Các Hành Động Ngôn Ngữ Qua Lời Thoại Nhân Vật Trong Truyện Ngắn Chu Lai

B gio dc v o to
Trng i hc vinh
--------*****--------
Cao xun Hi
Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn

vt
trong truyn ngn Chu Lai
lun vn thc s ng vn
Chuyn ngnh: L lun ngn ng

M ngnh: 5.04.08
Vinh, 2004
Cao Xun Hi
Lun vn tt nghip thc s ng vn

Mc lc
Li ni u
M u..................................................................................4
I. L do chn ti................................................................4
II. i tng v nhim v nghin cu.........................................4
III. Lch s vn .................................................................5
IV. Phng php nghin cu......................................................8
V. Ci mi ca ti...............................................................9
VI. Cu trc ca lun vn........................................................9
Chng 1
Nhng tin l thuyt
xung quanh vn hi thoi v hnh ng ngn ng
1.1. Chu Lai tc gi v tc phm:..........................................10
1.2. Nhng khi nim lin quan............................................12
1.2.1. Hi thoi......................................................................12
1.2.2. Cc dng thc hi thoi trong truyn ngn Chu Lai. . .19
1.2.3. Hon cnh khng gian v thi gian giao tip ca nhn
vt trong truyn ngn Chu Lai.............................................22
1.2.4. Hnh ng ngn ng.................................................25
1.2.5. Vn phn loi hnh ng ngn ng trong dng
hc........................................................................................ 30
1.2.6. Tiu ch nhn din v cn c phn loi ca chng ti 30
Chng 2
Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt
Trong truyn ngn chu lai
Cao Xun Hi

2.1. Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai............................................................34
2.1.1. Hnh ng trn thut...............................................36
2.1.1.1. Trn thut - thng bo..............................................37
2.1.1.2. Trn thut - miu t.................................................42
2.1.1.3. Trn thut - k.........................................................45
2.1.1.4. Trn thut - gii trnh.............................................48
2.1.1.5. Cc hnh ng trn thut gin tip........................49
2.1.2. Hnh ng nhn xt, nh gi..................................54
2.1.2.1. Hnh ng nhn xt nh gi th hin s khen ch........................................................................................ 54
2.1.2.2. Hnh ng nhn xt nh gi th hin thi
khng nh - ph nh......................................................58
ng tnh - khng ng tnh............................................62
2.1.2.4. Hnh ng nhn xt nh gi th hin thi tin tng - nghi ng...................................................................... 64
2.1.3. Hnh ng ng x. ....................................................67
2.1.3.1. Hnh ng cho hi................................................67
2.1.3.2. Hnh ng gii thiu...............................................71
2.1.3.3. Hnh ng mi.......................................................72
2.1.3.4. Hnh ng chc......................................................73
2.1.3.5. Hnh ng xin php...............................................73
2.1.3.6. Hnh ng cm n.................................................74
2.2. Tiu kt: .......................................................................75
Chng 3
Ng ngha ca cc hnh ng ngn ng
qua li thoi nhn vt trong truyn ng n Chu Lai
3
Cao Xun Hi

3.1. Ng ngha ca cc hnh ng ngn ng qua li thoi
nhn vt trong truyn ngn Chu Lai...................................77
3.1.1. Phn nh tnh trit l suy ngm ca nhn vt..........77
3.1.2. Phn nh dng chy tm t ca nhn vt..................81
3.1.3. Th hin nhng quan nim nhn sinh......................84
3.1.4. Cung cp thng tin.....................................................85
3.1.5. Phn nh nhng mi lin h c nhn.........................87
3.6. Phn nh nhng nt p vn ho ca vng qu Nam B .
............................................................................................. 93
3.2. Mt s nhn xt v phong cch ngn ng ca Chu Lai
qua cc hnh ng trong cc li thoi nhn vt..................95
Kt lun.............................................................................. 100
Ti liu tham kho..............................................................102
Cao Xun Hi
M u
I. L do chn ti.
1. Vn dng l thuyt ngn ng hc nghin cu tc
phm vn hc ang l vn thi s c nhiu nh nghin
cu quan tm. Trn thc t c nhiu cng trnh vi qui
m ln nh khc nhau i theo hng ny v gt hi c
nhng kt qu kh th v. Trn ngha , tm hiu truyn
ngn Chu Lai di nh sng ca dng hc l mt vic lm cn
thit.
2. Chu Lai xut hin trn vn n trong nhng nm
chng M cu nc, thuc th h th hai ca nhng ngi
chin s vit vn.Trong s nghip cm bt, ng sng tc
nhiu th loi khc nhau: tiu thuyt, truyn ngn, kch, hi
k, bt k trong , truyn ngn ca ng l bc tranh
ton cnh gm nhiu tng, nhiu mng khc nhau ca hin
thc i sng(35,93) v c nhiu thnh cng mi, khng
nh ti nng phong cch v v tr ca ng trong i sng
vn hc.
3. Nghin cu v Chu Lai, ngi ta ch nhiu n tiu
thuyt, truyn ngn ca ng l mt ting ni ngh thut
mi nhng cha c ch nhiu c bit l gc ngn
5
Cao Xun Hi

ng. y l vn i hi cn c s quan tm nhiu hn
na ca cc nh khoa hc i vi mt tc gi c coi l c
nhiu i mi v ni dung v hnh thc vn hc sau 1975.
Thc tin gip chng ti mnh dn i su tm
hiu: Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai. ti ny, gp phn khng nh ti
nng ngh thut, phong cch ngn ng ca nh vn Chu Lai
ni chung, phong cch truyn ngn ca ng ni ring, b
sung thm t liu v s i mi vn hc sau 1975. cng l
l do la chn ti ca chng ti.
II. i tng v nhim v nghin cu.
1.i tng.
Vn dng kin thc lin ngnh ca: Ngn ng hc, L
lun vn hc, Thi php hc, chng ti i su nghin cu cc
hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt trong 22 truyn
ngn tiu biu ca nh vn Chu Lai, in trong tp Truyn
ngn Chu Lai, do Nh xut bn vn hc tuyn chn v gii
thiu nm 2003.
Tng ng vi cc tn truyn, chng ti xp theo th t
s La M t nh n ln nh sau: Mt khi nim tnh yu (I),
La mt II), Ngi khng i qua hong cung (III), Ci tt sau
cnh g (IV), Trang bn tho chp thu (V), Anh Hai m (VI),
Gi ni y mu xanh (VII), K nim vng ven (VIII), Dng sng
yn (IX), Ph vng (X), Bc chn dung ca ngi n b l
(XI), Ph nh binh (XII), Ting H Ni (XIII), Mt (XIV), Ch y
c mt ngi nh (XV), Thi nhn trn sn u (XVI), Cuc i
khe kh (XVII), Sc chm chm (XVIII), m nghe g p
chung (XIX), Mt sau vch l (XX), Hi th m (XXI), Con
ti i lnh (XXII).
6
Cao Xun Hi

2. Nhim v ca ti.
- Ch ra nhng hnh ng ngn ng v phn tch
ng ngha ca chng c phn nh qua li thoi nhn vt
trong truyn ngn Chu Lai.
- Nhn xt kh nng t chc ngn t, dng ngh
thut ca nh vn Chu Lai.
III. Lch s vn .
Chu Lai xut hin trn vn n vi truyn ngn u
tay: H mui ngi M Nng, ng trn bo c lp nm
1963. Nhng phi n nm 1978, vi tp truyn Ngi im
lng (Vn hc 1979) th ng mi to c du n trong lng
bn c.V nm 1992, khi tiu thuyt n my d vng ra
i th nhng sng tc ca Chu Lai c bn c thc s
quan tm, yu mn. T y cc nh nghin cu ph bnh
quan tm nhiu hn n vn Chu Lai. Ring nm 1992,
ngoi cuc tho lun vi cun tiu thuyt n my d vng
ca tun bo Vn ngh sng ngy 10 thng 6, cn c hn 20
bi vit v im sch v vn Chu Lai. Tu trung li cc kin
cp n nhng vn nh:
1. ti.
a s cc kin cho rng Chu lai vit v chin tranh
trong hnh tng trung tm l ngi lnh.
Hng iu a ra kin: Chu Lai l nh vn thu chung
vi ti chin tranh, anh c nhiu tc phm vit v ti
ngi lnh trn c ba mt trn: vn hc sn khu - in
nh(39,56). Bi Vit Thng cng cho rng: truyn ngn
Chu Lai phn ln vit v nhng chin s c cng(30,86).
7
Cao Xun Hi

L Hoi Thu vit: vi t cch l ngi tng tham chin , vn
sng chin trng gn nh to th ch ng hay hn th na,
cho ngi bt ca anh th sc tung honh trong bin
t gii hn ca ti chin tranh. Mi nm cm sng gip
anh nhn thc c ci gi m mu ca nhng cuc ng
lch s.V vy trc ti chin tranh, anh khng ch l
vit, l tip cn m l sng, l day dt, vt v bng tm linh
v mu tht ca chnh mnh (36,94).
Trong Mt ti khng cn kit ng trn Tp ch
vn ngh qun i thng 9 nm1993 , Bi Vit Thng ch
r: nhn vt Chu Lai c th hin nh nhng con ngi tm
linh h sng bi nhng m nh ca o gic, hi thc bi s
sm hi, lun tm kim s gii thot. l nhng con ngi
tr v sau chin tranh b mt thng bng, kh tm c s
yn n trong tm hn. H sng trong cm gic khng bnh
yn i vo ng ngch i sng tm linh con ngi, Chu Lai
lm ngi c bt ng v nhng khm ph ngh thut ca
mnh Nhn vt ca Chu Lai thng t soi t mnh, khm
ph mnh khm ph mt bn ng hay l mt con ngi trong
con ngi (32,104)
L Hoi Thu cng a ra nhng nhn xt xc ng: nu
nh trc kia , cc nhn vt ca anh ch yu c m t ct
cch anh hng trn mc th hin nay, c th l trong tp
truyn mi ny, Chu Lai tp trung khai thc qung i th hai:
qung i pha sau chin trn ca ngi lnh(36,94).
2. Bt php.
Cng chnh nh ph bnh vn hc L Hoi Thu sau khi
nh gi v ti, nhn vt a ra nhn xt: v bt
php Chu Lai to ra dc s a dng v mu sc thm m,
8
Cao Xun Hi

a chiu v thi gian, khng gian, a thanh v ging iu,
m hng. Bn cnh sc thi tr tnh ca Ph vng, Dng
sng yn l nhng xung t gt gao, l tit tu dn dp
y kch tnh ca Ph nh binh. Bn cnh dng tm tng
trin min ca Ngi khng i qua hong cung l nhng
li l su sc m thm tha ca Ngi cha nhu nhc(36,
95).
Dng nh Chu Lai nghing v bt php nghim nht
trong cch th hin i sng ca ngi chin s. Bt php
ny to nn tnh su sc trong truyn ngn ca cc anh(Bi
Vit Thng 29, 102).
3. Ngh thut vit vn.
Xun Thiu, trong bi: Nhng trang vit trm tnh v
su sc v anh b i C H ng trn bo Vn ngh s 7
nm 1994 vit: tc phm ca Chu Lai y cht lnh, ging
vn bm b, si ng, cc th tnh cm suy t c y n
tn cng(35,4).
Vn Chu Lai rt gn vi ngn ng in nh. C cm
gic nh ngi bt ca anh cng lt, cng lia t nhiu gc
, cng tin cn cnh cng li xa vin cnh nh ng knh
ca ngi quay phim Vn Chu Lai v th gn guc, kho
khon nhng nhiu ch hi th, b b quyt lit nhng hi n
o. C l anh quan tm nhiu n phng din to hnh ca
ngn ng m t ch n chiu su tm l ca n?(L
Hoi Thu 36, 95).
4. Kt cu truyn ngn.
V kt cu, anh vn dng nhiu th php ng hin
v coi l mt trc chnh, l mi giao lu gia qu kh v
hin ti(L Hoi Thu 35, 95).
9
Cao Xun Hi

Bn v kt cu truyn ngn Chu Lai v mt s cy bt
tr qun i Bi Vit Thng nh gi: cc anh c s tm
ti hnh thc biu hin. l s kt hp ca ting ni bn
trong v ting ni bn ngoi ca bn sc tinh thn ngi
chin s. Trong ci vn ln khn cng ca kh nng khi con
ngi ang c gng phn u v nhiu mt. S khm ph
ny to nn mt c th mi ca thi gian ngh thut truyn
ngn thng thy r thi gian ngh thut truyn ngn
gn y l thi gian gi nh, hay cn gi l thi gian
tm l (30,102).
L Tt C vit: Chu Lai xy dng c ct truyn hp
dn ph hp vi t tng m anh mun gi ti ngi c.
l s phn ca mi con ngi trong cuc chin v sau cuc
chin, nhng ni au thm ch l c s bt cng n v l
vn ngang nhin tn ti (39,6).
Nh vy, qua phn tch mt s kin ca tc gi i trc,
chng chng ti thy nh gi v vn
truyn
Chu Lai ni chung,
ngn Chu Lai ni ring phn ln h ch dng li
nhn xt, nh gi tc phm di gc l lun ph bnh ch

cha c cng trnh no i su tm hiu bnh din ngn
ng, c bit l cc hnh ng ngn ng. Tuy nhin,
nhng bi vit l nhng nh hng qu bu cho ti
ca chng ti.
IV. Phng php nghin cu.
Trong ti ny chng ti s dng nhng phng php
sau:
1. phng php thng k phn lai.
Phng php ny chng ti s dng thng k cc cuc
thoi v cc hnh ng, cc nhm hnh ng ngn ng
10
Cao Xun Hi

cc li thoi ca nhn vt trong 22 truyn ngn ca nh vn
Chu Lai t tp Truyn ngn Chu Lai.
2. Phng php so snh, i chiu.
Phng php ny chng ti s dng so snh i
chiu hnh ng ngn ng ca nhn vt trong truyn
ngn Chu Lai vi cc hnh ng ngn ng ca cc nhn vt
ca cc nh vn cng thi thy c trng ring v ngn
ng trong truyn ngn ca ng.
3. Phng php phn tch v tng hp.
Trn c s thng k t liu, so snh i chiu, chng ti
la chn, phn tch c th c dim ng ngha ca cc
hnh ng ngn ng nhn vt, trong mi quan h vi cc
hnh ng ca nhn vt khc thi gian vn ng v
khng gian sinh tn ca nhn vt qua dng ngh thut ca
nh vn. T tng hp da ra nhng nhn xt khi qut
v phong cch ngn ng qua li thoi nhn vt ca nh vn
Chu Lai.
V. Ci mi ca ti.
y l ti u tin nghin cu cc hnh ng ngn
ng qua li thoi nhn vt trong truyn ngn ca nh vn
Chu Lai, da trn c s l thuyt lin ngnh ngn ng hcv
l lun vn hc, thi php hc. T ngi vit lun vn c
gng ch ra c im khi qut v phong cch ngn ng
truyn ngn cu nh vn Chu Lai, cng nh b sung thm t
liu v s i mi ni dung v hnh thc vn hc nhng
nm sau chin tranh m cc nh nghin c quan tm.
VI. Cu trc ca lun vn.
11
Cao Xun Hi

Ngoi phn m u v phn kt lun, ni dung chnh
ca lun vn s c trnh by trong ba chng:
Chng 1: Nhng tin l thuyt xung quanh vn
hi thoi v hnh ng ngn ng .
Chng 2: Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn
vt trong truyn ngn Chu Lai.
Chng 3: Ng ngha ca cc hnh ng ngn ng qua
li thoi nhn vt trong truyn ngn Chu Lai.
Chng1
Nhng tin l thuyt
xung quanh vn hi thoi v hnh ng ngn ng
1.1. Chu Lai tc gi v tc phm.
1.1.1. Tc gi.
Nh vn Chu Lai, tn tht l Chu Vn Lai, sinh ngy
5.2.1946. Qu gc thn Tam Nng, x Hng o, huyn Tin
12
Cao Xun Hi

L, tnh Hng Yn. Cha ng l nh vit kch Hc Phi. Tt
nghip ph thng Chu Lai vo hc i hc. Ht Nm th
nht, ng tnh nguyn nhp ng v c iu v on kch
ni tng cc chnh tr. T on kch, Chu Lai xin chuyn v
n v c cng, chin u Si Gn cho n ngy gii
phng min Nam 1975. Cui nm 1975, ng v lm tr l
tuyn hun qun khu VII. Cui nm1976, v d tri sng tc
vn hc ca tng cc chnh tr, sau hc ti Trng vit vn
Nguyn Du kho I. Sau khi tt nghip, Chu Lai v lm bin
tp tp ch Vn ngh qun i cho ti nay. ng c nhn
gii thng vn hc ca Hi ng vn hc chin tranh cch
mng v lc lng v trang ca Hi nh vn (tiu thuyt n My
d vng), Gii thng vn hc B quc phng 1994, Gii thng
tiu thuyt ca NXB H Ni (tiu thuyt Ph)...
1.1.2. Tc phm.
Chu Lai sng tc nhiu th loi khc nhau: truyn
ngn, tiu thuyt, bt k, kch... C th k n mt s tc
phm chnh nh sau:
- Ngi im lng (truyn ngn - 1976)
- Nng ng bng (tiu thuyt - 1977)
- i ng thi gian (truyn ngn - 1979)
- Vng t xa xm (truyn ngn - 1981)
- Sng xa (tiu thuyt - 1982)
- t Ten (truyn thiu nhi - 1983)
- Gi khng thi t bin (tiu thuyt - 1985)
- Vng trn bi bc (tiu thuyt - 1990)
- Bi b hoang lnh (tiu thuyt - 1990)
- n my d vng (tiu thuyt - 1992)
- Ph nh binh (truyn ngn - 1992)
13
Cao Xun Hi

- Nh lao cy da (k s - 1992)
- Ph (tiu thuyt - 1993)
- Truyn ngn Chu Lai (2003)
Ngoi ra Chu Lai cn vit mt s kch bn sn khu v
in nh.
Sinh trng trong mt gia nh lm vn hc ngh thut,
sm c iu kin tip xc vi sch v v vn hc ngh thut,
ng yu vn hc t nh. Ngay t nhng nm thng chin u
gian kh trong n v c cng t vng su Si Gn, ng
vit truyn ngn. Truyn ngn u tay ca ng l
truyn ngn H mui ngi M Nng ng trn bo c Lp
nm 1963, vit theo kiu ngi tt vic tt, ca ngi kh tit
ngi Ty Nguyn. Sau 1975, Chu Lai chnh thc hot ng
vn hc. ng bt u bng cc truyn ngn nh: K nim
vng ven, La mt, Anh Hai m... ng trn bo Vn ngh
nm 1976. Sau ny c tp hp trong tp truyn Truyn
ngn Chu Lai.
Mi nm ln ln trong chin trng Nam B, trong mt
n v c cng, theo mt cnh qun nh vo Si Gn,
l ngun sng, vn sng phong ph to nn mch cm hng
ch o, qun xuyn trong vn nghip Chu Lai.
T nhng tc phm u tay: K nim vng ven, La
mt,...v nhiu tc phm sau ny, Chu Lai lin tc khm ph
nhng b n chin tranh v ngi lnh. Tt c u c vit
vi cm hng ngi ca v bt php dung d, chn tht. Nhiu
truyn ngn nh: Ngi khng i qua hong cung, Ci tt
sau cnh g, Sc chm chm,... nh du mt giai
on i mi bt php ca Chu Lai t cch tip cn, l gii
hin thc n ngh thut biu hin. Thng qua cc nhn
14
Cao Xun Hi

vt chnh Hon, Tng (Ngi khng i qua hong cung), Lu An
(Bc chn dung ca ngi n b l), Xun, H (Ci tt sau
cnh g)... Chu Lai c ci nhn nhn, phn tch vn su
sc hn, vn phong m thm hn, c bit l kh nng
suy ngm, trit l su xa tm huyt hn.
Nhiu tc phm nh: K nim vng ven, La mt, Anh
Hai m, Sc chm chm, Ph nh binh, ... c c
sc sng lu bn trong lng bn c. C th ni ng dn
nhiu tm huyt cho tc phn ca mnh, v c s tm ti
i mi trong cch vit. Mn nhng cu chuyn bt ng, vi
nhng chi tit ly k ngon mc, Chu Lai khc ho, ti hin
n tn cng ca hin thc chin tranh v cuc sng. S
trn tri ca chin tranh v cuc sng c dn y n tn
cng, vi nhng s phn c nhn cng c y n tn cng.
Tc phm ca ng t ti mt chiu su trit l: khng th
t chi nhng ngc li cng khng th m kh kh mi qu kh.
Nhng tm ti trong hnh thc k chuyn, th php an
xen ng hin thi gian, v ngh thut xy dng thi gian
c o vi nhng tnh hung gay cn ly k to c sc
hp dn trong sng tc ca ng ni chung truyn ngn ca
ng ni ring.
Trong nhng truyn ngn gn y: Ci tt sau cnh
g, Ph nh binh, Mt, Con ti i lnh... ngi bt Chu Lai
hng v cuc sng thng nht. Nhng chi tit, nhng cnh
i thc, nhng cu chuyn ph x, gia nh thng nht
trong kinh t m ca c ng xy dng kh sinh ng, ngn
ng y tnh d bo.
Chu Lai l cy bt vit kho, c s vn ln, s am m,
tm huyt, v cng phu tm ti nghim tc. ng c c
15
Cao Xun Hi

nhng thnh cng v ng gp ng qu vo vn xui ng i Vit Nam.
1.2. Nhng khi nim lin quan.
1.2.1. Hi thoi.
1.2.1.1. Khi nim.
L thuyt hi thoi c a vo v gii thiu Vit Nam
l tc gi Hu Chu. Hi thoi c xy ra khi mt nhn
vt a ra li trao v nhn vt khc a ra li gii p bng
ngn ng. y l hot ng cn bn thng xuyn, ph bin
ca ngn ng. N cng l hnh thc cn bn ca mi hot
ng ngn ng khc. Hi thoi l mt trong nhng hot
ng thng xuyn ca ngn ng thnh li gia hai hoc
nhiu nhn vt trc tip, trong mt ng cnh nht nh m
gia h c s tng tc qua li v hnh vi ngn ng hay hnh
vi nhn thc nhm i n mt ch nht nh(20, 18).
Hi thoi tn ti hai dng:
+ Li n ting ni hng ngy ca con ngi.
+ Li trao p ca cc nhn vt hi thoi c ch
th nh vn ti to li trong cc tc phm vn chng.
Trong lun vn ny, chng ti cp n dng tn ti
th hai. Bi vy, bn cnh cc yu t ngn t ca cc nhn
vt tham gia cuc thoi cn c s tham gia ca cc yu t phi
ngn ng (iu b, nh mt, c ch, tnh k tha, s tng
tc v nhn thc, ng cnh, ...) c nh vn th hin bng
li ch gii thm(20, 15), nhm miu t cm xc ch quan
ca ngi tham gia hi thoi.
Th d:
ng Hon - i t ph t lnh mt trn X, c mi i
xem v gp kin cho mt v kch vit v b i tnh
16
Cao Xun Hi

nguyn Vit Nam ti Cm Pu Chia. Ht v kch ch nhim
cc chnh tr hi:
<1> - Xin th trng cho kin - Anh ta hi.
- H! - ng git tht mnh bng tnh- kin g?...
tt y kch hay lm.
- D cm n th trng! - Anh ta ci rng r v bit
n.(III- 15,75)
<2>
- Ai o din th?
- Tha bc ... ti . (C l do ci dng ngi hin t gi nua
ca ng m anh i cch xng h). (III - 16, 75).

