lot tng tng thm 1% li sut cho vay i vi
cc khon vay thng mi, nhiu doanh nghip buc phi xem li k hoch ti
chnh v u t ln trong tng lai ca mnh.

Mt m mu tng tin lin quan n vic lm gi nhng gi bnh Arnott buc

cng ty phi thu hi hng lot sn phm t cc siu th.

Nhng v d trn y cho thy c nhng lc lng t mi trng bn ngoi nh

hng ln n cc quyt nh ca nh qun tr. Trong phn ny chng ta s phn tch v
nhng tc ng t mi trng bn ngoi i vi nh qun tr v tp trung vo xem xt
nh hng ca chng ln ch ca nh qun tr.

nh ngha mi trng bn ngoi

Mi trng bn ngoi l nhng nh ch hay lc lng bn ngoi doanh nghip
c kh nng nh hng n kt qu hot ng ca doanh nghip. Mi trng bn ngoi
bao gm hai yu t, mi trng tc nghip v mi trng chung (Hnh 3.5). Lu rng
doanh nghip l mt h thng m c nhng mi lin h v chu nh hng bi mi
trng tc nghip ng thi phi nhn bit c nhng tc ng tim tng ca mi
trng chung. Cc ni dung sau y s ni r v mi trng tc nghip v mi trng
chung ng thi phn tch s tc ng ca mi trng n quyt nh ca nh qun tr.

56

Ton
cu

inh t

C
c nhm
to sc
p

i th
cnh
tranh
C
ng
ngh

D
oanh
nghip

hch
hng

N
h cung
cp

hnh
trphp
lut

K
Nhn
khu hc

Vn
ho X hi

HNH 3.5 MI TRNG BN NGOI

Mi trng tc nghip
Mi trng tc nghip bao gm cc yu t c nh hng trc tip v ngay lp
tc n cc quyt nh v hnh ng ca nh qun tr, v c nh hng trc tip n kh
nng thc hin mc tiu ca doanh nghip. Mi trng tc nghip ca mi doanh nghip
khc nhau v c th thay i. V d, 2 hng Swatch v Rolex u chuyn v sn xut
ng h, nhng mi trng tc nghip ca hai hng ny l hon ton khc nhau bi v h
hot ng trong nhng ngch th trng khc nhau. Vy nhng yu t no to nn mi
trng tc nghip? l: khch hng, nh cung cp, i th cnh tranh v cc nhm cng
chng to sc p.

Khch hng
Cc t chc tn ti p ng nhu cu khch hng. Khch hng l ngi tiu th
u ra ca doanh nghip. iu ny cng ng vi cc t chc chnh ph. H thnh lp
cung cp cc dch v, v chng ta hy ngh xem, c bit trong thi gian din ra bu c,
57

rng chng ta chn ra nhng ng vin xng ng v h p ng c yu cu ca chng

ta vi t cch l nhng khch hng thc th.
Khch hng r rng l yu t bt trc tim tng i vi doanh nghip. Th hiu ca
khch hng c th thay i; khch hng c th khng tho mn vi cc sn phm v dch
v ca doanh nghip. Tt nhin, mt s t chc i mt vi nhiu bt trc hn so vi cc
t chc khc v l do khch hng. V d, bn ngh g khi c nghe v Club Med? Hnh
nh ca Club Med trc y l hnh nh mt ngi c thn thnh thi vui v di nng
tri mt ni l lm. Tuy nhin, Ban iu hnh Club Med thy rng khi khch hng mc
tiu ca mnh thnh lp gia nh hay c con th nhng khch hng ny c nhu cu i
ngh mt c nh v c con tr cng theo. Mc d cng ty phn ng vi nhng nhu cu
ang thay i ca khch hng bng vic tung ra nhng loi hnh dch v ngh mt khc
nhau, trong c loi hnh ngh mt gia nh, nhng cng ty thy kh lng m thay hnh
nh ban u ca cng ty.

Cc nh cung cp
Khi ni n nh cung cp ca mt t chc, bn thng ngh n nhng cng ty
chuyn cung cp vt t v thit b. i vi mt nh thu xy dng, nh cung cp ca h
l nhng cng ty chuyn bn v cho thu xe i, xe ti; cc cng ty cung cp dng vn
phng; cng ty cung cp g xy dng, cc nh cung cp st v cc cng ty phn phi
gch v b tng. Tuy nhin, thut ng nh cung cp y cn bao gm c nhng cng ty
cung cp ti chnh v lao ng u vo. Cc c ng, ngn hng, cng ty bo him, qu
hu tr v cc nh ch khc l nhng ngun cung cp vn khng ngng m bo cho
hot ng ca cng ty. Cng ty Shell c quyn khai thc qung du kh vng Bass
Trait hoc ngoi thm lc a pha ty New Zealand, c th mang li hng triu la
nhng y ch l gic m nu cc nh qun tr khng tin cn thit u t vo nhng
ging du ny. Cng on, i l tuyn dng, trng i hc, cc trng o to kinh
doanh v th trng lao ng trong nc l nhng ngun cung cp lao ng cho doanh
nghip. V d nh s thiu ht nhng y t gii th cc bnh vin kh m p ng nhng
yu cu ca khch hng v t c mc tiu ca mnh.
Cc nh qun tr tm kim nhng ngun cung cp u vo cn thit mt cch n
nh vi gi thp nht c th. Bi v nhng u vo ny mang tnh bt trc tc l nu
chng khng sn c hay b tr hon th c th gim hiu qu ca doanh nghip cc nh
qun tr thng phi i xa tm v m bo ngun cung cp ny n nh, ng tin cy.
Vic ng dng cc nguyn tc ca doanh nghip in t ang thay i cch thc giao
58

dch ca doanh nghip vi nh cung cp. (Phn "Qun tr trong th gii doanh nghip
in t" s xem xt vn ny cng nh nh hng ca doanh nghip in t ang nh
hng n cc t chc bn ngoi khc).

Cc i th cnh tranh
Tt c cc doanh nghip thm ch cc doanh nghip c quyn u c t nht mt
i th cnh tranh. Bu in Australia v New Zealand l nhng cng ty c quyn trong
lnh vc cung cp dch v chuyn pht th tn, nhng h cng phi cnh tranh vi cc
cng ty khc nh TNT, Mayne Nickless, DHL, UPS, FedEx v cnh tranh cn din ra
cc lnh vc khc nh chuyn pht bu kin, bu phm, in thoi, th in t v fax.
Nike c cc i th cnh tranh nh Reebok, Adidas, Fila. Coca Cola c Pepsi v cc cng
ty nc gii kht khc. Cc t chc hot ng phi li nhun nh Care Australia v World
Vision cng cnh tranh ginh tin, nhng ngi tnh nguyn v khch hng.
Nh qun tr khng th pht l yu t cnh tranh. Nu lm nh vy, h s phi tr
gi t! Chng hn nh mi y, Australia c 3 knh truyn hnh thng mi l
Channel 7, Channel 9 v Ten Network gn nh thng lnh nhng g ngi dn chn
xem. Nu nh ti vi c bt ln, c n hn 85% chn m xem 1 trong 3 knh truyn
hnh trn nu nh h khng chn xem VCR. Hin nay, vi s c mt ca u DVD,
truyn hnh v tinh, truyn hnh cp v Internet khch hng c nhiu la chn hn
xem. Khi k thut ngy cng pht trin th nhiu loi hnh gii tr nghe nhn ra i, iu
c ngha l cnh tranh cng gay gt hn. Internet cng c nh hng ti cc i th
cnh tranh ca doanh nghip, bi v u im ca n l thu hp khong cch a l. Thng
qua vic thc hin chin lc Marketing trn mng, mt nh sn xut du liu nh
min nam nc Australia cng c th cnh tranh vi cc cng ty ln nh Bertolli v cc
cng ty ln khc.
Nhng v d trn cho thy rng cc i th cnh tranh trn phng din gi, cung
cp dch v, pht trin sn phm mi, vv l nhng lc lng bn ngoi rt quan trng
m nh qun tr phi tnh n kp thi ng ph.

Nhm cng chng to sc p

Cc nh qun tr phi nhn bit c cc nhm cng chng t bn ngoi c mi
quan tm c bit v c nh hng n hot ng ca doanh nghip. Cc cng ty du m,
khai khong v ch bin g l nhng mc tiu ca t chc Ho Bnh xanh (Greeen Peace)
59

v cc t chc bo v mi trng khc. Cng ty khai thc m North Limited ca

Australia v chi nhnh ca cng ty l Energy Resources Australia (ERA) phi chu s
cng kch ko di ca cc nh bo v mi trng, h ang c gng ngn chn vic khai
thc m qung Uranium ca cng ty cng vin quc gia Kakadu. Chng ta cng tng
chng kin phn ng thng thn ca cc c nhn v nhm ngi ti cc nhng cuc i
hi c ng, a ra nhng cu hi khng my d chu v i chm dt i hi. Mt v d
l trong nhng nm cui thp k 90 v u nm 2000 cc cng ty nh Amco, BHP
Billiton, Rio Tinto v Telstra phi chu nhng sc p t nhng nhm cng chng.
Chng ta cng thy vai tr nh hng ca Hip hi c ng Australia ngy cng ln, khi
h cht vn ban qun tr v tng gim c v tnh hnh hot ng ca cng ty v cc chi
tiu v lng bng cho cc thnh vin trong ban qun tr, lnh o cp di. Mt trng
hp khc na, l tn Ngn hng quc gia Ausstralia, khi ngn hng ny buc phi
cng b thua l 4 t la ngn hng chi nhnh c tr s ti M l Homeside Lending,
v l mt chuyn khng bnh thng khi chng ta khng c hoc tin tc v cc nh
hot ng v mi trng ngn cn, ty chay hay e do mt t chc no gy p lc
vi nh qun tr buc h phi thay i chnh sch v hot ng ca doanh nghip.
Khi i sng chnh tr x hi thay i th cc nhm cng chng gy sc p cng
thay i theo. V d, bng n lc bn b ca mnh, t chc Ho Bnh Xanh khng ch c
gng hn ch vic nh bt c voi, C ng, git hi cu ly lng, m cn gio dc thc
cng chng i vi cc vn mi trng nh tc ng ca hiu ng nh knh v
nhim cng nghip. Cc nh qun tr cn nhn thc c sc nh hng ca nhm cng
chng ny ln cc quyt nh ca mnh.

Mi trng chung
Mi trng chung bao gm cc yu t kinh t, chnh tr, php lut, vn ho x hi,
dn c-, cng ngh v ton cu ho. Nhng yu t ny c th tc ng n doanh nghip.
S thay i bt k yu t k trn no thng khng tc ng mnh bng cc yu t trong
mi trng tc nghip i vi doanh nghip, nhng nh qun tr phi xem xt chng khi
thc hin cc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim sot.

Cc yu t kinh t
Li sut, lm pht, thu nhp, s bin ng ca th trng chng khon, chu k
kinh doanh l nhng yu t kinh t trong mi trng chung c th tc ng n qu trnh
60

iu hnh ca nh qun tr. V d, nhiu doanh nghip bn l hng chuyn dng nh

Harvey Norman, IKEA v Liquorland hon ton nhn bit c sc nh hng ca mc
thu nhp rng n doanh s bn ra ca h. Khi thu nhp ca ngi dn gim hay mc
n nh cng vic gim, ngi ta s khng mua bt c th g cha tht cn thit. Thm
ch cc t chc t thin nh Salvation Army, Hi ch thp , Care Australia, World
Vision cng chu nh hng ca yu t kinh t. Khi kinh t suy thoi, nhng t chc ny
c yu cu cu tr nhiu hn trong khi mc ng gp cho h th gim st.

Cc yu t chnh tr-php lut

Chnh ph lin bang, chnh quyn bang v a phng c nh hng n nhng g
cc t chc c th v khng th lm. S can thip ca chnh ph n doanh nghip tng
dn theo thi gian qua cc sc lut v chnh sch. Nhng lnh vc m chnh ph ng vai
tr quan trng l a ra cc lut l hot ng thng mi, lut bo v mi trng,
chnh sch chng phn bit i x v cc quy nh i vi tng ngnh. Bng 3.1 l mt
s sc lut c thng qua trong 25 nm qua c tc ng n hot ng kinh doanh.
Cc doanh nghip b ra rt nhiu thi gian v tin ca p ng cc lut l ca
chnh ph, nhng nhng tc ng ca cc lut l ny vt ra ngoi thi gian v tin bc.
Nhng quy nh ny lm gim s t ch ca qun tr bng vic hn ch cc phng n
chn la ra quyt nh ca nh qun tr. Hy xem vic quyt nh sa thi nhn vin l
mt v d in hnh. Trc y, ngi lao ng c t do ngh vic mt cng ty v
cng ty cng c quyn sa thi ngi lao ng bt c lc no m khng cn bit l do. Tuy
nhin, lut php - cc quy nh v quyt nh ca c quan xt x ngy cng bo v
ngi lao ng trc vic sa thi ca doanh nghip. Cc doanh nghip ngy cng i x
vi ngi lao ng theo nhng nguyn tc da trn s tin tng v cng bng. Ngi lao
ng nu cm thy b sa thi m khng c y l do chnh ng c th kin doanh
nghip ra to hay cc c quan c thm quyn khc nh U ban chng phn bit i x
hay c quan thanh tra. Ban hi thm s quyt nh qi ng, ai sai. Xu hng ny lm cho
cc nh qun tr kh khn hn khi quyt nh sa thi nhng nhn vim km nng lc hay
nhng nhn vin tha thi.
Kha cnh khc ca yu t chnh tr php lut l cc iu kin chnh tr v s n
nh chung ca cc quc gia m doanh nghip ang hot ng v nhng thi c bit
ca cc quan chc chnh ph i vi cc doanh nghip. Australia v New Zealand, nhn
chung cc doanh nghip c hot ng trong mt mi trng chnh tr n nh. Nhng
ngy nay hot ng qun tr mang tnh ton cu, cc nh qun tr phi d on c
61

nhng thay i ln v chnh tr ti cc nc ang hot ng bi v cc iu kin chnh tr

c th nh hng n quyt nh v hnh ng ca h.

Bng 3.1 Nhng sc lut c thng qua trong 25 nm qua

Australia

New Zealand

Lut thng mi 1974

Lut Chng khon 1978

Lut Bo v mi trng 1978

Lut Bi thng hp ng 1979

Lut cng ty 1981

Lut Thng mi Cng bng 1986

Lut T do thng tin 1982

Lut Thng mi 1986

Lut Chng phn bit i x v gii

Lut Qun l ti nguyn 1991

1984
Lut v An ton v Sc kho ngh
nghip Quc gia1985

Lut Sc kho v an ton lao ng

1992

Lut C hi vic lm cng bng 1987

Lut Phn bit i x ngi tn tt

Lut Cng ty 1993

Lut Quan h lm vic ni cng s

Lut Nhn quyn 1993

1992
1996
Lut C hi vic lm cng bng cho
ph n 1999

Quan h lao ng 2000

Cc yu t vn ho - x hi
Cc nh qun tr phi linh hot trong vic p ng nhng mong i khng ngng
thay i ca x hi ti nhng ni doanh nghip hot ng. V cc gi tr x hi, phong
tc, th hiu khng ngng thay i nn cc nh qun tr phi thch ng kp thi. V d, khi
ngi lao ng bt u mun dnh nhiu thi gian hn cho i sng ring t, doanh
nghip phi iu chnh bng vic p dng ch lm vic cho ngi c gia nh, thi
gian lm vic v sp xp cng vic linh hot hn, v thm ch cho nhn vin c chm
sc con ci ti ch lm vic. Cc yu t x hi khc cn nh hng n doanh nghip nh
mi e do v ti phm v bo lc, vic nh bi v chi tr chi trong gi lm vic, s
i hi nhiu hn ca nhn vin v cc hot ng tinh thn, li sng lnh mnh, v s
chp nhn cng ngh trong i sng. Mi xu hng trn u c th to ra nhng rng
buc i vi cc quyt nh v hnh ng ca nh qun tr. Nu mt doanh nghip hot
ng nhiu quc gia khc, cc nh qun tr cn quen vi cc gi tr v vn ho ca
nhng quc gia v qun l theo nhng phng php trong nhn bit v tun theo
nhng quan nim vn ho x hi .

62

Cc yu t nhn khu hc
Cc iu kin nhn khu hc l xu hng thay i v c im dn s nh gii
tnh, tui, trnh vn ho, v tr a l, thu nhp, cu trc gia nh, y l nhng
c im thng k m c quan thng k hnh chnh Australia dng thu thp thng tin.
C th bn nghe nhiu v mt nhm dn s c bit, l "bng n tr s sinh"
(baby boomers), nhm ngi ny c sinh ra trong thi gian t 1946 1964. L do bn
c nghe nhiu v s kin ny l v s lng nhm ngi ny rt ln. Qua cc giai on
trng thnh (i hc, thi nin thiu, o to chuyn ngnh v hin nay h ang tui
trung nin), h c th tc ng rt ln bi s lng kh ng ca mnh; nhng nhm
ngi th h khc c bit n l nhm dn s thi k Suy thoi (sinh t 1912
1920), nhm th chin II (1922 1927), nhm Hu chin (sinh t 1938 1945), th h
X hay nhm Zoomer (sinh t 1965 1977) v th h Y hay th h bung n tr em (sinh t
19778 1984). Nhm dn s sau cng theo d on l ngang bng hoc nhiu hn so vi
nhm th h b m chng thi bng n trc y. V th h ny c xem l th h ca
k thut s v mng Internet bi s bnh trng ca my tnh v mi th u s ho. Th
h ny c li suy ngh, hc tp, sng to, mua sm v chi a theo nhng cch thc khc
nhau v c th tc ng rt ln n doanh nghip, nh qun tr.

Cc yu t cng ngh
Trong mi trng chung cc yu t cng ngh c s thay i nhanh nht trong 25
nm qua. Chng ta ang sng trong mt mi trng c cng ngh khng ngng thay i.
Chng hn nh cu trc gen ngi c gii m. Hy th ngh n nhng ngha ca
bc t ph k diu ny. Cc dng c thng tin ngy cng nh b v c hiu qu hn.
Cc vn phng c trang b t ng, cc cuc hi tho in t, Rbt a vo sn
xut thay con ngi, cng ngh laser, mch t hp, cc b vi x l vi tc cao v
mnh hn, nhin liu nhn to v nhng m hnh kinh doanh hon ton mi trong thi i
in t. Nhiu cng ty u t vo lnh vc cng ngh nh Microsoft, Nokia hay Sony.
Nhiu cng ty ngy cng p dng h thng doanh nghip in t k thut cao vo qu
trnh giao dch nhm ct gim chi ph d tr, thc y giao tip vi nh cung cp v i
trc i th cnh tranh. Tng t, cc bnh vin, trng hc, sn bay, c quan cnh st
v thm ch l cc t chc hot ng phi li nhun cng ng dng nhng tin b khoa hc
k thut nhm t c u th m cc t chc khc khng c c. V c bn, mi lnh
vc cng ngh dang lm thay i cu trc ca t chc v cch iu hnh ca nh qun tr.

63

Tm quan trng ca yu t cng ngh c nhc i nhc li trong nhiu chng, th hin
s nh hng ca n n quyt nh v hnh ng ca nh qun tr.

Cc yu t v ton cu ho
Nh cp chng 2, ton cu ho l mt trong nhng yu t chnh nh
hng n nh qun tr v doanh nghip. Cc nh qun tr trong cc doanh nghip ln v
nh u phi chu p lc ln bi s lng cc i th cnh tranh v th trng tiu dng
ton cu ngy cng tng. Vn ny c trnh by chi tit trong chng sau.

Mi trng tc ng n nh qun tr nh th no?

Vic xc nh cc yu t ca mi trng bn ngoi l rt quan trng i vi nh
qun tr. Tuy nhin, hiu cc yu t ny tc ng n nh qun tr nh th no cng quan
trng khng km. Mi trng bn ngoi tc ng n nh qun tr qua mc bt trc
ca mi trng hin ti v thng qua nhng mi quan h vi cc i tng c lin quan
n doanh nghip.

nh gi s bt trc ca mi trng
Khng c mi trng no l ging nhau, chng khc nhau mc bt trc ca
mi trng, do hai yu t quyt nh: mc thay i v mc phc tp ca mi
trng doanh nghip. S bt trc ca mi trng c th hin trong bng 3.6.

Mc thay i

1
Mi trng n nh v d on
c
t yu t trong mi trng
Cc yu t tng t v v c bn
l ging nhau
Yu cu hiu bit cc yu t thp

tp

Mc phc
tp
Phc

n nh

Nng ng
2
Mi trng nng ng v khng
d on c
t cc yu t trong mi trng
Cc yu t tng t nhau nhng
trong qu trnh thay i lin tc
Yu cu hiu bit cc yu t thp

64

3
Mi trng n nh v d on
c
Nhiu yu t trong mi trng
Cc yu t khng ging nhau
nhng v c bn vn tng t
Yu cu hiu bit cc yu t cao

4
Mi trng nng ng v khng
d on c
Nhiu yu t trong mi trng
Cc yu t khng ging nhau v
trong qu trnh thay i lin tc
Yu cu hiu bit cc yu t cao

Bng 3.6. Ma trn bt trc ca mi trng

Yu t th nht trong cc c im ny l mc thay i. Nu cc yu t trong

mi trng doanh nghip thay i thng xuyn th l mi trng nng ng. Nu s
thay i khng nh k, l mi trng n nh. Mt mi trng c gi l n nh
khi khng c i th cnh tranh mi, khng c nhng t ph k thut mi ca cc i
th cnh tranh hin ti, t hot ng ca nhm cng chng gy sc p, n c trng
hp ca cng ty nn Akubra Hats Kempsey, New South Wales, cc nh qun tr lun
tm kim c hi kinh doanh nhng th trng mi v pht trin nhng mu nn mi
nhng mi trng trong cng ty tng i n nh v t bin i. Khng c s thay i
t ngt no v cc nh cung cp, th trng v cng ngh. V c bn, nhng chic nn
c sn xut ging nhau hng lot k t khi chng ra i. D c mt s thay i v th
hiu khch hng, c th thy t s ra i ca hng lot mu m mi (hin ti c hn 100
mu), Nhng mt s mu rt ni ting trc y nh nn cao bi (Cattleman),
SnowyRiver, Down Under vn c bn chy nh nhng mu khc.
Tri li, 5 hng hng u trong ngnh m nhc( Sony, Warner, BMG, EMI v
Universal) phi i mt vi mt mi trng c tnh bt trc khn lng rt cao. S ra i
ca a nhc nn MP3 v dch v nghe v ti nhc t Internet nh dch v ca cng ty
Napster Inc. ang lm cho ngnh cng ngh thu m lm vo tnh trng khn n. Mc d
cc cng ty nhc t lu d thu rt nhiu li nhun t hot ng bn cc loi hng ho hu
hnh nh a LP, bng Cassette, CD, nhng c nhiu kh nng th trng ny s bt n
v thay i lin tc. Hon ton c th ni y l mt mi trng nng ng.
Cn i vi s thay i nhanh chng c th on trc c th sao? C c
xem l mi trng nng ng khng? Cc ca hng bn l nh David Jones v Myer l
nhng v d in hnh. Thng th doanh thu thu c trong thng 12 ca h chim
khong - 1/3 tng doanh thu c nm. Doanh thu trong khong t sau thng 12 n
thng ging gim rt mnh. Tuy nhin, bi v s bin ng ny bit trc nn mi
trng c xem l khng nng ng. Khi bn v mc bin ng, chng ta hiu l

65

bin ng khng lng trc c. Nu bin ng c th d on chnh xc th khng

phi l s bt trc m nh qun tr phi i ph.
Mt yu t khc ca s bt trc l mc phc tp ca mi trng. Mc
phc tp ca mi trng cp n mt s yu t ca mi trng doanh nghip v tm
nhn thc ca doanh nghip v cc yu t . Chng hn nh mt s doanh nghip c
gng n gin ho v kim sot cht ch hn mi trng doanh nghip mnh bng vic
mua t cc i th ca mnh. Cng t i th, khch hng, nh cung cp v c quan
chnh quyn m doanh nghip phi lin h th mc phc tp cng thp v do bt
trc trong doanh nghip cng t.
Mc phc tp ca mi trng cng c nh lng bi s hiu bit ca t
chc i vi mi trng. V d, cc nh qun tr ca cng ty mi gii trn mng E*Trade
v Commsec phi hiu bit rt nhiu v hot ng ca nh cung cp dch v Internet nu
nh h mun m bo rng trang Web ca mnh lun hot ng, ng tin cy v an ton
trong cc giao dch thng mi vi khch hng. Ngc li, nhng ngi qun l trong
cc ca hng tp ho nh Safeway v Coles khng cn bit nhiu v nh cung cp ca h.
S bt trc ca mi trng nh hng n nh qun tr nh th no? Hy nhn vo
bng 3.6, mi trong ma trn u c kt hp t hai yu t: mc bin ng v mc
phc tp. 1 (mi trng n nh v n gin) th hin mc n nh thp nht. 4
(mi trng nng ng v phc tp) th hin mc bt trc cao nht. R rng, s tc
ng ca nh qun tr ln kt qu kinh doanh ca doanh nghip l cao nht trong 1 v
thp nht trong 4.
V s bt trc l mi e do i vi hiu qu ca t chc nn cc nh qun tr phi
hn ch ti thiu s bt trc i. Nu phi la chn, nh qun tr s hot ng trong mt
mi trng nh 1. Tuy nhin, cc nh qun tr him c c hi c la chn hon ho
. Hn na, hu ht cc ngnh hin nay u din ra nhng bin i nhanh chng, lm
cho mi trng ngy cng bt trc.

SUY NGH V CC VN QUN TR

6.

Xem li Hnh 3.3. Cng vic ca mt nh qun tr cp c s khc nhau

nh th no trong hai t chc.

66

7.

M t mt vn ho hiu qu cho (a) mt mi trng n nh tng i v

(b) mt mi trng nng ng.

8.

Cc lp hc u c vn ho. Bn hy m t vn ho ca lp mnh da trn

by c im ca vn ho t chc. Vn ho t chc c rng buc gio
vin ca bn? Bng cch no?

9.

"Kinh doanh l vic xy dng quan h". Theo bn, cu pht biu ny c
ngha l g? N c ngha g i vi vic qun l mi trng bn ngoi?

10.

Hn ch no c th c i vi vic qun l cc mi quan h vi cc i

tng hu quan thng qua cch tip cn nh vt qua ranh gii, qun tr
i tng hu quan, quan h i tc?

Chng 4

NHNG C S CA HOCH NH
HOCH NH L G?
Nh cp Chng 1, hoch nh l vic thit lp cc mc tiu ca t chc,
xy dng chin lc tng qut t c cc mc tiu t ra v pht trin mt h
thng cc k hoch ton din phi hp v kt hp cc hot ng ca t chc. N c
lin quan n kt qu (nhng g s c thc hin) v phng tin (chng s c thc
hin nh th no).
Hoch nh c th l chnh thc hoc khng chnh thc. Tt c cc nh qun tr u
lin quan n mt s hot ng hoch nh, nhng hot ng hoch nh ca h c th l
khng chnh thc. Trong hoch nh khng chnh thc, khng c g c vit ra v c rt
t hoc khng c s chia s mc tiu vi cc nh qun tr khc trong t chc. Loi hoch
nh ny thng c thc hin trong cc doanh nghip nh, ni m ngi ch c mt
tm nhn phn nh ng ta hoc b ta mun doanh nghip ca mnh i n u v bng
cch no n c. Hoch nh khng chnh thc thng chung chung v khng
lin tc. Mc d ph bin hn trong cc doanh nghip nh, hoch nh khng chnh thc
cng tn ti trong cc t chc ln. V mt s doanh nghip nh vn c quy trnh hoch
nh tinh vi v cc k hoch chnh thc.
67

Khi thut ng hoch nh c s dng trong cun sch ny, n c ngha l hoch
nh chnh thc. Trong hoch nh chnh thc, cc mc tiu c th cho mt nm c xc
nh. Cc mc tiu ny c vit ra v chia s vi cc thnh vin khc trong t chc.
Cui cng, cc chng trnh hot ng c th c pht trin thc hin cc mc tiu;
tc l cc nh qun tr xc nh r rng con ng m h la chn a t chc v cc
b phn khc nhau t ni h ang ng n ni h mun n.

TI SAO PHI HOCH NH?

Vic thit lp mc tiu, xy dng chin lc v pht trin h thng k hoch phi hp
v kt hp cc hot ng c th tr nn kh phc tp. Nu nh vy th ti sao cc nh
qun tr nn hoch nh? Cng tc hoch nh s c tc dng nh th no n hiu qu
hot ng ca t chc?

Mc ch ca hoch nh
Chng ta c th xc nh t nht bn l do cn phi hoch nh. Hoch nh cho nh
hng, gim thiu nhng nh hng ca s thay i, gim thiu s lng ph tha thi v
nh cc tiu chun cho qu trnh kim sot. By gi chng ta s i su vo tng mc
ch.
Hoch nh thit lp n lc c iu phi. N nh hng cho cc nh qun tr cng
nh cc nhn vin tha hnh. Khi cc nhn vin xc nh c t chc hoc n v ca
h ang i u v v nhng g h s phi ng gp t c mc tiu th h c th
phi hp cc hot ng ca mnh v hp tc vi nhau. Nu khng c cng tc hoch nh
th cc phng ban v c nhn s lm vic chng cho, khin t chc kh c th t mc
tiu mt cch c hiu qu.
Hoch nh cng hn ch s bt n nh v n buc cc nh qun tr phi nhn xa
trng rng, d bo c nhng thay i c th xy ra, nh gi tc ng ca cc thay i
v chun b cc phng n i ph thch hp. N cng buc cc nh qun tr phi ngh
n nh hng ca cc ng thi m nh qun tr s dng ng ph trc thay i. D
rng hoch nh khng th loi tr nhng thay i nhng n c th gip nh qun tr d
on dc nhng thay i v c cch ng ph hu hiu nht. Ngoi ra, hoch nh gip
ngn nga tnh trng trng lp v lng ph cng vic. Khi cc cng vic c phi hp
xoay quanh nhng k hoch nh sn th vic lng ph ngun lc, thi gian v tnh
trng d tha s c gim thiu ti a. Hn na, khi cc phng php thc hin v mc
68

tiu cn thc hin c xc nh r rng qua cng tc hoch nh, s hot ng yu km

s tr nn d nhn bit, c th kp thi sa cha hoc loi b.
Cui cng, hoch nh thit lp h thng mc tiu v cc tiu chun mc cho hot
ng kim sot. Nu chng ta khng chc chn l chng ta ang c gng t c iu
g, th lm sao chng ta c th bit c liu chng ta t c iu hay cha?
Trong hoch nh, cc mc tiu v k hoch c thit lp. Sau , thng qua cng tc
kim sot, chng ta so snh hiu qu hot ng thc t vi cc mc tiu t ra, nhn bit
nhng sai khc c bn no, v c nhng thay i sa cha kp thi. Nu khng c hoch
nh th s chng c cch no kim sot c!

Hoch nh v hiu qu hot ng

Hot ng hoch nh c ph bin khng? Liu rng nhng nh qun tr v cc t chc
thc hin vic hoch nh c lm tt hn nhng t chc khng hoch nh hay khng?
Trn l thuyt, bn s on trc cu tr li chc chn l c. Mc d a s cc cng trnh
nghin cu v hiu qu hot ng cc t chc c hoch nh cho thy hoch nh c tc
ng tch cc, nhng ta vn khng th khng nh c cc t chc tin hnh hoch nh
mt cch bi bn lun lun hot ng hiu qu hn cc t chc khc.
Nhiu cng trnh nghin cu c thc hin kho st mi tng quan gia
hoch nh vi hot ng ca doanh nghip. Da trn cc cng trnh nghin cu ny ta c
th rt ra cc kt lun nh sau. Trc ht, ni chung, th hoch nh chu o s em li
li nhun cao hn, t sut hon vn trn ti sn cng cao hn v cc kt qu ti chnh kh
quan khc. Ngoi ra, cht lng ca qu trnh hoch nh v vic thc hin cc k hoch
hp l c th tc ng rt nhiu n vic nng cao hiu qu hot ng. Trong nhng
trng hp mc d hochh nh rt chi li nhng hiu qu hot ng khng cao, a
phn l do cc yu t khch quan ca mi trng bn ngoi tc ng. Lut php ca
chnh ph, cng on pht trin mnh v cc tc nhn mi trng quan trng khc hn
ch s chn la ca nh qun tr v lm gim tm nh hng ca hoch nh i vi hot
ng ca t chc. Cui cng, mi quan h gia hoch nh v hiu qu hot ng cn
ph thuc vo khong thi gian hoch nh. Thng thng cc t chc cn t nht bn
nm hoch nh mt cch nghim tc v c h thng trc khi to c s thay i tch
cc trong hot ng ca t chc.

69

CC NH QUN TR HOCH NH NH TH NO?

Hoch nh thng c xem l chc nng qun tr c bn nht bi v n thit lp nn
tng cho cc hot ng qun tr khc. Nu khng c cng tc hoch nh, nh qun tr s
khng bit cn phi t chc, lnh o v kim sot ci g. Trn thc t, nu khng c
hoch nh th cng chng c g t chc, lnh o v kim sot c.Vy cc nh qun tr
thng hoch nh nh th no? Hoch nh bao gm hai hot ng chnh: mc tiu v k
hoch.

Vai tr ca mc tiu v k hoch trong hoch nH

Mc tiu l nhng kt qu mong mun i vi cc c nhn, nhm v ton b t
chc. Mc tiu l mc ch v hai thut ng ny c th s dng thay th cho nhau. Chng
a ra nh hng cho cc quyt nh qun tr v hnh thnh chun mc nh gi
thnh qu cng vic. l l do v sao mc tiu c gi l nn tng ca hoch nh. Bi
v nu nh bn khng bit kt qu mong mun l g th lm sao bn c th lp k
hoch hnh ng t iu c? Cc k hoch l nhng vn bn phc tho cch
thc t ti mc tiu v thng ch r s phn b ngun lc trong t chc, cc hnh
ng cn thit khc t c mc tiu. Khi cc nh qun tr hoch nh, h thng xy
dng v pht trin c mc tiu v k hoch.
Cc loi mc tiu
Thot u, c v nh cc t chc ch c mt mc tiu duy nht: i vi cc t
chc kinh doanh th mc tiu ca h l li nhun; cn i vi cc t chc phi li nhun
th mc tiu ca h li l tho mn nhu cu ca cc thnh vin. Trn thc t, tt c mi t
chc u c nhiu mc tiu khc nhau. Cng ty kinh doanh cng mong mun tng th
phn v duy tr s nhit tnh ca nhn vin i vi cng ty ca mnh. Mt nh th khng
ch n thun l ni tn ngng m cn gip cho nhng ngi ngho kh trong cng
ng v l ni sinh hot x hi ca nhng thnh vin trong nh th. Khng c bin php
n l no c th nh gi c l t chc thnh cng hay khng. Tp trung vo mt
mc tiu duy nht, nh li nhun chng hn, s b qua cc mc tiu lu di cn thit
khc. Tht vy, nh tng cp chng 5 th vic ch tp trung vo mt mc tiu
duy nht l li nhun s dn n cc hnh ng v o c, bi v khi nh qun tr
b qua cc chc nng quan trng khc trong cng vic ca mnh, ch chng t mnh
thnh cng mt kha cnh no .

