Ketika Makkah dipimpin oleh Abdul Manaf, urusan perdagangan diagihkan tugas
TEMA 1 : NASIONALISME DAN PEMBENTUKAN NEGARA BANGSA
1. Bincangkan struktur masyarakat Jahiliah
Pengenalan
Perkataan jahiliah berasal daripada bahasa Arab ,iaitu jahala dan terbitan jahlun atau
jahalatun yang bermaksud bodoh dan sesat serta tidak mempunyai ilmu pengetahuan.
Masyarakat jahiliah merujuk kepada masyarakat yang hidup pada zaman zaman
sebelum kedatangan Islam. Zaman Jahiliah berlaku selepas kejatuhan Kerajaan Saba
dengan keruntuhan empangan Maarib . Menurut sejarawan Islam zaman Jahiliah ialah
zaman yang penuh dengan kegelapan ,kebodohan dan kejahilan dalam ilmu
pengetahuan. Sebahagian sejarawan yang lain mendefinisikan zaman jahiliah sebagai
zaman yang tidak mempunyai peraturan hidup dan tidak mempunyai agama yang sah
disisi Tuhan.
Isi-isi
Struktur masyarakat Jahiliah
a. Aspek Sosial
Masyarakat jahiliah terbahagi kepada dua golongan iaitu Badwi dan Hadari.
Kaum Badwi tinggal di kawasan pedalaman iaitu bahagian tengah Semenanjung Tanah
Arab. Kaum Hadari menetap di kawasan bandar dan pesisiran pantai Semenanjung
Tanah Arab.
Masyarakat Jahiliah mengamalkan perbuatan tidak bermoral seperti berjudi , berzina
dan minum arak. Kemampuan minum arak sehingga mabuk menjadi lambang lelaki
sejati.
Kedudukan wanita sangat rendah kerana seorang lelaki boleh mengahwini beberapa
orang wanita sekaligus kerana tiada peraturan dalam perkahwinan.
Wanita juga tidak berhak mewarisi harta pusaka
Bayi perempuan ditanam hidup-hidup kerana dianggap boleh menjatuhkan maruah
keluarga.
b. Aspek Ekonomi
Perdagangan merupakan kegiatan ekonomi utama masyarakat Arab bandar.
Hubungan perdagangan diantara bandar di Syria dengan di Yaman di selatan memberi
nafas kepada bangsa Arab.
Namun akibat penjajahan oleh Rom ke atas Syria oleh Parsi ke atas Yaman.
Perdagangan Arab turut terjejas, saudagar Arab Makkah menghadapi kesan itu dengan
pelbagai cara.
Mereka mengeksport perdagangan satu hala dengan suku Badwi yang menternak
binatang.
Cara hidup Badwi berpindah randah mendatangkan kesukaran kepada saudagar
Makkah. Suku Badwi sentiasa menyerang saudagar atau kafilah yang melalui kawasan
mereka sebagai tanda tindak balas ataupun untuk memenuhi desakan kebendaan.
kepada anak anaknya. Misi misi perdagangan dihantar ke Syria, Habsyah, Yaman
dan Parsi.
Barang rempah, permata, emas, sutera dan lain lain diimport. Manakala berhala, buah
tamar, kulit binatang dan lain lain dieksport melalui pelabuhan pelabuhan.
Pada zaman Hashim bin Abdul Manaf ( Moyang Nabi Muhammad s.a.w ) perjanjian
perdagangan dua hala dengan Maharaja Byzantine dan Parsi diwujudkan.
Pakatan dagangan juga diwujudkan dengan kabilah di Yaman dan Syam.
Sistem perniagaan bermusim juga diwujudkan bagi meneruskan kegiatan perdagangan.
Musim sejuk pedagang Makkah akan ke Yaman dan pada musim panas mereka akan
ke utara
( Syam ).
Pasar pasar diadakan di Makkah dan sekitarnya.
Barangan bijirin, buah buahan, pakaian, hamba abdi yang tidak ditebus setelah
mereka kalah berperang dan barangan lain dijual di pasar pasar.
Sistem tukar barang diamalkan.
Mereka mengamalkan riba dan penindasan untuk mengaut keuntungan.
Kegiatan merompak dan merampas barangan kafilah lain di padang pasir menjadi
punca pendapatan bagi masyarakat jahiliah. Malah , amalan merompak oleh ahli
kabilah dianggap sebagai satu kewajipan yang harus dilakukan.
Golongan miskin ditindas dan dieksploitasi oleh golongan kaya.
c. Agama dan Kepercayaan
Terdapat empat bentuk kepercayaan yang diamalkan oleh masyarakat Arab jahiliah
iaitu agama wathani (menyembah berhala), animisme (memuja alam seperti pokok)
samawi (Kristian dan Yahudi) dan kepercayaan (menilik nasib ,sihir, dan percaya roh
orang mati menjadi burung)
Terdapat juga masyarakat Arab jahiliah menganut agama Hanif yang dibawa oleh Nabi
Ibrahim a.s. dan puteranya Nabi Ismail a.s yang digelar sebagai Hunafa. Namun
,mereka melupakan ajaran tersebut dan mencampuradukkannya dengan amalan tradisi.
d. Politik.
Mereka mengamalkan sistem kabilah iaitu hidup secara berpuak-puak dan
berkelompok.
Ahli kabilah terdiri daripada satu suku kaum tertentu sahaja.
Setiap kabilah sangat taksub dan fanatik terhadap kabilah masing-masing.
Syeikh merupakan ketua kabilah serta berperanan sebagai lambang perpaduan kaum
mereka. Proses pemilihan syeikh dibuat berdasarkan syarat-syarat tertentu, antaranya
ialah bakal khalifah mesti mendapat persetujuan ramai, berfikiran matang,gigih ,berani
dan pandai berpidato.
Kehidupan masyarakat jahiliah diikat dalam satu ikatan yang padu dinamakan
semangat assabiyah .
Semangat assabiyah atau semangat kesukuan yang melampau menyebabkan mereka
sering berperang sesama mereka . Perasaan kesukuan turut menyebabkan mereka
sanggup menuntut bela demi mempertahankan maruah diri dan kabilah mereka.
Faktor geografi dan persekitaran yang kering- kontang turut mempengaruhi bentuk
kehidupan serta bersatu menghadapi setiap masalah yang timbul.
 Peperangan sering tercetus dalam kalangan masyarakat kerana individualistik. Namun , senario ini berubah apabila Baginda
ingin menuntut bela . Contohnya Peperangan al- Basus selama berjaya mengubah masyarakat dengan memperkenalkan konsep
40 tahun antara puak Bani Taghlib dan Bani Bakar yang ummah yang saling menghormati antara satu sama lain.
berpunca daripada seekor unta.
Isi-isi penting:
e. Ilmu Pengetahuan
Tidak mempunyai ilmu pengetahuan yang tinggi dan Konsep Ummah
kebanyakan buta huruf.
Bilangan orang Quraisy yang pandai membaca dan menulis Masyarakat atau umat manusia
hanya 17 orang sahaja. Perkataan ummah disebut 40 kali dalam al-Quran
Ilmu pengetahuan hanya untuk golongan atasan sahaja. Umat-umat yang disebut dalam al-Quran termasuklah umat
Kemahiran bersyair dan bersajak hanya digunakan untuk Nabi Ibrahim a.s, Nabi Isa a.s dan
meluahkan perasaan melalui kata kata yang terhasil melalui Nabi Muhammad SAW.
pemikiran yang spontan. Dalam konteks Madinah , ummah meliputi orang Islam dan
Daya hafalan yang tinggi dan keupayaan berkhutbah hanya bukan Islam seperti kaum Yahudi dan Nasrani
melibatkan perkara perkara yang berkaitan dengan lampau Konsep ummah ialah masyarakat yang mematuhi undang-
yang kurang berkualiti ilmiahnya. undang Negara Islam yang termaktubdalam Piagam
Madinah . Apabila kaum Yahudi disingkirkan dari Madinah ,
f. Nilai nilai positif dan mulia masyarakat Arab maka konsep ummah terbatas kepada umat Islam.
jahiliah.
Walaupun orang orang Arab jahiliah digambarkan dengan (a)Usaha-usaha yang dijalankan oleh Nabi Muhammad
penuh kejahilan dan kesesatan, namun orang Arab jahiliah SAW
memiliki sifat sifat positif dan mulia. (i) Menjadikan al-Quran dan
Mereka amat menghormati tetamu yang datang berkunjung ke Hadis sebagai asas penyatuan
tempatnya. dan perpaduan masyarakat
Mereka akan melayan tetamu dengan memberikan jamuan yang Madinah .
hebat. Baginda menjadikan al-Quran dan Hadis
Adakalanya mereka sanggup berhutang semata mata ingin sebagai pegangan dan panduan mentadbir
menghormati tetamu yang datang walaupun tetamu itu adalah negara.
musuhnya. Keadilan adalah dasar segala bentuk
Di samping itu, orang Arab amat berpegang teguh kepada janji tindakan.
yang telah dikotakan.Mereka akan menunaikan janji walaupun Dapat melahirkan masyarakat yang bersatu
melibatkan soal keselamatan nyawa. padu tanpa mengira agama dan bangsa.Hal
ini memudahkan pembentukan masyarakat
Kesimpulan Madinah.
Sebelum kedatangan Islam, masyarakat Arab berada dalam
kegelapan dan kucar-kacir , tidak ada pedoman hidup dan (ii) Menyatukan dan
mengikut naluri dan emosi. Dengan turunnya wahyu kepada mempersaudarakan kaum Aus
Nabi Muhamad s.a.w pada tahun 610M , maka bermulalah era dan Khazraj
baharu dalam sejarah tamadun masyarakat Arab. Penurunan Kedua-dua kaum ini sudah lama
wahyu tersebut menjadi tanda pemisah antara zaman jahiliah bermusuhan hingga berlaku peperangan
dengan zaman Islam. yang panjang seperti Perang Buath.
Baginda menyatukan Aus dan Khazraj
menjadi Ansar .Persaudaraan Islam
2.Jelaskan konsep ummah dan usaha usaha yang menggantikan semangat asabiyah.
dijalankan oleh Nabi Muhammad SAW dalam Menjadi titik tolak pembentukan
pembentukan ummah di Madinah. masyarakat Madinah yang bersatu padu dan
bekerjasama.
Pengenalan
(iii) Penggubalan Piagam Madinah
Penghijrahan Nabi Muhammad SAW dari Makkah ke Madinah Piagam Madinah digubal sebaik baginda
telah meninggalkan impak yang besar kepada perjuangan Islam sampai di Madinah
kerana ia bukan sahaja menyebabkan terbentuknya negara Ini dapat memperkukuh kedudukan
Islam , bahkan telah mengubah konsep sistem politik , ekonomi pelbagai kaum kerana undang-undang
dan sosial di Madinah . Sebelum penghijrahan Nabi menjadi asas dan teras pemerintahan dan
Muhammad SAW, struktur masyarakat dibelenggu dengan pembentukan masyarakat Madinah yang
fahaman perkauman yang melampau dan bersifat bersatu.
2
 Golongan Yahudi dan Nasrani menerima
status mereka sebagai dhimmi dan patuh
kepada Piagam Madinah
Membuka jalan kepada pembentukan
masayarakat Madinah pelbagai kaum di
bawah pemerintahan kerajaan Islam
(iv) Penyingkiran kaum Yahudi di
Madinah
Baginda telah menyingkirkan kaum Yahudi
dari bani Qainuqa, Bani Nadhir dan Bani
Quraizah berdasarkan perundangan yang
adil kerana melanggar Piagam Madinah.
Langkah baginda berjaya memperkukuh
kedudukan Islam di Madinah.Masyarakat
Madinah akhirnya terdiri daripada umat
Islam sahaja.
(v) Mengawal dan membendung
kegiatan kaum Munafik
Pembentukan masyarakat Madinah sedikit
rumit kerana kaum munafik berpura-pura
memeluk Islam dan berniat jahat untuk
memecahbelahkan dan menghancurkan
masyarakat Islam. Baginda menasihati
para sahabat agar berwaspada terhadap niat
jahat kaum munafik. Langkah baginda
berjaya sehingga tidak wujud
permusuhan.Kematian ketuanya , Abdullah
bin Ubay melenyapkan cita-cita kaum
munafik.
(vi) Pembinaan masjid
Fungsi masjid ialah tempat perhimpunan umat Islam
untuk mengadakan perbincangan, tempat
beribadat ,pusat pentadbiran, pusat pengajian dan
berurusniaga .Masjid yang terawal yang dibina
ialah Masjid Nabawi. Pembinaan masjid telah melipatgandakan
usaha-usaha dakwah.
Kesimpulan
Usaha-usaha dijalankan oleh Nabi Muhammad SAW telah
berjaya membentuk ummah di Madinah, sekaligus
mewujudkan masyarakat yang adil dan harmonis .
3.Huraikan perkembangan masyarakat Islam pada
zaman khulafa al-Rasyidin.
Pengenalan
Pada zaman khulafa al-Rasyidin terdapat dua golongan
masyarakat Islam, iaitu masyarakat di Semenanjung Tanah Arab
dan di luar Semenanjung Tanah Arab.Masyarakat Arab di
Semenanjung Tanah Arab terdiri daripada orang Arab.Mereka
berasal daripada keturunan Semitik yang tinggal di kawasan
lembah sungai Tigris dan Furat (di negeri Iraq). Apabila
sebahagian daripada mereka berpindah ke Semenanjung Tanah
Arab, mereka dikenali sebagai orang Arab.Orang Arab di
3
Semenanjung Tanah Arab terbahagi kepada dua kelompok
iaitu Arab Selatan atau Arab Aribah, dan Arab Utara atau Arab
Mustaribah. Sebelum kedatangan Islam, orang Arab Selatan
lebih bertamadun tetapi setelah kedatangan Islam, Arab Utara
lebih berpengaruh kerana masyarakat Arab Selatan berpindah
ke utara setelah keruntuhan Empangan Maarib. Orang Arab
menjadi masyarakat yang mulia dan bertamadun tinggi setelah
mereka menerima Islam sebagai pegangan mereka. Orang
bukan Arab dapat menerima Islam sebagai pegangan dan cara
hidup berdasarkan kepada keadilan, kebebasan, dan konsep
persaudaraan yang dibawa oleh Islam.
Isi-isi
Konsep ummah hampir terkubur apabila Rasulullah S.A.W.
wafat. Orang Arab mula berpecahbelah dan ada yang menolak
salah satu daripada rukun Islam iaitu enggan membayar zakat.
Setelah khalifah Abu Bakar dilantik sebagai khalifah, beliau
berjaya menyelesaikan masalah tersebut dan menyatupadukan
umat Islam semula.
Perkara pertama yang dilakukan beliau ialah memerangi
golongan murtad atau lebih dikenali dengan peperangan al-
Riddah.
Apabila kemenangan berpihak kepada umat Islam, berlaku
perkembangan masyarakat Islam yang meluas dalam kalangan
masyarakat Arab dan bukan Arab.
Semasa pemerintahan khalifah Umar al-Khattab, beliau
menumpukan perhatian kepada perluasan kawasan dan
penaklukan ke atas wilayah di utaraSemenanjung Tanah Arab,
termasuklah Parsi, Syria, dan Palestin serta Mesir. Komposisi
penduduk Islam juga bertambah kerana perluasan kuasa ini.
Khalifah Umar al-Khattab telah memberi layanan yang
istimewa kepada peneroka-peneroka yang membantu
menewaskan musuh-musuh Islam di medan peperangan.
Mereka digelar golongan ahl-al Ayyam dan jumlah mereka
dianggarkan berjumlah 12000 orang. Mereka diberikan
kuasamentadbir ladang-ladang dan tanah-tanah di wilayah Iraq
termasuk mengutip cukai-cukai tanaman. Antara pemimpin
mereka yang masyhur ialah al-Ashtar dan Malik bin Harith al-
Nakhaie.
Pada zaman khalifah Uthman bin Affan, kuasa pentadbiran
wilayah Iraq diambilalih oleh puakpuak Quraisy dan ketua-
ketua kabilah yang menyokong polisi khalifah Uthman.
Perkara ini mengakibatkan pemberontakan golongan ahl-al
Ayyam. Akibatnya mereka telah disingkirkan dari Kufah, iaitu
pusat pemerintahan Islam Iraq dan mereka digelar golongan
alQura.
Islam juga tersebar ke Mesir semasa zaman pemerintahan
khalifah Umar al-Khattab. Pendudukpenduduk Mesir memeluk
agama Islam dan bangsa Arab dari Semenanjung Tanah Arab
telah berhijrah ke Mesir. Setelah itu bangsa Arab menjadi
penduduk majoriti di Mesir. Bahasa Arab dan agama Islam telah
menjadi bahasa dan agama rasmi di Mesir.
Bumi Syam diduduki oleh orang Arab dan bukan Arab. Setelah
kedatangan Islam ke Syam, penduduk yang dahulunya
beragamaYahudi dan Kristian telah memeluk agama Islam.
Semasa peperangan Siffin yang berlaku antara khalifah Ali bin
 Abu Talib dengan Muawiyah, pendudukpenduduk Syam telah
menyokong dan memihak kepada Muawiyah.
Kesimpulan
Perkembangan masyarakat Islam telah berlaku dengan luas dan
pantas melalui kegiatan dakwah dan penaklukan yang
membawa kepada perkembangan pemikiran dan kebudayaan.
Empayar Islam telah Berjaya dibentuk keluar dari Semenanjung
Tanah Arab pada zaman Khulafa al-Rasyidin walaupun
menghadapi pelbagai cabaran dari musuh sama ada dari dalam
atau luar.Setiap masyarakat yang menerima Islam sebagai
pegangan dan cara hidup adalah berdasarkan kebenaran akidah
dan kesesuaian syariat yang diajar oleh agama Islam. Walaupun
berlaku perpecahan dalam kalangan umat Islam selepas
kewafatan nabi Muhammad S.A.W., umat Islam masih bersatu
daripada segi akidah.
4.Nabi Muhammad S.A.W. bukan sahaja berperanan
sebagai seorang Nabi dan Rasul malah sebagai
seorang negarawan yang unggul. Bincangkan.
Pengenalan:
- Nabi Muhammad s.a.w ialah pemimpin yang diutuskan oleh
Allah s.w.t. sabagai nabi dan rasul akhir zaman.
- Kepimpinan yang dibawa oleh Nabi Muhammad s.a.w.adalah
satu contoh yang terbaik (uswatun hasanah) kepada para
pemimpin Islam dalam menentukan pelbagai pola dan bentuk
kepimpinan politik ,ekonomi dan sosial dalam menuju dan
mencapai kemajuan dan kesejahteraan di dunia dan akhirat.
- Baginda bukan sahaja berperanan sebagai nabi dan rasul malah
baginda berperanan sebagai pemimpin masyarakat dan
pemimpin politik, panglima perang, perangka strategi, hakim,
pendidik , penasihat dan perancang ekonomi.
- Michael H. Hart dalam bukunya The 100:A Ranking of The
Most Influential Persons,1978 (Seratus Orang Yang Paling
Berpengaruh Dalam Sejarah) meletakkan Nabi Muhammad
s.a.w. pada kedudukan yang pertama sebagai tokoh yang paling
berpengaruh dalam sejarah. Pengiktirafan ini berdasarkan
kepada peranan dan pengaruh Rasulullah s.a.w. yang bukan
sekadar bertindak sebagai utusan Allah dan pemimpin spiritual,
tetapi meliputi bidang-bidang kehidupan yang luas seperti
ekonomi, soaial, politik dan ketenteraan.
Isi-isi penting:
a)Nabi Muhammad s.a.w. sebagai seorang Nabi dan
Rasul
- Baginda telah diakui sebagai seorang Nabi dan Rasul menerusi
kitab-kitab suci, iaitu Taurat, Injil, Zabur, al- Quran dan juga
menerusi fakta sejarah.
- Bahirah, seorang pendeta Kristian telah menyatakan adanya
tanda-tanda kenabian dan kerasulan pada diri Nabi Muhammad
s.a.w.
- Sifat-sifat kenabian dan kerasulan yang terdapat pada diri
baginda seperti siddiq, amanah, tabligh, fatanah berakhlak
mulia,lemah lembut, penyabar dan lain-lain.
b)Bukti Nabi Muhammad s.a.w. sebagai seorang
negarawan
i)Pemimpin masyarakat
- Sebelum Hijrah lagi, Nabi Muhammad s.a.w. sudah terkenal
sebagai seorang yang amanah, alamin lagi adil dalam kalangan
masyarakat Makkah,iaitu sejak berlakunya peristiwa pelatakan
Hajar Aswad ke tampat asalnya berikutan banjir besar
yang melanda Makkah
- Baginda menghormati agama-agama laindan memberikan
kebebasan beragama kepada mereka serta menghormati adat
resam dan budaya kaum bukan Islam, termasuk kaum Yahudi.
- Baginda turut memberikasn kepercayaan kepada ketua-ketua
kaum bagi menguruskan hal-hal penting yang bersabit dengan
kaum dan sekutu mereka.
- Menerusi prinsip keadilan dan toleransi serta ikatan akidah
menyebabkan baginda bukan sahaja Berjaya menyatukan umat
Islam tetapi seluruh penduduk Madinah yang berbilang agama
dan keturunan.
- Baginda berjaya menyatukan masyarakat Islam melalui
persaudaraan antara golongan Muhajirin dan Ansar.
- Baginda telah menggubal Piagam Madinah dan berjaya
mengekalkan perpaduan masyarakat Madinah . Batas-batas
berbezaan kaum dihapuskan melalui konsep ummah.
ii)Pemimpin politik
- Kepimpinan baginda mula terserlah apabila baginda berjaya
menyelesaikan pemindahan Hajar alAswad
- Sifat-sifat kepimpinan politik baginda terserlah menerusi
Perjanjian Aqabah I dan II. Kaum Aus dan Khazrajdi Madinah
berasa lega dengan jaminan yang diberikan oleh baginda bagi
menyelesaikan perbalahan mereka dengan kaum Yahudi dan
perpecahan sesama Arab( Aus dan Khazraj)
- Baginda tidak memusuhi kaum Yahudi malah menganjurkan
perundingan dengan mereka. Setelah perundingan gagal barulah
baginda bertindak mengikut lunas-lunas dan undang-undang
yang termenterai dalam Piagam Madinah.
- Baginda juga boleh dianggap sebagai diplomat yang berjaya
kerana inisiatif baginda menghantar perwakilan ke luar Negara
seperti Habsyah dan Mesir.
- Baginda telah memperkenalkan Sistem Syura atau musyawarah
untuk drlaksanakan dalam semua bidang politik dan ekonomi.
iii)Perancang ekonomi
- Pemilihan kota Madinah sebagai pusat dakwah dan pentadbiran
politik Islam yang baharu didorong oleh faktor ekonomi kerana
Madinah terletak di pertengahan jalan Makkah-Syam.
Kedudukannya yang strategik menyebabkan aktiviti ekomoni
orang Islam semakin meluas.
- Nabi Muhammad s.a.w. telah memperkenalkan dasar ekonomi
Islam iaitu berasaskan keadilan dan mementingkan kebajikan
bagi menggantikan dasar ekonomi zaman jahiliah.Baginda
4
 menggalakkan orang Islam bekerja keras dan bergiat dalam
bidang perniagaan dan pertanian.
- Baginda berusaha membangunkan ekonomi ekonomi orang
Islam yang tergadai kepada kaum Yahudi.
iv)Pemimpin tentera
- Baginda menunjukkan mutu kepimpinan yang tinggi dalam
ketenteraan melalui ekspedisi ketenteraan yang disertai.Contoh
peperangan besar yang disertai oleh baginda ialah Perang
Badar, Perang Uhud, Perang Khandak, Perang Tabuk dan lain-
lain.
- Dalam bidang ketenteraan, asas kepimpinan baginda ialah
akidah, syariat, dan akhlak yang mulia. Baginda bertindak
mengikut peraturan yang telah disyariatkan oleh Allah s.w.t.
- Baginda turut mengamalkan sifat amanah dan tidak mudah
lemah semangat dalam menghadapi musuh.
- Baginda juga sentiasa adil kepada semua orang tidak kira
kawan atau pihak musuh. Contohnya baginda mambahagikan
harta rampasan perang secara adil kepada tentera yang
menyertai peperangan dan tidak melakukan pencerobohan
terhadap musuh yang sudah lari dari medan perang atau kaum-
kaum yang lemah.
- Baginda juga dianggap sebagai seorang panglima tentera dan
ahli strategi dalam ketenteraan. Baginda Berjaya merangka
taktik dan strategi ketenteraan yang membawa kejayaan kepada
pasukan tentera Islam.
v)Ketua Hakim
- Baginda menjalankan kewajipan sebagai ketua hakim yang adil
dan saksama
- Baginda menunjukkan beberapa etika yang perlu dipatuhi oleh
mana-mana hakim. Contohnya ,keadilan yang dipaparkan ialah
ketegasan tentang hokum memotong tangan terhadap pencuri,
walaupun pencuri itu ialah Fatimah r.a. anak yang paling
disayangi oleh baginda.
- Tindakan tegas baginda jelas apabila kaum Yahudi diusir dari
Madinah kerana pengkhianatan yang dilakukan oleh mereka.
Kesimpulan
- Nabi Muhammad s.a.w. merupakan pemimpin yang terbaik
untuk dicontohi oleh semua manusia terutamanya yang bergelar
pemimpin.
- Baginda merupakan negarawan yang bijak dan berkebolehan
dalam memerintah berteraskan wahyu.
5.Huraikan kepentingan Piagam Madinah kepada
pembangunan masyarakat Madinah.
Pendahuluan:
-Perlembagaan bertulis yang pertama berdasarkan al-
Quran.Digubal oleh Nabi Muhammad saw dalam usaha
menegakkan sebuah kerajaan Islam di Madinah. Mempunyai 10
bab dan 47 fasal ( 23 fasal untuk orang Islam dan 24 untuk
bukan Islam). Penghijrahan Nabi Muhammad S.A.W ke
5
Madinah ,mengalih strategi untuk membentuk satu ummah
yang bernegara dan berdaulat yang boleh diterima oleh segenap
lapisan penduduk Madinah. Piagam Madinah telah dibentuk
dan penting kepada pembangunan masyarakat Madinah
Isi-isi penting:
Semua kaum bertanggungjawab mempertahankan
Madinah
Penduduk Madinah hendaklah bersatu padu,bekerjasama dan
sama-sama bertanggungjawab mempertahankan negara
daripada serangan musuh. Mereka tidak boleh mengadakan
hubungan dengan musuh-musuh Islam bagi tujuan menentang
negara Islam Madinah. Semangat cinta akan kota Madinah
dipupuk dalam kalangan masyarakat bagi menghindari
permusuhan sesama sendiri sehingga menyebabkan musuh
dapat mengambil alih kota Madinah. Islam menganggap orang
Yahudi sebagai warganegara dan ummah bersama orang Islam
selagi mereka menjalankan tanggungjawab yang dikenakan atas
mereka. Perbezaan agama tidak menghalang seseorang ini
daripada diterima menjadi rakyat dalam negara.
Menjamin kebebasan beragama
Piagam Madinah menjamin kebebasan agama kaum Yahudi
dan penganut-penganut agama lain.Tujuannya supaya kaum
Yahudi tidak menyebarkan agama mereka di Madinah dan
mengelakkan permusuhan sesama sendiri. Tiada paksaan dalam
kepercayaan dan anutan agama.
Terbentuknya sebuah kerajaan Islam yang kuat dan utuh
Orang Islam bebas berhimpun dan bermesyuarat bagi
membincangkan masalah politik dan pentadbiran negara.
Dengan pembentukan Piagam Madinah ,sebuah negara Islam
telah berjaya dibentuk dan mewujudkan kesedaran bahawa
mereka ialah masyarakat yang kuat dan bersatu padu serta
Madinah ialah milik bersama. Piagam Madinah mengakui hak
dan tanggungjawab penduduk Madinah termasuk orang bukan
Islam untuk mendapat perlindungan dan keselamatan dari segi
pengadilan dan perundangan.
mereka mempunyai kewajipan bersama untuk mempertahankan
negara.
Kebebasan kepada setiap penduduk
-setiap penduduk diberi kebebasan hak asasi yang sama rata
-tiada lagi penindasan seperti yang dilakukan oleh orang Yahudi
-keharmonian penduduk terjamin di Madinah
-kebebasan ini meliputi kebebasan diri,agama,berfikir dan
bersuara
-jaminan kebebasan meliputi aspek kehidupan selagi tidak
bercanggah dengan syariat Islam.
-Menyatupadukan masyarakat Madinah
-hubungan baik dapat diwujudkan antara masyarakat Islam
dengan orang-orang yang bukan Islam melaui sifat saling
menghormati dan bertanggungjawab
-Perlembagaan Madinah memainkan peranan supaya
masyarakat berbilang bangsa di Madinah dapat hidup aman
damai,teratur,bersistem dan menghindari permusuhan
-Perlembagaan Madinah telah menonjolkan perubahan dan
perkembangan dari segi nilai tradisi Jahiliyah yang
mementingkan maruah diri dan kaum masing-masing kepada
nilai-nilai persaudaraan Islam.
Nabi Muhammad saw sebagai pemerintah tertinggi dan
unggul di Madinah
-Nabi Muhammad saw merupakan seorang negarawan tulen dan
berwibawa
-Baginda berjaya menonjolkan agama Islam dari aspek akidah
dan duniawi
-Baginda bertanggungjawab menyelesaikan masalah
perselisihan kaum dan mewujudkan satu institusi kebaikan dan
keadilan di Madinah
-Perlembagaan ini meletakkan kedudukan baginda sebagai
ketua dan hakim negara yang tinggi.
Dapat mengatur hubungan kaum Yahudi
-masyarakat Yahudi bebas mengamalkan adat istiadat mereka
tanpa sekatan
-mereka tidak boleh memaksa orang Madinah untuk menganut
agama mereka
-mereka tidak bolah menindas orang yang lemah
-mereka yang mematuhi Piagam ini akan diberikan jaminan
iaitu perlindungan dan keselamatan selagi mereka tidak
melakukan kejahatan dan memungkiri janji.
Konsep persamaan dan keadilan kepada semua penduduk
-untuk mengelak jurang perbezaan dan penindasan
-Piagam ini menyeimbangkan kekayaan antara masyarakat bagi
mengelakkan penindasan golongan kaya atas golongan miskin
-keadilan merupakan tanggungjawab setiap orang untuk
dilaksanakan dengan penuh kejujuran
-Piagam Madinah mengingatkan warganya supaya berlaku adil
dan tidak menganiayai manusia
-setiap kezaliman hendaklah dihapuskan seperti yang termaktub
dalam fasal 13 piagam tersebut.
Perpaduan umat Islam
- penduduk Madinah diseru agar saling bekerjasama dan
bersatupadu memandangkan umat Islam di Madinah terbahagi
dua iaitu Ansar dan Muhajirin
-untuk menyatupadukan mereka ,penduduk Madinah diasuh
menjadi satu kumpulan yang kuat dan utuh bagi mengelakkan
musuh mengambil kesempatan atas perpecahan mereka
-persaudaraan Islam bertujuan untuk menjalin dan mengeratkan
hubungan sesama Islam tanpa mengira keturunan,tempat
tinggal dan warna kulit
