Professional Documents
Culture Documents
Bi ging:
Bin son:
Lng Hng Quang
TP. H Ch Minh
Thng 3 - 2004
NI DUNG
CHNG 1: M U ..................................................................................... 1
1.1 Ngun gc cy tr (ch) .......................................................................... 1
1.2 V tr ca cy tr trong nn kinh t........................................................... 2
1.2.1 Tr l mt thc ung l tng v c nhiu gi tr v dc liu ........ 2
1.2.2 Tr l mt hng xut khu c gi tr kinh t cao ............................... 3
1.2.3 Phn vng tr ................................................................................... 3
CHNG 2: THNH PHN SINH HA CH YU TRONG BP TR ........... 5
2.1 Nc ....................................................................................................... 5
2.2 Tanin ....................................................................................................... 5
2.3 Alkaloid ................................................................................................... 7
2.4 Protein v cc acid amin ......................................................................... 8
2.5 Glucid v pectin....................................................................................... 8
2.6 Dip lc v cc sc t khc gn n ......................................................... 9
2.7 Du thm ................................................................................................ 9
2.8 Vitamin .................................................................................................... 9
2.9 Men (enzyme) ....................................................................................... 10
2.10 Cht tro ............................................................................................... 10
CHNG 3: THU HOCH BO QUN V CH BIN TR ......................... 11
3.1 K thut hi tr ...................................................................................... 11
3.2 Bo qun nguyn liu ........................................................................... 15
3.3 Ch bin tr........................................................................................... 16
3.3.1 K thut ch bin tr en ................................................................ 17
3.3.2 Ch bin tr xanh ........................................................................... 23
3.3.3 K thut ch bin tr Oolong ( long) ............................................ 25
3.3.4 Tr hng v tr p hoa ti ...................................................... 26
3.3.5 Tr ha tan ..................................................................................... 29
3.4 Bo qun tr.......................................................................................... 30
3.4.1 Nhng thay i cht lng tr trong qu trnh bo qun ............... 30
3.4.2 Bao b v cch ng gi ................................................................. 31
3.4.3 Kho cha cc thng tr v bo qun tr khi vn chuyn ................ 32
3.5 Kim tra cht lng tr ......................................................................... 32
3.5.1 Nhng iu kin cn thit khi kim tra cht lng tr .................... 32
i
ii
iii
CHNG 1: M U
Min Nam
Tr c trng ch yu cc tnh Lm ng, Gia Lai v Kon Tum. Vng nam
Ty Nguyn (Lm ng) l vng cao nguyn nhit i, cao 800 - 1.500 m,
thch hp vi ging tr Shan. Vng bc Ty Nguyn thp hn (500 - 700m),
kh hu thch hp vi cc ging tr Assham v Trung du.
Dng catechin
() Catechin
(-) Epicatechin
() Galocatechin
(-) Epigalocatechin
(-) Epicatechingalate
(-) Epigalocatechingalate
(-) Galocatechingalate
Quexitrin
Cht mu hn tp v acid galic
() C
(-) EC
() GC
(-) EGC
(-) ECG
(-) EGCG
(-)GCG
Hm lng
(% tng lng tanin)
0,4
1,3
2,0
12,0
18,1
58,1
1,4
0,27
5,0
98,57%
Cng:
(-) EGC
() GC
(-) EC, (+) C
(-) EGCG
(-) ECG
Tng s
Ging PH1
Ging Trung du
Hm lng
(mg/g cht kh)
T l (%)
Hm lng
(mg/g cht kh)
T l (%)
27,70
19,80
5,21
73,00
21,20
150,91
18,40
13,15
3,48
51,70
14,05
100,0
33,90
20,40
8,39
81,0
27,4
171,09
19,8
11,92
4,9
47,4
16,0
100,0
Ging PH1
Tr Trung du
36,75
37,77
34,74
30,77
25,56
32,72
34,99
36,97
34,61
31,16
22,90
32,12
- l th t: 2,10%
- l th hai: 4,20%
- l gi: 0,79%
- l th ba: 3,40%
Thi v thu hoch khc nhau, iu kin canh tc khc nhau, u nh hng
n hm lng cafein trong bp tr. Bn m, hm lng cafein tng ln r
rt: theo s liu ca Vrnxp, hm lng cafein thay i nh sau: i chng
khng bn N: 3,13%; bn 100 kg N/ha: 3,16% v bn 210 kg N/ha: 3,24%.