70

BNG 7.1 CC MC TIU CHNH THC CA CC CNG TY LN

CA M
Cc mc tiu ti chnh

Mc tiu chin lc

Doanh thu tng trng nhanh

Th phn ln hn

Tng trng li nhun cao

V th trong ngnh cao v n nh

C tc cao

Cht lng sn phm cao

Li nhun bin ln

Chi ph sn xut thp hn so vi cc i th

chnh

Li nhun trn vn u t cao

Tri phiu v tn dng mnh
Dng tin ln
Gi c phn tng
c nh gi l cng ty hiu qa
Ngun doanh thu a dng
Li nhun n nh trong nhng giai on
suy thot kinh t

Dng sn phm a dng v hp dn

Danh ting tt i vi khch hng
Cht lng dch v tuyt ho
c cng nhn lun i du trong k thut
v pht trin sn phm mi
Nng cao nng lc cnh tranh trn th
trng quc t
Cc c hi pht trin c m rng

Ngun: A.A Thompson Jr & A.J. Strickland III, Strategic Management (New York:
McGraw-Hill/Irin, 2001), tr.43

Bng 7.1 cho ta cc v d v mc tiu ti chnh v mc tiu chin lc ca cc tp

on ni ting ca M. Nghin cu cc bn bo co hng nm ca cc cng ty Australia
v New Zealand cng cho thy cc mc tiu tng t nh vy. Mc tiu ti chnh ph
thuc vo tnh hnh hot ng ti chnh ca t chc; cn mc tiu chin lc th li ph
thuc vo hiu qu hot ng nhiu mt khc nhau. Ngoi tr mt s t ch tiu ti
chnh nht nh, a s cc mc tiu ny cng c th p dng i vi cc t chc phi li
nhun. Cn ch rng, mc d vic tn ti ca t chc khng c xc nh l mc tiu
c th th n vn ng vai tr cc k quan trng i vi mi t chc. Mt s mc tiu t
ra trong bng 7.1 c lin quan trc tip n li nhun, nhng r rng l ch khi cc mc
tiu khc cng t c th t chc mi tn ti v pht trin c.
Mt cch khc xc nh mc tiu l xc nh xem mc tiu l mc tiu thc hay
mc tiu cng b. Bng 7.1 a ra cc mc tiu cng b thng l nhng li pht
biu chnh thc v nhng mc tiu m t chc mun nhng c nhn lin quan bit v tin
tng. Tuy nhin, nhng mc tiu c cng b r rng trong cc bn bo co nm ca t
chc, cc thng bo trong hot ng quan h cng chng, cc li pht biu chnh thc ca
cc nh qun tr th thng mu thun vi nhau v b tc ng nng n bi nhng k
vng ca x hi i vi t chc.
71

i lc mu thun gia cc mc tiu trn cng xy ra v cc t chc phi p ng yu

cu ca nhiu nhm tc nhn khc nhau. Cc nhm tc nhn khc nhau li c cch nh
gi hot ng ca t chc khc nhau. V d nh, mt trong nhng mc tiu ca mt t
chc Australia l : cng bng trong tuyn dng. Rt nhiu c hi tuyn dng ng trn
cc bo vi dng ch : chng ti l nhng nh tuyn dng rt cng bng. Tuy nhin,
nu bn quan st t l nam n gi cc chc v trng yu trong t chc, th s thy rng
nam gii lun chim u th. Rt nhiu t chc tng tuyn b l nhng nh tuyn
dng rt cng tm trong 10, 15 nm, vy thc t th nh th no? Mt bi bo trn t
Business Review Weekly thng 10/2001 cho bit rng: ph n chim khong 43% lc
lng lao ng nhng ch c 10% s cng ty c gim c l ph n. Bi bo c ph l:
Cc t chc ph n phn nh rng s th v hnh ng thiu quyt on ca chnh ph
v cc nh tuyn dng duy tr tnh trng ny. Cng ty tuyn dng TMP Worldwide
tin hnh thm d kin ca 6.000 cng ty Australia v rt ra kt lun: khong 43% cc
tng gim c v qun tr vin cp cao khc cho rng ph n sau k ngh ph sn s
khng c lm li v tr c na hoc s khng c c quyn hn nh trc. R rng
mc tiu tr thnh mt nh tuyn dng cng bng li khc nhau i vi tng ngi khc
nhau.
C bao gi bn suy ngh v nhng mc tiu ca mt t chc no c in trn t
qung co cha? Ngn hng Westpac pht biu mc tiu ca h l tt c cc th trng
v lnh vc kinh doanh chnh yu, h u l s la chn s mt ca khch hng. Mc
ch ca Boral li l tr thnh doanh nghip u tu trong ngnh cng nghip vt liu xy
dng v ng vai tr ch cht trong ngnh nng lng Australia v khu vc Thi Bnh
Dng. S mng ca Email l: tr thnh cng ty cng nghip hng u Australia v
khu vc Chu Thi Bnh Dng, hot ng n nh v c trch nhim x hi. Mc
tiu l phi mang li cho c ng ngun thu nhp ln hn cc cng ty khc. Trng i
hc Monash hng n mc tiu bo m cht lng cao nht trong vic ging dy, hc
tp, nghin cu v c nhiu hoat ng sng to, quc t hoc mang tnh cng ng v
chuyn mn cao. Nhng li pht biu ny rt m h v xem ra ch th hin c nhng
k nng quan h cng chng ca cc nh qun tr hn l mang tnh nh hng cc
cng ty phn u. Do chng c g bt ng khi m cc mc tiu t ra ca mt t chc
thng khng ph hp vi tnh hnh thc t ca t chc . Cc nhm c ng, khch
hng, nhn vin v cng chng mi i tng li nhn c mt b phng hng,
mc tiu khc nhau. Ni dung ca nhng mc tiu ny c quyt nh ch yu da trn
nhng iu m mi nhm tc nhn mun nghe. Nu bn mun bit mc tiu tht s ca
mt t chc nhng mc tiu m t chc ny tht s theo ui th hy quan st cng
72

vic ca cc thnh vin trong t chc. Hnh ng s chng minh c nhng s u tin.
V d: c kh nhiu cc trng i hc cam kt s gii hn s s lp hc, gi mi quan h
cht ch gia sinh vin vi gio vin v tch cc gip sinh vin tham gia hc tp nghin
cu,th li dn sinh vin vo nhng ging ng c hn 300 ngi hoc c th ging
dy bng nhng bi ging c ghi hnh li mt lp khc. Cn phi nhn thc c
rng mc tiu thc v mc tiu cng b l rt khc nhau hiu c l do v sao hot
ng qun tr li c nhiu bt cp n vy!
Cc loi k hoch
Cch ph bin nht m t cc k hoch ca mt t chc l thng qua vic m t phm
vi nh hng (chin lc v tc nghip), khung thi gian (ngn hn, di hn), vai tr
(nh hng, hoc hng dn c th) v mc p dng (ch mt ln, hay thng
xuyn). Cc tiu ch nh gi k hoch nu trn khng c lp vi nhau. Nh th hin
bng 7.2, k hoch chin lc thng di hn, nh hng v p dng mt ln. K hoch
tc nghip th ngn hn, hng dn c th, v p dng thng xuyn. Sau y l cc m
t chi tit tng loi k hoch.
Cc k hoch chin lc l nhng k hoch c p dng trong phm vi ton t
chc, thit lp cc mc tiu tng qut ca t chc v xc nh v tr ca t chc trong mi
trng hot ng ca n. Nhng k hoch c th ho nhng phng php t c cc
mc tiu tng qut ca t chc th c gi l cc k hoch tc nghip. Hai loi k
hoch ny khc nhau nh th no? K hoch chin lc thng bao gm khung thi gian
di hn. N cng bao gm nhng nh hng xa, rng hn ca t chc. K hoch chin
lc cng gm c vic thit lp ca mc tiu, trong khi k hoch tc nghip th xc nh
nhng cch t c mc tiu. K hoch tc nghip cng ch bao gm nhng khong
thi gian tng i ngn: hng thng, tun hay theo ngy.
S khc bit v thi gian gia k hoch ngn hn v di hn c rt ngn dn.
Trc y, k hoch di hn thng ko di n hn by nm. Hy th tng tng sau
by nm th bn s thch mnh tr nn nh th no, khi bn s hiu c cc nh qun
tr vt v th no khi hoch nh k hoch cho mt tng lai xa nh th. Hin nay do
mi trng hot ng ca cc t chc tr nn t n nh hn nn khi nim v k hoch
di hn phn no thay i. Trong cun sch ny, cc k hoch di hn c quy nh
l nhng k hoch ko di hn ba nm. Cc k hoch ngn hn th ch khong di mt
nm. Cc cm t khc ch bt k khong thi gian no trong phm vi thi gian trn.
Cc t chuyn dng ch thi gian nh trn y th c s dng rng ri, tuy vy, mt t
73

chc c th t t ra mt khung thi gian ring ph hp vi nh, hay k hoch ca

mnh.
Thng thng nhng k hoch c th c xem l tt hn cc k hoch mang tnh
nh hng. Cc k hoch c th c xy dng rt chi tit, r rng v khng cn phi
gii thch thm. Chng xc nh nhng mc tiu rt c th, v r rng. V d nh, mt
gim c mun tng nng sut cng vic ln 8% trong 12 thng, s thit lp mt quy trnh
lm vic c th, phn b ngn sch, v cc k hoch chi tit t c mc tiu .
Nhc im ca cc k hoch c th l chng i hi s r rng v s d on chnh xc
iu ny li thng rt kh thc hin.
Khi tnh hnh khng n nh, v cng vic qun l i hi s linh hot nhm phn
ng kp thi trc nhng bin i bt ng, th li cn phi s dng cc k hoch mang
tnh nh hng. Cc k hoch nh hng l nhng k hoch linh ng, ch a ra
nhng ch dn chung. Chng t ra nhng im trng yu nhng li khng rng buc cc
nh qun tr vi nhng mc tiu hay nhng tin trnh cng vic c th. Thay v a ra
mc tiu ct gim chi ph 4% v tng doanh thu ln 6% trong vng 6 thng, cc nh qun
tr c th t ra cc k hoch nh hng tng li nhun t 5% n 10% trong vng 6
thng . Cn phi cn nhc gia tnh linh hot c c t cc k hoch mang tnh nh
hng vi nhng thit hi c th c khi khng p dnh k hoch c th.
Mt s k hoch c s dng nhiu ln trong khi mt s khc th li ch c s
dng mt ln. K hoch s dng mt ln l nhng k hoch c p dng mt ln
gii quyt mt vn no trong mt bi cnh c th. V d nh, khi cng ty Singapore
Telecom (SingTel) a vo hot ng h thng kim sot Cable & Wireless Optus th cn
phi c mt k hoch s dng mt ln hng dn vic kim sot Optus. Ngc li, Cc
k hoch thng trc l nhng k hoch c dng nhiu ln hng dn cc cng
vic lp i lp li. K hoch lin tc gm cc chnh sch, lut l, v cc tin trnh. Mt v
d ca dng k hoch lin tc l chnh sch chng quy ri tnh dc ca trng i hc
Sydney.

Thit lp mc tiu
Joan Taylor va c bu lm ch tch Hi sinh vin trng i hc. C y mun t
chc ca mnh tch cc tham gia vo cc vn mi trng hn. Lin Wei tt nghip i
hc ngnh thng mi in t v cng ngh thng tin 3 nm trc v lm vic mt
cng ty dch v t vn. Anh va c b nhim lm lnh o mt nhm tm ngi trong
k hoch pht trin thng mi in t v hy vng s gip nhm ca mnh ng gp ti
74

chnh nhiu hn cho cng ty. Vy Joan v Lin cn lm gi? iu u tin m h cn lm l

xc nh mc tiu. Xc nh nh th no? Chng ta s tm hiu vn trn trong phn
ny.
Phng php thit lp mc tiu
Nh ni trn, mc tiu gip nh hng qu trnh ra quyt nh v hot ng
ca cc nh qun tr cng nh xc lp nhng tiu chun nh gi cng vic. Bt c
cng vic g m cc thnh vin t chc thc hin u phi gp phn gip cho n v ca
mnh cng nh t chc ca mnh t c mc tiu t ra. Cc mc tiu c th c xc
nh thng qua cc phng php truyn thng hoc phng php qun tr bng mc tiu
(MBO).
Nguyn tc trng tm ca phng php xc lp mc tiu theo kiu truyn thng l
cc mc tiu s c a ra cp cao nht v sau s c phn chia thnh cc mc
tiu nh hn phn b cho cp di trong t chc. Chng hn nh, ch tch ca mt doanh
nghip sn xut s thng bo cho ph ch tch ph trch sn xut rng ng mun chi ph
sn xut trong nm ti s l bao nhiu cng nh s thng bo ph ch tch ph trch
Marketing v mc doanh s m ng mong i trong nm nay. Sau , hiu qu hot ng
s c xem xt, nh gi a ra kt lun cui cng rng cng ty c t c nhng
mc tiu ra hay khng. Phng php ny gi nh rng nhng nh qun tr cp cao
bit c iu g l tt nht cho t chc mnh v h l ngi thy c bc tranh ton
cnh ca vn . Do , cc mc tiu c thit lp v phn b cho tng cp bc trong
t chc khng ch c tnh cht hng dn v ch o, i khi cn c tnh p t phng
cch lm vic ca tng c nhn nhn vin. Nhng n lc lm vic ca nhn vin cc
cp bc khc nhau v trong nhng lnh vc khc nhau u hng vo vic t c mc
tiu ra trong phn trch nhim ca h. Mt trong nhng vn ny sinh trong cch
tip cn theo kiu truyn thng ny l, nu nhng nh qun tr cp cao a ra nhng mc
tiu cho t chc mt cch chung chung, v d nh t c li nhun cao hay gia tng th
phn, th nhng mc tiu kiu ny cn phi c c th hn, chi tit hn khi a xung
cc cp thp hn. mi cp bc, nh qun tr xc nh v c th ho ccmc tiu theo
cch l gii v suy ngh ca ring mnh. Tuy nhin, vic s lm cho cc mc tiu b
mt i tnh khch quan v tnh ng nht xuyn sut t chc. Hnh 7.2 minh ha cho tnh
hung s xy ra trong trng hp .

75

Chng ta cn
ci thin hiu qu hot
ng ca cng ty
Ti mun thy
mt s ci thin v li
nhun ca ban

Khng cn
phi quan tm n
cht lng; ch cn
l
h h

Mc tiu
ca
Ban iu
Mc
tiu ca qun tr
ban

Tng
li
nhun bt k bng cch
no

Mc tiu
ca Ban qun tr
cp phng
Mc tiu ca tng nhn vin

HNH 7.2 THIT LP MC TIU TRUYN THNG

Tuy nhin, khi th t cc mc tiu trong t chc c xc lp mt cch r rng, n s

to nn mt h thn cc mc tiu thng nht vi nhau, hay dy chuyn phng tin
mc tiu. iu ny c ngha l nhng mc tiu cp cao hn - cc mc tiu cui cng
c kt ni vi nhng mc tiu cp thp hn, ng vai tr l phng tin gip t
c nhng mc tiu cui cng. Ni cch khc, vic t c mc tiu cp thp s
tr thnh phng tin gip t c mc tiu cp cao. V vic t c nhng mc
tiu cp s tr thnh phng tin t c mc tiu nhng cp tip theo
na (mc tiu cui cng). V quy trnh c th tip din xuyn sut tt c mi cp ca
t chc. y chnh l quy trnh ca phng php xc lp mc tiu theo kiu truyn thng.
Thay v xc lp mc tiu theo kiu truyn thng, hin nay nhiu t chc ang p dng
phng php qun l bng mc tiu (MBO). Theo h thng qun l ny, nhn vin v
cc nh qun tr ca h s cng nhau quyt nh phng php c th thc hin cc
mc tiu, xem xt, nh gi tin thc hin mc tiu mt cach thng xuyn v theo
tng giai on, khen thng cng s c quyt nh da trn nhng nh gi ny. Trong
MBO, mc tiu khng ch qun l m cn l ng c thc y nhn vin.
Qun l bng mc tiu bao gm 4 yu t: mc tiu c th, tp th ra quyt nh, c
thi hn r rng, v phn hi v thnh tch. N tp trung vo vic thc hin cc mc tiu
do tp th ra nhm thc y tinh thn n lc lm vic ca tng nhn vin. Hnh 7.3 lit
k cc bc theo trnh t trong mt quy trnh MBO in hnh.
76

1. Xc nh mc tiu v chin lc ca t chc.

2. Cc mc tiu chnh c phn b cho cc n v v phng ban.
3. Cn b qun l cc n v phi hp vi cp trn xc nh cc mc tiu
c th ca n v.
4. Cc mc tiu c th c phi hp thit lp cho tt c cc thnh vin trong
cc phng ban.
5. Cc k hoch hnh ng, xc nh nhng mc tiu cn t n, c c
th ha v c cc nh qun tr v cp di thng qua.
6. Cc k hoch hnh ng c trin khai.
7. Tin trnh thc hin cc mc tiu c kim tra thng xuyn, thng tin
phn hi c cung cp.
8. Vic hon thnh cc mc tiu c thc y bi h thng thng trn kt
qu cng vic.

HNH 7.3 CC BC TRONG MT QUY TRNH MBO IN HNH

Vy phng php MBO c hiu qu nh th no? Mt cng trnh nghin cu v

phng php MBO khng nh phng php ny lm tng nng sut hot ng ca t
chc v hiu qu lm vic ca nhn vin. Chng hn nh mt bng nghin cu trn 70 t
chc c s dng phng php MBO cho thy, 68 trong s cng nhn rng MBO
gip lm tng nng sut ca t chc h. Bng nghin cu ny cng a ra kt lun v
nhng yu t cn thit cho s thnh cng trong vic ng dng MBO vo t chc, l
nhng cam kt s thc hin mc tiu ca cc nh qun tr cp cao.
Mt vn ny sinh khi p dng phng php ny vo t chc l, xt trong mi
trng lun bin ng nh hin nay th vic ng dng ny c th l khng c hiu qu
nhiu. Mt quy trnh MBO i hi tnh n nh nhn vin c thi gian hon thnh cc
mc tiu ra ca mnh. Nu c lin tc mi tun li ra mt mc tiu mi, nhn
vin s khng c thi gian lm vic t c mc tiu cng nh xem xt, nh gi
li kt qu . Mt vn khc na l, nu mt nhn vin ch chm chm vo vic
thc hin cc mc tiu ca mnh m khng quan tm g n cng vic ca ngi khc
trong nhm, trong t chc, iu c th gy ra tc dng ngc cho t chc. Do , mt
nh qun tr phi bit cch lm vic tht cht ch vi tt c cc thnh vin trong nhm
mnh bo m rng tt c cc thnh vin u thng hiu c cng vic ca nhau.
Cui cng, nu ng dng MBO n gin ch hon thnh tt cc cng vic bn giy,
nhng nhn vin s khng c ng lc thi thc h hon thnh cc mc tiu.

77

c im ca nhng mc tiu c thit lp tt

Khng phi tt c cc mc tiu u c ra nh nhau! C mt s mc tiu hn
hn nhng mc tiu khc. Lm th no bn c th phn bit c chng? iu g l yu
t to nn mt mc tiu c th? Hnh 7.4 cho ta thy nhng c im ca nhng mc tiu
r rng .
Mt mc tiu c th cn xc nh r nhng kt qu hn l t ra cc hnh ng. Kt
qu cui cng l nhn t quan trng nht quyt nh trong vic ra bt k mc tiu no,
v do cc mc tiu c t ra phi phn nh c iu ny. Yu t tip theo l,
mt mc tiu phi o lng v nh lng c. Nu mt mc tiu c th nh lng th
vic nh gi t c mc tiu hay khng s n gin hn nhiu. Gi s mt trong
nhng mc tiu m t chc bn hng n l sn xut ra nhng sn phm cht lng
cao. i vi bn, th no l sn phm cht lng cao ? V c rt nhiu cch nh ngha
v cht lng, do mc tiu a ra phi a ra cch thc nh gi c th sn phm ca
bn c cht lng cao hay khng. Thm ch ngay c lnh vc kh nh lng, bn cng
phi tm mt vi cch c th no xc nh xem mc tiu ca bn c t c khng.
Ti sao phi t ra mc tiu khi m chnh bn cng khng th xc nh rng c t c
mc tiu hay khng? Khi cp n vic xc nh nhng cch thc nh gi vic
hon thnh mc tiu, th mt mc tiu r rng cn phi c nh r trong mt khung thi
hn c th. Mc d bn c th thch nhng mc tiu kt thc m hn v tnh linh hot ca
n, nhng trn thc t th chnh nhng mc tiu khng xc nh khung thi hn nh th
li lm cho t chc km linh hot hn. S d c iu ny l do bn khng chc chn khi
no th cn phi hon thnh mc tiu hay khi no th nn loi b nhng mc tiu s
khng bao gi c th hon thnh c. Mt mc tiu c th lun xc nh r khung thi
hn c th. Ngoi ra, mc tiu c th c tnh thch thc nhng phi l mc tiu kh thi.
Nhng mc tiu qu d dng hay nhng mc tiu kh t ti u khng thc y c
con ngi. Yu t tip theo, mt mc tiu c th cn c trnh by bng vn bn. iu
ny dng nh s mt nhiu thi gian, nhng chnh vic vit ra mc tiu s khin
ngi ta phi cn nhc cn thn hn. Thm vo , nhng mc tiu c vit ra chnh l
nhng bng chng hu hnh ni ln tm quan trng ca vic phi thc hin mc tiu.
Cui cng, mt mc tiu c th cn phi c ph bin ti tt c cc thnh vin trong t
chc. Vic mi ngi u nhn thc r v mc tiu s bo m rng tt c h u ang
trong cng mt trng thi, mt tinh thn lm vic ging nhau gip cho mc tiu ca t
chc c th hon thnh c.

78

 ra mc tiu trn c s kt qu, ch khng phi hnh ng

o lng c v xc nh c
Xc nh khung thi hn r rng
C tnh thch thc nhng phi kh thi
Phi c trnh by bng vn bn
Phi c ph bin cho tt c cc thnh vin trong t chc

HNH 7.4 NHNG C IM CA MC TIU C THIT LP TT

Cc bc trong vic xc lp mt mc tiu r rng

Nhng bc no m mt nh qun tr cn phi tin hnh khi thit lp mt mc
tiu? Qu trnh xc lp mc tiu bao gm 5 bc sau.
1. nh gi li s mng ca t chc - mc ch quan trng ca t chc. Nhng tuyn b
khi qut v s mng ca t chc v nhng iu t chc mun t ti s l nhng
hng dn chung cho nhng iu m cc thnh vin trong t chc cho l quan trng.
(Chng 8 s ni r hn v s mng ca t chc). Do cn thit phi xt n cc s
mng ca t chc trc khi tho mc tiu v nhng mc tiu ny s phn nh chnh s
mng ca t chc.
2. nh ga nhng ngun lc sn c. Bn khng nn ra nhng mc tiu m bn
khng th t ti vi ngun lc c hn ca mnh. Mc d nhng mc tiu th cn c
tnh thch thc nhng n cng phi thc t. Bi v, nu nh nhng ngun lc bn c
khng bn t c mc tiu d bn c gng v n lc ht sc, th bn cng
khng nn ra n. iu ging nh chuyn mt ngi c thu nhp $50.000 mi
nm v khng c thm bt k ngun ti chnh no khc m li ra mc tiu xy
dng mt cn nh tr gi $1 triu trong 2 nm. Mc d ngi y c lm vic chm ch
n th no i na, th iu cng bt kh thi.
3. T mnh quyt nh mc tiu hay vi s h tr ca ngi khc. Nhng mc tiu ny
phn nh nhng kt qu m t chc mong i; do nn tng xng vi nhng mc
tiu khc ca t chc trong nhng lnh vc khc. Nhng mc tiu cn phi c th, o
lng c v bao gm mt khung thi hn r rt.
79

4. Vit ra nhng mc tiu v ph bin n cho tt c nhng ngi c lin quan. Li ch

ca vic vit ra v ph bin mc tiu c trnh by phn trc.
5. nh gi kt qu xem c t c mc tiu hay khng. a ra sa i nu cn.
Mt khi mc tiu c thit lp, vit ra v ph bin, iu c ngha l nh qun
tr sn sng pht trin mt k hoch theo ui mc tiu.

Pht trin cc k hoch

Qu trnh pht trin cc k hoch b nh hng bi 3 yu t tnh hung v phng php
ra k hoch.
Cc nhn t tnh hung trong hoch nh
Xem li phn m u chng v D n Eden. Lm th no nhm pht trin bit
c cn phi thit lp loi k hoch no vn dng vo cc g7iai on xy dng khc
nhau v nhng hot ng tac nghip khc nhau trong d n khng l ny? Nhng k
hoch chin lc v tc nghip c cn thit khng? Cn v nhng k hoch trc tip v
nh hng th sao? Trong mt vi trng hp, nhng k hoch di hn l cn thit,
nhng c nhng trng hp th khng. l nhng trng hp nh th no? Nhng yu
t nh hng n vic hoch nh l: v tr trong t chc, mc bt n nh ca mi
trng, v thi gian cn thit.

Ho
ch
nh
chin lc

Qu
n tr cp cao

Qu
n tr cp
trung

Ho
ch nh tc
nghip

Qu
n tr cp c
s

HNH 7.5 HOCH NH TRONG CC CP BC CA T CHC

80

Hnh 7.5 s cho thy mi tng quan gia cp bc ca nh qun tr trong t chc v
loi k hoch ra. Thng thng nhng nh qun tr cp thp s ra nhng k hoch
tc nghip. Cn nhng nh qun tr cp cao hn s ra nhng k hoch chin lc cho
t chc.
Nhn t th hai nh hng n vic hoch nh l yu t bt n ca mi trng. Khi
mi trng c nhiu bt n th cc k hoch phi c th nhng linh hot. Nhng nh qun
tr phi sn sng bt u li hay sa cha k hoch nu cn. Thm ch i lc, cc nh
qun tr phi hu b k hoch ca mnh. Continental Airlines l mt v d, Tng gim
c- ng Gordon M.Bethune v cc y vin khc ra mt k hoch c th cung cp
nhng chuyn bay ng gi, iu m khch hng quan tm nht, gip cng ty tng tnh
cnh tranh trong ngnh hng khng y bt n. Do tnh bt n cao , ban gim c
xc nh l mt ni n, ch khng phi mt chuyn bay, v sn sng thay i k hoch
nu iu l cn thit t c mc tiu l nhng chuyn bay ng gi. Hn na,
cc nh qun tr nn tip tc cng tc hoch nh mt cch cn thn vo thi im th
trng bt n bi v cc nghin cu cho thy rng phi mt t nht bn nm th cc n lc
ca t chc mi c tc ng tch cc n hiu qu hot ng.
Nhn t khch quan cui cng c nh hng n hoch nh l thi hn ca k
hoch. i vi nhng k hoch c nh hng n nhng d nh trong tng lai th cc
nh qun tr nn nh mt thi hn di hn . Khi nim cam kt c ngha l nhng k
hoch nn c tri ra trong khong thi gian di t c nhng d kin t ra khi
trin khai k hoch. Vic hoch nh vi thi hn qu di hoc qu ngn u khng t
c hiu qu v hiu sut cao. hiu c tm quan trng ca nim cam kt i vi
vic hoch nh ra sao, hy xt trng hp ca nh ht Opera Sydney trong chng 6.
Cng trnh vi chi ph t ny c khi cng trc khi bn thit k hon tt.
Chnh ph bang d kin thi cng trong vng 4 nm vi ph tn 7 triu la nhng thc t
phi mt 16 nm xy dng cng trnh vi ph tn trn 100 triu la. R rng chnh
ph t ra qu nhit tnh trc khi hiu r tnh quy m ca d n. Mt v d khc v
nim cam kt l mt trng i hc c chnh sch cung cp t cho i ng ging vin c
hn 20 tui ngh m khng c mt k hoch thc hin d nh cho 5 nm tip theo.
Bn cng c th xem xt trng hp ca chnh ph New Zealand vi d n u t 0,8 t
la cho ngnh hng khng New Zealand vo thng 10 nm 2001 khi m cc hng hng
khng trn th gii ang thua l v lng vn u t cho ngnh hng khng gim st
trm trng. Nhng v d va nu minh ha cho nim cam kt nh th no? Nhng
quyt nh c a ra tr thnh nhng rng buc cho nhng hnh ng v mc chi tiu
81

trong tng lai. Tc ng ca nhng quyt nh c a ra ny buc nhng nh lp k

hoch phi sng cht vi chng cng vi tt c nhng h qu ca n bt k l tt hay xu.
Nhng phng php hoch nh
Cc nh chc trch a phng, tiu bang v lin bang cng hp tc vi nhau trong mt
k hoch nhm gim thiu tnh trng nhim mn v xi mn tt c cc vng min ca
nc Australia. Cc nh qun tr ti Testra (nh cung cp in thoi v cc dch v vin
thng khc Australia) trin khai cc k hoch i ph vi s cnh tranh ngy cng
gay gt cc th trng truyn thng sau khi ngnh ny d b cc ro cn gia nhp
ngnh. John Ross, mt thng nhn v c ngi Australia chuyn kinh doanh cc my
nh c hoc bn u gi trn trang web E-bay. ng nhn ra rng hnh thc mua bn
trn trang web E-bay M c xu hng st gim, do nh hng ca s suy thoi kinh t
v thm ha New York nm 2001. ng ta lp k hoch kinh doanh mi thay th
cho nhng thng v b mt. Trong mi trng hp nh vy, vic hoch nh c thc
hin khc i i cht. Ngi ta c th nm r cch thc mt t chc tin hnh hoch nh
nh th no bng cch nhn vo nhng ngi lm cng tc hoch nh .
Theo phng thc tip cn truyn thng, vic hoch nh c thc hin hon ton
bi cc nh qun tr cp cao - nhng ngi thng c h tr bi phng k hoch
chnh thc, ni tp trung mt nhm cc chuyn gia hoch nh c trch nhim h tr
thit lp nhng k hoch khc nhau ca t chc. Theo phng thc tip cn ny, cc k
hoch c trin khai bi cc nh qun tr cao cp s chuyn xung nhng cp t chc
thp hn, ging nh cch tip cn truyn thng trong vic xc lp mc tiu. Khi nhng
k hoch chuyn xung cc b phn trong t chc, chng s c iu chnh ph hp
vi nhu cu c th ca tng b phn. Mc du phng thc tip cn ny gip hoch nh
mt cch ton din, c h thng v lin mch, nhng ch yu ch l tp trung trin khai
ci k hoch mt bn k hoch ch ton nhng thng tin ti ngha b vt sang mt bn
v chng bao gi c ai s dng hng dn hay iu phi nhng n lc trong cng
vic. Trong thc t, khi thc hin mt cuc kho st vi cc nh qun tr v tin trnh
hoch nh theo kiu t trn xung trong t chc, trn 75% s ngi cho rng phng
thc tip cn trong vic hoch nh ca cng ty l cha c tha ng. Li phn nn ph
bin l nhng k hoch chng qua ch l mt m giy t m bn chun b sn cho cc
nhn vin hoch nh trong cng ty v sau lng qun ngay. Mc du phng thc tip
cn truyn thng theo kiu t trn xung trong vic hoch nh ny vn cn c nhiu t
chc s dng, song n ch t hiu qu khi cc nh qun tr hiu c tm quan trng ca

82

vic to ra loi ti liu hu dng, kh thi cc thnh vin trong t chc thc s thy
c hng i v li ch dn.
Mt phng thc tip cn khc l nhiu thnh vin trong t chc cng tham gia hoch
nh. Theo phng thc tip cn ny, nhng k hoch khng c chuyn t cp cao
n cp thp, thay vo , n c thit lp v trin khai bi cc thnh vin nhng
cp khc nhau, nhng n v cng vic khc nhau ca t chc p ng c nhng
nhu cu c th. Trong Vn phng th tng v Ni cc cp cao ca Queensland, mi
nhn vin u lin quan n tin trnh hoch nh, chng hn nh:
Tin trnh hoch nh chin lc cho giai on 19992002 c sa
i ph hp v nhng tiu chun qun l kt qu hot ng v tn dng cc
tin ch ca cc qu trnh tham vn c s dng nhm a ra nhng c s nh
gi kt qu hot ng. Tin trnh hoch nh c s tham vn m bo s kt ni
trc tip gia k hoch chin lc, cc k hoch kinh doanh, vic nh gi hot
ng v cc chng t v ngn sch s c cc nhn vin s dng trit t
c nhng mc tiu ti chnh v chin lc ca phng ban . Vic hoch nh
c nhn cng c em ra kim nghim. Nhng bi hc kinh nghim t cc th
nghim trong cc phng ban trc y c s dng ti thit k cc tha thun
hot ng iu hnh v tin trnh tha thun hot ng c nhn. Tin trnh mi
ny c thc hin bi c nhn da trn nn tng tp th.
Mt khi cc thnh vin trong t chc tham gia tch cc vo vic hoch nh, h s
nhn ra rng k hoch khng n thun ch l nhng g c vit ra trn giy. H c th
hiu c rng nhng k hoch cn c dng cho ch o v iu phi cng vic.

SUY NGH V CC VN QUN TR

1. Vic hoch nh s tr nn quan trng hn hay t quan trng hn trong tng lai?
Ti sao?
2. Nu vic hoch nh l quan trng, ti sao vn c nhng nh qun tr khng lm
iu ? Bn s ni g vi h?
3. Gii thch ti sao vic hoch nh lin quan n vic ra quyt nh hm nay li c
nh hng n sau ny.

83

4. Vic hoch nh trong cc t chc phi li nhun nh Hi ch thp khch vi vic

hoch nh trong cc t chc v li nhun nh Cng ty Carlton United Brewery nh
th no?
5. Loi hoch nh no bn thc hin trong cuc sng ca mnh? M t cc k hoch
ny da trn cc khi nim (a) chin lc hoc tc nghip (b) ngn hn hoc di hn
(c) c th hoc nh hng.

Chng 5:

QUN TR CHIN LC
TM QUAN TRNG CA QUN TR CHIN LC
Ngy nay, cc nh qun tr ti gii trn th gii u nhn thc c vai tr quan
trng ca qun tr chin lc i vi hiu qu hot ng ca cc t chc. Nh ccchin
lc c xy dng k lng, cng ty Aldi ca c v cng ty Pick & Pay ca Nam Phi
gt hi nhiu thnh cng trn th trng ni a trong lnh vc pht trin cc h thng
siu th, v hin hai cng ty ny ang thm nhp vo th trng Australia vn do hai tp
on Coles v Woolworths thng lnh t trc n nay. Hindustan Lever Ltd l mt cng
ty n chuyn kinh doanh cc mt hng x bng, bt git v thc phm pha ch
em li mc li nhun 120% cho cc c ng trong ba nm nh vic xy dng v trin
khai cc chin lc kinh qu. Mt v d in hnh khc l hng dc phm Millenium
Pharmaceuticals of Cambridge, bang Massachusetts; hng ny khai thc tt nhng kin
thc v nng lc khoa hc chuyn ngnh v cc dc phm da trn c s gen di truyn,
nh hng c xp vo nhm cc cng ty dc phm hng u th gii. Trong
phn ny chng ta s xem xt th no l qun tr chin lc v l do v sao n c tm
quan trng ln lao i vi cc nh qun tr.

Qun tr chin lc l g?
u tin, hiu c nhng yu t nn tng ca chin lc v qun tr chin
lc, chng ta s xem xt nhng hot ng din ra trong ngnh kinh doanh siu th bn l.
Ti th trng Australlia, hai i gia mnh nht trong lnh vc ny l tp on Coles v
84

tp on Woolworths, c hai cnh tranh ginh quyn thng tr th trng t nhiu nm

nay. C hai h thng siu th ca Coles v Woolworths c nhng im tng ng ng
kinh ngc: t khng gian trong siu th, tn hng, cung cch phc v v n c mc tiu
kinh doanh ca t chc. Tuy nhin, ti nhng thi im khc nhau, mt trong hai tp
on s vt qua i th ca mnh (v lnh vc ti chnh hoc bt k lnh vc no khc).
Ti sao li nh vy? in hnh nh hi thng 10 nm 2001 va qua, Woolworths c phn
tri hn Coles nh vo chin lc tp trung mnh vo mng thc phm. Nh vy, d thy
rng hiu qu hot ng ca cc t chc khc nhau l do c s khc bit trong vic lp
chin lc v nng lc cnh tranh gia cc t chc.
Qun tr chin lc l tp hp cc quyt nh v hnh ng qun tr c nh hng
n hot ng kinh doanh di hn ca mt t chc. N bao gm tt c cc chc nng
qun tr c bn: lp k hoch, t chc, trin khai v kim sot chin lc. Qu trnh thc
hin cc bc qun tr chin lc trong mt t chc s c cp chi tit trong phn sau
ca chng.

Mc ch ca vic qun tr chin lc

Ti sao vic qun tr chin lc li c tm quan trng nh vy? Bi v chin lc
lin quan n nhiu quyt nh ca nh qun tr. Hu ht cc s kin quan trng ca hot
ng kinh doanh c bo co trong cc ti liu kinh doanh khc nhau u cp n
qun tr chin lc. Chng hn Ngn hng Macquarie cng b t sut gi tr c phiu trn
thu nhp thnh cng l nh vo chin lc u t ng hng vo ngnh cu ng.
Caltex Australia l nh my lc du duy nht c nim yt trn th trng chng khon t
c mc li nhun n nh nh vo vic kinh doanh cc sn phm khc ngoi xng du
bi v lc mc li t kinh doanh xng du gim mnh trong c khu vc Chu
Thi Bnh Dng. Cc quyt nh mi v qun tr c bit quan trng trong lnh vc hng
khng. Hng hng khng Qantas cho bit s mua thm 18 chic my bay mi sau s ph
sn ca Ansett tng th phn v Ansett (Mark II) c pht trin bi mt ban qun tr
t nguyn vi mt chin lc thiu tnh t chc , nhm n mc tiu t 20% th phn.
Trn y l nhng v d v vic a ra cc quyt nh qun tr chin lc. Mt cuc kho
st trn cc ch doanh nghip cho thy c khong 69% cc ch doanh nghip c lp k
hoch chin lc v 89% trong s ny cho bit h cm thy k hoch mnh ra l hiu
qu. Chng hn, h nhn nh rng vic lp k hoch chin lc gip h c c nhng
mc tiu mt cch c th v gip cho nhn vin c tm nhn thng nht. Mc d theo mt
s nh phn tch v qun tr, vic lp k hoch chin lc l khng cn thit, tuy nhin
85

mt s khc li cho rng k hoch chin lc l quan trng. Thm vo , nhng nghin
cu v tnh hiu qu ca vic hoch nh v qun tr chin lc cho thy rng cc cng ty
c h thng qun tr chin lc cht ch c th t li nhun ti chnh cao hn hn so vi
nhng cng ty khng c h thng ny.
Ngy nay, qun tr chin lc khng ch gii hn trong cc t chc kinh doanh na
m n cn p dng rng ri trong cc c quan chnh ph, bnh vin v cc t chc phi li
nhun khc. Chng hn, khi cc t chc cng ng thuc Hip hi Pht trin K nng
Quc gia do chnh ph Australia ti tr mun thc hin mc tiu gim t l tht nghip
c yu cu phi trnh cc k hoch kinh doanh hu hiu chng minh vic s
dng ngn qu ca mnh, p dng vic qun tr chin lc nhm ch ra cc vn quan
trng nht v a ra nhng phng n chin lc hp l nht. C quan ng u ca cc
t chc ny, Hip hi Chia s k nng Quc gia, cng s dng vic phn tch chin
lc c th cung cp cc dch v tin ch cho cc t chc thnh vin, trong bao gm
c vic trin khai k hoch bo him c qun l sau khi chnh ph tuyn b khng chu
trch nhim v vn bo m mt h thng mng hon ho na. Mc d qun tr chin
lc i vi cc t chc phi li nhun cha c nghin cu k lng nh i vi cc t
chc v li nhun, nhng n vn ng vai tr quan trng trong cc t chc ny.

QUY TRNH QUN TR CHIN LC

Quy trnh qun tr chin lc c minh ha trong Hnh 8.1, l mt quy trnh gm
tm bc bao gm lp k hoch chin lc, trin khai v nh gi chin lc. Mc d su
bc u tin m t din tin ca quy trnh lp k hoch, nhng bc trin khai v nh
gi cng ng vai tr quan trng khng km. Ngay c nhng chin lc c xem l
hon ho nht cng c th tht bi nu nh qun tr khng bit cch trin khai v nh gi
cc chin lc mt cch ph hp.