-persaudaraan Islam adalah suatu sikap dan tindakan yang lahir
daripada jiwa dan hati manusia yang diikat dengan akidah
keimanan kepada Allah swt dan rasulNya
-persaudaraan ini dapat melahirkan masyarakat Islam yang
sebenar,kukuh dan padu serta hidup dalam kesejahteraan.
Pemerintahan bercorak musyawarah
-semua kaum berhak ,menyuarakan masalah kaum mereka
-semua kaum boleh mengemukakan pendapat
-contoh,Nabi Muhammad saw pernah ditegur oleh sahabat
semasa pemilihan tempat dalam Perang Badar -sifat demikian
akan mengeratkan lagi hubungan antara pemerintah dan rakyat.
Kesimpulan:
-Kesan daripada Piagam Madinah ,Nabi Muhammad saw telah
dapat membentuk sebuah negara Islam yang kukuh dan
diterima serta dihormati oleh negara-negara luar
-Nabi Muhammad saw telah berjaya mengembangkan ajaran
Islam kepada kabilah-kabilah dari luar Madinah
-Piagam ini juga menyerlahkan kepemimpinan Nabi
Muhammad saw dalam bidang politik dan kenegaraan.
6.Bincangkan konsep dan kaedah pemilihan khalifah
pada zaman pemerintahan Khulafa alRasyidin
Pengenalan
Institusi khalifah sangat penting dalam sejarah pemerintahan
Islam kerana ia merupakan lambang pembinaan sebuah negara
Islam sebenar yang berpandu al-Quran dan sunnah. Sejarah
khalifah bermula selepas kewafatan Nabi Muhammad S.A.W
iaitu apabila Abu Bakar as-Siddiq dilantik menjadi khalifah
pertama, diikuti oleh tiga orang sahabat iaitu Umar bin al-
Khattab, Uthman bin Affan dan Ali bin Abi Talib. Isi-isi
penting
a) Konsep Khalifah
- Istilah khalifah berasal daripada bahasa Arab bermaksud
pengganti Nabi Muhammad S.A.W. Konsep khalifah merujuk
kepada jawatan sebagai ketua negara Islam bagi menggantikan
kepimpinan Nabi Muhammad S.A.W selepas kewafatan
baginda.
- Pelantikan khalifah mengikut syarat-syarat tertentu iaitu
seorang lelaki Islam, mempunyai istiqamah dalam akidah dan
mengeluarkan pendapat, tidak cacat anggota yang boleh
menghalang daripada menjalankan tugas serta mempunyai ilmu
tinggi sama ada dalam bidang agama dan pentadbiran.
- Ciri-ciri khalifah mestilah baik, warak dan mahir dalam ilmu
keagamaan dan pentadbiran.
- Proses pelantikan khalifah mestilah melalui Majlis Syura
seperti pelantikan Khalifah Abu Bakar As-Siddiq.
b) Kaedah Perlantikan
i. Kaedah Perundingan
- Pemilihan khalifah pertama secara baiah atau sumpah setia
merupakan pelantikan yang mendapat persetujuan orang ramai.
Pemilihan secara terbuka di Sahifah Bani Saidah, perbincangan
berhemah serta penerimaan masyarakat Madinah yang terdiri
daripada golonganAnsar, Muhajirin dan Yahudi menunjukkan
nilai-nilai demokrasi subur dalam pemilihan khalifah yang
6
 pertama. Malah pelantikan baginda turut dibaiah oleh
masyarakat Madinah.
ii. Wasiat Khalifah Terdahulu
- Pemilihan secara wasiat memang dianjurkan Islam. Dalam
pemilihan khalifah kedua kriteria berdasarkan ketokohan,
kebolehan, berhikmah, bijaksana, takwa dan ciri-ciri lain yang
terdapat dalam al-Quran diutamakan. Malah pelantikan khalifah
Umar bin al-Kattab mendapat persetujuan sebulat suara ahli
syura dan kemudian rakyat secara sukarela telah memberi baiah
atau taat setia kepadanya.
iii. Kaedah Musyawarah
- Pemilihan dan pelantikan khalifah melalui Majlis Pelantikan
Khalifah. Khalifah Umar bin al-Kattab telah menubuhkan
Majlis Pelantikan Khalifah bertujuan mencari pengganti
khalifah ketiga. Majlis ini dianggotai oleh Abdul Rahman bin
Auf sebagai ketua dan ahli majlis yang lain. Jawatan kuasa ini
telah menemuramah setiap calon dan mendapat pandangan
masyarakat Madinah sebelum membuat sebarang pemilihan
dan pelantikan. Cara pelantikan ini menunjukkan demokrasi
dipraktikkan dalam pemilihan dan pelantikan khalifah.
iv. Perlantikan secara desakan sekumpulan masyarakat
Islam
- Pelantikan khalifah Ali bin Abi Talib dianggap tidak demokratik
oleh penduduk Syam dan Bani Umayyah yang memang
menentang pelantikan ini.
- Dari sudut pandangan yang lain pelantikan secara paksa wajar
dilakukan kerana negara dalam keadaan tidak stabil dan
memerlukan seorang yang tegas dan berwibawa dalam
mengembalikan keamanan dan perpaduan ummah. Justeru,
pemilihan dan pelantikan Khalifah Ali memang demokratik
kerana Ali bin Abi Talib memenuhi kriteria dan keadaan darurat
tersebut. Malah beliau juga mendapat sokongan penduduk
Hijaz, Basrah dan Kufah. Anggota Majlis Syura juga tidak
menentang pemilihan tersebut.
Kesimpulan:
- Khalifah mempunyai tanggungjawab yang besar yang
diamanahkan oleh rakyat terhadapnya. Oleh itu seseorang
khalifah yang hendak dipilih sepatutnya memiliki keupayaan
dan kemampuan dalam pelbagai aspek terutamanya keagamaan
dan kemahiran mentadbir.
- Pelantikan khalifah dijalankan dengan pelbagai cara. Namun,
ciri-ciri demokrasi tetap diamalkan oleh masyarakat Islam pada
setiap pelantikan.
7.Huraikan pembaharuan yang diperkenalkan oleh
Khalifah Umar al-Khattab sepanjang
pemerintahannya.
Pengenalan
- Khalifah Umar bin al-Khattab dilahirkan pada tahun 583M dan
berasal daripada Bani Adi. Beliau terkenal dengan sifat tegas
dan berani dalam menghadapi apa jua cabaran.
- Khalifah Umar bin al-Kattab merupakan khalifah kedua yang
telah dicalonkan oleh Khalifah Abu Bakar al-Siddiq dengan
persetujuan para sahabat. Beliau dilantik dan mendapat baiah
umat Islam pada tahun 13H/634M dan telah memerintah
sehingga 23H/644M.
- Kejayaan beliau dalam bidang pentadbiran sangatlah besar
kepadadunia Islam sehinggakan zaman pemerintahan beliau
dianggap Zaman Keemasan Kerajaan Islam.
Isi-isi Penting
a) Pentadbiran Wilayah
- Beliau telah membahagikan wilayah Islam kepada lapan
bahagian yang masing-masing mempunyai ibukota, Madinah
menjadi pusat pentadbiran.
- Setiap wilayah ditadbir oleh seorang gabenor yang dibantu oleh
pegawai-pegawai kerajaan seperti pemungut cukai, panglima
tentera, pegawai polis, setiausaha dan juga hakim.
- Gabenor bertanggungjawab menghantar laporan tahunan dan
perlu mengisytiharkan jumlah harta mereka bagi mengelakkan
berlaku salahguna kuasa.
- Rakyat turut diberi peluang mengadu sekiranya ada perkara
tidak memuaskan yang telah dilakukan oleh pegawai-pegawai
kerajaan.
b) Pentadbiran Tanah
- Tanah-tanah yang dikuasai oleh tentera Islam dibahagikan
kepada dua jenis iaitu:
i) Tanah dhimmah iaitu tanah bertuan yang ditadbir oleh
pemegang-pemegang amanah yang dilantik daripada golongan
ahl al-ayyam
ii) Tanah sawafi iaitu tanah tidak bertuan yang tidak boleh dibeli
atau dimiliki oleh sesiapa bagi mengelakkan berlakunya
perpecahan dalam kalangan umat Islam
c) Membentuk Majlis Syura
- Majlis syura iaitu lembaga atau majlis perundangan negara
yang tertinggi yang dianggotai oleh golongan Muhajirin dan
Ansar.
- Bertanggungjawab menentukan polisi negara yang berkaitan
dengan hubungan luar dan pemerintahan negara. Turut
membincangkan masalah politik ekonomi dan sosial.
- Khalifah Umar bin al-Kattab memberi peluang dan kebebasan
kepada semua rakyat untuk mengemukakan pandangan dan
juga kritikan demi kebaikan.
d) Penubuhan JabatanTentera
- Tentera dibahagikan kepada tentera tetap dan tentera simpanan.
- Tentera tetap diberikan gaji tetap, pakaian seragam serta elaun
untuk keluarga manakala tentera simpanan hanya diberikan
elaun ketika berkhidmat untuk negara.
- Semua nama anggota tentera akan dicatat dan disenaraikan.
7
- Bandar-bandar ketenteraan diwujudkan di sempadan negara
seperti Fustat, Basrah dan Kufah serta dilengkapi kubu.
- Pasukan perisikan dibentuk sebagai mata dan telinga kerajaan.
e) Pembaharuan Bidang Ekonomi
i)Penubuhan Baitulmal
- Bertujuan menguruskan pendapatan dan perbelanjaan negara.
- Sumber-sumber pendapatan diperolehi daripada jizyah, zakat,
usyur, ghanimah, kharaj, alfay, sedekah dan harta wakaf.
ii)Memajukan bidang pertanian
- Meningkatkan hasil pertanian dengan membina tali air dan
terusan. Contohnya Empangan Abu Musa danTerusan Amir al-
Mukminin di Mesir.
- Menyeragamkan sistem pungutan cukai. Cukai dikenakan
berdasarkan kesuburan tanah dan jenis tanaman.
f) Pembaharuan Bidang Sosial
i)Perkembangkan Pelajaran al-Quran
- Menyediakan guru-guru untuk mengajar al-Quran. Guru-guru
dihantar ke merata-rata tempat dengan ganjaran gaji yang
lumayan.
- Di peringkat wilayah sekolah-sekolah ditubuhkan di masjid.
- Golongan yang menghafaz al-Quran diberi ganjaran.
ii)Taraf Golongan Hamba
- Taraf golongan hamba disamakan dengan tuannya.
- Bagi menjaga kepentingan sosial, taraf dan kedudukan hamba
dalam masyarakat satu perubahan telah diadakan.
iii)MengasaskanTakwim Hijrah
- Beliau menjadikan tahun Hijrah Rasulullah S.A.W. ke Yathrib
(Madinah) sebagai tarikh permulaan perkiraan calendar bagi
umat Islam.
- Pengenalan takwim Hijrah memudahkan catatan peristiwa-
peristiwa selepasnya.
- Takwim ini memudahkan umat Islam mengingati sesuatu
peristiwa dan membuat catatan mengenainya.
Kesimpulan
- Banyak melaksanakan pembaharuan terutama terhadap sistem
pemerintahan Islam.
- Pemerintahannya menampakkan peningkatan ekonomi yang
menyumbang kearah kestabilan politik negara.
- Zaman pemerintahannya dianggap sebagai zaman
kegemilangan Kerajaan Islam.
- contoh , semasa pemerintahan Khalifar Abu Bakar al-Siddiq
8.Huraikan struktur pemerintahan kerajaan Islam
Madinah pada zaman pemerintahan Khulafa al-
Rasyidin
Pengenalan
8
Pemerintahan dan pentadbiran negara merupakan sebahagian
daripada ajaran Islam yang syumul. Kerajaan Khulafa al-
Rasyidin terbentuk secara rasmi pada tahun 632 M apabila Abu
Bakar alSiddiq dipilih oleh umat Islam sebagai khalifah
pertama. Kerajaan ini diperintah oleh empat orang sahabat Nabi
Muhammad SAW iaitu Khalifah Abu Bakar al-Siddiq, Khalifah
Umar al- Khattab, Khalifah Uthman bin Affan dan Khalifah Ali
bin Abi Talib. Gelaran Khulafa al-Rasyidin digunakan kerana
mereka meneruskan dasar kepimpinan Nabi Muhammad
SAW.Pemerintahan kerajaan Khulafa alRasyidin terbahagi
kepada dua, iaitu pemerintahan pusat dan pemerintahan
wilayah.
Isi-isi Penting
Pemerintahan Pusat
Madinah menjadi pusat pemerintahan dan pentadbiran. Masjid
Nabawi menjadi lokasi perbincangan dan penggubalan dasar
pemerintahan dan pentadbiran.
Kuasa tertinggi kerajaan pusat pada zaman Khulafa, al-
Rasyidin ialah khalifah yang merupakan individu yang paling
berkuasa.
Walaubagaimana pun, kekuasaannya tidak bersifat mutlak.
Khalifah memerintah mengikut hukum syariah berpandukan al-
Quran dan sunnah. Khalifah boleh membuat ijtihad seandainya
ada perkara penting yang perlu diputuskan yang tidak
terdapat di dalam al-Quran dan hadis.
Amalan syura dilaksanakan untuk membincangkan dasar
pemerintahan dan pentadbiran negara. Sesuatu dasar
diputuskan melalui kaedah syura, iaitu keputusan yang dibuat
berdasarkan suara majoriti (mewarisi apa yang dipraktikkan
pada zaman Nabi Muhammad SAW).
Semasa pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab, Majlis Syura
ditubuhkan secara rasmi dan berfungsi secara formal.
Anggotanya dilantik daripada kalangan para sahabat yang
berpengalaman dan berperanan sebagai badan penasihat
khalifah.
Selain berperanan sebagai ketua eksekutif dan perundangan,
khalifah juga merupakan panglima tertinggi dalam pentadbiran.
Di peringkat pusat, ibu pejabat baitulmal telah didirikan. Segala
sumber pendapatan dan laporan kewangan daripada tanah
jajahan akan dihantar melalui gabenor setiap wilayah kepada
khalifah setiap tahun.
Pemerintahan Wilayah
Pemerintahan negara Islam pada zaman kerajaan Khulafa al-
Rasyidin dibahagikan kepada beberapa buah wilayah. Sebagai
negara Islam telah dibahagikan kepada 10 buah wilayah iaitu
Makkah, Taif, Yaman, Hadhramaut, Khakwan, Al-Jund,
Najran, Zabid, Bahrain dan Jarsh.
Semasa pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab pula, negara
Islam dibahagikan kepada 8 buah wilayah utama iaitu
Madinah, Makkah, Syam, Mesopotamia, Iran, Iraq , Mesir
danPalestin.
 Khalifah Umar al-Khattab juga telah membentuk sistem
birokrasi yang sistematik bagi memastikan urusan
pemerintahan negara berjalan lancar.
Tiap-tiap wilayah mempunyai ibu negeri atau pusat pentadbiran
masing-masing. Setiap wilayah akan diketuai oleh gabenor
yang akan dibantu oleh pegawai-pegawai lain seperti setiausaha
dan pegawai tertentu di beberapa buah jabatan yang
ditubuhkan seperti Setiausaha Tentera, Pegawai Cukai(Sahib
al-Kharaj) , Pegawai Polis(Sahib al-Syurtah), Pegawai
Perbendaharaan Negara (Sahib Bait al-Mal) dan seorang kadi.
Individu yang dilantik memegang jawatan berkenaan akan
diperjelaskan tentang bidang kuasa mereka agar tidak berlaku
kekeliruan kelak.
Mereka wajib melaporkan jumlah harta sebelum dan setelah
selesai menjalankan tanggungjawab.Di setiap wilayah,
didirikan cawangan baitulmal bagi memudahkan urusan
pendapatan dan perbelanjaan negara.
Kesimpulan
Sistem pemerintahan yang diamalkan pada zaman Khulafa al
Rasyidin merupakan sistem yang dikemaskini daripada apa
yang pernah diamalkan pada zaman Nabi Muhammad SAW.
Struktur pemerintahan menjadi lebih sistematik apabila
Khalifah Umar al-Khattab menerajui pemerintahan negara.
9. Huraikan strategi peperangan pada zaman Nabi
Muhammad S.A.W dan Khulafa Ar Rasyidin
Pengenalan
Dalam usaha misi peperangan dalam Islam, Islam telah
menggariskan etika yang wajar dipatuhi oleh tentera Islam
sewaktu di medan perang.
Islam akan memberi tiga pilihan kepada musuh .
Islam tidak menggalakkan peperangan, namun peperangan
tidak dapat dielakkan seandainya negara terancam. Islam hanya
membenarkan kepada umat Islam mengangkat senjata
seandainya pihak musuh menyerang. Justeru , pelbagai strategi /
kaedah telah diambil oleh Islam.
Strategi Peperangan
1. Menguasai tempat strategik
Kaedah ini diguna dalam perang Badar pada tahun 2H
Meskipun jumlah tentera Islam hanya 313 orang tetapi telah
berjaya mengalahkan tentera Quraisy seramai 1000 orang.
Antara punca kejayaan ialah tindakan pantas tentera Islam
menguasai tempat yang strategik iaitu kawasan punca air
Keputusan bekalan air kepada pihak musuh menyebabkan
mereka menceroboh kubu pertahanan tentera Islam.
9
2. Kaedah bertahan / Membina benteng/ Menggali
parit
Kaedah ini dipraktikkan berikutan cadangan seorang sahabat
iaitu Salman al-Farisi untuk melindungi Kota Madinah.
Berikutan pembinaan parit ini menyebabkan benteng
pertahanan musuh menjadi huru-hara. Ribut taufan yang
diturunkan oleh Allah telah memecahbelahkan tentera musuh.
3. Menempatkan pasukan pemanah di atas bukit
Dalam Perang Uhud, Nabi Muhammad S.A.W telah merangka
strategi peperangan.
Tentera infantry akan disokong oleh pemanah-pemanah yang
berada di Tanah Tinggi iaitu di Bukit Uhud. Kaedah ini berjaya
mengalahkan musuh.
Namun kecuaian dan perasaan tamak pasukan pemanah,
banteng pertahanan tentera Islam menjadi semakin lemah.
Kecuaian ini berlaku kerana mereka dikaburi dengan harta
musuh yang ditinggalkan, menyebabkan mereka meninggalkan
posisi masing-masing.
4. Kaedah penyamaran
Ketika Perang Ahzab ( Khandak, Parit ), seorang sahabat iaitu
Nuaim bin Masud telah diarah memecahbelahkan benteng
pertahanan serta kekuatan tentera Quraisy danYahudi, akhirnya
menyebabkan berlaku pertelagahan sesama mereka.
Tindakan Nabi Muhammad S.A.W yang hanya memakai
pakaian biasa menunjukkan bahawa baginda ingin kelihatan
seperti tentera biasa.
5. Melalui Perjanjian
Dalam Perjanjian Hudaibiyah, walaupun para sahabat
mempertikaikan tindakan nabi menerima syarat-syarat
perjanjian ini tetapi baginda tetap menerima syarat perjanjian
tersebut. Nabi telah dapat menjangkakan kemenangan akan
berpihak kepada Islam dalam jangka panjang.
Ternyata dalam jangka masa panjang perjanjian Hudaibiyah
menguntungkan umat Islam, berikutan itu pihak Quraisy
Makkah telah mencabuli perjanjian ini.
Pencabulan ini memberi peluang kepada Nabi Muhammad
S.A.W dan tentera Islam sejumlah 10 000 orang untuk
bertindakbalas dan berjaya membuka kota Mekah tanpa
pertumpahan darah.
6. Tidak mengejar musuh yang lari ke sempadan
mereka.
Dalam Perang Mutah, Nabi Muhammad S.A.W telah
mengarahkan supaya tidak mengejar musuh yang lari ke
sempadan mereka.
Tindakan ini dilakukan untuk mengelakkan tentera Islam
terperangkap dalam strategi musuh. Tambahan pula peperangan
ini telah meragut ramai syuhada seperti Jaafar bin Abi Talib
dan Abdullah bin Rawahah.
7. Strategi mengepung dan menyerang secara
bertubi-tubi
 Ketika Perang Taif tentera Islam telah menggunakan strategi
mengepung dan seterusnya melancarkan serangan bertubi-tubi
keatas banteng pertahanan musuh yang dipimpin oleh Malik bin
Auf.
Sewaktu pengepungan berlaku, Nabi Muhammad S.A.W telah
memaklumkan kepada penyokong Bani Thaqif bahawa kebun-
kebun mereka akan dibakar seandainya enggan menyerah diri
serta tunduk di bawah pemerintahan Islam.
8. Perang Satu Lawan Satu
Dalam Perang Badar ,perang satu lawan satu merupakan kaedah
yang telah digunakan.
Contohnya tiga sahabat nabi Muhammad S.A.W telah
bertempur dengan tiga orang pahlawan Quraisy, sebelum
tercetusnya perang yang sebenar.
9. Merahsiakan jumlah musuh
Nabi Muhammad S.A.W juga merahsiakan jumlah musuh
daripada pengetahuan tentera Islam untuk memastikan moral
mereka tidak terjejas di medan perang.
Kaedah ini telah meransang perjuangan para sahabat untuk
berjuang bermati-matian demi agama, diri dan negara.
10. Menyusun tentera berasaskan sistem al-saf
Mengikut strategi ini, barisan pertama didahulukan oleh tentera
berjalan kaki ( infantri ) dan diikuti oleh pasukan pemanah.
Tentera berkuda pula tentera sokongan untuk menguatkan lagi
jentera serangan dan memantapkan banteng pertahanan.
11. Membina bandar atau pusat tentera
Pada Zaman Khulafa Ar-Rasyidin, khalifah Umar al-Khattab
khasnya telah membina beberapa buah bandar atau pusat tentera
di Iraq, Syam, Mesir dan kawasan-kawasan berhampiran
sempadan negara bagi mengelakkan pencerobohan pihak
musuh.
Bandar ini telah dilengkapi dengan kubu atau benteng
pertahanan di samping memperluas dakwah Islamiah dan
mempergiatkan lagi aktiviti ketenteraan di kawasan
berhampiran.
Anggota-anggota tentera juga dikehendaki menjalani latihan
yang keras serta tidak dibenarkan mengerjakan atau melibatkan
diri dalam kegiatan ekonomi lain khasnya pertanian.
Kesimpulan
Islam tidak menggalakkan peperangan. Namun dalam
mempertahankan maruah negara umat Islam wajar mengangkat
senjata.
Sehubungan ini pelbagai kaedah dan strategi yang telah
digunakan oleh pemimpin dan tokoh Islam dalam memastikan
kejayaan di pihak Islam.
10. Bincangkan bentuk perhubungan diplomatik yang
diamalkan dari zaman Nabi Muhamad S.A.W hingga
zaman Khalifah al-Rasyidin.
Pengenalan:
Pada zaman Nabi Muhamad saw terdapat beberapa perjanjian
ataupun jalinan hubungan diplomatik yang dilaksanakan oleh
Rasulullah S.A.W bersama dengan bangsa-bangsa dan negara-
negara yang lain. Semua ini membuktikan bahawa Islam
mengharuskan hubungan diplomatik tersebut dilakukan untuk
kebaikan secara bersama antara dua pihak yang terlibat dan
tidak memberi sebarang mudarat dan keburukan.Hubungan
diplomatik ini bermula selepas berlakunya perjanjian damai-
Perjanjian Hudaibiyah pada tahun keenam Hijrah
Perjanjian Damai -Perjanjian Hudaibiyah
- Berlaku pada bulan Zulkaedah pada tahun keenam Hijrah
- Berlaku di satu tempat bernama Hudaibiyah berhampiran
Makkah
- Umat Islam berasakan mereka berhak untuk menunaikan ibadah
di Masjidil Haram selepas kemenangan Islam ke atas bangsa
Quraisy dan penyebaran Islam semakin meluas
- Rasulullah S.A.W telah bermimpi melakukan ibadah umrah di
Makkah dan berita itu telah disambut dengan gembira oleh
sahabat-sahabat
- Isnin, 1 Zulkaedah tahun ke-6 H, Rasulullah S.A.W memulakan
perjalanan ke Makkah bersama 1400 orang Islam
- Umat Islam keluar membawa pedang yang tersimpan dalam
sarungnya dengan tujuan mempertahankan diri seandainya
diserang sahaja
- Dalam perjalanan, sesampai di Zi Tuwa, rombongan Rasulullah
dihalang oleh Khalid bin alWalid yang ditugaskan oleh Quraisy
bersama-sama 200 orang tentera berkuda untuk menyekat
Rasulullah saw.
- Namun , Rasulullah dan rombongan berjaya melepaskan diri
daripada pasukan Khalid dengan melalui jalan yang tidak
digunakan orang untuk menuju ke Makkah
- Sampai di Hudaibiyah, rombongan Rasulullah saw berhenti dan
baginda menghantar Uthman b Affan sebagai duta Islam kepada
Quraisy
- Uthman ditugaskan menyampai kepada Quraisy di Makkah
bahawa tujuan rombongan Rasulullah saw bukan untuk
berperang tetapi untuk menunaikan ibadah umrah
- Berita kematian Uthman tersebar luas dan Rasulullah telah
mengambil baiah daripada rombongannya iaitu sumpah taat
setia mereka sanggup berjuang hingga ke titisan darah yang
terakhir kerana membela Uthman.
- Baiah ini dinamakan Baiah al-Ridwan dan menyebabkan
kaum Quraisy telah menghantar Suhail bin Amru untuk
membawa mesej perdamaian
- Perbincangan antara Rasulullah S.A.W dan Suhail bin Amru
mengasaskan Perjanjian Hudaibiyah berdasarkan ciri-ciri
berikut:
a. Rasulullah S.A.W dan umat Islam hendaklah pulang pada tahun
itu. Hanya boleh memasuki Makkah pada tahun hadapan dan
10
 tinggal selama 3 hari. Mereka dibenarkan membawa senjata
untuk mempertahankan diri sahaja;
b. Genjatan senjata antara kedua-dua pihak akan berlangsung
selama 10 tahun ;
c. Sesiapapun boleh memilih untuk bersekutu dengan mana-mana
pihak sama ada pihak Muhammad S.A.W atau pihak Quraisy.
Mana-mana kabilah yang bersekutu dengan salah satu daripada
dua pihak maka dikira sebahagian daripada pihak tersebut; dan
d. Sesiapa yang mendatangi Muhammad kerana melarikan diri
untuk masuk Islam daripada pihak Quraisy tanpa izin walinya,
hendaklah dikembalikan kepada Quraisy. Sesiapa yang
mendatangi Quraisy daripada pihak Muhammad( kerana murtad
dan sebagainya) tidak akan dikembalikan kepada Muhammad
S.A.W.
- Rasulullah menerima perjanjian ini kerana perjanjian tersebut
amat menguntungkan umat Islam pada jangka panjang
walaupun ada sahabat yang tidak bersetuju.
- Perjanjian ini menjadi pengiktirafan terhadap kekuatan umat
Islam.
Surat diplomatik
- Rasulullah mengutuskan beberapa utusan kepada raja-raja dan
pemerintah yang mempunyai kekuasaan di beberapa wilayah.
- Kandungan surat mengajak pemimpin, wakil kepada raja, ketua
negara serta kaum dan rakyat lain untuk memeluk agama Islam
- Surat-surat ini ditandatangani dengan cop mohor berupa cincin
perak yang berukiran kalimat
Muhammad Rasulullah.
- Sesetengah mereka menerima seruan Rasulullah S.A.W dan
memeluk Islam , namun terdapat beberapa yang lain
menunjukkan sikap biadap dan angkuh menerima utusan
tersebut.
- Baginda menggunakan segala cara untuk menyampaikan Islam
ke merata dunia termasuklah Negara-negara kuasa besar dunia
pada masa itu seperti Raja Habsyah, Raja Bahrain, Raja Oman ,
pemerintah di Damsyik, pemerintah di Yamamah , Raja
Iskandariah, Maharaja Rom, Raja Parsi dan beberapa
pemerintah dan ketua negara yang lain
a. Surat untuk Raja Habsyah melalui utusan Amru bin
Umaiyah
- Rasulullah S.A.W mengutuskan Amru bin Umaiyah al-Damri
sebagai wakil menemui Raja Habsyah
- Raja Habsyah ialah raja beragama Kristian yang bernama
Asyam bin al-Jabr atau lebih dikenali sebagai Raja Najasyi.
Raja Najasyi memeluk Islam selepas menerima surat
RAsulullah saw dan kemudiannya membalas surat baginda
b. Surat untuk Raja Bahrain melalui utusan Ala bin
Hadrami
- Ala bin Hadrami dihantar sebagai wakil membawa surat
kepada Raja Bahrain
- Raja Bahrain ketika itu ialah Munzir bin Sawa ( S adi). Raja
Munzir berbesar hati menerima utusan itu dan memeluk Islam
c. Surat untuk Raja Oman melalui Amr bin Al-As
- Amr bin Al- As diutuskan menemui pemerintah Oman
dengan membawa sepucuk surat
- Kedua-dua raja Oman iaitu Jayfar dan Abbed bin Julandi
memeluk Islam
d. Surat untuk pemerintah Damsyik dan Gabenor Syam
melalui utusan Shuja bin Wahb al-
Asadi
- Rasulullah saw mengutuskan Shuja bin Wahb al-Asadi dengan
membawa surat menemui pemerintah Damsyik dan gabenor
Syam yang bernama Munzir bin Harith bi Abi Shamsir
alGhassani
- Sambutan yang diberi adalah kurang sopan dengan mengugut
untuk menyerang Madinah. Namun pujukan Shuja berjaya
menenangkan mereka dan melayan utusan itu dengan penuh
hormat dan sopan. Namun mereka tidak memeluk Islam
e. Surat untuk pemerintah Yamamah melalui utusan Salit
bin Amr
- Salit bin Amr dihantar sebagai wakil Rasulullah S.A.W
menemui pemerintah Yamamah iaitu Hauzah bin Ali yang
beragama Kristian
- Beliau menyatakan persetujuan memeluk Islam namun dengan
syarat dijadikan pemerintah sebagai separuh negara Islam.
Walau bagaimanapun, beliau meninggal dunia beberapa hari
setelah beliau menyatakan syaratnya.
f. Surat untuk Raja Iskandariah melalui utusan Batib
bin Abi Baltaah
- Hatib diutuskan sebagai wakil Rasulullah S.A.W untuk
menemui pemerintah Iskandariah (penguasa Mesir) Jarih bin
Matthew (dikenali sebagai Raja Muqauqis)
- Beliau berjanji akan mempertimbangkan perkara ini dan
menyimpan surat Rasulullah S.A.W dengan penuh hormat.
Beliau juga mengirimkan hadiah kepada Rasulullah S.A.W
sebagai tanda persahabatan
g. Surat untuk Maharaja Rom melalui utusan Dihiyah al-
Kalbi
- Dihiyah bin Khalifah al-Kalbi dihantar sebagai wakil menemui
Maharaja Rom, Heracleus
- Surat daripada Rasulullah menyeru Heracleus memeluk Islam
diterima ketika mereka meraikan kemenangan ke atas Parsi
- Walau bagaimanapun Heracleus menerima surat daripada
Rasulullah S.A.W dan ingin mengetahui kebenaran kenabian
Muhammad S.A.W.
- Abu Sufyan yang sedang mengetuai kafilah perdagangan
Quraisy diminta memberi pendapat mengenai keperibadian,
kedudukan social dan kejujuran Rasulullah untuk membuktikan
kenabian Muhammad S.A.W.
- Heracleus mengakui kenabian Muhammad S.A.W dan melayan
wakil baginda dengan penuh hormat tetapi beliau tidak
memeluk agama Islam
11

