OBJEKTIVAT :

Figura te shquara te shkences ,qe

studiuan , qe shpjeguan dhe qe
interpretuan strukturen e lendes.
Zbulime shkencore ,data
eksperimente , shpjegime dhe
interpretime te tyre .
Kontributi I vecante I Paulingut ne
shpjegimin e stuktures se
molekulave dhe e lidhjeve te
realizuara ne to, nepermjet futjes
se teorise se hibridizimit .
Format molekulare te disa
perberjeve .
Krahasime dhe pergjithesime te
vetive molekulare (bazuar ne
strukturen e tyre ).

John Dalton (17661844), nj msues britanik, botoi teorite e tij n lidhje me

atomet n vitin 1808 . Zbulimet e tij ishin t bazuara mbi eksperimentet dhe
gjithashtu ne ligjet e kombinimeve kimike . Supozimet kryesore ose postulatet e
Daltonit:
E gjith materia prbhet nga grimca te pandashme t quajtura atome .

Atomet e elementeve t njjta jan t ngjashme n form dhe n mas, por

ndryshojn nga atomet e elementeve t tjera
Atomet nuk mund t krijohen apo shkatrrohen.
Atomet e elementit t njjt mund t kombinohen n m shum se nj raport
pr t formuar dy ose m shum komponime .
Atomet jan njsia m e vogl e materies q mund t marrin pjes n nj
reaksion kimik . Te metat e teoris atomike t lendes nga Daltoni:
Pandashmria e nj atomi u provua e gabuar, sepse nj atom mund t ndahet
m tej n protone, neutrone dhe elektrone . Sidoqoft, nj atom sht grimc
e vogl , e cila merr pjes n reaksionet kimike .
Sipas Daltonit, atomet e elementit t njjt jan t ngjashme n t gjitha
aspektet . Kjo sht e gabuar, sepse atomet e disa elementeve ndryshojn n
masn dhe dendsine e tyre. Atome t tilla t se njjtit element q kane masa
t ndryshme quhen izotope . Pr shembull , klori ka dy izotope.

Pauling (1901-1994) Zhvillimi i elektronegativitetit ne nje shkalle te sakte ishte nje nga
kontributet e medha qe Pauling i dha kimise. Koncepti i elektronegativitetit eshte matur pergjate
nje shkalle relative qe krahason shkallen ne te cilen elementet e ndryshme kane tendence per
te terhequr elektronet nga mjedisi i tyre rrethues.
Rendesia e elektronegativitetit:

Elementet metalike jane te gjitha elektropozitive, elementet electronegative jane te gjitha

jometale, ndersa metaloidet jane te ndermjetme. Perberjet jonike, si NaCl, formohen
mes elementeve elektropozitive dhe electronegative. Keshtu rezulton se llojet e lidhjeve,
karakteri i materialit dhe reaktiviteti kimik mund te parashikohet nga nje njohuri e
elektronegativitetit.

Elektronegativiteti mund te perdoret per te parashikuar momentin dipolar (polaritetin e

lidhjes) se nje lidhjeje:

Elektronegativiteti mund te perdoret per te parashikuar afersisht shkallen e karakterit

jonik (rrjedhimisht edhe kovalente) te nje lidhjeje mes dy elementeve jot e ngjashme

Joseph Jay Thompson (18561940), zbuloi elektronin n vitin 1897. Puna e tij
solli prpara nj teori t re, se atomi ishte i prbr nga grimca te vogla.
Keshtu ai zbuloi elektronet .

Ai provoi teorin e tij duke prdorur tubin e rrezeve te katodes.

Shkenctart kishin br tashm shum eksperimente pr t gjetur
strukturn e atomit. Ata kaluan nj rryme elektrike prmes nj tubi
vakum. Ata pan nj drit me ngjyra t ndezura brenda tubit. Ajo udhtoi
n nj vij t drejt. Ato nuk munden ta shpjegonin kt fenomen.
Thomson bri me shume eksperimente mbi tubin katod.
Ai vendosi dy pllaka elektrike n rrugn e saj. Njri u ngarkua
pozitivisht.Tjetri u ngarkua negativisht. Drita me ngjyra te ndezura u
perkul drejt pllakes se ngarkuar pozitivisht.

Ai zbuloi se dritat me ngjyra t ndezura ishin grimca m t vogla se

atomi. Keto grimca, Thompson i quajti elektrone. Ne kete menyre, u
zbulua teoria atomike e Thompson-it. Thomson sugjeroi se elektronet
vijn nga gjurma e gazit q ndodhej brenda tubit katod. Kshtu doli nj
teori e re, se atomet jan br nga siprfaqja e grimcave shume te
vogla.Me vone u provua se atomet jan t prbr nga protonet,
elektronet dhe neutronet. Meqe atomi ishte neutral, Thompson-i sugjeroi
se elektroni i ngarkuar negativisht barazonte protonin e ngarkuar
pozitivisht dhe neutronet nuk kishin ngarkese .

