Minor Begeleidingskunde

Tentamen Durf te denken!

Naam:
Studentnummer:
Opleiding:
Klas:
School:
Minor:
Vak:
Docent:
Datum:

Charlotte Schneider
0939227
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
VSMB2
Hogeschool Rotterdam (externe minor)
Begeleidingskunde
Durf te denken
Jeroen Wouters
26 januari 2017
1

Inhoud
1. Drijfveren van Socrates ....................................................................................................................... 3
2. Waarom handelt jouw filosoof zoals hij/zij dat doet? ........................................................................ 3
3. In hoeverre is het individu zelf verantwoordelijk voor zijn of haar handelen volgens jouw filosoof. 4
4. In hoeverre past jouw filosoof de leefwereld en de systeemwereld toe ........................................... 5
5. Met de postmoderne risico maatschappij kijken wij als buitenstander, hoe ziet jouw filosoof dat? 5
6. We spreken over klassieke en moderne Bildung. Hoe denkt jouw filosoof over deze waarheden? .. 6
7. Ieder mens handelt met oog op wat hem of haar goed lijkt is een stelling. Wat zegt jouw filosoof
hierover? ................................................................................................................................................. 6
8. Mindfulness is een oosterse gedachten. Hoe gebruikt jouw filosoof dit? .......................................... 6
9. De wereld veranderd voortdurend. Op dit moment leven we in een transitie en een veranderd
tijdperk. Hoe kijkt jouw filosoof hierna? ................................................................................................. 7
10. Welke andere filosoof neigt naar jouw profiel en waarom?............................................................. 7
Literatuurlijst ........................................................................................................................................... 8

1. Drijfveren van Socrates

Filosoof Socrates (ca. 469 v.Chr. 399 v.Chr.) was een klassieke Griekse filosoof die wordt beschouwd
als n van de grondleggers van de Westerse filosofie, ondanks Socrates zelf niets op schrift heeft
gesteld. Bijna alles wat er over Socrates bekend is, is afkomstig van Plato (Grandgagnage, z.d.)
Socrates is de filosoof die meer naar binnen kijkt dan om zich heen om de wereld te verklaren. De
innerlijke wereld van de mens schat Socrates hoger in dan de buitenwereld als uitgangspunt voor de
filosofie. Voor Socrates houdt filosofie het volgende in: het zoeken naar de waarheid. Volgens
Socrates werd de natuurfilosofen onderzocht en de aard van de werkelijkheid, echter richten zich in
hun onderzoek op de fysieke wereld. In tegenstelling tot de natuurfilosofen richt Socrates zich op de
kennis over het denken en dit voornamelijk op het gebied van ethiek. Deze kennis werd gezocht in het
redelijke dialoog. Socrates ging in dialoog met zijn gesprekspartner om kennis te verschaffen, door
ideen van alle kanten te testen en door middel van vraag en antwoord (Filosofie, 2016).
De manier waarop Socrates vragen stelde viel niet altijd in goede aarde bij zijn omgeving. Socrates
stelde zijn vragen op een doortastende en doordringende manier. De manier waarop hij dat deed
wordt nu de Socratische methode genoemd. De socratische methode bestaat uit twee onderdelen,
namelijk: Socrates liet zijn gesprekspartner een definitie geven aan een bepaald woord en vervolgens
bekritiserende Socrates zijn gesprekspartner. Socrates deed dit niet om te laten zien dat iemand geen
kennis had, uiteindelijk deed hij dit voor zelfkennis. Het uiteindelijke doel was dat men zich niet te
snel tevreden zou moeten stellen met snelle uitspraken, maar waarbij zaken worden doordacht en op
de proef worden gesteld (Filosofie, 2017). Voor Socrates telt de waarheid achter de oordelen op basis
van eigen kennis en ervaring (Nelson, z.d.).
Socrates was de eerste filosoof die de mens centraal stelde als onderwerp van de westerse filosofie.
Socrates bracht zijn grootste deel van zijn leven buiten door op straat en op de markt van Athene. Hij
moedigde zijn stadsgenoten aan om kritische vragen te stellen (Omroep Human, 2011) . Dankzij
Socrates draait de huidige filosofie om menselijke vragen en problemen. Socrates stelt dat echte
inzichten alleen van binnenuit kunnen komen dit wordt de voedvrouwtechniek genoemd. De
omgeving dien je zoveel buiten beschouwing te laten. Socrates spoort mensen aan om zelf na te
denken. Volgens Plato verschilt Socrates in een aantal opzichten van de sofisten, n hiervan is dat de
motivatie van Socrates verschillend zijn. In de apologie geeft Socrates aan dat hij zich niet druk heeft
gemaakt, over hetgeen wat mensen zo belangrijk vinden: geld verdienen, beheer in bezit etc.
Socrates heeft lak aan wat anderen van hem denken en is daar ook niet genteresseerd in. Hetgeen
wat Socrates motiveert om te filosoferen is dat ieder mens zich als mens zo goed mogelijk ontwikkelt.
Het sleutelwoord van Socrates is: morele kwaliteit en psychische autonomie (Nelson, z.d.).