<1> sau mi li thoi ca nhn vt, tc gi ch gii
thi ch quan ca nhn vt v ch gii ny c phn
bit bng du ngang ni [-]. <2> sau li p ca ch
nhim tng cc chnh tr l ch gii ca tc gi c phn
bit bng du ngoc n [()].
1.2.1.2. Nhn vt hi thoi.
a. Khi nim.
Vi cch hiu bao qut nht th nhn vt hi thoi l ngi tham gia vo mt cuc giao tip no bng ngn ng,
dng ngn ng to ra cc li ni, qua m tc ng ln
nhau.
c mt cuc hi thoi c th xy ra phi bao gm cc
yu t: nhn vt hi thoi, ni dung trao p, mc ch
giao tip, thi giao tip, v s tng tc. Cc yu t
tc ng ln nhau, trong nhn t nhn vt l quan trng
nht chi phi nhng yu t cn li. Kho st hnh ng ngn
ng qua li thoi nhn vt khng th b qua yu t nhn
vt.
b. Th gii nhn vt trong truyn ngn Chu Lai.
17
Cao Xun Hi

Cng nh tiu thuyt, truyn ngn sng bng nhn
vt. Theo cc nh nghin cu, mi tc gi thng c mt
nhn vt trung tm ca mnh. th hin r phong cch
nh vn, thm ch c th lin h ti kha cnh i t ca nh
vn(31,130). Chng hn: nhn vt ca nh vn Nguyn
Tun thng l nhng nhn vt ti hoa kiu Hun Cao (Ch
ngi t t), con ngi c gc r vn ho nh c Su (Nhng
chic m t); nhn vt ca nh vn Nam Cao c kiu
nhn vt nh gio - tri thc kiu nh in (Trng sng), H (i
tha) ...
Kho st th gii nhn vt trong truyn ngn Chu Lai,
chng ti nhn thy h thng nhn vt trong truyn ngn
ca ng kh phong ph v a dng, mi thnh phn, la
tui ngnh ngh: k s, bc s, b i, cng nhn, nh vn,
nh bo, nh th...
Qua kho st phn loi, chng ti nhn thy c hai loi
nhn vt th hin r c im phong cch ngh thut ca
Chu Lai. l nhn vt vi nhng ct cch anh hng trn mc
vi nhiu chi tit ly k v nhn vt vi bi kch ca cuc sng
i thng.
* Nhn vt vi ct cch anh hng trn mc.
C mt ch xuyn sut trong nhiu tc phm ca
nh vn Chu Lai l l gii sc mnh v v p k l ca ngi
cm sng. V th, trong nhiu truyn ngn ca Chu Lai,
nhn vt c xy dng nh nhng ct cch anh hng trn
mc: Mi, Ba Lin (K nim vng ven), m (Anh Hai m), Vit
(La mt), Thn (Mt khi nim tnh yu), Khng (Gi ni
y mu xanh) ...
18
Cao Xun Hi

Vit (La mt) - chin s trinh st trong mt ln iu
tra n gic, b kt, buc phi nm li gia ban ngy ngay
st hng ro n ch. Anh ri vo mt tnh th him
nguy khi xp mt vi tn lnh ngu, s sng ca anh lc ny
tht l mong manh. Anh dng sc mnh ca chnh ngha,
th hin qua nh sng i mt nh bi k th: Hai nh
mt bn vo nhau. nh mt xanh ca cp mt sng vang
ln nh hai li gm chm nt tia mt trng d, qun ly, y
n tht tr li trng mt thng lnh... ngn tay n ly by
trong s but cao , khng ngoo ly c c na. Chnh
k th sau cng phi th nhn: Con mt ca ng lm ti
s... ti thy ng mnh qu.
Ba Lin (K nim vng ven) mt ngi con gi nh nhn,
xinh p nhng gan d v cng. Mt mnh ch gia vng vy
ca gic, dm tnh b cp b vi mt thiu t gic ra thot,
ri xa giao gm v bng ngi tnh ngt xt.
Anh Hai m(Anh Hai m), mt v trang i phng
danh ni nh cn, quanh nm bn chic qun ct, li c
ngn gi tri rt c. Mt mnh anh tng leo tut ln
ngn cy va y B40 va la xung phong p o c mt i
i bit ng qun ch.
Thn (Mt khi nim tnh yu), mt con ngi mnh
khnh c v nh yu ui nhng li rt anh dng kin cng v
c nhng kh nng m nhng ngi khc khng th lm c.
Gp tnh th kh khn, bng tr tu v lng dng cm anh
a hai chic xe vt qua cy cu gy nh mt tr xic trong
s thn phc ca mi ngi.
* Nhn vt bi kch trong cuc sng i thng.
19
Cao Xun Hi

Nu nh nhng tc phm trc tip vit v chin tranh,
cc nhn vt c Chu Lai xy dng nh nhng ct cch anh
hng trn mc th nhng tc phm sau ny khi t nc
chuyn sang thi k xy dng, nhn vt ca nh vn Chu
Lai li l nhng con ngi lun gp phi nhng bi kch gia
cuc sng i thng. H sng vi nhng mc cm n my
d vng: Hon, Tng (Ngi khng i qua hong cung), Lu An
(Bc chn dung ca ngi n b l), Lm, Tun (Dng sng
yn ), Thm(Ph nh binh), v hng vn ngi lang thang
sng ng c i ch bit c mi ngh l ngh sng
n(36,95) ... Tt c h tng tri qua qun ng, tng
xng pha trn mc, t ch huy n binh s khi tr v vi
cuc sng i thng u vp phi nhng bi kch, u b
m nh bi qu kh.
Nhng tm hn ngi lnh va bc ra khi chin trn
tip ng vi cuc sng i thng vi nhng toan tnh mu sinh
khng phi l d dng. H phi chu mt sc p gh gm ca
cn lc th trng. Tr v sau chin tranh, Thm (Ph nh
binh) tng chng c c mt cuc sng hnh phc vi Hng
(con mt v tng). Th nhng hnh phc khng n gin nh
h tng. Hnh phc ca h b th thch bi cn lc th trng.
Thm ng cho Hng ra i ln li phng tri ty
cng mong c c mt cuc sng hnh phc trn vn. Hng kin tr gi mnh trong my nm xa cch. Nhng khi
cuc sng vt cht c tng i y th chnh cuc
sng ca h li gp phi bi kch: Hng chy theo ngi n
ng khc v t nn trong mt ln vui chi cng ngi tnh. Gia
nh Thm ri vo bi kch. Hnh phc tht khng phi d
dng tm kim nh nim mong c ca h.
20
Cao Xun Hi

Mt khc, mt tri ca cuc chin lun t ngi lnh
trong s mc cm dn vt, mc cm lc lng. H tm n
qu kh nh l mt bin php cu ri linh hn. Trc nhng
au thng ca thi hu chin, qu kh l im ta con
ngi kin nh lp trng, t tng, nhn cch. Chnh bng
mch chy ca dng k c hoi nim gip Hon, Tng (Ngi
khng i qua hong cung), Hai Lc Bnh (Sc chm
chm), Tng (Mt)...vt qua nhng cm d i thng thm
mt ln khng nh phm cht ngi lnh.
i vo ng ngch i sng tm linh con ngi, Chu Lai
lm cho ngi c bt ng bng nhng khm ph ngh thut
ca mnh ng nh nh vn Anh X. M m vit: ngi ta
khng bao gi bit ht mi th cn bit v bn cht con ngi. Ngi ta ch dm chc l n. Ci bn cht y, s khng bao
gi thi dnh cho ngi khc mt s bt ng.
1.2.1.3. Cc thnh phn ni dung ca hi thoi.
Mt cuc hi thoi bao gi cng c hai phng din:
hnh thc v ni dung. Hnh thc ca hi thoi c to nn
bi cc yu t ngn ng: ng m, t vng, cc quy tc c
php, cc hnh vi ngn ng chuyn cc cu thnh cc pht
ngn v cc yu t phi li km li (c ch, nt mt, iu
b...) c dng khi ngi ni pht ngn. V ni dung, hi thoi
c hai thnh phn: ni dung thng tin v ni dung lin c
nhn.
+ Ni dung thng tin.
Ni dung thng tin hay cn gi l ni dung s vt, ni
dung miu t. Thnh phn ny thc hin chc nng thng tin
21
Cao Xun Hi

ca hi thoi. N thuc lnh vc ca ngha hc, ca tn hiu
hc v c th b quy nh bi tnh ng sai l- gic.
+ Ni dung lin c nhn (Interpersonal).
Ni dung lin c nhn l nhng ni dung lin quan ti cc
chc nng gii tr, bc l, to lp quan h, hnh ng... Ni
dung ny khng th nh gi theo tiu chun ng sai l
gc. y l phn ni dung th hin cc mi quan h an
xen phc tp gia cc nhn vt trong giao tip.
Hi thoi tc l tng tc. ch chung nht ca hi thoi
cg l ch tc ng. Ngha l khi hi thoi, cc thoi nhn
tc ng ln nhau, lm thay i trng thi nhn thc ca
nhau. Mt cuc hi thoi t hiu qu tc ng nhn thc l
khi n lm cho ngi tham gia hi thoi chuyn t trng thi A,
tnh cm A... sang trng thi B, tnh cm B,...
Tng tng t nh vy, hi thoi cng c th t hiu qu
to lp quan h, gii tr, bc l, hiu qu hnh ng nu n
lm cho ngi tham gia hi thoi ang trng thi A, tnh
cm A, ... sang trng thi B, tnh cm B, m trc cha c.
chnh l ni dung lin c nhn.
1.2.1.4. Vn ng ca hi thoi.
a. S trao li.
Trao li l vn ng ca ngi ni SP1, ni ra v hng li
ni ca mnh ti ngi nhn SP2. Khi to li c nhng vn
ng c th (c ch, iu b, nt mt) hng ti ngi nhn
hoc t hng v mnh (gi u, gi tai, m ngc,...) b
sung cho li ca ngi ni.
Tnh th giao tip trao li ngm n rng ngi nhn Sp2
tt yu phi c mt i vo trong li ni ca SP1. Ngay trc
khi SP2 p li, anh ta ngi th hai, c a vo trong li
22
Cao Xun Hi

trao ca ngi th nht ti v thng xuyn kim tra, iu
hnh li ni ca SP1. Cng chnh v vy, pha ngi ni, ngi trao li, ni nng c nghi l ln trc vo ngi nghe SP2,
tc xy dng c hnh nh tinh thn ca SP2, phi d kin
trc phn ng tinh thn ca ngi nghe vch c k hoch,
nh hnh ng sao cho c th p t iu mnh
mun ni vo SP2 (6, 74)
b. S p li.
Pht ngn l sn phm ca cc hnh ng li. Tt c
cc hnh ng ngn ng u i hi mt s hi p(6,
75). Khi c tho mn bng mt s hi p th pht ngn s
tr thnh hi thoi - ngha l hnh thnh mt cp trao p.
Th d:
<3> Trong Mt khi nim tnh yu cuc hnh trnh i ln
Na Mo n cy cu g sp gy chic xe phi dng li:
Bc s phng bc xung, mi tc p bay ti t:
- Th no anh? Hng cu ?
- Hng! n chm c mt cht t. Chun b dng tri
kim ci nu cm n thi!.(I - 18,22)
Th d trn, l mt on thoi gia bc s Phng v anh
li xe. Bc s Phng vi vai ngi ni a ra hai hnh ng hi:
Th no anh? Hng cu ? Hai hnh ng ny hng vo
ngi li xe - vai ngi nghe. Hnh ng c ngi li xe p
li: Hng! n chm c mt cht t.... s p li ny to cho
nhng pht ngn tr thnh mt cp trao - p trong hi
thoi.
Khi li trao ca ngi ni c p li bng mt li p
ca ngi nghe th vn ng ca hi thoi c din ra lin tc
23
Cao Xun Hi

vi s thay i ca vai ngi ni v ngi nghe cho n khi
cuc thoi kt thc.
c. S tng tc.
Cc thoi nhn thng nh hng ln nhau, tc ng
n cch ng x ca tng ngi trong qu trnh hi thoi(6,
75).
Trc hi thoi cc thoi nhn thng c s khc bit nhau
v nhiu mt: tnh cch, hiu bit, tm l, tnh cm, ...
Trong hi thoi, khong giao nhau gia cc mt ca cc thoi
nhn c m rng dn v kt thc cuc thoi th s khc
bit s mt i.
Trong hi thoi, mt li ni b chm dt khi ngi kia t ra
khng ch n ni dung ca n. Lc ny ngi ni phi ho
phi li cuc thoi bng cch ko i phng tr li vi cu
chuyn v khi thy rng ko tr li c ri th khi ng
li cu chuyn.
Trong truyn ngn Chu Lai th s tng tc ca nhn
vt hi thoi din ra rt nhiu chiu. C nhng cuc thoi t
ch, cng c nhng cuc thai khng t ch giao tip.
1.2.2. Cc dng thc hi thoi trong truyn ngn Chu
Lai.
Hi thoi l mt qu trnh tng tc gia hai hoc mt
s nhn vt bng mt ngn ng no . Trong thc t c
cc dng thoi c bn sau: n thoi, song thoi, tam thoi,
a thoi. Kho st cc dng thc hi thoi trong truyn ngn
Chu Lai chng ti thu c kt qa nh sau: (Bng 1)
TT
Dng thc hi
S ln xut
thoi
hin
24
Cao Xun Hi
T l phn%

1
2
3
4
n thoi
Song thoi
Tam thoi
a thoi
89
168
30
25
28.5
53.8
9.6
8.1
1.2.2.1. n thoi.
n thoi l li thoi ca nhn vt pht ra hng n ngi
nghe nhng khng c li p trc tip. Ngi nghe ch p li
bng hnh ng, bng s tip nhn mt cch im lng.
Th d:
<4> Ti v vai mt cu c thn hnh nh nhn nh thiu
nin, tay cm ci ko ct km tht to, mt lnh, mt nhn
thng:
- Nh k nh ng thn ct ro. Xong l phi lui ra
gia m ca ngay, ng nho v u nh chung vi xung
kch m v ti tr cho y.
Cu ta khng tr li mt vn nhn tht gm nh nung
nu mt quyt nh, chn bc thon thot. (VIII - 18, 200).
<5> Ti ang nh li mt hnh dng quen quen th em
giao lin gic:
- i tha ra my ch! Bm st chu vt l! Sp n
gi n pho ri .
Li im lng ro bc.(VIII - 18,200)
<6> n cng tri tha qu v!
p li li anh li xe ch l s nhp nhm ca nhng ngi
ngi trong xe.(I - 18, 42)
<7> Anh ra i! Ti tin anh! - Vit ni. Ngi lnh gc gc
u.(II - 17,68)
25
Cao Xun Hi

Tuy nhin hnh ng thuc li trao khng c li p
khng c chng ti cp n trong phm vi ti ny.
1.2.2.2. Song thoi.
Song thai l dng hot ng c bn ca hot ng
giao tip. y l dng hi thoi din ra gia hai nhn vt
giao tip bao gm: hnh ng trao li, hnh ng p li v
s tng tc.
Trong truyn ngn Chu Lai, dng song thoi c th nhn
din nhng du hiu sau:
a. Du gch ngang (-).
y l du hiu thng xuyn c cc nh vn s dng
nh mt du hiu c th bo hiu s tn ti ca cc li
hi thoi ca nhn vt, ng thi t m tnh cht i
thoi.
Th d:
<8>
- Anh Hai ... lm sao anh n nng ni ny? Em ...
u c hay!
- Lm sao l lm sao? - Anh li ci - Tao ti s ri cha bc
s bo ... tao b mu trng hay ci ch cht g . Nm
vin ht na nm, cng chy thy b ht lt, u c n thua
g, my.
- Em ... ngay ngy mai em a anh ra H Ni, v bnh
vin trung ng th coi. Bit u...
- Ln xn my ... Tao nghe trong mnh sp tiu ri ...
Nn mi xin v nh. Cht trong nh thng bun thy
m(XVIII - 18, 409).
b. D ngoc kp ( ), sau li dn ca ngi k
chuyn.
Th d:
26
Cao Xun Hi

<9> Mt ting hng ging ca ngi gi: Ai chu? - u
anh ku u u nh chnh mnh phi i mt vi b gi tr
li cu hi . Tip lin l ci ging c gi: C ai u! Li
bn tr con trong ph n g by y m.(X - 18, 270)
<10>
- Li hi hp v hy vng: Cc ch i cch y
khong ... vng khong hai ting cc ch c thy ai

nht c mt ci giy t xe khng ? Chng cn hi
nhau, mt ging con gi ct ln ro honh nh nt kh rung
cn: Khng c u bc ! (XIV - 18, 347)
1.2.2.3. Tam thoi.
Tam thoi l dng thoi xut hin khi c ba nhn vt
giao tip cng mt ch , mt khng gian v cng mt thi
im.
Th d:
<11> - Th no anh? Hng cu ?
- Hng n chm c mt cht t....
C gi o xanh ti mt:
- Thi cht! Th khng cn cch no khc h anh. Ma
gi th ny m nm li gia rng gia r ... hay l ta th
kim tra k li coi. C khi...
- Mi ch! Xin mi b ch! Cha ln xung khe l cn
may y.(I - 18, 22)
Th d trn xut hin 3 nhn vt giao tip: Phng, ngi
li xe, v Loan. Ni dung xoay quanh ch chic xe phi
dng li bn chic cu gy. Trong th d ny, u tin l l s
giao tip gia Phng v anh li xe. Nhng s kin cu gy c
nhiu ngi quan tm nn xut hin nhn vt th ba l Loan
tham gia vo cuc thoi v c ba nhn vt c t do by t
chnh kin ca mnh.
27
Cao Xun Hi

1.2.2.4. a thoi.
a thoi l li ca nhiu nhn vt tham gia vo mt ng
cnh hi thoi. Trong truyn ngn Chu Lai, dng thoi ny
xut hin 25 ln chim t l 8,1%. T l ny khng nhiu.
Nhng y l s sp t y dng ca nh vn.
Th d:
<12> ng ch qun trng m cy n trong lng quay
qua m:
- Thng Hai my lm by su cu kho ui i!
Mi ngi ci r ln tn thng cu pha tr bt ng ca
ng. Khng ai c th tin m li c th ca. V c ai c
nghe m ca mt ln u. Bng m ng dy thn hnh
knh cng u chm mi ln. Ngi ta tng anh t chi, nhng
khng anh dng dc tuyn b:
- Anh em c lng ti xin ca u c ngn.
Ting v tay hoan h ni ln nh cho n mt s kin
l. My c gi m nhau ci ln ra khi anh cn s tham mu
qun i ly dng iu trang trng vut vut ci ly qun
ct ca m:
- H cc m ming my. Ngon! Qut mt bi cho
thin h bit mt lun.
- m x ln nm by t khc m x ln nm by ba
ri y heng!
- Hn chi ba nay thng cha khng nhp mi mt
cht ba - x - .
- Phi vy ch! B my c ch hoi !(VI - 18,
169)
Th d <9> l li thoi ca m ng nhn vt: qun
trng, m, anh cn s tham mu, cc c gi; h bnh phm,
28
Cao Xun Hi

kinh ngc v s kin m x ln ct ting ht trong bui vn
ngh cy nh l vn ly ho lc ln ng. on thoi ny
kh xc nh nhn vt tham thoi nm trong mi quan h
no.
1.2.3. Hon cnh khng gian v thi gian giao tip ca
nhn vt trong truyn ngn Chu Lai.
1.2.3.1. Khng gian.
Truyn ngn ca Chu Lai ch yu vit v ngi lnh va
trong chin tranh va trong ho bnh nn nhn vt ca ng
thng thoi trong nhng khng gian rng hp khc nhau.
D nhn thy trong nhiu truyn ngn ca ng, nhn
vt c i thoi trong bi cnh ca khng gian chin trn.
l: khng gian ca ph phng H Ni chm trong ting ci
bo ng, ni din ra cuc giao tip gia ngi lnh hin hu
v c gi mi ln vi nhng rung ng u i (Ph vng);
khng gian trong n ch l khng gian lm nn cho cuc
i thoi gia chin s Vit v ngi lnh bn kia chin tuyn
khi anh b kt li ngay st hng ro n ch (La mt);
khng gian ca mt vng sng nc rng ln l ni din ra
nhng cuc giao tip gia nhng anh b i C H v
nhng ngi lnh dn qun a phng (K nim vng ven,
Anh Hai m,...); hay l khng gian ca nhng dng sng,
ca nhng con ng, ca nhng vng bin gii xa xi (Mt
khi nim tnh yu, Gi ni y mu xanh, Dng sng yn
,...). Nhng khng gian y lm ni bt v th ca ngi
anh hng, tp th anh hng, nu bt c nguyn nhn chin
thng v nhng kh nng c bit ca con ngi.
Bn cnh nhng truyn ngn tp trung miu t nhng
khng gian mang tnh cng ng: con ng, ph phng,
29
Cao Xun Hi

trn a,... t lm ni bt v th ca ngi chin s
l nhng truyn ngn Chu Lai i su vo khm ph nhng
ng ngch i t ca s phn c nhn. Nhng truyn ngn
ny khng gian hi thoi ca nhn vt nghing v bi cnh
khng gian sinh hot i thng. Cn phng nh hp va lm
phng v va lm phng ng va l ni giao tip gia ho s
Lu An vi nhng khch hng. Cng chnh gia bn bc tng
cht hp ny, gia nhng khung v chng y mng nhn
qua cuc giao tip vi ngi n b l lm sng dy trong
lng ho s Lu An k c ca mt thi trai tr (Bc chn dung
ca ngi n b l). Ngi nh s 13 qui g, c nhng oan
hn quanh qun l ni hng m din ra nhng cuc ci v,
ch chit gia m chng v nng du b ch nh (Ch y
c mt ngi nh). ng sau cnh g ca sn khu th l
ni din ra cuc giao tip trong tuyt vng ca Xun v H
- nhng din vin ca mt on ca kch ang xung dc....
Vi nhng khng gian nh hp ny, thng qua li thoi,
nhn vt c nhn nhn trong ci nhn lng din, cn cnh
vi y mi din bin phc tp ca i sng tm l
trong cuc sng hin ti.
1.2.3.2. Hon cnh thi gian.
Hu ht cc cuc thoi ca nhn vt trong truyn gn
Chu Lai c din ra trong nhng khong thi gian gn lin
vi nhng hot ng thng ngy ca mnh: trong ba n,
trong lm vic, trong chin u, trong ngh ngi, khi i
cng tc hay khi i thm ngi yu... Ngha l hi thoi c th
xy ra bt k lc no nu nhn vt c nhu cu trao i
thng tin.
30
Cao Xun Hi

Bui sng, sau trn ma m hm qua khng kh mt
m, mu xanh thm ca da tri ng tr ln tt c mi cnh
vt l cuc giao tip nh nhng gia ngi phng vin mt
trn v Mai - ngi nhn chp h bn tho cho anh:
- May qu, c c nh! Nu c th c c lm n cho ti
xin li bn tho. Ti khng cn thi gian na c . Mong c
cm phin.
- D! C gi ng lng nhn anh mt thong nh mun
ni iu g ri nh bc i vo.
- Tha ch y - Ging c tht ngoan.
- Cm n! (V - 18, 133)
Cng vo bui sng sau mt m lng sc l nhng
ting ch chit ay nghin ca nhng ngi lnh trinh st tr
tui:
- Mau ln ng con! My tng thot ? Phi lng ba m
ch ba mi m bn tao cng li c u my ra.
- Phi trng pht tht k cng, mt bao nhiu cng
sc.(VII - 18, 182)
Bui tra trong n ch, khng trung nh bc chy, i
v kht... chnh ni cn k ci cht ny l cuc ng u
gia hai ngi lnh bn kia chin tuyn:
- Ti sao ng khng bn ti?
- Ti... ti khng r... con mt ca anh lm ti s... ti
thy ng mnh qu. (II - 18, 70)
C mi bui chiu, sau ba n qua loa, l ng Hon li
lm li tm n ngha trang i thoi vi a Lin Sp:
- a Lin Sp i! Hy tha li cho ti... Ti sp i xa ri!
Xa mi mi. (III - 18, 80)
31
Cao Xun Hi

Tiu biu v c trng hn c l thi gian ban m. Rt
nhiu cuc thoi nhn vt c din ra trong thi gian ny.
Ban m vi bao cu chun xy ra: chuyn nh, chuyn
mnh, chuyn cng vic...
m ti trong cn hm nh c k, trong u Tm (K
nim vng ven) ln xn, x b trm ngn chi tit ca trn
nh:
Liu c thuc dng cho t ba n bn chin s b
thng khng ch?
- Lin xem gt u.
- Ch rng ng i mt cht. m qua ch thc sut.
(VIII - 18,26)
Qua kho st, chng ti nhn thy 16/ 22 truyn thi
gian ban m l thi gian lm nn cho nhn vt. Vi vic la
chn khong thi gian ny, Chu Lai thnh cng trong vic
l gii kh nng k diu ca con ngi.
1.2.4. Hnh ng ngn ng.
1.2.4.1. Khi nim.
Mt trong nhng chc nng quan trng ca ngn ng l
chc nng giao tip. Trong giao tip, con ngi khng ch to
ra cc pht ngn cha cc cu trc ng php v cc t m
phi thc hin cc hnh ng bng cc pht ngn . Cc
hnh ng c thc hin bng cc pht ngn c gi l hnh
ng ngn ng. Hnh ng ngn ng l hnh ng khi
thc hin, khi to ra mt pht ngn (din ngn) trong mt
cuc giao tip. Hnh ng ngn ng i hi phi c iu
kin, thao tc, cch thc t chc thao tc v quan trng nht
l ch nh mi hnh ng khc ca con ngi c
thc.(7,43).
32
Cao Xun Hi