N 1913 Niels Bohr (1885-1962), fizikan danez, propozoi nj model teorik mbi atomin
e hidrogjenit.
Ai zgjodhi hidrogjenin sepse atomi i tij sht m i thjeshti (ka vetm nj elektron
rreth brthams) edhe sepse spektri i tij sht m i thjeshti, me shum pak rreshta. N
modelin e tij Bori imagjinoi q elektroni lvizte rreth brthams duke prshkuar rrug
fikse, ose orbita, ashtu si nj planet lviz rreth diellit.
Modeli i tij tregonte edhe madhsin e orbitave dhe energjin q duhet t kishte
elektroni i nj orbite t caktuar.
Ekuacioni i Borit mbi energjin e elektronit prfshinte disa konstante fizike, si masa e
elektronit, ngarkesa e tij, konstantja e Plankut. Prfshinte gjithashtu dhe nj numr t
plot (n) q Bori e quajti numr kuantik.

Secila nga orbitat mund t identifikohej n baze t vlers s n-se. Duke kombinuar t
gjitha konstantet ekuacioni i Borit sht :

Ku E sht energjia e elektronit dhe k-ja sht nj konstante e kombinuar (vlera e saj sht
2,18 x 10-18)
Dhe pse ndrtimi i atomit sipas Bohr-it nuk sht modeli i ndrtimit t atomit sepse ai mori pr
baz vetm atomin e hidrogjenit, por ai zbuloj disa ide q prdoren pr ndrtimin e atomit q
jan:

-Elektronet ekzistojn vetm n nivele t caktuara t energjis diskrete , t cilat jan t

prshkruara nga numrat kuantik.

-Energjia sht prfshir n kalimin

e nj

elektron nga nj nivel n nj tjetr.

Atomi sipas Radhrfordit :

Atomi prbhet nga elektronet (grimca me mas jashtzakonisht t vogla t

ngarkuara negativisht),nga protonet(grimca me mas afrsisht sa masa e
hidrogjenit me ngarkes pozitive) dhe nga neutronet (grimca me mas
afrsisht sa protoni pa ngarkes).
Fizikani anglez Radhrford, n fillim t shekullit t 20, pr t shpjeguar
ndrtimin e atomit ai bri nj eksperiment: Nj flet mjaft e holl prej ari e

bombardoi me reze alfa (grimca me ngarkes pozitive 2 her m t madhe se

ajo e protonit). Shumica e grimcave e ruanin lvizjen e tyre drejtvizore dhe
pasi prshkonin fletn e arit, njlloj sikur ajo t mos ndodhej rrugn e tyre. T
pakta qen grimcat alfa qe shmangeshin nga rruga drejtvizore dhe vetm
ndonj kthehej prapa. Kjo do t thot q shumica e grimcave nuk gjenin
asnj penges n rrugn e tyre.
Duke u nisur nga kjo Radhrfordi mendoi se ne qendr t atomit,n nj vllim
mjaft t vogl ndodhen protonet dhe neutronet q ndrtojn brthamn e
atomit. N brtham sht prqendruar praktikisht gjith masa e atomit.
Rrotull brthams, n largsi mjaft t madhe prej saj, lvizin elektronet n
trajektore q Radhrfordi mendonte se ishin rrethore e q quhen orbita.

Hibridizimi
Struktura e atomit:
Brthama
Mbshtjellsi elektronik

Elerktronet e mbshtjellsit elektronik lvizin npr:

1. Nivele (K L M N O P Q)
2. Nnnivele ( s p d f )

Orbitalet atomike: jan vendi hapsinor ku besushmria e gjetjes s

elektroneve sht maximale 95%

Orbitalet atomike jan:s p d f g h

Orbitalet atomike karakterizohen me:

Energji
- Form
- Orientim hapsinor

Energjia:orbitalet kan energji t ndryshme dhe ajo rritete duke shkuar prej
orbitale s kah orbitalja p d f

Forma:Orbitalja s ka form sferosimetrike dhe nuk sht e orientuar n hapsir.

Orbitalja :p ka formn e tetshes s shtypur dhe sht e orientuar n hapsir n
sistemin koordinativ x,y z pranda egzistojn tre orbitale p (px,py,pz)

Hibridizimi: Hibridizimi paraqet przierjen e orbitaleve atomike,gjat

hibridizimit ndodh eksitimi i elektroneve nga nj orbitale e nivelit m t
ult n orbitalen e nivelit m t lart sh: hibridizimi sp3

Llojet e hibridizimit : sp3, sp2, sp