49 Proizvodna Tehnika IV ALB PRINT

Teknika e prodhimtaris pr vitin IV
RAJNA BOGESKA
TEKNIKA E
PRODHIMTARIS
Pr vitin IV
drejtimi kimik-teknologjik
teknik prodhues-procesor
Shkup, 2013
1
Recensent:
Prof. Dr. Anita Grozdanov,
Fakulteti Teknologjik-metalurgjik, Shkup
Lubinka Zhivkoviq,
Profesoresh n shkolln e mesme Maria Kiri-Sklodovska , Shkup
Pece Petrov,
Profesor n shkolln e mesme Gjorgji Naumov , Manastir
Prkthyes: Burhanxhait NEBIU
Lektor: Liri LENA
Botues: Ministria e arsimit dhe shkencs e Republiks s Maqedonis
Shtypi: Graficki centar dooel, Shkup
Tirazhi: 97

. 22-4316/1 29.07.2010
.
Me vendim t Ministrit t Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Maqedonis

numr 22-4316/1 t dats 29.07.2010, lejohet prdorimi i ktij libri.
CIP
". " ,
658.5(075.3)
,
/ . - :
, 2010. - 147 . : . ;
30
: . 146. - :
ISBN 978-608-226-063-1
COBISS.MK-ID 84232202
2
ARATHNIE
Ky libr sht prpiluar sipas programit msimor t tekniks s prodhimtaris

pr vitin IV, t drejtimit kimik-teknologjik, profili arsimor, teknika e procesit n
prodhimtari, me fondin prej 2 orsh brenda javs ose 66 orsh brenda nj viti.
N hartimin e ktij libri jan respektuar qllimet e programit t arsimimit nga
lnda Teknika e prodhimtaris pr vitin IV, sipas t cilit nxnsi duhet t
prvetsoj dhe t thelloj diturit, t fitoj dituri t reja dhe t krijoj lidhshmri me
lndt tjera msimore.
Prve ksaj, e udhzon nxnsin q n mnyr t pavarur ta prdor
literaturn profesionale, ose burimet e tjera t dituris, me qllim q t zbatoj
procedurat e puns krkimore, si dhe t bj zgjidhjen e problemeve ose t krijoj
produkte nga detyra e projektuar.
N kt libr ka informata pr: dizajnin; prodhimin;
karakteristikat e prodhimit; pr planifikimin, zhvillimin dhe lansimin e
prodhimit si dhe teknikat e dekorimit.
Prmbajtjet msimore jan t grupuara n pes trsi tematike, kurse do trsi
tematike n njsi msimore. Nocionet, termat m kryesore jan dhn n mnyr t
veant. Me kt mundsohet q m leht t gjendet definicioni ose sqarimi i krkuar
pr termat dhe nocionet.
Me qllim q m leht dhe n mnyr sistematike t thellohen diturit e
prmbajtjeve msimore, n kt libr jan dhn:
definicionet pr strukturn, proceset; lidhshmrit ndrmjet strukturave
dhe proceseve sipas renditjes profesionale
t dhna mbi klasifikimin dhe sistematizimin e strukturave, objekteve
dhe proceseve, tabela prkatse, skema, vizatime, diagrame dhe
fotografit
pyetje pr t prforcuar diturit
termat kryesore
prmbledhje pr do trsi tematike
udhzime pr hulumtime dhe sugjerime pr krkimet e mtejm
shtojca 1 me udhzimin pr prgatitjen e detyrs s projektuar.
Ju dshiroj shum sukses n punn tuaj
Autorja
3
4
_____________DIZAJNI ______________
Duke msuar nga prmbajtjet e tems s dizajnit, nxnsi do t aftsohet:
t definoj nocionin dizajn
t dalloj llojet e dizajnit
t krahasoj llojet e ndryshme t dizajnit
t theksoj rndsin e dizajnit n procesin e prodhimtaris
t sqaroj dizajnin industrial
_______________________________________________________________________
PRMBAJTJET
1. Historia e prkufizimit t dizajnit

Historia e dizajnit
Prkufizimi i dizajnit
2. Llojet e dizajnit
Dizajni i procesit
Dizajni i mjeteve
Dizajni industrial
5
1. Historia dhe prkufizimi i dizajnit

Historia e dizajnit
Fjala dizajn vjen nga anglishtja Design q n kuptimin tekstual do t thot

formsim, prkatsisht krijim i pamjes s bukur. Thn thjesht, dizajni sht
formsimi artistik i gjrave q prdoren. Ky nocion, sot prdoret n shum lmenj dhe
domethnia e tij zakonisht sht rezultati prfundimtar i nj plani t realizuar. N
prdorimin e prditshm fjala dizajn prfshin t gjith sendet industriale nga
prodhimtaria e gjer, prodhimet e serive m t vogla, veshjet, dizajnin grafik n faqet
e botimeve, mobiles etj.
Figura nr. 1 Figura nr. 2 Figura nr. 3