2.
Phn tch mi
1.
Xc nh s
mng, mc
tiu v chin
lc hin ti
t h

3.
Xc nh cc
c hi v e
6.
Xy dng cc
chin lc

4.
Phn tch cc
ngun lc ca

7.
Trin khai
cc chin

8.
nh gi kt
qu

5.
Xc nh
im mnh v

HNH 8.1 QUY TRNH QUN TR CHIN LC

86

Bc 1: Xc nh s mng, mc tiu v chin lc hin ti ca t chc

Mi t chc cn xc nh cho mnh mt s mng c th, mt bn tuyn b v mc
ch ca t chc. S mng s tr li cho cu hi: Ti sao chng ta kinh doanh? Vic
xc nh s mng ca t chc buc cc nh qun tr doanh nghip phi nh v phm vi
ca cc sn phm, dch v m h cung cp. Chng hn, s mng ca Hng tu in
Ballarat Vintage l: Tip tc pht trin tr thnh ni bo tn loi hnh xe in c xa
ca Ballarat v nhng loi xe in phc v cho li ch cng ng trong mt mi trng
an ton. Hay nh s mng ca Hng N-Space l: Tr thnh nh cung ng hng u cc
gii php v quy trnh kinh doanh t ng ho v trc tuyn nh vo k thut ng dng
tin cng vic trn c s ngn ng lp trnh XML v phn mm qun l ni dung. Mt
v d khc, Hi ng Thnh ph Hawkesbury ra s mng ch mnh nh sau: S
mng ca chng ti l bo tn v pht huy nhng nt c th v lch s v mi trng ca
thnh ph Hawkesbury ng thi to iu kin thun li cho s trin khai c k hoch v
cung cp cc dch v p ng nhu cu ngy cng cao ca ngi dn thnh ph. Trong
khi U Ban Thng k Australia li xc nh s mng ca mnh nh sau: Chng ti h
tr ng thi khuyn khch vic ra quyt nh, nghin cu v cng tho lun vi chnh
ph v cc on th thng qua vic p dng cc nghip v thng k quc gia cht lng
cao, hng n mc tiu v p ng nhu cu mt cch kp thi. Nhng khu hiu s
mng nh th ny c xem l mc tiu kinh doanh ca cc t chc . S 8.2 m t
cc i tng chnh thng c cp trong cc khu hiu v s mng.
Vic xc nh mc ch kinh doanh cng quan trng i vi c cc t chc phi li
nhun. V d nh mt trng i hc hng vo mc tiu o to sinh vin thnh gio s,
hay cho mt cng vic chuyn mn c th, hay mang li cho sinh vin mt nn gio dc
hon chnh? Trng ang tm kim sinh vin xp 5% th hng cao nht hay l
nhng sinh vin thp nhng c thi thi c tt, hay nhng sinh vin thng thng bc
trung? N tp trung thu ht nhng sinh vin tt nghip i lm lu nm hay nhng hc
sinh va tt nghip ph thng? Tr li c nhng cu hi ny s lm sng t mc ch
ca t chc. Chng hn, mt s trng i hc u t ng k vo cc chng trnh
o to t xa, cc kho hc trn mng cng nh mt s lnh vc mi m khc.
Vic cc gim c xc nh cc chin lc v mc tiu hin ti m cng ty theo ui
cng quan trng khng km. Nh gii thch chng 7, cc mc tiu l nn tng ca
vic hoch nh. Mc tiu m cng ty t ra s tr thnh nhng tiu ch o lng hiu qu
lm vic cho mi nhn vin. Hiu r mc tiu hin ti ca cng ty cng gip cc nh qun

87

tr nhn ra khi no th mc tiu cn phi c iu chnh. Tng t nh vy th vic

hoch nh chin lc hin ti cho cng ty cng rt quan trng.

Khch hng:

Ai l khch hng ca t chc?

Chng ti tin rng trch nhim u tin m chng ti phc v l cc bc s, y t, bnh nhn, cc b m v
tt c nhng ngi no s dng sn phm v dch v ca chng ti. (Cng ty Johnson & Johnson)
Sn phm hoc dch v:

Sn phm v dch v chnh ca t chc l g?

Cc sn phm chnh ca AMAX bao gm hp kim molyben, than , qung st, ng, ch, km, xng du,
kh t, b tt, pht pht, niken, tungsten, bc, vng, v magi. (Cng ty AMAX)
Th trng:

T chc tp trung cnh tranh vo khu vc i l no?

Trng tm ca chng ti l th trng Bc M, mc d c th khai thc nhng c hi kinh doanh ton cu,.
(Cng ty Blockway)
Cng ngh:

T chc hin ang p dng cng ngh g?

Cng ngh p dng cho nhng khu vc ny l cng ngh bao ph ht ri. (Tp on Nashua)
Quan tm n s tn ti, tng
trng v li nhun:

T chc c cam kt t c tng trng v n nh ti

chnh khng?

V phng din ny, cng ty cam kt tin hnh cc hot ng kinh doanh mt cch cn trng, gip mang li
li nhun v tng trng nhm m bo thnh cng ln nht cho Hoover. (Tp on Hoovers Universal)
Trit l kinh doanh:

Nim tin c bn, cc gi tr tha nhn, nguyn vng v

nhng u tin v o c kinh doanh ca t chc l g?

Mi trit l kinh doanh ca chng ti da trn mt quy tc vng. l tinh thn sn sng chia s v quan
tm chm sc nhau trong mi ngi lun cm thy vui thch khi c cng hin thi gian, kin thc v kinh
nghim ca mnh. (Hng M phm Mary Kay)
nim vt thn:

Li th cnh tranh v nng lc c bit ca t chc l g?

Crown Zellerbach cam kt nng cao nng lc cnh tranh trong vng 1000 ngy bng cch khai thc ti a
nng lc sng to v kh nng tim tng ca tng nhn vin trong cng ty. (Cng ty Crown Zellerbach)
S quan tm n hnh nh
trc cng ng:

T chc p ng nhng yu cu v nhng vn mi

trng v x hi nh th no?

Chng ti cng chia s cc ngha v quc t v vn bo v mi trng. (Hng Dow Chemical)

HNH 8.2 CC YU T CA BN TUYN B V S MNG

Bc 2: Phn tch mi trng

Chng 3 cho chng ta bit rng mi trng bn ngoi c tc ng rt ln n cc
hot ng ca nh qun tr. Phn tch mi trng bn ngoi l mt bc quyt nh ca
quy trnh qun l chin lc. Bi v mi trng ca mt t chc c nh hng ln n
cc quyt nh ca nh qun tr. Mt chin lc thnh cng th phi ph hp vi mi
trng. Cc cc nh qun tr ca bt k t chc no u phi tin hnh phn tch mi
trng. V d nh h cn phi bit c di th ca mnh ang hot ng nh th no,
88

cc vn vn bn lut sp c ban hnh s c tc ng nh th no n tnh hnh ca t

chc v c im ca th trng lao ng ti ni t chc ang hot ng. Khi phn tch
mi trng, cc nh qun tr cn ch c mi trng chung v mi trng ngnh hiu
r din tin ca cc xu hng trn th trng. Chng hn, cc gim c trong ngnh sn
xut dng c th thao nhn thy ngnh ny ang trong giai on thay i. T lu ngnh
ny b thng tr bi cc nhn hiu th thao ni ting nh Nike, Rawlings; nhng gn
y th trng bt u c s thay i khi hng chc cng ty nh xut hin, tp trung sn
xut dng c th thao phc v cho gii th thao thch cm gic mnh. Kh nhiu nhng
cng ty loi ny gt hi c thnh cng t nhng tr chi cm gic mnh X Games,
hay cuc ua ti ESPN t chc cc cuc thi trt vn, patin Cc nh qun tr ca cc
cng ty c tn tui ln cc cng ty cn non tr u mun nm r xu hng thay i ca
mi trng kp thi a ra nhng gii php thch hp. Bc 2 ca quy trnh qun tr
chin lc kt thc khi nh qun tr hiu r nhng g ang din ra trong mi trng bn
ngoi v nhn bit c cc xu hng quan trng c tc ng n cng ty.

Bc 3: Xc nh c hi v thch thc
Sau khi phn tch mi trng, nh qun tr cn nh gi cc c hi m t chc c
th nm bt v nhng thch thc phi ng u. C hi l nhng hng c tc ng tch
cc, thch thc l nhng hng c tc ng tiu cc trong mi trng bn ngoi.
Cn bit rng mt mi trng c th em n nhng c hi cho t chc ny nhng li
l nhng thch thc i vi t chc khc; iu ny ph thuc vo nng lc v kh nng
qun l ngun lc gia cc t chc khc nhau. in hnh nh Qantas Airlines v Virgin
Blue pht trin hng thnh trong ngnh hng khng nhiu bin ng cn Ansett va
Impulse th li tht bi.

Bc 4: Phn tch ngun lc v kh nng ca cng ty

By gi chng ta s i vo phn tch ni b cng ty. Nhng diu nh: nhn vin
cng ty c nhng k nng v nng lc g? Cng ty c nhng ngun lc g? Cng ty c
thnh cng trong vic pht trin sn phm mi khng? Kh nng ti chnh hin ti ca
cng ty nh th no? Khch hng ngh g v cng ty v cht lng sn phm ca cng ty?
Bc ny s gip cc nh qun tr nhn ra rng bt k mt t chc no d ln hay nh
u b gii hn v ngun lc v kh nng hin c.
Vic phn tch ni b t chc s cung cp nhng thng tin quan trng v nhng
ngun lc v kh nng m t chc c. Nu c mt trong s cc ngun lc hoc kh
89

nng ca t chc l c o, duy nht th n s tr thnh nng lc ct li ca t chc .

Nng lc ct li l nhng ngun lc, kh nng gip to ra gi tr chnh cho t chc, n tr
thnh v kh cnh tranh hiu qu. Ingvar Kampard, ngi sng lp cng ty IKEA, cho
rng thnh cng mt th trng nc ngoi th ngoi vic c nhng k nng c bn
trong cng tc phn khc th trng th cng cn phi am hiu v tp qun kinh t vn
ho ca vng . IKEA l mt trong nhng cng ty thng mi thnh cng nht trn th
gii, kinh doanh sn phm ni tht m khch hng c th t mnh lp t ti nh. Li th
c bn ca cng ty chnh l thit k nhng sn phm ni tht hp thi, c cht lng cao,
c o v hp ti tin ngi tiu dng. Thnh lp nm 1943, IKEA c 160 ca hng
30 nc, hng nm n trn 100 triu lt khch hng. Nm 2001, cng ty t tng
doanh thu ton cu khong 11,3 t euro.

Bc 5: Xc nh im mnh v im yu.
Cc phn tch bc 4 s cung cp s nh gi chnh xc cc ngun lc ca mt
t chc (ngun vn, s am hiu cng ngh, ngun lao ng lnh ngh, i ng qun tr
giu kinh nghim). N ch ra kh nng ca t chc trong vic thc hin nhng cng
vic chc nng khc nhau nh marketing, sn xut, nghin cu v pht trin, h thng
thng tin, ti chnh, k ton, qun l ngun nhn lc. Bt k hot ng no m t chc
thc hin tt hoc bt k ngun lc no c tnh c bit u c xem l im mnh ca
t chc . im yu l cc hot ng m t chc khng lm tt hoc nhng ngun lc
t chc cn nhng khng c. Xem li bi c u chng, cc gim c ca khch sn
ny da vo u xc nh im mnh, im yu ca khch sn mnh?
Vic am hiu vn ho t chc cng nh nhng im mnh yu l mt yu cu cn
c xem xt k cng. Nh qun tr cn bit rng mt vn ho mnh hay yu s c tc
ng khc nhau n chin lc ca t chc.
Nh cp chng 3, vn ho ca mt t chc l c im ca t chc . N
phn nh cc gi tr, nim tin v cc tiu chun c chia s trong t chc v cho bit
cch m cng vic c tin hnh. Trong mt nn vn ho mnh, cc nhn vin hiu r
cng ty ca mnh. S thng sut ny s gip cc nh qun tr d dng truyn t cho nhn
vin mi nhng li th cn bn v im mnh ca cng ty. Ti ca hng David Jones ni
c truyn thng phc v v tho mn rt tt khch hng, cc nh qun tr c th gip nhn
vin mi ho nhp vi nn vn ho chung ny nhanh hn rt nhiu so vi cc i th c
vn ho yu hn. D nhin , vn ho mnh cng c yu im l rt kh b thay i.
Mt vn ho mnh c th tr thnh mt ro cn ln trong vic p dng nhng ci tin ,i
90

mi trong chin lc ca t chc. Mt t chc c vn ho mnh d tr thnh n l cho

chnh thnh cng m t chc tng t c.
Chng ta u bit rng, cc vn ho khc nhau c tc dng khc nhau trong vic
khuyn khch t chc mo him, p dng nhng tin b mi, hay c c hiu qu hot
ng tt. Cc yu t vn ho ny c nh hng n chn la chin lc ca nh qun tr.
Chng hn nh, trong mt t chc c vn ho ngi mo him th cc nh qun tr thng
chn cc chin lc mang tnh an ton, gim thiu cc ri ro v ti chnh, ch phn ng
trc cc thay i ca mi trng hn l c gng d on nhng thay i . Ngc li,
cc cng ty cao s i mi th cc nh qun tr s ch trng hn n cc cng ngh
mi v vic pht trin sn phm.
Vn ho t chc c th thc y hay cn tr vic thc hin chin lc ca t chc.
Mt nghin cu cho thy mt t chc c chin lc ph hp vi vn ho th hot ng
hiu qu hn mt t chc c chin lc khng ph hp. Vy th no l vn ho ph hp
vi chin lc? l vn ho h tr c cho cc chin lc m t chc la chn. V d
nh ti Hewlett-Packard mt cng ty cng ngh cao c doanh thu trn 48 t USD hng
nm, p dng chin lc tng trng; v cng ty c truyn thng khuyn khch, h tr
tch cc cho nhn vin trong cc n lc sng to sn phm mi. V chnh vn ho ca HP
vn ni ting v tnh thng thong, s u quyn v t ch ca nhn vin cao ng
vai tr then cht trong vic thc hin thnh cng ccc chin lc pht trin ton cu ca
cng ty.
Kt hp bc 3 v 5 ta s nh gi c nhng ngun lc v kh nng ni ti ca
t chc cng nh cc c hi ca mi trng bn ngoi (Xem hnh 8.3). Phng php
ny gi l phn tch SWOT v n da trn c s nh gi dim mnh, im yu, c
hi v thch thc i vi t chc. Da trn kt qu SWOT, cc nh qun tr c th
xc nh c nhng th trng chin lc m t chc c th p dng c.
Da vo SWOT cc qun tr vin cng c th nh gi li nhn nhim v v mc
tiu hin ti ca t chc. Chng c thc t khng? Chng ta t c mc tiu t
ra cha? Thng thng nu phi thay i nh hng chin lc tng th th y l
lc thch hp. Cn nu khng cn thay i g c, th cc nh qun tr bt u cng
vic hot nh chin lc.

91

Cc
ngun
lc/nng
lc ca t

C
c c
hi
ca t
chc

Cc
c hi trong
mi trng

HNH 8.3 XC NH CC C HI CA T CHC

Bc 6: Hnh thnh cc chin lc

Cc chin lc cn c thit lp cng ty, ngnh kinh doanh v tng cp chc
nng ca t chc v mi loi chin lc s c miu t c ngn gn. Vic hnh thnh
cc chin lc cng tun theo cc bc ca qu trnh ra quyt nh c cp trong
chng 6. Nh qun tr cn xy dng v nh gi cc chin lc khc nhau, sau la
chn nhng chin lc c th h tr v b sung ln nhau gip cng ty khai thc c
nhng th mnh ca mnh v tn dng c nhng c hi ca mi trng. Bc 6 kt
thc khi nh qun tr thit lp c mt chin lc tt gip cho t chc mnh c c
nhng li th vt tri so vi cc i th cnh tranh. Nh qun tr thnh cng l ngi
chn la ng chin lc em li li th hiu qu nht cho t chc mnh v c gng gi
li th .

Bc 7: Thc hin cc chin lc

Sau khi chin lc c thit lp th chng cn c trin khai. Mt chin lc
tt cn ph thuc vo cch m n c trin khai. Bt k t chc hoch nh chin
lc hiu qu nh th no nhng vic trin khai chin lc li khng ph hp th chin
lc cng khng th thnh cng. Nhng chng sau s bn su hn v nhng phng
php trin khai chin lc. Chng 10 s bn v mi quan h gia c cu t chc v
chin lc. Chng 11 ch ra rng thc hin thnh cng mt chin lc mi, t chc
cn phi tuyn dng lao ng mi a k nng, chuyn mt s nhn vin hin ti sang
nhng v tr mi, hoc sa thi nhn vin. Ngoi ra, do ngy cng nhiu t chc s dng
hnh thc t i th kh nng xy dng v qun l t i ng vai tr quan trng trong
92

vic thc hin chin lc. Vn ny s c cp chng 14. Cui cng, vai tr
lnh o cp cao l mt nhn t cc k quan trng thc hin chin lc thnh cng.
Nhm cc nh qun tr cp c s v cp trung nhit huyt cng ng vai tr quan trng
i vi s thnh cng ca mt chin lc. Chng 15 v 16 s bn v cch ng vin
nhn vin v a ra mt s xut nng cao hiu qu lnh o.

Bc 8: nh gi kt qu
Bc cui cng ca quy trnh qun l chin lc l nh gi kt qu. Chin lc
ca t chc c hiu qu cha? Anne Mulcahy, ch tch kim tng gim c ca tp on
Xerox a ra mt s thay i mang tnh chin lc ci thin nng lc cnh tranh
ca cng ty trong ngnh cng nghip dch v thng tin. B tin hnh cc sa i quan
trng ny sau khi nh gi kt qu ca cc chin lc trc y v nhn thy rng cn
phi thay i.

CC LOI CHIN LC CA CNG TY

Co loi chin lc ca cng ty bao gm: chin lc cp cng ty, chin lc cp
ngnh kinh doanh v chin lc chc nng( xem s 8.4). Thng thng, cc nh qun
tr cp cao ca cng ty s chu trch nhim i vi cc chin lc cp cng ty, cc nh
qun tr cp trung s chu trch nhim i vi cc chin lc cp ngnh kinh doanh v cc
qun tr vin cp thp hn s chu trch nhim i vi cc chin lc chc nng. Chng
ta hy quan st mi loi chin lc:

Cng
ty a ngnh

Cp
cng ty

ngnh

Cp
kinh

n v
kinh doanh
chin lc 1

n v
kinh doanh
chin lc 2

n v
kinh doanh
chin lc 3

Cp
chc nng
Nghi
n cu &

Sn
xut

Mark
eting

Ngu
n nhn lc

Ti
chnh

HNH 8.4: CC CP CHIN LC CA CNG TY

93

Chin lc cp cng ty
Chin lc cp cng ty nhm xc nh nhng lnh vc kinh doanh m doanh
nghip nn tham gia hoc mun tham gia vo. Chin lc cp cng ty xc nh cch thc
m cng ty s tin hnh hot ng v vai tr ca mi n v kinh doanh trong t chc
trong vic theo ui cch thc hot ng . Chng hn nh gn y, Tony Daniels
c b nhim lm gim c iu hnh Pacific Dunlop vi nhim v l gip cng ty khi
phc li li nhun cho cc c ng. Pacific Dunlop phi c mt chin lc cp cng ty
kt hp vi cc chin lc ca tng n v kinh doanh khc nhau. Kt qu hot ng ca
cng ty trong nm 2000-2001 : l rng tng 61.6% tng ng vi 199.4 triu la. C
l chin lc khn ngoan nht ca cng ty l loi b i mt s b phn, ch gi li b
phn chnh nh l mt phn quan trng i vi kinh nghim v kin thc ca cng ty.
Cng ty bn cc n v kinh doanh Biosensor Ambri cho Optecom, tho hip vi
Goodyear v South Pacific Tyres nhm min trch nhim cho South Pacific Tyres v b
phn trong vng bn hoc nm nm, cng ty cng bn Pacific Automotive v hin
ti ang thng lng bn Pacific Brands, n v ny gm c: Rio,Bonds, Holeproof v
Wonderbra. Hi thng hai nm 2001, mt phn chin lc suy gim c trnh ln hi
ng qun tr rng h s i mi Ansell Rubber. Hin ti, dng nh sn phm cao su
Ansell s l sn phm ch lc ca Pacific Dunlop.
Cch thc ph bin nht m t cc chin lc cp cng ty ca t chc l khung cc
chin lc c bn. y l vn c xem xt u tin. Vic tho lun cc chin lc
cp cng ty s gip cho cc nh qun tr c c nhng cng c chin lc c th, t
c th xc nh c cc lnh vc m cng ty s tham gia.
Cng ty Kellogg, Wal-Mart v Westinghouse l nhng cng ty n nn lm ra, nhng
dng nh mi cng ty c mi chin lc hot ng khc nhau. Cho n gn y, ban
qun tr ca Kellogg c nh gi vng v tr hin c ca mnh v duy tr ngnh kinh
doanh thc phm n sng. Mt khc, Wal-Mart nhanh chng m rng hot ng ca
mnh, pht trin thm nhng lnh vc kinh doanh mi cng vi nhng k hoch bn l
hng ho. Cng ty ny cng ang theo ui c hi pht trin trn phm vi ton cu. Trong
khi , vin cnh bt n v doanh s bn m m ca cc dch v v sn phm cng
nghip nng nh my pht in khin Tp on Westinghouse Electric gim tc sn
xut li v bn i mt s n v kinh doanh. Nhng hng i khc nhau ca mi cng ty
l gii cho nhng thut ng lin quan n cc chin lc tng qut ca cng ty. Biu
8.5 di y s cho thy mi mt chin lc tng qut u c lin quan n vic phn
tch ma trn SWOT
94

Tnh trng doanh

nghip

Nhng
im mnh c
Nhng
im yu c

Cc
chin lc tng
trng cp
cng ty

Cc
chin lc n
nh cp cng
ty

Cc
chin lc n
nh cp cng
ty

Cc
chin lc suy
gim cp cng
ty

Tnh trng mi
Nhiu
c hi t mi
trng

Nhng
e da ch yu
t mi trng

HNH 8.5: PHN TCH MA TRN SWOT V CC CHIN LC TNG

QUT
Ngun: P. Wright, C.D. Pringle v M.J.KROLL, Qun tr chin lc, xut bn ln th hai (Boston:
Allyn v Bacon, 1994)

Chin lc n nh
Chin lc n nh l chin lc cp cng ty c c trng l khng c nhng
thay i ng k. Nhng v d v chin lc ny bao gm : tip tc phc v mt b phn
khch hng c cng nhu cu bng cch cung cp cng mt sn phm hay dch v, duy tr
th phn, v duy tr mc t sut li nhun trn u t ca t chc.
Khi no th cc nh qun tr nn theo ui chin lc n nh? Khi h cho rng hot
ng ca cng ty l tho ng v mi trng c v n nh v khng thay i; t chc s
tip tc nhng g m n v ang lm v cho rng khng c l do g phi thay i.
Tht khng d g nhn ra rng t chc ang theo ui chin lc n nh v ch c
mt s t cc nh qun tr cp cao sn sng tha nhn h ang theo ui chin lc n
nh. Vic pht trin v tng trng c xem nh mt chun mc, trong khi vic suy
95

gim thng b xem l khng hay. Nhng qun tr vin ch ng theo ui chin lc n
nh c th b xem l t mn. Tuy nhin, cn phi nhn thy rng rt nhiu ch doanh
nghip nh v cc qun tr vin theo ui chin lc n nh. Ti sao li nh vy?
Nhng ngi ny cm thy rng hot ng kinh doanh ca h l thnh cng ri v nh
th cng p ng c nhng mc tiu ca c nhn h.
Cng ty Kellogg c cp trn l mt v d in hnh ca mt cng ty theo ui
chin lc n nh. Tuy nhin, do cnh tranh gay gt trn th trng ng cc ton cu,
nn cng ty bt u mt dn v th lnh o v c tn ca mnh. Cui cng, ban qun tr
ca cng ty Kellogg bt u tin hnh nhng thay i bng cch mua li Worthington
Foods( chuyn kinh doanh tht v cc loi thc phm thay th khc) v Keebler Foods(
chuyn sn xut bnh qui v snack). Mc d cng ty Kellogg khng cn c xem l theo
ui chin lc n nh nhng khi cc nh qun tr ca mt t chc s tip tc nhng lnh
vc m h ang lm v rt e d khi chuyn sang hot ng nhng lnh vc khc. l v
d v chin lc n nh.
Cc chin lc n nh thng ph bin trong cc cng ty quy m va v nh hay cc
cng ty do gia nh qun l. Cc chin lc ny cng thng c thy trong cc doanh
nghip khu vc chuyn i gia tng gi tr vo nhng sn phm thuc lnh vc h kinh
doanh. Cng ty bo qun hp tri cy Shepparton (SPC) Victoria, Australia tng
theo ui mt chin lc nh th. Tuy nhin, cng nh Kellogg, h phi chuyn sang
nhng chin lc quyt lit hn nhiu. Cc bn c th xem vn ny phn Nhng
nh qun tr to ra s khc bit c thm thng tin.

Chin lc tng trng

Chin lc tng trng l chin lc cp cng ty nhm tm kim nhng cch
thc lm tng mc hot ng ca t chc. Chin lc tng trng bao gm vic
tng cng nhng bin php gia tng v mt s lng nh doanh s bn hng, s lng
nhn vin v th phn. Tng trng c th t c thng qua vic m rng trc tip, hi
nhp dc, hi nhp hng ngang hoc a dng ho.
Tng trng thng qua vic m rng trc tip (cn c gi l tng trng tp trung)
c th t c bng cch tng doanh s bn hng, nng lc sn xut v ngun nhn lc
trong ni b cng ty. Khng c cng ty no b mua li hoc b sp nhp, thay vo ,
cng ty s chn cch tng trng thng qua chnh cc hot ng kinh doanh ca mnh.
Chng hn nh, McDonalds theo ui chin lc tng trng theo hng m rng
trc tip. Cng ty tng trng bng cch trao quyn i l cho nhng ai ng theo
96

cch o to McDonalds v thnh lp cc i l do chnh cng ty s hu. Trong nhng

nm gn y, Australia, McDonalds thm vo mt s loi i l na, McCafe, loi
i l ny ch yu da trn chui cc ca hng c ph. Thnh cng ca McDonalds l do
cng ty m ti M p dng nhng loi hnh i l mi ny cho cc cng ty M
Mt cng ty cng c th la chn chin lc tng trng thng qua vic hi nhp
dc, y l n lc ginh ly quyn kim sot u vo (hi nhp dc ngc chiu) v
u ra( hi nhp dc thun chiu) hoc c hai. Trong chin lc hi nhp dc ngc
chiu, t chc c gng ginh ly quyn kim sot u vo bng cch tr thnh nh cung
ng chnh. Chng hn nh tp on Mayne Group Ltd vn chuyn iu hnh cc bnh
vin t thng qua Australlia, gn y mua ly F H Fauldings, mt cng ty cung cp s
cc loi dc phm t ti Adelaide. Chnh v vy, mt chi nhnh ca cng ty ny tr
thnh nh cung ng cho cc chi nhnh khc ca cng ty.
Trong chin lc hi nhp hng ngang, cng ty tng trng bng thng kt hp vi
cc cng ty khc trong cng mt ngnh. iu ny cng ng ngha vi vic phi hp hot
ng vi cc i th cnh tranh. Chng hn nh, trong nhng nm gn y, Woolworths
Australlia, cng ty chuyn bn l nhiu mt hng, mua ly cc i l bn l hng
in t ca Tandy v Dick Smith. Trong chin lc tng trng ny, c v nh gia cc
cng ty c s cnh tranh ln nhau nhng chnh yu vn l gip Woolwoths m rng th
phn th trng th gii bn l. C hai dy chuyn i l ln nht Australlia,
Woolworhts v Coles Myer, iu chnh chin lc m rng bng cch mua ly nhng
ca hng v dy chuyn bn l khc t i th trc tip ca h hoc t cc ca hng v
nhm ca hng c th m rng phm vi bn l cho h. Do vic kt hp vi cc i th
cnh tranh c th lm gim tnh cnh tranh trong ngnh., hu ht cc nc phng Ty,
c c Australlia, u c c quan gim st th trng chuyn nh gi tc ng ca cc
hot ng tng trng nh th v c quyn ph duyt cc chin lc tng trng theo
chiu ngang. ( Australlia, U ban Ngi tiu dng v Cnh tranh Australlia (ACCC)
thc hin vai tr ny). Nu nh hot ng ca cng ty gip cho cng ty chim v th c
quyn trn th trng th vic mua li hay sp nhp khng c php tin hnh.
Cui cng, cng ty c th tng trng bng cch a dng ho, c th a dng ho c
lin quan hay khng c lin quan. a dng ho c lin quan l khi cng ty tng trng
thng qua vic st nhp hoc mua li cc cng ty khc hot ng trong cng mt ngnh.
Chng hn nh Norgard Clohessy, mt cng ty chuyn kinh doanh cc mt hng nng sn
min Ty nc Australlia, ch yu kinh doanh cc mt hng nh du liu gn y
mua ly Yates, mt cng ty cung cp ging v cc sn phm nh vn. im chung gia
97

hai cng ty ny l c hai u quan tm n cng ngh trng trt. a dng ho khng lin
quan l khi cng ty tng trng thng qua vic st nhp hoc mua li cc cng ty hot
ng trong nhng ngnh khc nhau. V d nh trong thp nin 60, Boral, nh cung ng
cc sn phm xy dng hng u Australlia bt u chuyn sang pht trin nhiu loi
sn phm nng lng vi vic mua ly mt s cng ty sn xut kh than. Cc ngnh cng
nghip th khc bit v khng lin quan vi nhau. Tp on Boral nhn ra rng b
phn cung cp nng lng pht trin v hin nay tch ra thnh hai cng ty hot ng
c lp vi nhau. Mt l cng ty nng lng, chuyn cung cp ga cho cc gia nh v cc
ngnh cng nghip Australlia, v Boral l mt nhm cc cng ty cung ng trong lnh
vc xy dng, chuyn cung cp cc vt liu xy dng Australlia, ng Nam v M.

Chin lc suy gim

Chin lc suy gim l chin lc cp cng ty, nhm mc ch gim qui m hoc mc
a dng cc hot ng ca cng ty. Khng t t chc theo ui chin lc suy gim khi s
cnh tranh gay gt trn phm vi ton cu v vic bi b cc qui nh nh hng n
hot ng ca h hoc buc h tt hn nn tp trung vo nhng hot ng chnh. Mt s
cc tp on ln trn th gii theo ui chin lc suy gim nh AT&T, Kodak, Reebok,
IBM, Mitsubishi v cc cng ty ca Australlia nh TNT, Bia Foster v Pacific Dunlop.
Chin lc suy gim cng l s la chn chin lc i vi mt s chnh ph nh mt
bin php cn i nn kinh t. Khi cng ty gp kh khn trong hot ng kinh doanh,
chin lc suy gim gip cho cng ty n nh hot ng, cng c cc ngun lc v nng
lc sn xut, sn sng tip tc cnh tranh.

Phn tch danh mc vn u t ca doanh nghip

Khi chin lc phi hp ca doanh nghip bao gm nhiu hot ng kinh doanh, cc nh
qun l c th x l danh mc u t ny bng cch s dng ma trn u t phi hp. Ma
trn BCG ln u tin c trin khai bi Nhm T Vn Boston cho rng hot ng
kinh doanh ca doanh nghip c th c nh gi v biu th bng m hnh ma trn 2x2
(xem hnh 8.6) xc nh chin lc kinh doanh no em li tim nng cao nht v
chin lc no hn ch s pht trin cc ngun lc ca cng ty. Trc honh th hin th
phn c nh gi mc nh hoc ln v trc tung th hin tc tng trng ca th
trng, c nh gi mc cao hoc thp. Da trn s nh gi cc yu t trn, hot
ng kinh doanh c a vo mt trong bn hng mc sau:

98

 B sa (tc tng trng thp , th phn ln). Hot ng kinh doanh trong
ny thng mang li li nhun cao nhng trin vng tng trng trong tng
lai b hn ch.
Ngi sao (tc tng trng cao, th phn ln). Hot ng kinh doanh loi ny
ph bin cc th trng c tc tng trng cao, v c th phn u th trn
th trng . Kh nng sinh li nhiu hay t ph thuc vo yu t ngun lc.
Du hi (tc tng trng cao, th phn nh). y l mt hot ng kinh
doanh thuc th trng c nhiu tim nng, tuy nhin li chim gi th phn
nh
Con ch (tc tng trng thp, th phn thp). Chin lc kinh doanh trong
ny l khng to ra hay khng cn s dng nhiu vn. Mt hng kinh doanh
ny c th phn nh trong mt th trng km pht trin.
ngha chin lc ca ma trn BCG l g? giai on b sa cc nh qun tr cn
thu li nhun v cng nhiu cng tt, hn ch u t thm, v s dng ngun li nhun c
c t mt hng ny u t cho cc sn phm ang ngi sao v du hi c
tim nng ln. Vic m rng u t trong giai on ngi sao s gip thu c nhiu li
nh c tc tng trng cao v duy tr th phn ln. Tt nhin, giai on ngi sao cui
cng s chuyn sang giai on b sa khi m th trng bo ho v doanh thu gim.
Quyt nh kh khn nht i vi cc nh qun l l vo giai on du hi. Sau khi
phn tch k cng, mt s s c bn vi gi r, s khc th c pht trin sang giai
on ngi sao. Cc sn phm con ch nn c bn vi gi r hay thanh l khi th
phn sn phm nh, tc tng trng thp.
Ma trn u t phi hp, BCG l mt cng c qun l hiu qu. N a ra nh
hng phn tch cc hot ng kinh doanh khc nhau v gip cc nh qun l quyt
nh u tin cho hot ng no khi phn b ngun lc.

99

Cao

Th
phn

Thp

Tc
tng trng

Ngi
sao

Con
ch

Cao

sa

Du
hi

HNH 8.6 MA TRN BCG

Chin lc cp ngnh kinh doanh

Chin lc cp ngnh xc nh cch thc mt cng ty cnh tranh cnh tranh trong tng
lnh vc hot ng ca mnh. i vi cc cng ty nh ch hot ng trong mt ngnh
kinh doanh, hay nhng cng ty ln khng phn chia hot ng kinh doanh theo nhiu
loi sn phm hay th trng khc nhau, th chin lc cp ngnh trng vi chin lc
cp cng ty. Tuy nhin, i vi cc cng ty hot ng trong nhiu lnh vc, mi b phn
u c chin lc, sn phm hay dch v cung ng ring, i tng khch hng ,... in
hnh nh cng ty LVMH-Moet Hennessy Louis Vouitton ca Php c nhiu chin lc
cp ngnh khc nhau trong hot ng kinh doanh ca mnh, bao gm y phc Christian
Dior, hng da Louis Vuitton., nc hoa Guerlain, cc mt hng trang sc Fred Joailler,
sm banh v c-nhc hiu Hennessy, v nhiu sn phm xa x khc. Khi mt cng ty hot
ng trong nhiu lnh vc, nhng lnh vc hot ng c lp vi nhau v theo chin lc
ring ny thng c gi l cc n v kinh doanh chin lc.

Vai tr ca li th cnh tranh

Vic trin khai mt chin lc kinh doanh cp ngnh c hiu qu i hi cn c s am
hiu v li th cnh tranh, mt khi nim quan trng trong qun l chin lc. Li th
cnh tranh l nhng li th ring bit lm cho cng ty tr nn ni tri . Li th ring bit
c c t kh nng cnh tranh ct li ca doanh nghip, l kh nng doanh nghip c
100

th lm c hoc lm c tt hn nhng vic m cc doanh nghip khc khng lm

c. in hnh nh hng Dell pht huy li th cnh tranh ca mnh nh xy dng
c knh bn hng trc tip p ng nhanh nhng i hi ca khch hng. Hay nh
cng ty sn xut v thit k Triton c li th cnh tranh l kh nng cung cp, tr gip
cho nhng th th cng nhng g h cn bng d n bao gm bn k hoch, hnh minh
ha, v cc kho o to ti cc ca hng bn phn cng, ca hng trng by video. em
li li th cnh tranh cn l cc ngun lc ca cng ty- nhng s hu ring c ca cng ty
m i th cnh tranh khng c c. V d, vo cui thp nin 90, hng hng khng
Quatas ch c mt s t loi my bay, iu ny em li li th v chi ph d phng v chi
ph bo tr. Harley-Davidson, Nike, Coca-Cola c thng hiu ni ting th gii nn c
li th trong vic nh gi cao.
Nu c trin khai mt cch ph hp th cht lng sn phm cng em li li th
cnh tranh cho cng ty. Rt nhiu cng ty p dng cc bin php qun l cht lng
to li th khc bit so vi i th cnh tranh.
Nh cp chng 2, th qun l cht lng ch trng vo vic ci thin lin
tc cht lng v hot ng. Nu mt cng ty c th tho mn c nhng yu cu v
cht lng m khch hng t ra th cng ty khc bit ho so vi i th v thu ht
c nhiu khch hng trung thnh n vi cng ty hn. Hn na, vic ci thin khng
ngng cht lng v tnh n nh ca sn phm hay dch v s em li ngun li th cnh
tranh bean vng cho cng ty. Vic sng to sn phm mi cha chc c th em li li
th bn vng cho cng ty c v trong tnh hnh th trng bin ng hin nay, mt sn
phm khi va c tung ra th trng th lin b cc i th cnh tranh lm nhi theo
ngay. Hy cng tm hiu cch thc m hai cng ty s dng bin php qun l cht lng
t li th cnh tranh.
cng ty RACV (Tp on xe hi hong gia Victoria), chng trnh qun l cht
lng l mt cng c chin lc quan trng. Vy cng ty s dng nhng bin php
cht lng chin lc no? Thng qua vic tm hiu nhu cu v nhng thng tin phn hi
t khch hng, cng ty nhn ra rng mt quy trnh n gin, khng rm r v kp thi
l iu khch hng quan tm nht khi tin hnh cc th tc bo him. Do b phn
bo him thit lp mt quy trnh v nhng tiu chun mi trong vic gii quyt cc
khiu ni bo him ca khch hng. Ngoi ra Trung tm h tr gii quyt khiu ni cn
cung cp dch v h tr 24/24 gi m cc khch hng trong ngnh lut c th s dng vo
bt k thi gian no thun tin nht v cng vic bn giy chim nhiu thi gian cng
c ct gim ng k.
101

Cng ty LM Ericsson Thu in l cng ty chuyn thit k v cung cp mng

in thoi di ng cho cho nhiu cng ty chu u v trn th gii. Sn phm ca h ni
ting l c cht lng cao v lun mi m mt iu ang t ho ca cng ty Ericsson.
Hin nay Ericsson ang n lc pht trin mt xu hng mi trong ngnh vin thng
in thoi Internet v Ericsson l nh cung cp c quyn cc mng in thoi ny cho
nhiu c s kinh doanh khc nhau trn ton th gii.
Cn v s cc v d v cc cng ty trn th gii s dng yu t cht lng nh l
mt v kh cnh tranh. T tp on Motorola ca M n Cng ty thc phm Scalzo
nh cung cp t nhn nguyn liu thc phm ln nht ca Australlia u nhn ra c
gi tr ca vic qun l cht lng nh l mt li th cnh tranh.
Gi s tt c cc cng ty u c ngun lc v kh nng, th iu g gip cho mt
s cng ty tr nn thnh cng hn nhng cng ty khc? Nh u m i bcc chy
Australlia chin thng lin tc v thu ht c am ng hm m? Nh u m mt s
cng ty c mc tng doanh thu v li nhun lin tc? V sao mt s trng i hc hay
mt s ngnh hc li thu ht c nhiu sinh vin hn? Nh u m mt s cng ty lun
c xp hng u trong danh sch cc cng ty tt nht, ang ngng m nht hay
li nhun cao nht? mc d mi cng ty u c ngun lc v kh nng thc hin
nhng chc nng trong kinh doanh nhng khng phi cng ty no cng bit khai thc
hiu qu cc ngun lc v kh nng ny vpht huy nhng li th chnh c th gip h
xy doing li th cnh tranh lu di. V vic xy doing li th cnh tranh cng vn cha
, cng ty cn phi gn gi v pht huy n.chnh li th cnh tranh bn vng gip cc
t chc ni trn c th gi vng v th ca mnh bt chp cc ng thi ca i th cnh
tranh hay nhng thay i mang tnh t ph ca ngnh .