Hm lng
194.0 2771.5
154.5 441.1
16.3 909.0
131.0 352.0
24.2 599.7
43.1 282.2
16.5 80.9
20.8 85.6
3.1 45.0
5.4 42.2
7.4 38.6
4.6 137.2
Trung bnh
1201.9
277.2
265.0
226.6
206.1
83.9
30.4
29.9
23.1
21.2
20.8
19.8
%
45.9
12.7
9.2
10.8
7.5
3.8
1.4
1.4
1.2
1.0
1.1
1.0
ng kh
saccharose
Tng lng
0,99
1,15
1,40
1,63
1,81
0,64
0,85
1,66
2,06
2,52
1,63
2,00
3,06
3,69
4,33
10
11
1955
1956
1957
1958
1. Hi khng cha l
100
77,84
54.59
56,80
85.29
2. Hi cha l c
100
114,90 79,84
131,2
134,33
141,2
154,86 187,26
104,0
12
Qui cch hi tr
i vi tr trong thi k kin thit c bn:
Trc khi n to hnh:
- Tr 1 tui: t thng 10 bm ngn nhng cy cao 60 cm tr ln.
- Tr 2 tui: hi bp trn nhng cy to khe v cch mt t 50 cm tr ln.
Hi to hnh sau khi n:
- Tr n ln th nht: t u hi to hnh cch mt t 40 45 cm, t sau
hi st l c.
- Tr n ln th hai: t u hi cao hn tr n ln mt khong 5cm, cc
t sau hi nh tr n ln th nht.
i vi tr kinh doanh
Hi bp (tm) v 2, 3 l non, khi trn tn cy c 30% s bp tiu chun th
hi, khng b st, khng qu la, tn thu bp m xe, 7 - 10 ngy hi mt
la.
V xun (thng 3 - 4): hi cha 2 l v l c, to tn bng.
V h thu (thng 5 - 10): hi cha 1 l v l c to tn bng. Nhng bp vt
cao hn mt tn th hi st l c.
V cui (thng 11 - 12): thng 11 hi cha l c, thng 12 hi c l c,
i vi tr n au v n tr li
- Tr n au: t u hi 1 tm 2, 3 l, cha 3, 4 l v l c; cc t sau hi
cha l c.
- i vi tr n tr li, hi nh i vi tr kin thit c bn.
Yu cu k thut hi
- Hi cha l m bo sinh trng ca cy.
- Hi s l quy nh m bo sn lng.
- Hi ng la, ng s l quy nh m bo phm cht.
- Phng php hi: hi bng tay, khi l tr t 5 tui tr ln c thm canh
tt, cy c tn bng th c th thu hoch bng ko hoc bng my.
13
14
non gi ca bp.
Bp di, trng lng ln v bp non th cho phm cht tt. T l bp m xe
cao, l ri, l bnh t nhiu, phm cht xu.
3.2 Bo qun nguyn liu
Sau khi thu hoch, bp tr thng c hin tng i ngt. Hin tng i ngt l
qu trnh chuyn bin nhng vt cht ha hc trong l v l b chuyn mu
nu tng phn hoc ton phn dn n bp tr b thi nhn hon ton.
Qu trnh i ngt lm gim phm cht tr nguyn liu v tr thng phm v
vt cht kh b tiu hao do qu trnh h hp, phn gii, tanin b xi ha v vt
cht thm b phn gii v.v...
Qu trnh h hp xy ra trong thi gian bo qun v vn chuyn nguyn liu:
C6H12O6 + 6 O2 = 6 CO2 + 6H2O + 674 calo
Khi thiu xi s xy ra:
C6H12O6 = 2CO2 + 2C2H5OH + 26 calo
Theo Kuaxanop, qu trnh h hp v ln men trong tr xy ra nh sau:
Catechin + O2 = Orthoquinon + H2O (1)
Orthoquinon + glucose = catechin + CO2 (2)
n (Orthoquinon) = sn phm c mu, mi (3)
trong tr, hm lng ng c t, do sau khi cn ngun ng h
hp th tanin b xi ha lm gim cht lng tr. Khi glucose ht th phn ng
(2) ngng li v phn ng (3) chim u th. Lc ny nguyn liu chuyn t h
hp sang qu trnh ln men. Khi bo qun t nhin v vn chuyn khng
thun li cc vt dp nt do c gii b ln men sm. Orthoquinon ngng kt
to thnh mu nu ti, catechin gim i v do nh hng n cht lng
tr nguyn liu.