Dizajni i automobilave Karrige nga viti 1895 Karrige nga viti 1950
Kur n praktik bhet fjal pr dizajnin e produktit, para s gjithash mendohet

pr formn e tij, stilin, ngjyrn etj. Prodhimet zakonisht gjithmon kan qen t
zbukuruara. N kohn kur ende nuk ka pasur prodhimtari industriale, nuk ka pasur
ndonj dallim t theksuar n krijimin e ndonj vegle prdorimi dhe t skulpturs s tij.
Por kur ka filluar prodhimtaria industriale, formsimi i objekteve m nuk sht art.
Nga kjo koh dallojm gjsendet unike dhe produktet industriale. Gjsendet e
prdorimit t prditshm kur kan filluar t prodhohen n mnyr masive si prodhime
industriale edhe zbukurimet e tepruara kan filluar t lehen pas dore, me ka sht
mbuluar formsimi i dobt ose prodhimi jo i mir.
6
Kah mbarimi i shekullit 19 n Angli lind ideja e lidhjes s artit me

prodhimtarin industriale, me qllim t zbukurimit t ktyre prodhimeve. Kt
lidhshmri n Angli e ka propozuar William Morris, mandej nn ndikimin e tij n
vitin 1907 n Mynih sht themeluar Lidhja gjermane e prodhuesve industrial
(Deutsche Werkbund). N vitin 1919 punn e Werkbund it e zhvillon dhe prparon
Walter Gropius, q po ashtu themelon edhe shkolln speciale pr formsimin e gjith
llojeve t prodhimeve. Sipas tij, sendeve nuk duhet tu vihen zbukurime me t cilat
mbulohen dobsit e prodhimeve, por kto pjes duhet t formsohen bukur dhe me
art. N ndikimin e disa drejtimeve n artin bashkkohor jan orvatur q t krijojn
forma t reja t thjeshta, formsimi i gjrave q prdoren merr nj rndsi tjetr, q ka
synim t arrihet ashtu q gjrat t bhen funksionale dhe n mnyr kreative.
Prkufizimi i dizajnit
Ekzistojn disa definicione pr dizajnin nga autor t ndryshm, por, pr t

gjitha definicionet nj gj sht e prbashkt, qllimi q dizajni t definohet si
disiplin e cila i plotson krkesat e shfrytzuesit t lnds (mjedisit, sistemit ose
procesit), kurse disa autor definicionin e zgjerojn edhe me at q dizajnin e trajtojn
si lidhshmri komunikimi midis prodhimtaris dhe konsumit.
Harold van Doren dizajnin e prkufizon si analiz praktike, kreacion dhe
zhvillim i produktit pr prodhimtari masive. Sipas tij, qllimi i prodhuesit
sht t krijoj forma q me siguri do t pranohen pr t marr vendim
edhe pr investime t mdha pr prodhime me mim q mundson
shprndarjen e gjer dhe profitin normal.
F. C. Asford dizajnin e definon si aktivitet q ka pr qllim formsimin e

prodhimit q sa m leht dhe ekonomikisht t arsehet q t prodhohet,
duke shfrytzuar n mnyr sa m efikase diturit dhe pajisjet.
Christopher Jones dizajnin e definon si aktivitet hibrid q varet nga

bashkveprimi i suksesshm i artit, shkencs dhe matematiks, por, edhe i
pasuksesshm nse definohet me vetm ndonjrin nga kto disiplina.
Reswichk dizajnin e definon si aktivitet kreativ q prmban krijimin e nj

risie t dobishme q deri ather nuk ka ekzistuar.
Michael Farr dizajnin e definon si faktor i artit pr ato pjes t produktit,

ose shrbimit, me t cilt njerzit vijn n kontakt. Produktet ose shrbimet
duhet t formsohen n at mnyr q kontakti me njerzit t jet sa m i
suksesshm.
7
Formsimi industrial sht veprimi i shndrrimit t zgjedhjes s

konstruksionit dhe qllimeve komerciale n prodhime t adaptuara pr tregjet
speciale.
Dizajni mundet t definohet edhe,,..... si kreacion i raportit midis produktit dhe

krkess, prkatsisht si arsye e prodhimit . 1
Megjithat nj definicion i plot pr dizajnin nuk ekziston dhe zbatohet nj
emrtim foljor dizajnim q paraqet veprim me t cilin objekteve, ngjarjeve, po edhe
individve u jepet nj pamje e bukur, joshse, por edhe praktike.
Dizajnuesi sht personi i aftsuar profesionalisht, n t shumtn e rasteve

njeri i artit, por edhe teknik i mir, q gjsendeve q prodhohen u jep pamje t bukur,
duke i br edhe m trheqse, me kt edhe shiten m leht. Dizajnuesi duhet t ket
dituri, aftsi, shkathtsi dhe prvoj q t kuptoj faktort q ndikojn n formsimin
e produktit, t krijoj koncepcionin e formsimit dhe prodhimit dhe gjith kt ta
realizoj bashk me ekipin q e planifikon prodhimin. Ai punn e vet duhet t kryej
deri n fund, prkatsisht derisa t fitohet produkti final i prgatitur pr plasman n
tregun.
Personi q merret me kt veprimtari, duhet t jet edhe praktikues i mir, q
duke u bazuar n shkollimin e tij, produktin e vren nga disa an t ndryshme edhe at
si: teknolog, analist, psikolog, drejtor i tregtis, tregtar, konsumues etj.
D.m.th, se duhet t jet i gjithanshm, t parashikoj ardhmrin, t mishrohet
me punn q e bn, t ket njohuri pr krkesat e konsumatorve dhe pr problemet
q mund t q has gjat prdorimit t artikujve. Megjithat mund t ndodh q
produkti q e ka dizajnuar t mos jet i pranuar nga tregu, nga shkaku se idet dhe
parashikimet e tij kan qen tepr revolucionare.
Ekipi profesional Dizajnuesi nuk punon vet n nj ndrmarrje, por