2. Waarom handelt jouw filosoof zoals hij/zij dat doet?

Socrates was de eerste filosoof die de mens centraal stelde. Socrates gaat uit van de wijsheid van de
mens. Hij spoort mensen aan om zelf na te denken en niet op het oordeel van anderen af te gaan. Hij
moedigt mensen aan om kritische vragen te stellen over henzelf, waarden en de goden. Dankzij
Socrates draait de filosofie over menselijke vragen en problemen. Socrates zag dat het hielp dat
mensen hun eigen inzichten zouden inzien, dit wordt ook wel de voedvrouwtechniek genoemd
(Omroep Human, 2011). Echte inzichten komen van binnenuit volgens Socrates en dat kan niet door
de omgeving worden geleerd of opgelegd. Socrates bestookte buitenstanders met vragen die hij zelf
ook niet wist. Socrates gaat er vanuit dat het geweten ons verteld wat juist is. Dit is de reden dat
Socrates uitgaat van de wijsheid van de mens. Volgens Socrates komen echte inzichten alleen van
binnenuit en Socrates geeft aan dat je niet domweg uit moet gaan van het oordeel van de omgeving.
Socrates zag als opdracht, mensen het juiste inzicht te geven. Volgens Socrates kan ieder mens
3

filosofische waarheden doorgronden, als men zijn verstand maar gebruikt. Als ieder mens zijn eigen
verstand gebruikt, haalt hij iets uit zichzelf. Socrates dwong mensen hun verstand te gebruiken.
Socrates deed zich dommer voor dan hij werkelijk was, dit wordt ook wel de Socratische ironie
genoemd (Mens en samenleving, 2017).
Volgens Socrates is een filosoof iemand die inziet dat hij veel dingen niet begrijpt. Socrates wist dat
hij niets wist en dat liet Socrates niet met rust. Dat is de reden dat Socrates filosoof werd en hij bleef
zoeken naar het juiste antwoordt. Socrates had een sterk geloof in het menselijk denken en dit maakt
hem ook een uitgesproken rationalist. Socrates stelt kritische, verhelderende vragen aan zijn
omgeving dit biedt namelijk eigen inzichten. Volgens Socrates vertelt het geweten aan ons wat juist is
en dat is de reden waarom Socrates op die manier handelt. Ik citeer Socrates als volgt: Hij die weet
wat goed is, zal ook het goede doen en alleen hij die het juiste doet wordt een echt mens, stelde
Socrates (Mens en samenleving, 2017).
Sommige mensen denken dat rijkdom of macht je gelukkig maakt. Socrates was het hier niet mee
eens. Volgens Socrates maakt het weten wat juist is en het innerlijke vermogen om in elke situatie het
goede te onderscheiden je gelukkig. In de verschillende dialogen die Socrates voerde was hij opzoek
naar het vermogen, datgene wat de mens wilt doen en dat hij dat goed doet. Socrates ging op zoek
naar de bestaande kennis die ieder mens in zich had. Socrates ging ervan uit dat nieuwe kennis niet
nodig was. Praktische wijsheid en verstandigheid is volgens Socrates van belang in de socratische
gesprekke. Het gaat niet over het vergaren van wetenschappelijke theoretische kennis of vakkennis
(Boers, E., Kessels, J. & Moster, P., z.d.).

