Projekt Biologjie

Tema: Roli i bimeve te blerta ne natyre dhe ne jeten e njeriut

Punoi: Aleksander Aliaj Klasa 12A
Objektivat:

Te tregojme rolin e perimeve dhe

drufrutoreve ne ekosistemet natyrore
Te percaktojme mjedisin ne te cilin
jetojne perimet dhe drufrutoretdhe
kerkesat qe kan ata per drite te lagesht
Te tregojne mardhenjet jetesore midis
perimeve dhe drufrutoreve dhe njeriut
Te ndergjegjesohemi per mbrojtjen dhe
kultivimin e tyre
jane bimet?
Bimt jan organizma t gjall qe i prkasin mbretris Plantae. Ato
prfshijn organizma te njohur si pemt, perimet, shkurret, barishtet,
vreshtat dhe algat jeshile.

Rendesia e bimeve ne natyre dhe per njeriun.

Bimet luajne nje rol shume te madh ne natyre, si ne jeten e kafsheve
ashtu edhe ne ate te njeriut. Ketu permenden proceset duke nisur qe nga
prodhimi I oksigjenit dhe pakesimi I gazit karbonik, qe realizohet
permes procesit te fotosintezes, e deri tek prodhimi I lendeve organike
me te cilat ushqehet vete bima, por
edhe jo rralle here, kafshet dhe njeriu.
Bota bimore me shumellojshmerine e
saj te shperndare ne gjithe rruzullin,
ofron mundesi per vazhdimin e jetes,
si ne aspektin e frymemarrjes e te
ushqimit, kohet e fundit, edhe ne
aspektin farmaceutik. Ky eshte nje nga aspektet me te studiuara me
kalimin e viteve, dhe per kete eshte rritur masivisht kultivimi I bimeve
mjekesore.
Lloje te ndryshme te bimeve kane treguar te kene nje rol te rendesishem,
dhe te kene ne perberje te tyre substanca me vlere qe kane veti
farmakologjike.
Nje rol I tille eshte evidentuar qe ne koherat e lashta, gje e cila me
rritjen e civilizimit te njeriut, nisi te konsiderohej gjithnje e me teper, aq
sa iu dedikuan studime, u krijuan teknikat e posacme te kultivimit,
vjeljes, perpunimit dhe nxjerrjes se ekstraktit me interes, si dhe
implementimit te tij ne medikamente ne trajte tabletash apo formash te
tjera farmakologjike
N shum vende t bots, njohurit pr bimt
mjeksore barten prej nj gjenerate n gjeneratn tjetr dhe ato kanrnd
si t veant pr mjeksin popullore dhe farmaceutike.Shfrytzimi i
bimve mjeksore dhe kultivimi i tyre daton qnga romakt. Deri n
gjysmn e shekullit XIX dhe n fillimin eshekullit XX, bimt mjeksore
kan qen lnda e par pr prfitimin e medikamenteve.
Ne kete menyre lindi kultura e bimeve medicinale, e cila se pari
shfrytezohet nga mjeket dhe farmacistet me njohuri biologjike, per te
kultivuar ato qe quhen bime medicinale
(mjekesore).
Disa prej ktyre lndve jan t helmta, por
n sasi jo t madhe ato shfaqin veti kuruese.
Sot mjeksia prdor deri n 300 lloje bimsh
mjeksore. Shumica e bimve mjeksore
rriten n gjendje t egr n pyje, n fusha dhe
n livadhe. Disa nga bimt mjeksore t vendit
tone jan: Helmarina (Atropa bella-donna), Kamomili mjeksor
(Martricaria chamomilla), Valeriana (Valeriana officinalis), Mendra e
rndomt
(Mentha piperita), Lule togzi (gjinia Digitalis ), Sherbela mjeksore
(Salvia officinalis). Mund te permendim ketu gjithashtu nje pjese te
atyre bimeve qe perdoren ne bote edhe nga mjekesia alternative per
kurimin e semundjeve te ndryshme.
Cilat bime kurojne anemine, semundjet e zemres?
Nje sere recetash te mbeshtetura ne mjekesine moderne, por aq dhe ne
ate popullore, per te kuruar semundje te ndryshme qe shfaqen ne
organizmin tone. Keshillat me te fundit qe japin mjeket per te shmangur
semundjet e zemres, stomakut, aparatit tretes, gripit. Si te luftoni
kancerin, diabetin e shume shqetesime te tjera me fruta dhe perime. Si te
shmangni semundjet e ndryshme, cila eshte strategjia e duhur per nje
jete te shendetshme. Cilat jane recetat me te fundit te rekomanduara nga
mjeket per te qene te shendetshem. Gjithka ne numrin e sotem ne nje
suplement prej pese faqesh, nje strategji e vertete per nje jete te
shendetshme. Do te gjeni keshilla dhe receta per te luftuar do semundje
qe ju shqeteson.