bashkpunon me ekipin e ekspertve. Varsisht prej madhsis s ndrmarrjes, ekipi
mund t jet m i vogl ose m i madh.
8
Ktu mund t marrin pjes nj ose m shum dizajnues, teknik t procesit dhe
inxhinier, ekonomist, ekspert t marketingut etj. Ky ekip mund t prbhet prej
ekspertve ngase personi i artit propozon prodhim t bukur, por pjesa tjetr e
ekspertve diskutojn q nj prodhim i till a mundet t realizohet, sa do t kushtoj, a
do shitet me sukses n tregun etj. N ndrmarrjet e tilla vazhdimisht diskutohet mbi
do prodhim q ka nj jetgjatsi, prej momentit kur pr her t par del n treg deri
n momentin kur pushon interesimi pr t. Nga kjo del se nse nj ndrmarrje pr nj
koh t gjat prodhon nj prodhim t njjt, n treg zvoglohet interesimi pr kt.
Prandaj, vazhdimisht duhet t prmirsohet (prtrihet) prodhimi i vjetr ose t
prodhohet nj prodhim krejtsisht i ri. Kshtu ekipi i ekspertve dizajnues
vazhdimisht punon.
Pyetje:
1. Defino nocionin dizajn!
2. sht e prbashkt pr t gjith definicionet e dhn pr dizajnin?
3. Shkruaj shkurtimisht mbi historin e nocionit dizajn!
4. Prshkruaj rolin e dizajnuesit!
5. far detyrash ka ekipi i ekspertve n ndrmarrjen?
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore dizajn
prodhimet unikate
prodhimet industriale
formsimi industrial
dizajnuesi
ekip ekspertsh
_____________________________________________________________________
9
2. Llojet e dizajnit
Ekzistojn disa lloje t dizajnit, por kryesisht mund t bhet fjal pr:
1. Dizajn t procesit
2. Dizajn t pajisjes
3. Dizajnin industrial
1. Dizajni i procesit d.m.th. se duhet t imagjinohet mnyra e realizimit t nj
procesi, pavarsisht se sht proces industrial ose jo, pr prodhimin e nj objekti, ose
pr mnyrat si do t zhvillohen aktivitetet e parashikuara.
Ndr vendimet m t rndsishme t prodhimtaris q marrin menaxhert, jan
ato vendime q kan t bjn me formsimin e proceseve fizike n prodhimtarin e
gjrave dhe t shrbimeve. Formsimi i proceseve fizike t prodhimtaris s gjrave
prfshin:
zgjedhjen e procesit
formsimin e prodhimtaris shrbyese
zgjedhjen e teknologjis
analizn e rrjedhs s prodhimtaris dhe
vendosja hapsinore e mjeteve t puns
Kur menaxhert vendosin pr formsimin e procesit t prodhimtaris s gjrave,
ather d.m.th. se sht prcaktuar lloji i procesit, shkalla e automatizimit, renditja
fizike e mjeteve t puns dhe formsimi i detyrave (puns).
Marrja e vendimeve pr zgjidhjen e procesit, e
prcaktojn llojin e procesit t prodhimtaris si dhe Vendimet q merren pr
zgjedhjen e procesit, e
dimensionin prkats t procesit. menaxhert, po prcaktojn llojin e
ashtu duhet t vendosin pr at se procesi do shkoj procesit t prodhimtaris,
kan ndikim n
n mnyr lineare, prodhimi i sasive t mdha, ose shpenzimet, kualitetin,
prodhimi i sasive seri t vogla. Kto vendime drgesn dhe mbi
fleksibilitetin e
kan ndikim n shpenzimet, kualitetin, drgesn prodhimtaris.
dhe fleksibilitetin e prodhimtaris.
10
Para se t merren vendimet pr zgjedhjen e procesit, duhet t dihet sasia e

prodhimit q sht planifikuar. Pr kt arsye duhet t parashikohet krkesa e tregut
dhe kapaciteti i prodhimtaris.
Varsisht nga mnyra e prodhimtaris, procesi ndahet n: lineare, proces me
ndrprerje dhe i projektuar.
Rrjedha lineare karakterizohet me renditjen lineare t operacioneve q zbatohen
n formimin e produktit. (pr shembull: shirit montazhi ose vij e vetshrbimit).
Produkti duhet t jet me standard t lart, kurse vet procesi i prodhimit t zhvillohet
sipas renditjes s parashikuar. Pasi disa nga detyrat punuese qndrojn n lidhshmri
njri me tjetrin dhe jan t varura njri prej tjetrit, kto duhet t jen ashtu t
balancuara q t mos krijojn penges n procesin e prodhimtaris. Prodhimtari me
rrjedh lineare zbatohet vetm kur prodhohen sasi t mdha t produkteve, prodhime
standarde ose grupe prodhimesh t ngjashme. Kto ndahen n dy lloje edhe at:
Prodhimtaria masive (pr shembull: lloji i prodhimtaris n shirit
montazhi)
Prodhimtaria e vazhdueshme (industria kimike, grafike, industria e
birs, elektro-energjetika, industria e prodhimit t telefonave etj.).
N figurn nr. 4 sht treguar nj shembull i rrjedhs lineare t prodhimtaris:
montimi i drguesit manual
Figura. 4 Montimi i shpimit manual
Rrjedha me ndrprerje Kjo mnyr e prodhimtaris sht karakteristike pr