1.2.4.2. Phn loi hnh ng ngn ng.
a. Hnh ng to li (acte locutoire).
Hnh ng to li l hnh ng s dng cc yu t
ngn ng nh: ng m, t, cc kiu kt hp t thnh cu ...
to ra mt pht ngn.
V d:
<13> By gi ang ma ma ---> pht ngn do cc t: /by
gi/ang/ ma/ma/ ---> y l hnh ng trn thut.
Nh c hnh ng to li m ngi tham gia giao tip mi
to nn nhng biu thc c ngha.
b. Hnh ng mn li (atcte perlocutoire).
Hnh ng mn li l hnh ng mn cc pht ngn
nhm gy ra nhng bin i trong nhn thc, trong tm
l, trong hnh ng vt l c th quan st c, gy ra mt
tc ng no i vi ng cnh.
Th d:
<14> - Cm xong ri.
Nghe pht ngn ny, c ngi gp sch v li, c ngi xp
dn bn n, ngi ang i th vui v, ngi ang mi m lm
vic th bc dc v phi ngng cng vic sp cho kt
qu... l hiu qu mn li ca pht ngn. y l hnh
ng m hiu qu ca chng khng ng nht nhng ngi nghe khc nhau.
c. Hnh ng li (trong li, ngn trung - acte
illocutoir).
Hnh ng li l hnh ng m ch ca n nm
ngay trong c ni ra(vit ra), hay ni cch khc l nhng
hnh ng m ngi ni thc hin ngay khi ni nng. ch ca
33
Cao Xun Hi

hnh ng li c gi l ch li v nu ch c
tho mn th ta c hiu qu li. Du hiu ca hiu qa
li l s hi p ca ngi nghe tip nhn hnh ng li.
<15> - Bn anh ?
- Khng!
Hiu qu ca hnh ng li hi l ngi nghe phi tr
li l pht ngn p: Khng.
<16> - Qut nh i con.
- Vng !(ng dy ly chi qut nh).
Hiu qu ca hnh ng li mnh lnh trong th d
<16> l vic a con thc hin hnh ng vt l qut nh.
V cc phm tr hnh ng ngn ng, xin xem thm
Hu Chu (4, 88 - 89 - 90). Trong ti ny, chng ti ch
i su tm hiu phm tr hnh ng li - cng l phm tr
m ng dng hc quan tm.
1.2.4.3. ng t ng vi v biu thc ng vi.
a. ng t ni nng (speech act verb).
ng t ni nng l nhng ng t biu th, gi tn cc
hnh vi ngn ng (4, 96). Cc hnh ng ngn ng c
biu th bng cc ng t ni nng trong cc ngn ng. Nhng khng phi c bao nhiu ng t ni nng th c by
nhiu hnh ng ngn ng. Cng khng phi cc hnh ng
ngn ng u c gi tn bng cc ng t ni nng trong
cc ngn ng. C nhiu hnh ng ngn ng c s dng
thng xuyn trong giao tip nhng khng c ng t ni nng
tng ng gi tn.
Th d:
<17> - Ti thy anh Ba ti .
34
Cao Xun Hi

Khi ni Ti thy anh Ba ti l chng ta thc hin
mt hnh vi trn thut - miu t nhng khng c ng t ni
nng tng ng gi tn.
Xt theo kh nng c th hay khng c th c dng
trong chc nng ng vi trong cc biu thc ng vi, tc gi
Hu Chu chia cc ng t ni nng ting Vit ra lm ba
loi:
+ Nhng ng t ni nng va dng trong chc nng
ng vi va dng trong chc nng miu t nh: hi, ha, mi,
tuyn b, cnh co, ....
Th d:
<18> - Ti ha vi b con mai ti s n.
<19> - ng ch tch ha l s gii quyt vic ny.
ng t ha c dng trong chc nng ng vi th d
<18>, cn th d <19> ng t ha c dng trong chc
nng miu t.
+ Nhng ng t ch dng trong chc nng ng vi nh:
cm t, i n, a t,...
+ Nhng ng t ch dng trong chc nng miu t li
hnh vi li khng dng trong chc nng ng vi nh: hi han,
bo ban, sai khin, sai bo,....
b. ng t ng vi (peformative verbs).
Trong cc ng t ni nng c nhng ng t c
bit, l nhng ng t c th thc hin trong chc nng
ng vi, tc thc hin trong chc nng li. Nhng ng t
ny c c gi tn l ng t ng vi.
ng t ng vi l nhng ng t m khi pht m
chng ra cng vi biu thc ng vi (c khi khng cn biu
35
Cao Xun Hi

thc ng vi i km) l ngi ni thc hin lun ci hnh vi li
do chng biu th (5, 97).
Th d, so snh ng t ra v ng t ha. Khi
chng ta ni: Ti ra tay, th chng ta cha thc hin hnh
ng ra tay ngay. Mun ra tay c phi dng nhiu hnh
ng vt l khc. Tri li, nu chng ta ni: ti ha ngy
mai ti s n, l chng ta thc hin ngay hnh ng ha
khi pht m. Ngha l s ha ca ngi ni ngay lp tc c
hiu lc.
c. Biu thc ng vi.
Biu thc ng vi l th thc ni nng ct li do cc phng tin ch dn hiu lc li kt hp vi ni dung mnh
c trng cho mt hnh vi li no (7,47). Biu thc
ng vi va l phng tin va l sn phm ca mt hnh
ng li.
Th d:
<20> - Thu yu ngc mt ri!
Th d <20> l mt biu thc ng vi do phng tin
ch dn hiu lc li cm thn: Mt ri! kt hp vi ni
dung mnh : Thu yu Ngc to thnh.
Mt biu thc ng vi c hin thc ho trong mt ng
cnh giao tip no th c gi l pht ngn ng vi. Trong
giao tip ngoi biu thc ng vi ct li cn c nhng thnh
phn ph khc.
Th d:
<21> - Ni chm mm chm ming thng cu khu qu.
Th d <21> c biu thc ng vi khen: Thng cu khu
qu v thnh phn m rng: Ni chm mm chm ming
biu thc ro n.
36
Cao Xun Hi

C hai loi biu thc ng vi: biu thc ng vi nguyn
cp v biu thc ng vi tng minh (Xem Hu Chu 4,
101- 105).
1.2.4.4. iu kin s dng cc hnh ng ngn ng.
Mi hnh vi li i hi phi c nhng iu kin
cho vic thc hin n t hiu qu ng vi ch ca n.
Theo Searle c 4 iu kin:
a. iu kin ni dung mnh : iu kin ny ch ra
bn cht ni dung ca hnh ng. Ni dung ca mnh
c th l mt mnh n gin, hay mt hm mnh ,
c th l mt hnh ng ca ngi ni, hay mt hnh ng
ca ngi nghe.
b. iu kin chun b: y l iu kin lin quan ti
nhng hiu bit ca ngi thc hin hnh ng v nhng tri
thc nn ca ngi tip nhn hnh ng, v quyn li, v
trch nhim, v nng lc tinh thn v vt cht ca ngi tip
nhn v li ch trch nhim, nng lc tinh thn v vt cht
i vi hnh ng li m mnh a ra.
c. iu kin tm l: l iu kin ch ra trng thi tm
l ca ngi thc hin hnh ng li thch hp vi hnh
ng li m mnh a ra. iu kin ny cn c ngha l
ngi ni thc s chn thnh mong i hiu qu ca hnh
ng li m mnh thc hin.
d. iu kin cn bn: theo iu kin ny th khi ngi
ni thc hin mt hnh vi li no khi pht ngn ra biu
thc ng vi tng ng b rng buc ngay vo kiu trch
nhim m hnh ng li to ra, biu thc ng vi i
hi.
37
Cao Xun Hi

Nh vy, iu kin s dng hnh ng li l nhng
iu kin nu c chng th hnh ng li mi thc hin
dc v thc hin mt cch c hiu qu<6, 52>.
1.2.5. Vn phn loi hnh ng ngn ng trong
dng hc.
Vn phn loi hnh ng trong dng hc hin nay
ang c nhiu nh nghin cu quan tm. Tuy vy, vn cha
c s tho thun v s lng, tiu ch nhn din, cn c v
cch thc phn loi. C th k n nhng hng phn loi
chnh nh sau:
1.2.5.1. Hng phn loi hnh ng cn c vo ng t
ch hnh ng trong ngn ng.
i din tiu biu cho hng phn loi ny c cc tc gi: J.
Austin,
Vandler, Ballmer, Brennents tuhl, Wierzbieka... J.
Austin l i din tiu biu. Cn c vo ng t ch hnh

ng ngn ng trong ting Anh, tc gi J. Austin chia ra nm
loi ln: phn x, hnh s, cam kt, trnh by, ng x (Xem 4,
120).
Hng phn loi ny mang li c nhng kt qu nht
nh v da trn ngha ca ng t. Tuy vy, do khng
nh ra c nhng tiu ch phn loi c th nn kt qu
phn loi c ch chng cho. Hn na, nhim v t ra
y l cn phn loi cc hnh ng li ch khng phi
phn loi cc ng t gi tn chng.
1.2.5.2. Hng phn loi cn c vo cc iu kin s
dng hnh ng li.
i theo hng ny c cc tc gi: Searle, K. A Klan... Da
trn cc cn c: ch li, ni dung mnh , trng thi
38
Cao Xun Hi

tm l, ... t , tc gi Searle chia ra nm loi: ti hin,
iu khin, cam kt, biu cm, tuyn b (Xem - 4, 123).
Hng phn loi ny a ra c nhng cn c v tiu
ch c th phn loi, v th m hn ch c s chng
cho. Mi hai tiu ch m Searle a ra c th ni l mt pht
hin ln ca ng (xem Hu Chu - 4,121)
Cch phn loi ny cng cha trit , mt s hnh
ng nh: h gi, trao tng, ngh... khng c ch trong
bng phn loi ca Searle.
Ngoi ra cn mt s hng phn loai khc: (Xem - 4, 127).
1.2.6. Tiu ch nhn din v cn c phn loi ca
chng ti.
1.2.6.1. ch li.
Cng nh mi hnh ng khc, hnh ng li cng c
nhng iu kin ring, theo mt trnh t, vi mt ni dung
no , v nhm mt mc ch nht nh. Ni cch khc,
hnh ng ngn ng c ch tc ng. Ngi ni a ra mt
din ngn l nhm tc ng n ngi nghe ca mnh thng
qua thnh t ni dung ca din ngn.
Nh c ch li m ngi ni v ngi nghe c th lm
thay i trng thi, nhn thc, hnh ng ca nhau. Nu
khng c s thay i th hnh ng khng t ch.
Trong hi thoi khi mt ngi ni a ra mt hnh ng c th
lm thay i trng thi cm xc, tnh cm ca nhau l
ch truyn cm; c th thc y nhau hnh ng l
ch hnh ng; hoc c th l lm thay i trng thi
nhn thc ca nhau l ch thuyt phc.
ch thuyt phc v nhn thc do thnh t ni dung
thng tin m nhim. Hai ch truyn cm v hnh ng
39
Cao Xun Hi

do thnh t lin c nhn m nhim. Trong giao tip, cuc
din ngn ny, ch thng tin c th l ch yu, cuc
nhng din ngn khc ch truyn cm li l ch yu, cng
c th mt din ngn nhng li c thc hin ng thi
nhng ch khc nhau.
Khi giao tip nu t c ch m ngi ni t ra th
hnh vi t ch giao tip.
1.2.6.2. Ni dung mnh .
Khi ngi ni a ra mt hnh ng no th bao gi
cng c mt th thc ni nng ct li, do cc phng tin ch
dn hiu lc li kt hp vi ni dung mnh c trng
(hoc c, hoc khng). Ni dung mnh ch ra bn cht
ni dung ca hnh ng. Trong mt hnh ng ngn ng,
ni dung mnh c th l mt mnh n gin (i
vi cc hnh ng kho nghim, xc tn miu t); hay mt
hm mnh (i vi cc hnh ng hi khp kn, tc
nhng cu hi ch c hai kh nng tr li hoc c hoc
khng, phi khng phi). Ni dung mnh c th l mt
hnh ng ca ngi ni nh ha hn hay mt hnh ng ca
ngi nghe nh mnh lnh, yu cu.
1.2.6.3. Du hiu (phng tin) ch dn hiu lc li IFIDs (Illocutionary force indicating devices).
Mi hnh ng li u c mt th thc ni nng c
trng. Cc th thc ni nng c trng li phn bit vi nhau
nh nhng du hiu ch dn li - IFIDs. ng vai tr IFIDs
l:
40
Cao Xun Hi

a. Cc kiu kt cu.
Cc kiu kt cu cng tc l cc kiu cu theo ng
php truyn thng. y, khi nim kt cu c m rng.
N bao gm nhng kiu kt cu c th ng vi tng hnh
ng li, hoc phm tr hnh ng li. Kt cu khng
ch l nhng kiu cu theo mc ch ni m n bao gm
nhng kt cu c th ng vi tng hnh ng c th.
Th d: thuc kt cu cu khin khng ch l cc kiu
quen thuc: hy hc i!; ng(ch) lm n... m cn c cc
kt cu c th nh: lm n a h mnh ci bnh nc!... ng
lm n na!...
b. Nhng t ng chuyn dng trong ci biu thc
ng vi.
l nhng t ng dng t chc cc kt cu v
chng l cc du hiu nh m chng ta phn bit c
hnh ng no c thc hin. Trong truyn ngn Chu Lai, ta
bt gp: l nhng t ng chuyn dng trong cc biu
thc ng vi hi: c ( ) ...khng (cha)? C phi ...hay khng?
Ai, ci g, bao gi... Nhng t ng chuyn dng trong cc kt
cu cu khin: hy, ng, ch, xin, lm n...
c. Ng iu.
Loi du hiu ny c th hin trong li ni. Cng mt
t chc t vng, ng php c th nu c pht m vi
nhng ng iu khc nhau s cho cc biu thc ng vi khc
nhau ng vi nhng hnh ng li khc nhau. Tuy vy,
y trn vn bn vit yu t ng iu ch c th hin
qua cc du cu.
41
Cao Xun Hi

d. Quan h gia cc thnh t trong cu trc v t
tham th to nn ni dung mnh c nu trong
biu thc ng vi vi cc nhn t ca ng cnh.
Cc c tnh ng ngha nh t nguyn hay cng bc,
tch cc hay tiu cc... ca hnh ng i vi ngi to ra
hnh vi v vi ngi nhn hnh vi cng c gi tr nh nhng
IFIDs.
Th d:
<22> So snh: - Anh gi cng vn ny i.(1)
- Anh lm n gi h cng vn ny.(2)
Th vic gi cng vn l ca ngi nghe phi lm trong tng lai. Nhng (1) l trch nhim ca ngi nghe nn y l
mt hnh ng sai khin. Cn (2) gi cng vn thuc trch
nhim ca ngi ni v mt l do no ngi ni mun ngi
nghe thc hin thay mnh. Do (2) l mt hnh vi nh v.
Trn y l nhng tiu ch nhn din v cn c c bn
phn lai cc hnh ng qua li thoi nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai. Trong thc t nhng tiu ch nhn
din v cn c phn loi cng rt a dng, mi nhm hnh
ng li c nhng tiu ch ring. Chng ti s trnh by c
th hn khi i vo phn loi c th tng hnh ng ngn
ng.
42
Cao Xun Hi
Chng 2
Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt
trong truyn ngn chu lai
2.1. Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn vt
trong truyn ngn Chu Lai.
Kho st cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn
vt trong truyn ngn Chu Lai, chng ti thu c kt qu nh
sau: (Xem bng 2)
S ln xut
hin
Tn truyn
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
Nh
Nh
Nh
Nh
Nh
Nh
Nh
Nh
m1
m2
m3
m4
m5
m6
m7
m8
16
0
65
9
49
32
33
72
103
33
22
69
6
26
43
13
25
7
19
39
16
51
40
14
1
6
1
2
145
10
76
25
49
90
87
60
105
29
12
47
10
28
61
12
61
24
52
51
27
71
66
18
23
51
9
42
138
23
53
15
34
60
28
57
59
10
0
19
3
22
6
0
25
1
15
2
1
8
1
4
8
2
1
4
3
2
2
2
0
0
2
6
3
0
4
1
0
1
2
2
0
0
0
1
0
1
2
0
0
0
0
1
43
Cao Xun Hi

XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
Tng
T l %
27
0
4
29
0
3
0
26
624
19.4
2
0
4
1
0
2
10
6
304
9.4
26
0
14
39
0
2
3
15
872
27.1
28
0
19
21
0
1
5
14
660
20.5
20
0
11
22
0
0
2
10
591
18.4
0
0
4
0
0
1
0
0
89
2.7
2
0
1
3
0
0
0
4
43
1.5
4
0
0
4
0
0
2
0
27
1
Ghi ch: Nhm 1: Hnh ng bc l cm xc, nguyn vng,

nhn thc
Nhm 2: Hnh ng cu khin.
Nhm 3: Hnh ng trn thut.
Nhm 4: Hnh ng hi.
Nhm 5: Hnh ng nhn xt,nh gi.
Nhm 6: Hnh ng ng x.
Nhm 7: Hnh ng th nguyn, cam kt, ha
hn.
Nhm 8: Hnh ng chi.
Vic gi tn cc hnh ng chng ti da vo ngha
ng t ni nng Ting Vit v nhng du hiu khc. Mt
khc, tm hiu cn kit cc hnh ng ngn ng trong
truyn ngn Chu Lai l mt vic lm vt ra khi khun kh
ca lun vn. Trong ti ny, da trn t liu kho st,
chng ti ch tm hiu cc nhm hnh ng m theo chng
ti chng lm nn c sc phong cch truyn ngn Chu
Lai. l:
- Hnh ng trn thut
- Hnh ng nhn xt, nh gi.
- Hnh ng ng x.
44
Cao Xun Hi

Chng ti chn ba nhm hnh ng trn kho st l
bi nhng l do sau y:
+ Cc hnh ng: bc l cm xc, hi, cu khin... tuy
c s lng ng k nhng v mt l thuyt s kin thng tin
lun c tnh khun hnh nn khng c nhiu s khc bit
gia cc tc gi.
+ Qua kho st chng ti nhn thy thng qua nhng
hnh ng trn thut; nhn xt, nh gi; ng x, Chu Lai
c c nhng bt ph v hnh thc ln ni dung th hin.
+ So snh vi cc tc gi khc th hnh ng: trn
thut, nhn xt nh gi, ng x ca nhn vt trong truyn
ngn Chu Lai c nhng c trng ring. Chng hn, cng l
nhng hnh ng trn thut, nhn xt nh gi, ng x ca
nhn vt hng vo th gii ni tm ca con ngi, nhng trong
truyn ngn Nguyn Minh Chu n nh l h qu ca mt
qu trnh, cn ngc li truyn ngn Chu Lai n l s bc
pht ca mt khonh khc iu gip ng c c cch
din t l l rt c cng.
2.1.1. Hnh ng trn thut.
Trn thut (declarative) l mt hnh ng cn c gi
bng mt s tn: trn thut, k, trn thuyt, ... L do l biu
thc ng vi ca hnh vi trn thut khng c du hiu c
trng ch ra cc hiu lc li nn d ln vi cc biu thc
ng vi nguyn cp ca hnh ng khc khng phi do trn
thut to ra. Mi tn gi khc nhau u ch vo mt c
trng ring ca hnh ng ny. Nu nhn mnh vo s xc tn
ca ngi ni trc thc ti khch quan phn nh vo li miu t,
th tc gi Hu Chu c khi nim trn thuyt; nu
nhn mnh vo din bin s tnh, th H L, Nguyn Qu
45
Cao Xun Hi

Anh dng khi nim k... Tuy nhin ph bin hn c vn l
khi nim trn thut. Chng ti s dng khi nim trn
thut.
Hnh ng trn thut l hnh ng k li, thut li mt
cu chuyn hoc mt s vic vi cc chi tit v din bin
ca n. Trong truyn ngn Chu Lai, hnh ng ny xut
hin 872 ln chim t l cao nht 27,1% trong tng s cc
hnh ng ngn ng ca nhn vt.
c trng ni bt ca hnh ng trn thut l:
+ C mt s kin no m ngi ni tham gia hoc
chng kin.
+ S kin phi nm trong phm vi quan tm ca ngi nghe v c kh nng gy hng th cho ngi nghe.
Trong bng phn loi ca Searle hnh ng trn thut
thuc nhm hnh ng ti hin (Reple sentative) v theo ng
hnh ng ny phi tho mn iu kin sau:
a. iu kin ni dung mnh ( P): bt c mnh
no.
b. iu kin chun b: ngi ni phi ni iu mnh cho
l ng v phi c chng c. C ngi nghe v ngi ni u
khng chc ngi nghe bit (P) nu khng ni ra.
c. iu kin chn thnh: ngi ni tin vo iu mnh
ni.
d. iu kin cn bn: (P) phn nh mt s kin thc c.
Nhng iu kin ny cng l c s chng ti tin hnh
phn loi nhm hnh ng ny.
Trong chng ny, da trn t liu kho st, chng ti chia
ra nhng nhm nh: trn thut - thng bo, trn thut - miu
t, trn thut - k, Trn thut - gii trnh.
46
Cao Xun Hi

2.1.1.1. Trn thut - thng bo.
Trn thut thng bo l hnh ng m ngi ni a ra
nhm lm cho ngi khc bit mt thng tin, mt tnh hnh
hoc nhng s tnh v ang xy ra.
Hnh ng ny c tng minh ho bng cc ng t
ng vi nh: thng bo, bo co, bo... hoc tn ti mt cch
ngm n.
a. Hnh ng thng bo
+ Hnh ng thng bo s dng ng t ng vi
thng bo.
Th d:
<23> By gi th ny - Anh li xe nh c v thng
tht ca c gi o nu dt nng xng to - Chuyn xe cui nm
khng i du m vi, cc v thy ni no c l cn dng,
cn ngh li c ni, ti chiu ht. C i tc , thi thong
cng phi vn v ng ngc t cht. Tin th y thng
bo lun: y i Na Mo, cn qua o Phi, o My n
c th chiu ti hoc na m. y l ni ng thun li
cn ng xu th.(I - 18,10)
Trong pht ngn trao li ca nhn vt ngi li xe - c
bt u t khi bt u n khi kt thc li - c by hnh
ng, l: Chuyn xe cui nm khng i u m vi
(1), cc v thy ni no c l cn dng (2), cn ngh li c
ni (3), ti chiu ht (4), c i tc (5), thi thong cng
phi vn v t cht (6), Tin th y thng bo lun: y
i Na Mo, cn qua o Phi, o My n c th chiu ti
hoc na m (7). Th hnh ng (1,2,3,4,6) l cc hnh
ng bc l nhn thc, nguyn vng; hnh ng (5) l hnh
ng nhn xt, Hnh ng kt thc (7) l mt hnh ng
47
Cao Xun Hi

thng bo. c im ca hnh ng thng bo l lun cha
ni dung s vic sau ng t thng bo.
+ Hnh ng thng bo c th hin qua li tng
thut, li k ca nh vn
<24> Tnh yu ca anh bt u nh th v ba nm sau,
tc l nm ngoi, n c kt thc gn bng mt li thng
bo ca thng bn cng ph mi c b sung vo mt trn:
Qun n i! N khng xng vi my. Chng ri! Ly cch
y my thng. Lo chng ny tao bit, bit ni nh th no
nh? Tm li, lo ta khc hn bn lnh chng mnh. Qun i
my . (X- 18, 271)
y l li thng bo ca ngi bn ng hng m An
gp trong mt trn. Ni dung (P) l thng bo vi An s kin
ngi yu ca An i ly chng. Khi thng bo vi An, ngi
yu cu An i ly chng: Chng ri! Ly cch y my
thng th bn ca An c y chng c An tin
iu mnh ni ra l ng.
<25> Thng con trc khi vo n v mi pht mi thng
bo mt cu xanh rn: B i! Con nh mt ht giy t
ri! H? Giy t no? Giy t g? Sao li mt? C ng mt
tht khng? tm lc k cha?(XIV - 18, 345)
Hnh ng thng bo: B i! Con nh mt ht giy
t ri! ca ngi lnh vi b ca anh ta, c ni dung (P) l
cng khai v s kin anh ta b mt giy t. Khi thng bo vi
ngi cha Con nh mt ht giy t ri th anh ta mong
mun ngi cha mt s cm thng chia s.
+ Hnh ng thng bo c thc hin mt cch
ngm n:
48
Cao Xun Hi

Trong truyn ngn Chu Lai, nhng hnh vi thng bo c tng minh ho bng ng t ng vi thng bo khng
nhiu. Nhng hnh vi thng bo ch yu c s dng di
dng ngm n. V ni dung ca n cng cp n nhiu
vn khc nhau:
* Thng bo v mt tnh trng ca s vt:
Trong Mt khi nim tnh yu cuc hnh trnh i ln
Na Mo n cy cu g th bt thn chic xe phi dng li.
Ngi li xe ru ria nhn c thng bo ca anh bn li xe i
trc:
<26> - Cu sp gc cha n ri! (I 18, )
Ni dung (P) ca hnh ng ny l thng tin v tnh
trng ca chic cu. Khi ni ra <26> th anh bn li xe zin ba
cu c bng chng v iu mnh c ni v anh ta tin
rng bn ca mnh cn bit thng tin ny.
* Thng bo v mt a danh:
Cng trong Mt khi nim tnh yu, khong gn tra
chic xe bng nh u vo mt vng thong ng n ng
ngng. Mi ngi c anh li xe thng bo:
<27> n Cng Tri tha qu v! (I 18, )
Ni dung ca hnh ng ny l thng tin v a danh
m chuyn xe ang i qua. Khi ni ra <27> l ngi li xe
bit chc chn v a danh ny v anh ta tin rng mi ngi rt cn bit v thng tin m mnh thng bo. Ni dung
ca hnh ng ny cng ch phn nh mt hin thc m
nhng ngi trn chuyn xe ang tri qua.
* Thng bo v mt s kin:
49
Cao Xun Hi

