maj 2010 KURIERDRZEWNY
Waciwoci akustyczne drewna
Drewno rezonansowe
Dawid Kaczmarek
Materiay drzewne, jak i samo drewno wykorzystywane do produkcji podg,
boazerii, drzwi i innych elementw pomieszcze mieszkalnych chroni
uytkownikw przed nadmiernym haasem oraz polepszaj waciwoci
akustyczne wntrz.
Naturalnym izolatorem haa-
su jest drewno tworzce ozdob-
ny, jak i uytkowy wystrj wn-
trza. Haas wydobywajcy si z za
ciany od ssiada lub wpadaj-
cy przez okno od strony ulicy, to
tylko niektre z niedogodnoci,
ktrych prbuj unikn konsu-
menci zaopatrujcy si w dwi-
kochonne okna, drzwi i inne ele-
menty pozwalajce zachowa
cisz.
Drewno a dwik
Aby zrozumie szczeglne wa-
ciwoci akustyczne, jakimi cha-
rakteryzuje si drewno, naley
posiada wiedz na temat kil-
ku istotnych zjawisk zwizanych
z dwikiem oraz zna podstawo-
we pojcia pojawiajce si w ob-
szarze tego zagadnienia. Gw-
nym wystpujcym tu terminem
jest akustyka zajmujca si bada-
niami na temat powstawania i od-
dziaywania fal akustycznych. Fa-
le akustyczne to rozchodzce si
zaburzenia w postaci fali podu-
nej, ktrej towarzysz drgania
czsteczek. Akustyczne waci-
woci drewna natomiast to zesp
cech zwizanych z przebiegiem
zjawisk towarzyszcych rozcho-
dzeniu si fal dwikowych. Sa-
ma znajomo terminologii jed-
nak nie wystarczy. Potrzebna jest
tutaj duo szersza wiedza na te-
mat parametrw akustycznych
drewna majcego istotne znacze-
nie w doborze materiau oraz wy-
korzystaniu jego unikalnych wa-
ciwoci w budowie na przykad
instrumentw muzycznych czy
elementw dwikochonnych.
Dodatkowo przy wyrobie tego
typu produktw niezbdna jest
take znajomo prdkoci roz-
chodzenia si dwiku, opornoci
akustycznej, izolacyjnoci aku-
stycznej oraz tumienia dwi-
ku. Zasadnicze znaczenie jednak
ma budowa anatomiczna drew-
na, ktra w duym stopniu decy-
duje o tym, czy rozchodzca si
fala akustyczna jest przenoszona
wzdu czy w poprzek wkien.
Budowa mwi o iloci drew-
na wczesnego oraz pnego, wy-
Tab. 2 Prdko rozchodzenia si fali dwikowej w drewnie (F. Kollmann 1982)
rednia gsto
Rodzaj drewna
g/cm3
Joda 0,45
Sosna 0,52
wierk 0,47
Buk 0,73
Db szypukowy 0,69
Jawor 0,63
Lipa 0,53
kierunek wzdu wkien
- kierunek w poprzek wkien
stpowaniu w drewnie iglastym
przewodw ywicznych, tem-
peratury oraz wilgotnoci, czyli
wszystkich tych elementach, kt-
re w jaki sposb wpywaj na fa-
le akustyczne, a tym samym na
ostateczn jako dwiku lub je-
go brak.
Waciwoci akustyczne
Prdkoci rozchodzenia si fal aku-
stycznych w drewnie mona po-
rwna z innymi materiaa-
mi przedstawionymi w tab. 1
oraz tab. 2. W zebranych war-
tociach tabeli pierwszej mo-
na zaobserwowa, e prdko
rozchodzenia si fal dwiko-
wych w drewnie jest porwny-
walna z prdkoci rozchodzenia
si fal w metalach. W tabeli dru-
giej zestawienie rednich prd-
koci fal dwikowych wykazu-
je zwikszenie prdkoci wzdu
wkien drzewnych c /c 35
razy ni w kierunku poprzecz-
nym. Wilgotno drewna jest
wspczynnikiem, ktry okre-
la przebieg zalenoci od prd-
koci rozchodzenia si dwiku.
