I.

Kadare Gjenerali i ushtrise s vdekur

N kt roman takojm njerz t nj populli te vogl,por krenar pr luftn q ka br, t

cilt dinin t respektonin traditat,t respektonin mikun, t respektonin t vdekurit, qofshin
dhe armiq. N roman takojm nj gjeneral t huaj, i cili kishte ardhur t marr eshtrat e
ushtarve t vrar t vndit t tij,dhe nj prift q e shoqronte gjeneralin, duke br ritet e
fundit fetare t atyre q nuk jetonin m.
Nj gjeneral dhe nj prift kan ardhur n Shqipri rreth njzet vite pas prfundimit t
Lufts s Dyt Botrore n nj krkim arkeologjik. Misioni i tyre sht t zhvarrosin trupat
e ushtarve t vendit t tyre, por ajo ka ata zbulojn jan kujtimet, gjysm t ndrydhura,
t tmerreve t veanta shqiptare t asaj lufte. Gjenerali dhe prifti rugtojn npr Shqipri,
n udhtimin e tyre t shnuar jo vetm nga eshtrat por gjithashtu edhe nga copzat dhe
mbeturinat e historis: me gunga, t lodhur dhe t pastreh. Gjenerali e sheh vetveten si nj
ushtarak, q lehtson therjen e vdekjes duke hequr t vdekurit nga shtpit e tyre t
prkohshme: Gjeneralt e tjer kan udhhequr ato kolona t pafund t ushtarve n
disfat dhe shkatrrim. Por ai, ai ka ardhur ti rinxjerr nga harresa dhe vdekja ata q
kan mbetur.
Zemrgur, kryelart dhe i pavmendshm ndaj shqiptarve prreth tij, gjenerali
beson se misioni i tij sht vetm paqsor, por takimet e papritura t tij provojn dhunn e
mbledhur nga e kaluara, t varrosur. do fjal, do fakt, do kock e shprbr merr nj
kuptim t dyt, dhe pastaj nj t tret: Nj ushtri e tr sht shndrruar n disa ton
fosfor dhe kalcium, grafitet e ashpra jan prkujtues t parullave fashiste. Secila medalje e
lufts n kraharorin e nj shqiptari reflekton fytyrn e nj ushtari t vrar q duhet
zbuluar. Gjenerali mendjemadh i deritanishm kthehet n nj oficer t vdekjes, q
mobilizon nj ushtri fantazmash.
Ndjenjat e gjeneralit ndryshojn shpejt dhe vazhdimisht. Gjenerali n fillim t udhtimit t
tij paraqitet i mbushur me entuziazm pr misionin e tij historik.N t njjtn koh del se
gjenerali ka pritur t takoj njerz t egr dhe barbare por ndodh e kundrta sa m shum
njeh nga afr popullin shqiptar aq m shum ai ka dashamirsi dhe vete
kritike.Personazhet n roman nisin t shtohen dhe kjo shton dramn e gjeneralit duke nisur
sin je mision monoton, duke ndryshuar m von me gjetjen e ditarit gj e cila le gjurm tek
gjenerali dhe duke vazhduar tek dasma q e prball gjeneralin me t vrtetn e hidhur.
Sken mjaft melodramatike sht kur gjenerali q kryesonte misionin i gjen eshtrat e
kolonelit n ballafaqimin me nj plak shqiptare (Nica), e cila e pati vrar kolonelin me
spat, pasi ai i pati prdhunuar vajzn e saj 14-vjeare, e cila pas ksaj fatkeqsie i dha
fund jets, ndrsa plaka Nic e varrosi kolonelin tek pragu i ports s vet. Kur n fshatin e
saj erdhi gjenerali italian q mblidhte eshtrat, Nica i nxori eshtrat e kolonelit t mbledhura
n nj thes dhe ia hodhi gjeneralit para kmbve, n mes t nj dasme shqiptare ku ai pati
shkuar, i paftuar. Ktu na shfaqet dhe tragjizimi q merr romani dhe dramaciteti q
prjeton gjenerali n vetvete duke br q gjenerali t ndjej peshn e mkatit , duke e
barazuar veten me kolonelin Z ,duke u zhytur n depresion.

Dhe ky roman na paraqitet i till me ndryshime t thella psikologjike jo vetm

kaq.sht nj udhtim npr nj vend t frikshm, t huaj dhe misterioz dhe udhtart
msojne se nuk mund ti kaprcejn kufijt e vdekjes.Nj udhtim npr botn e t
vdekurve:sa m tepr zgjat kjo siprmarrje e cmendur aq m e pakuptimt nis ti duket e
gjitha kjo gjeneralit .Hap pas hapi t vdekurit e shkulin nga pozitat e njeriut sundimtar sic
paraqitej n fillim dhe e cojn deri aty sa ai pranon plagt q hap lufta jan t
pashrueshme.