prodhimet n serit ose me intervale me ndrprerje. N sistemet teknologjike, pajisjet
dhe puntort jan t organizuara sipas afrsis s prgatitjes profesionale dhe sipas
ngjashmris s pajisjeve.
11
Produkti kalon vetm npr njsit punuese q jan parapar pr kt proces,

kurse nuk kalon npr njsit e tjera. Kjo sht treguar n figurn numr. 5
Figura nr. 5 Prodhimi me ndrprerje
Prodhimtaria e ktill sht shum fleksibil, pasi shfrytzon pajimet pr

prdorim t prgjithshm dhe puntor profesionalisht t aftsuar. Por, ky lloj i
prodhimtaris rezulton me vshtirsi n menaxhimin me rezervat, me vshtirsi n
kontrollimin e kualitetit dhe n vshtirsi n krijimin e planeve operative pr shkak t
llojllojshmris s programeve prodhuese. Nse ndonj nga prodhimet sht n kufijt
e kapacitetit, ather n procesin duhet t krijohen sasi t mdha rezervash dhe
zmadhohet koha e rrjedhs s serive. N kt proces edhe shkalla e shfrytzimit sht
po ashtu m i vogl n krahasim me procesin linear t prodhimit, pr shkak se bhet
dyfishimi i punve, ngase n detyra t ndryshme t puns njkohsisht duhen pajisja e
njjt edhe puntort e njjt.
Zbatimi i ksaj mnyre t prodhimtaris sht i arsyeshm vetm kur:
produkti nuk sht i standardizuar
bhet fjal pr nj sasi t vogl t prodhimit
produkti sht n fazn fillestare t ciklit jetsor
prodhohen produkte speciale
prodhohen produkte pr nj treg t vogl.
12
N figurn nr. 6 sht treguar forma e procesit t renditjes hapsinore e mjeteve

t puns.
Figura nr. 6 Renditja hapsinore e mjeteve t puns
Projekti Zbatohet te:

Prodhimtaria e llojeve t veanta si jan veprat e artit,
filmi, koncerti, ndrtesa etj.
Projektet hulumtuese-shkencore dhe zhvillimore, krijimi i prodhimeve dhe
proceseve t reja
Projektimi i objekteve industriale.
Te projektet nuk ka rrjedh t prodhimtaris, por ekziston renditja e
operacioneve dhe kto realizohen vetm njher.
2. Dizajni i pajisjes pajisja- mjeti me t cilin realizohen proceset,

Operacionet dhe veprimet e caktuara duhet t jen t formsuar dhe t renditura
ashtu q procesi t zhvillohet pa penges dhe pa ndrprerje. Nga kjo del se duhet t
mundsohet komunikimi midis puntorve, si me ato q jan drejtprdrejt t lidhura
me procesin e prodhimit, po ashtu edhe me ato q duhet t kontrollojn, t mbikqyrin
etj. Dizajni i pajisjes duhet t mundsoj edhe komoditet n procesin e puns
3. Dizajni industrial Kur bhet fjal pr dizajnin, m s shumti mendohet pr

dizajnin industrial. Dizajni industrial i prfshin t gjith aspektet e ambientit jetsor t
njeriut q jan t dirigjuara nga prodhimtaria industriale. Mund t thuhet se nj
produkt sht formsuar me sukses nse i plotson nevojat, dshirat dhe krkesat e
konsumatorve, por krkesat jan minimale pr prodhimin e dedikuar pr nj qllim t
dhn (pr shembull karrige me formn e saj na thrret q t ulemi n te e t
13
pushojm). Nga kjo rezulton se funksionaliteti i nj produkti sht baz e do produkti