Wraz ze wzrostem wilgotnoci
prdko fali dwikowej male-
je o 20 35 m/s (przy wzrocie
wilgotnoci o 1% w danym prze-
dziale). Oporno akustyczna jest
cile powizana z gstoci ma-
teriau, a niska oporno wpywa
bardzo korzystnie na waciwo-
ci dwikochonne elementw
wytwarzanych z drewna. Tu-
mienie dwiku jest zjawiskiem,
w ktrym wymusza si tarcie we-
wntrzne (midzy czsteczkami)
na potrzeby zredukowania wy-
tworzonej fali. W wyniku tu-
mienia zmniejsza si amplituda
drga, a do cakowitego zani-
ku. Tumienie fal akustycznych
wskutek promieniowania dwi-
kowego tumaczy si tym, e fa-
la uderzajc w pyt, wprawia j
w drgania. W trakcie takiego zja-
wiska fala dwikowa ulega stu-
mieniu, poniewa czciowo wy-
tworzona energia zostaje zuyta
w drganiach wasnych pyty. Aby
uzyska znaczc warto tu-
mienia dwiku przez promie-
redni modu sprystoci
MPa
11000 490
12000 460
11000 550
16000 1500
13000 1000
9400 915
7400 250
ekspert 41
Tab. 1 Prdko rozchodzenia si fali dwikowej w rnych
materiaach (F. Krzysik 1974)
Materia Prdko fal podunych (m/s)
elazo 5016
Mied 3553
Szko 5991
Ow 1320
Aluminium 5104
Powietrze suche, 00C 333
Korek 430 530
Drewno, wartoci graniczne 3700 4890
Joda 4890
Joda z twardzic 4180
niowanie, naley mocowa tak wa liciaste. Do pierwszej grupy
zwan pyt w sposb nieusztyw- mona zaliczy takie gatunki jak:
niajcy, a wrcz elastyczny, kt- wierk, najlepiej stuletni pozy-
re to zamocowanie pozwoli na skany ze cinki zimowej z tere-
lune osadzenie w ramie i mo- nw wysokogrskich oraz jod
liwo drgania caej powierzch- i sosn. W drugiej grupie drzew
ni pyty. liciastych mona rozpozna
klon, jawor lub grab. Wszystkie
Drewno rezonansowe te gatunki powinny charaktery-
Drewno rezonansowe jest drew- zowa si wysokimi wspczyn-
nem rwnosoistym praktycz- nikami jakociowymi, okrelony-
nie bez wad. Szeroko usojenia mi w polskich normach.
u gatunkw iglastych powinno
si mieci w granicy od 0,5 do Dwikochonno drewna
4mm, natomiast w drewnie li- Stosunek energii pochonitej do
ciastym powyej 4mm. Ten ro- energii padajcej na materia to
dzaj drewna znalaz szerokie tak zwany wspczynnik pocha-
zastosowanie w produkcji instru- niania. Im wikszy jest to wsp-
mentw muzycznych. Powodem czynnik, tym lepsze waciwoci
takiej selekcji drewna i jego za- dwikochonne, a zarazem lep-
potrzebowania jest fakt doskona- sze waciwoci izolacyjne. Do-
ego wzmacniania dwiku strun brymi dwikochonami s ga-
instrumentw. Drgania tego ro- tunki drewna o maej gstoci,
dzaju mona podzieli na dwa takie jak sosna czy wierk. Jed-
typy- drgania wasne oraz drga- nake materiay typu: korek, gu-
nia wymuszone. Pierwszy rodzaj ma, styropian i tektura falista s
drga tworz charakterystycz- jeszcze lepszymi eliminatora-
ne dla danego przedmiotu tony mi pogosu. Warto zwrci na
wasne w zalenoci od czstotli- nie uwag ze wzgldw ekono-
woci, z kolei drgania wymuszo- micznych i atwego dostpu do
ne spowodowane s dziaaniami ich pozyskania. Przy wsppra-
zewntrznymi na przykad wi- cy wszystkich tych materiaw
bracj struny. Drewno rezonan- mona stworzy bardzo dwi-
sowe uyte do budowy rnych kochonne, a zarazem dwiko-
instrumentw powinno charak- izolacyjne drzwi, podog czy te
teryzowa si jak najmniejszym okno. W przypadku drzwi to na-
tumieniem wewntrznym. Naj- turalne wydaje si poczenie
lepszymi gatunkami s drze- usojenia, barwy oraz efektu wi-
wa iglaste oraz niektre drze- zualnego z ochronn cisz, ktr
moe zapewni rodek zrobiony
z pyty wirowej otworowej lub
rednia prdko fali dwikowej te podklejka z dwikochonnej
gumy. To tylko niektre elemen-
ty warte przemylenia. W przy-
m/s
padku podogi wyglda to bardzo
4890 1033 podobnie- pod panele niektrzy
4760 932 z producentw polecaj stoso-
wanie ekologicznych pyt (z py-
4790 1072
u topolowego albo brzozowe-
4638 1420 go) lub te mat korkowych, ktre
4304 1193 skutecznie wyguszaj pomiesz-
czenie. Natomiast okna wykona-
3826 1194
ne z drewna dbu lub buka, bez
3700 680 odpowiednio dobranych szyb lub
witray nie wyka dobrych wa-
ciwoci dwikoizolacyjnych.