3. In hoeverre is het individu zelf verantwoordelijk voor zijn of haar handelen volgens jouw
filosoof.
Volgens Socrates is het individu uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor zijn handelen. Door de
verhelderende vragen die Socrates stelt, biedt hij zijn omgeving nieuwe inzichten. Socrates wordt ook
wel de bron van wijsheid genoemd. Socrates was de eerste westerse filosoof die de mens centraal
stelde. Socrates spoorde mensen aan om zelf na te denken en niet domweg op het oordeel van
anderen af te gaan. Socrates wilt zijn gesprekspartners voornamelijk zelfkennis bijbrengen. De
waarheid achter de oordelen vindt Socrates van belang. Aan de andere kant brengt Socrates geen
enkele kennis over, maar zijn aanpak draagt toch bij tot de bewustwording en zelfkennis (Nelson,
z.d.). Het doel van Socrates is al volgt: Socrates is opzoek naar de antwoorden op de vragen van zijn
leerlingen. Impliciet stelt Socrates de vragen op een andere manier, het is de bedoeling om de
wijsheid te zoeken/gebruiken. Socrates laat twee doelen doorschemeren, namelijk:
1. Welke soort vragen er gesteld kunnen worden van de gewoontes en opinies en in de richting van
de wijsheid.
2. Het onderzoeken naar een bepaald antwoordt op de vragen die de leerlingen/individuen zoeken.
De manier van vraagstelling past Socrates aan de situatie van elke individuele gesprekspartner. Dit
kenmerkt Socrates als een flexibele filosoof. Socrates biedt maatwerk, omdat hij iedere leerling
anders benadert. Hij kijkt welke stijl het meest geschikt is voor die persoon. Socrates is genteresseerd
in de ontwikkeling van de rationaliteit. Socrates vindt vertrouwen belangrijker dan het vinden van een
waar antwoord op een filosofische vraag. Dat is de reden dat Socrates de morele kwaliteit van het
leven voorop stelt (Nelson, z.d.). Zelfkennis werd vroeger als hoogste kennis gezien. Socrates stelde
zelfkennis centraal als voorwaarde voor een goed en gelukkig leven. Als iemand over de juiste kennis
beschikt, zal hij het goede doen, aldus Socrates. Volgens Socrates komen slechten handelingen voort
uit onwetendheid.

Socrates stond bekend als iemand die veel vragen stelde aan gesprekspartners, zodat hij ieder
individu over zijn eigen inzichten zou verschaffen. Hij deed zelf alsof hij niets wist en stelde vragen,
met als doel dat zowel de gesprekspartner als hijzelf wijzer werd. Volgens Socrates was filosofie
opzoek gaan naar een gesprek met meerdere mensen en op zoek naar kennis (Nikolidakis, 2017).

4. In hoeverre past jouw filosoof de leefwereld en de systeemwereld toe

Socrates gaat opzoek naar het antwoordt samen met zijn gesprekspartner om meer (zelf)kennis te
vergaren. Dat is immers wat Socrates belangrijk vindt: zelfkennis. Socrates gaat ervan uit dat ieder
mens over zijn eigen wijsheid beschikt (Omroep Human, 2011). Voor Socrates betekent filosoferen
zoeken naar de juiste waarheid. Socrates gaat uit van de vraag achter de vraag, de leefwereld. De
coachee heeft vaak een vraag over de systeemwereld, maar vaak ben je bezig met de vraag vanuit de
leefwereld. De systeemwereld kan je niet veranderen, maar de situatie zelf kan je wel veranderen. De
gedachtegang vanuit Socrates is het stellen van kritische, verhelderende vragen, zodat de mens aan
het denken wordt gezet. Socrates was immers de eerste westerse filosoof die de mens centraal stelde
en uitgaat van de wijsheid van de mens (Omroep Human, 2011). Binnen de systeemtheorie kunnen er
diverse interventies worden ingezet bij strategisch coachen die kunnen bijdragen aan inzicht binnen
het systeem waarin de coachee zich bevindt, waarbij de botsing van de leef- en systeemwereld
onderzocht wordt (Kouwenhoven, 2008). Het gedrag en de gedragspatronen ontstaan volgens
Socrates vanuit de systeemwereld. Socrates gaat opzoek naar de vraag achter de vraag en waar deze
in werkelijkheid liggen.

5. Met de postmoderne risico maatschappij kijken wij als buitenstander, hoe ziet jouw filosoof
dat?
In eerste instantie komt de visie van Socrates niet overeen met de postmoderne risico maatschappij.
Socrates is niet bezig met wat de omgeving denkt, maar hij gaat uit van het eigen geweten van de
mens. Socrates spreekt de postmoderne risico maatschappij tegen, omdat Socrates mensen
aanspoort zelf na te denken en niet domweg op het oordeel van een ander af te gaan (Omroep
Human, 2011). Socrates streeft ernaar dat de mens zelf inzicht krijgt om helder na te kunnen denken.
Hij stelt dat echte inzichten alleen van binnenuit kunnen komen. Het postmodernisme past bij de
visie van Socrates, namelijk dat het eigen ik als uitgangspunt wordt genomen. Ieder mens heeft zijn
eigen waarheid. Echter heeft de postmoderne risico maatschappij ook raakvlakken met die van
Socrates, want Socrates is voorstander van risico's. Hij onderneemt risicos en hij stelt vragen en
weet zelf het antwoordt ook niet. Dit laat zien dat Socrates risicos durft te nemen met het stellen
van vragen waaronder hij het antwoordt zelf ook niet weet. Socrates was zich ervan bewust dat hij
n ding niet wist en dat was namelijk: het niet weten te weten. Socrates zal niet stoppen met
bevragen en gaat zo lang mogelijk door. Hij durft daarin in risicos te nemen.

