PROJEKT

Lenda : Kimi
Tema : Atomet
Punoi : Orges Kika
 ATOMET
• Për herë të parë ky term është përdorur nga filozofi i
Greqisë së lashtë Demokriti i cili me këtë fjalë emërtonte
atë element të materies që nuk ndahet më d.m.th. atomi ,
ndryshe , ajo që nuk pritet më.
• Atomi është grimca me e vogël qe ndërton çdo substance.
Një substance e thjeshte përbehet nga atome te te njëjtin
lloj. Më pas Xhon Daltoni i vërtetoi botëkuptimet e
filozofëve Demokriti dhe Leukipi. Ai përfundoi se materia
është e ndërtuar prej grimcave te vogla te cilat nuk mund
te ndahen prej tij me metoda kimike. Këto grimca janë
atomet.
• Me vone eshte zbuluar qe ka grimca me te vogla se atomi .
 PROTONI
• Protoni është një grimcë e qëndrueshme
nënatomike me një ngarkesë elektrike pozitive.
Masa e protonit është pak më e vogël se e një
neutronit dhe 1,836 herë më të madhe se e
elektronit. Protonet gjenden ne bërthamën e
atomit se bashku me neutronet. Për çdo
bërthame të elementeve kimike , numri i
protoneve është gjithmonë i njëjte dhe
përcakton vetitë e një atomi ; ky numër është
numri atomik i elementit(shënohet me Z).
 NEUTRONI
• Neutroni është thermijë apo grimcë e atomit.
Neutronet gjindet në bërtham të atomit së
bashku me protonet (grimcat të ngarkuar me
energji pozitive), ku numri i neutroneve është i
barabart me numrin e protoneve. Emrin neutron
e kan marrë përshkakë të neutralitetit në mes të
protoneve të ngarukara me energji pozitive dhe
elektroneve të ngarkuar me sasi negative. Masen
e berthames e perbejnë protonet dhe neutronet.
ELEKTRONI
• Elektroni është pjesëz (grimcë) themelore e atomit me ngarkesë
elektrike negative . Elektroni i përket klasës së pjesëzave të quajtura
leptone që mendohet të jenë përbërësit themelorë të lëndës (d.m.th.
nuk mund të ndahen në pjesëza më të vogla). Së bashku me
bërthamën atomike (të krijuar nga protonet dhe neutronet) të rrethuar
nga elektronet, elektronet përbëjnë atomet; ato janë përgjegjës për
lidhjet kimike. Masa e elektroneve është rreth 1/1836 e neutroneve
dhe protoneve.

• Elektronet levizin rreth berthamës me një shpejtësi prej 1000 km/s pēr
këtē arsyje është i pamundur përcaktimi i vendndodhjes së tij. Mirëpo
gjatë lëvizjes ai krijon një re energjitike ku besushmëria e
vendndodhjes së tij është më e madhe. Kjo re quhet ndryshe edhe si
orbitalja e elektronit në për të cilën ai lëviz .
 IZOTOPET

• Izotopet janë dy ose më shumë lloje atomesh që

kanë të njëjtin numër atomik (numrin e protoneve
në bërthamat e tyre) dhe pozicionin në tabelën
periodike (dhe për rrjedhojë i përkasin të njëjtit
element kimik), dhe që ndryshojnë në numrin e
nukleoneve (numrat në masë) për shkak të në
numra të ndryshëm neutronesh në bërthamat e
tyre. Ndërsa të gjithë izotopët e një elementi të
caktuar kanë pothuajse të njëjtat veti kimike, ato
kanë masa atomike dhe veti fizike të ndryshme.
• Numri i protoneve brenda bërthamës së atomit quhet numri
atomik i tij dhe është i barabartë me numrin e elektroneve në
atomin neutral (jo të jonizuar). Çdo numër atomik identifikon
një element specifik, por jo izotopin; një atom i një elementi
të caktuar mund të ketë një gamë të gjerë në numrin e tij të
neutroneve. Numri i nukleoneve (si protonet ashtu edhe
neutronet) në bërthamë është numri masiv i atomit dhe çdo
izotop i një elementi të caktuar ka një numër të ndryshëm
masiv.

• Për shembull, karboni-12, karboni-13 dhe karboni-14 janë tre

izotopë të elementit karbon me numra masiv përkatësisht 12,
13 dhe 14. Numri atomik i karbonit është 6, që do të thotë se
çdo atom karboni ka 6 protone kështu që numrat e
neutroneve të këtyre izotopeve janë përkatësisht 6, 7 dhe 8.