Cc chin lc cnh tranh

Rt nhiu tng quan trng trong hot ng qun tr chin lc c xut pht
t nghin cu ca Michael Porter. M hnh chin lc cnh tranh ca ng xc nh ba
chin lc chung cc nh qun tr c th la chn. Thnh cng ca doanh nghip ty
thuc vo vic la chn chin lc ng n, l chin lc phi ph hp vi li th
cnh tranh (gm cc ngun lc v kh nng) ca cng ty cng nh ph hp vi tnh hnh
ca ngnh m cng ty ang hot ng. ng gp quan trng ca Porter l gii thch
cn k lm cch no cc nh qun tr c th hnh thnh v duy tr li th cnh tranh gip

102

doanh nghip t c mc li nhun trn trung bnh. Mt yu t quan trng thc hin
c iu ny l doanh nghip phi phn tch c tnh hnh ca ngnh.
Porter cho rng mt s ngnh c truyn thng thu c li nhun nhiu hn ( v nh
vy ngha l thu ht c nhiu doanh nghip gia nhp v tip tc hot ng trong ngnh
nhiu hn) cc ngnh khc. V d nh ngnh dc phm l mt ngnh c truyn thng
thu c li nhun cao trong khi ngnh hng khng li l ngnh c ting l li nhun
thp. Th nhng mt doanh nghip vn c th kim c nhiu tin t nhng ngnh c
cho l c vin cnh m m hay mt tin khi u t vo nhng ngnh c xem l c
trin vng sng sa. iu quan trng l nh qun tr phi bit cch khai thc mt li th
cnh tranh.
Trong bt k ngnh no, nm lc lng cnh tranh s chi phi cc nguyn tc cnh
tranh. C nm yu t ny s quyt nh sc hp dn cng nh kh nng thu c li
nhun ca ngnh . Cc nh qun tr s nh gi sc hp dn ca 1 ngnh bng cch
nghin cu 5 yu t sau:
1. e da t cc i th cnh tranh tim n. Cc yu t nh tnh kinh t
nh quy m, s trung thnh ca khch hng i vi nhn hiu v nhu
cu v vns quyt nh vic 1 i th cnh tranh mi gia nhp vo
ngnh l kh hay d.
2. e da t cc sn phm thay th. Nhng yu t nh gi c, s trung
thnh ca khch hng s quyt nh khi no khch hng chuyn sang
mua sn phm thay th.
3. Sc p t pha ngi mua. Nhng yu t nh s lng khch hng trn
th trng, thng tin v khch hng v mc sn c ca cc mt hng
thay thnhng yu t ny s quyt nh mc nh hng ca khch
hng i vi ngnh.
4. Sc p t cc nh cung cp. Nhng yu t nh s lng nh cung cp
v s tng thch ca nhng sn phm u vo thay th s quyt nh
sc p ca cc nh cung cp ln cc doanh nghip trong ngnh.
5. Sc p t cc i th cnh tranh hin ti. nhng yu t nh tc tng
trng ngnh, s tng gim lng cu v s khc bit ca sn phm s
quyt nh mc khc lit trong cnh tranh ca cc doanh nghip hin
ang hot ng trong ngnh.

103

Mt khi nh qun tr xem xt y nm yu t trn v xc nh c thch thc

v c hi ca doanh nghip, h s la chn mt chin lc cnh tranh thch hp. Theo
Porter, khng mt cng ty no c th thnh cng nu c gng tho mn tt c mi th m
mi ngi cn. ng cho rng cc nh qun tr cn phi la chn mt chin lc m c th
gip doanh nghip c c li th cnh tranh. Theo ng, mt li th cnh tranh c to
ra t mc chi ph thp hn cc i th trong ngnh hoc t nhng im khc bit so vi
i th. Trn c s , doanh nghip c th chn 1 trong 3 chin lc sau: chin lc chi
ph thp, chin lc khc bit ha v chin lc tp trung. Vic la chn chin lc no
s ty thuc vo nhng im mnh v cc kh nng c th ca doanh nghip cng nh
nhng im yu ca cc i th.

e
da ca cc
doanh nghip
mi

Ng
i cung cp
Sc
p ca cc
nh cung cp

Cc
doanh
nghip mi
h
h

Cc i
th cnh tranh
trong ngnh

Sc
p ca ngi
mua

Ng
i mua

Cng
cnh tranh
e
da ca cc
sn phm thay
th

Sn
phm thay
th

HNH 8.7 CC LC LNG TRONG PHN TCH NGNH

Khi mt cng ty theo ui vic sn xut vi chi ph thp nht th cng ty ang theo
ui chin lc chi ph thp. Cng ty theo ui chin lc ny s c gng t c hiu
sut trong khu sn xut, marketing, v cc lnh vc hot ng khc. Tng chi ph s
c gi mc ti thiu v doanh nghip s lm mi cch ct gim chi ph. V d nh
bin php ct gim chi ph mi ca hng hng khng Virgin Blue Australia l khng s
dng cu hng khng ch hnh khch cng nh khng phc v n trong chuyn
104

bay tr khi hnh khch yu cu v chu tr tin. Mc d chin lc chi ph thp ny

khng i hi cng ty ch trng qu nhiu vo nhng hot ng khng thit yu trong
qu trnh cung cp sn phm hay dch v, th nhng nhng sn phm hay dch v ny
cng cn phi c cht lng tng ng vi ca i th cnh tranh, hay t ra cng phi
mc m ngi mua c th chp nhn c. Mt s cng ty s dng chin lc chi ph
thp c th k n l Hyundai v Bunnings.
Nu mt cng ty cung cp nhng sn phm c o c ng o khch hng nh
gi cao th cng ty ang thc hin chin lc khc bit ha. S khc bit ha c th
th hin thng qua vic sn phm c cht lng cao hn hn, hay vic cung cp dch v
c bit, a ra kiu dng mi m, cng ngh t ph hay nhng biu tng thng hiu
mi l. iu quan trng trong chin lc cnh tranh ny l cng ty phi cung cp c
nhng sn phm hay dch v mang tnh khc bit ha nhm to ra s khc bit gia cng
ty vi cc i th khc trong ngnh, v nhng sn phm hay dch v ny phi c s c
o cng ty c th a ra mt mc gi cao hn thng thng v nhiu hn chi ph
cng ty phi b ra to nn s khc bit .
Hu nh bt k cng ty no thnh cng trong vic a ra cc sn phm tiu dng hay
cung cp dch v u s dng chin lc khc bit ha ny, nh: David Jones (khc bit
v dch v khch hng), Sony ( ni ting vi cht lng m bo v kiu dng lun ci
tin), hng ti xch Oroton (khc bit trong thit k v biu tng thng hiu) v IKEA
(khc bit v thit k sn phm)
Hai chin lc cnh tranh u tin ca Porter l nhm hng n vic to li th cnh
tranh trn c th trng rng ln. Tuy nhin chin lc tp trung li nhm vo li th v
chi ph (tp trung da trn chi ph) hoc li th khc bit ha (tp trung da trn khc bit
ha) trn nhng phn on th trng hp. iu c ngha l nh qun tr s la chn
mt phn on th trng hoc mt nhm phn on th trng ch khng c gng vn
ra c th trng rng ln. Mc tiu ca chin lc tp trung l khai thc c ht tim
nng ca 1 phn on th trng hp. Nhng phn on ny c xt da trn s lng
sn phm, loi ngi tiu dng cui cng, knh phn phi, hoc v tr a l ca ngi
mua. V d nh ti cng ty Cia Chilena de Fosforos, mt nh sn xut sn phm len ln
ca Chil, Ph gim c Gustavo Romero p dng chin lc tp trung khi mun bn
sn phm tm vo th trng Nht. Nhng nh qun tr ca cc i th cnh tranh v
thm ch mt s doanh nghip khc ngh rng ng y b in. Tuy nhin, bng vic
hng vo phn on th trng hp ny, vi chin lc tp trung ca mnh, Romero
to ra mt lng cu v mt hng tm ca cng ty nhiu hn c lng tm m cng ty c
105

th sn xut ra. Vic mt chin lc tp trung c kh thi hay khng ph thuc vo dung
lng ca phn on th trng v vic cng ty c kh nng trang tri ni s chi ph tng
thm khi p dng chin lc tp trung hay khng. Nghin cu cho thy chin lc tp
trung c th l s la chn ng n nht i vi cc doanh nghip nh bi v h khng
th t c tnh kinh t nh quy m cng nh c cc ngun ti nguyn trong nc
c th p dng thnh cng 1 trong 2 chin lc kia.

BNG 8.1 NHNG YU CU THC HIN THNH CNG CC

CHIN LC CNH TRANH CA PORTER
Chin

lc

Yu cu v k nng v
ngun lc

Yu cu
doanh nghip

Chin
chi ph thp

lc

u t vn di hn v kh
nng tip cn vn
Cc k nng sn xut theo
quy trnh
Gim st lao ng cht ch
Sn phm c thit k
sn xut hng lot
H thng phn phi chi ph
thp

Gim st chi ph
Thc hin cc bo
co kim tra thng xuyn v
chi tit
Tin hnh cu trc
cng ty v phn nh chc
nng cht ch
Thc y cc hot
ng nhm t cc mc tiu
nh lng

Chin
khc bit ha

lc

Nng lc marketing mnh

Kh nng pht trin sn phm
Kh nng nhy bn v sng

Phi hp cht ch
gia cc khu R&D pht trin
sn phm v marketing
Tin
hnh
cc
phng php o lng ch
quan thay v o lng nh
lng
C nhng chnh sch
thu ht lao ng c tay ngh
cao cc nh khoa hc v
nhng nhn vin c c sng
to

chung

to
Nng lc nghin cu c bn
Uy tn ca doanh nghip v
cht lng v cng ngh
Truyn thng hot ng trong
ngnh lu di hay k nng lin kt c
o rt ra t nhng hot ng kinh
doanh khc
Hp tc cht ch t h thng
phn phi
Chin
tp trung

lc

Kt hp cc yu t trn
hng n mc tiu c th

vi

Kt hp cc yu t
trn hng n mc tiu c
th

Vy chuyn g s xy ra vi nhng cng ty khng c c li th v chi ph thp hay

khc bit ha? Porter s dng thut ng b kt gia ni v nhng doanh nghip
nh vy, nhng doanh nghip gp kh khn trong vic t c thnh cng di hn.
Porter cng lu rng cc cng ty thnh cng thng gp rc ri khi h vt qu nhng
li th cnh tranh vn c ca mnh v cui cng b mc kt gia.
Tuy nhin, cc nghin cu cho thy vic tp trung vo chi ph thp v khc bit ha
c ht gip cng ty t c hiu qu cao. Mc d vy c th to c li th cnh
106

tranh c 2 im trn, mt cng ty cn phi quan tm n cht lng sn phm hay dch
v m mnh cung cp, khch hng s dng nhng sn phm hay dch v ny cng c
nhng nh gi tt v cht lng ca cng ty. Bng cch cung cp nhng sn phm hay
dch v cht lng cao, cng ty s to ra c im khc bit so vi cc i th ca mnh.
Nhng ngi tiu dng nh gi cao cht lng s mua sn phm ca cng ty nhiu hn,
v nh vy cng vi lng cu tng s dn n tnh kinh t nh quy m v chi ph cho
mi sn phm s thp hn. V d nhng cng ty nh Anheuser-Busch, Federal Express,
Intel v Coca-Cola va to ra s khc bit ha trong sn phm ca mnh va duy tr
mc chi ph thp trong hot ng ca doanh nghip.

Cc chin lc cp chc nng

Chin lc cp chc nng nhm thc hin chin lc cp ngnh kinh doanh. i
vi cc doanh nghip t lu c nhng phng ban chc nng nh sn xut, marketing,
qun l nhn s, nghin cu v pht trin, phng ti vth nhng chin lc ca cc
phng ban ny l nhm thc hin chin lc cp cng ty. V d nh khi cng ty
R.R.Donnelley & Sons, cng ty in n c tr s Chicago, quyt nh tin hnh u t
mt khon tin ln vo phng php in k thut s cng ngh cao v xem y l mt
chin lc cp cng ty th phng marketing ca cng ty ny s tin hnh pht trin k
hoch bn sn phm mi v cc k hoch qung co, trong khi phng sn xut chu
trch nhim lp rp cc thit b k thut s vo cc my mc dng in n, v phng
nhn s phi tin hnh i mi trong vic tuyn dng nhn vin cng nh tin hnh cc
chng trnh hun luyn. Cc chin lc chc nng c th khng c cp trong
quyn sch ny v n s nm trong ni dung ca cc kha hc v kinh doanh khc.
Bt c chin lc kt hp no, li th cnh tranh hay chin lc cnh tranh cng nh
cc chin lc chc nng m doanh nghip la chn u l mt phn trong tin trnh qun
tr chin lc, mt tin trnh ng vai tr ht sc quan trng i vi thnh cng ca doanh
nghip. Nu khng c tin trnh qun tr chin lc ny iu khin vic a ra nhng
quyt nh cng nh thc hin cc hnh ng lin quan n cc k hoch chin lc ca
doanh nghip, nh qun tr s kh c c hi c th a ra nhng chin lc c hiu
sut v hiu qu.

107

SUY NGH V CC VN QUN TR

1. Thc hin vic phn tch SWOT cho mt cng ty a phng m bn bit r. Li
th cnh trang ca cng ty ny (nu c) l g?
2. Quy trnh hoch nh, trin khai v nh gi chin lc c th khc nhau nhe th
no i vi (a) mt doanh nghip ln (b) mt doanh nghip nh, (c) mt t chc phi
li nhun (d) mt cng ty ton cu?
3. Khi nim li th cnh tranh i vi mt t chc phi li nhun cng quan trng
nh i vi t chc v li nhun Bn ng hay khng ng vi iu ny? Hy
gii thch v cho v d minh ha.
4. Liu vn o c c nn a vo phn tch mi trng bn trong v mi trng
bn ngoi ca mt t chc hay khng? Ti sao c hoc ti sao khng?
5. Internet c hu ch i vi cc nh qun tr hay khng khi h tun theo cc bpc
trong quy trnh hoch nh qun tr chin lc.

Chng 6:

C CU T CHC V THIT K T CHC

NH NGHA V C CU T CHC V THIT K
T CHC
Trong nhng nm qua khng c mt ti no li phi tri qua nhiu s thay i
nh ti v chc nng t chc v c cu t chc. Nhng phng php tip cn truyn
thng trong cng vic ang c xem xt v nh gi li khi cc nh qun tr tm kim
nhng m hnh t chc nhm khuyn khch v to iu kin thun li nht cho ngi lao
ng tin hnh cc cng vic c giao nhng m hnh m c th gip t c hiu
sut ng thi cng c tnh linh hot cn thit thnh cng. Nh cp chng 1,
chc nng t chc l mt qu trnh nhm xy dng mt c cu t chc ca mt doanh
nghip. Qa trnh v cng quan trng v phc v cho nhiu mc ch khc nhau.
Thch thc t ra cho nhng nh qun tr l phi xy dng c mt c cu t chc
sao cho va cho php ngi lao ng t hiu qu v hiu sut trong cng vic trong khi
vn hon thnh c mc tiu v mc ch m doanh nghip ra.
108

Phn chia cng vic tng th cn trin khai thnh cc cng vic c th v cc

ban.

Gn cc nhim v v trch nhim vi cc cng vic c th.

Phi hp cc nhim v khc nhau trong t chc.

Nhm cc cng vic thnh cc n v.

Thit lp quan h gia cc c nhn, nhm, phng ban.

Thit lp cc tuyn quyn hn chnh thc.

Phn b v trin khai cc ngun lc t chc.

HNH 10.1 NHNG MC CH CA T CHC

C cu ca mt t chc l g? C cu t chc l khun kh chnh thc trong cc

nhim v, cng vic c phn chia, tch hp v iu phi. Cng nh c th con ngi
cn c b xng to nn hnh dng, cc t chc cng c nhng c cu xc nh
hnh dng ca mnh. Khi nhng nh qun tr pht trin hoc thay i c cu ca mt t
chc h, h thc hin vic thit k t chc, mt qu trnh bao gm su vn then
cht l: chuyn mn ha, phn khu, tuyn mnh lnh, phm vi kim sot, tp trung
ha v phn chia quyn hn, chnh thc ha. Chng ta hy cng xem xt cn k hn su
yu t trn ca c cu t chc.

Chuyn mn ho cng vic

Bn cn nh nhng lun im ca Adam Smith c cp trong chng 2? ng
bn v vn phn cng lao ng v kt lun rng n gp phn lm tng nng sut ca
ngi lao ng. Mt minh chng v nhng ch li ca vic phn cng lao ng l dy
chuyn lp rp ca Henry Ford vo u thp nin th nht ca th k 20. Mi cng nhn
ca Ford iu c phn cng mt nhim v ring bit v phi lp i lp li cng vic .
Mt ngi s c phn cng lp bnh xe bn phi pha trc, ngi khc s lp ca
knh v ngi khc na c th s lp gh cho xe. Bng cch chia cng vic ra thnh
nhng nhim v nh theo tiu chun tin hnh lp i lp li mi, bng cch ny c mi
giy Ford sn xut ra c mt chic xe hi trong khi s dng nhng ngi cng nhn
vi k nng hn ch.

109

Ngy nay chng ta dng thut ng chuyn mn ha cng vic m t mc

cc nhim v trong mt t chc c phn chia thnh cc cng vic ring bit. Vn
trung tm ca chuyn mn ho l ch mt cng vic c hon thnh khng phi
do n lc ca mt c nhn m thay vo n s c chia nh ra lm nhiu bc v
mi bc do mt c nhn m nhn. Mi ngi s ch tp trung vo han thnh phn
cng vic ca mnh thay v phi lm tt c.
Sut na u ca th k 20, nhng nh qun tr xem chuyn mn ha l mt
ngun bt tn nng cao nng sut lao ng. iu c chng minh qua thi
gian ! Do n cha c ng dng rng ri, khi chuyn mn ha c a vo ng dng
thc tin, nng sut lao ng ca cng nhn tng ln. Tuy nhin, cho n thp nin 1960,
ngi ta nhn ra l mt ci g tt th ngi ta c mun dng mi. n mt lc no
ngi ta nhn ra rng trong mt s cng vic hiu qu lao ng km i do chuyn mn
ho - ngi lao ng cm thy bun chn, mt mi, cng thng, cht lng lao ng km,
s vng mt thng xuyn ngy cng gia tng v t l b vic cao vt qu nhng
li th kinh t. Trong nhng trng hp ny, nng sut lao ng ca ca ngi nhn cng
c th tng ln bng cch m rng, ch khng thu hp phm vi cng vic. Hn na,
nhng nh qun tr nhn ra rng nhng ngi lao ng c giao lm nhng vic khc
nhau, c php lm nhng g cn thit hon thnh phn cng vic ca mnh v c
xp vo nhng nhm vi nhng k nng b sung cho nhau thng t c kt qu cao
hn ng k, ng thi s tha mn ca ngi lao ng cng cao hn.
Ngy nay, hu ht cc nh qun tr u xem chuyn mn ho l mt c ch t
chc quan trng nhng khng phi l ngun thc y tng nng sut mi mi. H nhn ra
rng tnh hiu qu m vic chuyn mn ha to ra trong mt s loi cng vic c th
nhng h cng nhn ra rng n cng gy ra nhng vn khi n c p dng mc thi
qu. Mt v d in hnh l hng Mc Donalds p dng chuyn mn ho mc cao
sn xut v bn nhng sn phm thc n nhanh ca mnh mt cch hiu qu v hu
ht mi nhn vin trong cc t chc y t cng c chuyn mn ha rt cao. Mt khc,
nhng cng ty nh Ford Australia, Hallmark v Bendix Mintex u thnh cng trong
vic m rng phm vi ca cc cng vic v gim mc chuyn mn ho ca cc cng
vic trong cng ty.

Phn khu
Trng i hc hoc cao ng ca bn c b phn dch v sinh vin ring
cha? C phng thng tin gio dc khng? Nu nh bn ang i lm th cng ty ca bn
110

c b phn qung co hoc nhng b phn bn hng theo khu vc cha? Mt khi nhng
cng vic c phn chia ra trong qu trnh huyn mn ho, th sau chng s c
nhm tr li vi nhau nhng nhim v chung c th c phi hp vi nhau. C s
nhm nhng cng vic li vi nhau c gi l s phn khu. Mi doanh nghip u c
cch ring ca mnh phn loi v nhm nhng hot hot ng lin quan n cng vic
li vi nhau. M hnh 10.2 cho bit nm hnh thc chung phn khu.
Phn khu theo chc nng nhm cc cng vic theo chc nng hot ng. Phng
thc ny c th c p dng cho tt c cc loi hnh doanh nghip, mc d nhng chc
nng thay i phn nh mc tiu v cc hot ng ca doanh nghip. u im chnh
ca cch phn nhm ny l n t dc hiu sut cao nh vic a nhng chuyn mn
ging nhau v nhng con vi nhng k nng, kin thc v nh hng ging nhau li
thnh nhng n v chung. Phn khu theo sn phm l vic nhm cc cng vic li
vi nhau theo dng sn phm. Trong phng thc ny, mi sn phm chnh c t
di s qun l ca moat mt nh qun tr - ngi l chuyn gian v chu trch nhim v
mi hot ng lin quan n ngnh hng . Phn khu theo khu vc l nhm nhng
cng vic li vi nhau trn c s lnh th hay khu vc, c th l khu vc Chu Thi
Bnh Dng, Chu u v M. Trn thc t mi khu vc ny l mt b phn c t
chc theo khu vc a l. Nu nh khch hng ca mt doanh doanh nghip b phn tn
ra nhng khu vc a l rng ln th hnh thc ny c th s ph hp vi doanh nghip
. Phn khu theo qui trnh l nhm cc cng vic trn c s l dy chuyn sn phm
hoc dy chuyn phc v khch hng. Trong phng thc ny, nhng hot ng lao ng
tun theo chui qui trnh t nhin ca sn phm hoc thm ch l ca khch hng. V d,
ti mt nh my sn xut thng g pha nam ca New Sounth Wales, vic sn xut c
t chc thnh su b phn: ca, bo v nghin, lp rp, sn v nh bng, hon thin v
kim tra, vn ti. Cui cng, phn khu theo khch hng l nhm cc cng vic li
theo nhng khch hng c nhu cu v vn chung v p ng tt nht nhu cu bng
cch phn nhng chuyn gia am hiu cho mi nhm. V d, nhng hot ng trong mt
cng ty cung cp dch v vn phng c th c phn thnh ba b phn, phc v cho
ngi bn l, ngi bn s v khi chnh ph. Hay mt vn phng ln c th phn chia
nhn vin ca mnh trn c s l phc v cho nhng khch hng c nhn hoc nhng t
chc.
Nhng t chc ln thng kt hp hu ht hay tt c nhng hnh thc phn khu ny.
V d, cng ty in t ln ca Nht xy dng mi phng ban theo dng chc nng,

111

nhng n v sn xut theo qui trnh sn xut, phng kinh doanh theo 7 khu vc a l v
mi khu vc bn hng c chia thnh bn nhm khch hng.

Phn khu theo chc nng

Gim c
nh my

Trn
g phng
K

Trn
g phng

Trn
g phng
Sn

Trn
g phng
Nhn

Trn
g phng
Mua

Hiu sut cao nh vic nhm cc lnh vc

chuyn mn ging nhau v nhn vin c cng
k nng, kin thc v nh hng
Phi hp trong cng lnh vc chc nng
Chuyn mn ha cao
Giao tip km gia cc lnh vc chc nng
Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc

+
+
-

Phn khu theo khu vc

a l
Ph ch
tch ph trch bn
hng

G.
Bn hng,
Ty

G.
Bn hng,
Quee

+
+
-

G.
Bn hng
NSW/

G.
Bn hng
Victo

G.
Bn hng
Nam

Qun l cc vn trong mt khu vc c th

mt cch hiu qu v hiu sut
Phc v cc nhu cu ca nhng th trng a
l duy nht
Trng lp cc chc nng
Cm gic b cch ly gia cc khu vc khc
nhau ca t chc

HNH 10.2 CC HNH THC PHN KHU (1)

112

Phn khu theo sn phm

Cng ty
Bombardier

B phn
Vn ti

Ban vn
ti

B phn Gii tr
v phng tin cng
cng

B phn Cc
sn phm ng st

Bomnar
dier-Rotax

Phn
b
Cc
h

+
+
+
-

Phn b
ng st v
Diesel

Phn
b
Thit
b h

Phn
b
Thit
b

Phn
b
B

di

Cho php chuyn mn ha vo mt sn phm

v dch v c th
Cc nh qun tr c th l nhng chuyn gia
trong ngnh
Gn khch hng
Trng lp cc chc nng
Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc

Phn khu theo quy trnh

Gim c
nh my

Ph
trch
B
phn ca

Ph
trch
B
phn bo
v xay

Ph
trch
B
phn lp
rp

+
-

Ph
trch
B
phn sn

Ph
trch
B
phn hon
thin

Ph
trch
B
phn kim
tra v giao

Lu hot ng hiu sut hn

Ch s dng i vi mt s loi sn phm nht
nh

HNH 10.2 CC HNH THC PHN KHU (2)

113

Phn

khu

theo

khch

hng
Gim c
bn hng

Ph trch
Bn bun

Ph trch
Bn l

+
-

Ph trch
Ti khon
Chnh ph

Cc nhu cu v vn ca khch hng c th

c gii quyt bi cc chuyn gia
Trng lp chc nng
Tm nhn hn ch v mc tiu ca t chc

HNH 10.2 CC HNH THC PHN KHU (3)

Hin c hai xu hng phn khu ph bin. Mt l phn khu theo khch hng ang c
p dng ngy cng ph bin nh l mt cch qun l nhu cu ca khch hng tt hn v
c kh nng phn ng vi nhng thay i trong nhu cu ca khch hng mt cch hp l
hn. Th hai, nhng nh qun tr ang s dng cc nhm lin chc nng, tc l tp hp
nhng c nhn l chuyn gia c nhng chuyn mn khc nhau v cng lm vic vi nhau.
V d tp on Thermos, ni ting th gii v ung ng hp v xut n tra, thay
c cu phn khu theo chc nng mang nng hnh thc truyn thng v li thi thnh
nhng nhm lin chc nng v linh hot. Mt trong nhng nhng nhm ca cng ty ny
c tn l Lifestyle sng to ra mt loi v nng bng in mi m ngy nay rt
ph bin vi ngi tiu dng. Nhm Lifestyle gm cc thnh vin l k s, chuyn vin
marketing v sn xut, tham gia vo tt c mi vic lin quan n vic a sn phm
ra th trng ny t vic xc nh th trng mc tiu, thit k sn phm n vic lm
vic vi b phn sn xut v thit k kh thi. Ngy cng nhiu cng ty p dng nhng
phng thc nhm lin chc nng t c mc tiu ca cng vic thay v phi ph
thuc vo hon ton vo s phn khu cng nhc. Ngy nay, chng ta thy nhng k ton
vin qun l chi ph hp tc vi nhng nh qun sn xut, nhng nhn vin thit k
sn phm hp tc vi nhng nhn vin ca b phn thu mua, v cc chuyn gia
makerting cng lm vic vi nhng k s nghin cu. Vic ng dng cc nhm lin chc
nng s c tho lun y hn chng 15.

114

Tuyn mnh lnh

Trong nhiu nm, khi nim tuyn mnh lnh l mt c s thit k t chc.
Bn s thy ngy nay, n khng cn quan trng nh th na nhng nh qun tr vn cn
phi xem xt n nhng ngha ca n khi h quyt nh cch thc tt nht t chc
doanh nghip ca mnh.
Tuyn mnh lnh l ng quyn hn lin tc ni t cc cp cao hn xung cc cp
thp nht v xc nh ai phi bo co cho ai. N gip cho nhn vin xc nh h s gp ai
nu h gp kh khn v h phi chu trch nhim trc ai.
Bn khng th tho lun v tuyn mnh lnh nu khng ni v ba ni dung khc l
quyn hn, trch nhim v thng nht mnh lnh. Quyn hn l nhng quyn vn c gn
vi mt v tr qun tr c a ra nhng mnh lnh v mnh lnh c k vng s
c thc hin. ta iu kin thun li cho vic a ra quyt nh v phi hp hnh
ng, nhng nh qun tr ca mt t chc s l mt b phn ca tuyn mnh lnh v c
trao quyn hn mc nht nh thc hin trch nhim c giao. Khi cc nh qun
tr phi hp v thng nht phn vic ca nhn vin th nhng nhn vin ny c bn phn
phi tin hnh bt k nhim v no c giao. Bn phn hay k vng thc hin cng vic
c giao gi l trch nhim. Cui cng, nguyn tc thng nht mnh lnh (mt trong
14 nguyn tc qun tr ca Henry Fayol) gip duy tr s lin tc ca ng quyn hn. N
ch ra rng mi ngi ch nn chu trch nhim bo co vi mt v ch mt ngi qun tr
trc tip duy nht. Nu khng c s thng nht mnh lnh, c th s ny sinh xung t v
nhu cu v quyn u tin gia nhiu nh qun tr khc nhau.
Nhng thuyt gia v qun tr trc y (Fayol, Webee, Taylor) l nhng ngi rt
thch cc khi nim tuyn mnh lnh, quyn hn, trch nhim v thng nht mnh lnh.
Tuy nhin, khi thi gian thay i, nhng nguyn l c bn ca thit k t chc cng thay
i theo. Ngy nay, nhng ni dung ny khng cn thch hp nh trc na bi v s
xut hin ca cng ngh thng tin v s y quyn cho nhn vin, nhn vin trong ton b
t chc c th tip cn c nhanh chng nhng thng tin m trc y ch dnh cho
nhng nh qun tr cp cao. Cng thng qua my tnh, nhn vin c th lin lc vi bt k
ngi no khc bt c ni u trong t chc m khng cn phi qua nhng knh thng
tin chnh thc. Hn th na, khi ngi nhn vin c trao cho quyn a ra quyt nh
m trc y ch dnh cho cp qun tr, v khi ngy cng nhiu cng ty p dng nhng
nhm t qun v nhm lin chc nng v khi nhng m hnh t chc mi vi nhiu
ngi qun l vn tip tc c p dng th nhng ni dung truyn thng ca thuyt
quyn hn, trch nhim v tuyn mnh lnh ang tr nn khng cn ph hp na. D
115

nhin l nhiu cng ty vn cm thy rng h t c nng sut cao nht bng vic p t
tuyn mnh lnh nhng s lng ang dn thu hp li.

Phm vi kim sot

Mt nh qun tr c th qun l c bao nhiu nhn vin cp di mt cch hiu
qu v hiu sut? Cu hi v phm vi kim sot ny l mt cu hi quan trng bi v
trong hu ht cc trng hp, n quyt nh n s lng cp qun tr v s lng nh
qun tr m mt t chc c. Mt vn khc c ngha tng t l phm vi kim sot
cng ln, th hiu sut ca thit k t chc cng cao. V d di y s gii thch ti sao.
Gi s chng ta c 2 cng ty, v mi cng ty c khong 4100 nhn vin tha
hnh. Nh hnh 10.3 co thy, nu mt cng ty c phm vi kim sot bng 4 v cng ty
kia c phm vi kim sot l 8, cng ty c phm vi kim sot rng hn s c t hn 2 cp
v t hn khong 800 nh qun tr. Nu nh mc lng trung bnh ca mt nh qun tr
42.000$ mt nm, cng ty vi phm vi kim sot ln hn s tit kim c 33 triu $
mt nm mi ch tnh n lng cho cc nh qun tr ! Hin nhin, phm vi kim sot ln
hn s c hiu sut cao hn ch xt ring v mt chi ph. Tuy nhin, mt s kha cnh
th phm vi rng hn li lm gim hiu sut. l khi phm vi tr nn qu ln th lao
ng ca nhn vin s b nh hng tiu cc bi v nhng nh qun tr khng c thi gian
a ra s lnh o v h tr cn thit na.
Quan im hin i v phm vi kim sot tha nhn rng c nhiu yu t nh hng
n s lng nhn vin hp l m mt nh qun tr c th gim st mt cch c hiu qu
v hiu sut. Nhng yu t ny bao gm k nng v nng lc ca nh qun tr v ca
nhng nhn vin v c im ca cng vic c giao. V d, nhn vin cng nhiu kinh
nghim v c o to tt hn, th h s t cn n s gim st trc tip. V vy, nhng
nh qun tr c o to tt v c kinh nghim c th hon thnh tt nhim v vi phm
vi kim sot rng hn. Nhng bin s tnh hung khc gip xc nh phm vi kim sot
chnh xc bao gm s ging nhau ca cc cng vic, mc phc tp ca cc cng vic,
mc quen thuc vi cng vic ca nhn vin cp di, mc m cc quyu trnh
c tiu chun ho, mc hin i ca h thng thng tin ca t chc, im mnh ca
vn ha t chc v phong cch ca nh qun tr.

116

S lng nhn vin

mi cp
Ca

Phm vi kim sot

Phm vi kim sot

bng 4

Cc cp trong

o nht

bng 8
1

4
6

12

2
56
1

Th
p nht

Phm vi kim sot

Phm vi kim sot

4:

4:

S lng nhn
vin =4096
S lng nh qun

S lng nhn
vin =4096
S lng nh qun

HNH 10.3 PHM VI KIM SOT

Trong nhng nm gn y, xu hng ang nghing v pha phm vi kim sot rng,
V d nh tp on Hewlett-Packard ca Australia ct gim cc cp qun tr t 12
xung cn 4. Trong trng hp ca hng IBM, trc y mi nh qun tr phi chu trch
nhim qun l 6 nhn vin th nay trung bnh l 12 nhn vin. Vic m rng phm vi
kim sot ny cng nht qun vi n lc ct gim chi ph, gim chi ph qun l, tng tc
ra quyt nh, tng s linh hot, gn gi hn vi khch hng v y quyn rng ri hn
cho nhn vin trong t chc. Tuy nhin m bo rng, hot ng ca t chc chc
khng gp phi nhng kh khn do vic m rng phm vi kim sot, doanh nghip ang
tng cng u t vo vic o to nhn vin. Cc nh qun tr nhn ra rng h c th
m nhim phm vi kim sot rng hn khi nhn vin c c nhng hiu bit chuyn
su i vi cng vic ca mnh hoc c th cng bn bc nu nh h thc mc.

Tp quyn v phn quyn

Trong mt s t chc nhng nh qun tr cp cao a ra tt c nhng quyt nh,
cn nhng nh lnh o cp thp hn v nhn vin ch l nhng ngi thc hin nhng
quyt nh ca h. mt thi cc khc l nhng t chc trong quyn quyt nh c

117

a xung cho nhng nh qun tr gn vi vic thc hin nht. Nhng cng ty trc c
xem l tp trung quyn hn cao v cng ty sau c xem l phn quyn cao.
Tp quyn (tp trung quyn hn) m t mc vic a ra cc quyt nh c tp
trung mt im duy nht trong t chc. Nu cc nh qun tr cp cao a ra nhng
quyt nh chnh ca t chc m khng s dng hoc s dng t thng tin do nhn vin
cp thp cung cp th t chc mang c im tp trung quyn hn. Ngc li, nhng
nhn vin cp thp hn cung cp thng tin u vo hay tht s a ra nhng quyt nh
cng nhiu th mc phn quyn ca t chc cng cao. Nh rng ni dung ca phn
quyn v tp quyn ch l tng i, khng mang tnh tuyt i, ngha l mt t chc th
khng bao gi l tp trung hay phn quyn hon ton. t c t chc no c th hot ng
hiu qu nu mi quyt nh c a ra bi mt nhm nhng nh qun tr cp cao nht
nh v cng t c t chc no c th hot ng hiu qu nu tt c quyt nh u c
giao cho nhn vin cp thp nht.
BNG 10.1 CC YU T NH HNG N MC TP TRUNG V
PHN QUYN
Tp trung hn

Phn quyn hn

Mi trng n nh

Mi trng phc tp v bt trc

Qun tr vin cp di khng c nng

lc v nh kinh nghim a ra quyt
nh nh nhng nh qun tr cp cao.

Qun tr vin cp di c nng lc v kinh

nghim trong vic ra cc quyt nh.

Cc quyt nh quan trng

T chc ang phi i mt vi khng

hong hay nguy c ph sn

Qun tr vin cp di mun c ting ni

trong cc quyt nh

Cc quyt nh tng i t quan trng

Doanh nghip c qui m ln

Hiu qu trin khai cc chin lc ca

cng ty ph thuc vo vic nhng nh
qun tr gi li quyn quyt inh v nhng
g xy ra.

Vn ho doanh nghip m cho php

nhng nh qun tr tham gia vo nhng g
ang din ra.

Doanh nghip phn tn v mt a l

Hiu qu trin khai nhng chin lc ca

cng ty ph thuc vo s tham gia ca cc
nh qun tr v s linh hot khi a ra
quyt nh.