h. Surat untuk Raja Parsi melalui Abdullah bin Huzaifah
- Abdullah bin Huzaifah membawa surat menemui Raja Parsi,
Khasroe Pervez
- Raja Parsi begitu marah selepas membaca surat tersebut lalu
mengoyakkannya kerana berasa terhina kerana menganggap
salah seorang rakyatnya iaitu Rasulullah S.A.W berani
menulis namanya sebelum nama Raja Parsi
- Abdullah kembali ke Madinah dan memaklumkan tindakan
Raja Parsi mengoyakkan surat tersebut. Rasulullah menyatakan
bahawa kerajaan dan empayar Khasroe Pervez akan musnah
sebagaimana beliau mengoyak surat baginda
- Hal ini terbukti apabila Parsi kalah dalam peperangan dalam
peperangan dengan Rom. Seterusnya kerajaan Parsi telah jatuh
dan hancur sehingga akhirnya ditakluki oleh tentera Islam pada
zaman Khalifah Umar bin al-Khattab
i. Surat untuk Amir, pemimpin dan pemerintah yang lain
- Beberapa pemerintah lain yang diberi hidayah oleh Allah SWT
untuk menerima seruan
Rasulullah S.A.W ialah
a. Ferda bin Umro al-Khizai memeluk Islam pada tahun kelima
Hijrah. Walau bagaimanapun beliau dibunuh atas arahan
daripada pemerintah Rom
b. Thumamah dari Najd yang memeluk Islam pada tahun keenam
Hijrah
c. Jabla , pemerintah Ghassan yang memeluk Islam pada tahun
ketujuh Hijrah
d. Kedar , pemerintah Daumatul Jandal memeluk Islam pada
tahun kesembilan Hijrah
e. Dzul Kala bin Himyar, Raja Himyar memeluk Islam pada tahun
kesembilan Hijrah. Diriwayatkan bahawa selepas baginda
memeluk Islam, baginda telah membebaskan 18,000 orang
hamba dalam satu hari.
- Dengan risalah-risalah ini bermakna Rasulullah saw telah
menyampaikan dakwahnya kepada sebahagian besar raja-raja di
dunia. Ada di antara mereka yang beriman dan ada sebahagian
yang kufur dengannya. Namun mereka yang kufur tetap
memikirkan tentang risalah ini setelah kenal dan mengetahui
nama Muhammad dan agamanya Islam.
pimpinan Usamah bin Zaid ke Syam untuk melindungi umat
Islam daripada ancaman Rom
- Beliau melantik panglima perang , Khalid bin al-Walid untuk
mengetuai 40 ribu tentera yang dipecahkan kepada empat
batalion tentera seperti yang berikut:
- a.Batalion pertama dipimpin oleh Yazid bin Abi Sufian ;
b. Batalion kedua dipimpin oleh Shurahbil bin Hasanah;
c. Batalion ketiga dipimpin oleh Abu Ubaidah al-Jarrah ; dan
d. Battalion keempat dipimpin oleh Amru bin al-As
- Khalid berjaya memimpin angkatan tersebut dalam peperangan
Ajnadin pada tahun 13 Hijrah (634M) menewaskan tentera
Byzantine dan menguasai kawasan Timur dan Utara Palestin
- Siasah hubungan luar pada zaman Khalifah Abu Bakar
diteruskan oleh khalifah-khalifah selepas beliau.
- Kerajaan Islam Madinah terus menyebarkan sayap
perhubungan dengan negara luar sama ada secara diplomatic
atau penguasaan ke atas negara-negara yang enggan
menjalinkan kerjasama
- Semasa pemerintahan Khalifah Umar al-Khattab, empayar
Islam berkembang dengan pesat. Beliau menawan
Mesopotamia dan sebahagian kawasan Parsi daripada empayar
Parsi sekaligus menamatkan hayat Empayar Parsi. Beliau juga
menawan Mesir, Palestin, Syam, Afrika Utara dan Armenia
daripada Byzantine (Rom Timur)
- Kota Baitulmuqqadis telah berjaya ditakluki tentera Islam pada
637 M
- Pada zaman Khalifah Uthman, wilayah Islam juga telah
diperluaskan lagi hingga ke Afghanistan, Samarkand, Cyprus
dan Tripoli
- Pada zaman Khalifah Ali, hubungan diplomatik tidak dapat
diperluaskan kerana sibuk dengan pergolakan dalaman.
Kesimpulan :
- Hubungan diplomatik dari zaman Rasulullah S.A.W hingga ke
zaman Khulafa al-Rasyidin memperlihatkan usaha penyebaran
Islam secara aman dan perdamaian.
- Walaupun terdapat penentangan daripada kuasa-kuasa besar
seperti Rom dan Parsi namun hubungan diplomatik tetap
dijalankan sebagai alternatif terbaik untuk menyebarkan Islam
ke seluruh pelusuk dunia.