S kin i qun tnh ngun Vit Nam ti Cm Pu
Chia sp rt v nc c ng Hon thng bo vi mt ngi bn
Cm Pu Chia:
<28> - B i Vit Nam sp v nc ri.
- Bit! Bun lm!(III - 18, 84)
Ni dung (P) ca hnh ng ny l cng b v mt s
kin trng i ca qun tnh nguyn Vit Nam. Khi ni B
i Vit Nam sp v nc ri th ng Hon tin rng bn ca
ng ta cha bit v thng tin ny. Ni dung thng bo ny
phn nh mt hin thc ca b i Vit Nam ti Cm Pu Chia
lc by gi...
Tm li, loi hnh vi thng bo ny thng c thc hin
li trao - ngi ch ng a ra hnh vi khi thoi.
b. Hnh ng bo co.
Hnh ng bo co l hnh ng m ngi ni a ra
nhm trnh by vi ngi nghe (cp trn) v tnh hnh, v s
vic...
Da trn t liu kho st, chng ti nhn thy hnh ng
bo co trong cc li thoi ca nhn vt Chu Lai ch yu c
tng minh ho bng cc ng t ni nng bo co. C th,
nhng hnh ng ny l ca nhng ngi trong qun ng.
+ Xut hin trong li trao ca nhn vt.
Ni dung bo co cng cp n nhiu vn khc
nhau:
* Bo co c thc hin mt s vic:
<29> - Bo co! Ti xin php ra ngoi.(XXII - 18, 451)
y l li thoi ca ngi chic s tr vi anh lnh v binh.
Hnh ng bo co ny c ch l thc hin s vic ra
ngoi ca anh lnh.
50
Cao Xun Hi

<30> - Bo co ng ch! Cho php ti c ni mt
cu.(IX - 18, 174)
y l li thoi ca Tun vi trung s qun cnh. Hnh
ng ny c ch l c trnh by v mt s vic.
* Bo co v mt s vic:
Trong Gi ni y mu xanh gia khu rng gi m u
bn khc g chy bp bng nhng ngi lnh tr ang tui
ang vy quanh ng Khng nh trai lng vy quanh gi lng
th c ting bc vi, ca bt m tung. ng Khng c nghe
ngi lnh lin lc bo co:
<31> Bo co tham mu trng! Thng mt dy hm qua n
b chy ri.(VII - 18, )
Hnh ng thng bo co ca anh lnh tr v s chy
trn ca mt t binh c ni dung (P) l thng bo . Ni ra
<31> th ngi chin s lin lc tin rng ng Khng cha bit
thng tin ny v anh ta tin rng hnh ng ca anh ta nh
vy l ng v n phn nh mt thc t ca n v.
Tip ang chun b lng sc tn t binh b trn th
ng khng nhn c in bo t chic in i PRC. 25:
<32> - Bo co! Ch huy c bn ni anh iu lc lng gp
ra cao im xanh. ch ang thc qua.(VII - 18, 181)
ch ca hnh ng bo co <32> l nhn thng tin
cho ng Khng v lnh ca ch huy c bn. Ni dung (P) l
thng tin v tnh hnh bt thng bin gii: ch ang
thc qua. Hnh ng ny phn nh mt thc t ca tnh
hnh bin gii
+ Xut hin qua li p ca nhn vt:
*Bo co v h tn, chc v:
<33> - Ai ph trch b phn ny?
51
Cao Xun Hi

- Bo co ng ch ph t lnh, ti .(1)
- ng ch tn g?
- Bo co, ti tn l L Tr Tun, thng s trung
i trng trinh st s on(2) (IX - 18, 247)
Th d <33> l mt on thoi ca Thun v Tun.
Trong th d ny cc hnh ng (1) v (2) l nhng hnh
ng bo co c tng minh ho bng ng t ni nng bo
co. (1) l hnh ng nhm tho mn hnh ng hi v
ngi ph trch b phn ca ph t lnh. (2) l nhm tho mn
hnh ng hi v tn ca ph t lnh. Khi a ra nhng bo
co v h tn, cp bc, chc v ca mnh th Tun tin rng
ph t lnh cha nm c nhng thng tin v mnh. Mt
khc hnh ng bo co ca Tun th hin tnh k lut
nghim tc ca qun i.
Cng trong Dng sng yn , sau khi thng s Tun
trnh by v i sng sinh hot, i sng tinh thn, thi
chnh tr v quan im ca b i bin gii. V tng c v hi
lng kh hi:
<34> - ng ch ny cp bc g?
- Bo co, thng s !(IX- 18,260)
Th d <34> l mt on thoi ca v tng v s on trng - th trng trc tip ca Tun. Hnh ng bo co ca s
on trng nhn thng tin v cp bc ca chin s n v
mnh vi v tng. Khi ni Bo co, thng s l s on trng
nm chc chc v cp bc ca Tun v hnh ng bo
co ny cng th hin tnh nghi thc ca cp di vi cp trn.
*Bo co v s vic hoc mt s kin no :
<35> - Ci g? n ni ci g? Dch th coi?
52
Cao Xun Hi

- Bo co anh, n ln n m n l phn bi(VII 18, 174)
Th d <35> l mt on thoi ca ng Khng v ngi
thng ngn ca ng ta. Ni dung (P) ca hnh ng ny l
trnh by v s vic Klao ln n m n l phn bi.
Tm li, hnh ng bo co xut hin c li trao v c
li p ca nhn vt.
c. Hnh ng bo.
Hnh ng ny c nhn din bng ng t ni nng
bo.
<36> - Con cm ci ny thi cn li m mang v ht i!
Chng n n th no, con n th y. B i ai li i n ruc
vi n ko bao gi. - Ri n nhn m v b mt - Con bo
nh... ba n ny con tr tin; thiu bao nhiu m tr
nt...
th d <36> hnh ng: Con bo nh... ba n ny
con tr tin, l hnh ng thng bo s dng ng t
ni nng bo. Hnh ng ny, c ni dung (P) l thng bo
v vic tr tin ba n ca a con. Khi ni ra <36> l a
con tin tng rng anh ta c th lm c iu . Chnh
hnh ng thng bo ny ca a con gin tip ni ln
s trng thnh ca n trong suy ngh ca ngi m.
Tm li, c ba tiu nhm trn c im ging nhau u
l hnh ng ni ca nhn vt A hng n ngi nghe trc
tip l B. Nhng chng c im khc nhau do chnh ng t
biu th.
- Hnh ng thng bo: cp n bt k mt thng
tin mi no i vi ngi nghe.
53
Cao Xun Hi

- Hnh ng bo co: cp n ni dung c lin
quan n nhim v, trch nhim, cng v ca ngi ni, ngi
nghe.
- Hnh ng bo: cp n ni dung s vic lin
quan n c nhn, i t.
2.1.1.2. Trn thut - miu t.
Trn thut miu t l hnh ng dng phng tin ngn
ng lm cho ngi khc c th hnh dung c c th s
vt, s vic hoc ni tm con ngi.
Nhm hnh ng ny thng s dng nhng lp t ng
miu t nh: lp t tng thanh, tng hnh,... hoc lp t ng so
snh: nh, ging nh, bng, ... to nn hiu lc miu t.
Nhm hnh ng miu t ny khng phi do ng vi m
nhim m do cc t ng miu t qua li nhn vt. N xut
hin c li trao v li p.
Sau y
l nhng ni dung m hnh vi trn thut
miu t trong cc li thoi ca nhn vt Chu lai cp ti.

+ Miu t v v tr ca vt:
<37> - Nh ch gn y khng?
- T mt l, quo tay mt, xn rit ng ci l
heo, k cy bng dip b l ti.(VIII - 18, 206)
Th d <37> l mt on thoi ca Ba Lin v Mi trinh
st. Ni dung (P) ca hnh ng ny l miu t v v tr ngi
nh ca Ba Lin. ngi nghe c th hnh dung c c th
v tr ngi nh, Ba Lin lit k mt lot t ng c ngha
miu t nh: mt l, quo, l heo, k cy bng dip b.
+ Miu t con ngi v v p ca con ngi:
Trong Trang bn tho chp thu, chn dung Mai c
miu t qua li thoi ca ngi phng vin mt trn:
54
Cao Xun Hi

<38> Mt c gi khong mi chn, hai mi, dong dng
cao, mc b hoa xanh nh nhn, nc gia trng
xanh v mi tc bung xo kiu hc tr.(V - 18,116)
Hnh nh Tun v hai ngi lnh sau cuc u c
miu t qua li k ca Lm:
<39> - Ti m mt ra: anh y vn ng th dc, vai o
rch bung, trn m tri c mt vt xc rm rm mu. Di
chn anh lnh st vo thnh toa l hai ngi lnh na
nm, na ngi, mt my nhch nhc trng nh hai ci
bao ti rch.(IX - 18, 23)
a Lin Sp vi thn hnh tiu tu c ng Hon miu t
qua cuc thoi vi Tng:
<40> - Ci g qua th cho qua lun! Phong qun
tnh nguyn m anh Ba!
- Nhng mnh khng th cho qua... Sau khi cu i ri c
y c mt ln n tm mnh... phi c y n, mt
my v vng, chn tay khng khiu.(III - 18, 94)
Qua cc v d: <38>, <39>, <40> chng ta thy, ch
mt vi nt c t: th dc, rch bung, na nm, na ngi,
dong dng cao, v vng , khng khiu, ... ni nh chnh tc gi
tm s: tt c ch l mt cht nh hng ni kho mt v
mt nt phy nh ni kho mi, ch th thi l khun mt
v v p ca nhn vt hin ra.
Cng c khi miu t v con ngi, Chu lai khng ch
n ngai hnh m ng i su vo i sng ni tm ca
h:
<41> - Vy ra anh chng ch lm c nhim v trng con ?
- Cng tu lc. Nhng bui chiu ma, nhn cu y
b con mt nhn m m ln ngn su gi, thng
55
Cao Xun Hi

lm! Li cn thnh thong ru con na ch. Ting ru
nh ting nc khan.(XII - 18,317)
Qua th d <41> hnh ng miu t mt nhn m
m v ting ru nh ting nc khan, th hin ni bt
hnh ca ngi lnh sau khi gi t v kh.
+ Miu t phong cnh:
Miu t phong cnh khng phi l s trng ca Chu Lai.
Th nhng thng qua li thoi nhn vt, ngi c cng bt
gp nhng li thoi m trong c nhng hnh ng miu
t v thin nhin kh duyn dng:
<42> - Anh Ba. - Tng ni kh gn nh th thm - Anh c thy
tri ni bn kia sng khng? Tro ni c tn gi Kn Sa Ry
v dng hnh con gi ang xo tc. Khi tri lng, nng
Kn Sa Ry nm im nh thip ng, lc tri ni gi mnh
mi tc nng xo ra n tn m sng...(III - 18, 96)
+ Miu t v s vt, s vic:
Trong Ting H Ni mt cn c b i trong m giao
tha dc miu t:
<43> - Bui gp g m y chc l th v phi lm
khng anh?
- Khng c vng tanh. Mt ngn n chai cn st
li giai dng gia vm l. Cnh h bom l mt h pho
su hun ht. B i dng sng ngn ng nh va mt
mt i mt ci g.(XIII - 18, 342)
Th d <43> l mt lt li miu t. Lt li ny c bn
hnh ng miu t. ch ca nhng hnh ng ny l m t
li mt cn c ca b i trong m giao tha thi chin
tranh, ch bng my chi tit: c vng tanh, mt ngn
n chai dai dng, h pho v h bom, b i ng
56
Cao Xun Hi

ngn ng lm cho ngi c hnh dung c mt cn c
trong bui giao tha ca b i trong nhng nm thng
chin tranh.
<44> - Th tm tp ra lm sao h con?
- Tm tt! Tp xong v m hi ra, con ch ro mt t l
tha h di nc lnh, di chung c i. B nc to bng ci
nh...(XXII - 18, 452)
Trong th d <44> l li thoi gia hai m con anh lnh
tr. Trong li p ca ngi con, th hnh ng B nc to
bng ci nh l hnh ng miu t. Mt hnh ng so snh
rt c th.
Tm li, hnh vi ny khng cha ng t m c biu
hin qua cc pht ngn trn thut, miu t trong li nhn
vt.
2.1.1.3. Trn thut - k.
Trn thut k l hnh ng nu ln, ni v cc s kin,
cc tnh trng, cu chuyn hoc hnh ng no . Cc
kin nu ln khng i hi ngi nghe p li m ngi
nghe bit, ng tnh, hoc t duy cng mnh.
Trong truyn ngn Chu Lai, nhng hnh ng trn
thut k thng xut hin trong cc li k cc nhn vt.
a. Trn thut - k s
dng ng t ng vi: ni,
k.
+ Hnh ng k:
<45> - Anh Ba. - Tng ni kh gn nh th thm - Anh c thy
tri ni bn kia sng khng? Tri ni c tn gi Kn Sa Ry v
dng hnh con gi ang xo tc...
- Truyn thuyt y k li rng:-ging ni ca
Tng u u - Nng nm hong tc ch hong t
57
Cao Xun Hi

Ritisn hng ngn i nay nhng vn mi vui nhng
bn b xa l khng v. Khi tri ni gi l khi chng ch gi
cho nng nhng ci hn t t m thi. Nhng nng vn nhn
ni i ch. i ch mt k bi bc phng ng. Cc c gi ni,
Hong t Ritisn s quay v khi non nc ny khng cn kh
au v cht chc na.(III - 18, 96)
Th d trn l cu chuyn ca Tng k li cho ng Hon
trong ln ng Hon ti thm. Ni dung ca nhng hnh ng
k ny l nhm ni v truyn thuyt ca ngn ni Kn Sa
Ry. cho li k t ch Tng dng mt lot hnh
ng: k.
+ Hnh ng ni:
Trong Ch y c mt ngi nh khi ci v vi m chng,
c con du a ra mt lot hnh ng nhm k ti ngi
m chng:
<46> - Con kia! Th my xo i!
- B khng phi ui. Nhng trc khi i ti phi ni,
ng l ti phi ni t hi mi v lm du nh b ch
khng phi n tn by gi. Ti khng n bo c nh
b. Tin anh y gi v hnh thng cho ti b gi c,
mi my cy vng dnh dm c ti cng a ht cho
b, ti c tiu vo y ng no u...(XV- 18, 377)
Th d trn p li li b m chng cay nghit c
con du a ra mt lot nhng hnh ng nhm k ti
b. Hnh ng k ca c con du c tng minh ho bng
ng t ni nng ni.
b. Trn thut - k c thc hin mt cch ngm
n:
58
Cao Xun Hi

Qua kho st chng ti nhn thy phn ln cc hnh
ng trn thut k ca cc nhn vt qua cc li thoi c s
dng mt cch ngn n.
+ K v hon cnh gia nh:
<47> M anh gi d cha? Tri cn ma, anh k chuyn gia
nh, chuyn anh , chuyn min Bc cho Lin nghe i. Lin th th.
Mt k c xa xm cht n trong ti:
- M ti chc by gi hn 60 ri. Yu lm... Ti sinh ra
, anh c ti ng xung ti mt min rng ni Ty Nguyn
trong phong tro Nam tin 1946... Mi ln nhc ti on tu
vo Nam nm y, ng nght nhng anh v quc qun ca
l i lch, trong c c khun mt rng r ca anh ti
ang ht vang bi ca:
Ting sng vang trn t min Nam
Trn t nc Vit Nam
Ta mun bng mnh ti phng Nam... l m ti li ci
m nc mt rng rng.
Ti ln ln vo trng i hc ng lc gic M nm
bom n hu dit c hai mim t nc... Ngi anh k ti li
hy sinh trn mt trn a pho bn sng! m t uc
dn m i thm anh v, trn nhp cu Long Bin, ti bng c nghe ging ni Bc H: D nm nm, mi nm... D i
con, i chu, v khng th ngi yn c na, ti xin php
m ti ln ng i xa.(VIII - 18, 216)
Th d trn l mt on thoi gia nhn vt Ba Lin v
Mi trinh st trong mt cn hm khng chin. Li p ca
nhn vt Mi trinh st l mt li k bng li dn chun hp
59
Cao Xun Hi

dn vi nhiu hnh ng, nhiu s kin mi trinh st lm
cho i mt ca Ba Lin Chp chp, ngi ngi.
+ K v bn thn:
Trong Dng sng yn , cu chuyn v cuc i
mnh cng c nhn vt Tun k li kh xc ng qua cuc
thoi gia anh v Lm:
<48> Anh Tun ti yu anh thc lng... nhng ti sao anh
li du ti. Hn lm...
Ch cho cn gin ca Lm lng xung anh mi ni,ni
th thm mt mnh:
- Vng! Ti c v v hai con Lm ! a ln ln mi,
a nh ln by. B lm. M chng l mt ngi dn b p
khng r t u n lm c gio lng. C gio khc t mi
m gn xa n dm hi. C thch ra trm bm c ti gn
. Trm bm nm trn b ca mt dng sng rt p,
xung quanh ton ma v ng. Ti va hc ht cp ba, nhn
i, nhn ph n cn lng mn lm. V c y li sc so,
du dng chiu chung ti nh mt ngi ch. Th ri, ci g
n phi n. Chng ti v vi nhau. Tun trng mt
cha qua, ti phi cay ng chp nhn mt nhn khu
b t na. l a con ngoi gi th ca c ta khng bit
mang t u n. Hn mt nm sau a con chnh thc
ca ti ra i. Cuc sng v chng mi ngy mi nhc nhn tng chng khng chu ni. Ti ghi tn tng qun... y... Ci
m ti du em, tm li ch c th(IX - 18, 225)
Tm li, nhm hnh ng ny thng c th hin qua
li thoi ca mt nhn vt, gm mt chui cc s kin ni
tip.
2.1.1.4. Trn thut - gii trnh.
60
Cao Xun Hi

Trn thut gii trnh l hnh ng m ngi ni a ra
nhm gii thch trnh by thuyt minh mt cch r rng v
mt vn no , gip ngi i thoi hiu r ngi i
thoi, hnh ng, s vic...
<49> - Ng khuya dy i tip.
Ti nhn ng h: 12 gi hn. Thy l ti bo:
- ng ny, by gi khuya qu ri cn g na. i lun
thi ng lm chi cho gi mt.
Ti ni nh nhng vy m m cng gt:
- Vy h? ... Khuya l khuya. i by gi tri n lt
cho ?
... Ti nh c li th Hng ni nh:
- Anh , trong ny khuya tc l sng nh ngoi anh
.(VI 18,141)
Th d trn l mt on thoi gia k Nam ngi Bc. V
l ngi Bc, nn Tm khng hiu c s ct ngha v thi
gian ca m. Quan h hai ngi c nguy c tr nn cng
thng. Trc tnh hnh th Hng gii thch: Anh ,
trong ny khuya tc l sng nh ngoi anh . Hnh ng
ca Hng c Tm lnh hi mt cch nhanh chng nn Tm
khng ni mt li no na. Cuc thoi kt thc.
<50> - Sao tt c bao nhiu b ch?
- Nm trm ng.
- Ci g, chm nhau gh th!
- Nm mi ng mt ci. Hai ch n mi mt ci.
Ti ch ly chn chc- ch hng ngng ln ging gii n
tn.(IX - 18, 235)
Trn mt chuyn tu H Ni - Hi Phng, sau khi n bnh
xong hai ngi lnh c ch hng bnh thng bo l ht nm
61
Cao Xun Hi

trm ng. Cho l ch hng bnh bn t, ngi lnh a ra
nhn xt: Chm nhau gm th!. B cho l bn t nn ch
hng bnh gii thch: Nm mi ng mt ci . Hai ch n
ht mi mt ci. Ti ch ly chn chc.
<51> Khng!... C ng s! Ti khng phi l trm
u. Ti l b i ... va trong kia ra. Ti l... Ti i
tm m ti. Ti tng b c...(X - 18, 289)
Vi nh gy bt ng cho ngi m sau bao nhiu nm
xa cch, An khng vo nh bng ca chnh m anh vo
bng cch tro qua ca s, S t nhp ca anh vo chnh
ngi nh ca mnh khin cho Mai - ngi m m An nh trng
coi h nh v cng s hi. chng minh mnh khng phi l
ngi gian, An a ra mt lot nhng hnh ng khc nhau
nh trn nhm chng minh mnh l ngi tt.
2.1.1.5. Cc hnh ng trn thut gin tip.
Trn y l nhng hnh ng trn thut khi chng c
dng ng vi mc ch, iu kin chn thnh ca chng.
Trong truyn ngn Chu Lai khng t trng hp hnh ng
trn thut c cc nhn vt Chu Lai s dng nhm t ch
ca mt hnh ng khc. Nhng hnh ng nh vy chng
ti gi l hnh ng trn thut gin tip. Mt hnh vi ti li
ny c thc hin thng qua mt hnh vi ti li khc s c
gi l mt hnh vi gin tip. (8, 60)
Trong truyn ngn Chu Lai, sau tm l chn ca hnh
ng trn thut thng gp: nhc nh, t chi, giu, ma.
a. Trn thut - nhc nh.
Hnh ng nhc nh c hiu l bng li ni, ngi ni
lm cho ngi nghe nh li mt s vic, mt s kin... m ngi
nghe cn nh, cn thc hin nhng ngi nghe c v nh qun.
62
Cao Xun Hi

Hnh ng ny c ny sinh t mt hin thc, mt s
vic no m ngi ni cho rng ngi nghe khng nh
thc hin. Trong quan nim ca ngi ni vic thc hin
s vic no l bn phn ca ngi nghe vi cng ng, vi
nhng ngi cng nhm v vi chnh bn thn ngi nghe,
nhiu lc s vic cng thuc bn phn ca c ngi ni
v c ngi nghe. Ngi c hng li t kt qu ca s vic X c
th l ngi ni. V vy khi thc hin hnh vi trn thut nhc
nh, ngi ni lun trng thi tm l hy vng, mong mun,
vi trng hp ny, ng c nhc nh ca ngi ni xut pht
t s quan tm ca ngi ni i vi ngi nghe, cng c khi
ngi ni t s quan tm ti ngi th ba.
<52> Ti ang nh li mt hnh dng quen quen th em
giao lin gic:
- i tha ra my ch! Bm st chu vt l. Sp n gi
n pho ri .(VII - 18, 190)
Th d trn, hnh ng ca em b giao lin: Sp n
gi n pho ri c cu trc mt tham thoi trn thut
thng bo. Nhng khi nghe hnh ng ny ca em b giao lin
v t trong hon cnh chin tranh th nhng ngi lnh
hiu c rng: hnh ng trn l mt hnh ng nhc nh.
<53> - Anh bn b u c ri y anh bn i! Mng m
nh vy l khng n u. Lo lm y.
- ng khng c ch nho ti. D cha, d m m b chy
sang pha k th th l k th lun. Moa ph ht.
Mt chin s ng lng lng trc mt n:
- My c bit my ang ni chuyn vi ai khng?
Thiu t trung on trng hiu cha? (VII - 18, 175)
63
Cao Xun Hi

Th d trn hnh ng Thiu t trung on trng
hiu cha l mt hnh ng trn thut miu t. Trong ni
dung P miu t chc v ca ng Khng. Ngi ni a ra v th
x hi ca ng Khng (nh mt l thng: nhng ngi c v th
x hi cao thng c qu trng) vi ch l nhc nh ngi
nghe.
Rt nhiu nhng hnh ng trn thut gin tip nh vy
c nhn vt ca Chu Lai s dng trong cc li thoi.
b. Trn thut - t chi.
T chi l hnh ng m ngi ni a ra nhm bc b, t
chi li kin ca ngi nghe hoc yu cu ca ngi a ra trc . Thc hin hnh ng ny thng l ngi p li.
V phng din l thuyt th hnh vi t chi c hai
dng: hnh ng t chi yu cu cung cp thng tin v hnh
ng t chi yu cu thc hin mt hnh ng no .
Theo t liu kho st ca chng ti, trong truyn ngn Chu
Lai hnh ng t chi hi p cho yu cu cung cp thng
tin chim t l 12,5%, hnh ng t chi yu cu thc hin
mt hnh ng no chim t l 87,5%.
*Trn thut - t chi, hi p cho hnh ng yu
cu cung cp thng tin.
<54> - Xong cha thm?
- ti hi chu. (V 18,124)
<55> - Lan ni sao?
- D.
- C vit vn vit bo na!
- D!
- Hn chi...
- Sao anh?
64
Cao Xun Hi

- Khng ... khng c sao.(V - 18, 124)
thc hin chin lc ny ngi ni hoc khng l khng
nm vng thng tin hoc l khng mun a ra nhng
thng tin m ngi khc yu cu v l do t nh c th e
do th din ca ngi khc. Hiu lc li ca nhng hnh
ng ny cng khc nhau: c khi t chi mt cch mm
mng nh <56>, c khi t chi mt cch dt khot mnh m
kiu nh <56>.
*Trn thut - t chi, hi p cho hnh ng yu
cu thc hin mt hnh ng no .
t chi cho mt hnh ng yu cu thc hin mt
hnh ng no , trong truyn ngn Chu Lai nhn vt thng s dng nhng chin lc sau:
* a ra nhng l do khch quan.
<57> - Ch mun nh my?
- D!...
- C cn lm khng ch?
- D, cn! Rt cn!...
- Ni thc vi ch l my h lu ri. (V - 18, 115)
* a ra nhng l do ch quan: trng thi tinh thn
(bun, vui,...); sc kho (mt mi, kho mnh,...); c
tnh (ho phng, keo kit,...) t chi yu cu thc
hin hnh ng.
<58> - Ngon khng anh?
- Tuyt!
- a em xi na!
- Bng cng ri. (X - 18, 280)
<59> - Tm thi ngh vic i xem mt cht i anh Ba!
65
Cao Xun Hi

- Xem g? - ng bung t bo xung - Xin li, ti nay
mnh bn. Sng mai phi bo co k hoch vi thng tng t lnh ri. (III - 18,73)
<60> - Ch k chuyn v mnh cho ti nghe i. Gia nh
na.
- Ti u c g m k. (VIII - 18, 206)
* a ra c l do khch quan v l do ch quan
thc hin hnh vi t chi.
<61> - Anh Phng! ... Hay l anh chy theo anh y xung
mt cht. ng trn lm...
- H? ... Anh cng nh th. Nhng xem ka! Anh ta
sp xung ti sui ri. V li nhng con ngi nh vy thng khng thch ph thuc, ci g cng mun t
mnh. Nhiu khi s can thip khng ng lc li tr
thnh xc phm.(I - 18, 31).
Trong th d trn, t chi li ngh ca Thoa
Phng a ra l do khch quan l: Thn sp xung
sui ri v l do ch quan l: Phng t cho rng nhng ngi
nh Thn thng khng thch ph thuc.
c. Trn thut - giu.
Giu l hnh ng m ngi ni dng li ni nhm
kch, ch nho i tng b giu.
Hnh ng ny c sc thi tro lng, hi hc
khng
nhm khng nhm h b ngi b giu.