Frutat dhe perimet jan ndr produktet m t pasura me

vitamina,minerale dhe fibra.Nj gj e
till luan nj rol mjaft t rndsishm
n shndet,duke ndihmuar n
parandalimin e smundjeve t
ndryshme, si diabeti, smundjet
kardiake,kancerit etj.Krkesat gjithnj
e n rritje pr disponibilitetin dhe
konsumimin e ktyre produkteve t freskta,s bashku me aspektin
shndetsor,kan uar n nj rritje t tregtis globale t frutave dhe
perimeve dhe prani e lart e tyre n tregje.Shum vende t bots kan
ndrrmarr iniciativa t ndryshme n mnyr q t inkurajojn
konsumatort pr t`i ngrn gjithnj e m shpesh kto produkte sht
mjaft e rndsishme q konsumimi i ktyre produkteve t freskta
ushqimore t jet gjithnj e m shum n rritje.
DRUFRUTORET
1-Shega(emri shkencor:Punica Granatum)sht nj pem e vogl
gjethernse,frytet e s cils kan nj lng t mbl dhe me arom t
veant.Lloji m i mir i shegs sht ajo m e lngshme dhe me ngjyr
t kuqe t fort dhe me lkur t holl. Rritet deri n 5 m lartsi dhe
gjersi deri n 3 m. Lulet jan te kuqe me nj diametr rreth 3-4 cm.
Frutat jan te prmasave te ndryshme q lvizin nga 5-18 cm diametr,
n shume raste edhe me te mdha. Ka shume fara te mbshtjella me nj
tul te lngshm te athet n te mbl.
Avantazhet e shegs
Shega sht nj nga drufrutoret me rendsi q ka disa karakteristika dhe
paraqet disa veori q i japin asaj prparsin pr nj prhapje me te
gjere. Ajo nuk sht vetm nj bime q z tokn dhe jep nj prodhim te
caktuar por ajo mund te shrbeje edhe
pr bashkshoqrime,pr mbjellje ans
rrugs, pr zbukurim, etj. Kjo bime,
krahas karakteristikave t ngjashme me
drufrutoret e tjer, paraqet edhe disa
specifika : Jep prodhim shum te
knaqshm pr njsite siprfaqes,duke
shfrytzuar mjaft mire vetit prodhuese
te toks, por dhe duke zne vetm pak siprfaqe pr bime, krahasuar me
nj numr pemsh t tjera frutore.
Ka vlera mjaft te mira ushqyese e n veanti kuruese. Vlerat
kuruese shfaqen jo vetm tek frutat por edhe tek lvoret, rrnjt,
etj; kura te cilat jan mjaft te thjeshta n prgatitje, pr me tepr
ato nuk japin efekte ansore te dmshme pr njeriun.
 Ndikon n mbrojtjen e toks nga agjentet atmosferike, n mnyre
te veante nga erozioni. Kjo bime, duke shfrytzuar me se miri
tokat e pjerrta, lehet, etj., prve prodhimit q jep, kryen edhe
ket shrbim shume te vlefshm pr token bujqsore duke i ardhur
n ndihme ruajtjes se toks nga grryerjet.
Ka nj dru shume rezistent dhe te paraplqyer nga prpunuesit dhe
mjeshtrit e gdhendjes se drurit, duke shfaqur vshtirsi tek
gdhendsit e drurit, por duke dhne objekte me vlera shume te
veanta.
Shprblen mjaft mire shrbimet q mund ti kryhen si prashitje,
kultivime, mulerime, etj. N prgjithsi, bima e shegs krkon
pak shpenzime pr te ardhur deri tek prodhimi.