t fituar n mnyr industriale, por, q t bhet atraktiv dhe i krkuar n tregun,
duhet t ket edhe cilsi tjera.2
Ekzistojn dy lloje t dizajnit: dizajni struktural dhe grafik.
Dizajni struktural ka t bj me mjetin dizajnimi i cilit sht tredimensional.
Mandej, i kushtohet kujdes si pr formn e objektit, po ashtu edhe pr materialin nga i
cili sht prodhuar objekti. Materiali q do t prdoret n prodhimin e atij objekti,
duhet t jet i prpunueshm leht, t mundet t ngjyroset dhe dekorohet, t mos
ndot ambientin jetsor t njeriut, t mos ket shum hedhurina gjat prodhimit, dhe
lehtas t ruhet higjiena. Forma e produktit, n pajtueshmri me vetit e materialit,
duhet t jet n pajtim me destinimin, por njkohsisht edhe t potencoj vetit e
materialit. Kshtu gjsendet prej qelqit duhet t ken siprfaqe t lmuar, t jen n
pajtim me mnyrn e prodhimit, t jen t tejdukshm ose t ngjyera; gjrat prej
plastike dhe mjeteve sintetike duhet t jen me ngjyra t reja m t bukura; qeramika
duhet t jet dekor pr do hapsir;
Plhurat gjithmon duhet t jen me ngjyra dhe motive t reja etj.
Gjat dizajnimit t forms, duhet t arrihet pamje e bukur dhe bashkkohore, por
njkohsisht produkti duhet lehtas t transportohet, t deponohet dhe lehtas t
manipulohet me te. Pr shembull, nse dizajnohet kapaku i kavanozit ai prve q
duhet t jet i formsuar dhe ngjyrosur mir, dizajni nuk do t jet i mir nse kapaku
nuk hapet ose mbyllet leht, nse nuk sht i prshtatshm pr t manipuluar me te,
nse rrshqet, nse rrzohet etj. Nga kjo del se dizajni nuk sht vetm pamje e
jashtme, por edhe lehtsim gjat prdorimit.
Dizajni grafik ka t bj vetm me pamjen e jashtme t objekteve. Dizajnimi
grafik sht disiplin q merret me prpunimin dhe shtypin q n praktik d.m.th.
kombinim i tekstit dhe fotografis. Kohve t fundit dizajnimi grafik prfshin edhe
prodhimet grafike t aftsuara pr mediumet elektronike.
Siprfaqja e objektit t formsuar paraprakisht dekorohet duke e ngjyer, gravuar,
duke ngjitur figura dhe vizatime. Pr kt mundet t prdoret nj ose m shum ngjyra
q vendosen me teknikat speciale. Qllimi i dizajnit grafik sht q t trhiqet
vmendja e blersve, t informoj pr prmbajtjen dhe destinimin e prodhimit, kurse
krejt kjo arrihet me an t tekstit ose vizatimit. Pr shembull, n ambalazh shtypet
vizatimi q sht n funksion t vet objektit, shtypet shenja e vet ndrmarrjes dhe
me kt menjher kuptohet se cili sht prodhuesi.
Reklamimi dhe lajmrimi sht dizajnimi grafik m karakteristik. Duke
reklamuar, jo vetm q shitet produkti q reklamohet, por ndikohet edhe opinionin
14
publik. Pr prezantim adekuat me rndsi sht zgjedhja e mediumit q m s shumti i

prshtatet buxhetit, produktit dhe identitetit t tregut.
Logoja sht shprehje e identitetit pamor, q paraqet kombinim i shkronjave dhe
ngjyrave, shkronjave dhe formave, q duhet t dallohen nga ato t tjert q gjenden n
tregun.
Dizajni i vet logos duhet t jet origjinal, i efektshm dhe lehtas i dallueshm.
Veprimtaria sipas parimeve t tregut ndikon q pamja e shenjs dalluese,
ambalazhit t produktit, thirrjet ose vizit-kartat t jen vendimtare n zgjedhjen e
prodhimit ose t shrbimit. Shenja dalluese, q sht formsuar n mnyr
profesionale, n mesin e blersve krijon ndjenj t besueshmris ndaj ndrmarrjes
(prodhuesit) dhe ndaj vet prodhimit. Kjo shenj duhet t mundsoj dallimin dhe
zgjedhjen e objektit ose shrbimit, nga t tjert q jan t ngjashm, t garantoj
vazhdimsin e kualitetit etj.
Pyetje:
1. Trego mbi llojet e dizajnit!
2. paraqet dizajni i procesit?
3. Cilat aktivitete marrin pjes n formsimin e proceseve fizike?
4. Cilat jan karakteristikat e rrjedhs lineare t prodhimtaris?
5. N cilat raste arsyetohet zbatimi i prodhimtaris me ndrprerje?
6. Sqaro paraqet dizajni i pajisjeve!
7. kupton nga nocioni dizajni industrial?
8. Krahaso dizajnin struktural me dizajnin grafik!
____________________________________________________________________
Nocionet e rndsishme dizajni i procesit, dizajni i mjeteve,
rrjedha lineare dizajnit industrial,
prodhimi masiv, dizajni struktural,
prodhimi i vazhdueshm, dizajni grafik,
prodhimi me ndrprerje, reklamimi, lajmrimi,
projekti, logoja
____________________________________________________________________
15
Fusnotat
_________________
1 Dr. Boshko Jaqovski, rketingu, fakulteti ekonomik,
Shkup, 2002, faqe. 201
2 Dr. Dimitar Granatikov, Udhheqje me prodhimin ,
Fakulteti ekonomik, Shkup, 2004, faqe. 52
Rezyme
Fjala dizajn vjen nga fjala angleze Design q i prkthyer tekstualisht do t
thot formsim, prkatsisht krijim i pamjes s bukur. Kur n jetn praktike bhet
fjal pr dizajnin e prodhimit, n prgjithsi mendohet pr formn e tij, stilin, ngjyrn
etj.
Ekzistojn m shum definicione pr dizajnin, nga autor t ndryshm, por, pr
t gjitha definicionet nj gj e prbashkt sht se, synojn dizajnin t definojn si
disiplin q i plotson krkesat e shfrytzuesit t prodhimit, kurse disa autor
definicionin e zgjerojn edhe me at q dizajnin e konsiderojn si lidhshmri
komunikuese midis prodhimtaris dhe konsumimit.
Prej shum llojeve t dizajnit, kryesisht mund t bjm fjal pr: dizajn t
procesit, dizajn t mjeteve dhe dizajnin industrial
Dizajni i procesit do t thot t imagjinohet n far mnyre do t veprohet n
nj proces t dhn, pa marr parasysh se a bhet fjal pr procesin industrial, pr
prodhimin e objekteve (gjrave) ose pr mnyrn si do t realizohen disa aktivitete.
Sipas rrjedhs s prodhimtaris, proceset ndahen n: lineare, proceset me ndrprerje
dhe t projektuara.
Dizajni i mjeteve mjetet me t cilat realizohen proceset,
operacionet dhe disa aktivitete duhet t formsohen dhe t angazhohen ashtu q
procesi t zhvillohet pa ndrprerje dhe pa pengesa.
Ekzistojn dy lloje t dizajnit industrial: struktural dhe grafik. Dizajni struktural
ka t bj me objektin, n rast
dizajnimi sht tredimensional, kurse dizajnimi grafik ka t bj vetm me
siprfaqen e objekteve.
16
_____________RODHIMI _____________
Duke studiuar prmbajtjen e tems prodhimi, nxnsi do t aftsohet pr:
t definoj nocionet: prodhimi, sistemi prodhues, procesi i prodhimit, mjetet e