Hubungan diplomatik zaman Khalifah al-Rasyidin

- Pada zaman khulafa al-Rasyidin, hubungan negara Islam
dengan negara luar khususnya kuasakuasa besar dunia adalah
agak tegang.
- Khalifah Abu Bakar al-Siddiq berjaya mempertahankan
kerajaan Islam di Madinah daripada ancaman kuasa-kuasa
tersebut, iaitu kerajaan Parsi di sebelah timur dan kerajaan Rom
Timur atau Byzantine di sebelah barat yang kerap kali
mengancam kerajaan Islam di Madinah
- Beliau meneruskan perancangan Rasulullah S.A.W yang
tergendala kerana kewafatan baginda iaitu menghantar tentera
12
 penarik. Tambahan pula, pedagang dari arah Makkah serta
Taif juga menjadikan jalan ini sebagai jalan utama.
Kedudukan di tengah-tengah jalan perdagangan ini telah
menggugat aktiviti perdagangan kaum Quraisy dari kota
Makkah ke Syam mahupun Yaman.
SEJARAH ISLAM

[500 1918] Penutup
Gabungan perkongsian kepakaran antara golongan Muhajirin
TEMA 2 : PEMBANGUNAN DAN PENEROKAAN yang berkebolehan dalam aktiviti perdagangan dengan
golongan Ansar yang arif tentang ilmu pertanian, ditambah
1.Bincangkan ciri-ciri dan kegiatan ekonomi dengan perancangan hebat N/M SAW telah berjaya menjadikan
masyarakat Madinah pada zaman Nabi Madinah sebagai pusat perekonomian yang penting.
Muhammad SAW.

Pendahuluan
2.Bincangkan peranan Baitulmal dan pelaksanaannya
Nabi Muhammad SAW (N/M SAW) diutus oleh Allah SWT pada zaman Khulafa al-Rasyidin pada abad ke-7
kepada umat manusia agar membimbing manusia ke arah dan abad ke-8.
kebahagiaan dunia dan akhirat.
Penghijrahan N/M SAW ke Madinah bukan sahaja membawa Pendahuluan
kepada pelantikan diri baginda sebagai ketua negara, bahkan
juga telah mengubah sistem ekonomi yang dijalankan di Baitulmal merupakan sebuah institusi kewangan yang berfungsi
Madinah. untuk mengurus harta-harta umum atau menjadi tempat
menyimpan barang-barang berharga seperti emas, perak, batu
(a)Ciri-ciri ekonomi masyarakat Madinah permata dan seumpamanya.Baitulmal telah bermula pada
Sumber wahyu merupakan asas kepada penggubalan dan zaman Rasulullah s.a.w dan berterusan ke zaman Khulafa al-
pelaksanaan segala kegiatan ekonomi yang melibatkan umat Rasyidin dan selepasnya dan diperkemaskan perlaksanaannya
Islam khasnya dan umat manusia amnya. sepanjang zaman Umar al-Khattab.
Mengharamkan segala aktiviti atau amalan yang berunsur
penindasan seperti riba, penipuan, rasuah dan monopoli Sumber baitulmal iaitu:
sebagaimana yang diamalkan oleh masyarakat jahiliyah dan - Harta Masyarakat -
kaum Yahudi di Madinah. daripada golongan kaya
Pengagihan kekayaan secara sama rata melalui kewajipan - Harta Negara rampasan
berzakat dan galakan bersedekah. perang, cukai kharaj, jizyah
Prinsip utama berasaskan keadilan dan mementingkan dan harta tanpa waris -
kebajikan. Umpamanya, golongan Muhajirin yang berhijrah Harta Umum hasil
ke Madinah telah dibantu oleh golongan Ansar atas prinsip perniagaan, pertanian dan
keikhlasan dan persaudaraan berasaskan akidah yang sama. sebagainya.
Tujuannya ialah untuk meningkatkan perkembangan ekonomi
(b)Kegiatan ekonomi masyarakat Madinah negara, menyediakan keperluan asas dan membasmikan
Pertanian menjadi punca ekonomi yang utama. kemiskinan.
GolonganMuhajirin dan golongan Ansar menjadikan pertanian
serta mengusaha tanah sebagai aktiviti utama sehingga mereka Cara pembahagian adalah mengikut keperluan secara adil dan
digelar sebagai Ahl-Zar, iaitu pengusaha pertanian. saksama berdasarkan prinsip ekonomi Islam
Punca serta bekalan air diberikan perhatian serta diurus
secara sistematik. Sistem pengairan dibina, bekalan dan Isi-Isi
penggunaan air kepada orang ramai dijadikan asas utama
kehidupan dan ini telah memainkan peranan penting dalam Peranan Baitulmal
usaha N/M SAW merealisasikan Madinah sebagai pusat 1.Membantu perkembangan ekonomi Islam
ekonomi. - Membantu golongan
N/M SAW yang berpandangan jauh, bijaksana serta miskin dan kurang bernasib
mempunyai visi dalam membangunkan Madinah telah baik.
menggunakan kelebihan lokasi Madinah yang strategik bagi - Ini dapat mengurangkan
menjadikan kota tersebut sebagai pusat perdagangan. jurang perbezaan antara
Kedudukan Madinah yang berada di tengah-tengah kesibukan golongan kaya dan miskin
jalan perdagangan antara Yaman danSyam adalah faktor - Contoh bantuan