Cng vi n lc ca cc nh qun tr nhm lm cho t chc thch ng v linh hot

hn trong nhng nm gn, mt xu hng hnh thnh theo hng phn quyn ra quyt
nh. c bit trong nhng cng ty ln, nhng nh qun tri cp thp hn am hiu v cng
vic hn v thng l h c nhng hiu bit c th v nhng vn v cch tt nht
gii quyt nhng vn so vi nhng nh qun tr cp cao. V d, hng Honeywell
ca Australia v New Zealand trong vi nm gn y thay i t c cu qun tr theo
cp bc thnh c cu mt cp n gin hn nhiu v da trn nn tng nhm. L do ca
118

s thay i ny l nhm pht trin mi quan h gn gi hn vi nhng khch hng chnh

v phn ng nhanh chng vi nhu cu khch hng. Trc y, trong c cu quan liu,
hu nh mi quyt nh u do tr s cng ty a ra, nhng Honeywell chia s quyn
hn xung tng nh my v nhng nh qun tr nhn hiu, nhng ngi m ngy nay c
quyn hn phn ng vi tnh hnh trong nc, a phng khi a ra quyt nh. Kt
qu l cng ty tng c doanh thu v li nhun v c nhng hiu bit su sc v
nhng khch hng chnh ca cng ty.
iu g quyt nh liu mt t chc s thay i thnh tp quyn hay phn quyn hn?
C mt s yu t nh hng n mc tp quyn hay phn quyn m mt t chc phi
c. Bng 10.1 lit k mt s cc yu t ny.

Chnh thc ha
Chnh thc ha th hin mc cc cng vic trong t chc c tiu chun ha
v ngi thc hin phi tun th theo cc qui tc v qui trnh. Nu mt cng vic c
chnh thc ha cao th ngi ngi thc hin cng vic s c mc chi phi ti thiu
i vi nhng g ang thc hin, khi no cng vic c thc hin v thc hin nh th
no. Nhn vin phi s dng u vo ging nhau v cch thc tng t nhau, kt qu qu
l u ra nht qun v tng t nhau. Trong cc t chc m mc chnh thc ha cao
thng c nhng bn m t cng vic mt cch r rng, rt nhiu cc quy nh v t
chc, v cc th tc c xc nh r rng cho cc quy trnh cng vic. Trong nhng t
chc m mc chnh thc ha thp, cch x l cng vic khng c cu trc r rng v
nhn vin t do hn trong gii quyt cng vic. Bi v mc chi phi ca mt c nhn
i vi cng vic c quan h nghch vi nhng hnh vi trong cng vic c ln
chng trnh sn t chc, mc tiu chun ha cng cao th nhn vin cng c t c
hi a thm u vo v lm th no hon thnh cng vic. Tiu chun ha khng ch
loi tr kh nng m nhn vin s kt hp nhng hnh ng thay th m thm ch cn d
b nhng nhu cu ca nhn vin quan tm n nhng ngun lc thay th.
Mc chnh thc ha c th khc bit rt ln gia nhng t chc v thm ch l
ngay trong t chc. V d, trong mt cng ty xut bn bo ch, nhng bin tp vin tin tc
thng c mc chi phi nhiu hn i vi cng vic ca h. C th h s c ch
nh ch tin vit nhng h c th t do tm nhng cu chuyn ring ca mnh,
nghin cu n theo cch m h mun v vit n theo cch m h chn, thng l c t ch
dn nht. Mt khc, nhng son gi v th xp ch, nhng ngi trnh by trang bo

119

khng c c s t do . H phi chu s chi phi ca c thi gian, khng gian do s

tiu chun ha nhng cch m h tin hnh cng vic.

CC QUYT NH THIT K T CHC

Khng phi tt c cc t chc u c cu to theo mt cch ging nhau. Mt
cng ty vi 30 nhn vin khng th c t chc nh mt cng ty vi 30.000 nhn vin.
Nhng thm ch l nhng t chc tng ng v qui m cng khng nht thit l c cu
phi tng t nhau. V nhng g ph hp vi t chc ny th khng c ngha l ph hp
vi t chc khc.Bng cch no nhng nh qun tr quyt nh c l h s p dng
phng thc thit k t chc no? quyt nh ph thuc vo mt s nhng yu t tnh
hung. Phn ny xem xt hai m hnh thit k t chc c trng v sau l nhng yu
t tnh hung nh hng ln mi m hnh.

T chc kiu c kh v hu c
T chc kiu c kh l cu trc c kim sot cht ch v cng nhc hnh thc ny c
c im l s chuyn mn ha cng vic cao, s phn chia thnh nhiu khu cng nhc,
phm vi kim sot hp, chnh thc ho cao, thng tin hn hp (hu nh l thng tin t trn
xung ) v c rt t s tham gia ca nhng nhn vin cp di vo vic a ra quyt nh.
Trong cu trc theo kiu c kh chuyn mn ha to ra nhng cng vic n gin, thng
l v c tiu chun ho. S phn chia thnh nhiu khu mc cao lm tng tnh
khch quan v nhu cu i hi phi c nhiu tng qun l nhm phi hp nhng b phn
(khu) c chuyn mn ha ny. y cng l s tun th nghim ngt i vi
nguyn tc thng nht mnh lnh. iu ny m bo s tn ti ca mt cp bc quyn
hn chnh thc, trong mi ngi s chu s gim st ca mt giam st vin. Phm vi
kim st hp, c bit hp hn cc cp cao hn ca t chc, nh hng n vic xy
dng nhng c cu t chc theo chiu su vi nhiu tng lp v cp bc. Bi v khong
cch gia nhng nh qun tr cp cao v nhng nhn vin cp thp nht ca t chc theo
chiu rng, nhng nh qun tr cp cao c xu hng tn dng lut l v qui nh kim
sot hnh vi ca nhn vin bi v h nhng v tr qu xa i vi phm vi ca nhn vin
cp thp n ni h khng th gim st trc tip v m bo vic p dng nhng qui nh
mang tnh tiu chun vo hin thc. Thay vo , h thay th bng chnh th hng cao.

120

Nhng loi c cu t chc theo kiu c kh c xu hng l nhng c my hiu qu, c

thc y tt bi nhng lut l, qui nh, l li v mc kim sot tng t nhau. Thit
k t chc c gng gim thiu nh hng do c s khc bit v tnh cm, tnh cch ca
cc c nhn, kh nng phn on, v c tnh bi nhng iu ny c xem nh l km
hiu qu v khng nht qun. Mc d, khng c mt hnh thc n thun t chc theo
kiu c cu no tn ti trong thc t, hu ht tt c nhng cng ty ln v nhng c quan
chnh ph c xu hng p dng nhiu hay t mt vi c trng kiu c kh ny.

BNG 10.2 SO SNH GIA T CHC KIU C KH V HU C

C kh

Hu c

Chuyn mn ha cao

Nhng nhm lin chc nng

S phn khu cng nhc

Nhng nhm lin kt gia nhiu cp bc

Thng nht mnh lnh cao

Lung thng tin t do

Phm vi kim sot hp

Phm vi kim sot rng

Tp trung ho cao

Phn quyn cao

Mc chnh thc ha cao

Mc chnh thc ho thp

Tri ngc vi hnh thc t chc theo kiu c kh vi c trng cng nhc v n nh
trn l hnh thc t chc theo kiu hu c vi c tnh l mt c cu linh hot v thch
ng cao so. Thay v a ra nhng cng vic c tiu chun ho v nhng qui nh th
c cu hu c linh hot gip n n thay i nhanh chng khi c nhu cu i hi. C cu
hu c da trn s phn cng lao ng nhng cng vic mi ngi tin hnh khng c
tiu chun ho. Nhn vin c o to v phn quyn cao gii quyt nhng vn v
hoat ng cng vic a dng v nhng t chc ny thng p dng phng thc nhm
nhn vin. Nhn vin nhng t chc theo kiu hu c i hi nhng lut l chnh thc
mc thp nht v chu s gim st trc tip t. Trnh k nng v o to cao cng vi
s h tr ca cc thnh vin trong nhm to nn s chnh thc ho v khng cn thit
phi c s kim st cht ch t pha nh qun tr.
Khi no mt c cu t chc theo kiu c kh thch hp hn v khi no th kiu hu c
thch hp hn? Chng ta hy cng xem xt nhng yu t tnh hung nh hung n vic
a ra quyt nh.
121

Cc yu t tnh hung
Nhng nh qun tr cp cao ca hu ht nhng t chc dnh ra nhiu thi gian suy
ngh v vc thit k mt c cu thch hp. Mt c cu thch hp phi c nhng c
im ph thuc vo bn yu t tnh hung: chin lc ca t chc, qui m, cng ngh
v s bt chc ca mi trng.

Chin lc v cu trc
C cu ca mt t chc nn ph hp mc tiu ca doanh nghip ra. Bi v nhng mc
tiu b chi phi bi chin lc ca t chc do ch hp l khi c cu v chin lc c
mi lin h cht ch. c bt c cu phi p ng c nhu cu mc tiu chin lc.
Nu cc nh qun tr thay i ng k chin lc ca t chc, h s cn thit phi iu
chnh c cu sao cho thch nghi v ph hp vi s thay i.
Nhng nghin cu ban u v mi quan h gia chin lc v c cu t chc do
Alfred Chandler thc hin tin hnh mt vi cng ty ln ca M. ng theo di s
pht trin ca nhng t chc nh Dupont, General Motors, Standard Oil, v Sears sut 50
nm v a ra kt lun rng nhng thay i trong chin lc ca doanh nghip s dn n
s thay i v c cu t chc. ng nhn thy rng nhng doanh nghip ny thng bt
u bng vic sn xut nhng sn phm n l hay nhng sn phm i hi ch cn c
mt hnh thc cu to n gin hay ri rc. Quyn a ra quyt nh tp trung vo tay ca
mt nh qun tr cp cao ring, v mc chuyn mn ha, phn khu v chnh thc ho
thp. Tuy nhin, khi nhng doanh nghip ny pht trin, chin lc ca h tr nn a
dng v phc tp hn, v c cu cng thay i ph hp vi chin lc la chn.
Hu ht nhng khun kh mang tnh chin lc v c cu ngy nay u c xu hng
tp trung vo 3 kha cnh: (1) i mi phn nh s theo ui nhng thay i ng ch
v y ngha ca doanh nghip, (2) Gim thiu chi ph cho thy s theo ui nhm kim
sot cht ch chi ph ca doanh nghip. (3) M phng, ngha l theo ui theo ui mc
tiu gim thiu ri ro v ti a ho nhng thi c mang li li nhun bng vic bt chc
nhng i gia hng u trn th trng. M hnh thit k t chc no ph hp nht vi
mi doanh nghip? Nhng i mi cn s linh hot v lung thng tin t do ca m hnh
hu c, trong khi , nhng ngi theo xu hng gim thiu chi ph li tm n c tnh
hiu sut cao, n nh v kim sot cht ch ca m hnh theo kiu c kh. Nhng ngi
bt chc li thch nhng c tnh c cu kt hp c hai tnh cht trn, h p dng c cu
122

theo c kh duy tr s kim sot cht ch v chi ph thp nhng ng thi cng to ra
nhng t hay i trong t chc theo c cu c kh theo ui nhng phng hng
mi.

Qui m v cu trc
C nhng bng chng c th v qui m ca mt doanh nghip c nh hng ng
k n c cu t chc ca doanh nghip . V d, nhng doanh nghip ln vi hn 2000
nhn vin c xu hng chuyn mn ha, phn khu, tp quyn v c nhiu lut l v qui
nh hn so vi nhng doanh nghip nh. Tuy nhin, khng phi lc no mi quan h
ny cng nh vy. Thay vo , qui m nh hng n c cu mc ngy cng gim
dn, qui m s tr nn km quan trng hn khi mt doanh nghip m rng v pht trin.
Ti sao ? n gin l v mt khi doanh nghip c khong 2000 nhn vin, n tht s l
kh cng nhc. Thm vo 500 nhn vin na cng chng nh hng nhiu n doanh
nghip. Mt khc, vic gia nhp thm 500 nhn vin vo mt doanh nghip ch c 300
nhn vin th dng nh n s dn n s thay i v lm cho c cu doanh nghip
cng nhc hn.

Cng ngh v cu trc

Mi doanh nghip u s dng mt s loi cng ngh ch bin sn phm u vo
thnh sn phm u ra. t c mc tiu ca mnh, doanh nghip phi kt hp thit
b, nguyn liu, kin thc v nhng nhn vin dy dn kinh nghim vo thnh mt kiu
hay mt m hnh hot ng no . V d, SPC (Cng ty Bo qun Shepparton) dng
nhn vin vn hnh nhng dy chuyn sn xut ch bin v bo qun sn phm ng
hp v bn ra th trng nh qa o, m, c chua, v nhng loi rau qu ti khc. Nhn
vin phng thng mi ca Bond Richmond,Victoria, to ra c nhng hnh nh
chuyn nghip theo n t hng x l nhng phn vic ca tng khch hng ring bit
V nhng nhn vin ca hng Bayer lm vic trong mt dy chuyn sn xut lin tc sn
xut dc phm cho hng. Mi doanh nghip ny c mt loi cng ngh khc nhau.
Nhng quan tm ban u ca cng ngh nh mt yu t quyt nh cu trc t chc
theo sut cng vic mt hc gi ngi Anh, Joan Woodward, vo thp nin 1960. B
nghin cu mt vi cng ty sn xut nh min nam nc Anh xc nh mc
lin quan ca cc yu t gm nguyn tc thit k t chc, nh s thng nht mnh lnh,
v phm vi kim sot, i vi s thnh cng ca doanh nghip. Wood Ward khng th
123

xc nh bt k mt dng m hnh no t cc d liu m b c cho n khi b phn nhng

cng ty ny thnh ba nhm da trn qui m sn xut m cc cng ty ny ang tin hnh.
Ba nhm ny i din cho ba loi cng ngh khc nhau, c mc phc tp v tinh vi
ngy cng tng. Nhm u tin, c gi l sn xut n chic, i din cho vic sn
xut n chic hoc quy m nh. Nhm th hai, sn xut hng lot, miu t sn xut vi
quy m ln hoc sn xut hng lot nh t lnh hay xe hi. Nhm th ba l nhm c k
thut cng ngh phc tp nht, sn xut lin tc, gm nhng nh sn xut theo mt qui
trnh lin tc khng dng, nh lc du hay tinh ch ho cht. Xem bng 10.3
Sau khi phn tch cn thn nhng pht hin ca mnh, Woodward kt lun rng mi
cu trc c th u gn vi mt trong ba nhm cng ngh trn v rng nhng doanh
nghip thnh cng s p ng nhng yu cu v cng ngh thng qua vic iu chnh
cch sp xp c cu ph hp. B cng nhn thy rng khng phi ch c mt cch duy
nht t chc mt cng ty sn xut. Sn xut n chic v sn xut lin tc t c
hiu qu cao nht khi n c p dng trong mt cu trc hu c, v sn xut hng lot
s t c hiu qu cao nht khi c p dung trong mt m hnh c kh.
BNG 10.3 KT QU NGHIN CU CA WOODWARD V CNG NGH,
CU TRC V HIU QU
Sn xut n chic
c
im
cu trc

Sn xut hng lot

Sn xut lin tc

Mc phn cp
thp

Mc phn cp va
phi

Mc phn cp
cao

Mc phn khu
thp

Mc phn khu
cao

Mc phn khu
thp

Mc chnh thc Mc chnh thc Mc chnh thc

ho thp

Cu trc hiu
qu

Hu c

ha cao

C kh

ho thp

Hu c

T kt lun ban u ca Woodward, hng lot cc ngin cu khc u x l vn

da trn mi quan h gia cng ngh v cu trc. Nhng nghin cu ny u c nhng
kt lun tng qut lcu trc ca mt doanh nghip c t chc ph hp vi cng ngh
m doanh nghip c. Nhng qui trnh hay phng thc bin nhng yu t u vo
ca t chc thnh yu t u ra, chng khc bit nhau l do mc bi bn ca t cha
. Tm li, cng ngh cng theo bi bn th c cu ca doanh nghip cng tiu chun
ho v mang tnh cht c kh. Doanh ngip c cng ngh cng khng theo bi bn dng
nh cng mang cu trc hu c.
124

S bt trc ca mi trng v cu trc

Chng 3 gii thiu v mi trng ca mt t chc v mc bt ng trong mi
trng nh nhng yu t kim hm nhng phn on khn ngoan mang tnh qun tr.
Ti sao cu trc ca mt t chc li b tc ng bi mi trng xung quanh n? l do
mi trng lun bin i. Mt s t chc th tn ti trong mt mi trng n gin,
khng bin ng nhiu, mt s khc phi i din vi nhng mi trng nng ng v
phc tp. Bi v s bt trc gy nh hng xu n hiu qu ca t chc, nn nhng nh
qun tr s c gng gim thiu chng. Mt cch lm gim s ca yu t mi trng
l thng qua s iu chnh c cu ca t chc. S bt trc cng cao th cng cn thit
phi c mt thit k mang tnh hu c vi tnh linh ng cao. Mt khc, trong mi trng
n nh, thit k mang tnh c kh c xu hng t c hiu qu cao hn.
Bng chng v mi quan h gia mi trng v cu trc gip gii thch l do ti sao
rt nhiu nh qun tr ang c cu li t chc ca mnh n tr nn tinh gin, nhanh v
linh hot. S cnh tranh mang tnh ton cu, vic i mi sn phm nhanh chng ca ca
cc i th cnh tranh phi lun, v nhu cu khch hng ngy cng tng v nhng sn
phm cht lng cao, giao hng nhanh chng l nhng v d in hnh cho thy p lc
ca mi trng nng ng. T chc c kh c xu hng khng thch hp cho nhng phn
ng khp thi vi s thay i nhanh chng v nhng bt n ca mi trng. Kt qu l
cc nh qun tr ang phi thit k li t chc ca mnh n mang tnh hu c nhiu
hn.

CC DNG M HNH T CHC

Nhng hng nh BHP Billiton, Goodman Fielder, Lion Nathan, Asea Brown Boveri
(ABB), Toshiba v Amazon.com ang thc hin m hnh t chc no? Trong vic a ra
nhng quyt nh v thit k t chc, nhng nh qun tr c th chn la mt trong s m
hnh c cu chung. Trong phn ny, chng ta s xem xt mt s m hnh t chc truyn
thng v sau s n mt s m hnh hin i hn.

M hnh t chc truyn thng

Nhm thit k mt c cu hon thnh mt cch hiu qu v hiu sut nhng mc tiu
m t chc ra, nhng nh qun tr c th la chon tin hnh nhng m hnh t chc
125

truyn thng. Nhng m hnh ny - bao gm cu trc n gin, cu trc chc nng v cu
trc phn b - dng nh mang nng tnh c kh. Hnh 10.4, tm tt nhng im mnh v
im yu ca mi loi m hnh ny.

Cu trc n gin
Hu ht mi t chc u khi nghip bng mt c cu n gin ch gm ng ch v nhn
vin. Mt cu trc n gin l mt m hnh t chc c mc phn khu thp, phm vi
kim sot rng, quyn hn tp trung vo mt ngi v mc chnh thc ho thp. C
cu ny ch yu p dng cho nhng doanh ngip c qui m nh trong ch s hu v
nh qun tr l cng mt ngi. im mnh ca cu trc ny l n vn hnh nhanh, linh
hot, chi ph thp v trch nhim c phn chia r rng. im yu c bn ca m hnh
ny l n kh c th p dng cho nhng m hnh c qui m trung bnh v ln. N ngy
cng tr nn khng thch hp khi t chc ln mnh, bi v mc chnh thc ho thp v
quyn hn tp trung mc cao s dn n tnh trng thng tin x l vt qu kh nng
ca lnh o cp cao. Khi t chc m rng v qui m, vic a ra quyt nh s tr nn
chm hn v thm ch l c th s i n ch b tt do ch c mt mnh nh iu hnh l
n lc khng ngng a ra quyt nh cho tt c mi vn . Nu cu trc ny khng
thay i v ngy cng tr nn rc ri hn, th doanh ngip c th vt ra khi qu o vn
hnh ca th trng v cui cng l s dn n s tht bi. Mt hn ch khc ca c cu
ny l n ri ro cao v mi th u ch ph thuc vo mt ngi. Nu c bt c iu g
xy n vi ngi th nng lc a ra quyt nh v thng tin ca t chc u b mt.

126

Cu trc n gin
im mnh: nhanh, linh hot, chi ph thp, trch nhim r rng.
im yu: khng cn ph hp khi qui m t chc pht trin, ri ro cao do s
ph thuc vo mt ngi.

Cu trc chc nng

im mnh: tit kim chi ph nh chuyn mn ho ( t c tnh kinh t nh
qui m, gim thiu s chng cho nhn lc v thit b) v nhn vin c
tp hp theo trnh cng vic tng t nhau.
im yu: cc b phn khng bm st vo mc tiu chung ca t chc do ch
theo ui nhng mc tiu chc nng, cc nh qun tr chc nng t hiu bit
v nhng vn thuc cc lnh vc khc ca t chc.

Cu trc phn b
im mnh: tp trung vo kt qu- cc qun tr vin ca mi b phn chu

BNG 10.4 IM MNH V YU CA CC M HNH T CHC TRUYN

THNG
Bng cch chn la hay t thit k, nhiu t chc u khng duy tr lu di cu trc
n gin. Khi t chc pht trin, th nhn chung n mt mc nht nh phi tuyn
thm nhn vin m trch cc cng vic thm vo v p ng nhng yu cu t ra
cho hot ng kinh doanh ca doanh nghip mc . Khi s lng nhn vin tng
ln, c cu dng nh tr nn c tnh chuyn mn ho cao hn v th thc ho cng
mc cao. Lut l v qui nh c hnh thnh, cng vic tr nn chuyn mn ho cao,
nhiu b phn mi c hnh thnh, cc cp qun tr cng c thm vo v t chc s
tr nn ngy cng tp trung ( Xem li chng 2). Lc ny, nh qun tr c th s la chn
cch t chc cu trc chc nng hay phn b.

127

Cu trc chc nng

Cu trc chc nng l m hnh t chc m trong cc cng vic chuyn mn tng t
nhau hoc c lin quan s c nhm thnh cc b phn. u im ca c cu ny l
ch tit kim c chi ph nh chuyn mn ho. Kt hp nhng cng vic chuyn mn
tng t li vi nhau s t c tnh kinh t nh qui m v gim thiu s chng cho v
con ngi v ngun lc, v lm cho cm thy thoi mi hn v h c cng lm vic vi
nhng ngi c ting ni chung. im yu ln nht ca cu trc ny l cc b phn
khng bm st mc tiu chung ca t chc m ch theo ui nhng mc tiu chc nng.
Khng c mt phng ban no chu trch nhim tng qut v kt qu cui cng; v vy m
nhng chuyn gia v chc nng tr nn xa lnh v t am hiu v nhng g m nhn vin
thuc chc nng khc ang thc hin. Nhiu t chc c qui m trung bnh u c xu
hng p dng m hnh cu trc theo chc nng, phn chia t chc theo nhng chc nng
chnh nh sn xut, ti chnh, nhn s v Nghien cu v Pht trin ( R&D).

Cu trc phn b
Cu trc phn b l mt m hnh t chc c phn chia thnh cc n v hay b phn
c lp. Nhng cng ty sn xut nhiu loi mt hng ni tingnh BHP Billiton, Boral v
Goodman Fielder l nhng v d in hnh cho vic thit k t chc theo m hnh cu trc
phn b. Mi n v hay b phn trong cu trc phn b c mc t ch tng i hn
ch, vi mt nh qun tr b phn chu trch nhim v hot ng v thc hin quyn ra
cc quyt nh chin lc v tc nghip ca n v. Tuy nhin, trong cu trc ny, tng
hnh dinh c vai tr l ngi iu phi v kim sot cc b phn v thng th n cung
cp cc dch v h tr, nh v ti chnh v php l, cho cc n v.
im mnh ca cu trc ny l n tp trung vo kt qu. Cc nh qun tr iu hnh
ca cc b phn chu trch nhim v mi vn xy ra vi sn phm v dch v m h
cung cp. im bt li chnh ca phng thc ny l s trng lp ca cc chc nng v
ngun lc. Mi b phn dm nhim mt chc nng ring ca mnh nh marketing, R&D,
v sn xut; v chnh s trng lp ca cc chc nng s lm gia tng chi ph hot ng v
lm gim hiu qu ca t chc.

128

M hnh t chc hin i

Nh c minh ho trong phn u ca chng v hng Nokia, nhng nh qun tr
nhiu t chc hin nay ang nhn ra rng m hnh t chc phn cp theo kiu truyn
thng khng cn ph hp vi mi trng ngy cng phc tp v nng ng m h ang
i mt. phn ng kp thi nhu cu ca th trng v nhng t chc tinh gin, linh
hot v i mi, nhiu nh qun tr ang tm kim nhng cch thc sng to c cu v
t chc cng vicv lm cho t chc ca mnh thm linh hot p ng nhu cu ca
khch hng, nhn vin v nhng thnh phn t chc khc. V d, xu th cnh tranh trong
ngnh vin thng Australia v NewZealand, iu ny r rng l dn n nhng thay
i ng k v cch thc m mt s nh hot ng trong ngnh ny cu trc t chc ca
mnh. Nhng cng ty tng mang tin l quan liu nh Telstra v Telecom New
Zealand b buc phi thay i bn thn tr thnh nhng t chc phn ng linh hot
hn bng vic d b bt mt s cp trong m hnh cp bc ca mnh v m rng phm vi
kim sot. Nhng cu trc mi c sp xp theo nhng m hnh t chc hin i ny l
nhm pht huy hiu qu ca ngun nhn lc v cc ngun lc khc.

Cu trc nhm
Trong cu trc nhm, ton b t chc c xy dng trn nn tng cc i hay nhm
chc nng tin hnh cng vic do t chc phn cng. R rng, trong cu trc nhm,
vic phn quyn cho nhn vin c mt vai tr quan trng, bi v iu loi tr tuyn
quyn hn qun l cng nhc chy t cc cp qun tr cp cao xung cc cp thp nht.
Hn th na, cc nhm c quyn t do t chc cng vic theo cch m cc thnh vin
ngh l tt nht. Tuy nhin, cc nhm ny phi chu trch nhim i vi ton b hot
ng v kt qu trong phm vi hot ng ca nhm. Hy xem mt s v d v cch m
cc cng ty ng dng cu trc nhm v cch m h bt u.
mt cng ty bo him, cc i din ca khch hng c t chc li thnh mt
nhm 8 ngi gii quyt nhanh chng tt c cc yu cu ca khch hng. Hin nay, khi
c khch hng gi ti cng ty, h khng cn b chuyn t chuyn vin ny sang chuyn
vin khc na, thay vo h s gp mt trong nhng thnh vin ca nhm ny, v ngi
ny s gii quyt mi vn lin quan n nhu cu ca khch hng. nh my bia ca
hng Lion Nathan Khyber Pass, Auckland, New Zealand, quy trnh sn xut ca b
phn bia c sp xp thnh mt s nhm c ngha v phi bo co trc tip vi ban
qun tr. Nhng nhm ny thng thng gm 12-14 ngi, chu trch nhim v vic sn
129

xut ca nhm, v nhng tht thot, v ci tin lin tc, v m bo cht lng, v o
to v v hng lot cc phng thc m bo an ton cho nhm. Trc y, cc cng vic
ny c giao cho nhiu nh qun tr khc nhau, v thng dn n tnh trng trch
nhim v tranh chp i phn chia ranh gii trong cng vic gia cc phng ban khc
nhau hay gia nhn vin v nh qun tr. Hin nay, mc d, mi nhm u c mt nhm
trng, nhng ton b nhm u c quyn d c ai l trng nhm, v cng tham gia vo
vic tuyn nhn vin mi cho nhm.
S chuyn bin trong vic t chc thnh cc nhm cng vic thng din ra t t. V
d, nh my sn xut mc Joyo ca Australia Kilsyth, Victoria hin ang c sp xp
thnh cc nhm t qun l. l mt qu trnh ti t chc pht trin thot khi phng
thc ci tin lin tc trc y ca cng ty, v xut pht t i hi cn phi lm cho nhn
vin quan tm hn na i vi nhng g din ra cng ty. Sut qu trnh ti t chc,
cng ty tin hnh nhng chng trnh o to m rng trong vic xy dng i nhm
v thm ch l mi ging vin ca TAFE hng dn chng trnh xy dng i nhm ti
cng ty. Cng ty Birkenstock Footprint Sandal (sn xut giy dp), m hnh cu trc
nhm thnh cng vt qua c phng thc t chc cng ty theo kiu c nhim kinh t,
mt phng thc m qua cng ty v cc nh phng php c th ci tin n lc ti ch
v gim mc tiu hao nng lng trong cc hot ng hng ngy. Nhng kt qu do
nhm gm 12 thnh vin ny mang li c s thn phc n ni nhng nh qun tr ca
Birkenstock quyt nh rng h s tip tc khai thc sc sng to v nhit huyt ca
cc nhn vin ca mnh. H nhn thy cu trc nhm s cho php h lm c nhu vy.
C nhiu v d v nhng t chc kinh doanh v phi li nhun tin hnh thnh cng
cu trc nhm. nhng t chc ln, cu trc nhm c b sung c nhng c trng
ca cu trc phn b v cu trc chc nng. iu ny cho phpccc t chc t c hiu
qu ca hnh thc tp trung quyn, ng thi t c s linh hot m hnh thc i
nhm c. V d ci thin nng sut ca cp kinh doanh, nhng hng nh Motorola v
Xerox p dng rng ri m hnh nhm t qun. Cn hng Boeing v HewlettPackard, nhng nhm lin chc nng c p dng trong khu thit k sn phm mi hp
tc trong nhng d n ln.

Cu trc ma trn v d n
M hnh t chc ang ph bin l cu trc ma trn v d n. Cu trc ma trn l cu
trc trong cc chuyn gia thuc cc b phn chc nng khc nhau c phn cng v
130

mt hay mt s d n do mt gim c d n qun l. Hnh 10.5 l mt v d v cu trc

ma trn oc p dng mt trung tm khng gian. Cc cp lnh o m nhn nhng
chc nng t chc tng t nh ch to my, bt ton, qun l nhn sXt v cc cp
theo hng dc, nhng d n khc m hin nay trung tm ang tin hnh c b sung
thm vo. Mi d n do mt gim c iu hnh d n ca mnhcng vi nhiu ngi
khc t mi b phn chc nng chuyn v. Thc t, vic cc cp theo hng dc c b
sung thm vo cho nhng b phn chcnng theo hng ngang truyn thng lm cho
nhng yu t phn khu theo chc nng v sn phm gn kt vi nhau, nh tnh cht ca
ma trn. Mt kha cnh ng ch khc ca m hnh ma trn, l n to ra mt
tuyn mnh lnh kp. R rng n vi phm nguyn tc t chc c bn ca thng nht
mnh lnh. Trn thc t, m hnh ma trn c thc hin nh th no?

Thi
t k
D
n

D
n

D
n

D
n

S
n xut

H
p ng

Cu
ng ng

Nh
n s

ton

N
hm thit

N
hm sn

N
hm hp

N
hm cung

hm k

N
hm thit

N
hm sn

N
hm hp

N
hm cung

hm k

N
hm thit

N
hm sn

N
hm hp

N
hm cung

hm k

N
hm thit

N
hm sn

N
hm hp

N
hm cung

hm k

hm

hm

hm

hm

HNH 10.5 CU TRC MA TRN TRONG MT HNG CH TO HNG

KHNG
Trong m hnh ma trn, nhn vin c hai ngi qun l: gim c chc nng v gim
c d n hay sn phm. Gim c d n c quyn i vi cc nhn vin chc nng,
thnh vin ca nhm d n trong nhng lnh vc c quan h n mc tiu ca d n d
gim c ch o. Tuy nhin, nhng quyt nh v nhng vn nh thng tin,
thng bo tin lng v nhng bo co hng nm li thuc v trch nhim ca gim c
chc nng. cho cng vic t c hiu qu, gim c d n v gim c chc nng
phi lin h thng xuyn, kt hp nhng yu cu v nhn lc cho cng vic v cng
nhau gii quyt xung t.
131

Mc d cu trc ma trn vn l m hnh hiu qu i vi nhiu doanh nghip nhng

mt s t chc ang ang p dng mt loi hnh tin tin hn l cu trc d n
trong nhn vin (v cc cng vic h phi lm) c phn cng c nh trong cc d
n. Khng nh cu trc ma trn cu trc d n khng c cc phng ban chnh thc
nhn vin quay tr li khi hon thnh d n. Thay vo nhn vin phi c nhng k
nng c bit, kh nng lm vic cc d n khc. Ngoi ra, tt c cc hot ng cng
vic trong cu trc d n s do nhm nhn vin, nhng ngi l thnh vin ca nhm d
n tin hnh bi v h c nhng k nng cng vic v kh nng thch hp. V d, hng
Oticon Holding A/S, mt nh sn xut dng c tr thnh an Mch, khng c mt b
phn t chc hay mt chc danh cng vic cho mt nhn vin no. Tt c nhng hot
ng trong cng vic u da trn c s ca nhm d n, v nhng nhm d n ny hnh
thnh, gii tn, v c thnh lp li khi cng vic yu cu. Nhng nhn vin tham gia
vo nhm d n bi v h c kh nng v k nng cn thit cho d n . Tuy nhin, mt
khi d n hon tt h s chuyn sang d n tip theo.
Cu trc d n ang c xu hng tr thnh nhng m hnh linh hot v d thay i.
Khng cn s phn khu hay phn cp t chc mt cch cng nhc lm tr hon vic a
ra quyt nh hay thc hin, trong loi cu trc ny nh qun tr gi vai tr nh lngi
khn kho, nh t vn dy dn kinh nghim v l hun luyn vin. H u phi cc nhm
d n bng vic gim thiu hay loi b nhng vn gy kh khn cho t chc v c
bit cung cp y nhng ngun lc m cc nhm ny cn hon thnh cng vic mt
cch hiu qu v hiu sut.

Chng 7

LNH O
CC NH QUN TR V CC NH LNH O
Chng ta hy bt u bng vic ch s khc nhau gia cc nh qun tr v cc nh
lnh o. Cc hc gi v nhng ngi thc hnh thng nh ng hai loi ny vi nhau,
mc d khng nht thit phi l nh vy. Cc nh qun tr c b nhim vo v tr ca
mnh. Kh nng nh hng ca h ph thuc vo nhng quyn hn m h c c lin
quan n v tr . Ngc li, nh lnh o c th l do c b nhim m cng c th do

132

h ni ln trong nhm. V h c th tc ng n mi ngi lm vic ngoi nhng hnh

ng c yu cu bi quyn hn chnh thc.
Liu tt c cc nh qun tr c nn l nhng ngi lnh o? V ngc li, tt c cc
nh lnh o phi l cc nh qun tr? Cho n nay vn cha c ai chng minh c k c
bng nghin cu ln suy lun logic rng kh nng lnh o l iu kh khn i vi cc
nh qun tr, hay ni cch khc, nhng nh qun tr hon ton l tng tr thnh ngi
lnh o. Tuy nhin, khng phi mi nh lnh o u c c nhng nng lc v k
nng cn thit cho cc chc nng qun tr khc, v th khng phi tt c cc nh lnh o
u c kh nng tr thnh cc nh qun tr. V s tht l nu mt c nhn c kh nng
nh hng n nhng ngi khc khng ni ln c rng h cng c kh nng hoch
nh, t chc v kim sot. Nu (ngay c khi ch l l tng) tt c nh qun tr u c th
tr thnh ngi lnh o nn chng ny s i vo nghin cu kh nng lnh o t kha
cnh nh qun tr. V v th, nh ngha v mt nh lnh o y chnh l ngi c kh
nng tc ng n ngi khc v c quyn hn qun tr. Vy th lnh o l g? l
mt qu trnh nh hng n mt nhm ngi hng n t c mc tiu ra.
Cng nh ng c, lnh o l mt ti v hnh vi trong t chc c quan tm
nghin cu rt k lng v hu ht cc cuc nghin cu ny u nhm mc ch tr li
cho cu hi: u l cch lnh o hiu qu? Bn c th nhn thy c ton b s tin
trin trong s hiu bit v qu trnh lnh o c th thy trong cc l thuyt khc nhau
c a ra tm hiu v gii thch v qu trnh ny. Trong phn ny, chng ta s xem
xt mt s l thuyt lnh o u tin.

CC L THUYT LNH O U TIN

Lnh o l mt ti c quan tm rt nhiu k t khi con ngi tp hp thnh
cc t chc cng nhau thc hin mc tiu. Tuy nhin, mi cho n u th k 20 th
nhng nh nghin cu mi bt u nghin cu v ti ny. Nhng l thuyt v lnh o
u tin ny tp trung vo nh lnh o (cc l thuyt c im) v lm th no nh lnh
o tc ng n cc thnh vin ca mnh (cc l thuyt hnh vi). Chng ta hy xem xt
k lng hn nhng im m cc cch tip cn ny gp phn vo s hiu bit ca chng
ta v lnh o.

133

Cc thuyt c im
Khi hi bt c mt ngi bnh thng no trn ng ph v nhng g h ngh
khi ni v lnh o bn s nhn c danh sch mt lot cc phm cht nh thng minh,
cun ht, quyt on, nhit tnh, mnh m, dng cm, lim chnh v t tin. Nhng cu tr
li y bc l nhng im c bn v l thuyt c im ca lnh o. Vic tm kim
nhng c im v c trng khc bit gia nh lnh o v nhng ngi khng l lnh
o chim phn ln cc n lc nghin cu trong cc thuyt ny.
Liu c th ch ra c mt hay mt vi c im ca cc c nhn m chng ta u
cng nhn h l lnh o (chng hn nh Martin Luther King Jr, Joan of Arc, Nelson
Mandela, Margaret Thatcher, Mahatma Gandhi) m nhng ngi khng l lnh o
khng c? Nhng c nhn ny tha mn nh ngha ca chng ta v nh lnh o, nhng
bn thn h li c nhng c trng hon ton khc nhau. Nu nh cc thuyt v c im
c chng minh l ng, th chc chn s tn ti nhng c trng chung m mi nh
lnh o u c.
Nhng n lc nghin cu nhm bc tch nhng c im ny cui cng ri vo
tuyt vng. Cc c gng khng ch ra c u l nhng c trng chung phn bit
gia nh lnh o v thnh vin ca h, gia nh lnh o hiu qu v nh lnh o
khng hiu qu. Nhng c l vn cn mt tia hi vng tin tng khi cc c im tnh
cch nht qun v duy nht c th p dng vi vi tt c cc nh lnh o hiu qu, cho
d h lm vic ti Hells Angles, i chuyn bng chy Australian, Flying Doctor
Service, Cng ty Shell Oil, Bnh vin Tng hp Wellington, i Cu t hay Cng ty X
s Quc gia.
Tuy nhin, nhng c gng nhm xc nh nhng c im thng gn kt vi kh
nng lnh o li thnh cng hn nhiu. Su c im gn kt vi kh nng lnh o bao
gm c ng lc, am m lnh o, trung thc v lim chnh, t tin, thng minh, v am
hiu cng vic. Nhng c im ny c m t vn tt trong Hnh 16.1.