Trong hon cnh c th ca ta i ngt xy ra trong tr nguyn liu do:
- i ngt l hin tng t nhin xy ra trong qu trnh a nguyn liu t c
s sn xut v nh my ch bin.
- Thu hoch bp trong iu kin nng m nhiu.
- Phng tin thu hoch th cng vn chuyn kh khn, l tr b nn cht,
gip nt nhiu, thi gian vn chuyn lu...
Kt qu nghin cu ca Vin cy cng nghip v s din bin vt cht trong
bp tr do qu trnh i ngt nh sau:
15
Cht
kh
Cht
ha
tan
Tanin
ng
tng Cafein Pectin
s
48,2
31,15
2,8
4,3
2,7
47,5
29,75
2,5
4,2
2,4
45,2
28,40
2,1
4,0
2,0
43,4
26,10
1,4
3,7
1,5
35,2
22,00
0,7
3,5
1,1
S liu trn cho thy, i ngt cng nhiu phm cht tr cng gim thp r rt,
do c nh hng n phm cht tr thnh phm.
Khi hi tr xong cn c bit ch n vn bo qun nguyn liu. Bo
qun nguyn liu phi t yu cu: thi gian vn chuyn nguyn liu v nh
my cng nhanh cng tt. Trong qu trnh ch vn chuyn nguyn liu v ch
ch bin phi ri tr trong nh mt, thong. Nn ri tr thnh mt lp mng 20
- 30 cm v cch 2 - 3 gi phi o mt ln. Dng st cng hoc thng g
vn chuyn bp tr, trnh lm gip nt l v cn ch che nng.
3.3 Ch bin tr
Ch bin tr l mt ngnh cng nghip thc phm phc tp, i hi c trnh
l lun v thc tin cao. Trong phm vi gio trnh ny ch gii thiu mt s
nguyn l chnh v ch bin tham kho.
Nh bit, t cng mt nguyn liu bp (gm tm v 2 - 3 l non) c th ch
bin ra nhiu loi tr thnh phm khc nhau.
Da vo tnh hnh sn xut tr trn th gii, tnh cht cc loi tr v c tnh
sinh ha trong qu trnh sn xut tr, c th phn loi nh sau:
Phn loi theo mc ln men trong qu trnh ch bin:
Tr xanh (khng c qu trnh ln men)
Tr en (ln men trit )
Tr Oolong, pouchong (ln men mt phn)
16
17
Nguyn liu tr
Lm ho
V/sng
Ln men
Sy kh
Phn loi
ng gi
Tr en thnh phm
Hnh 3.2 S ch bin tr en theo phng php c in
Giai on ho tr
Qu trnh ho l lm thay i v sinh l v sinh ha ca l tr, qu trnh ny c
lin quan n m trong l v nhit mi trng. Yu cu ca qu trnh
lm ho l gim hm lng nc trong l cn li 60 - 62%, l tr tr nn
mm, dai, th tch l gim i. Vt cht tan tng ln do s thy phn cc cht.
Tuy nhin cng c mt s cht mi, khng ha tan c to thnh. giai
on ny tanin b gim i 1 - 2%, cc cht c mu c to thnh, hng
thm c hnh thnh (do catechin b xi ha ri kt hp vi polyphenol hoc
alanin, hoc asparagic). Protein bin i su sc to thnh cc acid amin
ha tan. Mt s cht khc nh vitamin C, dip lc, tinh bt gim i. Cafein c
tng ln mt t.
iu kin cn thit:
Giai on v tr:
Sau khi ho tr xong, tin hnh v tr. Mc ch ca giai on ny l dng
bin php c gii ph hoi t chc ca l, to iu kin cho dch t bo
tip xc vi xi qu trnh xi ha c tt. Yu cu cn t c l lm
dp t bo khong 70 - 75%. Mt khc v tr cn nhm to nn hnh thc ca
18
19
Nhit : 95 - 105oC
Thi gian: 30 40 pht
20
nc
hng
OP
(Orange
Pekoe)
Mt tr xon u,
nu Thm
mu en t nhin
sng
m
c ln tuyt trng
BOP
(Broken
Orange
Pekoe)
nu Thm du
Mt tr xon, ngn
m du sng
trong
m hn
cnh en t nhin.