13
 makanan, tempat tinggal
dan sebagainya.
2. Memperkukuhkan angkatan tentera
- Menjamin negara dari ancaman musuh yang mempunyai
kekuatan tentera tersendiri.
- Contoh pada zaman Khalifah Uthman, sumber baitulmal
untuk menentang tentera Byzantine.
3. Menyalurkan sumber kepada kerajaan pusat
- Bagi tujuan perbelanjaan yang melibatkan kos pentadbiran dan
memberi elaun kepada angkatan tentera
- Contoh pada zaman Khalifah Umar, elaun diberikan kepada
angkatan tentera sebagai ganti kepada larangan memiliki tanah
di negeri yang baru ditakluki.
4. Menyelaraskan kutipan dan agihan harta
- Semua harta baitulmal diagih berasaskan syariat Islam dan
tidak boleh digunakan sesuka hati terutama untuk tujuan
peribadi.
- Pengagihan mestilah adil dan saksama.
- Contoh semasa Khalifah Ali, beliau tidak pernah
menggunakan harta baitulmal walaupun didesak oleh para
sahabat ketika menghadapi tentangan daripada Muawiyah.
5. Menyimpan harta negara
- Salah satu sumber utama baitulmal yang diperolehi menerusi
ekspedisi ketenteraan di wilayah-wilayah bukan Islam.
- Cukai-cukai seperti kharaj, jizyah, dan usyr, ghanimah dan fay
serta harta karun yang tidak bertuan
- Harta ini menjadi milik mutlak baitumal dan menjadi sumber
utama.
Perlaksanaan Baitulmal (mengikut zaman antara abad 7 dan
8)
1. Khalifah Abu Bakar al Siddiq
- Sudah wujud institusi baitulmal kerana Abu Ubaidah dilantik
sebagai pemegang kunci
- Namun perlaksanaannya berlaku secara tidak formal dan
sistematik (terhad dan tidak menyeluruh)
- Harta negara masih sedikit-contoh beliau pernah berpesan
kepada Umar untuk mengambil hartanya sebanyak 8000 dirham
untuk dikembalikan kepada baitulmal.
- Beliau bertindak tegas dan memerangi orang yang enggan
membayar zakat, pungutan jizyah melalui ekspedisi bagi
menyaingi Byzantine dan Parsi iaitu satu tawaran sebelum
berperang( menerima Islam, perang atau bayar jizyah)
2. Khalifah Umar al- Khattab
- Peranannya semakin penting kerana harta negara Islam semakin
banyak berikutan kejayaan ekspedisi ketenteraan.
- Sumber dari pungutan zakat, fay, jizyah, sedekah, kharaj, usyur
dan ghanimah.
- Madinah telah dijadikan pusat pentadbiran dan setiap wilayah
Islam dijadikan cawangan. Pegawai dilantik secara khusus dan
bertanggung jawab kepada baitulmal peringkat pusat. Contoh
pegawai yang dilantik oleh beliau pada peringkat awal ialah
Uqail bin Abi Talib, Makramah bin Naufal dan Jubair bin
Mutim.
- Beliau menyediakan buku kira-kira khusus untuk perbelanjaan
dan pendapatan.
- Pengeluaran dan kemasukan harta mesti mengikut syarak.
- Beliau mengharamkan penggunaan harta untuk tujuan peribadi.
- Kharaj (cukai ke atas tanah yang ditakluki terutama di Iraq)
hanya diperkenalkan semasa zaman Umar.
- Jizyah banyak diperolehi dari Iraq, Syam, Mesir dan
sebagainya.
3. Khalifah Uthman Affan
- Harta Baitulmal digunakan dengan banyak untuk menghadapi
ancaman tentera laut Byzantine.
- Beliau menghadapi tuduhan mengambil harta baitulmal yang
sebenarnya tidak benar.
- Malah beliau adalah seorang hartawan, contohnya- bago
menambahkan harta baitulmal beliau bertndak menyerahkan
perdagangannya yang besar kepada kaum keluarganya dan
menjadikan rumahnya sebagai baitulmal sebelum kerajaan
Islam menubuhkan baitulmal sebenarnya.
- Harta baitulmal diperoleh dari wilayah seperti Tipoli, Nubah
dan Qairawan.
- Keadaan ekonomi zaman beliau agak lembab.
4. Khalifah Ali Abi Talib
- Baitulmal masih menjalankan peranannya walaupun
menghadapi masalah dalaman yang hebat.
- Beliau digesa oleh pengikutnya untuk menggunakan harta
baitulmal bagi menghadapi tentera Muawiyah, namun beliau
menolak. Beliau juga menolak permintaan saudaranya iaitu
Aqil untuk memberikan sedikit sumber dari baitulmal.
- Walaupun berlaku kegawatan politik, jizyah tetap dilaksanakan.
Penutup
14
 Pelaksanaan baitulmal pada zaman Khulafa al-
Rasyidin adalah berlandaskan syariat Islam dan tidak berlaku
penyelewengan.Baitulmal dapat meningkatkan ekonomi
masyarakat Islam dan membantu golongan yang
memerlukannya.
3. Kepelbagaian institusi pendidikan menyebabkan
Acheh berperanan sebagai pusat pendidikan Islam
pada abad ke-16 Masihi. Bincangkan.
Pendahuluan
Abad ke-16 Acheh telah mengambil alih peranan
Melaka sebagai pusat politik selepas kejatuhan kerajaan Melaka
pada tahun 1511 M. Peranan Acheh pada masa tersebut bukan
sahaja terhad sebagai pusat perdagangan malah berperanan
sebagai pusat penyebaran dan perkembangan agama Islam.
Achaeh memainkan peranan sebagai pusat pengajian agama
Islam yang terulung di Nusantara. Sesuai dengan statusnya
sebagai kerajaan Melayu Islam, Acheh berperanan sebagai pusat
pendidikan Islam. Terdapat pelbagai institusi pendidikan Islam
bagi memudahkan rakyat mempelajari dan mendalami ilmu
pengetahuan dan dinaungi oleh pemerintah khususnya Sultan
Iskandar Muda Mahkota Alam.
Isi-Isi
Kerajaan Acheh sangat menitikberatkan ilmu pengetahuan dan
telah menubuhkan institusi pendidikan antaranya
meunasah/madrasah, masjid, dayah, rangkang, Jamiah
Baiturrahman, Balai Setia Hukama, Balai Setia Ulama dan
Balai Jamaah Himpunan Ulama. Madrasah atau muenasah
merupakan institusi pendidikan asas atau permulaan yang
biasanya didirikan di setiap kampong. Para pelajar diajar
membaca al-Quran, membaca dan menulis huruf Arab serta
perkara-perkara asas lain dalam Islam. Para pelajar turut
mempelajari ilmu fardu ain seperti rukun iman, rukun Islam,
fikah, ibadat, dan akhlak.
Anak-anak yang khatam al-Quran diajari kitab agama yang
ditulis dalam bahasa Jawa dan Acheh seperti Kitab Perukunan
dan Risalah Masailal al- Muhtadin.Sejarah Islam pula diajar
dengan cara bercerita. Pelajar yang berjaya melalui institusi
Meunasah akan melanjutkan pelajaran ke institusi rangkang
yang ada kalanya disebut pondok atau pesantren. Pelajar yang
pintar akan belajar dari satu rangkang ke rangkang yang lain
disebabkan institusi ini mempunyai tenaga pengajar yang lebih
mahir dan berpengetahuan. Mata pelajaran yang diajar ialah
Fikah, Ibadat, Tauhid, Tasawuf, Sejarah dan Bahasa Arab.
Masjid juga berfungsi sebagai pusat pendidikan dan juga
kegiatan umat Islam.Masjid merupakan pusat pendidikan yang
bersangkutan dengan pendidikan menengah pertama.Beberapa
15
buah masjid dinaiktarafkan menjadi pusat pendidikan tinggi
seperti Masjid Bait al-Rahman.Terdapat institusi yang dikenali
sebagai dayah yang disamakan dengan Sekolah Menengah Atas
di Indonesia. Dayah didirikan hamper setiap daerah nanggore
(negeri). Terdapat dayah yang berpusat di masjid bersama
rangkang tetapi kebanyakkan dayah berdiri sendiri di luar
lingkungan masjid dengan menyediakan sebuah balai utama
iaitu aula yang sebagai tempat belajar sembahyang.
Pusat Pengajian Tinggi Dayah Cot Kala merupakan pusat
pendidikan Islam tinggi pertama di Asia yang telah melahirkan
banyak ulama yang menjadi pendakwah di Nusantara.Semua
mata pelajaran diajar dalam bahasa Arab dengan menggunakan
kitab-kitab dari Semanjung Tanah Arab.Terdapat dua jenis
dayah, iaitu dayah yang bersifat khusus dan dayah yang bersifat
umum.Dayah yang bersifat khusus adalah untuk wanita
sahaja.Dayah yang khusus mengajar ilmu pertanian,
pertukangan dan perniagaan dengan menurut syariat
Islam.Antara dayah yang terkenal ialah Dayah Cot Kala dan
Dayah Teungku Chik. Mata pelajaran yang diajar di Dayah
Teungku Chik ialah Bahasa Arab, Fiqh Jinayat (Hukum
Pidana), Fiqh Munakahat (hokum Perkahwinan), Fiqh Duali
(Hukum Tatanegara), Sejarah Islam, Sejarah Negara-negara,
ilmu Mantik, Taudid/ Filsafat, Tasawuf, Akhlak, Ilmu Falak,
Tafsir dan Hadis.
Jamiah/ Universiti Baiturahman berasal dari Masjid Bait al-
Rahman yang dinaiktarafkan.Sultan Iskandar muda Mahkota
Alam sendiri telah mendirikan Masjid Bait al-Rahman yang
digunakan sematamata sebagai tempat untuk menuntut ilmu.
Terdapat 17 dar (fakulti) seperti Fakulti Ilmu Tafsir dan Hadis,
Fakulti Ilmu Kedoktoran, Fakulti Ilmu Kimia, Fakulti Pertanian
dan Fakulti Peperangan. Tenaga pengajar terdiri daripada ulama
atau sarjana dari Acheh dan juga Negara-negara Islam yang lain
seperti Arab, Turki, Parsi dan India.Pada zaman pemerintahan
Sultan Alauddin Muda Darma Wangsa Perkasa Alam Syah
(1607-1636 M) terdapat sebanyak 44 orang guru besar dari
Jamiah Baiturrahman.
Sultan Iskandar muda Mahkota Alam telah menubuhkan
Lembaga Pelaksana Pendidikan yang terdiri daripada Balai
Setia Hukama, Balai Setia Ulama dan Balai Jama ah Himpunan
Ulama.Balai setia Hukama merupakan tempat para ulama dan
ahli fikir membahaskan perkara-perkara yang menyentuh
tentang pendidikan.Balai Jamaah Himpunan Ulama
merupakan kelab perbincangan bagi para sarjana dan ulama
bertukar-tukar pandangan, berseminar, membahaskan masalah
pendidikan dan sebagai tempat pengembangan ilmu
pengetahuan.
Kesimpulan
Tidak dapat dinafikan lagi dengan wujudnya kepelbagaian
institusi pendidikan sama ada diperingkat rendah, menengah
dan tinggi telah membolehkan Acheh mendapat gelaran sebagai
Serambi Kota Makkah. Situasi ini diperkukuhkan lagi dengan
peranan pemerintahnya yang cinta akan ilmu pengetahuan,
 dasar pendidikan, peranan ulama dan sebagainya. Para
pemerintah ini juga menaungi institusi-institusi ini.
4.Bincangkan ciri-ciri sistem pendidikan Islam pada
zaman Kerajaan Umayyah dan Abbasiyah.
Pendahuluan
Pendidikan dalam Islam merupakan suatu proses yang berlaku
sepanjang hayat. Tidak dapat dinafikan pendidikan Islam
mengalami perkembangan pesat pada zaman kerajaan Umayyah
dan kerajaan Abbasiyah. Hal ini disebabkan penglibatan dan
sikap pemerintah yang mencintai ilmu pengetahuan sama ada
ilmu agama mahupun ilmu-ilmu berkaitan keduniaan.
Isi-Isi
Ciri-ciri sistem pendidikan Islam pada zaman Kerajaan
Umayyah dan Abbasiyah:
i) Sumber utama al-Quran dan hadis
Sebagaimana zaman awal Islam, sumber utama pendidikan
Islam ialah al-Quran yang merupakan suatu sumber yang sah
dan hakiki, diikuti sunnah atau hadis. Selain itu, pendidikan
Islam juga berpandukan kepada sumber akal dalam bentuk
ijtihad dan qais bagi menjelaskan perkara-perkara yang tidak
diterangkan secara jelas oleh sumber al-Quran dan sunnah.
ii) Mewujudkan pembangunan yang seimbang antara aspek aqliah
dan naqliah
Sesuai dengan perkembangan semasa, pendidikan Islam pada
zaman kerajaan Umayyah dan kerajaan Abbasiyah bertujuan
untuk mewujudkan pembangunan yang seimbang antara aspek
aqliah dan naqliah bagi membolehkan manusia mengenali
pencipta-Nya serta mentaati segala perintah dan suruhannya.
iii) Berlangsung secara formal dan tidak formal
Pendidikan Islam pada kedua-dua kerajaan tersebut berlangsung
secara formal dan tidak formal.Pendidikan tidak formal berlaku
di masjid, manakala pendidikan formal berlangsung di institusi
yang didirikan oleh kerajaan seperti kuttab dan institusi
pengajian tinggi serta madrasah seperti Bait al-Hikmah di
Baghdad.
iv) Kandungan kurikulum
Kandungan kurikulum pendidikan yang terdapat pada kedua-
dua kerajaan ini merangkumi ilmu naqli dan ilmu aqli.Antara
ilmu naqli seperti tafsir, hadis, fikah dan usuluddin, manakala
ilmu aqli seperti falsafah, sejarah, bahasa (nahu), matematik
dan ilmu alam.
16
v) Ulama tersohor menjadi tenaga pengajar
Ciri seterusnya pendidikan Islam pada zaman kerajaan
Umayyah dan kerajaan Abbasiyah ialah munculnya ulama-
ulama tersohor yang menjadi tenaga pengajar di institusi
pendidikan seperti Abdullah b. Abbas, Hassan al-Basri dan
Wasil b. al-Basri.
vi) Wujudnya kaedah halaqah.
Ciri pendidikan Islam lain yang ketara pada kedua-
dua kerajaan ini ialah kewujudan kaedah halaqah. Melalui
kaedah ini, murid-murid akan berkumpul membentuk bulatan
yang mengelilingi guru, mendengar apa yang disampaikan oleh
guru sambil menadah kitab yang menjadi bahan pembelajaran.
Pada zaman kerajaan Umayyah dan kerajaan Abbasiyah,
pendidikan Islam mendapat sokongan padu daripada para
pemerintah. Umpamanya, pada zaman kerajaan Umayyah,
Khalifah Umar b. Abdul Aziz telah mendirikan banyak masjid
dan meneruskan pendidikan percuma di kuttab bagi golongan
yang tidak berkemampuan. Pada zaman kerajaan Abbasiyah
pula, muncul tokoh- tokoh pemerintah yang mencintai ilmu
pengetahuan seperti Khalifah Harun al-Rasyid dan Khalifah al-
Makmun.
viii) Wujud aktiviti penterjemahan
Ciri lain yang ketara pada sistem pendidikan kedua-dua
kerajaan ini ialah kewujudan aktiviti penterjemahan karya-
karya asing khasnya daripada bahasa Yunani. Di Baghad,
aktiviti tersebut giat dilakukan di Bait al-Hikmah manakala di
Nisabur, Universiti Nizamiyyah bukan sahaja berperanan
sebagai institusi pengajian tinggi bagi umat Islam mendalami
ilmu pengetahuan malah juga sebagai pusat penterjemahan.
Kesimpulan
Sokongan padu pemerintah dan kemunculan ulama menjadikan
kerajaan Umayyah dan Abbasiyah cemerlang dalam aspek
pendidikan dan menjadi pusat perkembangan ilmu
pengetahuan.
5.Huraikan perkembangan ilmu Naqli dan ilmu aqli
di Andalus pada abad ke-11 hingga abad ke-13.
Pendahuluan
Mengikut Imam al-Ghazali ilmu didefinisikan sebagai satu
kepastian yang demostratif.Iaitu ilmu dianggap sebgai cahaya
yang mempunyai kaitan dengan akidah dan keimanan.Maka
 Islam menyarankan umatnya supaya menuntut ilmu. Pada abad
ke 11 hingga 13 Masihi menyaksikan pemerintahan
kerajaankerajaan Islam di Andalus seperti Muluk al-Tawa if,
kerajaan al-Murabitun,kerajaan al-Muwahidun serta kerajaan
Bani al-Ahmar atau dikenali sebagai Nasriyah.Tempoh masa ini
menyaksikan perkembangan bidang keilmuan sama ada ilmu
Naqli(agama) dan ilmu Aqli (bukan agama) sebagaimana
zaman-zaman sebelumnya.
Ilmu Naqli merupakan ilmu yang diwahyukan kepada Nabi
Muhammad s.a.w kemudian diperturunkan kepada para
sahabatnya meliputi tafsir al-Quran, ilmu Hadis,ilmu usuluddin,
ilmu fekah, ilmu tasawuf, ilmu bahasa arab dan ilmu
sirah.Manakala ilmu aqli pula dapat didefinisikan sebagai ilmu
yang bersumberkan akal dan dibahagikan kepada sains tabii,
sains sosial dan sains kemanusiaan.Antara bidang ilmu yang
tergolong dalam ilmu aqli ialah perubatan, astronomi, geologi,
matematik,sejarah, sosiologi, psikologi dan falsafah.
Isi-isi
a)Perkembangan ilmu Naqli
Muncul tokoh seperti Ibn Hazam yang dikaitkan dengan
penghasilan kitab-kitab fekah dan ilmu hadis.Beliau telah
mengemukakan satu aliran teknologi baharu berdasarkan
pengalamannya dengan menyatakanBahasa Al-Quran ialah
bahasa yang dicipta oleh Allah s.w.t untuk manusia dan
manusia boleh memahami atau mempelajarinya.
Tokoh lain yang muncul.Ialah Ibn Ubd al-Barr yang merupakan
seorang ulama hadis yang terkenal. Karya teragung beliau ialah
al Istiab li Sahabah . Karya kedua beliau telad diterjemahkan
ke dalam Bahasa Melayu dengan Pendedahan dan
kecemerlangan ilmu tentang hadis dan Ulama Hadis serta
konsep Ilmu Menurut Islam.
Pada abad ke 13 M muncul Qadi Iyad yang terkenal dalam
bidang hadis, fekah dan sejarah. Beliau Berjaya menghasilkan
20 buah kitab yang berkaitan yang berkaitan dengan bidang
berkenaan.Kitabya yang termashur ialah al-Shifa bi Tarif
Huquq al-Mustafa yang mengandungi pujian-pujian terhadap
Nabi Muhammad SAW, akhlak dan mukjizat baginda
Selain itu terdapat ulama-ulama lain seperti Ibn Atiah dan al-
Qurtubi dalam bidang tafsir alQuran dan Abu Asim yang
menulis kitab al-Tuhfah.Dalam bidang tasawuf, Andalus
memiliki nama-nama seperti Muhyidin(Ibn Arabi), iaitu
seorang ulama Sufi yang terkenal dan banyak menghasilkan
tulisan seperti al-Futuhat al-Makkiyah dan terkenal dengan
fahaman Wahdat alwujud.
b) Perkembangan ilmu aqli.
Perkembangan ilmu aqli khususnya ilmu falsafah menyaksikan
kemunculan beberapa orang ahli falsafah yang unggul sebagai
Ibn Tafail yang menulis buku Hayy Ibn Yaqzan. Karya beliau
telah diterjemahkan dalam Bahasa Latin, Belanda, Inggeris,
Jerman dan Peranchis .Dalam karya tersebut, beliau
17
memaparkan aliran-aliran pemikiran sezaman menerusi
kisah.Beliau menyatakan bahawa Walaupun falsafah agama
adalah benar, tetapi ia tidak boleh digunakan secara langsung
untuk membimbing urusan dan kehidupan rakyat biasa.
Tokoh yang lebih terkenal ialah Ibn Bajjah.Dalam tamadun
barat, beliau dikenali sebagai Avenpace serta merupakan
komentator karya-karya Aristotle, ahli Muzik dan Fizik.Karya
beliau yang utama ialahTadbir al- Mutawahid. Beliau
merupakan guru kepada Ibn Tufail dan dianggap setaraf dengan
Ibn Rusyd, Ibn Sina dan al-Farabi.
Sebagai ahli falsafah, minatnya tertunpu kepada idea dan
pemikiran berkaitan aspek-aspek kemanusiaan.Beliau
menumpukan kajian khusus tentang bentuk-bentuk kerohanian
dan idea-idea yang terdapat dalam pemikiran manusia.
Pada zaman ini juga muncul Ibn Rusyd yang mengulas dan
memberi jawapan terhadap
serangan Imam al-Ghazali dalam karyanya yang bertajuk
Tahafut al-Tahafut dan komentarnya terhadap karya Aristotle.
Pengaruhnya yang besar telah menyebabkan munculnya aliran
falsafah di Eropah yang dikenali dengan nama Averoisme.
Sumbangan Ibn Rusyd juga dapat dilihat dalam bidang
perubatan apabila beliau mengolah ideanya dalam kitab al-
Kulliyat fi al-Tibb yang menjadi sumber rujukan untuk
berabad-abad lamanya di Eropah.
Ibn Rusyd juga berusaha mengharmonikan antara falsafah
dengan agama.dalam karyanya, beliau mengakai terdapat
pertembungan antara agama denga falsafah, namun ia
merupakan perkara cabang(furu) semata-mata dan boleh
diselesaikan menerusi kewibawaan ahli-ahli agama dan
falsafah.
Kesimpulan
Perkembangan ilmu naqli dan aqli pada zaman kemerosotan
kerajaan Andalus menggambarkan sesuatu ilmu itu tetap
berkembang sepanjang zaman dan umat Islam terus menuntut
dan mendalami ilmu.Kemunculan golongan cerdik pandai Islam
pada zaman itu telah mendorong perkembangan ilmu naqli dan
aqli.
6.Bincangkan idea-idea al-Khawarizmi dalam bidang
Matematik.
Pendahuluan:
Nama sebenar al-Khawarizmi ialah Abu Abd Allah Muhammad
Ibn Musa al-Khawarizmi . Di
Barat beliau dikenali sebagai al-Khawarizmi, al- Cowarizmi, al-
Ahawizmi, al-Karismi, al-Goritmi dan alGorismi.Al-
Khawarizmi seorang tokoh islam yang berpengetahuan luas
dalam bidang falsafah, logik, aritmetik,geometri, muzik,
kejuruteraan, sejarah Islam dan kimia.
Isi-isi
Kepakaran beliau dalam ilmu matematik diiktiraf oleh
pemerintah Abbasiyah iaitu Khalifah Harun al-Rashid yang
melantiknya sebagai pakar matematik dan ahli akademik
Matematik di Baitul
Hikmah. Selepas kemangkatan Khalifah Harun al-Rasyid,
beliau dilantik sebagai pengarah arkib di perpustakaan istana
oleh Khalifah al-Makmum. Beliau turut mengemaskini sistem
perpustakaan dengan menambah indeks buku-buku di
perpustakaan tersebut di Baitul Hikmah, al- Khawarizmi turut
bertugas mengetuai dan mengawasi kerja penterjemahan buku-
buku Matematik dalam bahasa Yunani yang diperoleh daripada
Byzantine.Khalifah al-Makmum telah melantik al-Khawarizmi
sebagai penasihat astronomi dan bertugas di balai cerap yang
didirikan oleh baginda di Baghdad.
Sumbangan terbesar al-Khawarizmi ialah memperkenalkan
sistem nombor yang digunakan sehingga kini iaitu 0 hingga
9.Angka-angka tersebut menggunakan simbol-simbol yang
mewakili nilainilai tertentu.Beliau juga merupakan individu
pertama yang memperkenalkan angka sifar dalam ilmu
Matematik. Melalui angka sifar akan terbitkan nombor yang
mencapai infiniti.
Pengenalan sistem angka yang sistematik oleh beliau bukan
sahaja membolehkan operasi pengiraan matematik diperluaskan
melalui operasi kuasa , log dan kosinus, malah membolehkan
ilmu sains dan teknologi berkembang dengan lebih pesat.Angka
sifar yang diperkenalkan olehnya dipinjam oleh bahasa bahasa
Eropah dengan sebutan cifre, chiffre dan zero.
Beliau dikenali juga sebagai bapa al-Jabar melalui
sumbangannya memperkenalkan jurusan arimetik iaitu al-
Jabar.Al-Jabar merupakan satu bidang matematik yang
dipanggil ilmu persamaan. Melalui kaedah penggunaan simbol
yang mewakili nombor, nilai atau pembolehubah, banyak
masalah pengiraan dapat diselesaikan .Bentuk pengiraannya
yang menggunakan simbol tertentu juga sebut algebra dalam
matematik moden. Buku yang memperkenalkan kaedah
arimetik al-Jabar telah diterjemahkan dalam bahasa Latin dan
menjadi rujukan di universiti-universiti Eropah sejak abad ke 12
hingga 16 Masihi .
Beliau turut menghasilkan karya yang bertajuk al-Muktasar fi
Hisab al-Jabr wa al- Muqabalah untuk mengatasi masalah
praktikal yang dihadapi oleh umat Islam khususnya yang
melibatkan pengiraan seperti pembahagian harta pusaka dan
perniagaan.Sungguhpun penyelesaian masalah ini terkandung
dalam al-Quran dan hadis namun ilmu yang diperkenalkannya
18
dapat membantu mengatasi masalah pengisian yang lebih rumit
dan kompleks.
Kesimpulan
Sumbangan al- Khawarizmi dalam bidang matematik amatlah
besar dan berkekalan hingga ke hari ini.Sumbangannya
mencerminkan kehebatan dan keunggulan tamadun
Islam.Sumbangan beliau telah menjadi pemangkin kepada
kemajuan orang Barat yang mendalami teori yang dikemukakan
olehnya.
7.Bincangkan pencapaian dan sumbangan al-Masudi dalam
bidang geografi dan pelayaran.
Pengenalan
Nama sebenar al-Masudi ialah Abu Hassan Ali bin Husyn bin
Ali al-Masudi. Beliau dilahirkan di Baghdad, Iraq pada tahun
895 M. / 283 H dan meninggal dunia di Fustat, Mesir pada
tahun 956 M./ 345 H. Al-Masudi mendapat pendidikan secara
langsung daripada ibu bapanya. Beliau sangat berminat
membuat penyelidikan terhadap bidang sejarah dan adat istiadat
serta cara hidup setiap negeri. Rekod terawal menunjukkan al-
Masudi memulakan pelayaran ke Parsi pada tahun 914-915 M.
Di Parsi, beliau tinggal selama setahun di Istakhar. Dari
Baghdad, beliau pergi ke India pada tahun 916 M dan
mengunjungi kota Multan dan kota al-Mansurah. Beliau
kembali semula ke Parsi setelah mengunjungi Kusman.
Pencapaian al-Masudi
Pencapaian beliau dapat dinilai berdasarkan hasil
karya agung yang telah ditulis dan diterbit. Di India, al-Masudi
melakukan penyelidikan mengenai flora dan fauna. Lokasi
kajian beliau di tepi laut berhampiran Combay. Antara bahan-
bahan penyelidikan beliau ialah gajah, burung merak, burung
kakak tua, buah oren, kelapa dan lain-lain.di Basrah, beliau
menetap untuk beberapa waktu dan menulis karya besarnya
yang bertajuk Muruj al-Dhabab. Buku ini menceritakan tentang
pengalaman peribadi beliau di pelbagai negara.Buku ini
diterbitkan di Paris (1861-1877) dan Kaherah (1303 H)
sebanyak 9 jilid.Karya al-Masudi ini dianggap sebagai sebuah
ensiklopedia kerana perbincangannya bermula daripada
kejadian manusia hingga ke zamannya.
Al-Masudi kemudiannya menyusun karya keduanya bertajuk
Akhbar al-Zaman (cerita-cerita sejarah) yang mengandungi 30
jilid. Beliau kemudiannya mencatatkan pengalaman dalam
Muruj alDhabab wa Maadin al-Jawahir. Buku ini selesai
ditulis pada tahun 947 M dan pada tahun 956M, edisi keduanya
yang mengandungi 9 jilid diterbitkan di Paris (1861-1877).
Al-Masudi menulis kitab Akhbar al-Zaman yang dikenali
sebagai Annal (catatan sejarah) yang mengandungi 30 jilid
mengenai sejarah umum. Karya beliau yang terakhir ialah kitab
al-Tanbih wa alIshraf. Kitab ini merupakan penambahan dan
melengkapkan karya-karya yang terdahulu.
Sumbangan dalam ilmu geografi
Sumbangan al-Masudi dalam ilmu Geografi tidak
terbatas dalam satu aspek tetapi merangkumi geografi manusia
dan geografi fizikal.KitabMuruj al-Dhahab dianggap sebagai
sebuah ensiklopedia geografi.Beliau menggabungkan geografi
dengan disiplin sejarah untuk menjadikan kajiannya lebih
menarik. Al- Masudi memberikan beberapa gambaran tentang
gempa bumi, perairan Laut Mati dan tajuktajuk geologi yang
lain. Kajian beliau tentang kincir air di Sijistan merupakan
penemuan baru orang Islam.
Sumbangan lain ialah pendapat beliau yang menyokong teori
Determinisme Alam Sekitar iaitu satu tanggapan bahawa faktor
persekitaran iaitu iklim yang dipengaruhi oleh planet
mempunyai pengaruh yang rapat dengan sikap manusia.
Terdapat juga pembahagian dunia kepada dua bahagian.Al-
Masudi juga menguasai aspek kosmologi seperti banyaknya air
di sesuatu kawasan, tumbuh-tumbuhan semulajadi dan
topografi serta berkaitan kualiti alam sekitar.
Dalam geografi kawasan pula, karya-karya beliau
menerangkan secara terperinci mengenai India iaitu kawasan-
kawasan Makran, Sind dan pantai Barat benua ini setanding
dengan karya-karya ahli Geografi yang lain seperti Ibn
Khurdazbih, Istakhri dan Maqdisi.
Sumbangan dalam ilmu pelayaran
Sumbangan al-Masudi dalam bidang pelayaran adalah
hasil daripada pengamatan dan penyelidikan beliau.Al-Masudi
telah dapat menyelesaikan masalah yang timbul dalam kalangan
pelaut dan ahli pelayaran yang keliru tentang nama-nama sungai
yang mereka lalui semasa pelayaran.Beliau memberi gambaran
yang jelas tentang laluan dari Teluk Parsi ke Laut China.Sungai
yang pertama disebut ialah Bahr al-Fars atau Khasybah al-
Basrah.Di pantai Larwi, terletak bandar-bandar lama seperti
Cemur, Subarh, Thana dan Khambayat. Al-Masudi juga
menerangkan keadaan , lokasi serta aktiviti perdagangan bagi
masyarakat atau pedagang di India.
Dalam bukunya, Muruj al-Dhahab, al-Masudi menjelaskan
tentang laluan pelayaran bagi bangsa Arab melalui pantai
Afrika.
Al-Masudi juga menyatakan bahawa laut sebenarnya tidak
berasingan.Beliau menjelaskan bahawa semua laut termasuk
Laut Hindi, Laut China, Laut Parsi, Laut Rom dan Laut Syria
merupakan satu kumpulan air besar yang
bersambung.Berdasarkan pengalaman dan pengamatannya, al-
Masudi menyatakan bahawa para pelaut terdiri daripada
pelbagai peringkat dan jenis.
19
Al-Masudi juga mengemukakan pendapat dan seterusnya dapat
mengatasi kekeliruan pelaut berbangsa Arab yang mengetahui
dua laluan untuk pelayaran dari Eropah ke sepanyol iaitu
Britain dan Ireland melalui Atlantik dan dari Russia melalui
Laut Hitam, Dardeneller dan Laut Mediterranean. Hasil kajian
beliau mendapati bahawa Laut Kaspia adalah tidak bersambung
dengan Laut Hitam.
Al-Masudi dalam karyanya Muruj al-Dhahab juga menerangkan
tentang keadaan muka bumi dan jarak dari benua Eropah
hingga ke negeri China.Pada pandangan beliau, jarak antara dua
lokasi ini adalah setengah lingkungan bumi. Dalam karya
tersebut, beliau menceritakan berkenaan lima remaja yang
sombong yang telah menyeberangi Laut Gelap. Sebahagian
mereka selamat dan sebahagian lagi binasa.Cerita ini
menggambarkan bahawa umat Islam telah sampai ke Amerika
beberapa abad sebelum Colombus.
Penutup
Kesimpulannya, al-Masudi bukan sahaja berbakat
dalam bidang pengembaraan dan penerokaan tetapi juga
terkenal sebagai sejarawan, ahli ilmu bumi dan fizik yang juga
mahir tentang perjalanan, sejarah, geografi. Muzik dan pelbagai
pengetahuan yang lain. Masyarakat Arab mengenali beliau
sebagai
Herodotus dan Plinuskerana membuat revolusi dalam ilmu
sejarah.
8.Huraikan sumbangan pelayaran tokoh Ibn Battutah
terhadap perkembangan tamadun manusia pada
abad ke-14 M.
Pengenalan
Ibn Battutah dilahirkan di Tanger, Maghribi pada
tahun 703 Hijrah bersamaan 1304 Masihi. Nama sebenar Ibn
Battutah ialah Muhammad bin Abdullah al-Lawati.
Sumbangan terpenting beliau dalam bidang pelayaran ialah
dalam penghasilan karya berjudul Tuhfat al-Nazar yang lebih
dikenali sebagai al-Rihlah.Sarjana Barat menyifatkan Ibn
Battutah sebagai The Prince of Muslim Travelers.
Isi-Isi
a) Karyanya menjadi sumber sejarah abad pertengahan
Ibn Battutah adalah seorang tokoh pengembara dan sejarawan
Islam yang terkenal pada zaman
pertengahan.Kemasyhurannya bukan sahaja dalam
kalangan umat Islam sahaja, tetapi juga dalam kalangan
masyarakat antarabangsa. Hasil pengembaraan dan
pelayaran Ibn Battutah telah memberi banyak pendedahan
kepada masyarakat dunia merangkumi pelbagai aspek
seperti agama, politik, sosial, ekonomi dan kebudyaan
 masyarakat khususnya di Afrika Barat dan India. Di
India, catatan beliau berfokuskan tentang kepelbagaian
kepercayaan yang diamalkan oleh masyarakat Hindu
seperti adat suttee (adat pembakaran diri balu-balu
Hindu) dan lain-lain. Beliau turut menghuraikan
kepentingan Sungai Ganges terhadap masyarakat
setempat khususnya untuk upacara penyucian atau
pembersihan diri.Demikian juga berhubung dengan
kedudukan dan perkembangan agama Islam di beberapa
negara termasuklah Asia Tenggara, China dan lain-lain.
b) Gambaran tentang negara Islam
Ibn Battutah juga banyak mencatatkan tentang sejarah
negara India sewaktu pemerintahan Muhammad Tughliq
(Kesultanan Delhi), Anatolia, Afrika Timur dan Barat
serta Maldives.Selain itu, Ibn Battutah juga menulis
catatan tentang kota-kota terkenal seperti Iskandariah,
Damsyik, Makkah, Konstantinople, Syiraz dan Sifahan.
Belaiu juga tidak ketinggalan mencatatkan sejarah
perkembangan tempat-tempat yang dilawati di Makkah
seperti Masjidil Haram, Kaabah serta makam-makam
para imam pelbagai mazhab dan para syuhada.
c) Kepentingan karya al-Rihlah
Rekod pengembaraan Ibn Battutah dikenali sebagai
kitab Tuhfat al-Nazar. Bagaimanapun, kitab ini lebih
dikenali sebagai Rihlah Ibn Battutah.Karya ini mendapat
perhatian para sarjana sejarah di seluruh dunia. Karya ini
juga kemudiannya telah diterjemahkan ke dalam pelbagai
bahasa asing termasuk bahasa Inggeris, Perancis,
Belanda dan Jerman dan lain-lain. Proses peterjemahan
karya ini dalam bahasa Inggeris diusahakan oleh Profesor
H. A. R. Gibb dikenali sebagai The Travels of Ibn
Battutah.
d) Ransangan kepada pelayar lain
Sumbangan Ibn Battutah dalam bidang pelayaran telah menjadi
pendorong kepada para pelayar Islam yang lain untuk
mengikut jejak langkahnya. Hasilnya telah membawa
kepada kemunculan beberapa orang tokoh lain seperti Ibn
Hawqal dan Sulayman al-Mahri. Ibn Hawqal telah
memulakan pelayaran ke Afrika Utara, Sepanyol, selatan
Sahara, Negara-negara Arab, Armenia, Azerbaijan dan
Sicily dari tahun 947 hingga 973 Masihi.
e) Bidang geografi
Sumbangan pelayaran Ibn Battutah turut meningkatkan
pengetahuan dalam bidang geografi.Beliau gemar
mencatatkan keadaan geografi sesebuah Negara yang
dilawati.Antaran catatan beliau yang penting keadaan
iklim khatulistiwa tidak sepanas iklim di Afrika
Utara.Catatan beliau ini dapat mempengaruhi pemilihan
sesebuah pangkalan persinggahan dan perdagangan yang
sesuai dan strategik kepada para saudagar kemudiannya.
f) Bidang sejarah dan persejarahan
20
Ibn Battutah turut menulis kisah persejarahan sesebuah negara
apabila berjaya menemui ramai pemerintah, wazir dan
pegawai-pegawai tinggi kerajaan. Bagi mendapatkan
kesahihan dan ketepatan fakta, hasil catatan beliau turut
disokong oleh sumber-sumber lain yang berkaitan. Di
Kota Konstantinople, beliau mencatatkan keindahan kota
tersebut yang dilengkapi dengan pasar atau gudang
membeli-belah, jalan raya yang dibina daripada batu dan
kewujudan sebuah gereja besar St Sophies di tengah-
tengah kota berkenaan. Sementara Pasai di Sumatera
pula digambarkan sebagai kawasan yang subur yang
dipenuhi dengan pokok kelapa, cengkih dan gaharu.
Kesimpulan
Kejayaan pelayaran Ibn Battutah selama 28 tahun
merentasi sejauh 120 000 km dalam tempoh antara tahun 1325
1353 M telah meletakkan beliau setaraf dengan ahli pelayaran
terkenal dunia iaitu Marco Polo. Beliau juga sering kali
dijadikan sumber rujukan sejarah dalam pelbagai bidang
termasuk pelayaran, keagamaan, budaya, kesenian dan lain-lain.
9.Huraikan ciri ketara yang terdapat dalam seni bina
di Andalus pada abad ke 13M
Pendahuluan
Abad ke 13 M menyaksikan kemunculan kerajaan Nasriyyah
atau Bani al-Ahmar sebagai kerajaan Islam yang berakhir
muncul di Andalus.Kerajaan ini diasaskan oleh Muhammad b.
Yusuf b. Nasr yang lebih dikenali sebagai Ibn al-
Ahmar.Meskipun kerajaan ini merupakan kerajaan Islam
terakhir di Andalus, namun kerajaan tersebut telah memberikan
sumbangan yang membanggakan khususnya berkaitan
pembinaan dan perkembangan seni bina.
Isi-Isi
Ciri-ciri ketara yang terdapat dalam seni bina di Andalus pada
abad ke 13M.
i) Kemajuan dan perkembangan seni bina dan seni ukir pada
zaman ini bukan sahaja di Granada tetapi di kawasan- kawasan
lain yang diduduki oleh orang Islam Sepanyol. Kesenian yang
lahir di Granada dikenali sebagai kesenian Granada manakala
kesenian di luar Granada dipanggil kesenian Mudejar.
ii) Kesenian atau seni bina yang terdapat di luar Granada telah
dilahirkan bersama oleh orang Islam dan bukan Islam pada
abad ke-13 dan ke-14 M, contohnya Alcazar di Seville dan
Gereja Toledo.
iii) Reka bentuk dan seni bina di Granada melambangkan seni bina
dan reka bentuk Islam kerana dihasilkan oleh seniman-seniman
Islam, contoh yang paling jelas ialah Istana al-Hamra . Reka
bentuk istana ini masih mengekalkan reka bentuk zaman
keagungan kerajaan Islam di samping adanya ciptaanciptaan
baharu dalam menghasilkan binaan istana berkenaan.