6. We spreken over klassieke en moderne Bildung. Hoe denkt jouw filosoof over deze
waarheden?
Bildung betekent vorming. Voor een goed leven, moeten mensen zich inspannen en Bildung is
daarvoor een noodzakelijke voorwaarde. Klassieke Bildung gaat over zelfkennis, deugden, verlangens
en aandacht (Dohmen, 2016). Socrates is te spreken over de klassieke Bildung. In het artikel bricolage
wordt er benoemd dat er diverse klassieke professies zijn ontstaan met een samenhangende
opvatting van vakmanschap en kunstenaarschap. De klassieke Bildung stelt centraal dat je mensen
moet leren kennen en dat dat je beroep is. Socrates gaat ervan uit dat als je een vak beoefend, dat je
weet wat het inhoudt en dat je dan je werk goed kan uitvoeren. Een van de beroemdste gezegdes
komt van Socrates, namelijk: Ken jezelf. Socrates stelt als je je zelf niet goed begrijpt, dan kan je
jezelf niet goed ontwikkelen. Er ontstaat een slecht zelfbeeld en hij/zij weet niet wat hij doet en
waarom. Het kan niet zo zijn dat hij zijn controle verliest en over geen enkele orintatie beschikt
(Dohmen, 2016). Socrates was ook de eerste westerse filosoof die een oproep deed tot zelfkennis als
noodzakelijke voorwaarde voor het goede leven.

7. Ieder mens handelt met oog op wat hem of haar goed lijkt is een stelling. Wat zegt jouw
filosoof hierover?
Socrates wordt als de bron van de wijsheid gezien. Socrates was de eerste westerse filosoof die mens
centraal stelde. Eigen ontwikkeling van ieder individu komt sterk naar voren bij Socrates. Socrates
spoorde iedereen aan om zelf na te denken en niet domweg op het oordeel van anderen af te gaan.
Socrates moedigde destijds zijn stadsgenoten aan om kritische vragen te stellen (Omroep Human,
2011). Dankzij Socrates draait de huidige filosofie over menselijke vragen en problemen. De wel
bekende voedvrouwtechniek van Socrates laat zien dat Socrates bijdraagt aan het feit dat ieder mens
handelt met oog op wat hem of haar goed lijkt. Socrates hielp mensen zelf het juiste inzicht te laten
inzien. Socrates vindt dat echte inzichten alleen van binnenuit kunnen komen en deze kunnen niet
door anderen worden opgelegd. De belangrijkste kennis die Socrates bij wilde brengen was
zelfkennis. De waarheid achter de oordelen op basis van eigen kennis en ervaring vindt Socrates van
groot belang (Socratisch gesprek, z.d.). Socrates was zich bewust dat hij wist dat hij niets weet en dat
liet hem niet met rust. Dit is de reden dat hij filosoof is geworden. Het zoeken naar het juiste
antwoordt. Socrates had een sterk geloof in het menselijk denken en daarmee is hij een uitgesproken
rationalist (Mens en samenleving, 2017). Socrates gaat er vanuit dat het geweten ons verteld wat
juist is. Hij stelt het volgende: hij die weet wat goed is, zal ook het goede doen.

8. Mindfulness is een oosterse gedachten. Hoe gebruikt jouw filosoof dit?

In feite is iedere filosoof onbewust of bewust bezig met mindfulness, omdat iedere filosoof bezig is
met zelfzorg. Mindfulness helpt bij depressie, overspannenheid, angst en paniekstoornissen, dit zijn
de factoren van de postmoderne risicomaatschappij waarin mensen zich ontvreemden, angstig en
het ontbreken van non-verbale communicatie (Schurink, 2009). Socrates spoort mensen aan om zelf
na te denken. Socrates moedigde mensen aan om zelf kritische vragen te stellen. Socrates bestookt
iedereen met vragen en zelf wist hij het antwoordt ook niet. Op die manier is Socrates bezig met
mindfulness. In het filmpje op YouTube van Omroep Human (2011) wordt er gezegd dat mensen
gerriteerd worden door de vele en kritische vragen die Socrates stelt, dit is ook een vorm van
mindfulness.