prodhimit dhe kapacitetin prodhues
t klasifikoj prodhimet sipas kritereve t ndryshme
t dalloj shenjat, simbolet e prodhimeve t ndryshme
t dalloj linjn prodhuese nga mnyra e prodhimit t przier-(mikst)
t sqaroj fazat e kohzgjatjes s ciklit t prodhimtaris
____________________________________________________________________
PRMBAJTJET
1. Nocionet themelore t tekniks s prodhimtaris
Definimi i produktit
Procesi i prodhimit
Mjetet e prodhimit
Kapaciteti i prodhimit
2. Klasifikimi i produkteve
3. Simbolet dhe shenjat
Klasifikimi i veprimtarive n Republikn e Maqedonis
Struktura e Nomenklaturs nacionale t produkteve industriale
Shnimi i prodhimeve
Identifikimi i produkteve sipas sistemit EAN
4. Prodhimi linear dhe prodhimi mikst
5. Kohzgjatja e ciklit t prodhimit
Karakteristikat e kohzgjatjes s fazave t ciklit t prodhimeve
17
1. Nocionet themelore n teknikn e prodhimtaris
Njeriu ka synuar gjithmon q punt t kryej n mnyr sa m racionale,

prkatsisht t arrij rezultate m t larta, mundsisht me sa m pak mjete, koh,
energji, materiale, mund etj. Prandaj njerzit mundohen t prdorin mjete, aparate,
pajisje, makina etj, me t cilat e lehtsojn punn, dhe si rezultat prfundimtar
produktin me vler t dhn.....
Vlera e dhn..... sht cilsi materiale e produktit, me t ciln produkti i
plotson disa krkesa t njeriut. Kjo vler e produktit varet prej shum faktorve si:
kimike, fizike, teknike, biokimike dhe nga shum vetit tjer.
Nga mnyra e jetess bashkkohore, gjithnj e m dinamike, rriten edhe
krkesat e njerzve pr produkte t reja e m t prkryera. Paralelisht me kt rritet
edhe prodhimtaria materiale, kurse n tregun shfaqen gjithnj e m shum prodhime
me kualitet dhe asortiment t ndryshm.
Q t prodhohet nj produkt cilsor duhet pasur edhe mjete prodhuese
bashkkohore, kapaciteti i cilit duhet t shfrytzohet maksimalisht.
1. 1. Prkufizimi i produktit
Definicion mbi produktin mund t jepet nga kndvshtrimi ekonomik dhe