134

ng lc: nh lnh o c kh nng n lc cao. H c mt nim am m mnh lit

t thnh tu, c y tham vng, c sinh lc di do, kin tr khng mt mi trong cng
vic v lun ch ng.
am m lnh o: nh lnh o c mt nim am m mnh lit nh hng v
lnh o ngi khc. H cho thy mt tinh thn sn sng gnh vc trch nhim.
Trung thc v lim chnh: nh lnh o xy dng cc mi quan h tin tng ln nhau
gia h vi nhau v gia h vi nhn vin cp di trn c s tin cy, khng di tr v trn
c s thng nht gia li ni v hnh ng.
T tin: nhn vin cp di mong i lnh o v s khng nghi ng v bn thn.
V th, nh lnh o phi th hin c s t tin c th thuyt phc c nhn vin ca
mnh v tnh ng n ca cc mc tiu v quyt nh ca mnh.
Thng minh: nh lnh o cn phi thng minh nm bt, tng hp v phn
tch thng tin; cng nh c kh nng c c tm nhn, kh nng gii quyt vn v a ra
cc quyt nh chnh xc.
Am hiu cng vic: nh lnh o hiu qu c mt s am hiu tng tn v cng ty,
v ngnh ca mnh cng nh cc vn k thut. Vi s am hiu su sc s cho php nh
lnh o ra cc quyt nh mt cch c c s v hiu r tc ng ca nhng quyt nh .

HNH 16.1: SU C IM LM NN S KHC BIT GIA NH

LNH O V NGI KHNG L LNH O
Nu nh xem xt k v d u chng v trng hp ca Gim c S cnh st
Christine Nixon trong phn m u chng, chng ta c th ni rng b Nixon c hu ht
cc c im ny. Tuy nhin, cc nh nghin cu u ng rng nhng c im ny
khng thi th khng gii thch v lnh o. Khng nht thit l chnh nhng c
im lm cho mt ngi nh b Christine Nixon tr thnh mt nh lnh o.
Nhng gii thch ch da trn nhng c im ny b qua mi quan h gia nh lnh
o vi cc thnh vin trong nhm cng nh cc yu t v mi trng. C c nhng
c im thch hp ny ch gip mt c nhn s tr thnh mt nh lnh o hiu qu.
Ngi ny ngoi ra cn cn phi bit hnh ng ng. V hnh vi l ng trong trng
hp ny th khng phi lc no cng ng vi trng hp khc. V th, trong khi mt s
nh nghin cu vn cn tng mi quan tm i vi thuyt c im ca thp k trc, th
vo u nhng nm 1940, i a s bt u chuyn hng nghin cu. V vic nghin
cu v lnh o trong sut khong thi gian t cui thp nin 1940 n gia thp
nin1960 a s tp trung vo phong cch hnh vi ca ngi lnh o. Cc nh nghin cu
t hi liu c hay khng nhng c trng trong cch lm ca nh lnh o c hiu qu
hay ni khc i, l trong hnh vi ca h.

135

Cc l thuyt hnh vi
Cc nh nghin cu hi vng rng vi cch tip cn ca cc l thuyt hnh vi, nu
nh thnh cng, s khng nhng a ra c nhng cu tr li chnh xc hn v bn cht
ca nng lc lnh o m cn c th c c nhng kt qu c ngha hn nhiu so vi
cch tip cn ca cc thuyt c im. Nu cc nghin cu v c im m thnh cng th
n cung mt c s la chn ngi thch hp cho cc v tr chnh thc trong cc t
chc cn nhng ngi lnh o. Ngc li, nu nh cc nghin cu v hnh vi ch ra
c yu t quyt nh v hnh vi ca ngi lnh o, th mi ngi cn c th c
o to tr thnh nh lnh o. C bn nghin cu chnh v nng lc hnh vi ca nh
lnh o.

Cc nghin cu ca i hc Iowa
Nghin cu ca i hc Iowa (do Kurt Lewin v cc ng nghip thc hin)
pht hin ra ba phong cch lnh o, hay cch hnh x. Phong cch lnh o c on
m t mt ngi lnh o lun c xu hng tp trung quyn lc, quy nh cch thc lm
vic, a ra cc quyt nh n phng v hn ch s tham gia ca cp di. Phong cch
lnh o dn ch m t mt nh lnh o c xu hng thu ht s ng gp ca cp di
vo qu trnh ra quyt nh, phn chia quyn lc, khuyn khch s tham gia vo vic
quyt nh cch thc lm vic cng nh mc tiu hnh ng, v ng thi s dng vic
phn hi nh mt c hi hun luyn cc nhn vin. Phong cch lnh o t do m t
mt nh lnh o giao cho nhm quyn t do trong vic ra quyt nh v hon thnh cng
vic theo bt c cch no m h cho l ph hp nht.
Lewin v cc ng nghip ca ng nghin cu liu xem u l phng php hiu qu
nht. V kt qu, h cho rng vi phong cch lnh o dn ch cho mt cng vic c
s lng v cht lng tt. Liu nh vy c phi l cu tr li cho cu hi u l hnh vi
lnh o hiu qu nht c tm thy? V tht khng may mn, mi chuyn khng n
gin nh vy. Nhng cuc nghin cu sau ch ra rng phong cch dn ch v phong
cch t do cho kt qu hn tp. V d nh phong cch dn ch i khi cho nhng kt qu
tt hn so vi phong cch t do, i khi n li ch cho kt qu bng hoc km hn so vi
phong cch t do. Tuy nhin, nhng kt qu n nh hn c tm thy khi h thng
o lng mc tha mn ca nhn vin cp di c s dng. l mc tha mn
ca cc thnh vin trong nhm nhn chung l cao hn khi lnh o theo phong cch dn
ch so vi khi lnh o theo phong cch c on.

136

By gi, nh lnh o li b a vo mt tnh th kh x. H nn tp trung vo vic

t hiu qu lm vic cao hay l tp trung vo nng cao mc tha mn ca nhn vin. V
vic nhn ra c bn cht kp trong hnh vi ca ngi lnh o l tp trung vo cng
vic phi lm (nhim v) v tp trung vo thnh vin trong nhm cng l nhng c
trng then cht ca nhng cuc nghin cu quan trng khc v hnh vi trong giai on
ny.

Cc nghin cu ca Bang Ohio

Cc cuc nghin cu ca bang Ohio ch ra hai c trng chnh trong hnh vi
lnh o. Bt u bng mt danh sch ban u vi hn 1000 c im hnh vi, cc nh
nghin cu cui cng gii hn li cn hai c trng chnh phn nh v hnh vi lnh
o c c m t bi cc nhn vin cp di. c trng th nht c gi l
xng cu trc, l hng m theo ngi lnh o s xc nh v cu trc vai tr ca
mnh cng nh vai tr ca cc thnh vin trong nhm c th t c mc tiu ra.
N bao gm cc hnh vi lin quan n vic t chc cng vic, mi quan h gia cc cng
vic v mc tiu. c trng th hai c gi l s quan tm, l hng m theo ngi
lnh o thit lp cc mi quan h trong cng vic trn c s tin tng ln nhau v tn
trng kin v tnh cm ca cc thnh vin trong nhm. Ngi lnh o theo hng ny
rt quan tm n vic gip cc thnh vin trong nhm trong cc vn c nhn. H t
ra rt thn thin, d tip xc v i x cng bng vi tt c cc thnh vin trong nhm;
lun quan tm n s thoi mi, li ch, tnh trng cng nh l s tha mn ca nhn
vin.
Liu hai c trng hnh vi ny l din t hnh vi lnh o? Mt cuc nghin
cu cho thy rng mt nh lnh o c kh nng cao trong c c trng xng cu
trc v s quan tm (a high-high leader) s t c hiu qu cao trong cng vic nhm
cng nh s tha mn ca tng thnh vin thng xuyn hn mt nh lnh o khc c
im thp ca mt trong hai c trng trn hoc c hai. Tuy nhin, mt nh lnh o c
kh nng cao trong c hai hng khng phi lc no cng c c kt qu chc chn nh
vy. Vi qu nhiu trng hp ngoi l trong thc t, c l cc yu t v mi trng nn
c quan tm nhiu trong cc thuyt v nng lc lnh o.

Nghin cu ca i hc Michigan
Cc nghin cu v lnh o c thc hin ti Trung tm nghin cu i hc
Michigan din ra cng thi im vi cc nghin cu ti Bang Ohio v c cng mc tiu
137

nghin cu: xc nh nhng c trng v hnh vi c lin quan n hiu qu lnh o. V

nhm nghin cu ti i hc Michigan cng i n kt qu l a ra hai c trng
chnh ca hnh vi lnh o, c h t tn l nh hng nhn vin v nh hng sn
xut. Nhng nh lnh o nh hng nhn vin l nh lnh o ch trng n cc mi
quan h c nhn, h quan tm n nhu cu ca nhn vin cp di v chp nhn s khc
bit gia cc thnh vin trong nhm. Nhng nh lnh o nh hng sn xut li c xu
hng ch trng n cc kha cnh v chuyn mn v nhim v trong cng vic. H ch
quan tm ch yu n vic hon thnh cc nhim v ca nhm v quan tm n cc thnh
vin trong nhm nh mt phng tin t c nhim v y.Kt lun ca cc nh
nghin cu l h nh gi cao nh lnh o nh hng nhn vin. Cc nh lnh o nh
hng nhn vin gn vi nng sut nhm cao v s tha mn trong cng vic cao. Cc
nh lnh o nh hng sn xut gn vi nng sut nhm thp v s tha mn trong
cng vic thp hn.

Li qun tr
Cc c trng hnh vi trong cc cuc nghin cu v nng lc lnh o trc
cung cp nhng nn tng pht trin li hai chiu nh gi phong cch lnh o.
Li qun tr c pht trin bi Blake v Mouton, s dng hai hng hnh vi l quan
tm n con ngi v quan tm n sn xut, v nh gi vic s dng cc hnh vi
ny ca cc nh lnh o theo thang im t mt (thp) n 9 (cao). Theo li qun tr
ny (c trnh by Hnh 16.1), mc d c n 81 kh nng trong phong cch lnh o
c th c, nhng cc nh nghin cu nhn mnh 5 phong cch: (1,1) Qun tr ngho
nn, (9,1) Qun tr theo nhim v (5,5) Qun tr tha hip, (1,9) Quan tr theo cu lc b
ng qu, (9,9) Qun tr t i.
T nhng khm ph ny, Blank v Mouton kt lun rng cc nh qun tr s t c
hiu qu cao nht khi s dng phong cch lnh o 9-9. Nhng tht khng may l li
qun tr ny li khng a ra c cu tr li cho cu hi l iu g lm cho mt nh qun
tr c th tr thnh nh lnh o c hiu qu; n ch em li cho chng ta mt khi nim
v phong cch lnh o. V trong thc t, c rt t bng chng ng h cho kt lun rng
phong cch lnh o 9-9 l phong cch hiu qu nht trong mi trng hp.

138

Qun tr t i
Cng
vic
c hon thnh nh
nhng ngi c cam
kt; s ph thuc ln
nhau thng qua s
chung sc thc hin
mc tiu ca t chc
s to ra mi quan h
tin tng v tn trng
ln nhau.
.

Quan tm n con
ngi

Quan
tr
cu lc b
S quan
tm mt cch chu
o n nhu cu
ca nhn vin nhm
tha mn cc mi
quan h s dn n
khng kh v nhp
lm vic trong t

Qun
tr
tha hip
Thnh tch
va ca t chc
c th t c
thng qua vic cn
bng gia hiu sut
cng vic cn thit
vi duy tr s tha
mn ca nhn vin

.
Qun tr ngho
nn
Vic s dng n 8
lc ti thiu t c
mc tiu yu cu s thch
hp duy tr cc thnh
vin trong t chc.

1
9

Quan tm n sn
xut

Qun tr theo
nhim v
Hiu sut hot
ng c c nh vic
sp xp cc iu kin lm
vic, trong yu t con
ngi c quan tm
mc ti thiu.

HNH 16.2 LI QUN TR

Tm tt v cc thuyt hnh vi
Nhng thuyt trn l nhng thuyt quan trng nht v c bit n nhiu nht
nhm mc tiu gii thch nng lc lnh o trn c s hnh vi. (Xem Bng 16.1: Tm tt
cc hng trong hnh vi lnh o v kt lun ca mi nghin cu). Tuy nhin, cc thuyt
ny khng thnh cng lm trong vic ch ra c mi quan h bt bin gia thun ng
hnh vi lnh o v hiu qu lnh o. V thay vo , c th nhn thy ngy mt r rng
l d on s thnh cng trong lnh o cn c nhiu iu phc tp hn nhiu so vi
li vic ch a ra c nhng c trng cng nh hnh vi ph hp ca ngi lnh o.
Nhng tht bi ny lm ny sinh hng tp trung mi l vo nhng nh hng ca
mi trng. Mi quan h gia phong cch lnh o v hiu qu lnh o ch ra rng
trong hon cnh A th phong cch X s tr nn thch hp, trong khi phong cch Y s
tr nn thch hp hn vi hon cnh B, v phong cch Z cho trng hp C. Nhng, u
l hon cnh A,B,C, v.v? C mt iu c th khng nh l hiu qu lnh o ph
139

thuc vo hon cnh mi trng c th v c mt thuyt khc ch ra c nhng iu

kin mi trng hay nhng tnh hung .

BNG 16.1 CC L THUYT V HNH VI LNH O

c trng hnh vi
i

hc

Iowa

Phong cch dn ch: thu ht cp

di tham gia, y quyn v khuyn khch
s tham gia.
Phong cch c on: quy nh v
cch thc lm vic, tp trung ha vic ra
quyt nh v hn ch s tham gia.

Kt lun
Phong cch lnh o
dn ch hiu qu nht, mc
d cc nghin cu sau ny ch
ra nhng kt qu hn hp.

Phong cch t do: Cho nhm t do

ra quyt nh v hon thc hin cng vic.
Bang

S quan tm: quan tm n

tng v cm nhn ca cp di

Ohio

xng cu trc: cu trc cng

vic v quan h cng vic thc hin
c cc mc tiu cng vic
i
Michigan

hc

nh hng nhn vin: Nhn mnh

n quan h c nhn v quan tm n nhu
cu ca nhn vin
nh hng sn xut: nhn mnh
n kha cnh k thut hoc nhim v ca
cng vic

Li
qun tr

Quan tm n con ngi: o lng

mc quan tm ca nh lnh o i vi
cp di trn thang o t mt n 9 (thp
n cao)
Quan tm n sn xut: o lng
mc quan tm ca nh lnh o i vi
vic hon thnh cng vic trn thang o t
mt n 9 (thp n cao)

Nh lnh o c im
cao c s quan tm v
xng cu trc s t c
thnh tch cao v s tha mn
ca cp di, nhng khng
phi tt c cc tnh hung.
Cc nh lnh o nh
hng nhn vin gn vi nng
sut nhm cao v s tha
mn cng vic cao hn

Cc nh qun tr c
hiu qu nht vi phong cch
9,9 (quan tm n sn xut
cao v quan tm n con
ngi cao).

NHNG THUYT MI LNH O

Phn ny s tho lun bn l thuyt tnh hung l: M hnh Fiedler, thuyt tnh
hung ca Hersey v Blanchard, m c hnh nh lnh o tham gia v m hnh ng
dn mc tiu. Mi m hnh c xem xt s ch r nhng phong cch lnh o v
nhng tnh hung v chng ta s th tr li cho s ngu nhin nu - th ( v d nh nu
y l mt tnh hung, th sau l hnh thc lnh o tt nht c s dng ).

140

M hnh Fiedler
M hnh tnh hung d hiu nht v lnh o do Fred Fiedler pht trin. M hnh
tnh hung ca Fiedler pht biu rng hiu qu hot ng nhm ph thuc vo s ph
hp gia phong cch tng tc vi nhn vin ca ca nh lnh o v mc m tnh
hung cho php nh lnh o c th kim sot v nh hng. M hnh ny da trn gi
thuyt rng cch thc lnh o c th s c hiu qu nht trong nhng tnh hung khc
nhau. Vn y l xc nh cch thc lnh o no v nhng tnh hung khc nhau
nh th no, sau s nhn bit c s kt hp thch ng nht trong cc hnh thc v
tnh hung c th. hiu c m hnh ca Fiedler, chng ta hy xem xt bin tnh
hung u tin phong cch lnh o.
Fiedler cho rng nhn t quan trng quyt nh s thnh cng trong vic lnh o l
phong cch lnh o c bn ca mi c nhn. ng ta cng gi thm rng phong cch
ca mi ngi c mt trong hai loi sau: nh hng nhim v v nh hng quan h.
xc nh c phong cch ca mt nh lnh o, Fiedler lp ra mt bng cu hi
v ng nghip khng c a thch nht (LPC). Bng cu hi ny gm c 16 cp tnh
t tri ngc nhau chng hn nh l vui lng khng vui lng, lnh nng, chn nn
th v, v thn thin khng thn thin. Nhng ngi tr li c hi ngh v s hp
tc nhm m h tng thc hin v m t mt ngi m h khng thch lm vic nht
bng vic nh gi anh ta ( c ta) trn phm vi t mt 8 cho mi cp trong 16 cp tnh t
trn. Fiedler tin rng bn c th xc nh r c phong cch lnh o ca mt ngi da
trn nhng cu tr li trong bng cu hi LPC. Vy s m t ca anh ta v phong cch
ny l g?
Fiedler tin rng nu mt ng nghip khng c a thch nht c miu t mt
cch tng i tch cc ( tc l nhng ngi c ch s LPC cao), th v cn bn ngi
tr li ch yu quan tm n nhng mi quan h c nhn tt vi nhng ngi ng
nghip. Tc l, nu bn m t mt ngi m bn khng mun lm vic chung bng nhng
thut ng tng i thin cm th phong cch ca bn c m t nh l nh hng
quan h. Ngc li, nu bn nhn thy nhng ng nghip bn khng a thch bng
nhng thut ng khng thin cm (ngi c ch s LPC thp) th bn s b thu ht ch
yu bi bi nng sut cng vic v kh nng cng vic hon thnh. Do , phong cch
ca bn c xem nh l nh hng nhim v. Fiedler tha nhn rng c mt nhm t
ngi gia hai xu hng ny v h khng c mt kin c nhn r rng no. Mt im
khc l Fiedler cho rng phong cch lnh o ca mi ngi l nh nhau trong bt k
tnh hung no i chng na. Ni cch khc, nu bn l nh lnh o theo xu hng nh
141

hng mi quan h, bn lun lun l chnh bn v c mt phong cch lun lun c p

dng nu bn theo xu hng nh hng nhim v.
Sau khi phong cch lnh o cn bn ca mt c nhn c nh gi theo LPC th
mt vic rt cn thit phi lm l xem xt tnh hung kt hp nh lnh o vi tnh
hung. Nghin cu ca Fiedler pht hin ra kha cnh xc nh cc nhn t tnh
hung quan trng quyt nh hiu qu ca nh lnh o. l:

Mi quan h gia nh lnh o thnh vin: mc t tin, s tin tng v

s knh trng m nhn vin dnh cho nhng nh lnh o ; c th c nh
gi tt hoc km.

Cu trc nhim v: l mc cc cng vic c giao l chnh thc ha v

th tc ha; c th c nh gi cao hoc thp.

Quyn lc v tr: l mc nh hng m nh lnh o c cc hot ng da

trn quyn lc nh l tuyn dng, sa thi, k lut, bt v tng tin lng; c
th c nh gi mnh hoc yu.

Mi mt tnh hung ca s lnh o c nh gi theo ba bin tnh hung ny. S

kt hp nhng bin tnh hung ny to ra 8 tnh hung c th m mt nh lnh o c th
t xc nh c ( xem phn cui ca biu 16.3). Tnh hung I, II v III c coi l
thun li i vi nh lnh o. Tnh hung IV, V v VI l mc n ha. V tnh
hung VII v VIII l khng thun li i vi nh lnh o.
xc nh nhng tnh hung c th cho hiu qu lnh o, Fiedler nghin cu
1200 nhm m ng ta so snh phong cch lnh o nh hng nhim v vi nh
hng quan h trong tng loi ca 8 tnh hung trn. ng ta kt lun rng nhng nh lnh
o nh hng nhim v th hnh ng tt hn trong c tnh hung rt thun li vi h
v nhng tnh hung bt li na. (xem Hnh 16.3 th kh nng hot ng c th hin
trn trc dc cn s thun li trong nhng tnh hung c th hin trc ngang). Mt
khc, nhng nh lnh o nh hng mi quan h dng nh l kh nng hot ng tt
hn trong nhng tnh hung c mc va phi.
Hy nh rng Fiedler xem xt kha cnh phong cch lnh o ca mi ngi l
khng thay i. Do , ch c hai cch c th nng cao hiu qu lnh o. Th nht,
bn c th em n mt nh lnh o mi c phong cch ph hp hn vi tnh hung.
Chng hn, nu mt tnh hung ca nhm c xem l c mc khng thun li rt cao
nhng c lnh o bi mt nh lnh o nh hng mi quan h, th hiu qu ca
nhm c th c nng cao hn nu thay th ngi bng mt nh lnh o nh hng
142

nhim v. S la chn khc l thay i tnh hung ph hp vi nh lnh o. iu ny c

th c thc hin bng nhim v ti c cu hoc tng hay gim quyn lc m nh lnh
o c nh hng nh hot ng tng lng, bt v k lut.

nh
hng nhim
v

Hi

nh
hng quan
h
m
Th

n
ha

un li

Khng
thun li

Nhm
Quan h
lnh o thnh
vin
Cu
him v

II

ao

hp

hp

ao

hp

trc
ao

ao

hp

HNH 16.3 NHNG PHT HIN CA M HNH FIEDLER

Nhn li nhng nghin cu chnh c thc hin kim tra ton b gi tr ca m
hnh ca Fiedler ch ra nhng bng chng ng h m hnh. Tuy nhin, n khng phi
l khng c nhng hn ch. Chng hn, cc bin tnh hung c th cn phi b sung vo
m hnh. Hn ht na, c vn vi LPC, tnh thc t ca n cn c nh gi li.
Thm vo , tht khng hin thc khi cho rng mt ngi khng th thay i phong
cch ca anh ta (ch ta) c th p ng c nhng nhu cu trong mt tnh hung ring
bit. Cui cng th cc bin tnh hung l rt phc tp v kh tip cn cho ngi thc
hnh c th nh gi. Thng th rt kh trong vic thc hin quyt nh xem mi
quan h gia nhn vin v nh lnh o tt nh th no, nhim v c cu trc nh th
no v quyn lc v tr ca nh lnh o nhiu hay t. Mc d n c nhiu thiu st,

143

nhng m hnh ca Fiedler cung cp bng chng d thy rng hiu qu trong phong
cch lnh o cn phi tng ng vi nhng nhn t tnh hung.

Thuyt tnh hung ca Hersey Blanchard

Paul Hersey v Ken Blanchard pht trin mt v l thuyt v lnh o cun ht
c s ng h ca cc chuyn gia pht trin qun tr. M hnh ny, vi tn gi l thuyt
s lnh o tnh hung (SLT), l mt thuyt tnh hung m tp trung ch yu vo s
sn sng ca nhn vin. Hersey v Blanchard lp lun rng s lnh o thnh cng s t
c bng vic la chn phong cch lnh o ng n trn c s d sn sng ca nhn
vin. Trc khi bt u, c hai im cn phi lm r l ti sao l thuyt v lnh o li
tp trung vo nhn vin v ngha ca thut ng s sn sng y l g?
Vic nhn mnh vo nhn vin trong hiu qu ca s lnh o phn nh thc t rng
chnh nhn vin l ngi chp nhn hoc khng chp nhn ngi lnh o ca mnh. Cho
d ngi lnh o lm g i na th hiu qu ph thuc vo hot ng ca nhn vin.
y l vn ht sc quan trng m b b qua hoc cha nhn mnh ng mc trong
hu ht cc l thuyt v lnh o trc y. V s sn sng, nh Hersey v Blanchard
nh ngha, c lin quan n mc m mt ngi c kh nng sn sn hon thnh mt
nhim v c th.
L thuyt v lnh o tnh hung s dng hai c im lnh o ging nh Fiedler
xc nh l nh hng nhim v v nh hng quan h. Tuy nhin, Hersey v
Blanchard pht trin thm mt bc na bng vic xem xt mi c im ny hai
mc cao v thp v sau kt hp li thnh bn nhm phong cch lnh o ring bit
(xem bng s liu 16.4) m t nh sau:

Ch o (nhim v cao quan h thp). Nh lnh o nh ra vai tr v yu cu

nhn vin phi lm nhng g, khi no lm, lm nh th no v u cho nhng
nhim v khc nhau.

Bn ( nhim v cao quan h cao). Nh lnh o a ra c nhng li ch dn v

h tr h.

Tham gia (nhim v thp quan h cao). Nh lnh o v nhn vin cng nhau
bn bc a ra quyt nh, vai tr chnh ca ngi lnh o l to iu kin thun
li v truyn ti thng tin.

y quyn (nhim v thp quan h thp). Nh lnh o cung cp t t li ch dn

v s h tr
144

Yu t cui cng trong l thuyt ca Hersey v Blanchard l xc nh 4 giai on pht

trin:

R 1: con ngi khng c kh nng v khng sn sng lm vic. H thiu trnh

v s t tin.

R 2: con ngi khng th nhng sn lng thc hin nhng nhin v cn thit. H
c khuyn khch nhng hin ti li thiu nhng k nng thch hp.

R 3: con ngi c kh nng nhng khng sn lng lm nhng g m nh lnh

o mun.

R 4: con ngi c kh nng v sn sng lm nhng g h c yu cu.

Quan
h cao - nhim
v thp
C

Cc phong cch
lnh o

n
sng

Hnh vi nhim
v

T
R

K
K
hngc
hng
kh
c kh
& nng
nng
K
&
&
hng
S
K
sn
n
hngS

kh
nng
&
S

y quyn

C
kh
nng

h o

Quan
h thp nhim v thp

R
B

T
hp

T
ham gia

ao

Hnh vi
quan h

Nhi
m v quan
h

C
ao

Nhi
m v quan
h

HNH 16.4 THUYT TNH HUNG CA HERSEY BLANCHARD

V c bn th SLT xem mi quan h gia nh lnh o v nhn vin ging nh mi

quan h gia cha m v con ci. Ch khi no cha m th lng s kim sot th con ci mi
tr nn chn chn v c trch nhim hn. V nhn vin s dn tin n mc sn sng
ngy cng cao hn, nn nh lnh o khng nhng tip tc gim s kim sot ln cc
hot ng ca nhn vin m cn phi tip tc gim quan h vi nhn vin. M hnh SLT
ch ra rng nu nhn vin khng th v khng sn sng thc hin nhim v, th nh lnh
145

o cn a ra nhng li ch dn r rng v c th hn (ch o); nu nhn vin khng c

kh nng nhng sn lng, th nh lnh o cn m t nh hng nhim v mt cch c
th hn na b li s thiu kh nng ca nhn vin v nh hng mi quan h cho
nhn vin c th p ng c nguyn vng ca nh lnh o (bn); nu nhn vin c
kh nng nhng khng sn sng lm vic th nh lnh o cn phi c phong cch ng h
v tch cc tham gia vo cc hot ng (participating); v nu nhn vin va c kh nng
v sn lng th nh lnh o khng cn lm g nhiu c (delegating).
SLT c mt sc ht mnh m. N tha nhn tm quan trng ca nhn vin v da
trn mt logic l cc nh lnh o c th b p cho nhng kh nng v nhng hn ch v
ng c ca nhn vin ca h. N c s dng nh l mt cch hun luyn cho nhng
cng ty m c s nhn vin t 500 tr ln nh l Bank America, Caterpillar, IBM, Mobil
Oil v Xerox v n c chp nhn rng ri cc c quan qun s ca M. V hin
nhin n cng c s dng trong nhng chng trnh o to Australia v New
Zealand. Tuy vy nhng n lc nghin cu v h tr cho l thuyt trn nhn chung gy
nhiu tht vng. Ti sao vy? Nhng g c th gii thch c l s m h v s mu
thun trong chnh m hnh ny cng nh l vn tip cn vi phng php lun trong
qu trnh nghin cu l thuyt ny. Mc d kh nng thu ht v s ph bin rng ri ca
n c cc nh qun tr p dng, nhng t nht th nhng im ny, vic p dng
n cn phi thn trng.

M hnh s tham gia nh lnh o

Mt m hnh tnh hung khc cng ra i t rt sm, c pht trin bi Victor
Vroom v Phillip Yetton, l m hnh s tham gia - nh lnh o, lin quan n hnh
vi ca nh lnh o v s tham gia trong vic ra quyt nh. c pht trin vo u thp
nin 1970, m hnh ny ch ra rng phong cch lnh o phi thay i cho ph hp vi
cu trc nhim v d c l cng vic thng ngy hay khng. M hnh ca Vroom
v Yetton l m hnh c gi l quy chun v n a ra mt lot cc quy tc (chun
mc) m nh lnh o nn theo trong vic xc nh hnh thc v mc tham gia vo
qu trnh ra quyt nh, c xc nh bi cc loi tnh hung khc nhau.

146

Quyt nh: Nh lnh o ra quyt nh n phng v thng bo hoc bn

cho nhm.
Tham vn c nhn: Nh lnh o gii thiu vn vi cc thnh vin ting l
trong nhm, tip thu gi ca h v ra quyt nh.
Tham vn nhm: Nh lnh o gii thiu vn vi nhm trong mt cuc hp,
tip thu gi ca h v ra quyt nh.
H tr: Nh lnh o gii thiu vn vi nhm trong mt cuc hp v, ng
vai tr l ngi h tr, xc nh vn v gii hn trong cc quyt nh cn phi
a ra.
y quyn: Nh lnh o cho php nhm ra quyt nh vi nhng gii hn
c xc nh trc.

HNH 16.5 CC PHONG CCH LNH O TRONG M HNH THAM

GIA NH LNH O CA VROOM

M hnh tham gia - nh lnh o thay i khi nhng nghin cu tip theo a ra
nhng vn mi v s hiu thu o v cc phong cch lnh o hiu qu. M hnh hin
ti phn nh rng cc quyt nh c a ra nh th no v vi ai v vic s dng thay
i nm phong cch lnh o c xc nh trong m hnh ban u (xem s miu t
nhng phong cch lnh o ny Hnh 16.5. N cng m rng thm ra cc tnh hung
ra quyt nh m cc nh lnh o xem xt khi quyt nh phong cch lnh o no l
hiu qu nht. Nhng bin tnh hung ny tm quan trng ca quyt nh, tm quan
trng ca cam kt, chuyn mn ca nh lnh o, kh nng cam kt, ng h ca nhm,
chuyn mn ca nhm, nng lc lm vic nhm bao gm c vic c mt trong nhng
tnh hung (H l cao) v trong nhng tnh hung vng mt (L l thp ). Hnh 16.6 minh
ha m hnh tham gia - nh lnh o hin ti hay cn gi l M hnh nh hng Thi
gian, c nh hng ngn hn v quan tm n vic a ra nhng quyt nh hiu qu vi
chi ph thp nht. s dng m hnh ny, mt nh lnh o cn xem xt t tri qua phi
xc nh tng nhn t tnh hung ny xem chng cao hay thp. Sau khi ng gi tt c
cc bin tnh hung ny trong tnh hung c th, th phong cch lnh o hiu qu nht
c xc nh v pha bn phi ca m hnh. Mt m hnh khc M hnh nh hng
Pht trin c c cu theo cch ging nh vy nh n nhn mnh vic a ra quyt
nh hiu qu vi kt qu pht trin nhn vin cao nht v khng nhn mnh n thi
gian.

147

Nng
lm vi

Chuyn
mn ca nhm
-

lc
h

ng h
ca nhm

Kh
nng cam kt

Chuyn
mn lnh o

Tm
quan trng ca
kt

ngha
ca quyt nh

Quyt
y
Tham
vn (nhm)

L
L

GII THIU VN

H tr
Tham
vn (c nhn)

L
L

H tr
Tham
vn (nhm)

L
H

Quyt
H tr

L
L
H

H
L

Tham
vn (c nhn)

Quyt
y
quyn

H tr
Quyt

nh

HNH 16.6 M HNH NH HNG THI GIAN

L thuyt ng dn mc tiu
Hin nay mt trong nhng cch tip cn c th nht hiu c vn lnh o
l l thuyt ng dn mc tiu, trong pht biu rng chnh cng vic ca nh lnh
o l h tr nhng nhn vin ca mnh trong vic t c nhng mc tiu ca h v
cung cp nhng li ch dn hay l h tr h chc chn rng mc tiu ca h ph hp
vi cc mc tiu chung ca nhm hay t chc. c pht trin bi Robert House, l
thuyt ng dn mc tiu l m hnh tnh hung v lnh o cc yu t chnh trong
148

thuyt k vng. Thut ng ng dn mc tiu c xut pht t nim tin rng nhng
nh lnh o hiu qu s vch ra con ng gip nhn vin ca h c th nhn
c t nhng thnh tu trong mc tiu cng vic ca h v vch ra mt l trnh d dng
hn bng cch gim i nhng ro chn v cm by.
Theo l thuyt ng dn - mc tiu, hnh vi ca nh lnh o c th chp nhn c
i vi cc thnh vin trong nhm mc m h coi n nh mt ngun tha mn trc
mt hoc nh mt mt phng tin ha mn nhu cu tng lao. Hnh vi ca nh lnh o
l ng lc thc y mt mc nht nh m (1) n to ra s tho mn nhng nhu
cu ca ngi cp di tu thuc vo hot ng hiu qu, v (2) n a ra nhng ch dn,
h tr v nhng phn thng m cn thit cho cc hot ng hiu qu. kim tra nhng
pht biu ny, House ch ra 4 hnh vi ca nh lnh o:

Lnh o chi phi: cp di bit nhng g m h c mong i, a ra lch trnh

lm vic c hon thnh v a ra nhng hng dn c th cho vic lm th no
hon thnh nhim v.

Lnh o h tr: rt thn thin v cho thy mi quan tm n nhu cu ca nhn vin.

Lnh o tham vn: tho lun vi cc thnh vin trong nhm v s dng nhng gi
ca h trc khi a ra quyt nh.

Lnh o nh hng thnh tu: lp ra hng mc tiu thay i v mong mun cc

nhn vin th hin kh nng cao nht ca h.
Ngc vi nh hng ca Fiedler l mt nh lnh o khng th thay i hnh vi ca

mnh, House khng nh rng nh lnh o c th linh hot c. C ngha l, thuyt l

thuyt ng dn mc tiu cho rng cng mt nh lnh o c th th hin bt k hoc
l tt c phong cch lnh o tu thuc vo tnh hung.
Nh minh ha Hnh 16.7 thuyt l thuyt ng dn mc tiu a ra hai loi bin
tnh hung hay ngu nhin c th iu ha c mi quan h gia hnh vi ca nh lnh
o v quan h kt qu: nhng yu t trong mi trng l nhng yu t khng thuc kh
nng kim sot ca nhn vin (nhng nhn t bao gm cu trc nhim v, h thng quyn
hn chnh thc v nhm lm vic), v nhng yu t thuc v c im ca nhn vin (bao
gm tm im ch ng, kinh nghim v kh nng nhn thc). Nhn t mi trng quyt
nh n phong cch lnh o s cn n nu kt qu ca nhn vin c ti a ho; c
im c nhn ca mi nhn vin quyt nh n cch hiu v mi quan h gia mi
trng lnh o v phong cch nh lnh o. L thuyt ny cho rng phong cch lnh o
s khng c hiu qu khi khng xem xt t cu trc mi trng hoc l khng thch hp
149

vi cc c im ca nhn vin. Chng hn, mt s gi thuyt t l thuyt con ng

mc tiu l:

Lnh o chi phi s dn n s tho mn cao hn nu cc nhim v khng r

rng hoc mang tnh c ch so vi cc nhim v c xc nh r rng.

Lnh o h tr dn n kt qu cng vic v s tho mn cao hn khi cp di

ang thc hin cng vic c cu trc r rng.

Lnh o chi phi s b coi l tha nu cp di c nng lc tt v kinh nghim

Quan h quyn hn chnh thc m cng r rng v mang tnh quan liu, nh lnh
o cng phi th hin hnh vi h tr v khng dng n hnh vi chi phi.

Lnh o chi phi s dn n mc tho mn cao hn nu c s xung t trong

mt nhm cng tc.

Nhn vin vi tm im ch ng ni ti (ngi tin rng h kim sot c s

phn ca mnh) s tho mn hn vi phong cch tham vn.

Nhn vin vi tm im ch ng ngoi vi (nim tin rng h b chi phi bi cc

yu t bn ngoi) s tho mn hn vi phong cch chi phi.

Phong cch nh hng thnh tu s lm tng k vng l n lc s dn n kt

qu cao hn khi nhim v c cu trc khng r rng

Nghin cu nh gi cc gi thuyt ny nhn chung l ang c khuyn khch.

Mc d khng phi tt cc cc nghin cu u ng h mt cch tch cc, phn ln nhng
bng chng ng h l thuyt con ng mc tiu mt cch l gc. Tc l, kt qu
hot ng v s tho mn ca nhn vin c v nh c nh hng tch cc khi m nh lnh
o b p nhng thiu st ca nhn vin hoc bi cnh cng vic. Tuy nhin, nu nh
lnh o b qu nhiu thi gian gii thch nhim v khi m nhng nhim v ny
qu r rng hoc l khi nhn vin ny c kh nng v kinh nghim gii quyt vn
m khng cn s can thip ca nh lnh o th nhn vin c th s coi hnh vi lnh
o chi phi l mt vic lm khng cn thit hoc thm ch l hnh ng coi thng.