2-Lajthia sht shkurre e familjes mshtekore (Betulaceae) me emrin

shkencor Corylus avellana L, bashk me mshteknn dhe verrin.
Gjendet kryesisht n zonat malore. Rritet 3-4 m lartsi vemas ose t
prziera me shkurre si shkoza, mlleza, molla e egr (dyvjaka), thana etj.
Bima paraplqen shpatet e drejtuara nga veriu ose verilindja q nuk
rrihen nga dielli. Gjethet i ka t gjera, gati t rrumbullakta.
Ajo ka disa veti t rndsishme shndetsore n mbrojtjen kundr
smundjeve,ka nj kombinim t veant t acid oleik t proteinave
karbohidrateve dhe beta sitosterolit.Lajthia dhe vaj i lajthis jan nj
burim i mir i vitamins E, e cila sht thelbsore pr muskujt e zemrs
dhe muskujt e tjer t trupit duke i mbajtur t shndetshm. Vaji i
lajthis ka nj efekt shum relaksues dhe qetsues n lkur dhe pr kt
arsye zakonisht prdoret nga SPA t ndryshme gjithashtu i njohur edhe
pr vetit e tij t shklqyera hidratuese.
3-Arra, kosiderohet si pema frutore m e vjetr. Ajo daton q n vitin
10.000 p.l.k.Arrat gjithmon jan
konsideruar si nj prej mjekimeve
popullore m t mira, duke prmendur ktu
rregullimin e frymmarrjes nga kollitja e
shpesht, mbylljen e plagve etj.Vlerat
ushqyese t arrave jan br shum t
njohura, sidomos prmbajtja e Omega 3-it, e cila sht mjaft e lart tek
arrat.Ato jan nj ila shum i mir kundr smundjeve t ndryshme
kardiovaskulare, kan edhe nj ndikim mjaft t lart te problemet e
ndryshme t shkaktuara nga kolesteroli. Arrat jan nj burim i pasur
energjie dhe prmbajn ushqyes, minerale, antioksidant, dhe vitamina
t cilat jan esenciale pr nj shndet t plot gjithashti jan shum t
pasura n Vitamin E, prmbajtja e s cils ndikon n pasjen e nj lkure
sa m t shndetshme.

4-Qepa sht bim shumvjeare me kokrr t vetme, lulzon vitin e

dyt. Rritet n nj lartsi rreth 60-100 cm, gjethet jan jeshile ne forme
cilindrike dhe dallojn nga llojet e afrta te familjes se qeps nga preshi
dhe hudhra.
sht nj nga bimt e pasura me quercetin.
Prdoren pr t trajtuar:anginn, kollitjet, infeksionet bakteriale
dhe probleme t frymmarrjes.
Esht e njohur pr efekte e uljes s sheqerit n gjak, pr dobit
kardiovaskulare.
 Ndihmon shndetin gastrointestinal, dhe s bashku me hudhrn
kan nj funksion mbrojts kundr kancereve t shumta duke
prfshir edhe kancerin ovarian