teknologjik. Prandaj ekzistojn disa definicione t ndryshme pr produktin, nga t
cilat ktu do t do t prmendim ato m t thjeshtat.
Produkti paraqet rezultat veprimtaris s ndrmarrjes prodhuese. N t shumtn
e rasteve ky sht rezultat fizik (material) i puns s ndrmarrjes. D.m.th. se produkt
quhet objekti q ka kaluar npr t gjitha fazat e prodhimtaris. Produkti sht mjeti i
komunikimit me konsumatort dhe mjet e realizimit t qllimeve t programit
prodhues si dhe t konsumatorve.
Nga kndvshtrimi ekonomik me
Nga kndvshtrimi i marketingut pr
termin produkt kuptohet edhe si rezultat produktin paraqet gjith at q
prfundimtar i veprimtaris prodhuese, i cili ofrohet n tregun dhe krijon interesim,
pr blerje, prdorim dhe plotsim i
n dallim prej shrbimeve, ekziston edhe
ndonj nevoje.
pas mbarimit t procesit t prodhimit t tij
dhe me formn materiale t tij dhe me vetit e tij plotson disa nga nevojat shoqrore.
Kshtu, natyrn e produktit e ka vetm ai rezultat i prodhimit q si mburoj e prdor
18
vlern e prodhimit. N kushte t dhna produkti bhet mall q prve vlers s prdorimit
ka edhe nj vler t dhn.. 1
Produkti n marketingun mundet t definohet si e gjith ajo q mund t
ofrohet n tregun q t shkaktoj interesim, blerje, prdorim ose konsumim, d.m.th. se
mundet t plotsoj ndonj dshir ose krkes 2
Produkti mundet t definohet edhe si shum e cilsive t dukshme ose t
padukshme duke prfshir edhe dobin dhe knaqsin, psikologjike dhe funksionale.
Pr nocionin produkt n kuptimin m t gjer t fjals, mundet t llogariten
objektet fizike, shrbimet, idet, personat, organizatat, vendet ose disa prej ktyre
elementeve bashkrisht.
Nocionin, produkt- nuk duhet lidhur vetm me objektet materiale,
ngase produkti sht edhe procesi me cilin arrihet nj qllim, si sht arsimimi,
aftsimi, ndonj aktivitet i dhn, energjia e fituar (elektrike, termike) etj.
Produkt sht trsia fizike e
Dallohen tre nivele t produktit:
thjesht, e vrtet e cila mundet t
produkti baz, faktik dhe i prmirsuar.
shitet ose t blihet. Prandaj duhet t Prodhuesi duhet t kujdeset pr vetit e
diferencohen tre nivelet e produktit produktit dhe krkesave t tregut
si jan: (kualitetin, dizajnin, markn,
Produkti baz, produkti faktik modn, imazhin, kodimin etj).
dhe produkti i prmirsuar.
Produkti baz (themelor) nuk sht produkti fizik i vrtet, ngase nuk mund t
preket. Ky n realitet sht dobia q i ofrohet blersve.
Produkti faktik sht produkti fizik i vrtet, i cili n vete ngrthen pes
karakteristika edhe kto: stili, dizajni, niveli i kualitetit, emrin n tregti dhe
ambalazhin.
Produkti i prmirsuar sht produkti faktik me t gjitha shrbimet q mund t
ofrohen bashk me te, si jan: garancia, servisimi, drgesa pa pages,
instalimi dhe udhzimi si t prdoret produkti i dhn. 3
Qllimi kryesor i do ndrmarrjeje sht q t plotsoj krkesat e
konsumuesve. Konsumuesit krkojn produktin e atill nga i cili kan dobi dhe
shpeshher jan t gatshm q t paguajn m shum pr markn q i zgjedh
problemet e tyre.
19
Prandaj, do ndrmarrje synon t realizoj nj kombinim midis kualitetit dhe

kuantitetit t produkteve n programin e prodhimtaris s saj, q m mir do tu
prgjigjet mundsive ekzistuese t ndrmarrjes dhe kushteve t tregut. do prodhues
n aktivitetin e tij t marketingut duhet t kujdeset q vetit e produktit t prshtaten
tregut. Kto veti me numr jan shum dhe dallohen nga rndsia midis tyre (kualiteti,
marka, dizajni, funksionaliteti, imazhi, moda kodimi etj.), q ndikojn n natyrn e
blersve, motivimin e blerjes, shkalln e elasticitetit t krkesave, intensitetin e
nevojs etj.
Prej vetive t produktit, varen edhe instrumentet tjera t marketingut. Kshtu pr
shprndarje, produkti duhet t ket cilsi t tilla me t cilat mundsohet lvizja deri te
konsumuesi t jet m i afrt dhe me pak shpenzime, t lehtsohet shprndarja fizik
etj.
Kto karakteristika t produktit jan kushti themelor pr promovimin,
komunikimin me konsumuesit, pr krijimin me mendimit t volitshm pr prodhuesin
dhe produktin etj.
Pr politikn e mimeve, q sht nj prej karakteristikave t produktit,
Me rndsi sht t krijohet diferencimi me t cilin krijohet eprsi ndaj
konkurrencs.
Fig. 7 produkti si mjet pr arritjen e qllimeve t prodhuesit dhe t

konsumuesit
Burimi: Dr.. Snezhana Ristevska Jovanovska, Dr.. Boshko qovski:arketing ,

Botimi i tet i ndryshuar dhe i prmirsuar, Shkup 2007, faqe. 152
20
Megjithse produkti sht mjet me t cilin komunikohet me konsumuesit, ai

shrben edhe pr arritjen e qllimit edhe t prodhuesve edhe t konsumuesve.
Prodhuesit, me produktin synojn t arrijn qllimet reproduktive, q
mundsojn zgjerimin e reproduksionit dhe t qllimeve tjera shoqrore, kurse
konsumuesit me produktin realizojn dy qllime:
Qllimin instrumental (me kt produkti plotson disa krkesa fizike me vlern
e prdorimit) dhe qllimin psikologjik (q dalin nga vlera e prdorimit, por po ashtu
edhe nga dimensioni psikologjik i posedimit dhe t shenjave simbolike, q kan
rndsi t madhe pr nj grup produktesh pr konsumim personal).
Pyetje:
1. ka do t thot produkti, i vshtruar nga pikpamja ekonomike dhe e marke-

tingut?
2. Trego mbi tre nivelet e produktit!
3. Pse prodhuesi duhet t kujdeset pr vetit tregtare t produktit?
4. Sqaro pr produktin si mjet me t cilin arrihen qllimet e prodhuesit dhe t
konsumatorit!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore produkti

produkti baz
produkti faktik
produkti i krkuar
_____________________________________________________________________
21
1. 2. Procesi i prodhimit
Q t mundemi t bjm fjal pr procesin e prodhimit, m par duhet t