iv) Istana al-Hamra merupakan istana yang dipenuhi dengan

hiasan yang berwarna emas dengan reka bentuk yang sangat
menarik. Al-Hamra dianggap antara bangunan yang terindah
di dunia. Istana ini mengandungi beberapa buah bilik yang
berukuran sederhana, dua buah dewan besar serta mempunyai
halaman yang dihiasi dengan kolam air pancut dan taman. Di
sekitarnya, terdapat 128 batang tiang bulat yang diperbuat
daripada taman.
v) Binaan unik dan menarik yang terdapat di Granada ialah dua
buah menara yang tinggi dan berkilau yang dibina di atas
Banjaran Sierra Nevada. Kepentingan binaan menara ini ialah
dapat melihat keindahan kota Granada dengan taman-taman
bunga dan pohon buah-buahan yang subur menghijau.

vi) Binaan lain ialah sebuah masjid kecil yang mempunyai reka
bentuk yang dikenali sebagai Masjid al-Mulk yang didirikan
oleh Sultan Muhammad II. Di atas pintu masuk masjid
berkenaan tertera sepotong tulisan Arab, Azza Maulana al-
Sultan Abdillah dan di bawah perkataan tersebut terdapat
sebuah syair yang menyentuh agama Islam.

vii) Pada bahagian mihrab masjid berkenaan terdapat hiasan yang

diperbuat daripada emas dengan bertatahkan permata zamrud
dan yaqut. Permukaan dinding masjid berkenaan pula dipenuhi
dengan hiasan ukiran yang berselang-seli dengan ayat-ayat
yang menggunakan tulisan Arab seperti al- Mulku lilLah viii)
Suatu ciri yang nyata dalam aspek seni bina pada zaman ini
ialah terdapatnya ruangan yang berbeza dalam sesebuah
bangunan. Umpamanya, Istana al-Hamra mempunyai ruangan
untuk duta, ruang persalinan permaisuri dan ruangan
persiraman diraja yang menjanjikan kelebihan dan keterasingan
yang tersendiri daripada segi keindahannya.

Kesimpulan

Kemampuan kerajaan Nasriyyah pada abad ke-13 membina

bangunan-bangunan yang mempunyai nilai kesenian yang unik,
iaitu gabungan antara seni Islam dengan seni-seni tempatan
asing menggambarkan ketamadunan Islam tetap terserlah
walaupun kerajaan Islam di Andalus pada abad tersebut berada
pada era kemerosotan.

TEMA 3 : NASIONALISME DAN PEMBENTUKAN

NEGARA BANGSA

1.Bincangkan faktor-faktor perluasan kuasa Barat di

kawasan empayar Turki Uthmaniyah pada abad ke-18
hingga abad ke-20 masihi.