9. De wereld veranderd voortdurend. Op dit moment leven we in een transitie en een

veranderd tijdperk. Hoe kijkt jouw filosoof hierna?
Socrates is voorstander van risicos, dus ook van veranderingen. Een veranderd tijdperk, is ook weer
een nieuw risico. Socrates is de filosoof die zich bezig houdt met ethische vraagstukken en kennis
over het denken. Socrates zocht samen met zijn gesprekspartners naar kennis, ideen van alle kanten
en deze werden getest door middel van vraag en antwoord (Filosofie, 2017). Dit laat zien dat
Socrates risicos opzoekt, omdat hij naar allerlei kennis en ideen zoekt en deze test hij. Een bekende
gezegde van Socrates is ook dat hij weet, dat hij niets weet. Socrates stelt zich niet snel tevreden met
snelle uitspraken, maar hij zoekt ze uit en stelt het op de proef. Dit wordt ook wel de socratische
methode genoemd (Filosofie, 2017). Dit laat zien hoe Socrates met veranderingen omgaat.

10. Welke andere filosoof neigt naar jouw profiel en waarom?

Filsoof Ad Verbrugge neigt het meeste naar filosoof Socrates. Ad Verbrugge is van de componenten
beroepseer en beroepszeer. Volgens Ad Verbrugge moet je eerst goed je beroep kunnen uitoefenen,
voordat je beroepseer op kunt doen. Socrates is voorstander van de klassieke Bildung, omdat hij
ervan uit gaat als je je vak beoefend, dan weet je wat het inhoudt en kan je je werk goed uitvoeren. In
feite geeft Ad Verbrugge hetzelfde weer. Je moet eerst goed je beroep kunnen uitoefenen, voordat je
beroepseer kunt ontvangen. Het individu en zijn subjectieve voorkeuren worden centraal gesteld, dit
heeft mede te maken dat men zijn identiteit en zelfrespect niet primair zijn aan het beroep, maar
arbeid werd een onderdeel van een project van zelfontplooiing, waarin het gevoel en welzijn van het
individu centraal kwamen te staan (Verbrugge, 2005). Dit laat zien dat Ad Verbrugge het van belang
vindt dat identiteit en zelfrespect van ieder individu van groot belang is. Dit heeft raakvlakken met de
Klassieke Bildung. Klassieke Bildung is van de zelfontplooiing en daar is van groot belang van Socrates.
Ad Verbrugge benoemt ook het woord zelfontplooiing en dat staat ook hoog aangeschreven bij
filosoof Socrates.

Literatuurlijst
Boers, E., Kessels, J. & Moster, P. (z.d.). Profcoaches. De socratische methode. Geraadpleegd op 23
december 2016 van http://s01.qind.nl/userfiles/271/File/Socratische%20dialoog.pdf
Dohmen, J. (2016). Bildung. Geraadpleegd op 10 januari 2016 van
http://joepdohmen.com/?page_id=113
Filosofie. (2017). Socrates. Geraadpleegd op 19 december 2016 van
https://www.filosofie.nl/socrates.html.
Grandgagnage, J. (z.d.). Plato en Socrates. Geraadpleegd op 19 december 2016 van
https://sites.google.com/site/filosofievanplato/plato-en-socrates.
Mens en samenleving. (2017). Filosofie voor beginners: Socrates, Plato, Aristoteles. Geraadpleegd op
23 december 2016 van http://mens-en-samenleving.infonu.nl/filosofie/41437-filosofie-voorbeginners-socrates-plato-aristoteles.html
Nelson, L. (z.d.). De socratische methode. Amsterdam:Boom
Nikolidakis, W. (2017). De wijze woorden van Socrates. Geraadpleegd op 23 december 2016 van
http://www.grieksegids.nl/griekenland-weblog/de-wijze-woorden-van-socrates.php

Omroep Human. (2011, september 2). Socrates Durf te denken. Geraadpleegd op 19 december
2016 van https://www.youtube.com/watch?v=DKwecwRae8c
Schurink, G. (2009). Mindfulness. een praktische training in het omgaan met gevoelens en
gewoonten. Zaltbommel: hema.
Socratisch gesprek. (z.d.). 1. Socrates (469 399 v C) Geraadpleegd op 11 januari 2017 van
http://www.socratischgesprek.be/socrates.html
Verbrugge, A. (2005). Gebonden beroepseer. Tijdschrift voor begeleidingskunde 109 110
Filosofie. (2017). Socrates. Geraadpleegd op 28 november 2016 van
https://www.filosofie.nl/socrates.html