5-Domatja sht nj bim barishtore q mbillet, e cila prdoret pr tu

ushqyer duke e br gjell,sallat etj.Domatja ka dhe disa element
shume te nevojshem per organizmin e
njeriut ,permendim ketukarotenin,
vitaminenC, vitaminenA,
antocianinlikopenin. Likopeni gjendet
me shumice te domatja dhe sht nje
element natyral me veti shume te forta
antioksiduese.Likopeni sht nje
mbrojtes shume i mire kunder rrezeve UV.Nga nje studim i bere sht
zbuluar se likopeni mbron ndaj kancerit te prostates.Njerezit qe
konsumojne te pakten 2 here ne jave domate jane me pak te ekspozuar
ndaj semundeve kanceroze,permendim ketu :kancerin e mushkerive,te
prostates.te gjirit,te melcise,te zorres se trash.Eshte e keshillueshme qe
domatja te konsumohet e fresket,pasi vlerat ushqyese jane ne perqindje
me te larte.Lengu i fresket i domates mund te perdoret dhe kunder
semundjve inflamatore te lukthit. Domatja e fresket, ndihmon ne
riperteritjen e qelizave te lekures dhe jo rralle here perdoret nga femrat
,si nje produkt kozmetike

6-Spinaqi
Spinaqi sht nj bim barishtore q mbillet, e cila prdoret pr tu
ushqyer duke e br gjell, sallat etj.
 Prve hekurit, spinaqi ka shum lloje vitaminash (A, C, E, K, B6),
por edhe element si mangan, kalcium, selen, zink etj.
Spinaqi sht nj burim i pasur i acideve yndyrore Omega 3. Ai
ndihmon pr t ngadalsuar procesin natyror t plakjes dhe
parandalon kancerin e gjirit dhe lkurs.
Spinaqi sht i kshillueshm edhe pr ata q nuk duan t shtojn
n pesh, pasi nuk prmban kolesterol.

7-Kastraveci ose trangulli (Cucumis sativus) sht nj bim barishtore

njvjeare q kultivohet nga njeriu, e cila prdoret pr ushqim.Ka shum
lloje t ndryshme q rriten n shum vise t bots. Origjina e tij nuk
dihet saktsisht por mendohet se rrjedh nga India veriore ku kultivohej
qysh para 4000 vjetsh.Ai Rinon muskujt dhe i jep elasticitet qelizave t
lkurs, mban t freskt memorien.
8-Kumbulla. Bim drunore,e cila mund t rritet edhe deri n 10
metra.sht mjaft e degzuar me gjethe ovale t dhmbzuara dhe me
lule t imta e t bardha. Lulet prqendrohen n deg t shkurtra dhe
kryesisht nga dy s bashku. Fruti sht i zgjatur, i lngshm me gjyr t
kaltrt t mbyllt. Fruti ka edhe brtham. Rritet n plantacione. Ka
varietete t shumta. Shkenctart pran Universitetit t Florids n
Oklahoma kan vrtetuar se konsumimi i dhjet kumbullave t thata n
dit prmirson dendsin e eshtrave. Fruti i kumbulles i konzervuar ne
form hashavi kane veti sheruese-lehtesim ne rastet e maeasellit te
brendshem sidomos te zorra e trashe. ndihmon dhe lehteson jashteqitjen.
Por ndikojn n smundjet e veshkave ,smundjt e mlis dhe tek
paraqitja e reums.
9-Dardha (latinisht: Pyrus) sht bim drunore nga familja Rosaceae,
frutat e s cils prdorn pr ushqim. Trungu i saj arrin lartsi mesatare
10-17 m, sht gjethrnse, me gjethe t thjeshta dhe t vendosura n
mnyr jo simetrike (2-12 cm). Fruti dradha sht pem e lngshme dhe
e mbl me prbrje pak t kokrrizt.Aftesit kuruese jane: Lngu i
dardhs ndihmon qetsimin e fytit t irrituar nga kolla. sht mjaft e
njohur pr vetit e saj zbutse dhe qetsuese, sidomos kundr djegieve t
stomakut, dispepsis, gastriteve, koliteve dhe problemeve t zorrs s
trash. Dardha prmban nj substanc t quajtur piktin,e cila qetson
zorrn e trash n raste dierreje apo kapsllku. Luan rol n uljen e
kolisterins n gjak. Vetit e saj pastruese ndihmojn n uljen e
dhimbjeve t kyeve.