21
Pendahuluan
Sejak akhir abad ke-15 M., bangsa Eropah melancarkan gerakan
peluasan kuasa secara besar-besaran melalui bidang
perdangangan, kebudayaan, politik, pemindahan, dan
penempaqtan rakyat mereka sediri di tanah-tanah baharu
sehinggakan pada akhir abad ke-20, seluruh dunia berada di
bawah cengkaman pengaruh Barat.
Dari segi sejarah, kerajaan Turki Uthmaniyah diasaskan oleh
Uthman Ertughrul pada tahun 1280.
Kerajaan Turki Utmaniyah merupakan sebuah empayar Islam
terbesar yang memerintah lebih 600 tahun.
Isi-Isi Penting
Terdapat beberapa faktor yang menyebabkan kuasa-kuasa Barat
seperti Britain, Perancis, Rusia, Jerman dan Austria-Hungary
ingin menguasai wilayah-wilayah yang berada dalam empayar
Turki Uthmaniyah.
Akar umbi ancaman terhadap empayar Turki Uthmaniyah yang
kemudiannya membawa keruntuhan empayar ini berpunca
daripada persaingan kuasa-kuasa Barat yang berlumba-lumba
ingin memusnahkan kedaulatan empayar Turki Uthmaniyah.
Kuasa-kuasa Barat bersaing antara satu sama lain untuk
merebut bahagian dan keuntungan daripada wilayah-wilayah
yang dikuasai mereka. Bagi mereka, semakin luas wilayah yang
dikuasai, semakin tinggi sanjungan yang diperolehi kuasa-kuasa
Barat itu.Keluasan tanah jajahan juga melambangkan kekuatan
dan kekayaan kuasa Barat tersebut.
Misalnya, Perancis menawan Algeria (1830) dan Tunisia
(1881).Di samping itu, Rusia menewaskan Turki Uthmaniyah
dalam peperangan (1877 1878).Bagi Britain pula, menguasai
Mesir, Teluk Arab, dan membuat perjanjian dengan Syeikh
Mubarak al-Sabah pada tahun 1899.
Faktor seterusnya ialah kepesatan sektor perindustrian yang
berlaku di Eropah pada abad ke-18 menyebabkan kuasa-kuasa
Eropah tidak ada pilihan selan melaksanakan dasar peluasan
kuasa bagi memenuhi kehendak Revolusi Perindustrian. Pada
zaman Revolusi Perindustrian, sesebuah negara tidak lagi
bergantung kepada eksport bahan mentah pertanian tetapi
bergantung kepada hasil keluaran perindustrian seperti makanan
dalam tin, alat-alat elektrik, dan kereta.
Tambahan pula, hasilan Revolusi Perindustrian seperti jentera
atau enjin berkuasa wap memajukan bidang
pengangkutan.Sistem pengangkutan membolehkan bahan
mentah dan pasaran dipercepatkan tempoh perjalanan ke
sesuatu destinasi.Begitu juga dengan penciptaan telegarf, pihak
penjajah dapat memberi arahan kepada pewagai-pegawai
mereka dengan lebih cepat dan berkesan di mana-aman wilayah
Turki Uthmaniya.
Faktor seterusnya adalah mengenai bahan mentah yang didapati
oleh Turki Uthmaniyah.Kerajaan Uthmaniya kaya dengan
sumber ekonomi terutamanya petroleum. Keadaan ini
mendorong kuasa-kuasa Barat berusaha dengan pelbagai cara
untuk mendapatkan hak keistimewaan mencari gali hasil bumi
umat Islam ini walaupun dengan tipu muslihat.
Peluasan kuasa-kuasa Barat diperhebatkan lagi selepas
pembinaan Terusan Suez yang dibuka pada tahun 1869.Terusan
ini membenarkan laluan air secara dua hala, dan menjadi
22
kepentingan antara Eropah dengan Asia tanpa perlu
mengelilingi benua Afrika.Sebelum pembukaan terusan ini,
barang dagangan dipunggah keluar dari kapal dan diangkut
menggunakan kenderaan darat antara dua laut tersebut.
Melalui pembukaan Terusan Suez, urusan perdagangan
dipercepatkan di samping perjalanan yang jauh dapat
dipendekkan dan kos perdagangan dapat dijimatkan.
Faktor agama juga merupakan sebab peluasan kuasa Barat di
kawasan Emapayar Turki Uthmaniyah.Oleh kerana empayar
Turki Uthmaniyah dipimpin oleh orang Islam, faktor agama
turut mendorong kuasa-kuasa Barat menghapuskan empayar
Islam ini.Tidak hairanlah jika Sultan Abdul Hamid II dalam
catatannya menyebut Kempen Perang Salib yang dilancarkan
ke atas kerajaan Uthmaniyah masih belum tamat.
Tambahan pula, melalui dasar pendidikan dan sistem
komunikasi yang diperkenalkan di tanah jajahan masing-
masing, kuasa-kuasa Barat berjaya menyebarkan nilai-nilai
(falsafah hidup) Barat ke dalam masyarakat peribumi yang
mereka jajah itu.British menyemai falsafah hidup Barat di
Mesir setelah menguasai Mesir pada tahun 1881. Sebaliknya,
sesiapa yang menolak konsep modenisme akan dianggap
sebagai manusia yang mundur, kolot, atau ketinggalan zaman.
Penutup
Tujuan sebenar negara-negara Eropah berusaha keras untuk
memotong dan mengerat tubuh Turki Uthmaniyah yang digelar
mereka sebagai Orang Sakit Eropah adalah untuk merebut
bahagian masingmasing daripada wilayah dan harta empayar
Turki Uthmaniyah.
2.Jelaskan kebangkitan rakyat Algeria dalam
menentang penjajahan Perancis.
Pengenalan
Perancis datang ke Algeria dengan misi membawa tamadun
Barat termasuk idealisme Revolusi Perancis.Kedatangan
Perancis diharapkan dapat menjunjung kebebasan, persamaan
dan persaudaraan; namun perkara yang diterapkan ke atas
rakyat Algeria adalah sebaliknya, iaitu kongkongan,
penindasan, dan perbalahan.
Isi-isi
Antara tokoh besar yang memimpin kebangkitan rakyat Algeria
ialah Syeikh Abdul al-Jazair. Beliau merupakan seorang ulama
besar Algeria yang menguasai pelbagai bidang ilmu islam serta
mempunyai karisma sebagai pemimpin ummah. Beribu-ribu
umat Islam Algeria telah dibunuh dalam penentangan tersebut
dan Perancis telah menakluki keseluruhan negara itu.
Semasa penjajahan Perancis, masyarakat tempatan yang
cenderung kepada agama berhimpun di Masjid untuk
bermesyuarat bagi melancarkan gerakan jihad menentang
penjajah. Mereka bersepakat untuk melantik Syeikh Abdul
Qader sebagai ketua mujahidin bagi menentang Perancis.Lalu,
 Syeikh Abdul Kader dengan berani dan tegas telah
mengisytiharkan negara Islam, Algeria dan memfatwakan
kepada rakyat kewajipan untuk berjuang mempertahankan
setiap inci bumi umat Islam.
Banyak pergerakan menuntut kemerdekaan yang telah
ditundukkan oleh Perancis.Selepas tercetusnya Perang Dunia II,
era baharu muncul di Algeria. Jerman telah menawan Perancis
dan kemudian, Algeria. Banyak dalam kalangan pemimpin dan
nasionalis Algeria yang ditahan oleh Jerman dibunuh dan ada
yang dihantar ke kem-kem tahanan.
Kemuncak kepada kebangkitan rakyat apabila berlaku
Pembunuhan beramai-ramai Setif. Pada tahun 1950-an, gerakan
nasionalisme Algeria menggabungkan semangat dan nilai Islam
yang dipelopori Syeikh Abdul Qader dengan fahaman moden
Perancis seperti demokrasi, maka lahirlah Revolusi Algeria.
Kemudian, berlakulah perang gerila yang dinamakan Perang
Kemerdekaan Aljazair (1954-1962) ini merupakan peperangan
berdarah dan sangat sengit.Pelindung Pembebasan Kebangsaan
(FLN) dan Tentera Pembebasan Kebangsaan (ALN) telah
diasaskan untuk mengetuai pergerakan kemerdekaan.
Gerakan kemerdekaan ini menyaksikan banyak
pembunuhan berlaku, perkampungan yang dibakar, tanaman
dimusnahkan, serta sekolah-sekolah dan masjid dirobohkan
oleh Perancis. Peristiwa ini berlanjutan sehinggalah Algeria
mengisytiharkan kemerdekaannya selepas Perancis kalah dan
menerima kehendak rakyat Algeria yang mahukan kemerdekaan
Kesimpulan
Jihad yang berterusan telah berlaku di Algeria, menelan
korban sejuta syuhada sehingga negara ini juga digelar negara
sejuta syuhada. Perjuangan panjang masyarakat tempatan
Algeria yang dipimpin oleh para ulama telah menghasilkan
kejayaan apabila Algeria memperoleh kemerdekaan dari
Perancis pada tahun 1962, iaitu setelah dijajah selama 132
tahun.
3.Huraikan peranan gerakan Ikhwan Muslimin ke
arah kemerdekaan Mesir.
Pengenalan
Penguasaan British ke atas Mesir memperkenalkan cara
pentadbiran dan kebudayaan Barat di negara itu. Perkembangan
ini tidak disenangi oleh penduduk Mesir yang sebahagian
besarnya beragama Islam.
Pergolakan di Mesir berlaku di antara pihak istana yang
bersekongkol dengan British dan juga Parti Wafd yang terlibat
dengan korupsi dan mengutamakan golongan bangsawan. Di
celah kedua-dua pihak tersebut, wujud gerakan yang ingin
memperjuangkan Islam itu sendiri. Mereka bimbang kedudukan
23
Islam akan terancam. Namun, mereka cuba juga mencari jalan
supaya orang Islam tidak ketinggalan.
Isiisi penting
Ikhwan al-Muslimin diasaskan dan diketuai oleh Hassan al-
Banna di Ismailliyah pada tahun 1928 M. Gerakan ini
merupakan pertubuhan terawal yang memberikan reaksi kesan
daripada perluasan penjajahan Barat. Gerakan ini juga
berperanan menyedarkan umat Islam di Mesir agar bangkit
berjihad mempertahankan kesucian agama Islam dan negara.
Perjuangan Ikhwan al-Muslimin bukan terhad dalam aspek
agama sahaja, malah mencakupi bidang ekonomi, pendidikan,
social dan kemasyarakatan.
Dalam bidang keagamaan, golongan ini menyarankan agar
umat Islam bangkit berjihad dengan mengamalkan ajaran Islam
yang sebenar berdasarkan al-Quran dan hadis. Golongan ini
juga menyeru agar masyarakat Mesir menghapuskan segala
amalan khurafat dan tahyul yang boleh menyekat kemajuan dan
kebebasan mereka. Amalan seumpama ini harus digantikan
dengan amalan sebenar mengikut ajaran Islam dan menjadikan
syariah sebagai paksi perjuangan.
Gerakan Ikhwanul Muslimin juga memberikan tumpuan kepada
bidang ekonomi bagi menyedarkan kegiatan dakwah seperti
membuka kilang tekstil dan syarikat pengiklanan. Pendapatan
daripada kegiatan ekonomi dapat menyumbang kea rah
perjuangan gerakan.
Bagi memastikan kebajikan rakyat, Ikhwanul Muslimin telah
membuka sekolah-sekolah dan pusat-pusat kesihatan di seluruh
negara. Gerakan tersebut turut menggesa agar program
pembangunan yang dijalankan mestilah seimbang, utuh dan
sesuai dengan tuntutan Islam. Gerakan ini mendapat sokongan
padu daripada segenap lapisan masyarakat bukan sahaja di
Mesir bahkan di negara-negara Arab lain.
Golongan Ikhwanul Muslimin juga mengadakan hubungan
yang akrab dengan negara-negara Islam lain. Tindakan ini
dapat mengukuhkan perjuangannya di Mesir sekaligus
mengeratkan semangat persaudaraan sesama Islam termasuk
membantu saudara seagama yang ditekan oleh kuasa-kuasa
barat. Contohnya masyarakat Islam di Palestin yang dizalimi
oleh rejim Zionis.
Pada era kegemilangannya, Ikhwan al-Muslimin mempunyai
lebih 2000 cawangan di seluruh Mesir dengan bilangan
pengikut seramai 2 juta orang. Ikhwan al-Muslimin diterajui
oleh pemimpin yang mempunyai karisma yang tinggi dan
memiliki ilmu pengetahuan dalam bidang konvensional dan
tradisi Islam. Ini merupakan cirri-ciri yang wujud dalam
peribadi Hasan alBanna, pengasas Ikhwan al-Muslimin.
Kebijaksanaan Hasan al-Muslimin dalam menggariskan polisi
Ikhwan al-Muslimin yang berlandaskan pengajaran Islam
seiring dengan pelbagai aktiviti terutama dalam hal-ehwal
kebajikan dan program social, telah menjadikan pertubuhan ini
sebagai satu pertubuhan Islam yang berpengaruh di Mesir.
Kesimpulan
Meskipun Ikhwanul Muslimin mempunyai pengaruh yang kuat
dalam kalangan masyarakat Mesir, namun kerajaan telah
bertindak mengharamkan gerakan tersebut. Pada 13 Januari
1954, Presiden Gamal Abdul Nasser mengharamkan Ikhwan al-
Muslimin berikutan tindakan golongan mahasiswa pro-Ikhwan
al-Muslimin yang bertempur dengan pendukung pemerintah di
Universiti al-Azhar.
4.Huraikan lima faktor kemunculan gerakan
nasionalisme di Mesir pada abad ke-20.
Pendahuluan
Mesir pada awal abad ke-20 berada di bawah naungan
empayar Turki Uthmaniyah namun pengaruh British di Mesir
sangat kuat. British mula berkuasa di Mesir sejak 1882 hingga
1918 iaitu sehingga tamat Perang Dunia Pertama. Selepas 1918,
mula melonggarkan sedikit cengkaman ke atas pentadbiran
Mesir namun tetap melindungi kepentingan ekonomi mereka.
Perlantikan Konsul Jeneral Lord Cromer memberi gambaran
pihak British masih mengawal pentadbiran dalam negeri Mesir.
Pentadbiran tradisional di bawah kepimpinan Khedif wakil
pemerintah empayar Turki Uthmaniyah hanyalah sekadar
boneka demi mengawal penduduk tempatan sahaja. Penduduk
tempatan sering ditindas menyebabkan muncul gerakan
nasionalisme .
Isi-isi
Gerakan nasionalisme muncul apabila golongan
reformis Islam bangun menentang pihak British dengan
menubuhkan pergerakan yang dinamakan Ikhwanul Muslimin.
Pergerakan ini ditubuhkan oleh Shaikh Hassan al-Banna.
Pergerakan ini cuba menegakkan kembali Islam di Mesir
berlandaskan ajaran al-Quran dan sunnah Rasulullah SAW dan
menolak modenisme yang berbentuk sekular yang menular
dalam masyarakat Mesir ketika itu. Gerakan Ikhwanul
Muslimin menggunakan pengaruh agama untuk berjihad dan
berbalik kepada ajaran Islam. Ikhwanul Muslimin bimbang
apabila wujud golongan cerdik pandai Islam yang terpengaruh
dengan gaya pemikiran barat seperti Syaikh Ali Abdul Raziq
yang menulis buku berjudul Islam dan dasar-dasar
pemerintahan kerana memisahkan antara agama dengan politik.
Peranan bahasa dan kesusasteraan turut membantu
kemunculan gerakan nasionalisme di Mesir pada abad ke-
20.Boutros Ghali seorang hakim yang dibunuh pada tahun 1910
selepas menandatangani perjanjian pemerintahan bersama
Sudan. Kematian beliau telah diabadikan oleh Ahmad Shawqi
dan Hafiz Ibrahim yang diterbitkan dalam al-Muayyaddun al-
Liwa. Sajak-sajak ini menjadi penggerak semangat
nasionalisme dalam kalangan penduduk tempatan.Seterusnya
golongan modenis Islam yang dipelopori oleh Rasyid Rida
sangat lantang memperjuangkan bahasa Arab Mesir dan mereka
meminta agar bahasa tersebut digunakan sebagai bahasa rasmi
dalam urusan kerajaan menggantikan bahasa Inggeris dan
bahasa Perancis. Melalui cara ini dapat mengikis rasa hormat
terhadap penjajah
24
Surat khabar atau bidang kewartawanan turut meniup
semangat nasionalisme dalam kalangan penduduk Mesir.
Penulis Rasyid Rida melalui akhbar Salafiya banyak membuka
minda rakyat Mesir pada waktu itu. Beliau merupakan orang
kanan Muhammad Abduh yang banyak menyemarakkan
semangat nasionalisme dalam penulisan.Dalam penulisan beliau
menyalahkan dan menganggap penjajah menyebabkan umat
Islam mundur. Penulis wanita juga turut memperjuangkan hak
mereka seperti Malak Hifni nama penanya Bahithat al-Badiya.
Beliau membincangkan isu pendidikan dan peranan wanita.
Peranan pendidikan tidak dapat disangkal menyumbang
kepada gerakan nasionalisme di Mesir terutamanya lulusan dari
sekolah undang-undang.Ramai daripada bijak pandai berhujah
serta bercita-cita tinggi menyertai sekolah undang-
undang.Graduan ini telah terdedah dengan nilai politik dan
kebudayaan barat semasa tempoh pembelajaran mereka.Selain
itu, mereka disuntik sikap anti-British melalui guruguru mereka
yang berbangsa Perancis.
Pengaruh luar paling besar berjaya membuatkan penduduk
Mesir bangkit melawan kuasa asing ialah Perang Dunia
Pertama. Para petani di Mesir dikerah secara paksa oleh British
untuk meninggalkan ladang-ladang mereka dan menyertai
Perang Dunia Pertama dengan membantu Palang Merah dan
menjadi kuli kepada tentera British di Palestin, Gallipoli serta
Perancis.Banyak nyawa rakyat Mesir terkorban dalam
peperangan tersebut.Dalam pada itu kebanjiran tentera
bersekutu di Mesir membuatkan penduduk merasa lemah
sehingga memerlukan kuasa asing untuk melindungi mereka.
Kesimpulan
Gabungan kelima-lima faktor ini menimbulkan gerakan
nasionalisme di Mesir.Bagaimanapun faktor agama, peranan
bahasa dan kesusasteraan dan pendidikan memberi sumbangan
besar yang ketara terhadap gerakan nasionalisme di Mesir.
5.Jelaskan pengaruh agama ke atas kemunculan gerakan
nasionalisme di Mesir dan Syria pada abad ke 20.
Pengenalan
Selepas tamatnya Perang Dunia Pertama pada tahun 1918,
menyaksikan kejatuhan empayar Turki Uthmaniyah yang
menaungi negara-negara Arab Islam.Kuasa imperialis Barat
mula mengambil alih peranan empayar Turki
Uthmaniyah.Dalam banyak hal penduduk tempatan telah
ditindas sehingga membawa kepada semangat anti-British dan
antikuasa asing.
Isi-Isi
Pengaruh Agama Di Mesir
Usaha British di Mesir yang mencuba untuk membaratkan
masyarakat Mesir serta menjauhkan agama Islam daripada
tertegak di Mesir, muncul golongan reformis Islam yang
menentang pihak British.Pergerakan ini dinamakan Ikhwanul
Muslimin yang ditubuhkan oleh Shaikh Hassan al-Banna.
Sebagai sebuah pergerakan Islam Ikhwanul Muslimin cuba
menegakkan kembali agama Islam di Mesir berlandaskan ajaran
al-Quran dan sunnah serta menolak modenisme yang berbentuk
sekular yang telah meresap masuk ke dalam masyarakat Mesir
ketika itu.
Gerakan Ikhwanul Muslimin mengunakan pengaruh agama
dengan menyedarkan umat Islam Mesir untuk berjihad dengan
membersihkan diri daripada amalan syirik, khurafat, dan
sebagainya serta berbalik kepada ajaran Islam.
Ikhwanul Muslimin semakin bimbang apabila wujud golongan
cerdik pandai Islam yang terpengaruh dengan gaya pemikiran
Barat. Antaranya termasuklah Syaikh Ali Abdul Raziq yang
menulis buku berjudul Islam dan Dasar-dasar Pemerintahan
yang menyokong tindakan Mustapha Kamal Ataturk kerana
memisahkan antara agama dengan politik. Syaikh Ali Abdul
Raziq menegaskan bahawa Islam tidak mewajibkan umatnya
mendirikan negara bahkan adanya Khalifah Islam itu akan
membawa bencana kepada umatnya.
Pengaruh Agama Di Syria
Atas kecerdasan agama, timbul keinginan untuk menyatukan
kesemua negara dan bangsa Arab sehingga mewujudkan
pengerak-pengerak nasionalis di Syria.Kedudukan Palestin
yang bersempadan di bahagian barat daya Syria menyebabkan
penduduk Syria sangat mengambil berat perihal saudara Islam
mereka di Paletin.
Gerakan Yahudi yang ingin menempatkan penduduk mereka di
kawasan orang Palestin jelas kelihatan apabila golongan Turki
Muda yang memerintah Turki dikuasai oleh pertubuhan al-
Ittihad wa alTaraqqi yang didalangi oleh orang Yahudi.
Keadaan ini menyemarakkan lagi semangat penduduk tempatan
di Syria mementang pihak penjajah.
Kesimpulan
Kesedaran timbul dalam kalangan pemikir Islam untuk
menghalang Imperialisme Barat dan menjaga kesucian agama
Islam itu sendiri.Oleh yang demikian tokoh-tokoh tersebut
memainkan peranan untuk menaikkan semangat dan untuk
menggerakan nasionalisme dalam kalangan dunia Islam amnya
serta Mesir dan Syria khususnya.
6.Huraikan peranan Muhammad Abduh dan
Muhammad Rashid Rida dalam membangunkan
gerakan pembaharuan di Mesir pada abad ke 19
dan 20 Masihi.
Pengenalan
Gerakan nasionalisme di Mesir sebenarnya banyak mengambil
inspirasi daripada ketegangan yang tercetus berikutan
pencerobohan kuasa barat terhadap politk dan ekonomi Mesir
25
oleh kuasa Eropah pada abad ke 19M.Usaha-usaha kebangkitan
Islam di Mesir ini dilakukan oleh tokoh-tokoh sebelumnya
seperti Jamal al-Din al-Afghani, Muhammad Abduh dan
Muhammad Rashid Rida. Rida menjadi benteng umat Islam
daripada idea dan pemikiran barat yang tidak selari dengan
syariat Islam
Muhammad Abduh
Muhammad bin Abduh bin Hasan Khasyr Allah dilahirkan di
desa Mahallat Nashr, alBuhayrah, Mesir pada tahun 1849 M.
Ayahnya Abduh bin hasan Khayr Allah mempunyai salassilah
keturunan daripada bangsa Turki. Muhammad Abduh
mendapat pendidikan awal dengan mempelajari alQuran dan
telah menghafal al-Quran ketika berusia 12 tahun.Beliau
mendapat pendidikan formal di Masjid Ahmadi yang terletak di
Tanta.Seterusnya menyambung pelajaran daripada bapa
saudaranya Shaykh Darwish Khidr di Shibral Khit.
Muhammad Abduh telah melanjutkan pelajaran ke Universiti
al-Azhar di Kaherah dan tamat pengajian pada tahun 1877M.
Pada tahun 1869M, beliau telah bertemu dengan seorang tokoh
reformasi Islam iaitu Sayyid Jamal al-Din al-Afghani dalam
sebuah diskusi dan beliau mula tertarik dengan al-
Afghani yang merupakan seorang pemikir moden yang
memiliki semangat tinggi serta menok kefanatikan. Idea yang
dibawaoleh al-Afghani ini telah berkembang pesat di Mesir
terutama dalam kalangan mahasiswa Universiti Al-Azhar yang
diketuai Muhammad Abduh.
Pada tahun 1877M, beliau dilantik sebagai pensyarah di Dar-
Ulum dan Universiti Al-Azhar dan mula berani melakukan
perubahan yang dilihat agak radikal. Antaranya menuntut
sistem pendidikan yang mendorong kebebasan berfikir,
menyerap ilmu-ilmu moden serta membuang amalan kolot dan
fanatik. Aliran pemikiran beliau begitu menyemai pemikiran
politik gurunya al-Afghani.
Semasa pemerintahan Mesir digantikan oleh puteranya Tawfiq
Pasha pada tahun 1879M, pemerintah baru mesir ini bersifat
konservatif dan tidak bersetuju dengan aliran pemikiran
Muhammad Abduh. Kesannya Muhammad Abduh di pecat
daripada jawatannya dan diusir keluar dari Mesir.Pada 1880M,
beliau telah kembali dalam pemerintahan dan bertugas
memimpin penerbiutan majalah al-WaqaI al Misriyyah.Ruang
ini diguna sepenuhnya beliau untuk berkongsi pemikirannya
dalam bentuk artikel yang memuatkan isu-isu yang berlaku
dalam masyarakat Islam Mesir sepertyi nasib rakyat,
pendidikan dan pengajaran.
Pemikiran radikalnya menyebabkan beliau telah dibuang ke
Syria (Beirut) pada tahun 1882M kerana dianggap sebagai
punca pemberontakan yang berlaku di Mesir ketika itu.Pada
tahun 1884M, beliau bersama al-Afghani telah ke Paris untuk
menyusun sebuah gerakan untuk memberi kesedaran kepada
seluruh umat Islam dan dinamakan sebagai al-Urwah al-
Wuthqa. Sebuah majalah yang diberi nama yang sama juga
diterbitkan. Semangat kebebasan yang disampaikan oleh
mereka melalui majalah ini telah bergema ke seluruh dunia dan
memberi pengaruh kuat kepada umat Islam.Pengaruh yang kuat
daripada pemimpin pemimpin ini menyebabkan pihak
penjajah bimbang hingga menyebabkan British menyekat