<62> Lin chp mt cho ti...
Ti cho li lng ngng:
- Cho ch ... chng ti rt may mn c ...
Thy th b i ca ti bm ming ci ngch ngm:
66
Cao Xun Hi

- a! i trng pht huy ti hng bin, thao thao ni hng
gi khng nhn giy i ch!
- ng ch gi i, ng y tng ni nh inh ng
ct vi chng ti l vn d trai H Ni sanh ra khng
bit th no l mc c. Hm nay, gi chng nhiu,
chc ng y b cm cm... ( VIII - 18, 197)
d. Trn thut - ma.
Ma l hnh ng ngi ni dng hnh ng giu ct
i tng bng li ni cnh kho hoc ngc li iu ai cng
thy r tri ngc mt cch bun ci.
Khc vi hnh ng giu, hnh ng ma mang sc
thi ch chit ay nghin v thng lm tn thng ti i tng b ma.
<63> - Mun ci n hng hay sao m ht thuc?
- H! Nhm nh g. Khut rng tm vng m anh
Ha..i .
Tu ko di ting Hai mt m(V - 18, 140)
<64> - Cu y lm g y nh?
- ng l cng an h tch y ?
- Ci b ny... hi cho bit, ch l hng xm ti la tt
n...
- Th ng i m hi ngi ta. Ci dn ph ny ch
quen dm ng, bn son ch c khi no chu m
mm hi ra l ra l mt cu.(XV - 18, 374)
2.1.2. Hnh ng nhn xt, nh gi.
Hnh ng nhn xt nh gi l hnh ng m ngi
ni a ra nhng nhn nh ca c nhn v gi tr ca vt,
vic, s kin hay mt hin tng no tn ti trong thc t
khch quan theo nhng thang : khen - ch; khng nh 67
Cao Xun Hi

ph nh; ng tnh - khng ng tnh; tin tng - nghi
ng; hy vng - tht vng...
Nhm hnh ng ny ch xut hin khi c mt hay
nhiu hnh ng trc n lm tin .
Trong truyn ngn Chu Lai nhm ny xut hin 591 ln
chim t l 18,4% ca cc hnh ng qua li thoi nhn vt.
2.1.2.1. Hnh ng nhn xt nh gi th hin s
khen - ch.
a. Khen:
Khen l hnh ng m ngi ni dng li ni t va
lng, nh gi tt v ngi, v s vt, v s vic...
Nhm hnh ng ny thng s dng cc tnh t nh:
p, hay, tt, gi dn, gii, chu o, tinh, m ang, rng
ri... nhng t ng ch mc nh: rt, lm, qu, hoc cc
t ng ch tnh thi nh: y, gh, tht may m...
<65> - Anh n na i...
Ngi lnh thot git mnh.
- Cht! Cc ch... sao cc ch li ra y?
- Trong y lnh qu cng khng ng c - c o xanh ci
xung kh kh tr li - Anh
n na i! Anh n hay
lm. (I - 18, 38)

Trong th d <65> hnh ng Anh n hay lm l
mt hnh ng nhn xt nh gi th hin thi khen.
Ni dung (P) l nhn xt ting n ca i u Thn. Hiu
lc khen ca hnh ng trn c nh du bng cm tnh
t: hay lm.
<66> - Ch Ba! Nu rnh hp vi ti mt cht i.
- Hp chi b h anh?
- D. M rng ti cn b ch .
68
Cao Xun Hi

- Th th tt qu. Ti cng cn lm quen dn.(VIII 18,199)
Th d <66> l mt on thoi gia ba Lin v Mi trinh
st. Trong th d ny, hnh ng: Th th tt qu, l mt
hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung (P) ca hnh ng
ny l by t thi nh gi ca ngi ni v vic hp chi
b. Hiu lc khen trong hnh ng: Th th tt qu c
nh du bng IFIDs: tt qu.
<67> - ... Anh l ngi va nh nhau vi hai ng ch
qun nhn kia?
- Vng! Ti, chnh ti...
- Vy mi c ba ln u toa lun.
- y ch g i! ng ch ny tt lm, v b con
thi.(IX - 18, 240)
Th d <67> l mt on thoi gia cc nhn vt: vin
trung s qun cnh - Tun - b m ngi Hu. Cuc thoi
ny din ra gia hai nhn vt trung tm l trung s qun
cnh v Tun v vic tun va nh nhau. S vic ny
nm trong vng quan tm ca mi ngi, nn b m ngi Hu
mi tham gia vo cuc giao tip. V tham thoi ca b m ngi hu : ng ch ny tt lm l mt hnh ng th hin
thi nh gi. Ni dung (P) khen Tun l ngi tt. Ht
lng v b con. Hiu lc li khen c nh du bng cc
IFIDs: tt lm, v b con.
<68> - Anh bt d khng?
- u bt. - Ti p khng du v kiu hnh - sc
qut mt hi mt trn na
- My anh nh gic gii qu!(VIII - 18, 212)
69
Cao Xun Hi

Th d <68> l mt on thoi gia Ba Lin v Mi trinh
st. Trong on thoi ny hnh ng: My anh nh gic
gii qu ca ba Lin l mt hnh ng nh gi. Ni dung
(P) l khen nhng chin s trinh st nh gic gii. Hiu lc
li khen c nh du bng IFIDs: gii qu.
<69> - Ai o din th?
- Tha bc ... ti !...
- Cn tc gi?
- Cng l ti lun.
- Th ! Vit gi dn lm...(III - 18, 76)
Th d <69> l mt on thoi gia anh o din v
ng Hon trong Ngi khng i qua hong cung. on thoi
ny, ni v v kch vit v qun tnh nguyn Vit Nam Ti
Cm Pu Chia. Trong on thoi trn, hnh ng: Vit gi
dn lm l mt hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung P
l khen v kch c vit hay v gi dn. nh du hiu lc
li khen l IFIDs: gi dn lm.
<70> - n bin phng anh c bit ng Thn khng? Anh li gi chuyn - ng Thn n trng y.
- C anh ! - ngi lnh tr li.
- Mt tay c phch y - Anh li xe ni to vi c
khoang li. - Kht ting y... con ngi tuyt vi y.(I
- 18, 16)
Th d <70> l mt on thoi gia ngi li xe v i
u Thn trong ca bin ca mt chuyn xe i ln Na Mo. Trong
on thoi ny, cc hnh ng: mt tay c phch y.
kht ting y. con ngi tuyt vi y.l nhng hnh
ng nhn xt nh gi. Ni dung (P) ca nhng hnh ng
ny l khen ng n trng(chnh l i u Thn) l mt con
70
Cao Xun Hi

ngi tuyt vi. Hiu lc li khn c nh du bng cc
IFIDs: c phch, kht ting, tuyt vi.
b. Ch:
Ch l hnh ng ngi ni dng li ni t ra khng
thch khng va v cho ngi nghe, s vt, hnh ng... l
km l xu v t khng hi lng.
Trong truyn ngn Chu Lai tiu nhm ny thng c
dng vi li ni hnh nh hoc thng s dng cc tnh t nh:
ti, gh gm, k cc, kh, tm by tm b... t ch mc :
lm, qu... hay nhng t ng ch tnh thi nh: y, gh,
qu tri,...
<71> Ch c mt ln, cu y t, vn tinh nghch, cp i
anh vi c x th Hng, Hng ngng nguy:
- H! Gin hoi! Ai m thng ng. Ngi chi m kh nh
g sng l b bom xng y(VI - 18, 153)
<72> - Th no? ng cha? Hay cn mun tru tro ln na
th bo?
- i gii i! Ti n ngay thng sao tri li n hi ti th
ny...
- Nghe nh ht.
- Ti lm! i bt nt n b con gi nh vy th
ti lm.(IX - 18, 237)
Th d <72> l mt tam thai gia cc nhn vt: ngi
lnh - ch hng bnh - Tun. Trong cuc thoi ny ngi lnh
cy sc tr ca mnh bt nt ch hng bnh. Khng chu
c s ng ngc ca anh lnh, Tun phi ln ting. V tham
thoi ca Tun: Ti lm! i bt nt n b con gi nh vy
th ti lm l mt hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung
71
Cao Xun Hi

P l ch ngi lnh do nt ch hng bnh. Hiu lc ch c
nh du bng cc IFIDs: ti lm, bt nt n b con gi.
<73> - Tham mu trng b c khng khc. Anh nhn mt li,
khng ci na:
- Th y! Mi tng y tui u m cung tn
gh gm nh vy. Cht tht.(VII - 18, 177)
Th d <73> l mt hnh ng nhn xt nh gi ca
ng Khng i vi Klao. Ni dung (P) l ch Klao cung
tn. Hiu lc li ch c nh du bng cc IFIDs: cung
tn, gh gm.
<74> - Ti khng d d, ti u c thng c, c i theo
ti... Ti tr li c...
- Vy h? Ci thng! Ni tm by tm b. Thi i v
m...(VI - 18, 163)
Th d <74> l mt on thoi gia Tu V m khi Tu
r hng b trn khi hng ng b pht hin. Trong th d ny
hnh ng: Ci thng! Ni tm by tm b ca nhn vt
m l mt hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung P l ch
Tu ni nng tm by. Hiu lc li ch c nh du
bng IFIDs: Tm by tm b.
<75> - Gia nh c bn Lan Th no?
- Sao anh?
- Ti nh c y vit h bn tho m lc hn n li
trnh mt khng tip.
- N lm g k cc qu tri vy.(V - 18,125)
Th d <75> l mt on thoi gia Lan v ngi phng
vin mt trn. Hnh ng: N lm g m k cc qu tri
vy l mt hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung (P) l
72
Cao Xun Hi

ch Mai c nhng ng x k cc. Hiu lc ch ca hnh
ng ny c nh du bng IFIDs: k cc, qu tri.
2.1.2.2. Hnh ng nhn xt th hin thi khng
nh - ph nh.
a. Khng nh.
Hnh ng nhn xt nh gi th hin s khng
nh c hiu l li ni tha nhn iu nu ra trc l c,
l ng.
Trong tiu nhm ny, tu theo sc thi, mc nh
gi ch quan ca ngi ni trc s vt, s vic, hin tung m
hiu lc khng nh hnh vi nh gi c mc khc
nhau.
Qua t liu kho st, chng ti chia hnh ng nh gi
khng nh ca nhn vt trong truyn ngn Chu Lai hai
thang khc nhau: khng nh mc thp v khng
nh mc cao.
* Khng nh mc thp:
Nhm hnh ng ny, ngi ni thng s dng nhng t
ng c nt ngha ch thi khng nh mc thp,
khng chc chn nh: c v, chc, thng, hnh nh, coi b,...
+ Dng t c v ch mc thp, khng chc
chn:
<76> - Nhng ny - Anh li nhy mt - ci c o xanh y
c v khoi ng tn. Ch cn nhn kho mt, ci ming
ca c ta l c th on ra ngay.
- Li tm pho na ri.(I - 18, 36)
Th d <76> l mt on thoi trong Mt khi nim
tnh yuca anh li xe v i u Thn. Trong li trao ca
anh li xe th hnh ng: C o xanh y c v khoi ng tn
73
Cao Xun Hi

l mt hnh ng nhn xt nh gi. Ni dung (P) l khng
nh mc tnh cm ca c gi o xanh di vi Thn.
Hiu lc khng nh thp c nh du bng IFIDs: c v.
+ Dng t chc ch s khng nh mc
thp khng tht chc chn:
<78> Anh tiu on trng xoa ru ni ging anh hai:
- Ci ming mi nghe nh hn hn gin gin m ht
chc ... lm ga heng.(XIII - 18, 336)
Th d <77> l mt nh gi v ging ni ca mt c
gi H Ni trong chin trng min Nam ca anh tiu on trng. Ni dung (P) L khng nh ging ni lm ga ca c.
Hiu lc khng nh thp c nh du bng IFIDs: chc.
+ Dng t hnh nh th hin mc khng chc
chn:
<78> - Ti s tr ng gp mi ln nu ng v.
- Gp mi? ... Tc l bao nhiu th tha b?
- Ba triu.
- Ba triu? Tri t! - ng trn trn mt- Th b c
bit mt bc chn dung gi bnh thng l bao nhiu khng?
Tt nhin l bc v y t lin quan n cht liu vng bc.
- Ti khng bit. V hnh nh ngh thut khng c
gi.(XI - 18, 293)
Th d trn l mt cuc thoi gia ho s lu An v ngi
n b l. Trong th d ny hnh ng: V hnh nh ngh
thut khng c gi l mt hnh ng khng nh. Ni
dung (P) khng nh s v gi ca ngh thut. Hiu lc
khng nh thp c nh du bng IFIDs: hnh nh.
* Khng nh mc cao:
74
Cao Xun Hi

nh du hiu lc khng nh nhm hnh ng ny
l nhng t, ng c nt ngha khng nh mc cao,
chc chn nh: may cho + lm, ch c ci, cha tng thy,
bit,...
+ Dng t bit, tinh th hin s khng nh
mc cao, chc chn:
<79> - Ch va trn cht v?
- Sao anh bit?...
- Trng qun ch l bit .
- n ng m nhn xt tinh gh.(V - 18, 112)
Th d trn l mt on thoi gia Lan v anh phng
vin mt trn. th d ny hnh ng ca ngi phng vin:
Trng qun o ch l bit . L mt hnh ng nhn xt.
Hnh ng ny li c khng nh bng mt hnh ng
khc ca Lan: n ng m nhn xt tinh gh. nh du hiu
lc khng nh cao hnh ng ny l IFIDs: Bit, tinh +
gh .
+ Dng cu trc ph nh khng nh.
<80> Hai chic xe cp k nhau chy c mt on ng
na th tri p ti. Trong bung li chic xe i sau chuyn
tr li ni rm ran... Anhli ht mt v chic xe i trc ni:
- l mt thng chng yu v cha tng thy. i
u cng nhc ti v, ngh v v, v l tt c, nht v, vy
m con v n c yu u, xnh ra l phi lng thng khc.
Thng chng nh n phi thuc ngi, cng b n li cng say
nh iu . V nhng a con tip tc ra i.(I - 18, 32)
Trong th d <80>, hnh ng: l mt thng yu v
cha tng thy ca anh li xe l mt hnh ng nhn xt
nh gi. Ni dung (P) khng nh anh ta l mt ngi rt
75
Cao Xun Hi

yu v. Hiu lc khng nh cao c nh du bng IFIDs:
yu v + cha tng thy.
b. Ph nh.
Hnh ng nh gi ph nh l mt hnh ng gt
i, bc b, khng tha nhn s vt, s vic, s kin, trng
thi, tnh cht ca nhng iu c ni ti.
Nhn chung, chin lc ca hnh ng nh gi ph
nh so vi hnh ng khng nh khng c s khc bit.
Hnh vi nh gi ph nh cng c s lp li nhng cch
thc m nh gi khng nh s dng.
* Ph nh mc thp:
nhm ny thng s dng cc IFIDs c ngha ph nh
mc thp nh: coi b - chng, hnh nh - cha, chc khng
phi, ...
<81> - Thi ln i ng i - anh li xe gi - cn ngm ngha
ci g na. Chc khng phi l do ph n ph u.(I 18, 24)
Trong th d trn hnh ngca anh li xe: Chc khng
phi l do ph n ph u l mt hnh ng nhn xt
nh gi. Ni dung P l ph nh hnh vi ph hoi ca bn
ph. Du hiu khng nh mc thp bng IFIDs: chc
- khng phi.
<82> - Th ti hi ny: n tn tnh con no cha?
- Khng... em khng bit. Hnh nh cha c ai c.(IV 18, 102)
<83> sng vi nhau ti ngy th nm ri m ti hu nh cha
hiu g thm v con ngi c phn cng cng tc vi mnh.
Quan h gia hai bn cng khng d chu hn cht no.
Thy vy, mt cu chin s ni vi ti:
76
Cao Xun Hi

Coi b ng ny chng nhit tnh g c... Bo co
v trn xin thay ngi dn mi khc thi anh .(VI - 18, 148)
* Ph nh mc cao:
Nhm hnh ng ny c s dng vi cc IFIDs c
ngha ph nh cao nh: khng, cha, chng, lm g c,
u c, ch bit ci g c,...
<84> - Anh xung i! Mnh ti ri.
- Khng! Ti ngi vi anh. D sao ti cng quen tnh
nt ca n.
- Khng cn thit.(I - 18, 25)
Th d <84> l li thoi gia i u Thn v ngi li xe
khi Thn dng cm li xe bng qua chic cu gy. S Thn
khng quen xe, ngi li xe ngh ngi trng xe cng Thn.
Nhng Thn ph nh dt khot: Khng cn thit. Du
hiu ph nh cao l IFIDs: khng cn.
<85> - Kiu ny li thm mt b v phi chu ng ci bi
kch ca s cam chu y.
- Cha! Ti cha c mt mn v no.
- Kn ? Hay ngi?
- Khng kn, khng ngi nhng cha t cch lm
chng.(I - 18, 12)
Th d <85> l mt on thoi gi ngi li xe v phng.
Nhng hnh ng ca ngi li xe l nhng hnh ng c
ngha ph nh cao. Hiu lc ph nh cao c nh du
bng cc IFIDs: khng, cha.
<86> - Thc ra truyn ng ny cn . Tuyn ng i
qua in bin mi thc gian nan. Trng ma ma xem, c mt
tun c khi c mt thng. nm ri nghe x xo mt cu
chuyn tnh s bi kch lm! Mt ngi v tr cng i nh xe
77
Cao Xun Hi

nh th nyln thm chng tt mi Tun Gio. Cuc hnh trnh
rng r sut bn mi ngy. Tri m trn xe ch c hai ngi: c
ta v anh ti x kho mnh. D l c ti thnh th kt cc tt
yu r cng phi xy ra.
- Gm lm g c ci chuyn y. .(I - 18, 37)
<87> - t vy vit tay c khng ch?
- Vit tay?
- D.
- c... c ch! Nhng tn ... cng lm.
- chu coi - my ngn tay nh nhn lt gi tng
trang - Hn ba mi trang... c ch .
C gi lic mt s qua trang giy: Khng kh lm
u ch. (V - 18, 117)
ng tnh - khng ng tnh.
a. Th hin thi ng tnh:
Nhm ny c nh du bng cc IFIDs nh: Ti cho l
th, ng, c, chp nhn...
Trong truyn ngn Chu Lai thi ng tnh thng c thc hin bng nhng chin lc sau:
+ By t thi ng tnh thng qua hnh ng
khng nh:
<88> - C ta l ngi nh th no h Lan?
- c anh ...
- Nhn qua cch sng ca c ta c v kh hiu. Nh ngi
c.
- Anh ni cng ng. C l Mai n xa lnh xung quanh
cng mt phn v ba n l thiu t tm l chin i hc tp
cha v.(V - 18, 126)
78
Cao Xun Hi

on thoi trn l cuc giao tip gia Lan v ngi phng
vin mt trn. i tng c ni ti trng th d ny l Mai. Khi
ngi phng vin a ra nhn xt v Mai: nhn qua cch sng
ca c ta c v kh hiu. Nh ngi c. Nhn xt c Lan
ng tnh bng hnh ng: Anh ni cng ng. Hiu lc
ng tnh c thc hin bng IFIDs: ng.
+ By t thi ng thng qua hnh ng by t:
<89> - Thng Hai my lm by su cu kho ui i!...
- Anh em c lng, ti xin ca u c ngn.(VI - 18,
169)
Th d <89> l mt on thoi gia ng ch qun trng v m. Trong th d ny li trao ca ng ch qun trng l mt hnh vi ngh. Li p ca m l mt hnh vi
by t th hin thi ng tnh: Anh em c lng ti xin
ca u c ngn. Hiu lc ng tnh c nh du bng
IFIDs: Ni dung P: ti xin ca.
<90> - ... Va ri, i i ph chnh tr c bo con ln
lm vn th... nhng ...
- Nhng sao con... Con c ng i!
- Khng! di tiu i quen ri...
- Thi c ri tu con...(XXII - 18, 453)
Trong th d trn, l on thoi gia hai cha con ngi
lnh. Ngi cha ngh ngi con ln lm vn th: Con c
ng i, nhng ngi con khng ng : Khng! di tiu
i quen ri. Trong tnh th ngi cha phi ng
vi quyt nh ca con: Thi c ri tu con. Hiu lc
ng tnh c nh du bng IFIDs: c ri tu con.
<91> - B ngh rng v bc chn dung y ti phi b
ra mt nm?
79
Cao Xun Hi

- Ti cho l th hoc lu hn.(XI - 18, 294)
b. Th hin thi khng ng tnh.
Nhm ny thng c thc hin bng nhng chin lc
sau:
+ Li trao l mt hnh ng nh gi, li p cng l
mt hnh ng nh gi v gin tip by t thi khng
ng tnh vi li p:
<92> - Thi bui ny lon ri. Quan khng ra quan, lnh
khng ra lnh, dn khng ra dn. Mnh ai ny sng cm ai
bo c ai.
- B i cng nm by ng b i, sao ng li v
a c nm th! (IX - 17, 242)
+ Li trao l mt hnh ng thng bo; li p l mt
hnh ng nhn xt by t thi khng ng tnh vi ni
dung thng bo:
<93> - a em xi na.
- Bng cng ri .
- Khng! Ni di. Anh mi n c hai bt. (X- 18, 280
)
+ Li trao l mt hnh ng ngh, li p l mt
hnh ng nhn xt by t thi khng ng tnh:
<94> - Ti trc tip cho ! - cht mt bn tay mm mi nu
tay ti li.
- ti; anh! Ti quen khc sng ny d lm.
- y! u c. Ch c mt mnh ch l y s... (VIII
- 18, 202)
+ Li trao l mt hnh ng ngh, li p l mt
hnh ng dnh gi by t thi khng ng tnh:
80
Cao Xun Hi

<95> - Ngay ngy mai em s a anh ra H Ni v bnh
vin trung ng th coi...
- Ln xn my... Tao nghe trong mnh sp tiu
ri.(XVIII - 18, 409)
2.1.2.4. Hnh ng nhn xt th hin thi tin tng, nghi ng.
a. Th hin thi tin tng.
Hnh ng ny thng c tng minh ho bng cc
ng t ng vi nh: tin, tin tng, m bo,... hoc c thc
hin gin tip bng cc hnh vi khc.
+ Thi tin tng c tng minh ho bng ng t ng
vi: tin.
<96> - Lm g m lu d vy ng? Tm thy khng?
- Ngi lnh chong tnh nh b mt go nc lnh vo
u, mt nhn gio gic.
- Anh ra i, ti tin anh.(II - 18, 68)
<97> - Ny, ng p trai th, qu c ngi thng cha?
Tm ci lng l (mt iu t thy anh):
- K ra cng c. C y khng hiu ti, nhng ti tin
sm mun g c y cng nhn ra l phi.(V - 17, 132)
<98> - Nghe ny, thng nh n chuyn nhp xung x
cha. Li cn ci kiu ni li mi ng phoc ch! Ti
m bo vi qu v rng t su cu cu ta s xung
nt xng lm ga cho m xem.(VI - 18, 170)
+Thi tin tng c thc hin mt cch ngm n:
<99> - Vit chuyn tc n xung ngc, anh du ging:
- Hm cht li! Ngi xung. - Thng lnh lm theo nh
mt ci my - Nhn vo mt anh, ti bit anh cha n ni
no.Anh hy gip ti bng cch im lng. Chng ti s l ng81
Cao Xun Hi

i chin thng cui cng. Cch mng khng qun anh
u.(II - 17, 68)
Th d trn hnh ng ca Vit Chng ti s l ngi
chin thng cui cng l mt hnh vi nh gi th hin thi
tin tng vo cch mng, vo cuc khng chin chnh
ngha ca Vit. Thi tin tng y c nh du bng
IFIDs: D + s l + D + chin thng.
b. Th hin thi nghi ng bn khon.
Nhm hnh ng ny thng s dng cc ng t ng vi
nh: s, e ngi,... nhng t ng ch thi nghi ng nh: liu,
bit u, v rt nhiu trng hp tc gi s dng cu trc
khng nh by t thi nghi ng bn khon.
+ S dng ng t ng vi:
<100> - Lan c nh sang cho bn sng mai i khng?
- C nn khng anh? S n li khng chu ra.(V - 18,
127)
Lan v Mai l hai bn thn. V Mai l con ca mt thiu
t tm l chin ang i ci to nn c rt mc cm. Trong
ln v php, Lan rt mun n thm Mai nhng c cn bn
khon khng bit Mai c tip n mnh khng. Thi bn
khon c bc l qua hnh ng: S n li khng chu
ra.
<101> ang cng thng ... bng m th u ra vy tay
ti:
- Chui ro.
- H? Ro g?
- Mc tiu ca my ng . Mnh e ngi n cn na
b ng (VI - 18, 166)
82
Cao Xun Hi