c hu
u,
sng
OP
mm
FBOP
(Flowery
Broken
Orange
Pekoe)
Mt tr nh, tng
mn
i u, mu en
Thm du
chn
ln t tuyt
P (Pekoe)
Mt tr nh, tng
i u, ngn cnh nu
hn OP, mu en
PS (Pekoe Mt tr hi th, mu Mu
souchong) en hi nu
nu
m du
v
c
mm
hu
m c Mu
hu
mm
m thm m
va
hi cht
Mu
nu
Thm nh
Hi
nht
hi
ti
BPS
(Broken
Pekoe
Souchong)
Mt tr tng i
nht
u, mu en
Thm va
Nht
ti
F
(Fannings)
Mt tr nh, u
ti
Thm nh
Nht
Nu
xm
Mt tr nh
ti Thm
hi c
nht
D
(Dust)
21
Cht gt Nu ti
5
8
2. Trc dao ct
3. Mng cho tr vo
5. Li sng
6. Puli
8. Mng ra ca phn tr to
22
23
Giai on v tr
Mc ch ca giai on ny l ph v mt s t bo tanin b xi ha c tc
dng lm gim cht cho tr xanh v lm cho bp tr xon li theo yu cu ca
th trng. Yu cu dp t bo t khong 45%.
iu kin cn thit: m khng kh: 90%; nhit : 22 - 24oC v 2 ln mi ln
30 - 45 pht.
Giai on sy tr
Mc ch ca giai on ny cng nh sy tr trong ch bin tr en.
iu kin cn thit: nhit: 95 - 105oC. Thi gian khong 30 - 40 pht.
Sau giai on sy, tin hnh phn loi, phn cp v ng gi.
Ty thuc vo cht lng tr xanh my sn xut ra m phn thnh cc loi:
OP, P, BP, BPS v F.
Cc ch tiu cm quan ca tr xanh my c quy nh trong Bng 26 v c
hng v tr a phng.
Bng 3.6 Cc ch tiu cm quan ca tr xanh
Cc ch tiu
Loi
Ngoi hnh
nc
hng
OP
(Orange
Pekoe)
Mt tr xon, mu Xanh
xanh t nhin c vng
tuyt trng
sng
Thm
mnh
P (Pekoe)
Mt tr tng i Xanh
u, ngn cnh hn vng
OP, xanh t nhin.
Thm
Cht du Xanh
km hn c hu
vng
OP
mm
m, du Xanh
c hu vng
ngt
mm
Thm
m
hu
c Xanh
vng
mm
BPS
(Broken
Pekoe
Scented)
Cht
Xanh
vng
nht
F
(Fannings)
Mt tr nh, u Xanh
xanh vng
nht
khng
sng
Cht
Xanh
vng
nht
24
t thm
Tro
vn
P
8.5
6.5
0.5
0.5
BPS
F
Tp cht
kh
OP
BP
Cm
0.001
1
7.0
25
25
Nguyn liu tr
Lm ho ngoi tri
Lm ho trong phng
Sy
V
Sy ln cui
ng gi
Tr Oolong thnh phm
Hnh 3.6 Qui trnh ch bin tr Oolong
3.3.4 Tr hng v tr p hoa ti
Tr hng v tr p hoa ti u l nhng loi tr li dng cch p hng
hp th ly nhng hng thm t nhin ca hng liu loi hoa ti.
Ngi ta thng dng tr xanh p tr hng, cn dng tr xanh, tr en
p hoa ti.