150

Nhng yu t
mi trng
Cu trc nhim v
H thng quyn hn
chnh thc
Nhm cng tc
Hnh
vi
ca nh lnh o

Chi phi
H tr
Tham vn
nh hng
thnh tu

Cc

kt

qu
Thnh
tch
S

tha

Cc nhn t
thuc v nhn vin
Tm im ch ng
Kinh nghim
Kh nng nhn thc

HNH 16.7 THUYT NG DN MC TIU

Ngi lnh o cun ht lnh o tm nhn

Thuyt Ngi lnh o cun ht l mt phn m rng ca thuyt quy kt. N cho
rng nhn vin thng quy kt kh nng lnh o phi thng hay anh hng ca mt
ngi lnh o khi quan st thy nhng hnh vi nht nh. Cc nguyn cu v lnh o
cun ht phn nhiu tp trung vo vic pht hin cc hnh vi phn loi cc nh lnh
o cun ht vi nhng ngi lnh o khng khng ht cn li. Weary Dunlops bc s
phu thut qun y trn tuyn ng Mn in - Thi lan trong chin tranh th gii II hay
John F. Kenedys cu tng thng M.
Mt s tc gi c gng xc nh nhng c im ca nh lnh o cun ht.
Bng 16.8 tng ky cc c im chnh c th dng phn bit cc lnh o cun ht
hay vi nhng nh lnh o khng cun ht.

151

1. T tin. Cc nh lnh o cun ht c t tin trong cc phn quyt v kh nng ca

h
2. Tm nhn. Cc nh lnh o cun ht c mt mc tiu c l tng ha trong
xc nh mt tng lai tt p hn tnh hung hin ti. S khc bit gia mc tiu l
tng v tnh hung thc t cng xa th nhng ngi i theo li cng d truy nguyn
vo ti lnh o phi thng ca ngi lnh o
3. Kh nng truyn t tm nhn. Cc nh lnh o cun ht lm r v ni ln c
tm nhn bng thut ng m mi ngi hiu c. S kt ni ny chng minh s am
hiu v nhu cu ca nhn vin v do ng vai tr nh l ng lc thc y.
4. Nim tin v tm nhn. Cc nh lnh o cun ht c hiu l ngi cam kt mnh
m v sn sng chp nhn cc ri ro c nhn, chi ph tng cao, v lun hi sinh t
c tm nhn ca h.
5. Hnh vi khc thng. Cc nh lnh o cun ht thng c nhng hnh vi nh tiu
thuyt, khng tm thng v i lp li vi nhng chun mc bnh thng. Khi
thnh cng nhng hnh ng ny li lm cho mi ngi ngc nhin v ngng m.
6. Xut hin nh l mt tc nhn thay i. Cc nh lnh o cun ht c hiu l
nhng ngi tc nhn i vi nhng thay i ln ch khng phi l ngi chp
nhn tnh hung hin ti.
7. Nhy cm vi mi trng. Cc nh lnh o cun ht c kh nng nh gi xc
thc v nhng cn tr ca mi trng v nhng ngun lc cn thit em li s
thay i.

HNH 16.8: NHNG C IM C BN CA NHNG NH LNH O

CUN HT
Chng ta c th ni g na v hiu qu ca ngi lnh o cun ht i vi nhn
vin? Ngy cng c nhiu bng chng a ra mi quan h tng quan gia lnh o cun
ht vi hiu qu cao v s tho mn i vi nhn vin. Nhng ngi lm vic cho ngi
lnh o cun ht c thc y n lc hn v bi v h thch lnh o ca h, th
hin s tho mn cao hn.
Nu ngi lnh o cun ht c yu thch, th mi ngi c th hc theo tr
thnh lnh o cun ht c khng? Phi chng nhng lnh o cun ht c sinh ra
vi nhng phm cht ? Mc d mt s cc chuyn gia vn ngh rng tnh cht thu ht
khng th hc m c c. Phn ln ngh rng c th hc c c cc hnh vi thu ht.
V d, cc nh nghin cu t chc thnh cng trong vic hun luyn cho cc sinh vin
tr nn thu ht bng mt cch no . H c dy c th biu t mt mc tiu
ln, truyn t nhng k vng v thnh tch cao, v th hin mt s t tin trong kh nng
h tr t c cc yu cu v nhn mnh nhu cu ca s h tr ca h. H hc
to nn mt thc t mnh m, mi m v nng ng; v h thc hnh vic s dng ging
ni quyn r v khuyn khch. nm bt c nhiu hn na s nng ng ca s cun
ht. Cc nh nghin cu hun luyn cc nh lnh o sinh vin s dng cc hnh vi
152

khng li ni cun ht, bao gm c vic da vo ngi nhn vin trong khi giao tip nhn
thng vo mt v c mt phong cch thoi mi v cc biu hin tnh cm ca khun mt.
Nhng sinh vin hc c cch c c tnh cch thu ht. Hn na cc thnh vin
ca nhm lnh o cun ht c hiu qu cng vic cao hn, s iu chnh cng vic tt
hn v lnh o c nhng iu chnh tt hn so vi nhm ca ngi lnh o khng thu
ht.
Mt iu cui cng cn phi ni l lnh o cun ht khng phi bao gi cng t
c thnh tch cao ca nhn vin. N c th khng ph hp nu nhim v ca mt
thnh vin c mt mc ch l tng no hoc khi mi trng lin quan n mc
c ch hay bt n cao. iu ny gii thch ti sao cc nh lnh o cun ht ni ln trong
cc bi cnh chnh tr, tn gio, thi chin hoc khi mt doanh nghip mi thnh lp hay
vo giai on khng hong sng cn. V d nh Ngi Robert Menzies (th tng
Australia ca ng T do sau chin tranh) a ra tm nhn v pho i Australia sau
nhng au thng v kinh hong ca t nc trong chin tranh, Martin Luther King (nh
hot ng ngi da en M) kin nh u tranh mang li mt s cng bng x hi
thng qua cc bin php phi bo lc; Steve Jobs t c s trung thnh kin nh v
cam kt ca i ng nhn vin k thut ca Cng ty My tnh Apple nhng nm u thp
nin 80 bng cch truyn t mt tm nhn v my tnh c nhn theo hng lm thay i
cch m mi ngi sng. Ngi lnh o cun ht tht ra c th tr thnh gnh nng ca
cng ty mt khi cuc khng hong hoc nhu cu cho nhng s thay i to ln qua i.
Ti sao? Bi v s t tin qu mc ca ngi lnh o cun ht s tr thnh mt vn .
Ngi lnh o khng th lng nghe mi ngi, v cm thy kh chu khi c ng
nghip cng kch, v bt u gi nhng nim tin v l vo l phi ca bn thn i vi
cc vn .
Mt d khi nim tm nhn thng c gn vi lnh o cun ht, nhng lnh o
tm nhn li vt qua c s cun ht v l kh nng to ra v biu t mt tm nhn
cho tng lai mang tnh thc t, vng chc v hp dn c th ci thin tnh hnh hin ti.
nh hng hay tm nhn ny, nu c la chn v trin khai mt cch hp l, n c th
tip ngh lc mnh m n mc trong thc t n to ra mt bc m cho tng lai bng
vic pht huy nhng k nng, ti nng v cc ngun lc bin n thnh hin thc.
Mt tm nhn phi a ra mt bc tranh r rng v thuyt phc v phi lan ta vo
cm xc ca mi ngi, v tng cng s nhit tnh v n lc theo ui cc mc tiu
ca cng ty. N phi to ra c cm hng v cm gic c nht v a ra mt cch lm
vic mi to nn s khc bit ca t chc. Mt tm nhn s ttht bi nu khng a ra
153

c mt hnh dung r rng v tng lai cho c t chc v cho mi thnh vin ca n.
Nhng tm nhn ng kht khao phi ph hp vi thi gian v hon cnh v phn nh
tnh c nht ca t chc. Mi ngi trong t chc cng phi lun tin rng mt tm nhn
nh vy l c th t c. N phi c nhn nhn l thch thc nhng c th t c.
Nhng tm nhn c biu t r rng v c sc tng tng mnh m lun c hiu v
chp nhn d dng. V d, tm nhn n gin ca Bill Gate i vi Microsoft trn mi
chic my tnh trn tt c cc bn lm vic v ca tng nh l r rng v d dng hnh
dung. Tm nhn cho Amazon.com ca Jeff Bezos l tr thnh mt nh bn l ln nht trn
Internet. Tm nhn ca Rupert Murdoch l xy dng mt cng ty truyn thng ton cu,
News Corp, vt ra khi ni khi u khim tn Adelaide, trong lnh vc tin tc, thng
tin v gii tr. Tm nhn ca Ingvar Kamprad (ngi sng lp IKEA) l gip cho tt c
mi ngi trn th gii c c ni tht trong nh ca h vi mc gi chp nhn c.
Tm nhn ca cc nh lnh o trong tt c cc v d trn ng mt vai tr quan trng
trong s pht trin ca cng ty..
Nhng k nng g m nh lnh o tm nhn cn phi c? Mt khi c nh hng
nh lnh o tm nhn phi xut hin vi ba phm cht lin quan n tnh hiu qu trong
cc vai tr tm nhn. u tin l kh nng gii thch tm nhn vi mi ngi. Lnh
o tm nhn phi lm cho tm nhn r rng di dng cc mc tiu yu cu v cc hnh
ng thng qua giao tip bng ni hay vit mt cch r rng. K nng th hai cn l kh
nng th hin tm nhn khng ch bng li ni m cn bng hnh ng. K nng ny yu
cu hnh x theo cch lin tc truyn t v tng cng tm nhn. V d nh Herb
Kelleher (cu Tng gim c) ca Southwest Airline sng v th bng cam kt ca ng
i vi dch v khch hng. ng tr thnh huyn thoi trong cng ty v sc lc khng
c gii hn v sn sng vo cuc khi cn gip khch hng lm th tc ln my bay,
chuyn hnh l, th ch cho cc tip vin hoc lm mot vic g lm cho khch
hng c nhng giy pht d chu v ng nh. K nng th ba m nh lnh o tm nhn
l kh nng m rng hoc p dng tm nhn vo cc bi cnh lnh o khc nhau. V d,
tm nhn phi c cng ngha i vi nhn vin b phn k ton cng nh b phn
sn xut, i vi nhn vin Hng kng cng nh nh Lun n, nu l cng ty ton
cu nh News Corp.
Ngh li v cu chuyn trong phn m u chng v Gim c S cnh st Nixon,
ngi li ko v phn quyn cho cc s quan cnh st bang Victoria thay i
thnh cng vn ho ca lc lung cnh st. Hy ngh v vai tr ca ngi lnh o tm
nhn trong qu trnh ny. Phn ln cng vic ca b v i khp bang lng nghe cc mi
154

lo lng ca nhn vin v truyn t tm nhn v k hoch ca b cho cc s quan cnh

st trong bang.

Lnh o nhm
Lnh o din ra ngy cng nhiu hn trong bi cnh nhm. V vic s dng cc
nhm lm vic ngy cng ph bin, vai tr ca lnh o trong vic hng dn cc thnh
vin trong nhm ngy cng quan trng. Vai tr ca lnh o nhm khc vi vai tr ca
lnh o truyn thng l nhng ngi gim st, nh mt gim st vin Texas
Instrument pht hin ra.. Mt ngy th ng ta thy vui v khi gim st mt nhm nhn
gm 15 ngi lp rp cc mch bn dn. V ngy hm sau ng ta c thng bo rng
cng ty chuyn sang s dng cc nhm nhn vin v ng y tr thnh ngi h tr.
ng ta ni: ti phi dy cc nhm tt c nhng g ti bit v sau cho h t ra cc
quyt nh. Cm thy b ln ln trong vai tr mi, ng tha nhn: chng c k hoch c
th v nhng g ti phi lm. L lnh o mt nhm th cn phi lm g?
Nhiu lnh o khng c chun b kh nng x l nhng thay i i vi
nhm nhn vin. Mt nh t vn ni: Ngay c nhng nh qun tr gii nht cng c
vn trong vic chuyn i v kiu ra lnh v kim sat trc y khng cn ph hp
na. Chng c l do no cn n k nng hay kh nng ny na. Cng nh t vn ny d
on rng khong 15% nh qun tr l nh lnh o nhm bm sinh v 15% khc khng
bao gi lnh o c mt nhm bi v n tri ngc vi tnh cch ca h.[Tc l, h
khng ch ng c phong cch c on v hot ng ca nhm]. Nh vy, cn mt
phn ln cn li khng phi l lnh o t nhin nhng h c th hc lm c iu
.
Thch thc i vi hu ht cc nh qun tr l hc tr thnh nh lnh o nhm c
hiu qu. H phi hc nhng k nng nh tr nn kin nhn chia s thng tin, tin
tng ngi khc v t b quyn hn, v hiu khi nao th can thip. Cc nh lnh o
nhm hiu qu c th lm ch c cn bng hnh ng khi no th nhm t hnh
ng v khi no nn can thip. Nhng ngi lnh o nhm mi thng mun thu vn
quyn lc khi m cc thnh vin cn t ch hn hoc l h b mc nhm khi h cn h
tr v gip .
Mt nghin cu v cc t chc thc hin vic ti cu trc xung quanh cc nhm
pht hin ra nhng trch nhim chung m tt c cc lnh o c xem l cn phi c.
Cc trch nhim ny bao gm vic hun luyn, h tr, gii quyt cc vn v k lut,
nh gi li thnh tch hot ng ca c nhn v nhm, o to v giao tip. Bn c th s
155

ng rng rt nhiu trch nhim trong s ny l cng vic ca nh qun tr ni chung.

Tuy nhin, mt cch tip cn c gi tr hn m t cng vic ca ngi lnh o nhm
nn tp trung vo hai u tin: (1) Qun tr cc gii hn bn ngoi nhm; v (2) To iu
kin cho nhm hot ng. Nhng u tin ny c th c nhm li 4 vai tr c th ca
lnh o.

Hun luyn
vin

Qun
tr xung t

u mi
lin lc vi bn
ngoi

Cc vai
tr ca lnh o

Ngi
gii quyt vn

HNH 16.9 CC VAI TR C TH CA LNH O NHM

u tin nh ngi o nhm l ngi lin lc vi cc nh ch bn ngoi. N c th
bao gm cc nh qun tr cp trn, cc nhm khc trong cng ty, cc khch hng hay cc
nh cung cp. Ngi lnh o i din cho nhm trc cc nh ch khc, m bo c
cc ngun lc cn thit, lm r cc k vng ca ngi khc i vi nhm khc, thu thp
thng tin bn ngoi v chia s vi cc thnh vin trong nhm.
Tip theo, ngi lnh o l ngi gii quyt vn . Khi nhm c vn v yu cu
h tr, ngi lnh o cng ngi hp v gii quyt cc vn . Cc vn thng t lin
quan n k thut hoc chuyn mn bi v cc thnh vin trong nhm c th bit r hn
lnh o v cc nhim v phi lm. Lnh o c th ng gp bng cch hi cc cu hi
i su vo vn , gip nhm ni qua v vn v c c cc ngun lc cn thit t cc
b phn bn ngoi.
Th ba, ngi lnh o nhm l nh qun tr xung t. Khi c bt ng pht sinh, h
gip gii quyt mu thun. H gip nhn ra nhng vn nh ngun gc ca xung
t, nhng ai lin quan v vn ra sao, cc phng n gii quyt c th, u im v hn
ch ca tng phng n. Bng cch gip cho thnh vin gii quyt cc cu hi nh vy,
nh lnh o gim thiu c cc kha cnh gy v ca nhng xung t trong nhm..
Cui cng ngi lnh o nhm l ngui hun luyn vin. H lm r nhng k vng
v vai tr, dy, h tr, c v v lm bt c g cn gip cho cc thnh vin lm vic
mc cao.
156

NHNG VN HIN TI CA HOT NG LNH O

Nh cc bn c th ni t phn tho lun trc v cc l thuyt v cch tip cn
khc nhau v lnh o, khi nim hiu qu lnh o vn tip tc c pht trin khi cc
nh nghin cu vn tip tc nghin cu v lnh o trong t chc v pht hin ra nhiu
iu mi m hn. Chng ta hy xem xt mt s vn hin ti c nh hng n hot
ng lnh o.

Cc nh lnh o v quyn lc
Cc nh lnh o c c quyn lc tc l kh nng nh hng ca h i vi
cc hot ng hoc quyt nh t u? John French v Bertram Raven xc nh nm
ngun hnh thnh ca quyn lc lnh o: chnh thc, cng ch, khen thng, chuyn
mn, tham chiu.
Quyn lc chnh thc v quyn hn l mt.Quyn lc chnh thc l quyn lc m
mt ngi c c t v tr ca h trong t chc. Nhng ngi v tr quyn lc chnh
thc th cng c quyn khen thng v quyn cng ch, nhng quyn lc chnh thc th
rng hn quyn khen thng v quyn cng ch. Nh c quyn ny m khi hiu trng,
cc nh qun tr trong ngn hng, hay i y ra lnh lm g th gio vin, thu ngn hay
trung y phi nghe v tun lnh.
Quyn lc cng ch l quyn lc da trn kh nng trng pht hoc kim sot ca
ngi lnh o. Nhn vin p ng vi quyn ny v h s nhng kt qu xu c th xy
ra vi h nu h khng thc hin. L mt nh qun tr, bn c th c mt s quyn cng
ch nh bn c quyn nh ch cng tc, ging cp hay giao cho h nhng cng vic m
h khng thch hoc khng mong mun.
Quyn lc khen thng l quyn thng hay trao cho cc li ch hoc phn thng
c li. Nhng phn thng ny c th l bt c ci g m ngi khc thy c gi tr.Trong
mt t chc, phn thng c th l tin, kt qu nh gi thun li, thng tin, nhng v
tr hp dn, ng nghip thn thin hoc khu vc bn hng hay ca lm vic ph hp.
Quyn lc chuyn mn l kh nng nh hng nh nhng kh nng, kinh nghim,
k nng hay kin thc c bit no . Trong nhng nm gn y, cng vi s bng n v
kin thc k thut, quyn lc chuyn mn tr thnh mt quyn lc tim nng trong cc t
chc. Khi cng vic ngy oc chuyn mn ha cao, cc nh qun tr phi ph thun
nhiu hn vo chuyn mn ca cc chuyn gia di quyn t c cc mc tiu
ca t chc. Nu mt cng nhn c tay ngh, kin thc v chuyn mn quan trng i
157

vi hot ng ca mt nhm th quyn lc chuyn mn ca ngi c tng cng.

V d, trong nhiu t chc, nhng c nhn c k nng my tnh tt v c v nh l mt
chuyn gia khi my tnh c s c, ngi c th nh hng nh kin thc v k nng
ca h - tc l , h c quyn lc chuyn mn.
Cui cng, quyn lc tham chiu l quyn lc c c v nhng ngun lc ngi
khc cn hoc c im c nhn ca ngi . Nu ti ngng m bn v coi bn lm
mu, bn c th ra lnh ti v ti mun lm hi lng bn. Quyn lc tham chiu pht trin
ngoi s ngng m ca mt ngi khc v mong mun c ging nh ngi . Bn
c th xem xt mt ngi m coi ngi lm hnh mu nh nhng g tho lun
trn, l s li cun. Nu bn ngng m ngi no n mc bn iu chnh hnh vi
v thi ca bn c ging nh ngi , ngi c quyn lc tham chiu i
vi bn. Trong cc t chc, c nhn c sc li cun nh cc nh qun tr hoc v tr no
c th nh hng n cp trn, ngi cng a v hay l cp di.
Nh cp t u, lnh o l mt qu trnh nh hng ngi khc bng vic s
dng nhiu hnh thc quyn lc. Hu ht nhng nh lnh o gii thng da vo mt s
hnh thc quyn lc khc nhau to nh hng n hnh vi v hot ng ca ngi
khc.V d, i y hi qun Horden Whishire, s quan ch huy hm i tu ngm hin i
nht Collins, HMAS Sheen, s dng nhiu quyn lc khc nhau trong qun l thy th
an ca ng ta. ng ta ra lnh cho thy th on (quyn lc chnh thc), khen h (quyn
lc khen thng) v k lut nhng ngi vi phm( quyn lc cng ch). L mt nh lnh
o gii, ng cng s dng c quyn lc chuyn mn (da trn kin thc v chuyn mn
ca ng ta) v quyn lc tham chiu (da trn s ngng m ca thy th an hoc c
s li cun) nh hng n thy th ca ng ta.

Xy dng mt vn ha tin cy
Mt iu quan trng i vi cc nh lnh o l xy dng uy tn v s tn nhim.
Nhn vin cp di mong mun ngi lnh o phi c uy tn v l ngi m h c th
tin cy c. Nhng uy tn v s tin cy l g?
Yu t chnh ca uy tn l phi s trung thc. Cc cuc kho st cho thy s trung
thc lun l c im s mt ca cc nh lnh o gii.Trung thc l s cn thit tuyt
i lnh o. Nu mi ngi theo mt ngi no mt cch t nguyn, d trong mt
cuc tranh lun hay trong mt cuc hp, iu u tin h mun l ngi xng ng
vi s tin tng ca h. Ngai vic l mt ngi trung thc, nh lnh o c uy tn cn
l ngi c nng lc v kh nng gy cm hng. H phi c kh nng truyn t mt
158

cch hiu qu s t tin v nhit tnh ca h. Do , cp di c th nh gi uy tn ca

nh lnh o thng qua s trung thc, nng lc v kh nng truyn cm hng.
S tin cy lin quan mt thit vi khi nim uy tn, v thng c dng thay th
cho nhau. S tin cy c nh ngha l lng tin vo s lim chnh, tnh cch v kh nng
ca mt nh lnh o. Cp di tin tng vo nh lnh o th s sn sng chu hy sinh
cho cng vic m nh lnh o giao cho v h tin l quyn li v ngha v ca h s
khng b lm dng. Cc nghin cu xc nh 5 yu t to nn khi nim tin cy:

S lim chnh: thnh tht v c th tin tng.

Nng lc: k thut, trao i kin thc v k nng vi nhau.

S nht qun: c th tin tng, kh nng d an v a ra quyt nh ng

n trong vic gii quyt cc tnh hung.

Lng trung thnh: s sn sng bo v danh d cho mt ngi.

Tnh ci m: s sn sng chia s kin v thng tin mt cch thai mi.

Nht qun vi nghin cu v uy tn, s lim chnh v nng lc l nhng c quan

trng nht m mi c nhn tm kim trong vic xc nh s tin cy ca mt ngi. Thc
t, nu bn nhn li phn tho lun v cc c im ca mt nh lnh o th s lim
chnh v nhng kin thc lin quan n cng vic nm trong 6 c im gn vi nh lnh
o. Mc d phm cht ny lun lun l quan trng, nhng thay i ni lm vic s cng
c nhng gi tr ca h trong vic hnh thnh lng tin.
Xu hng trao quyn cho mt c nhn v hnh thnh cc i t qun lm gim
hoc lm mt i nhng c ch kim sot truyn thng c s dng gim st nhn
vin. V d, nu mt i c t do xy dng lch trnh lm vic ca h, t nh gi
thnh tch v thm ch l t a ra quyt nh tuyn dng th lng tin tr thnh yu t cc
k quan trng. Nhn vin tin vo nh qun tr nu h c i x mt cch cng bng.
v nh qun tr tin tng vo nhn vin hon thnh cc trch nhim ca h mt cch chu
ton. Xu hng m rng mi quan h phi quyn hn trong v gia cc t chc lm
tng nhu cu v s tin tng ln nhau. Cc nh lnh o phi lnh o ngy cng nhiu
nhng ngi khng thuc nhm ca h - thnh vin ca cc nhm a chc nng, nhng
c nhn lm vic cho nh cung cp hoc khch hng v c l ngay c nhng ngi i
din cho nhng t chc khc thng qua cc chin lc lin minh. Cc tnh hung ny
khng cho php cc nh lnh o c dng n cc v tr chnh thc ca mnh nh
hng. Thc t, rt nhiu cc mi quan h ny d thay i v thong qua. V th m kh
159

nng xy dng nhanh chng lng tin s l yu t quan trng mi quan h thnh
cng. Quan trng nh th no? Mt nghin cu v cc nh qun tr chia thnh nhng
nhm c uy tn cao v thp da trn kt qu ca bn kho st v uy tn cho thy nhng
nhn vin cho rng nh qun tr c uy tn cao cm thy tch cc hn v cng vic ca h
gn b vi cng vic v t chc hn nhng nhn vin cho rng cc nh qun tr ca h c
uy tn thp. Trong mt nghin cu khc, nhng ngi cho rng lnh o ca h thnh
trung thc, c nng lc v gy cm hng s cm thy tinh thn tp th v gn b mnh
hn i vi t chc so vi nhng ngi ni rng cc nh lnh o ca h khng trung
thc, nng lc hoc gy hng th.
S tin cp rt quan trng i vi lnh o, vy lm th no nh lnh o c th xy
dng c s tin cy? Sau y l mt s ngh:

Tp luyn s ci m: S khng tin tng thng xy ra nhiu hn vi nhng g

ngi ta khng bit so vi nhng g h bit. S ci m s dn ti s tin tng.
Hy lm cho mi ngi nm c thng tin, a ra nhng tiu ch da vo
ra quyt nh, gii thch l do c bn v quyt nh ca bn, ni tht v nhng vn
v m ra nhng thng tin lin quan.

Cng bng: Trc khi quyt nh hay hnh ng, phi cn nhc nhng ngi
xung quanh nhn thc v cc quyt nh theo tnh khch quan v cng bng.
Hy to ra uy tn ni m n cn, hy khch quan v v t trong nh gi thnh
tch v ch n nhn thc v cng bng trong vic trao cc phn thng.

Ni ra nhng g bn ngh : nh lnh o phi truyn t khng ch nhng thc t

kh khn khi gp phi s lnh nht, xa lnh v v tm. Nu bn chia s cm ngh
ca mnh, ngi khc s coi bn l thc t v nhn bn. H s bit bn l ai v s
tn trng i vi bn s tng ln.

Ni ln s tht. Nu s trung thc l quan trng i vi uy tn, bn phi nhn thc

c khi c ai ni ln s tht. Nhn chung h l nhng ngi d tha th hn
khi nhn ra nhng vn tiu cc hn l vic tm ra rng nh lnh o la di h.

Th hin s nht qun. Mi ngi u mun nhng vic c th d an c. S

khng tin tng xut hin t vic khng bit nhng g mong i. Dnh thi gian
suy ngh v nim tin v gi tr ca bn. Sau hy chng ch hng cho bn
quyt nh v hnh ng thch hp.

Thc hin li ha. Lng tin i hi mi ngi tin rng bn l mt ngi c th

tin tng c.Gi li ha, khi ha th phi c gng thc hin cho c.
160

Gi vng s t tin. Bn tin tng vo nhng ngi thn trng kn o v nhng

tnh cch m bn c th tin h. Nu mi ngi cm thy c th b tn thng
kho ni cho bn nhng b mt, h cn bit chc rng bn s khng ni iu vi
ngui khc hay phn bi lng tin .

Biu l s nng lc. Xy dng s ngng m v tn trng ca nhng ngi khc

bng cch th hin nng lc k thut v ngh nghip. Hy ch n vic pht
trin v thc hnh giao tip mt ccg hiu qu, m phn v nhng k nng quan
h khc.

Lnh o thng qua y quyn

Nh c tho lun trong nhiu phn ca cun sch, cc nh qun tr ngy

cng lnh o bng cch y quyn cho nhn vin ca h. y quyn l vic tng
quyn ra quyt nh ca nhn vin. Hng triu nhn vin v nhm a ra
nhng quyt nh hot ng c nh hng trc tip n cng vic ca h. H pht
trin cc k hoch ngn sch, sp xp khi lng cng vic, kim sot hng tn
kho, gii quyt cc vn cht lng, v tham gia vo cc hat ng tng t m
cho n tn gn y vn c xem l mt phn cng vic ca nh lnh o. V d,
ti Tp an Dch v H thng Ton din Columbus, Georgia, nhn vin ch
ng tham gia vo cc quyt nh cng vic, nh vic quyt nh thit k t hp
vn phng mi. Tm quan trng ca nhn vin i vi cng ty c phn nh trn
mi vin gch trn con ng dc dng sng Chattahoochee - mi vin gch
c ghi tn mt nhn vin.

Ti sao ngy cng c nhiu cng ty y quyn cho nhn vin? Mi l do l s cn

thit a ra mt quyt nh nhanh chng bi nhng ngi hiu bit v nhng
vn nhiu nht- thng th nhng iu ny xy ra ti cc mc t chc thp
hn. Nu nhng t chc mun cnh tranh thnh cng trong nn kinh t tan cu
nng ng, h phi a ra quyt nh v trin khai nhng s thay i mt cch
nhanh chng. Mt l do khc l thc ti ca vic gim quy m t chc trong vng
2 thp k va qua li cho nhiu nh qun tr phm vi kim sot rng hn
trc. i ph vi nhu cu cng vic ngy cng tng, cc nh lnh o phi y
quyn cho nhn vin. Mc d s y quyn khng phi l mt phng thuc cha
bch bnh, nhng khi nhn vin c kin thc, k nng v kinh nghim, h s lm
vic nng ng v khi h tm kim s t ch v s hu tm im kim sot ni ti
th vic trao quyn s em li li ch.
161

SUY NGH V CC VN QUN TR

1. Loi quyn lc no m bn ang c? Loi no bn s dng nhiu nht? ti
sao?
2. Bn c ngh rng hu ht cc nh qun tr trong thc t s dng cch tip cn
theo tnh hung nng cao hiu qu lnh o? Tho lun.
3. Khi c hi ti sao mt ngi bit l mt nh lnh o, mi ngi c xu
hng m t ngi vi cc c im nh c nng lc, kin nh, t tin,
sng to mt tm nhn chung, v nhit tnh. Nhng m t ny ph hp vi
nhng khi nim lnh o c tho lun trong chng ny nh th no?
4. Loi hot ng no trong trng i hc m sinh vin chnh quy c th thc
hin v dn n vic cho rng anh ta hoc c ta l mt nh lnh o cun ht?
Trong qu trnh theo ui cc hot ng , sinh vin c th lm g nng
cao nhn thc v vic tr nn cun ht?
5. Bn c ngh rng s tin cy vt ra ngoi cc c im c nhn hoc cc tnh
hung c th? Hy gii thch.

Chng 8

NN TNG CA KIM SOT

KIM SOT L G?
Kim sot l mt tin trnh gm cc hot ng gim st nhm m bo rng cc
hot ng c thc hin theo ng nh k hoch v iu chnh nhng sai st quan
trng. Tt c cc nh qun tr u c trch nhim trong tin trnh kim sot cho d cc b
phn ca h c uc thi hnh tt nh k hoch ra hay cha. Cc nh qun tr khng th
tht s hiu ht cc b phn ca h c thc hin ng hay cha cho n khi h
nh gi nhng hot ng no hon thnh v so snh kt qu thc t vi tiu chun
c ra trc . Mt h thng kim sot c hiu qu m bo rng cc hot ng
c hon thnh theo ng nhng phng php m c th t c nh mc tiu ca t
chc ra. Tiu chun quyt nh tnh hiu qu ca mt h thng kim sot l h thng

162

 c h tr tt cho vic t uc mc tiu? H thng m cng gip c cc nh qun tr

d dng t c cc mc tiu ra th h thng cng c hiu qu.
Mt cch l tng, mi t chc u mong mun t c mc tiu ra mt cch
hiu qu v hiu sut. Tuy nhin, c phi iu c ngha l h thng kim sat m cc
t chc s dng u ging nhau? Ni cch khc, c phi SAS Institute, Inc., Matsushita,
v BP Amoco c cng mt loi h thng kim sot? C l l khng. Ba cch tip cn i
vi hot ng kim sot l : kim sot th trng, kim sot hnh chnh v kim sot
nhm.
Kim sot th trng l mt cch tip cn v kim sot trong nhn mnh n vic
s dng c ch th trng bn ngoi, nh l cnh tranh gi c, th phn tng i, thit
lp nn tiu chun s dng trong h thng kim sot. Phng thc ny thng c s
dng bi cc t chc m trong cc sn phm hoc dch v ca cng ty rt r rng v
khc bit v s cnh tranh trn th trng l ng k. Trong nhng iu kin , cc
phn b ca mt cng ty thung c chuyn thnh nhng trung tm li nhun v c
nh gi bi t l phn trm trong tng li nhun chung thu uc m mi phn b
ng gp. V d nh Boral, cc phn b trc thuc (nh B phn Vt t Xy dng
Australian, Xi mng, Va, Cc sn phm t st v b tng, G v USA) c nh gi
da trn li nhun m mi pho b ng gp. Trn c s cch o lng ny, cc nh
qun tr ca cng ty a ra quyt nh v phn b ngun lc trong tng lai, s thay i
v chin lc, v cc hot ng khc cn phi uc ch hn.
Mt cch tip cn khc v mt h thng kim sot l kim sot hnh chnh, phng
php ny tp trung vo quyn hn da trn cc quy nh hnh chnh, lut l, th tc v cc
chnh sch. Cch kim sot ny da trn vic tiu chun ha cc hot ng, bn m t
cng vic chi tit, v cc c ch hnh chnh khc nh ngn qu m bo rng cc nhn
vin th hin cch c x ng mc v t c cc tiu chun hot ng. BP Amoco
a ra mt v d rt tt v phng php kim sot hnh chnh ny.
Mc d cc nh qun tr ca cc phn b khc nhau ca BP Amoco c php iu
hnh b phn ca mnh mt cch t ch v t do nu h thy cn, nhng h vn phi
thc hin cht ch ngn sch ca h v nm trong nh hng ca cng ty.
BNG 18.1 CC C IM CA CC CCH TIP CN I VI CC
H THNG KIM SOT
Cc

loi

kim

Cc c im

sot
Th trng

S dng cc c ch ca thng tin, nh cnh tranh gi v

163

th phn tng i, thit lp cc tiu chun kim sot s dng

trong h thng. Ch yu c s dng bi cc t chc m sn
phm hoc dch v ca h tng i c th v khc bit v nhng
t chc i mt vi mc cnh tranh ng k trn th trng.
Hnh chnh

Nhn mnh n quyn hn ca t chc. Da trn cc c

ch hnh chnh v th bc, nh cc quy ch, quy tc, th tc, chnh
sch, s tiu chun ha ca cc hot ng, m t cng vic r
rng, k hoch ngn sch, m bo rng cc nhn vin th hin
nhng hnh vi ph hp v p ng cc tiu chun hot ng.

Nhm

iu chinhe hnh vi ca nhn vin bng cc gi tr chia s,

cc chun mc, truyn thng, l nghi, nim tin v cc kha cnh
khc ca vn ha t chc. Hnh thc ny c s dng bi cc t
chc trong cc nhm hay t i c s dng v cng ngh
thay i nhanh chnh

Trong cch tip cn kim sot nhm, hnh vi ca nhn vin c iu chnh bi
nhng gi tr c chia s, ch tiu, truyn thng, l nghi, nim tin v cc kha cnh khc
ca vn ha t chc. V d, cc nghi l ca cng ty nh d tic trao thng thnh tch ca
nhn vin hng nm hoc thng k ngh ng mt vai tr quan trng trong kim sot
hnh vi. Trong khi kim sot hnh chnh da trn c ch th bc, kim sot nhm ph
thuc vo mi c nhn v nhm (hoc t i) nh hnh nhng hnh vi k vng hoc
ph hp o lng thnh tch. Bi v nhm ny sinh t cc gi tr chia s v nhng chun
mc nhm ra, loi kim sot ny thng c d dng tm thy trong cc t chc
trong s dng cc i nhm cho cc cng vic v nhng thay v k thut thng xuyn
din ra. V d nh tr d SAS, cc c nhn hiu rt r v k vng lin quan n hnh vi
lm vic ph hp v cc tiu chun thnh tch. Vn ha t chc thng qua nhng gi tr
chia s, cc chun mc v nhng cu chuyn v ngi sng lp ca cng ty, Jim
Goodnight c truyn t n tng c nhn v nhng g l quan trng y v
nhng g khng quan trng. Thay v da trn vic kim sot hnh chnh c sn, cc
nhn vin ca SASc hng dn v kim sot bi vn ha ca nhm. Loi kim sot
nhm cng xut hinh trong cc t chc nh hng gi tr nh nh th, hi t thin hay
cc ng chnh tr. V d nh nh th Uniting Australia, lng trung thnh ca nhng
con chin u xut pht t tn ngng, gi tr v trit l, c cng c bng vic nghin
cu v cc bui tho lun.
Hu ht cc t chc khng ch da hon tan vo mt trong nhng cch kim sot
trn khi thit k mt h thng kim sot ph hp. Thay v vy, ngai vic s dng cc
bin php kim sot th trng, cc t chc la chn vic la chn kim sot hnh chnh
hoc kim sot nhm. iu then cht l thit k mt h thng gip cho cc doanh
nghip t c cc mc tiu ra mt cch hiu qu v hiu sut.
164

TI SAO KIM SOT LAI QUAN TRNG?

Ti sao kim sot li quan trng? Vic hot ng c th c hon thnh, cu trc
t chc c th to nn s thun tin hiu qu hon thnh cc mc tiu, v nhn vin c
th c khuyn khch bi cc nh lnh o gii, nhng vn khng c s m bo no
cc hot ng s c thc hin nh k hoch v c th t c ng nh mc tiu m
cc nh qun tr theo ui trong thc t hay khng. Do , hot ng kim sot rt quan
trng v n l s kt ni cui cng trong chc nng qun tr. chnh l cch duy nht
cc nh qun tr c th bit uc mc ch ca t chc ra c c thc hin hay
khng, nu khng th l do l g? Gi tr cn bn nht ca chc nng kim sot, tuy nhin,
ph thuc vo cc hot ng hoch nh v u quyn.
Trong chng 7 cc mc tiu c m t nh l nn tng ca hoch nh. Mc tiu
a ra nh hng c th cho cc nh qun tr. Tuy nhin, ch pht biu cc mc tiu hoc
cc nhn vin chp nhn cc mc tiu th khng m bo c rng cc hot ng cn
thit t c cc mc tiu c thc hin. Ngn ng c cu nhng k hoch c
chun b tt nht vn c th tht bi. Mt nh qun tr gii cn phi theo di m bo
rng nhng g ngi khc phi lm s c lm trong thc t, v m bo rng cc mc
tiu ang c thc hin. Trn thc t, hot ng kim sot l mt tin trnh lin tc, v
cc hot ng kim sot cc hot ng cung cp mt s kt ni quan trng vi vic hot
ng (Hnh 18.1). Nu cc nh qun tr khng kim sot, h khng th bit uc cc mc
tiu v cc k hoch h ra c t c nh mong mun hay khng v hnh ng tip
theo cn lm l g.