Th d <101> l li thoi ca m v Tm. trong th d
ny, hnh ng Mnh e ngi n cn na, b ng m
dng ng t e ngi by t thi bn khon ca
mnh trc s cn qut ca ch.
+ S dng nhng t ng c ngha ch thi nghi
ng bn khon.
<102> - Sao ci ng b i ca anh t ni th? Mun gi
chuyn cng kh kh l...
- Bit u anh chng ang gp s c trong
tnh cm.(I - 18, 39)
<103> - Sp hi din ri phi khng em? - H l nh.
- Vng! Sp! Sp ri... sao ch?
- Khng ... Liu on mnh k ny c ot c
gii g khng hay li ng hng bt cho thin h ph
nh.(IV - 18, 104)
+ Dng cu trc ph nh by t thi nghi ng
bn khon:
<104> - Th c nh sut i sng bo c th ny ?
- M cho con thm mt thi gian na... con tin rng
ri nht nh nh con s tr v.
- C tin nhng ti khng tin.(XV - 18, 375)
Th d trn l mt on thoi gia hai m chng nng
du trong cng mt ngi nh. Kinh t kh khn, cuc sng
ca hai m con phi nh vo con trai b m ang lm tu
vin nc ngoi. Ngi con du rt tin tng vo s tr v ca
chng. Nhng b m nghi ng v kh nng tr v ca a
con. Thi nghi ng c th hin bng hnh ng:
Ti khng tin.
2.1.3. Hnh ng ng x.
83
Cao Xun Hi

Hnh ng ng x l hnh ng m ngi ni s dng
ngn ng nhm mc ch to lp, cng c, duy tr v pht
trin cc mi quan h nh: cho, hi, tm bit, gii thiu, lm
quen, mi mc, chc mng, xin php, cho php, cm n xin
li...
Dng hnh ng ny xut hin 89 ln chim t l 2,7%
ca cc hnh ng ngn ng trong li thoi nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai.
Qua kho st da vo nhng IFIDs v ch li chng
ti nhn thy nhn vt c khi s dng trc tip ng t ng
vi thc hin hnh vi ng x. Nhng cng rt nhiu trng
hp nhn vt thc hin hnh vi ng x thng qua nhng
hnh vi khc.Vic s dng nhng hnh vi khc thc hin
hnh vi ng x, thng xy ra hai trng hp: th nht, n phn
nh mt c im vn ho(mt thi quen) trong giao tip
ca ngi Vit; th hai, ngi ni mun trnh i mt iu g
m ngi ni cho rng c th tn thng n danh d,
quyn li ca ngi tham gia giao tip.
2.1.3.1. Hnh ng cho hi .
Nhm hnh ng ny thng xut hin u hoc cui
cuc giao tip. Do tnh nghi thc trong cch ni lch s, do
truyn thng vn ho nn trong giao tip, ngi Vit khng c
ng t cho chung chung cho mi trng hp. Trong giao
tip Ngi Vit Nam phn bit k cc li cho theo quan h
x hi v theo sc thi tnh cm(33, 160).
a. Hnh ng cho:
Hnh ng cho m u cuc thoi:
*. S dng ng t ng vi: cho.
+ Hnh ng cho vi ch l lm quen, hi thm:
84
Cao Xun Hi

<105> - Cho thm!
- D! C chi khng ch?- ngi n b hi bng ging
Bc rnh rt.
- Tha khng c chi. Ti mun hi nh ta c nhn nh
my khng ?
- Ch mun nh my?
- D(V - 18, 114)
Th d trn l mt on thoi gia ngi phng vin
mt trn v m ca Mai trong Trang bn tho chp thu.
Hnh ng cho: Cho thm ca ngi phng vin vi ch
l to lp quan h nhm i ti ch mi l hi thm: nh ta
c nh my khng
+ Hnh ng cho nhm to ra mi quan h thn
thin:
<106> Ti nhanh nhu tin li pha anh ta cha tay ra v
thn mt:
- Cho anh. Ti c nghe ni nhiu v anh.
- Tt c my ngi?
Dm ct ngang bng mt cu hi cc lc.(VI - 18, 137)
m c phn cng lm ngi dn mi cho t trinh st
c cng ca Tm. Sau khi c gii thiu, Tm nhanh
nhu a ra hnh ng cho: Cho anh vi ch l to nn
mi quan h thn thin. Nhng hnh ng ca Tm khng
t mc ch: m khng cho p li m ct ngang bng
mt cu hi cc lc: Tt c my ngi?.
Hnh ng cho s dng ng t ng vi Cho
m u cuc thoi bao gi nhn vt cng c thi chn
thnh v mong mun ngi nghe p li vi mt tnh cm
thn mt.
85
Cao Xun Hi

*. Hnh ng cho khng dng ng t cho:
Dng hnh thc xng gi:
+ Li trao l mt hnh ng xng gi, li p l mt
hnh ng xng gi khc:
<107> - Klao!...
- Aving Thum! (VII - 18, 185)
<108> - Anh h anh Mi?
- Lin sao Lin? (VIII - 18, 210)
+ Li trao l mt hnh ng hi, li p l mt hnh
ngkhng nh:
<109> - t ?
- t y. t n vi anh Hai y.(XVII - 18, 409)
<110> - Chu Thnh h?
- a! Bn Ct i ng d heng!(VIII - 18, 190)
Nhng chin lc ny th hin sc thi tnh cm gn
gi thn mt. Nhn vt thng l nhng ngi quen bit
nhau t trc.
Dng hnh thc trn thut:
<111> - Anh Hon y ! ...
- Cu vn nhn ra mnh ?(III - 18, 91)
Hnh ng cho kt thc cuc thoai:
Nhm hnh ng ny, gm hai nhm: s dng cc
ng t ng vi nh: cho, tm bit, vnh bit hoc thc hin
hnh vi cho gin tip thng qua nhng hnh vi khc.
* Dng ng t: cho
<112> - Chu n cha vit xong ch !... Sng mai ch li vy.
ti bo chu.- B m ni vi ging ngng ngng. Anh c gi
v bnh tnh:
86
Cao Xun Hi

- Thi cng c. Sng mai vy. Cho thm.(V 18,
125)
<113> - D... Sao li th c . Ci lng ca bc mi l v gi.
V chng ti c ngh g u, ch xin thay mt chu cm n
v c mnh dn gi bc gp mi ln.
- Khng, ni ri, ti ch ly bng ng tin xe...
ng l ti khng ly nhng ti ng nh y mun sng
phng. Thi, cho ng b.(XIV - 18, 360)
Qua kho st, chng ti nhn thy trong truyn ngn
Chu Lai, cc hnh ng cho kt thc cuc thoi thng l
nhng cuc thoi khng t ch giao tip. Nhng hnh
ng cho ny ch c ngi ni a ra m khng c li p.
Nhng kiu cho nh vy, n va th hin thi bc dc
ca ngi cho va th hin thi lch s ca h.
* S dng ng t ng vi: tm bit.
<114> Ra n mt ng trc lc ln xe ng mi can
m nhn thng vo mt bn:
-Krovan! Hi nh! Thng x rn c bit cha n l ai
khng?
- Ti bit nhng X Rn khng bit. Con tp Vit Nam i
ri, ti mi cho n bit. Chc chn n ht bun lun.
- Cm n! Tm bit! Tm bit X Rn! Nht nh s
gp li!(III - 18, 87)
* S dng ng t ng vi: vnh bit.
<115> - Vng! Ti c v v hai con Lam !...
- Th by gi con n vi ai?
- Da ln vi m, a b vi b.
- Em tin nhng iu ti ni khng?
- Em tin...nhng...
87
Cao Xun Hi

- Tha th cho anh v nhng g anh gy ra cho
em. Em v i ko ti. Vnh bit em!(IX - 18, 253)
* Khng s dng ng t ng vi.
+ S dng hnh ng cm thn:
<116> Ngi cui cng bt tay An l k s Thoa. C hi ng
li li pha sau mi ngi mt cht v t u n gi cha ni
mt cu no, ch lng lng nhn anh.
- Ch Thoa i nh! Sang bn y m tri hn, chc
ch s vui tr li....(I - 18, 44)
+ S dng hnh ng xin php:
<117> C gi chy nhanh ra ca ni vi:
- Chu xin php bc chu v...
Anh sng s nhn khun mt c y nc mt. B m
vi gi theo nghn ging:
- Ka Mai... con! Anh n v y ny...
+ S dng hnh vi xin li:
<118> - Con t Thng h? Trm phu ca n chuyn ri,
bn kia g Bc Dt kia ka. i l i, khng n li chuyn
na...
- Xin li ch nghen.(XX - 18, 423)
+ Nu r mc ch:
<119> C gi vn ch lng nhn. Ci nhn y khin ngi
lnh thy ngt ngt , anh ni kh:
- C th khng bao gi ti cn gp li cc ch ... ch c
i mt rt ging... Thi ti i. (VIII - 18, 144)
2.1.3.2. Hnh ng gii thiu:
Hnh ng gii thiu l hnh ng m ngi ni gip ngi nghe hiu r hn v mnh hoc mt ai lm cho cuc
i thoi tr nn ci m, d dng hn.
88
Cao Xun Hi

Hnh ng ny, dng ng t ng vi gi thiu, hoc
cc IFIDs nh: y l + D (danh t), cn y + D, D +...
<120> Gp ri bn, bn mnh quyt nh b sung cho
ng mt y s thay th cho ng trn ny. Tay ny th ng
khi lo.
Ch quay li, ch mt ngi ang ln:
- Gii thiu c B Lin, y s trn tnh xung t
xut cng trc tip lm nhim v.(1)
- Cn y - Ch v vai ti, mt nheo ci - ng ch
i trng, mt tay nh gic c si trong u, tng
gy bo t khp nm x vng sng.(2)
- D chu c nghe ni.(VIII - 18, 196)
Th d <120>, l hai hnh ng ca t Hiu - thng v
tnh u, chnh tr vin cnh Ty Nam. Hnh ng (1), t
Hiu hng v ngi nghe l Mi trinh st, t Hiu dng
ng t ng vi gii thiu. Hnh ng (2) hng v ngi
nghe l Ba Lin, t Hiu dng IFIDs: cn y. Nh c hai
hnh ng ny m Mi trinh st v Ba Lin t ch khng quen
bit nhanh chng lm quen vi nhau mt cch d dng.
<121> - a! Mi ti my, m? Sao im re th cha?
ng qun trng quay li v vo vai ti ging h h:
- m ng bit khng? m x ln .(VI 18, 136)
2.1.3.3.Hnh ng mi.
Hnh ng mi l hnh ng t mong mun, yu cu
ngi khc lm mt vic g mt cch lch s trn trng.
Hnh ng ny thng dng nhng ng t ng vi:
mi; hoc s dng nhng biu thc ng vi nguyn cp nhng c hiu lc mi.
89
Cao Xun Hi

Trong truyn ngn Chu Lai sc thi tnh cm ca hnh
ng mi kh phong ph:
+ T mong mun ngi khc lm mt vic g mt
cch lch s:
<122> Anh a tay bm chung, khun mt ngi m l ra:
- Mi ch vo nh.
- Xong cha thm? Anh vui v hi ngay.(V - 18, 124)
<123> - i kh mnh an ton! Chc cc anh ch i kho mnh
an ton. ng t y i d ri. Ba no c dp mi cc
anh ch gh vo ch ti chi. Ma h cnh p lm, mt
lm.(I - 18, 43)
<124> ng Khng hi ci xung, Ging ni tht l l :
- Mi bc v c Sa Ry v ngh cho kho. Bn chu s
cha chy cho cu y lnh ln v bo ban t iu cho n
ngoan ra ri xin tr li cho bc...(VII - 18, 176)
+ Th hin uy quyn ca ngi ni (mi nh l mt mnh
lnh):
<125> - ng ch v n v ? ng ch thng s?
- Vng ti tr php.
Ti chm ch nhn anh. C toa tu t u ti gi khong
ai ngh anh cng l b i. Rt cc, vn li hon ton
khc: cnh lnh x xt nhau. Ngay c hai ngi lnh kia cng
nhn anh thm d.
- Vy mi c ba ngi ln u toa lun - Ging vin trung
s qun cnh tr li v cng thng.
- y ch g i! - B m ngi Hu vi a tay ln - ng
ch ny tt lm, v b con thi...
- Anh bn ny vn bt c d thi ng ch qun
cnh ! C hi th trng i t m xem.
90
Cao Xun Hi

- Vy mi hai ng con i cho - Vin trung s ht mt
cho hai ngi lnh - rch vic!(IX - 18, 241).
<126> - Th bao gi b c th cho ti ci quyn c mi b
ngi ti bt u cng vic?
- Ngay by gi nu ng mun.
- Vng , ngay by gi, ti chp nhn. Mi b ngi vo
ci gh cnh ca s kia. Mi b. - ng ni nh ra lnh.(XI 18, 129)
+ Mi t thi phn i, ma mai:
<127> - Thi cht! Th khng cn cch no khc h anh?
Ma gi th ny m nm li gia rng, gia r ... hay l ta
kim tra li coi, c khi...
- Mi ch! Xin mi b ch! Cha ln xung khe cn
l may y.(I - 18, 22)
2.3.3.4. Hnh ng chc.
Hnh ng chc l mt hnh ng ngi ni t li mong
c iu may mn, tt p cho ngi khc.
Hnh ng ny thng s dng nhng ng t ng vi:
chc, chc mng, hoc s dng nhng biu thc ng vi
nguyn cp khc.
<128> - Thi ng ch b i i nh! ... Chc thng l
bnh an.
- Ch thoa i nh! ... Chc ch mt k ngh php
hnh phc.(I - 18, 43)
<129> - Xin th trng cho kin
- ... tt y. Kch hay lm!...
- Chp cho ti bi th y nh! Ti c bit ngi vit ra
n. ...
- Thi! Chc mng thnh cng.(III - 18, 78)
91
Cao Xun Hi

<130> Vn ci dng iu ngng nghu khng quen bc l
tnh cm anh cha tay ra vi tng ngi, ming ci tht n
hu:
- i kho mnh an ton!(I - 18, 143)
2.1.3.5. Hnh ng xin php.
Hnh ng xin php l hnh ng ng vi ngi no
mong ngi y cho mnh hoc ng cho mnh thc
hin mt iu g .
Hnh ng ny thng s dng ng t ng vi: xin, xin
php, ...
<131> n trc ngi lnh v binh, chu bng ng nghim,
hai gt giy nn vo nhau ci cp v mt ging ni rnh r
vang ln: Bo co ti xin php ra ngoi!
<132> Vo mt bui ti m m, c mt ngi n b
chng trn bn mi tui n g ca phng ha s Lu An:
- Xin php hi b l ai? B mun g ?...
- Ti n t ng v mt bc chn dung.(XI - 18,
292)
<133> - Xin c lm n ch dm gi m ti chuyn i
u? by nm ri ti khng gp b c...
- Khng m anh vn cn y... Hai bc i ra ph mt
chc ri v...
- Th c l ...
- Vng ... ti l ... hng xm gn y n trng nh
h ...
- Thi ... by gi anh v y ri ... Ti xin php...
- Bc ... chu xin php bc chu v...(X - 18, 291)
<134> - ng b vn mun sng phng?...
- Vng! Ch t cng l nh th...
92
Cao Xun Hi

- Vy th sng phng: t nh ti ln y hai mi cy
s, mi cy s ht mt ngn ng, tnh c chuyn v na
v chi l b chc ngn. Xin ng b a li cho ti.(XIV - 18,
360)
2.1.3.6. Hnh ng cm n.
Hnh ng cm n l hnh ng m ngi ni by t s
bit iu ca mnh i vi ngi nghe, khi h thc hin mt
iu g c li cho mnh.
Hnh ng ny thuc mt trong nhng cch ni lch s
khi giao tip ca ngi Vit. thc hin hnh ng ny vi
nhng trng hp c th, ngi Vit c nhng cch ng x khc
nhau: con xin ch - cm n khi nhn qu; ch chu o qucm n khi c quan tm; bc by v - cm n khi c n
tip...
Kho st hnh ng cm n trong cc li thoi nhn
vt, chng ti nhn thy, trong giao tip nhn vt ca Chu
Lai thng xuyn s dng ng t cm n by t thi
tnh cm bit iu khi ngi khc lm mt vic g c li
cho bn thn mnh.
+ Cm n khi c ngi khc quan tm:
<135> Khng mun t ra sn n nh mi ngi, ti quay ra
chn rau thm b vo cho. Mt ging ni mt m ngay st
trong tai ti:
- a! Anh khng n c dp c sao? B v cho thm
lm.
Ti thot lng tng:
- Cm n ch, ti cha quen...(VIII - 18, 192)
<136> - Trong ny khng c hoa o, ch cm tm loi
hoa ny cho nh tt qu hng.
93
Cao Xun Hi

- Cm n cc anh, cc anh tt qu.(XII - 18, 340)
<137> - Anh cn i b xa khng?
- Khong hn nm cy s.
- Chao i! Xa th kia ? Chc ton o dc gp gnh,
chn anh au th i th no?
- Cm n ch! Bn ti quen ri.(I - 18, 44)
+ Cm n khi c ngi khc gip :
<138> - t vy vit tay c khng ch?
- Vit tay?
- D!
- Khng cn chp p lm. R rng, d xem l tt
ri... Liu kp khng c?
- D kp!
- Th th tuyt qu! Cm n! Cm n em chu
nhiu lm!(V - 18, 117)
+ Cm n khi c ngi khc nh gi tt v mnh:
<139> - Cu vn nh c, ng ngn v lnh bng. Hi kh
chu mt t nhng t nht ti cng cn c mt thng bn
chi.
- Cm n.
- Cm n ci con kh. Ru khng?(XII - 18, 320)
2.2. Tiu kt:
94
Cao Xun Hi

Hnh ng ngn ng trong truyn ngn Chu Lai, rt
phong ph a dng chng gm c 8 nhm: Hnh ng bc l
cm xc, nguyn vng, nhn thc, hnh ng cu khin,
hnh ng trn thut, hnh ng hi, hnh ng nhn
xt,nh gi, hnh ng ng x, hnh ng th nguyn,
cam kt, ha hn,
hnh ng chi. Trong hnh
vi trn thut, hnh vi nhn xt nh gi, hnh vi ng x

chim mt s lng ln trong cc li thoi nhn vt. Chng thng th hin qua: pht ngn ng vi, ng t ng vi, dng cc
t tnh thi, hoc thng qua cc pht ngn miu t, tng
thut,...
Trong cc nhm hnh ng ngn ng, hiu lc li
khng nhng c bc l trc tip trn cu ch m cn c
bc l mt cch gin tip. iu ny cho thy kh nng thay
i linh hot v c hiu qu qua cch s dng ngn ng ca
nh vn Chu Lai: thng qua cc hnh ng ngn ng nh vn
ni c nhiu hn iu mnh mun ni ra. N gp phn
lm nn tnh bt ng l th trong truyn ngn Chu Lai.
95
Cao Xun Hi
Chng 3
Ng ngha ca cc hnh ng ngn ng
qua li thoi nhn vt trong truyn ng n Chu Lai
3.1. Ng ngha ca cc hnh ng ngn ng qua li
thoi nhn vt trong truyn ngn Chu Lai.
3.1.1. Phn nh tnh trit l suy ngm ca nhn vt.
Vn hc sau 1975, chuyn t mch cm hng s thi
sang cm hng th s. V vy, cc nh vn i su hn vo
cc ng ngch, nhng s phn i t, nhng dng chy tm
hn. Ngi bt ca nh vn v th m thin v khm ph,
trit l v suy nghim. Sng tc ca Chu Lai khng nm
ngoi quy lut ny. Trong truyn ngn Chu Lai, tnh trit l
xut pht t din bin, mch ca cu chuyn, ca nhng
cuc i thoi ch khng phi l thin kin ch quan ca
nh vn nn trit l m hon ton khng kh khan m i
vo lng ngi rt t nhin v su lng.
Th gii nhn vt trong truyn ngn Chu Lai kh
phong ph, mi nhn vt li c mt ting ni ring. H tham
gia bnh ng vo nhng cuc i thoi, cng tranh lun
v nhng vn , v mt hin tng no trong cuc
sng v dng nh nhn vt no trong truyn ngn Chu Lai
cng thch trit l. V vy ni dung trit l trong cc li thoi
cng cp n nhiu vn khc nhau.
96
Cao Xun Hi

D nhn thy trong truyn ngn Chu Lai cc nhn vt
lun bn v nhng vn nhn sinh th s nh: tnh yu,
hnh phc, l sng...
Vi Mt khi nim tnh yu v nhng trit lun xung
quanh vn ny, cc nhn vt ca Chu Lai by t
quan im ca mnh v tnh yu. Vi nhn vt Loan, tnh
yu l: khng cn tnh ton(I - 18, 18) v min l c
gn nhau(I - 18, 7). i vi Phng, tnh yu l s sng
phng, v i vi anh ta cc gi tr tnh yu by gi c
t tr li c: S thu chung bng thnh chp nhong, ci
yu ng d ho thnh hn th. Tm mt tnh yu bt dit
by gi cn kh hn i tm du chn ngi nguyn thu(I
- 18, 8). Cng theo trit l ca Phng: thng thng nhng
ph n c tri thc, c tnh cm mnh lit sn sng lm n
l cho ngi mnh yu cn hn nhng k mnh khng yu
lm n l cho mnh(I - 18, 33). Vi ngi li xe th vi ngi
n b anh c ht lng vi h l h ht lng li, cn nu
anh u, h s u gp mi ln. M h cng hay o .
Nu h thc s yu th d tt hay xu thnh thong c
vp mt cht, h vn c yu... H cha ght s ln sng
thiu thnh thc(I - 18, 33).
Nhng trit l tri ngc nhau ny t ngi c trc
nhng la chn v t tm cho mnh mt chn l ng.
iu ny gii thch v sao trong phn kt ca tc phm tc
gi vit v Thoa : Dng i thon thot nh khng phi
cho mau ti im trc mt m cho mau xa ci im sau
lng. Phi chng y cng chnh l mt s la chn m
chnh Thoa l ngi trong cuc.
97
Cao Xun Hi

Trong Ngi khng i qua hong cung cc nhn vt li
c nhng cch l gii mi: tnh yu phi ph hp, phi gn vi
cuc sng, chin u:
- Dng li i! ng ch ch huy, ng ch khng c
nu gng xu!
- Sao li xu ? Tha ng ch s on trng: nu khng
c c y, cuc chin u v mi gian lao i vi ti c th
chng c ngha g na (III -18, 90).
a s nhng truyn ngn ca Chu Lai c vit nn da
trn nn tng tnh yu. N kh thi v nhng cng khng t
au n v kh i. Kt lun ca nhn vt H trong Ci tt
sau cnh g l mt trng hp nh th. Suy ngm ca ch kh
chua xt:
-Kh cha! Kh cho ci l n b con gi tha no
cng d dn vy cha? Mt thng n ng do m mt cht,
thng minh mt cht, n tn tnh, n ha hn, n nghin
ln bng mnh, th ri n thm n b i m vn c hun
ht yu, hun ht chung tnh. Kh! . (IV - 18, 102 )
y khng cn l bt hnh ca mt vi ngi na m l
s bt hnh ca tt c nhng ngi n b nh d .
Nhu cu c sng, c hng hnh phc cng l nhng
nhu cu t nhin ph bin ca con ngi. Bn cnh nhng li
thoi m nhng hnh ng ngn ng lun bn v
tnh yu l nhng li thoi th hin s kht khao hnh phc
ca con ngi.
Nhiu truyn ngn ca Chu Lai vit v mt thi d
vng mt mng bom n(35, 109 ). Trong hon cnh y quan
nim v hnh phc ca h tht l n gin. i vi nhn vt
98
Cao Xun Hi