Tr hng
Dng hng liu sy kh, nghin nh ri trn hn hp vi tr cn p theo t
l thch hp ri . C nhiu loi hng liu p nh hoa ngu (Aylaia
duperreana Pierre), hoa cc (Chrysanthemum sinensis Sanbina), ht mi, cam
tho (Glycyrrhiza aralensis Fish), qu (Cinnamemum sp., h Lauraceace), tiu
hi, i hi, bc h,
Chun b hng liu
(Sy kh, nghin nh)
Sao tr
(m = 1,5 - 2,0%)
Trn hng liu (15)
p hng
Nhit = 80 85oC
26
chun b hoa
ti
Chun b tr
p hng
(trn hoa + tr)
Thng hoa
Sng hoa
sy kh
ngui
hoa
Sng hoa
27
Chun b tr
y l giai on c tnh cht quyt nh cht lng tr p hoa ti. Cn ch
ti nhit , m ca tr trc khi ch bin. Nhit thch hp ca tr khi
p cc loi hoa nh: hoa li (30 35oC), hoa si, hoa ngc lan (33 35oC),
hoa sen (29 31oC), hoa bi (20 25oC), m ca tr trc khi p
phi bo m khong 4 5%.
m ca tr khi em p cn phi cn c vo m ca hoa ti, s ln
p hoa m iu chnh. i vi nhng loi tr cn p t 2 n 3 ln th
m ca tr p tip ln sau cn c khng ch mc cao hn m ca
tr p hng ln trc nhm hn ch tn tht hng thm tr hp th
c ln trc.
Chun b hoa ti
Tt c cc loi hoa ti trc khi p hng cn ri thnh lp mng trn nn
sch, trnh thnh tng ng v hoa s b ng do hin tng h hp bc
nng ng hoa.
Phi tc b i hoa, nhy hoa (hoa bi), cung hoa. Mun cho tr sau khi
p c hng thm mnh v bn nn p dng phng php p nhiu ln,
cho nn cn tnh trc s lng hoa ti cn dng p cho mi ln. Qua
thc t sn xut, lng hoa dng p ln th nht nhiu hn cc ln p tip
theo.
Cng c khi ngi ta p dng cch p m, nh i vi tr hoa li, trc khi
p hng li ngi ta thng dng mt lng nh hoa ngc lan p
trc. Mc ch ca vic p m ny l li dng hng thm nng, mnh
ca hoa ngc lan lm t mi hng ca tr, lm cho lc pha ung tr khng
cn nhn ra mi tr th.
p hng
Sau khi sao, tr nguyn liu c lm ngui n nhit p thch hp cho
tng loi hoa ti, ri trn hoa ti c x l, bt u qu trnh p hoa.
Ty theo s lng tr cn p hng nhiu hay t m tr thnh tng ng,
cho hoa ti vo, trn u v cho vo thng g.
Nu nh s lng tr em p khng nhiu th c th dng thng g thc
hin vic p hng tr nh sau: u tin l mt lp tr k n l mt lp
hoa v c tun t nh th cho n ht s tr cn em p, lp trn cng l
lp tr v to thnh hnh lng cho pha trn thng p hng, nhm lm
cho tr d thot m. C th p hoa trong thng thit kn, cch m hoc trong
phng hng hp v sinh v kh ro.
Thng hoa
Khi p hng nhit v m ca tr tng. Khi nhit khi tr tng ti
mc no th cn o khi tr gi l thng hoa nhm thot bt hi m v
gim nhit khi tr, hn ch cc bin i ha hc xy ra mnh lit di tc
dng ca nhit gy ra cho mu nc tr b vng a, c mi thiu. Vic thng
hoa cn c tc dng lm cho hoa em p tr c iu kin n ton b v khi
28
29
Nguyn liu tr
V hoc nghin
Sy (hp, sao)
Nc nng
Trch ly (chit)
Lc
hng
Tch hng v
hng
Sy thng hoa
Bt tr ha tan
ng gi
Hnh 3.9 Qui trnh sn xut tr ha tan.
3.4 Bo qun tr
3.4.1 Nhng thay i cht lng tr trong qu trnh bo qun
Bo qun tr lu di, cht lng ca tr s gim i (tr mt hng thm, v
km m , nc pha km) do s thay i thnh phn ha hc ca tr, hm
lng cc cht ha tan gim dn, hm lng tinh du v tannin ha tan gim.
m cn bng ca tr ph thuc vo m tng i ca khng kh, theo
nghin cu ca I. Egrp v Vrnxp cho kt qu nh sau:
30
30
45
60
62
5,8
6,7
8,7
9,0
70
80
85
96
Loi bao b
Lc bt u
Sau 30 ngy
7,5
7,5
7,5
7,5
7,5
12,8
7,5
13,8
7,5
12,7
Khng bao gi
7,5
14,0
31
32
33
34
35