kemasukan majalah ini ke wilayah Mesir dan India.
Pada akhir tahun 1884M, setelah menerbitkan edisi majalah ke-
18, pemerintah Perancis telah melarang penerbitan semula
majalah tersebut.Apabila Muhammad Abduh kembali semula
ke Mesir, beliau diberi jawatan penting dalam kerajaan. Pada 3
Jun 1899M, beliau telah dilantik sebagai Mufti Mesir. Peluang
ini digunakan oleh Muhammad Abduh untuk kembali berjuang
dan meniupkan roh perubahan dan kebangkitan kepada umat
Islam.
Muhammad Rashid Rida
Gerakan pembaharuan Mesir turut didokong oleh Muhammad
Rashid Rida (1865-1935M) seorang revivalis dan reformis
Islam. Nama sebenarnya Muhammad Rashid bin Ali bin
Muhammad Shams al-Din bin Muhammad Baha al-Din bin
Munla Khalifa. Dilahirkan pada 23 Sept 1865M di
Qalamun, Tripoli, Lubnan. Semasa berusia 18 tahun, beliau
melanjutkan pengajian ke Madrasah alWataniyyah al-
Islamiyyah yang didirikan oleh Shaykh Husayn al-Jisr. Di sini
beliau mempelajari mantik, falsafah dan ilmu agama yang lain.
Orang yeng bertanggungjawab menanam semangat ilmiah dan
idea pembaharuan ialah Shaykh Husin al-Jisr.Di sini Rida
mempelajari ilmu alam, bahasa Turki dan Perancis serta
mempelajari karya-karya Imam al-Ghazali dan Ibn Taymiyyah.
Rida juga sering mengikuti perkembangan majalah al-Urwahal-
Wuthqa menyebabkan beliau mengenali gagasan pemikiran dua
orang tokoh yang amat dikaguminya iaitu Muhammad Abduh
dan alAfghani.Hasrat Rida untuk bertemu dengan al-Afghani
tidak berhasil kerana al-Afghani meninggal dunia manakala
beliau sempat menemui Muhammad Abduh ketika tokoh itu
dalam buangan di Beirut. Rida meninggal dunia pada tahun
1935M ketika dalam perjalanan pulang ke Suez, Mesir setelah
mengiringi Putera Suud al-Fasyal apabila mengalami
kemalangan dan beliau mengalami gegaran otak yang
membawa kematiannya.
Rida seorang yang sangat prolifik dan berpengaruh dengan
reformasi Islam, Pan Arabisme dan nasinalisme Arab.
Kajiannya terhadap penulisan Imam al-Ghazali dan Ibn
Taymiyyah memberikannya inspirasi mengenai kepentingan
memperbaiki kemunduran umat Islam dan memurnikan ajaran
Islam dalam kalangan umatnya. Sebagai seorang yang inginkan
reformasi, beliau meyakini bahawa kemunduran umat Islam
adalah kesan kebekuan ulamanya dan kezaliman para
pemimpin.
Rida juga sering menyeru umat Islam mengambil iktibar
peradaban barat dan mengambil aspekaspek positif seperti ilmu
pengetahuan dan teknologi. Selain itu, Rida juga menekankan
pendidikan dakwah dan bimbingan dengan mengintegrasikan
pendidikan moden dan pendidikan agama melalui penubuhan
26
Madrasah al-Dawah al-Irshad pada 1912M di Kaherah. Selain
bidang pendidikan, Rida juga aktif dalam dunia politik dengan
memegang jawatan Presiden Kongres Syria pada tahun 1920M,
di samping sebagai wakil delegasi Palestin-Syria ke Geneva
pada tahun 1921M.
Rida turut menghadiri Persidangan Islam di Makkah pada tahun
1926M dan di Jerusalem pada tahun 1931M.Penjajahan kuasa
barat adalah akibat daripada kelemahan umat Islam yang gagal
menguasai ilmu pengetahuan, menyusun organisasi politik, dan
membatasi kekerasan pemerintahan. Penyelesaian kepada
segala kekusutan di atas adalah dengan cara menekankan aspek
pendidikan yang menjadi prasyarat kepada pembaharuan dan
kemerdekaan.
Kesimpulan
Gerakan pembaharuan di Mesir didukung oleh beberapa orang
tokoh yang berwibawa antaranya Muhammad Abduh dan
Muhammad Rashid Rida. Muhammad Abduh menekankan
reformasi dalam sistem pendidikan supaya mendorong
kebebasan berfikir, menyerap ilmu-ilmu moden serta
membuang amalan kolot dan fanatik. Bersama al-Afghani
beliau mengasaskan sebuah gerakan untuk memberikan
kesedaran kepada seluruh umat Islam iaitu al-Urwah al-
Wuthaqa dan majalah yang menggunakan nama yang sama.
Semangat kebebasan yang ditiup oleh al-Afghani dan
Muhammad Abduh melalui majalah ini memberi pengaruh kuat
terhadap kebangkitan Islam. Rashid Rida pula seorang penulis
yang prolifik dan berpengaruh dengan reformasi Islam, Pan
Arabisme serta nasionalisme Arab. Beliau juga menekankan
pendidikan dakwah dan bimbingan dengan menyerasikan
pendidikan moden dan pendidikan agama di samping aktif
dalam politik.
7.Nilaikan Penglibatan Kerajaan Uthmaniyah Dalam
Perang Dunia Pertama.
Pengenalan:
Perang Dunia Pertama melibatkan dua buah kuasa yang masing-
masing mempunyai kepentingan tersendiri.Kuasa-kuasa
berkenaan ialah Kuasa Pusat yang diketuai oleh Jerman,
Austria-Hungary serta kerajaan Uthmaniyah.Kuasa Bersekutu
yang diketuai oleh Rusia pula disokong oleh British, Perancis
dan Itali. Penglibatan kerajaan Uthmaniyah dalam peperangan
ini berlaku pada tahun 1914 apabila Perdana Menteri
Uthmaniyah, Said Halim Pasha menandatangani perjanjian
rahsia yang menyatakan sokongan terhadap Jerman sekiranya
Jerman dapat memberikan bantuan dalam krisis Austria dan
Serbia. Sehubungan dengan itu, kerajaan Uthmaniyah telah
membenarkan dua buah kapal perang Jerman berlabuh di Selat
Dardanelles dan menutup selat tersebut daripada digunakan
oleh kapal perang British.
Isi-Isi:
Penglibatan kerajaan Uthmaniyah dalam Perang Dunia
Pertama adalah untuk mempertahankan wilayah-wilayah Turki
Uthmaniyah di kawasan Balkan daripada ancaman Rusia.
Hubungan kerajaan Uthmaniyah dengan Rusia menjadi tegang
sejak tahun 1877 apabila Rusia mengisytiharkan perang
terhadapnya.Peperangan ini ditamatkan melalui Perjanjian San
Stefano pada tahun 1878 yang hanya menguntungkan Rusia dan
sekutu-sekutunya. Buktinya ketika Kongres Berlin diadakan ,
Rusia disahkan memiliki Caucasus dan British mendapat hak
menduduki Cyprus atas alasan British membantu kerajaan
Uthmaniyah daripada serangan Rusia.
Pembabitan kerajaan Uthamaniyah dalam Perang Dunia
Pertama ini juga adalah untuk mendapatkan semula bekas
wilayah-wilayahnya yang terlepas ke tangan kuasa Barat seperti
Macedonia, Thrace, Anatolia, Mesir dan Cyprus.Kerajaan
Uthamaniyah juga berhasrat untuk membebaskan rakyatnya di
Caucasus dan Asia Tengah daripada kekuasaan Rusia dan
Armenia, mengukuhkan kekuasaan khalifah Uthmaniyah ke
seluruh dunia Islam serta membebaskan pemerintahan daripada
dominasi ekonomi dan politik negara-negara Eropah termasuk
daripada sekutunya Jerman.
Hubungan tegang dengan British pula disebabkan tindakan
kerajaan Uthmaniyah menutup Selat Dardanelles ke atas kapal
perang British daripada memasuki Laut Hitam yang
menyebabkan British mengisytiharkan perang terhadap
kerajaan Uthmaniyah.Pengisytiharan perang tersebut
menyebabkan British menyokong masyarakat Arab di Timur
Tengah untuk menentang kekuasaan kerajaan
Uthmaniyah.Umpamanya, pakatan antara Imam Zaydi dan
Sayyid Idrisi menentang tentera Uthmaniyah di Yaman.
Penentangan kuasa Barat terhadap kerajaan Uthmaniyah
menyebabkan kerajaan tersebut bertindak mengisytiharkan
bahaawa peperangan dengan kuasa-kuasa Barat merupakan
suatu jihad. Tujuannya adalah untuk mendapat sokongan padu
daripada kalangan umat Islam di seluruh dunia. Pengisytiharan
jihad ini ditandatangani oleh Sultan Muhammad VI dan fatwa
tersebut telah disahkan oleh Shayk alIslam, iaitu Khayri
Efendi.Pengisytiharan jihad tersebut telah mendapat sokongan
masyarakat Islam di India khususnya dalam kalangan ulama
dan menular hingga ke Tanah Melayu termasuk Singapura
melalui akhbar-akhbar tempatan.
Usaha pengisytiharan jihad mendapat sokongan yang agak
terbatas disebabkan timbulnya keraguan dalam kalangan umat
Islam tentang tindakan kerajaan Uthmaniyah yang
bersekongkol dengan kuasa Barat seperti Jerman walaupun
Jerman tidak menjajah umat Islam.Selain itu, tentera kerajaan
Uthmaniyah juga menghadapi tekanan kerana terpaksa
berhadapan dengan tentera Muslim yang berada di bawah
arahan British dan Perancis.Keadaan ini menyebabkan tentera
kerajaan Uthmaniyah teragak-agak untuk bertindak terhadap
saudara seagama mereka yang akhirnya membawa kepada
kelemahan kerajaan Uthmaniyah.
Setelah berakhirnya Perang Dunia Pertama, kerajaan
Uthmaniyah menerima tempias yang amat buruk.
27
Kekalahan yang dialami oleh sekutunya telah menyebabkan
seluruh wilayah kerajaan Uthmaniyah di Timur Tengah berjaya
dibahagi-bahagikan oleh kuasa Barat berdasarkan perjanjian
sulit, iaitu Perjanjian Sykes-Picot di antara British dan Perancis
yang ditandatangani semasa Perang Dunia Pertama
berlangsung. Menerusi perjanjian ini, wilayah Islam di Timur
Tengah terbahagi dua, iaitu sama ada berada di bawah
lingkungan pengaruh British atau Perancis selepas tamat
perang.
Pada tahun 1918 M, Perjanjian Mudros ditandatangani antara
Kuasa Bersekutu dengan kerajaan Uthmaniyah.Perjanjian
tersebut menyaksikan kerajaan Uthmaniyah terpaksa
melepaskan wilayah kekuasaannya di Timur Tengah dan
membuka Selaat Dardanelles dan Bosphorus kepada Kuasa
Bersekutu.Pasukan tentera Uthmaniyah juga diarah dibubarkan
dan penaklukan tentera Bersekutu ke atas Istanbul membawa
kepada kejatuhan kerajaan Uthmaniyah.
Kesimpulan:
Penglibatan kerajaan Uthmaniyah dalam Perang Dunia Pertama
hanyalah bermotifkan politik sematamata.Namun disebabkan
kekalahan yang dialami oleh sekutu utamanya, iaitu Jerman
telah mendedahkan kelemahan kerajaan Islam ini.Hal ini
terbukti apabila termeterainya Perjanjian Versailles yang
ditandatangani padat tahun 1919 bagi menamatkan ancaman
dan perluasan kuasa Jerman.Perjanjian tersebut juga turut
memberi tamparan hebat kepada kerajaan Uthmaniyah yang
telah menyumbang kepada keruntuhan kerajaan ini.
8.Bincangkan kesan-kesan Perang Dunia Pertama
terhadap kerajaan Uthmaniyah.
Pengenalan
Kesultanan Turki Uthmaniyah yang menyertai Kuasa Pusat
dalam Perang Dunia Pertama yang terdiri daripada Jerman dan
Austria.Kekalahan Kuasa Pusat dalam Perang Dunia Pertama
ini telah mengakibatkan beberapa kesan politik, ekonomi dan
sosial ke atas kerajaan Turki Uthmaniyah.
Kesan Politik
Kerajaan Islam Turki Uthmaniyah menerima tamparan hebat
kerana kehilangan wilayah-
wilayahnya yang luas, termasuklah Palestin.British dan Perancis
mula menjalankan dasar kolonisasi di tanah-tanah jajahannya.
Dari situ munculnya negara bangsa apabila sempadan-
sempadan telah digariskan dengan memisahkan penduduk
mengikut negara masing-masing walaupun mereka satu agama.
Pada tahun 1918, tentera Britain menduduki pusat pemerintahan
Turki Uthmaniyah, iaitu Istanbul. Ekoran Genjata Senjata
Mudros pada 30 Oktober 1918, Tentera Bersekutu selaku
pemenang memecahkan Negara Uthmaniyah melalui Perjanjian
Sevres 1920.Pendudukan Constantinople dan Smyrna oleh
Tentera Bersekutu selepas Perang Dunia Pertama mencetuskan
penubuhan Gerakan Kebangsaan Turki.
Di bawah kepimpinan Mustafa Kemal Pasha/Atartuk ( seorang
komander tentera yang tersohor ketika pertempuran Gallipoli),
melancarkan Perang Kemerdekaan Turki yang yang bertujuan
menarik balik terma-terma Perjanjian Serves.
Pada 1 November, parlimen yang baharu ditubuhkan dan secara
rasminya membubarkan sistem kesultanan, mula berakhirnya
era kesultanan selama 623 tahun di bawah pemerintahan
Uthmaniyah.Perjanjian Lousanne pada 24 Julai 1923 membawa
kepada pengiktirafan antarabangsa terhadap Republik Turki
yang baharu dibentuk sebagai negara pewaris empayar
Uthmaniyah.
Persidangan Lousaane menggariskan beberapa tuntutan seperti,
sistem khalifah ditamatkan, khalifah dibuang negeri, harta
khalifah dirampas dan kerajaan Turki baharu akan ditubuhkan
atas dasar secular. Perjanjian tersebut menjanjikan kemerdekaan
negara Turki.Republik Turki diisytiharkan secara rasmi pada 29
Oktober 1923, di ibu negara baharu iaitu Ankara.
Dalang utama kepada perubahan ini ialah Mustafa Kemal
Artatuk.Beliau mengeluarkan ugutan ke atas kabinet Turki
ketika itu, lalu merombak parlimen sedia ada yang tidak setuju
dengan resolusi persidangan tersebut.Parlimen kedua yang
ditubuhkan juga tidak bersetuju dengan resolusi persidangan
tersebut.Akhirnya, Mustafa Kemal Artatuk mengadakan
konspirasi politik iaitu merampas tampuk pemerintahan.
Pada 3 Mac 1924, sistem pemerintahan Khilafah secara
rasminya ditamatkan. Khalifah terakhir, Khalifah Abdul Mejid
II diusir keluar dan dibuang negeri.Mustafa Kemal Artatuk
telah mengambil alih takhta. Maka, bermulalah proses
menjadikan Turki sebagai negara sekular. Mustafa Kemal
Artatuk menjadi Presiden Turki yang lalu memperkenalkan
banyak, jauh berbeza dengan tinggalan zaman silam
Uthmaniyah.
Mengikut Undang-undang Nama Keluarga, parlimen Turki
memberikan Mustafa Kemal nama keluarga kehormat
Atarturk (Bapa Turki) pada tahun 1934. Sejurus dihapuskan
sistem pemerintahan khilafah, beberapa perubahan drastik
diumumkan oleh kerajaan baharu sejajar dengan prinsip
memisahkan agama daripada politik.
Kementerian Wakaf dihapuskan dan assetnya dibekukan,
jawatan Syeikhul Islam dimansuhkan dan pentadbiran sekolah
agama dipindahkan ke Jabatan Pendidikan Sivil yang
bertanggungjawab terhadap pendidikan umum. Mahkamah
Syariah dihapuskan dan bidang kuasanya dipindahkan ke
Mahkamah Sivil.Penulisan dengan huruf Arab juga diubah
kepada huruf Latin.Pada tahun 1934, wanita Turki diberikan
hak mengundi dan menjadi calon untuk Majlis
Perwakilan.Gelaran Arab dihapuskan dan rakyat diwajibkan
menggunakan gelaran keluarga mengikut budaya barat.Cuti
28
rasmi mingguan pula adalah pada hari Ahad menggantikan hari
Jumaat.Rakyat dikehendaki memakai topi dan pakaian Eropah.
Kesan Ekonomi
Dari segi ekonomi, negara-negara Islam turut mendapat kesan
akibat daripada kejatuhan empayar Turki
Uthmaniyah.Kemerosotan ekonomi Turki akibat perang
disebabkan negara tersebut membuat perbelanjaan yang besar
untuk membiayai peperangan.Hal ini juga menyebabkan negara
Islam yang dahulunya di bawah pengaruh Turki seperti Timur
Tengah dan Afrika Utara mengalami kemerosotan ekonomi.
Selepas tamat Perang Dunia Pertama, ekonomi negara Islam
semakin teruk terjejas kerana dengan persetujuan Sykes-Picot
1916, wilayah Turki Utmaniyah telah dibahagikan kepada
Perancis, Inggeris, Rusia dan Itali. Akibat penguasaan kuasa-
kuasa Eropah, ekonomi Negara Islam yang dibahagikan
terjejas. Perdagangan negara Islam semakin merosot kerana
masyarakat Eropah telah menguasai Eropah telah menguasai
perdagangan di Laut Hindi, Laut Mediterenean, Terusan Suez
dan jalan perdagangan yang lain. Situasi ini telah menyebabkan
Eropah semakin menguasai ekonomi negara Islam.Contohnya,
Perancis dan Inggeris telah mengawal syarikat Terusan Suez.
Kesan Sosial
Dari segi sosial, kesan yang paling ketara menimpa negara
Islam ekoran kejatuhan Turki Uthmaniyah ialah kemerosotan
akhlak dan moral. Pemodenan Turki telah menjadi ikutan
negara Islam yang lain. Kebudayaan Barat ini telah
menyebabkan keruntuhan akhlak masyarakat di negara-negara
Islam.Kejatuhan Turki Uthmaniyah telah memberikan kesan
terhadap negara Islam dan rakyatnya yang membawa kepada
perpecahan umat Islam.
Kesimpulan
Perang Dunia Pertama telah mengakibatkan kemusnahan besar
kepada negara-negara yang terlibat.Ekoran kekalahan
Uthmaniyah, hampir kesemua wilayah takluknya di Eropah
ditawan dan dibahagikan antara negara gabungan
Balkan.Kerajaan Turki menerima tamparan hebat kerana
kehilangan wilayah-wilayahnya yang luas, termasuklah
Palestin.Ekonomi negara Islam yang dibahagikan telah terjejas
dan keruntuhan akhlak dan moral.
9.Bincangkan faktor pembentukan negara bangsa
dalam kerajaan Uthmaniyah pada abad ke-20.
Pendahuluan
Konsep negara bangsa dikaitkan dengan perluasan kuasa dan
perjanjian Barat yang berlaku khususnya selepas Perang Dunia
Pertama. Akibat daripada pengaruh barat, fahaman sekularisme
mempengaruhi pemikiran masyarakat . Fenomena ini
membawa kepada pembentukan negara bangsa dalam kerajaan
Uthmaniyah yang akhirnya berjaya meruntuhkan kerajaan
tersebut pada tahun 1924 .
Isi-isi penting
Pembentukan negara bangsa Turki selari dengan kejatuhan
kerajaan khilafah Uthmaniyah. Hal ini kerana pembentukan
negara bangsa pada abad ke-20 M dikaitkan dengan kelemahan
yang wujud dalam kerajaan tersebut
Bukti kelemahan yang paling ketara ialah kekalahan demi
kekalahan yang dialami oleh kerajaan Uthmaniayah dalam
peperangan dengan kuasa Barat.Umpamanya dalam Perang
Vienna, kerajaan Uthmaniyah terpaksa menandatangani
Perjanjian Carlowitz.Hungary, Silvania dan Croatia diserahkan
kepada Habsburg, manakala Ukraine dan Podolia diserahkan
kepada Poland.
Konflik dengan Rusia juga telah menyebabkan kerajaan
Uthmaniyah terpaksa menyerahkan beberapa buah wilayahnya.
Situasinya bertambah sukar apabila British dan Peranchis turut
sama menyertai bagi menekan kerajaan Uthmaniyah. Oleh
sebab itu, timbul kesedaran dalam kalangan rakyat Turki untuk
membentuk imej kerajaan Uthmaniyah yang baharu.
Akibat dasar imperialisme, idea-idea Barat mula menular
dalam kerajaan Uthmaniyah yang akhirnya dimanifestasikan
dalam bentuk nasionalisme dan sekularlisme. Fahaman
pembentukan negara bangsa yang dipengaruhi oleh Revolusi
Peranchis telah timbul tuntutan mengenai persamaan status dan
kemerdekaan sepenuhnya dalam kalangan orang bukan Islam.
Kekalahan Kuasa Pusat dalam Perang Dunia Pertama
mempercepatkan lagi pembentukan negara bangsa
Turki.Kemunculan Mustafa Kamal diuar-uarkan konon
perjuangannya adalah untuk membebaskan bumi Islam, rakyat
Muslim, dan sultan/khalifah daripada cengkaman orang bukan
Islam sebenarnya hanyalah untuk mendapat sokongan golongan
ulama.
Sokongan terhadap Mustaffa Kamal kian ketara apabila barisan
perjuangan mengadakan persidangan Islam sejagat di Sivas
pada tahun 1921 M yang menggambarkan seolah-olah
perjuangan golonga nasioanalis merupaka suatu tuntutan jihad
yang perlu mendapat sokongan padu.
Namun setelah kedudukannya terjamin, Mustafa Kamal telah
bertindak menghapuskan kilafah Uthmaniyah dan
menggantikannya dengan negara republik pada tahun 1923 M.
Beliau kemudiannya menjadi Presiden Pertama Republik Turki
sekaligus menggambarkan terbentuknya negara bangsa atau
Turki moden.
Kesimpulan
Pembentukan negara bangsa Turki pada abad ke-20 M adalah
disebabkan masalah dalaman yang dihadapi oleh kerajaan
Uthmaniyah.Kemunculan nasionalis yang berfikiran sekular
dan licik seperti Mustafa Kamal akhirnya berjaya
membubarkan sistem pemerintahan berkhalifah yang diketuai
oleh Sultan Abdul Hamid II.
29
10.Huraikan faktor-faktor pembentukan negara
bangsa di Mesir pada abad ke 20.
Pengenalan
Menjelang abad ke 20 telah berlaku perubahan yang besar ke
atas perkembangan politik di Mesir.Pelbagai usaha telah
dilakukan oleh pemimpin-pemimpin di Mesir untuk membentuk
sebuah negara bangsa.Ini kerana setiap anggota masyarakat
mempunyai identiti diri dan menumpah kesetiaan kepada
negaranya.
Isi-Isi
Kemunculan golongan intelektual
Kemunculan golongan intelektual tempatan seperti Jamal al-
Din al-Afghani dan Muhammad Abdul telah mempengaruhi
kemunculan negara bangsa di Mesir. Idea-idea mereka telah
meningkatkan kesedaran penduduk Mesir untuk bersatu.Jamal
al-Din al-Afghani sentiasa menyeru agar kesatuan umat Islam
diwujudkan. Begitu juga gerakan yang dicetuskan oleh
Muhammad Abduh yang dikenali sebagai al-Urwah al-
Wuthqa.
Perkembangan institusi pendidikan
Perkembangan sistem pendidikan moden di Mesir juga
memainkan peranan yang penting dalam pembentukan negara
bangsa di Mesir. Pendidikan mampu melahirkan golongan
cerdik pandai yang boleh mengubah lanskap masyarakat Mesir.
Peranan Universiti Al-Azhar dalam menggalakkan
penterjemahan buku-buku ilmiah dalam bahasa Arab
membolehkan rakyat Mesir membaca, memahami serta
berusaha untuk membentuk sebuah masyarakat yang
berpengetahuan tinggi. Rakyat mempunyai kesedaran tentang
kebolehan mereka. Di samping itu, semasa pentadbiran British ,
sekolah agama dan sekolah rendah menggalakkan penggunaan
dialek tempatan, iaitu bahasa Arab Misriyah. Ini mengukuhkan
lagi identiti Mesir.
Kemunculan Ikhwan al-Muslimin
Gerakan ini diasaskan oleh Hassan al-Banna pada tahun 1928
telah memberi kesan kepada kemunculan negara bangsa di
Mesir. Ini kerana perjuangannya bukan terhad dalam bidang
agama tetapi mencakupi bidang ekonomi, pendidikan, social
dan kemasyarakatan. Dalam bidang agama , golongan ini
menyarankan agar umat Islam bangkit berjihad dengan
mengamalkan ajaran Islam yang sebenar berdasarkan al-Quran
dan Hadis.
Pengaruh barat
Semasa pentadbiran British golongan lulusan undang-undang
telah terdedah kepada nilai politik dan budaya barat.Golongan
ini dididik oleh pensyarah keturunan Perancis yang bertugas di
Mesir. Mereka telah dihasut agar memusuhi pihak British.
Begitu juga tindakan kuasa British dan Perancis untuk
 MODUL SUKSES SEJARAH 940/2 PENGGAL
2013 2

menguasai Terusan Suez . Terusan Suez menjadi sensitif kepada

penduduk Mesir kerana pihak penjajah akan menempatkan
tentera di kawasan terusan . Kesan pengaruh luar ini telah
mempercepatkan usaha ke arah pembentukan negara bangsa.

Peranan Akhbar dan Majalah

Tulisan akhbar selalu menyatakan terdapat pengaruh luar ke

atas kebudayaan Mesir. Akibatnya kebudayaan penjajah yang
sekular mempengaruhi secara mendalam rakyat Mesir sehingga
mengenepikan ajaran Islam.

Kesimpulan

Pembentukan negara bangsa di Mesir telah mempercepatkan

pemodenan di Mesir pada abad ke- 20.Akhirnya, Mesir muncul
sebagai sebuah negara yang penting di Utara Afrika.

30