Hng trong K nim vng ven hnh phc ca anh l c
sng v chin u :
- Ti h? Nu mai n sng h? m nm ch mong
mau sng, ti gi nho v, nh cht b! Thng, v c qut
na lt, ln vng nh mt gic sng m. Thy kho, nh
na. Khng vng vo tam quc g ht tri (VIII - 18, 195).
C khi quan nim hnh phc ca h nh l mt bn nng
sng: quan nim ca Tu trong Anh Hai m l mt trng
hp nh th: Em th tnh coi mnh loe ngoe my mng, lm
sao chng li h? Khng sm quay li th ch c cht dn,
cht mn, cht phi xc trong rng cho k ra tht
thi. Trc c tng ngy mt ngy hai au vo , ai d cng
ngy n cng m mt. n lm ri... Hng n, by gi trn
chui trn li rit cng tiu. Khng thng ny kh th thng
bn kia n hng. Chi bng theo pht mt bn v phi theo
bn mnh v c tin xi...(V 18,135)
Nhng trit lun nh vy, n tri ngc vi cm hng s thi
trong vn hc trc . Chu Lai nu ln nh mt nhc im cn
khc phc .
Nhng suy t v cuc sng trong truyn ngn Chu Lai
khin cho ngi c khng khi xt xa: cn sng cn ngh
cht th thi ch th trng . Bun kinh ngi! Thnh thong
v thnh ph H Ch Minh hp chc th trng bit y, i
qua nhng nh hng, nhng t im n chi li thy but
rut. C hy sinh cht chc i, c gian kh dng dc i, nhng ri ngy ngy phi chng kin nhng thng ngi
trn lng da, nhng quan chc thoi ho, bin cht ngi
nhu lai rai mt ti bng lng c mi nm chinh chin ca
mnh.( III - 18 , 82 )
99
Cao Xun Hi

Cuc chin kt thc, ngi lnh ra khi chin trng
tip ng vi cuc sng thng nht, vi nhng toan tnh mu
sinh, h phi chu mt p lc gh gm ca cn lc th trng,
buc h phi ngh, phi suy ngm ti nhng vic m trc
h cha lng ti: hng vn ngi ti y rt v nc ri lm g
h th trng? V hu non ? Hay mt sc? Hay i bun lm
rung? Hay c ngy tht nghip ngi nh ru bn v con?
Lang thang sng ng c i bit c mi ngh l ngh sng
n tr v ri mnh bit sng th no y?(III - 17, 82).
Nhng trn tr ca ngi lnh li xe c ng Hon trn an
bng mt kt lun mang tnh trit l: Cuc i cu ! ...
Tt c mi chuyn u c th xy ra bi v n l cuc
i, chnh l cuc i( III - 17, 83).
Khi cn bc l nhng chnh kin v cuc sng hin
thc, nhn vt ca Chu Lai bao gi cng c nhng trit l
ring ca mnh:
- Anh Tun... ti sao anh khng i hc s quan? ...
- Bi v anh khng th lm lnh sut i... lm lnh
thi bui ny khng nui ni con. Ch ring g chng ta,
ngay c ng lng ca ng t, ng tng cng vy. Bi hc
nhn tin u cng thy...(IX - 18 . 261 ).
Nhng quan nim v nhn sinh kiu nh vy d c
pht ngn t cc c nhn nhng ngha ca chng li c tm
x hi.
Trong rt nhiu truyn ngn ca Chu Lai, c nhng
i thoi v suy ngh ca nhn vt nh l nhng quan nim
ca Chu Lai v ngh thut v sng to ngh thut :
-Vit gi dn lm. Th... th ci kch ny anh ly
u ra hay t ngh?
100
Cao Xun Hi

- C hai bc ! Vn sng ch l qung, qua tm hn
ngh s, qung mi ra sn phm l mt nguyn l...
( III - 18, 76 ).
Nhng hnh ng mang ni dung trit l suy ngm
ca nhn vt th hin su sc i sng ni tm ca
nhn vt. Bn cnh nhng suy ngm mu sinh, tn ti
l nhu cu c gii by nhng tm t, nhiu khi l nhng
bc bch ca x hi, ca cng ng... Nhng n lun em
n cho nhn vt s gii thot, s yn n v ngh lc tinh
thn tip tc sng, tip tc chin u v cng hin.
Qua nhng ni dung trn, cho thy s khc bit gia
hai tc gi Nguyn Minh Chu v Chu Lai. Nhng trit l
ca nh vn Nguyn Minh Chu c th hin nh mt qu
trnh, c khi nh nhng bi hc cuc i, trong qu trnh
din bin tm l ca nhn vt. Ngc li nh vn Chu lai thng th hin nhng trit l trong nhng khonh khc,
hoc trong nhng tnh hung c vn .
3.1.2. Phn nh dng chy tm t ca nhn vt.
Dng chy tm t ca nhn vt trong truyn c nh
vn th hin trn nhiu phng din: s kin, hnh ng,
din bin tm l ca nhn vt, ngn ng trn thut ca
tc gi, c thoi, i thoi ... Mi nh vn thng la chn
cho mnh mt cch biu t ring. Chng hn: Tm t ca
nhn vt trong truyn ca nh vn T Hoi thng c biu
t thng qua din bin tm l ca nhn vt, tm t nhn
vt trong truyn ngn Nguyn Minh Chu c bc l qua
li c thoi... Nh vn Chu Lai phn nhiu li miu t n
thng qua nhng cuc i thoi.
3.1.2.1. Gii by ni nim tm s.
101
Cao Xun Hi

Gii by ni nim tm s l mt hot ng thng
xuyn ca con ngi. l khi con ngi c nhu cu c ni ra
nhng vn , nhng un khc, nhng cm xc ang tro
dng trong lng. Trong truyn ngn Chu Lai dung lng cc
cuc thoi m thng qua cc hnh ng ngn ng
nhn vt gii by ni nim tm s l tng i ln. Ni dung
c th ca cc hnh ng l khng ging nhau:
* Gii by v gia nh (c hin v thng qua
cuc tr chuyn gia Lin v Mi trinh st )
M anh gi d cha?
- M ti by gi chc hn 60 ri, yu lm... Ti sinh
ra anh c ti ng xung ti mt min rng ni Ty
Nguyn trong phong tro Nam tin 1946.
*Nhng tnh cm ring t nhiu khi cng c bc bch
ht sc xc ng:
- Cn x Rn...Tng tnh th no?- nt mt ng cng
thiu no hn.
-Ti mun c xin em n v nui nhng cn tu n.
Ty Krovan v b con xa gn na. Mi mt nm ri, n li
hay theo cng th thi. D th no, ring ti, ti s sut i
nng n vi mnh t ny, u c phi v l phi sch
tay. (III - 18, 95 )
Nhng hnh ng trong cc li thoi c tnh cht nh
nhng li gii by tm s ca nhn vt. Nhng nhiu khi n
li mang ngha x hi su sc:
- X em sang y nm thng. Lc tr v ch cn em
v mt thng na va ct c hai chn ngy hm kia. Em c
theo trc thng tin n v nc. N khc, bn cnh l nhng
thng khc nm ngi ngn ngang. Ph! Cuc chin tranh
102
Cao Xun Hi

qui qu! Ton nh chn con ngi ta m phang. V cnh
li l nhng ngi hng ho kho mnh, hai tay m cng
nhng chic ct xt, u vieo v hng chc th lnh
knh khc. (III - 18, 81)
Nhng cu chuyn v nhn tnh th thi cng c
tm s nh nhng k nim bun: Bun tht! Cch y
chng mi mi lm nm ... mt anh chng tr thc no
cht my mm khoe tao c c ngi yu bn ph th lp tc
b chi cho mt mt ngay. Nhng nay y , l tt c s
vinh hnh, nu khng mun ni l s cu cnh y. Ngc
ht! Ngc li ht (I - 18, 9).
c bit cu chuyn v ng, v l tng cng c bc
bch mt cch mt cch thng thn: ng i vi anh vn
c ci g thing ling khng th xc phm c... Nhng by
gi ... Anh hoi nghi v cn phi suy ngh. Anh khng mun
khoc ci ba l nng hnh trang tht vng vo ng ging
nh mt thng c hi, xu thi.(IX - 18, 262).
3.1.2.2. Th l nhng c m d nh.
Trong truyn ngn Chu Lai, hnh ng th l nhng c m d nh thng qua cc li thoi khng nhiu. Th nhng trong nhng cu chuyn tm tnh, nhng thi im
nht nh nhn vt bc bch nhng c m d nh ca
mnh vi ngi i thoi. l nhng c m, nhng d nh
rt gn gi v thit thc i vi cuc sng hng ngy ca
con ngi.
c nghe mt ging ni, mt ting ht ca mt c gi
qu nh ni chin trng c lit l c m ca bit bao ngi
lnh xa nh: Ti li chnh dn gc H Ni. Song ci khao
kht ch yu m khng ai mun du l tt c nhng ngi
103
Cao Xun Hi

lnh chin u trn khp hai min Nam - Bc bao nm xa
nh u rt thm nghe, mun c t tai mnh nghe ci
ging ni con gi th . L tht y.(I - 18, 336).
Trong nhng nm thng chin tranh s mnh ca con
ngi hn ln khc nghit, qua nhng c m ca ngi lnh
th tnh ngha tin tuyn hu phng nghe vi vi v thi
thc lm sao.
Mong mun c c mt cuc sng ho bnh, c dt
tay ngi yu i trn cy cu quen thuc, c vng vy gia
dng sng qu hng, c thng thc nhng mn n c
sn ca qu nh: Anh ao c c git tay em i trn chic
cu ny, c vng vy ngay gia dng sng kia v sau
hai a s hp mt t h tiu tht nng. Khng th mi mi
nh th ny c.( IX - 18, 263).
c m mt ln c i thm H Ni, c ngm nhn
Bc trong gic ng ngn thu:
- i! Sao m ma hoi thi! Ngoi nghe ni ma nng
thun ho h anh? C Thp ra, c H Gm, c lng Bc H
ang xy dng.... Mai mt bnh yn, c ng xe la chy
sut, nht nh em s dn m ra thn H Ni, thm lng Bc,
dm Bc ng cng h anh?( VIII - 18, 217)
Cng c khi c m, d nh ch l c sng, c chin
u cho mnh t gn b bao nhiu k nim ca nhn
vt: ni thit lm lc ti mun xin li bn ny. D xa cy
sng lu ngy, nhng ro tri nhng ngn chi ca ti n, ti
cn rnh, ti s tr c. Na phn thn th, na phn linh
hn ti li y ri, ra i kh lm.(III - 18, 92)
Nhng hnh vi m c, d nh ca nhn vt tht l
gn gi, tha thit v thit thc nhng cng ht sc lng mn.
104
Cao Xun Hi

N th hin nim vui, nim tin tng, khao kht sng, kht
khao hnh phc ca con ngi trong ci nhn y tin tng
vo tng lai.
3.1.3. Th hin nhng quan nim nhn sinh.
Thc ra, nhng quan nim nhn sinh c phn no
th hin trong cc hnh ng mang tnh trit l ca nhn
vt. Nhng quan nim ny l h qu ca s quan st, s
nh gi, chim nghim v th gii khch quan. C khi n
ch nh nhng kinh nghim sng, nhng bi hc cuc i
ca chnh nhn vt.
- Thm tha, sng t mt chn l i: Cuc i
cu ! - ng kh t tay ln gi ca anh li xe khng cn
tr - Tt c mi chuyn u c th xy ra bi v n l
cuc i, chnh l cuc i.(III - 18, 83)
- Bin minh thc nhn v s hn ch ca mt thi: ng! Thi k u ti c th anh! Rt th. Nhng ri ... li thng anh ch khng gin anh. a v anh, lm sao c th
lm khc c. l ci hn ch ca mt thi, ch phi
ca ring ai. Tuy nhin cuc sng qu kh ri, c sao ta
cn lm kh nhau bng nhng ci vt vnh nh th na.(III
- 18, 95)
Trn nhng dng chy ca cuc i, quanh co phc tp,
nhiu khi nhng hnh ng ngn ng ca nhn vt n nh
mt s c kt kinh nghim, v kinh nghim tr thnh
nhng quan nim nhn sinh: - Theo ti - Phng vn khc
trit - trong cuc sng hn tp nhiu khi phi bit b
qua nhng tiu tit. (I - 18,18)
Sng v chin u nhiu nm trn vng bin gii, t
kinh nghim thc t Tun quan nim cng s phi nm
105
Cao Xun Hi

ngay trong lng dn: Ti ngh n lc phi a dn
v, phi lm n sinh sng ngay st ng bin. V nht nh
dn s v, d ch dng tm mt ci lu tranh. C dn l s
c lc lng, s c c s vt cht v s c vnh ai bo v tt
hn bt c th trn xi mng st thp no.( IX - 18, 258)
Nhiu khi nhng quan nim nhn sinh ca nhn vt
v cc vn cuc sng cng ht sc thc dng: - Gi d
nh mnh Thm ... Tt nhin ni theo quan nim c nhn
mnh th ... th mnh .... th d c rau n rau, c cho n
cho, mt thng n ng chn chnh khng bao gi c
php v i nh th.
- Khi lo i! ... Min l khi c y tr v, bn mnh sng yn
n hn, nhn quyn hn, tng lai con b Hng Tho c
m bo. l ci chnh, ch ng bo la bn mnh cn
lm c gn na, coi nh b i ri.(XII - 18, 312)
3.1.4. Cung cp thng tin.
3.1.4.1. Nhm thng bo cung cp nhng thng tin v
mt trn, tnh hnh chin s, cuc sng ca ngi
lnh v nhng ngi thn ca h.
Thu chung vi ti chin tranh nn d dng nhn
thy trong truyn ngn ca Chu Lai nhng thng tin v
mt trn, v tnh hnh chin s. Chng hn: - Bo co!
Ch huy c bn ni anh iu lc lng gp ra cao im
xanh. ch ang thc qua.(X - 18, 247)
Nhng thng tin ny rt khc nhau, nhng chng phn
nh kp thi cuc chin u anh dng kin cng ca dn
tc ta trn mi min t quc, din t c nhng cm gic
mp m gia s sng v ci cht, ci kh khn gian kh
trong cuc i ngi lnh. Cuc sng ca h thiu thn
106
Cao Xun Hi

b, t cm n nc ung n manh o tm qun ... nhng h
vn ng sc, ng lng tr vng:
- Sao ng ch? Anh em trong trung i sng th
no?
- Tha ng ch trung tng, anh em y sng rt
kham kh nhng vn tr vng.(IX 18, 256)
Cng c khi nhng thng tin ch l nhng thng tin
v c nhn ngi lnh hoc l nhng thng tin v nhng ngi thn ca h:
- ng ch tn g?
- Bo co ti tn l L Tr Tun, thng s trung i trng trinh st s on.(IX - 18, 247)
Hay: - N khng xng vi my. Chng ri! Ly cch
y my thng(X - 18, 271)
3.1.4.2. Nhm miu t cung cp nhng thng tin v
cnh chin trng, cnh nh nhau, cnh nhng ngi
lnh mt trn, cnh nhng ngi lnh sau chin
tranh...
Mi tc phm l mt sng to ca mi c nhn. Cho nn
mi nh vn thng to ra nhng ng bin mi ca ring
mnh. Chu Lai c mi nm sng chin u trn chin
trng Nam B trong mt n v c cng, nn nhiu tc
phm ca ng miu t chn thc cnh chin trng, cnh
nh nhau, cnh nhng ngi lnh c cng mt trn. T
chin trng min Nam rng ln n nhng cn c lm nh
hp hay nhng hnh ng c th u c Chu Lai miu ta
chi tit. Vn l mt ngi con trai vng sng nc nhng Tm
bn ri ri n B40 th mi vo gia so huyt k th,
107
Cao Xun Hi

to ca m cho c i hnh trn ln chim cht (V - 18,
131).
V khng t nhng hnh ng trong truyn ngn Chu
Lai ghi li c nhng tm lng lun sn sng chia la cho
ng i:Va kp my thng lnh quay li ri sng ngi
tht lui, ming a cy tiu lin M16 vo gia bng m
ch cch chng mt mt, ti phng ti t hng cy M79
ngay vo gia mang tai n xit c (VI - 18,150).
Cnh nhng ngi lnh hu phng sau chin tranh
cng l mt ni dung ln m cc li thoi nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai cp ti. y nhng cnh i,
nhng s phn ln lt hin ra. Hnh ng nhn vt lun
xoay quanh nhng vn nhy cm v khc nghit ca
cuc sng sau chin tranh. Nhng vn nh ngha ca
cuc chin tranh, ca s hy sinh mt mt ...
3.1.4.3. Nhm k cung cp nhng thng tin v gia
nh, bn b, ngi yu...
Trong nhng trang vit ca Chu Lai, trong su thm
ca nhng tm hn ngi lnh, hnh nh hu phng lun
chim mt phn quan trng v thng l nhng phn gy
xc ng cho ngi c. Nhng rung ng u i, nhng
k c v gia nh, v con ... u c tm thy thng qua
hnh ng k: M ti chc by gi hn su mi ri... yu
lm. Ti sinh ra, anh c ti ng xung ti mt min rng ni
Ty Nguyn trong phong tro Nam tin... (VIII- 18, 216).
Vng! Ti c v v hai con Lm . B lm... M chng
l mt ngi n b p khng r t u n lm c gio
lng... (IX - 18, 225).
108
Cao Xun Hi

Trn chin trng, ch c cy rng v ngi lnh, khng
gian y ting
bom n ... Nhng hnh ng k v
nhng k nim, hi c v hu phng, v thi trai tr tr

thnh nhng nt ring y hp dn trong truyn ngn Chu
Lai.
3.1.5. Phn nh nhng mi lin h c nhn.
Cc hnh ng ngn ng trong cc li thoi nhn vt
trong truyn ngn Chu Lai phn nh rt r nhng mi quan
h lin c nhn gia cc nhn vt. l nhng mi quan
h ca nhng ngi c quan h thn tc, nhng ngi mi
quen, nhng ngi l ng ch ng i...
3.1.5.1. Quan h gia nhng ngi thn tc.
Quan h nhng ngi thn tc trc ht l quan h tnh
cm mu m. Truyn ngn Chu Lai, khng t ra vn
gia nh, dng tc; nhng trong nhng hon cnh c th
nhng mi quan h li c t ra trong mi lin h
nhiu chiu vi nhng cung bc tnh cm khc nhau:
- Ting ku au n ca c b qung khn khi
ng ca c b vi lp di hm su, th hin tnh cm su
nng ca hai ng chu: ng ... ng i! ng ch chu! ng
ng cht ... Ch b i i! Ch cu ng chu... ng chu
ang di y. (X - 18, 76)
- S quan tm, sn sc ln nhau ca nhng ngi thn:
- Cch! cch! ... C hai bc chu cng ngng ln. B bc tho
cp knh trng ra khi sng mi cu nhu: Ai m g ca
khuya khot th? Ri x chn xung i gip di gm
bn, dm ng ln.... Cht c gi ln ting: bc ang ho,
ng xung t! chu ra xem ai? (X - 18, 78)
109
Cao Xun Hi

Hnh ng Bc ang ho, ng xung t! v dnh
ly quyn ra xem ai th hin mt tnh cm gn b, quan
tm sn sc ln nhau gia hai bc chu cng sng trong mt
gia nh.
- Tnh cm gia cha v con:
Rng chu cc, ch nn ch. My cc tao khng phin.
My c cht tao cng khng phin. Nhng nu my hn nht,
my u hng th ng nhn mt tao na( VI - 18,
151 ).
- Tnh cm gia m v con:
Ngi m ra n ng cn quay li, ni lun vo :
- phi . Con c rnh chp cho ch. bun m
li c tin xi. y ch em n p lm, ch ng lo. ( V 18, 117 )
Qua hnh ng ca ngi m: Con c rnh chp
cho ch; ch em n p lm biu hin mt mi quan
h tnh cm bnh ng, t ho ca ngi m i vi ngi
con gi thn yu.
- Tnh cm gia con ci vi nhng ngi thn trong gia
nh:
-Lin ti m ?
- u c. Gp m, m khc i sao c. ( VIII - 18, 215)
Qua on thoi ny, th mi quan h tnh cm gia
m con ba Lin hin ln tht xc ng. Thng m, nhng v
cng vic chung m khng dm gp m.
Cng c khi do s m mui ca ngi con m con ci
lm tn thng n mi quan h tnh cm gia m v
con:
- Thi! M... M xin cc con. KLao yu qu ca m.
110
Cao Xun Hi

- Ti khng th l ci g yu qu ca b c...
- Con... con m ni...
- B khng c gi ti l con, k t nay. ( VII - 18,
173 )
Trong on thoi trn do s u mui ca KLao m lm
cho tnh cm gia m con b tn thng. Mc d ngi m
bng tnh thng yu con lm ht mi cch. i vi KLao
tt c lc ny l ch, l k th ca nhau cho d l nhng
ngi thn yu nht.
- Tnh cm su nng gia v chng:
Mnh ...em au ri...mnh nm i mt cht ...em
thy mnh gy lm, khng kho ri...th cht ! ( XV - 18,
378 )
Qua mi quan h ca nhng ngi thn tc chng ta
thy nhn vt ca Chu Lai rt trng tnh cm. Tnh cm
th hin trong cch ng x ca h i vi ngi thn, cho
d c lc cm chng lnh, canh chng ngt.
3.1.5.2. Nhng ngi mi quen, mi gp:
Trong quan h vi nhn vt, y l nhng ngi ln
u tin v nhiu khi ch gp mt ln cho mi mi . Tuy
vy ch sau mt vi cu cho hi, gii thiu, lm quen l
nhng mi quan h ca h tr nn gn b thn thit:
- Ch va cht v?
- Th cn anh. Chc khng phi va Si Gn ln
ch?
Anh b i ci xo . Th l hai ngi quen nhau mt
cch kh d dng... ( V-18, 112 )
Th d trn l mt cuc lm quen gia anh phng vin
mt trn v Lan. Ch sau vi ba cu cho hi l h tr nn
111
Cao Xun Hi

c quan h thn thit. Bi l h cng mang mu t trn
qun phc khng bao gi git sch c na: h cng
cht.
Trong truyn ngn Chu Lai mi quan h lin nhn gia
cc nhn vt mi quen, mi gp va c quan h x hi va
c quan h thn s. Vi thi quen trng tnh cm, ly tnh
cm lm nguyn tc ng x. Nn nhng mi quan h thn
s hu nh ln t mi quan h x hi.
Lin v Mi trinh st va mi quen nhau trong mt m
chun b cho trn nh vng gip ranh. H nhanh chng
tr thnh i bn tri k:
- Anh v y lu cha?
- Tm nm.
- ... Anh Mi ! Mai mt v ti sng, Lin cho ghe ra ca
lch bt c Lng v nu cho bi dng cho anh nghe!
Ti nh b li cun :
- Mt tri ln ti i kim l thm v cho Lin gi u.
Th l ny m ti bo gi mt ln thm mi, tc li xanh
na..
Gia hai ngi l nhng qua on thoi trn khong cch
gia Lin v Mi nhanh chng c thu hp li. Bi v h l
nhng ngi c quan h trong mt nhm cng ng x hi.
Nn rt d gn gi thng cm cho nhau.
Trong cc cuc thoi mi quan h lin nhn gia cc
nhn vt nhiu khi cng c thay i dn theo din bin
tm l ca hai ngi, nh nhim v chung m hai ngi c
quan h tt p hn. Mi gp nhau ln u quan h gia
m v Tm ch din ra trong quan h cng vic:
- Cho anh. Ti c nghe ni nhiu v anh...
112
Cao Xun Hi

-Tt c my ngi?
m ct ngay bng mt cu hi cc lc. Ti chng hng
ngng nghu.(VI - 18, 137)
Qua cng vic mi quan h ca m v Tm tr nn gn
gii v thn thit:
- Cht na tiu h?
- u c. Chi ht ga. Bn b u chu b nhau.(VI 18, 151)
Mi u gp g quan h ca m v Tm rt kh chu.
Tm vi tt c s nim n nhng vi thi lnh lng ca m
lm cho tnh cm hai ngi khng th tin xa hn ngoi
cng vic. Trong cng vic hai con ngi xa l ny c
nhch xch li gn nhau v tr thnh i bn sng cht c
nhau.
3.1.5.3. Nhng ngi l b bn, ng ch, ng i.
Phn ln nhng trun ngn ca Chu Lai l vit v
ti ngi lnh. H l nhng ngi khp mi min t quc,
c bin ch vo cng mt n v.
Thng qua li thoi
nhn vt m nhng mi quan h nhiu chiu ca h cng

c l din. Trc ht quan h ca h l quan h cp bc trn
gii m quyn uy thuc v nhng ngi c cp bc cao hn.
Tr li th d <34> chng ta thy r iu ny:
- Ai ph trch b phn ny?
- Bo co ng ch ph t lnh, ti !- Anh dng ra tr
li bnh thn.
- c! ng ch c nghe ph bin th no m li cho
b i h nhng cy g khng ng tiu chun th ny?
- Tiu chun g ?...
113
Cao Xun Hi