165

Hoch nh
Cc mc tiu
di hn
Cc mc tiu
ngn hn
Cc chin lc
Kim sot

T chc

Cc tiu chun
o lng
So snh
Cc hnh ng

C cu t chc
Qun tr ngun
nhn lc

Lnh o
ng c
Lnh o
Giao tip
Hnh vi c
nhn v hnh vi nhm

HNH 18.1 QUAN H HACH NH KIM SOT

Mt l do khc ni vic kim sot l quan trng l vic cc nh qun tr u thc

quyn hn v u quyn nhn vin. Rt nhiu nh qun tr min cng giao quyn cho
nhn vin ca h v h s rngnhn vin ca h s lm sai v ngi gnh trch nhim s
li l chnh h. Do , nhiu nh qun tr c tnh lm vic mt mnh trnh u quyn
hoc trao quyn. Tuy nhin, s min cng ny c th lm gim bt nu cc nh qun tr
xy dng mt h thng kim sot hiu qu. Mt h thng kim sot nh vy c th cung
cp thng tin v phn hi v hot ng ca nhn vin. V vy, mt h thng kim sot
hiu qu l quan trng bi v cc nh qun tr cn phi y thc trch nhim v y quyn
cho nhn vin ra cc quyt nh. Nhng v cc nh qun tr l ngi chu trch nhim
cui cng i vi cc kt qu hot ng, h cng cn mt c ch phn hi m h thng
kim sot c th cung cp cho h.

166

TIN TRNH KIM SOT

Tin trnh kim sot l mt quy trnh ba bc lin quan n vic o lng kt
qu thc hin, so snh kt qu thc hin vi mt ch tiu v thc hin hot ng qun tr
iu chnh nhng sai lch v cc tiu chun khng thc t (Xem hnh 18.2). Trc khi
xem xt tng bc mt cch c th, bn cn nh rng tin trnh kim sot gi nh rng
cc tiu chun thc hin tn ti. Nhng tiu chun ny l nhng mc tiu c to ra
trong sut tin trnh lp k hoch. Nu cc nh qun tr s dng h thng MBO, th nhng
mc tiu c xc lp l nhng tiu chun m da vo cc hot ng c o
lng v so snh. Tuy nhin, ngay c nu MBO khng uc s dng, cc tiu chun l
nhng ch tiu hot ng c th m cc nh qun tr s dng. Tiu im l cc tiu chun
ny c pht trin trong qu trnh hoch nh, vic hoch nh phi c th hin trc
hot ng kim sot.

o lng
hot ng thc t

CC
MC TIU NGN
HN V DI
HN
T chc
Phn b
Phng
ban

So snh
hot ng thc t
vi cc tiu chun

Thin hin
hot ng qun tr

HNH 18.2 TIN TRNH KIM SOT

o lng
xc nh r hot ng thc t nh th no, mt nh qun tr phi thu thp
thng tin v hot ng . Bc u tin trong kinh doanh l o lng. Hy xem xt xem
chng ta o lng th no v o lng ci g.

167

Chng ta o lng nh th no
Bn ngun thng tin thng thng m cc nh qun tr hay s dng o lng
cc kt qu thc hin l vo quan st c nhn, cc bo co thng k, bng bo co trc
tip v bo co bng vn bn. Mi ngun ny c nhng u im v nhng hn ch nht
nh; tuy nhin, s kt hp ca cc ngun thng tin lm gia c s lngc cc ngun u
vo v kh nng thu c c nhng ngun thng tin tin cy.
c c nhng thng tin trc tip r rng v cc hot ng cng vic tht t, cc
nh qun tr c th s dng phng php quan st c nhn. Phng php ny cung cp
thng tin khng b chn lc qua ngi khc. N cng cho php theo di theo din rng
bi v cc hot dng d ln hay nh cng u c th quan st c, v n to c hi cho
nh qun tr thy uc nhng g ang thc s xy ra. Qun tr bng vic i th st
(MBWA) l mt cm t dng m t k thut m cc nh qun tr s dng khi n tn
cc khu vc lm vin, tip xc trc tip vi nhn vin v c th trao i thng tin v
nhng g ang din ra. MBWA c th khc phc c nhng g b st, nt mt v ging
ni thng b thiu bi cc ngun khc. Rt tic l trong mt thi i m thng tin nh
lng c th khch quan hn, quan st c nhn thng b coi l ngun thng tin km cht
lng. V phng php ny ng nhin c nhng hn ch. N ph thuc vo nhng
thin lch c nhn; nhng g m mt nh qun tr c th nhn thy, m ngui khc th
khng. Ngoi ra, quan st c nhn kh tn km thi gian. Khi m cng ty tip tc ti cu
trc v phm vi kim sot ca cc nh qun tr tng ln th yu t thi gian c th tr
thnh mt hn ch rt ln. Cui cng l, tin trnh ny phi chu nhng phn i. Cc
nhn vin c th hiu l s theo di cng khai ca qun tr l mt du hiu ca s khng
tin tng vo h hoc du hiu ca s ng vc.
Vic s dng my vi tnh rng ri lm cho cc nh qun tr ngy cng da vo cc
bo co thng k o lng kt qu thc t. Tuy nhin phng php o lng ny
khng ch gii hn nhng thng tin t my tnh. N cn bao gm nhng th, biu ,
nhng con s bt c hnh thc no m cc nh qun tr s dng nh gi thnh tch.
Mc d nhng d liu s rt d hnh dung v hiu qu trong vic th hin cc mi quan
h nhng chng li cung cp c rt t thng tin v mt hot ng no . Nhng bo
co thng k v mt vi lnh vc ch o lng v s lng m b qua nhng nhn t quan
trng khc, v thng l nhng nhn t ch quan.
Ngi ta cng c th ly c thng tin t nhng bo co trc tip (bo co ming)
nh qua cc bui hi ngh, hp, i thoi trc tip, hay qua in thoi. i vi nhng t
168

chc m nhn vin lm vic trong mi trng o th y c l l cch tt nht theo di

cng vic. V d nh cng ty Ken Blanchard ti Escondido, California, cc nh qun tr
c yu cu phi c nhng cuc gp g trc tip vi tng nhn vin t nht hai tun mt
ln. u im v hn ch ca phng php trong vic o lng kt qu cng tng t nh
ca phng php theo di c nhn. Mc d thng tin b chn lc nhng phng php ny
nhanh, cho php c s phn hi, gip nhn thy c cch din t v ngn ng, ging
ni cng nh bn thn nhng t ng c dng din t . Trc y, mt trong
nhng tr ngi ln nht ca bo co trc tip l vic son tho vn bn dng lm ti
liu tham kho v sau. Tuy nhin cng ngh thng tin lm cho nhng bo co trc tip
ny c ghi m li mt cch hiu qu v vn tn ti nh vn bn.
Nhng kt qu thc t cng c th c nh gi qua nhng bo co vit tay. Cng
nh bo co thng k, bo co vit tay tuy chm hn nhng li mang tnh chnh thc hn
cc bo co trc tip hoc bo co li. Tnh chnh thc ny lm cho cc bo co tr nn
y v sc tch hn cc bo co trc tip. Hn na, vn bn vit tay th lu tr v
d tm.
Vi nhng u im v nhc im ca bn phng php o lng c nu ra nh
trn, n lc kim sot ton din ca cc nh qun tr nn p dng c bn phng php.

Chng ta o lng nhng g

Chng ta o lng ci g s mang tnh quyt nh n qu trnh kim sot hn l
chng ta o lng nh th no. Ti sao li nh vy? S la chn nhng tiu chun sai
lch s dn n hu qu phn chc nng nghim trng. Bn cnh , nhng g chng ta
o lng, mt chng mc no, xc nh c nhng g ngi trong t chc n lc
vn ln.
Mt vi tiu ch kim sot c th c p dng cho bt c trng hp qun tr no. V
d nh, theo nh ngha th tt c cc nh qun tr l ngi iu phi cng vic ca ngi
khc, nn cc tiu ch nh mc tho mn ca nhn vin, t l b vic, t l vng mt
c th c o lng. Hu ht cc nh qun tr u c d tho ngn sch tnh bng tin
cho lnh vc m h chu trch nhim. V vy, gi cho chi ph trong phm vi ngn sch
cho php l mt bin php kim sot thng thng nhng r rng. Tuy nhin, bt k mt
h thng kim sot ton din no cng cn nhn thy s a dng trong nhng hot ng
m nh qun tr thc hin. V d nh, mt gim c sn phm ph trch mt nh my
sn xut ghim giy li c th s dng nhng kt qu nh s lng ca ghim giy c
sn xut trong mt ngy, lng ghim giy c sn xut trong 1 gi lao ng, t l kim
169

loi vn/ph thi, t l phn trm sn phm b tr li t pha khch hng. Mt khc, gim
c ca mt b phn hnh chnh trong nhng c quan chnh ph c th s dng s lng
trang vn bn c nh my hng ngy, lng yu cu ca khch hng c gii quyt
trong mt gi, hay l khong thi gian trung bnh cn thit x l mt cng vic giy
t. Gim c marketing thng s dng nhng phng php o lng nh th phn ca
doanh nghip, doanh thu bnh qun mt ln bn hng, lng khch hng quay li i vi
tng ngi bn hng, hay l nhng khch hng c n tng i vi nhng phng tin
qung co.
Chng ta cng c th d dng hnh dung ra rng c mt s hot ng rt kh c th
kim sot bng nhng phng php nh lng. V d, s kh o lng kt qu ca mt
cuc nghin cu ho hc hay mt gio vin cp mt hn l mt ngi bn bo him nhn
th. Nhng hu ht cc hot ng u c th phn thnh nhng nhm khch quan o
lng. Nh qun tr cn xc nh iu g lm nn gi tr mt con ngi, b phn hay n
v no ng gp cho t chc t chuyn ho s ng gp ny thnh nhng tiu
chun c th o lng c.
Hu ht cc cng vic v hot ng u c th din t c bng nhng phng
thc r rng v c th o lng c. Khi mt ch tiu hot ng khng th biu din
di dng nh lng, cc nh qun tr c th s dng phng php nh gi ch quan.
V d nhin l nhng phng php ch quan s c nhng hn ch ng k. Mc d vy,
n vn tt hn l khng c mt tiu chun no v b qua chc nng kim sot. Nu mt
hot ng c xem l quan trng th bt c l do no cho rng hot ng kh o
lng uc u khng th chp nhn c. D nhin bt k mt phn tch hay quyt nh
no da trn nhng tiu chun ch quan cng nn nhn thy c nhng gii hn t
nhng thng tin ny.

So snh
Bc so snh gip xc nh mc chnh lch gia kt qu thc t v tiu chun.
Mt s nhng chnh lch hay khc bit trong kt qu c th xy ra trong bt c hot ng
no. V vy vic xc nh khong sai lch chp nhn c l rt cn thit (Xem Hnh
18.3). Nhng sai lch vt qu mc cho php ny s l ng k v cn c s quan tm
ca nh qun tr. Trong giai on so snh, cc nh qun tr s c bit quan tm n mc
v xu hng ca s khc bit. Mt v d s lm cho khi nim ny r rng hn.

170

o lng hot
ng

G
ii hn
trn c
th chp
nhn
K
hong
sai lch
chp
nhn
c

T
iu
h

G
ii
hn
di c
th chp
nhn

Thi gian

HNH 18.3 XC NH KHONG SAI LCH CHP NHN C

Mike Cowley l gim c bn hng ca Cng ty ru Cowley New Zealand. Cng
ty ny phn phi ru nhp khu (ch yu t Australia) trn c hai hn o ca New
Zealand. Mike chun b mt bn bo co trong tun du tin ca mi thng nhm m t
vic bn hnh trong thng trc, phn loi theo nhn hiu. Bng 18.2 trnh by c tiu
chun v nhng s liu bn hng thc t (n v tnh l t kt) trong thng 7.
Mike co nn lo lng n kt qu ca thng 7 khng? Doanh s bn cao hn mt cht
so vi mc tiu anh ta t ra, nhng liu iu ny c ngha l khng c s chnh lch
ng k no hay khng? Mc d kt qu cui cng c v ha hn, gim c bn hng c
th cn quan tm n mt s nhn hiu. Tuy nhin, s lng nhn hiu ng c quan
tm li ph thuc vo nhng g Mike tin tng l ng k. Mike nn cho php s chnh
lch l bao nhiu trc khi anh c nhng quyt nh iu chnh?

BNG 18.2 DOANH S BN HNG THNG BY CA COWLEY

WINES NEW ZEALAND (T KT)
Nhn hiu

Tiu

Thc t

chun
Wynns
Rhine Riesling
Wynns

Vt
(Km)

Coonawara

Estate

1075

913

(162)

Coonawara

Estate

630

634

171

Hermitage
Wolf Blass Rhine Riesling
Wynns Coonawara Estate
Cabernet Sauvignon
Wynns Coonawara Estate
Chardonnay
Yalumba Signature Dry Red
Wolf Blass Traminer Riesling
Tollana Cabernet Sauvignon
Bin 222
Tollana Chardonnay
Tng s kt

800
620

912
622

112
2

540

672

132

160
225
80

140
220
65

(20)
(5)
(15)

170
4300

286
4464

116
164

S chnh lc mt s nhn hiu l rt t v khng nghi ng g rng chng khng cn

thit phi c mt s quan tm c bit no. Nhng nhn hiu ny bao gm: Wynns
Coonawarra Estatte Hernitage, Wynns Coonawarra Estate Cabernet Sauvignon v Wolf
Blass Traminer Riesling. Nhng thiu ht ca Yalumba Signature Dry Red v Tollana
Cabernet Sauvignon Bin 222 c ng k khng? y l nhng phn on m Mike cn
a ra. Doanh s ca Wynns Coonawarra Estate Rhine Reisling thp hn 15% so vi mc
tiu ca Mike. iu ny cn c quan tm. Mike cn tm ra mt nguyn nhn. Trong
trng hp ny, Mike cho rng s gim st ny l do nhng qung co rm r v chng
trnh xc tin bn hng ca nhng cng ty ni a c quy m ln nh Montana va Nobilo.
Wynns Coonawarra Estate Rhine Reisling l loi ru nhp khu bn chy nht nn n d
b nh hng nht bi cc chng trnh khuyn mi ca nhng nh sn xut trong nc.
Nu vic gim tiu th i vi sn phm ny khng phi l tm thi th Mike cn gim
n t hng vi cc nh cung cp v gim d tr xung.
Mt sai lm trong vic d bo qu thp doanh s cng c th gy ra nhng vn nh
d bo cao hn mc thc t. V d, s ph bin ca Tollana Chardonnay ch l s khc
thng trong mt thng thi, hay nhn hiu ny ang tr nn quen thuc vi khch hng?
Nu nhn hiu ny ang ngy cng tr nn ph bin, Mike s mun t nhiu sn phm
hn p ng nhu cu ca khch hng v trnh vic gim khch hng hay thm ch
l mt c h. Mt ln na, Mike phi din gii nhng thng tin ny v a ra quyt nh.
V d v cng ty ru Cowley cho thy rng nhng o lng thp hn hay cao hn so vi
thc t u i hi s cn nhc ca nh qun tr.

Tin hnh nhng hot ng qun tr

Bc th ba v cui cng trong qu trnh kim sot l a ra nhng hot ng
qun tr. Nh qun tr c th la chn mt trong ba hnh ng: khng lm g, hiu chnh

172

nhng kt qu thc t, hoc xem xt li nhng tiu chun. Khng lm g c c v nh

khng cn gii thch thm g na, vy chng ta hy xem xt ha hnh ng cn li.

iu chnh hot ng thc t

Nu nguyn nhn ca s chnh lch trong kt qu l do cng vic cha tha mn,
nh qun tr cn c s iu chnh. S iu chnh ny c th l thay i chin lc, c cu,
h thng lng bng hoc chng trnh o to, thit k li cng vic hay sa thi nhn
vin.
Nh qun tr khi a ra quyt nh hiu chnh hot ng thc t phi a ra mt quyt
nh khc: Nn a ra bin php iu chnh tc thi hay bin php iu chnh c bn?
Bin php iu chnh tc thi s gii quyt vn ngay lp tc nhm a hot ng v
qu o bnh thng. Bin php iu chnh c bn s xem xt hot ng thc t chnh
lch nh th no v ti sao, t tin hnh khc phc nhng chnh lch . Tht l
khng bnh thng thng nu cc nh qun tr gii thch rng h khng c thi gian
a ra bin php iu chnh c bn v, do , phi thng xuyn cha chy bng
bin php iu chnh tc th. Tuy nhin nhng nh qun tr gii s phn tch nhng
sailch v khi xc nh c nguyn nhn h s sa cha chng.
Tr li vi v d v cng ty ru Cowley New Zealand, Mike Cowley nn a ra
bin php iu chnh c bn i vi s gim doanh s bn ru Wynns Coonawarra
Estate Rhine Riesling. Anh ta nn lin h vi nh sn xut ru vang v c gng thuyt
phc h gim gi 5%. Tuy nhin, vic a ra bin php iu chnh c bn i hi s phn
tch k lng. Sau khi phn tch ti sao c s chnh lch trong doanh s v s chnh lch
ny l th no, Mike cn tp trung nhiu n lc hn trong vic khuych trng trong
ca hng, tng ngn sch qung co cho nhn hiu ny, hoch l gim s lng t hng
nh cung cp ru. Nhng bin php m Mike a ra s ph thuc vo vic nh gi
kh nng li nhun ca tng nhn hiu.

iu chnh li nhng tiu chun

S sai lch c th l kt qu ca nhng tiu chun khng ph hp vi thc t, c
ngha l mc tiu t ra qu cao hay qu thp. Trong trng hp ny th tiu chun l i
tng cn c iu chnh ch khng phi l hot ng. Trong v d trn, Mike cn
tng mc doanh s ca tollaba Chardonnay phn nh c vic ngy cng ph bin
ca loi ru ny.

173

Mt vn phc tp hn l vic h thp tiu chun hot ng xung. Nu nh mt

nhn vin hay mt nhm nhn vin c kt qu lm vic thp ng k so vi mc tiu th
phn ng t nhin l h s li cho s sai lch trong vic a ra mc tiu. V d nh
nhng sinh vin c im thp thng li rng mc im chun l qu cao. Sinh vin
thng tranh ci rng nhng tiu chun ny l khng hp l hn l chp nhn rng kt
qu ca h khng t yu cu. Tng t, nhng ngi bn hng khng t c mc
doanh s hng thng ca mnh thng quy kt rng y l nhng mc doanh s khng
thc t. Cc tiu chun c th qu cao v nu trng hp ny l ng n c th dn n
nhng chnh lch ng k hay thm ch lm mt i ng c lm vic ca nhn vin vn
c o bng nhng tiu chun ny. Nhng hy lu iu ny, nu nhn vin hay cc
nh qun tr khng t c tiu chun th vic u tin h c xu hng tn cng l tiu
chun. Nu bn tin rng tiu chun ny l thc t, cng bng v c th t c, hy gi
vng nhng quan im ca bn. Gii thch quan im ca bn, xc nhn mt ln na vi
nhn vin, t i hoc n v rng bn mong rng kt qu s c ci thin trong tng
lai, sau a ra nhng bin php iu chnh cn thit bin k vng thnh hin
thc.

174

So snh
kt qu thc t
vi cc tiu chun

C
c mc
ti

T
iu
h

o
lng kt
qu thc t

Tiu
chun
c c
thc

Sai
lch c
chp nhn c
khng?

Ti
u chun
c
h l

iu
chnh tiu
chun

Khn
g lm g

Khn
g lm g

Xc
nh nguyn
nhn sai lch

iu
chnh hot

HNH 18.4 CC QUYT NH QUN TR TRONG TIN TRNH KIM

SOT

Tng kt v cc quyt nh qun tr

Hnh 18.4 Tng kt cc quyt nh ca nh qun tr trong tin trnh kim sot. Cc
tiu chun c xy dng da trn cc mc tiu c pht trin trong qu trnh hoch
nh. Cc mc tiu cung cp c s cho tin trnh kim sot, l mt dng lin tc gia
vic o lng, so snh v tin hnh cc hot ng qun tr. Ty theo kt qu so snh, cc
quyt nh ca mt nh qun tr v chui hnh ng c th thc hin, c th l khng lm
g, iu chnh tiu chun hoc iu chnh hot ng.

175

CC LOI KIM SOT

Cc nh qun tr c th trin khai cc hot ng kim sot trc khi mt hot
ng bt u, trong khi hot ng ang din ra, v sau khi hot ng c hon thnh.
Loi kim sot th nht c gi l kim sot phng nga, loi th hai gi l kim sot
ti ch, v loi cui cng l kim sot sau (xem hnh 18.5).

u vo

Qu
trnh

u ra

Kim
sot phng
nga

Kim
sot ti ch

Kim
sot sau

D bo
cc vn ny
sinh

Hiu
chnh vn
khi chng xy
ra

Hiu
chnh vn sau
khi chng xy ra

HNH 18.5 CC LOI KIM SOT

Kim sot phng nga

Hnh thc kim sot c mong mun nht - kim sot phng nga gip ngn
chn nhng vn c d bo v n c tin hnh trc khi hot ng xy ra trong
thc t. N mang tnh nh hng tng lai. Chng ta hy cng xem xt mt vi v d
cho kiu kim sot ny.
Mt vi nn vn ho, tn gio, nhm ngi hay cng ty c nhng yu cu c bit i
vi vic ch bin thc n. V d nh nhng ngi Do Thi i hi n chay ca h phi
c chun b di s gim st ca cc gio s. Nhng nh nhp khu hi sn Nht
thng gi nhng chuyn gia ch bin n nhng nc nh Australia a ra nhng li
khuyn cng nh s gim st qu trnh ch bin hi sn nhm m bo p ng c yu
cu ca khnh hng Nht. McDonald gi cc chuyn gia kim sot cht lng n nhng
quc gia ni cng ty ca h mi m chi nhnh m bo rng tt c cc nguyn liu
dng lm thc n u t tiu chun ca cng ty. Kiu kim sot ny nhm m bo tiu
chun cng nh cht lng ca thc phm p ng chnh xc yu cu ca khch hng,
nhng quy nh ca tn gio v thc n hay nhng g lin quan n cng ty.

176

Trong mt s ngnh cng nghip nht nh, chnh ph cng lin quan n kiu kim
sot phng nga. V d nh, khoai ty chin phi trn, nng t 120 n 200 gram v phi
tht kh c c sn phm nh v c mu p sau khi c ch bin. Kch thc, mu
sc, tnh trng bo qun sau khi thu hoch rt quan trng i vi cht lng ca khoai ty
chin. V vy, h tr cho chng trnh gy ging v nh gi, Nhm nghin cu v
khoai ty chin (PCRG) c thnh lp vo nm 1983 gm nhng ngi trng khoai
theo hp ng, nh my ch bin v i din ngnh nng nghip ca bang Victoria. Mt
v d khc l chng trnh bo tr my bay theo lch trnh c thc hin bi nhng hng
hng khng chnh. H lm nh vy nhm tm ra v hy vng c th trnh c nhng h
hng c th gy ra tai nn.
V vy im quan trng ca kiu kim sot ny l a ra nhng hot ng qun tr
trc khi mt vn xy ra. Kiu kim sot ny c mong mun v n cho php nh
qun tr ngn chn vn ch khng phi l khc phc sau khi nhng tn tht xy ra
nh sn phm km cht lng, mt khch hng, gim doanh thu Tuy nhin kiu kim
sot ny i hi nhng thng tin chnh xc, mt nhiu thi gian v rt kh thu thp c.
V vy m cc nh qun tr thng s dng hai kiu kim sot cn li hn.

Kim sot ti ch
Nh tn gi ca n, kim sot ti ch c p dng khi mt hot ng ang c
tin hnh. Khi s hot ng kim sot c thc hin trong khi cng vic ang tin hnh,
cc nh qun tr c th khc phc nhng vn trc khi chng tr nn qu tn km.
Dng ph bin nht ca kim sot ti ch l gim st trc tip. Khi mt nh qun tr
trc tip theo di hot ng ca nhn vin, nh qun tr c th va kim tra va khc
phc khi vn xy ra. Mc d chc chn s c s chm tr gia hot ng v phn ng
khc phc ca nh qun tr nhng s chm tr ny l rt ngn. Vn thng c
gii quyt trc khi cc ngun lc b lng ph hoc tn tht ln. Cc thit b k thut
(my vi tnh, my mc iu khin bng vi tnh) c th c ln chng trnh kim
sot lin tc. V d nh chng trnh x l t ng cho php bn kim tra chnh t cng
nh vn phm. Ngoi ra, nhng chng trnh c cht lng c thit k da trn kiu
kim sot ny gip cho nhn vin bit c liu sn phm h lm ra c t tiu chun hay
khng.

177

Kim sot phn hi

Hnh thc ph bin nht ca kim sot l da trn thng tin phn hi. Vic kim
sot c thc hin sau khi hot ng kt thc.V d nh bng bo co kim sot ca
Mike Cowley c s dng nh gi doanh s bn ru vang l mt v d v kim
sot phn hi.
Hn ch ch yu ca hnh thc kim sot ny l trc khi nh qun tr c thng tin th
nhng vn xy ra v dn n s lng ph hoc thit hi. Nhng i vi nhiu hat
ng s phn hi ch l mt hnh thc tin cy ca kim sot sn c. V d, nh bo co ti
chnh l mt v d ca vic kim sot phn hi. Nu nh bo co thu nhp chng t rng
doanh thu ang gim th vic gim xy ra.V th thi im ny la chn ca nh
qun tr ch l c gng xc nh ti sao doanh thu gim v thay i tnh hung.
Thng tin phn hi c hai u im so vi vic kim sot ng thi. Trc tin, kim
sot thng tin phn hi cung cp cho nh qun tr y thng tin v nhng n lc trong
vic lp k hoch ca h c hiu qu nh th no. Thng tin phn hi m phn nh s
chnh lch gia tiu chun v hot ng thc t l mt bng chng v vic k hach ang
c tin hnh n u. Nu nh mc chnh lch l nghim trng th nh qun tr c th
s dng thng tin khi lp ra nhng k hach mi lm cho chng hiu qu hn. Th
hai, vic kim sot phn hi c th thc y ng c lm vic ca nhn vin. Ngi ta
cn thng tin v vic h thc hin tt nh th no. Vic kim sot phn hi s cung
cp nhng thng tin .

Nhng ngha i vi nh qun tr

Marvin Weinman, qun tr vin cp cao ca George Weston Foods,sau khi xem
xt vic ct gim li nhun trong hat ng trong mt nm ni rng: Trong sut 18
thng qua, chng ti trin khai mt chng trnh qun l y t v an tan trn din rng
v chng ti c kinh nghim v vic gim ng k s lng nhng tn thng mt thi
gian trong hat ng ca chng ti.
Trung tm Si Quc t Geelong l mt thm ha v ti chnh r rng, Ngh vin
bang Victorian c ni nh vy. Chi ph tng t 19,5 triu la ln 50 triu la.
Chnh ph Cng ng vn tip tc cam kt vi d n, nhng nhng bin php kim sot
ti chnh cht ch s c a ra m bo rng nhng ngi np thu Victoria c
bo v.

178

Trong vng 20 nm va qua, nhng v ly nhim trong bnh vin lm gia tng lo
ngi v nhng ni cung cp dich v chm sc y t, ng tiu dng, cng ty bo him v
chnh ph. Trc y, khang 10 n 15% bnh nhn tha nhn l b ly nhim v t l
ly nhim cao nht thng xy ra trong nhng bnh vin ln c kt hp o to. Nhng
chng trnh kim sot ly nhim ton din vi y thit b cha tr nhng bnh vin
cng Victorian nm 1998 cho thy l n ngn chn c mt phn ba s ca ly
nhim trong bnh vin.
Ba v d trn chng t rng hot ng kim sot ng mt vai tr quan trng trong
cc kt qu v l mt chc nng quan trng ca qun tr. Nu khng c kim sot, nhng
nh qun tr s khng c thng tin gii quyt vn , a ra quyt nh hoc l c
nhng hnh ng hp l. Lm th no cc nh qun tr c th thc hin chc nng
kim sot mt cch hiu qu v hiu sut? tr li cu hi ny, phn tip theo s xem
xt n c im ca nt h thng kim sot hiu qu, nhng yu t tnh hung nh
hng n cu trc ca h thng kim sot v hot ng kim sot cn c iu chnh
nh th no i vi nhng s khc bit gia cc quc gia.

NHNG C IM CA MT H THNG KIM SOT

HIU QU
Nhn chung, h thng kim sot hiu qu thng c nhng c dim nht
nh.Tm quan trng ca nhng c im ny thay i ty theo tnh hung,nhng c th
khi qut rng h thng kim sot hiu qu c 10 c im.Nhng c im c
miu t bng 18.6.

Cc nhn t tnh hung trong kim sot

Nhng s khi qut ha v h thng kim sot hiu qu cung cp nhng hng
dn, nhng tnh hp l ca n b nh hng bi nhng yu t tnh hung. Nhng -lai
nhn t tnh hung no s nh hng n thit k ca mt h thng kim sot trong t
chc? Nhng nhn t bao gm quy m ca t chc, a v v cp bc ca mt ngi
trong h thng cp bc ca t chc, mc phn quyn, vn ha doanh nghip v tm
quan trng ca hat ng (Xem hnh 18.7).

179

Mt h thng
kim sot khng ch bo
hiu nhng sai lch quan
trng m cn gi hnh
ng hiu chnh ph hp

o
lng nhiu
kha cnh s
gim xu hng
c s tp trung
hp hi

H
nh ng

Mt h thng
kim sot hiu qu
phi cung cp thng tin
kp thi

Mt
h
thng kim sot hiu
qu phi mang tnh
kinh t khi hot ng

C
K
p thi

a
tiu ch

Nhn
mnh n
V
cc
nh qun tr khng
th kim sot mi
hot ng, cc
cng c kim sot
nn ch trng n
cc vn c bit

Mt h thng
kim sot hiu qu
phi ng tin cy v
cung cp d liu chnh
xc

H
THNG
KIM SOT
HIU QU

Li
nh hot

D
Tp
trung vo
vn chin

V cc nh
qun tr khng th kim
sot mi th, h phi
chn nhng yu t mang
tnh chin lc i vi
hot ng ca t chc

hiu

Mt h
thng kim sot
hiu qu phi
linh hot iu
chnh
trc
nhng thay i

Tiu
ch hp l

Cc tiu
chun kim sot
phi hp l v c
th t c

Mt
h
thng kim sot
hiu qu th ngi
s dng phi hiu
n

HNH 18.6 NHNG C IM CA H THNG KIM SOT HIU QU

H thng kim sot thay i ty theo quy m ca t chc. Mt t chc nh da nhiu

vo cch kim sot c nhn v khng chnh thc. S kim sot ng thi thng qua vic
gim st trc tip c l l hiu qu nht.Tuy nhin, khi quy m ca t chc tng ln th
vic gim st trc tip c th c b sung bng vic m rng h thng bo co kim sot
chnh thc, nhng quy nh v lut l. Nhng t chc rt ln thng c h thng kim
sot phng nga v h thng kim sot phn hi khch quan v c chnh thc ha.
Mt ngi cng cp bc cao th s cn thit v mt h thng tiu ch kim sot cng
nhiu, gn vi mc tiu ca cng vic. iu ny phn nh s m h tng ln trong vic
nh gi hat ng khi mt ngi ln mt cp bc trong t chc. Tri li, nhnng cng
vic v tr thp hn c nhng nh ngha r rng v hat ng hn, cho php s gii
thch hp hn v kt qu cng vic.
180

Mc phn quyn cng cao th cc nh qun tr cn cng nhiu thng tin phn hi
v nhng quyt nh v kt qu hat ng ca nhn vin. Bi v nhng cc qun tr mc
d y thc quyn hn v ra quyt nh v thc hin cng vic nhng vn chu trch
nhim cui cng i vi hnh ng ca nhng ngi m h y quyn, h s mun s
m bo chc chn rng cc quyt nh v hot ng ca nhn vin c hiu qu v hiu
sut.
Nh

Khng chnh thc, c nhn,

qun tr bng th st

Ln

Chnh thc, khch quan, rt

nhiu cc quy tc v quy nh

Quy
m t chc

Cao
V
v cp bc

Nhiu tiu ch

tr
Thp

t tiu ch v cc tiu ch d o
lng

Cao

S lng v mc kim sot

ngy cng tng

Thp

Gim s lng cc hot ng

kim sot

Mc
phn quyn

Vn
ha t chc

M
v h tr
e
da
Cao

Khng chnh thc, t kim sot

Chnh thc, kim sot c p

t t bn ngoi
Kim sot chi tit v ton din

Tm
quan trng ca
Thp

Kim sot lng lo v khng

chnh thc

HNH 18.7 CC NHN T TNH HUNG TRONG VIC THIT K CC

H THNG KIM SOT

Vn ha doanh nghip c th l vn ha s tin cy, t ch v ci m hoc c th l

vn ha mang tnh s hi, tr a v nghi ng. Trong nhm th nht, chng ta c th k
181

vng chng kin hot ng t kim sot khng chnh thc v trong nhm sau h thng
kim sot c p t t bn ngai v mang tnh chnh thc m bo rng nhng hat
ng nm trong nhng chun mc. Nh chng ta tho lun v phong cch lnh o,
cc k thut ng vin, nhng quyt nh v cu trc t chc, nhng k thut v qun tr
xung t v mc tham gia a ra quyt nh, hnh thc v mc kim sot nn ph
hp vi vn ha doanh nghip.
Cui cng, tm quan trng ca mt hat ng nh hng n vic n c kim sot
khi no v nh th no. Nu vic kim sot m tn km v l nhng phn hi t nhng
li nh th h thng kim sot khng qu phc tp. Tuy nhin, nu mt sai lm c th lm
thit hi n t chc th vic kim sot cht ch c th c trin khai ngay c khi chi
ph kim sot cao.

iu chnh s kim sot i vi nhng khc bit v nn ha

Khi nim v kim sot m chng ta ang xem xt ph hp vi mt t chc m
cc n v trc thuc khng cch xa v mt a l hoc l s khc bit v vn ha.Nhng
i vi nhng t chc tan cu th sao? Liu h thng kim sot c s khc bit hay
khng v nhng nh qun tr cn bit nhng g v vic iu chnh hot ng kim sot
i vi nhng khc bit gia cc quc gia?
Cc phng php kim sot con ngi v cng vic c th hon ton khc nhau
nhng nc khc nhau. Nhng khc bit trong h thng kim sot t chc ton cu ch
yu l trong cc bc o lng v hot ng iu chnh trong tin trnh kim sot. Trong
mt tp on ton cu, nh qun tr ca cc chi nhnh nc ngoi c xu hng t b kim
sot trc tip bi tr s chnh nu khng v l do no khc hn l khong cch lm cho
nh qun tr c th gim st trc tip. V khang cch to nn xu hng chnh thc ho
hot ng kim sot, tr s chnh ca cng ty ton cu thng da trn cc bn bo co
chnh thc, ton din v kim sot. V d nh cng ty bn l Ito-Yokado Nht Bn, s
hu ca h thng ca hng 7-Eleven, s dng my ng k tin mt t ng khng ch
ghi li doanh thu bn hng v kim sot kho m cn ln k hoch hot ng cho cc nh
qun tr ca hng v theo di vic h s dng cc biu phn tch v d bo lin quan.
Nu cc nh qun tr khng s dng chng thng xuyn th h s c thng bo phi
tng cc hot ng ca mnh.
nh hng ca cng ngh i vi kim sot cng c th c thy khi so snh nhng
nc c cng ngh tin tin vi nhng nc c cng ngh thp hn. nhng nc nh
M, Nht, Canada, Anh, New Zealand, c v Australia th nh qun tr ca cc cng ty
182

ton cu s dng nhng thit b kim sot gin tip - c bit l nhng bng bo co v
phn tch trn my tnh cng vi nhng nguyn tc chun ha v gim st trc tip
m bo cng vic tin trin nh k hoch. nhng nc c cng ngh thp hn, cc nh
qun tr c xu hng da vo s gim st trc tip v vic ra quyt nh tp trung rt cao
trong kim sot.
Ngoi ra, nhng rng buc i vi nhng bin php hiu chnh m cc cc nh qun
tr c quyn s dng c th nh hng n cc nh qun tr, v lut php mt s
nc khng cho php nh qun tr quyn la chn ng ca nh my sn xut, cho nhn
vin tm ngh vic, chuyn tin ra nc ngoi hay tuyn mt nhm cc nh qun tr mi
t nc ngoi.
Cui cng, mt thch thc i vi nhng cng ty ton cu trong vic thu thp d liu
l s tng thch. V d nh nh my sn xut ca mt cng ty Indonesia c th sn
xut cng mt loi sn phm nh nh my New Zealand. Tuy nhin, thit b
Indonesia c th s dng nhiu lao ng hn ( tn dng li th chin lc nhn cng r
Indonesia). V d, nu nhng nh qun tr cp cao phi kim sot chi ph bng cch tnh
chi ph lao ng trn sn phm hay sn lng tng nhn cng th cc con s khng so
snh c. Cc nh qun tr cng ty ton cu phi xem xt n thch thc ny.

SUY NGH V CC VN QUN TR

1. Mt t chc phi lm g chuyn cch t chc kim sot ch yu t hnh
chnh sang kim sot nhm? T kim sot nhm sang kim sot hnh chnh?
2. Trong chng 12, quan im v thay i c tn dng thc trng c tho
lun. Bn c ngh rng c th thit lp v duy tr cc tiu chun v hot ng
kim sot mt cch hiu qu trong loi mi trng ny? Hy gii thch.
3. Bn s dng khi nim kim sot trong cuc sng c nhn ca bn nh th
no? Hy nu c th (ngh n cc thut ng kim sot phng nga, kim sot
ng thi v kim sot phn hi cng nh cc loi kim sot cho cc lnh vc
khc nhau trong cuc sng ca bn).
4. Khi no th cc thit b gim st in t nh my tnh, my quay video v fip
st in thoi c th vt qua ranh gii t kim sot qun tr hiu qu sang
vic xm phm quyn ring t ca nhn vin?

183

5. Tng c nhn nhn vin trong t chc c mt vai tr trong vic kim sot
hot ng lm vic. Bn c ng khng, hoc bn c ngh l kim sot l
ci g ch c cc nh qun tr phi chu trch nhim? Hy gii thch.

184