- Tiu chun g na? - ng gi gt - Phi h nhng
cy g tht tt, tht bn tui th cao nh loi lim, loi tu
chng hn. G l dng hi trng c khu ch c phi l
dng ln tri ca ng ch u.(IX - 18, 247)
on thoi trn l on thoi gia ph t lnh Thun v
thng s trung i trng trinh st Tun. Tun l cp di,
Thun l cp trn, ngi ch huy trc tip ca Tun. L cp
trn nn Thun a ra nhng hnh ng nhm cht vn
Tun v sao khng chp hnh mnh lnh ca mnh. V l
cp di nn d bit lnh ca cp trn l tri vi php lut, s
gt gng ca Thun l khng ng, nhng Tun vn n tn
v rt l khi tr li cht vn ca Thun. Anh tha gi r
rng, iu th hin mi quan h cp bc trong nghi
thc giao tip ca nhng ngi trong qun ng.
Nhng mi quan h c tnh cht cng vic gia cc c
nhn ngi lnh trong truyn ngn Chu Lai, c ng m t
nhiu gc khc nhau. Nhng ng khng c nh lm
ni bt v th ca ngi ny hoc ngi kia m thng qua
mi quan h cng vic ng mun ni n nhng mi quan
h i thng ca h.
Hon v Tng trong Ngi khng i qua hong cung l
nhng ng ch, ng i vo sinh ra t trn chin trng
t bn Cm Pu Chia. Trong quan h x hi h l cp trn v
cp di. Nhng Tng vn gi ng Hon l anh, ng Hon gi
Tng l cu xng mnh rt thn mt. H i x vi nhau
nh bn b:
- Anh Hon y ! Ti bit chc ri th no anh cng
ti y.
114
Cao Xun Hi

- Cu... cu vn nhn ra mnh ? ng nghn ngo v
lng tng khng ra ng, khng ra ngi.(III - 18, 92)
Nhng ngi lnh a phng vng gip ranh v cc
chin s trinh st trong Anh Hai m l nhng ng i
trn cng mt mt trn chng ch. H nhiu cng v
khc nhau: qun trng, tham mu, i trng, chin s... nhng
quan h ca h gn gi v thn thit nh anh em mt nh,
sung s, vui v nh khng c bt k mt gii hn no ca cp
trn v cp di:
ng ch qun trng m cy n trong lng quay qua
m:
- My lm by su cu kho ui i!
Mi ngi ci r ln tn thng cu pha tr ca ng. Ngi
ta tng anh t chi nhng khng anh dng dc tuyn b:
- Anh em c lng, ti xin ca u c ngn. ( VI - 18,
169 ).
Lm v ng ch trng ban trong Dng sng yn
l ng i trong cng mt n v ng trn mt a bn
vng bin. H i x vi nhau nh nhng ngi rut tht, thng
xuyn nhc nh nhau:
- Ch nghe ni gia chu v cu Tun c... c chuyn
g phi khng?
- C chuyn g u ch. Ch yu nhau thi.
- Yu thi ! - ng ci ru ru - hnh nh chu bt u
nhim li ngang ngang ca thng Tun ri. Yu nhau thi.
- C sao khng ch?
- Ch sao nhng chu c hiu g nhi v n khng?
Nht l hon cnh gia nh?
115
Cao Xun Hi

- Chu ch bit l nh anh y rt ngho, th thi, anh
y khng thch k v mnh... (IX - 18, 251).
Nhng quan h gia nhng ngi l ng ch, ng
i trong truyn ngn Chu Lai, khng phi lc no cng
thun bum xui gi, c lc nhng quan h ca h cng
gp phi cnh cm chng lnh canh chng ngt . H
phi thng cng chn h cng tay vi nhau. ri sau
h li xch li gn nhau hn. Quan h gia Tun v hai ngi
lnh trong Dng sng yn trn chuyn tu i Hi Phng
l trng hp nh th :
- ng anh khng mun ngi trong toa?
Ngi ny sn ln ng st trc mt anh...nhng anh
ln ting, ging bun bun nh phn bua vi mi ngi:
- Cc anh cc ch lm chng h ti. Ti thc lng khng
mun th ny - Ri anh quay li nhai ngi lnh - hai anh xin
li ngi n b ny i!
- Trc ht my phi xin li chng tao .
Ngi lnh to con cha ni dt li vung cnh tay ln.. (
IX - 18, 238 )
Cng trong Dng sng yn , nhng mi quan h
thm th gia c nhn vi c nhn cng c phanh phui v
phn thit bao gi cng thuc v nhng ngi c v th x
hi thp: v chp hnh php lut m Tun lm tri vi
lnh ca Thun. Khi c c hi, Thun tr th bng cch
iu Tun quay tr li cht :
- Em u bit tun sau anh xa em.
- Sao ti ngng ln.
- Ngi ta khng quyn cu chuyn cht g va
ri...anh li tr v cht. ( IX - 18, 254 ).
116
Cao Xun Hi

Tm li : thng qua cc hnh ng ngn ng trong cc
li thoi ca nhn vt, nhng mi lin h a chiu ca
nhn vt c hin ra vi tt c cc cung bc tnh cm:
tt, xu, thin c... lp ngha lin nhn trong cc li thoi
ca nhn vt thc s gp phn to nn gi tr a thanh cho
truyn ngn Chu Lai.
3.1.6. Phn nh nhng nt p vn ho ca vng qu
Nam B .
Chu Lai c mi nm chin u trong binh chng
c bit tinh nhu, ln ln chin trng Nam B, theo mt
cnh qun ch lc nh vo Si Gn ma xun nm 68(29,
86). Hn ai ht, ng hiu su sc vn sng, vn vn ho,
ngn ng ca vng Nam B. Kh nhiu truyn ngn ca Chu
Lai nhng nhn vt chnh l nhng con ngi ca Min Nam
rut tht: Anh Hai m, sc chm chm, k nim
vng ven ...( Hai m - Anh Hai m; c b chm chm, Hai
lc bnh - sc chm chm; Ba Lin - k nim vng
ven...) . Thng qua li thoi ca nhng nhn vt ny, ngi
c c th nhn ra nhng c trng vn ho ca mt vng
qu Nam B.
c trng vn ho ca Nam B trc ht c biu hin
bng vic dng t xng h ca nhn vt. Nhn vt trong
truyn ngn Chu Lai thng gi nhau bng cch:
+ Gi theo th t: anh hai, anh ba, ... ch hai, ch ba ...
- a ch cng i y sao ch ba?
- Ch i mc gia nh. t do ny mnh gii khng
em?( VIII - 18, 190)
-V ... v ... vy h? Tng my ngon! ...
117
Cao Xun Hi

- Ui gia! Anh Hai! Anh tha cho ti. Ti khng nh ...
ka! Ka! H nng sng xung mt cht i anh Hai! ...(VI
- 18, 162)
+ t - tn ring:
- Cha tri th ra l ch Nm qun bo huyn ...
- Tao theo my t b sng ln ... Con t Thng h? ...
Chuyn ri
+ My - cha:
- i ng g m k hn vy my cha?
- Tri t i ng m lm tng bn ti ri( VI - 18,
150)
+ Gi bng nhng c sn tri cy vng Nam B:
- t ? ry lm to lm ln, lu b cng vic qu h?
Ch s xung, nm ly bn tay gy guc ca anh:
- t y. t n vi anh Hai y. t bao gi cng l
con b chm chm ca anh Hai Lc Bnh, anh Hai
ng ...( XVIII - 18, 409)
Th hai, c trng vn ho nam b c th hin
nhng lp t ng sinh hot c s dng ph bin trong cc
li thoi: hn chi, khng c sao, a, hp qut, chic ca r m,
chc ba, tiu,...
Th d:- Cho anh! Ti nghe ni nhiu v anh ...
- Tt c my ngi?
m ct ngang bng mt cu hi cc lc. Ti chng
hng ngng nghu rt tay ri cng tr li bng ci dng
nng chch ca m:
- Mt bn.
- Vy h. Nhiu . Thi c. n , i ng k
nghen, long qung tiu .(VI - 18, 137)
118
Cao Xun Hi

- y l ... p mt Tn An ... Quo tay mt ... qua
sui Ct ... thy ng ba ... Cy Du, c xn ti ... l heo
c ...
- Lin! Anh nh ra ri. Tnh li i. Mt cht xu na l
ti. Anh s kim ghe a Lin v phu.(VIII - 18, 226)
im th ba, khng nh nhng hnh ng ngn
ng trong cc li thoi ca nhn vt Chu Lai mang m du
n vn ho Nam B l vic cc nhn vt ct ngha s vt
khch quan mang c trng ring ca ngi dn Nam B:
- ... Ng khuya dy i tip.
Ti nhn ng h: 12 gi hn. Thy l ti bo:
- ng ny, by gi khuya qu ri cn g na. i lun
thi ng lm chi cho d mt.
- Vy h? (Anh thng dy h mt cch v ngha nh
vy, khc no mt ci ht hm mi d nng ch) - Khuya l
khuya. i by gi ti thui tri n lt cho ?
- hay! Ti nh c li th Hng bm tay ti ni nh:
- Anh , trong ny khuya tc l sng nh ngoi anh
.( VIII - 18, 141)
Tm li, bng mt s am hiu su sc v vn sng,
vn vn ho v ngn ng ca vng Nam B, bng ti nng
ca mnh, Chu Lai em n cho ngi c nhng thng
tin v vn ho ca ng bo Nam B. Nhng thng tin v
vn ho c s dung bin ho t nhin v linh hot, ng
bin trong cc li thoi nhn vt. iu to nn tnh t
nhin v chn tht cho cu chuyn.
3.2. Mt s nhn xt v phong cch ngn ng ca Chu
Lai qua cc hnh ng trong cc li thoi nhn vt.
119
Cao Xun Hi

Ngn ng l ci chung, nhng s vn dng ngn ng l
tu thuc vo cc c nhn. Mi nh vn do xu hng, s trng,
th hiu, tp qun, tm l x hi c tnh m hnh thnh
ging ni ring. Vi nh vn ci ging ni chnh l phong
cch. Phong cch l s sng cn ca mi nh vn. Nu mt
tc gi m khng c phong cch ring ca mnh th khng
bao gi l nh vn c. Trong lch s vn hc Vit Nam mi
tc gi u c mt phong cch ngn ng ring khng th
trn ln. Ngn ng H Xun Hng c o, v bit khai
thc nhng t tng thanh tng hnh lt lo, nhng cch
chi ch ti tnh; ngn ng T Xng gin d m sc cnh
v bit khai thc ngha gc, ngha en, ngha chnh xc
nht ca ngn ng sinh hot hng ngy. Ngn ng ca
Nguyn Khuyn kn o nh nhng m thm tha, bao gi
cng cha ng ci hm , ci tin gi nh ca cu
ni...(20, 140)
c truyn ngn Chu Lai, k t nhng tc phm u
tay nh: Anh Hai m; K nim vng ven; La mt... cho n
nhng tc phm sng tc trong nhng nm gn y: Sc
chm chm; Mt, Con ti i lnh ...c th nhn thy
ng hnh thnh mt li vit truyn ring. Sng tc ca
ng ngay t nhng dng u i ngay vo vn . Ri
sau , ging nh nhng lp sng, ng khai thc vn vi
mt tit tu dn dp khng ngng. V cui cng, ng chm
ht bng mt kt hon ton c tnh bt ng c tnh gi m.
Vo u nhanh, dn gii mnh, kt thc kho lo kt hp vi
tng di do, t su xa to nn ci c sc trong
truyn ngn Chu Lai.
120
Cao Xun Hi

Qua vic kho st cc hnh ng ngn ng trong cc
li thoi nhn vt trong truyn ngn Chu lai, chng ti rt
ra mt s c im v phong cch ngn ng ca nh vn
Chu Lai nh sau:
3.2.1. Ngn ng t nhin, bc trc.
Ngn ng t nhin bc trc trong tuyn ngn Chu lai
trc ht th hin ging iu k chuyn sng to ca nh
vn. Trong truyn ngn tc gi vn dng nhiu ging k
khc nhau: ging k ca tc gi, ca nhn vt chnh, nhn
vt ngi k chuyn hay vn dng li i thoi trc tip ca
nhiu nhn vt.
Th d: Ch c ng li xe l li lc u ci khng
nguyn c, v ci ci rum rm nh ming sm v vi y se li,
chm khut mt tiu vo nhng ct x lun nu nh khng
c mt ng khch eo hm i t nh ph n
cha xe my but ming ni li cu . U ban no? - ng
bm v cu cu - ng ch c thy ci g khc hai u
ng kia khng?. C hai ci tr gim tc. Ti hiu nhng n
c t hi no y nh?. Sau khi nh anh c c v mi cht
kia n y c t ngy. Th cn ci qun Karaoke
kia, hnh nh do ny cng .... Hp m ch Kara ka ric
g. ng ca ri! (XV - 18, 382)
Ging iu k chuyn c dn dt bng ging k ca
tc gi, nhng cho cu chuyn c khch quan tc gi li
rt lui cho nhn vt ca mnh t tm n c gi.
Nhng kh au mt mt, nhng cay ng trong cuc i
c chnh nhn vt bc bch i thng n tri tim ca
c gi. Nhn vt c trao quyn pht ngn, bc l t tng,
cn nh vn khng h c ng thi p t t tng c sn
121
Cao Xun Hi

no. V th, ngn ng truyn ngn ca Chu lai mang dng
v chnh lun t nhin v bc trc.
Tnh t nhin v bc trc ca ngn ng trong truyn
ngn Chu Lai cn c bc l vic: trong cc li thoi ca
nhn vt, nh vn s dng cc bin th ng m, nhng t
ng a phng vi mt tn s cao. Nhng t ng nh: a,
heng, gin, mc, mnh gii, tiu, ... xut hin cao trong cc li
thoi nhn vt trong truyn ngn Chu Lai.
Th d:
- Chu thnh h?
- a! Bn Ct i ng d heng!
- Ch sao! Xung ng lm mt cuc i i, b gin
h? K ny chc ngon a!
- La va thi my cha! n pho by gi.
Cui cng ting cu cu ca ng nm kinh ti, ging
thanh thanh nh con gi ca em giao lin bng reo ln:
- a! Ch Ba cng i y sao ch ba?
- Ch i mc gia nh. t do ny mnh gii khng
em?( VIII - 18, 190)
Trong th d trn ta thy nhng bin th a phng
nh: gin(a), mc(thm), mnh gii(mnh kho); cc tiu t
tnh thi a phng nh: a, a, heng.
Nhng lp t ng sinh hot a phng c s dng thng xuyn nh trn cng gp phn lm cho ngn ng trong
truyn ngn Chu Lai t nhin thoi mi.
Mt c im ni bt ca ngn ng t nhin bc trc
l vic trong li thoi nhn vt, nh vn a s dng nhng t
ng mang tnh c th, giu hnh nh v mang mu sc
cm xc.
122
Cao Xun Hi

Th d:
- C th kt lun chc chn rng: l mt cnh
hoa tm trong rng bng lng. p ngi, p nt,
nguyn l hoa khi ca trng hc Bn Ct nm xa. Dm khc
t mt thng cha hc R v. Cn t, li ca su cu rt
mi. Thng cha ch cn thiu ung thuc chut pha x
na thi. ! Thng no ngon c nho d!St u b
trn bay!( VIII - 18, 192)
V c im ny, c ngi nhn xt vn Chu Lai
rt gn vi ngn ng in nh(36, 95). c vn m nh
nghe c, s c, ngi c, v au nh th mnh try gia
chy mu...(32,105). C cm gic nh ngi bt ca anh cng
lt, cng lia, t nhiu gc , cng tin cn cnh,
cng li xa vin cnh nh ng knh ca mt ngi quay
phim(36,95). Ngn ng ca nh vn Chu Lai v th m t,
nhin kho khon, bc trc v quyt lit. ng quan tm
nhiu n pha to hnh ca ngn ng m t ch n
chiu su tm l ca n.
Nhng c im trn lm phong cch ngn ng ca
nh vn Chu Lai c c im ring khng th trn ln vo
nhg ngi khc, gp phn khng nh con ng vn
nghip ca nh vn Chu Lai.
3.2.2. Ngn ng giu tnh t s.
C th ni vn Chu Lai l vn t s, hay t s l ct li
ca phong cch vn Chu Lai. Kho st truyn ngn ca Chu
Lai, chng ti nhn thy nhiu truyn ngn ca ng chuyn
lng trong truyn. Nhng cu chuyn c k trong cc li
thoi nhn vt trong truyn ngn Chu Lai vi nhiu ni dung
khc nhau: nhng cu chuyn tnh s, nhng k nim vui
123
Cao Xun Hi

bun trong cuc i ca con ngi, nhng cuc gp g,
nhng trn nh,... (qua kho st chng ti nhn thy
87/312 cuc thoi c lng xen cc cu chuyn). Nhng cu
chuyn c th hoc ln hoc nh, hoc di hoc ngn
khc nhau, nhng c k li trong cc li thoi nhn vt nh
vy lm cho ngn ng trong truyn ngn ca Chu Lai giu
tnh t s. S dng hnh vi t s i thoi vi ngi khc
l mt nt ring trong truyn ngn Chu Lai.
124
Cao Xun Hi
Kt lun
Qua nhng ni dung trnh by trn, chng ti rt
ra nhng kt lun sau:
1. Nhn vt hi thoi trong truyn ngn Chu Lai thuc
nhiu tng lp x hi, nhiu ngnh ngh khc nhau: b i,
nng dn, cng nhn, nh vn, nh bo, ho s, din vin,...
nhiu vng min khc nhau nn hnh ng ngn ng ca
h cng mang sc thi khc nhau v cp n nhiu ni
dung bc thit ca x hi x hi Vit Nam trong thi k chin
tranh chng M v thi hu chin. Thng qua cc li thoi, c
th nhn ra nhng vn cp thit ca x hi v ca mi
c nhn.
2. Hnh ng ngn ng qua cc li thoi nhn vt
trong truyn ngn Chu Lai rt phong ph a dng gm c 8
nhm, trong cc nhm: hnh ng trn thut, hnh
ng nhn xt nh gi, hnh ng ng x chim mt t
l ln trong cc li thoi nhn vt. N to nn c sc ring
trong phong cch ngh thut ca nh vn Chu Lai: phong
cch im tnh, t nhin, bc trc v giu cht t s.
3. Vic a dng cc hnh ng trn thut, hnh ng
nhn xt nh gi, hnh ng ng x trong li thoi nhn
vt nh l mt trong nhng phng tin hu hiu t
chc cu trc tc phm n to nn tnh a ngha, a thanh
trong sng tc ca nh vn Chu Lai. Bi l, cu trc ca hnh
ng trn thut, hnh ng nhn xt nh gi l s kin
thng tin, khng c tnh khun hnh, lng tin li bin i
theo ng cnh v din bin tm trng ca nhn vt nn n
to ra tnh bt ng th v.
125
Cao Xun Hi

4. Bng chnh cc hnh ng ngn ng trong cc li
thoi ca cc nhn vt, nh vn Chu Lai i vo mi ng
ngch i sng tm linh, n tn cng mi bun vui sng
kh trong cuc i ca mi con ngi. t nhn vt trong
nhng mi quan h m nhng nh vn cng thi khng
cp hoc t cp ti: Bi kch ca nhng ngi lnh sau khi
gi t v kh, bi kch ca con ngi trong cuc sng i thng.
5. Hnh ng ngn ng trong cc li thoi nhn vt
ca truyn ngn Chu Lai, l nhng dng chy ca tm hn,
v th m n mang tnh trit l suy nghim. Tnh trit l
suy
nghim trong truyn ngn Chu Lai c th hin nh
nhng li tm s, tm tnh nn n i vo lng ngi mt

cch t nhin su lng
6. Nt phong cch c o ca Chu Lai qua vic vit
v nhng con ngi min Nam chin u dng cm,
ng th hin thnh cng nhng nt p vn ho v
ngn ng, nhng li sng p, tnh cch bc trc thng
thn, v c bit h l nhng con ngi yu t nc, yu
qu hng , yu con ngi tha thit.
126
Cao Xun Hi
Ti liu tham kho

1. Dip Quang Ban, Ng php Ting Vit, Tp 1,2,
NXBGD, HN. 1992
2. Nguyn Nh Bn, C s ngn ng hc, NXBNA. 2004
3. Pham Mu Cnh, Ng php vn bn, H Vinh. 2002
4. Hu Chu, Bi Minh Ton, i cng ngn ng hc,
Tp 1, NXBGD, HN. 2001
5. Hu Chu, i cng ngn ng hc, Tp 2, NXBGD,
HN. 2001
6. Hu Chu, C s ngn ng hc, NXBGD, HN.2003
7. Hu Chu, Gio trnh ng dng hc, NXBHSP, HN.
2003
8. Nguyn Minh Chu, Bn Qu, NXB Tc phm mi, Hi
nh vn Vit Nam, 1985.
9. Nguyn c Dn, Ng dng hc, tp1, NXBGD, HN.
1998
127
Cao Xun Hi

10.
Nguyn c Dn, L gic v Ting Vit, NXBGD,
HN.1989
11.
Geor Yule, Dng hc, mt s vn dn lun
nghin cu ngn ng, HTH OXFORD, NXBHQG, HN.

2002
12.
Nguyn Thin Gip, Dn lun ngn ng hc,
NXBGD, HN. 1997

13.
Cao Xun Ho, S tho ng php chc nng, tp
1, NXBKHXH, 1991
14.
L B Hn, Trn nh S, Nguyn khc Phi, T
in thut ng ngn ng hc, NXBGD,HN 1999

15.
Nguyn Thi Ho, Nhng Vn thi php ca
truyn, NXBGD, HN. 2000

16.
V.B. Ka S Vch, Nhng yu t c s ca ngng
ng hc i cng, NXBGD, HN. 1998

17.
Phng Ngc Kim, Con ngi trong truyn ngn
Vit Nam 1945 - 1975, NXBHQG, HN. 2002

18.
Chu Lai, Truyn ngn Chu Lai, NXB Vn hc, 2003
19.
Chu Lai, Truyn ngn nhng di hi, TCVNQ, S7,
1992
20.
inh Trng Lc, Phong cch hc Ting Vit, NXBGD,
HN. 1998
21.
Th Kim Lin, Ng php Ting Vit, NXBGD, HN.
1998
22.
Th Kim Lin, Ng ngha li hi thoi, NXBGD,
HN. 1999
23.
Phng Lu (Ch bin), L lun vn hc, tp1,
NXBGD, HN. 1996
128
Cao Xun Hi

24.
NXBGD, HN. 1997

25.
NXBGD, HN. 1998

26.
Phan Ngc, Cch gii thch vn hc bng ngn
ng hc, NXB Tr TPHCM. 2000

27.
Hong Trng Phin, Ng php Ting Vit,
NXBHv THCN, HN.1980

28.
Hong Trng Phin, Mai Ngc Ch, V c Nghiu,
C s ngn ng hc v Ting Vit, NXBGD, HN.1987

29.
Trn nh S, Dn lun thi php hc, NXBGD, HN.
1998
30.
Bi Vit Thng, Bnh lun truyn ngn, NXBVn
Hc, HN. 1999

31.
Bi Vit Thng, Nhng vn l thuyt v thc
tin th loi, NXBHQGHN. 2000

32.
Bi Vit Thng, Mt ti khng cn kit,
TCVNQ, s 2, 1993
33.
Bi Vit Thng, Phn nh chn thc mt hin
thc cch mng, TCVNQ, s9, 1992

34.
Trn Ngc Thm, C s vn ho Vit Nam, NXBGD,
HN.1995
35.
Xun Thiu, Nhng trang vit trm tnh v su
sc v anh b i C H, Bo vn ngh qun i, s

7, ngy 21.5.1994
36.
L Hoi Thu, Tp truyn ngn Ph nh Binh,
TCVNQ, s7, 1993

37.
Phm nh Trng, ng gp ca ngi i tm d
vng, Bo vn ngh, s7, ngy 19.2.1995

129
Cao Xun Hi

38.
Thu Vi, n my d vng trn mn bc, TCVNQ, s
6, 1995
39.
Nhiu tc gi, Trao i v tiu thuyt n my
d vng ca Chu Lai, Bo vn ngh, s 29, ngy

18.7.1999
40.
Vin ngn ng hc, T in Ting Vit, NXB
Nng. 1998
130
Cao Xun Hi

Các Hành Động Ngôn Ngữ Qua Lời Thoại Nhân Vật Trong Truyện Ngắn Chu Lai

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Các Hành Động Ngôn Ngữ Qua Lời Thoại Nhân Vật Trong Truyện Ngắn Chu Lai

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

B gio dc v o to

Cc hnh ng ngn ng qua li thoi nhn

Chuyn ngnh: L lun ngn ng

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Chu Lai ni chung,

ngn Chu Lai ni ring phn ln h ch dng li

nhn xt, nh gi tc phm di gc l lun ph bnh ch

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

ca ng m anh i cch xng h). (III - 16, 75).

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

- Anh Hai ... lm sao anh n nng ni ny? Em ...

Lun vn tt nghip thc s ng vn

khong ... vng khong hai ting cc ch c thy ai

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Vandler, Ballmer, Brennents tuhl, Wierzbieka... J.

Austin l i din tiu biu. Cn c vo ng t ch hnh

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Ghi ch: Nhm 1: Hnh ng bc l cm xc, nguyn vng,

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn

Lun vn tt nghip thc s ng vn