sqarojm nocionin sistemi dhe sistemi i prodhimit. Fjala sistem vjen nga fjala greke
sistema , q d.m.th. trsi, e t gjith elementeve, nj rrumbullakim .
Q d.m.th, se me nocionin sistem kuptohet nj trsi aktive e elementeve t
lidhura midis tyre. Q t krijohet nj sistem,
Me nocionin sistem nnkuptohet
duhet pasur elementet, kto midis tyre t jen
trsia aktive e elementeve
t lidhura dhe kt me lidhshmri prkatse, t lidhura midis tyre
kurse jo sidoqoft. Kur bhet fjal pr
sistemin, gjithmon kuptohet pr nj rrumbullakim, nj trsi ose shum. Pr
shembull sistemi i ftohjes, sistem malesh, sistemi diellor, sistemi shoqroro-politik,
sistemi i prodhimit etj.4
Sistemet n mnyr t thjesht tregohen me nj katrkndsh, ku me shigjeta
jan treguar hyrja dhe dalja nga sistemi (fig nr. 8)
Figura nr. 8 Paraqitje skematike e sistemit
N kohn e sotm gjithnj e m shum prdoret terma sistemi prodhues. Ky

sht sistem ku bhet transformim i resurseve hyrse (materialeve, energjis,
informatave) n resurset dalse (prodhimi, hedhurina, mjete financiare nga shitja e
prodhimeve t gatshme, informatat), ku marrin pjes edhe resurset e brendshme t
sistemit (njerzit, mjetet etj.). (fig. nr. 9)
Figura nr. 9 Paraqitja skematike e sistemit prodhues
22
Sistemet prodhuese mund t analizohen nga disa aspekte: ekonomike, shoqrore,

marketingut, teknologjike, informatike etj.
Vshtruar m gjersisht, mbi sistemet e prodhimit ndikojn edhe faktort tjer
si jan
: politika, gjendja teknike, sociale, trendt e prgjithshm etj.
Megjithat ndikim vendimtar mbi sistemet e prodhimtaris kan: tregu i blerjes
s materialeve hyrse, tregu i shitjes s produkteve finale,
Pronart e sistemit, t punsuarit, tregu i kapitalit, regjioni ku do t vendoset etj.
lementet brenda sistemeve lidhen n katr mnyra: seriale, paralele, kthyese
direkt dhe kthyese indirekte.
N nj ndrmarrje prodhuese bhen N sistemin prodhues
aktivitete q jan n lidhshmri direkte me bhet transformim i
resurseve hyrse n ato
prodhimtarin, por edhe aktivitete q n mnyr dalse. N te kryhen
indirekte jan n lidhje t ngusht me prodhim- aktivitete q n mnyr direkte
ose indirekte jan t lidhura me
tarin. Aktivitetet, q me prodhimtarin jan t prodhimtarin.
lidhura n mnyr indirekte,
realizohen n disa sektor t dhn, shrbime, reparte q pr detyre primare kan
q me punn e tyre t kontribuojn q sistemi prodhimtaris t punoj rregullisht dhe
n kohn e duhur. Kshtu pr shembull sektori komercial merret me furnizimin me
lndt e par dhe shitjen e prodhimeve, reparti pr zhvillim ka pr detyr t projektoj
prodhimi t ri etj.
Figura nr. 10 Skema e procesit t prodhimit
23
N kuadr t sistemeve prodhuese kryhen proceset e prodhimtaris. Prve

proceseve teknologjike, n sistemet e prodhuese kryhen edhe procese tjera q jan n
lidhje t ngusht me brjen e produkteve.
Pr shembull, n nj ndrmarrje pr prodhimin e buks, proceset kryesore
teknologjike
jan: prgatitja e lndve t par, gatimi, formsimi, fermentimi, pjekja dhe
paketimi. Pr mbarvajtjen e ktyre proceseve teknologjike duhen ende:
t prgatitet dokumentacioni
t prgatiten dokumentet e puns (urdhri i puns, lista e puntorve etj.)
t sigurohen makinat, t jen n rregull
t kontrollohet kualiteti prej lndve t par deri te produkti final
t organizohet transporti i brendshm etj.
D.m.th., se n nj sistem prodhues kryhen kto procese:
Proceset teknologjike
prgatitja e dokumentacionit
kontrolli teknike
transporti i brendshm
mirmbajtja e mjeteve punuese
furnizimi me mjetet e puns
deponimi i prodhimeve etj.
Pyetje:
1. kuptohet nga nocioni sistem?
2. Sqaro nocionet sistemi prodhues procesi i prodhimit!
3. Paraqite n mnyr skematike sistemin dhe sistemin prodhues!
4. N se dallohen midis tyre procesi i prodhimit dhe procesi teknologjik?
5. Trego nj shembull konkret t procesit prodhues!
6. Trego nj shembull konkret t procesit teknologjik!
7. Cilat aktivitete tjera duhet t kryhen q t zhvillohen proceset teknologjike
dhe pse?
_____________________________________________________________________
Nocionet e themelore sistemi, sistemi prodhues,

procesi prodhues, resurset hyrse,
resurset dalse, proceset teknologjike,
dokumentacioni.
_____________________________________________________________________
24
1. 3. Mjetet e prodhimit
Funksionimi i nj ndrmarrjeje nuk mund t paramendohet pa mjetet e puns. Te

do ndrmarrje prodhuese ka mjete pajisje me cilt realizohet procesi i krijimit t
produkteve. Ktu marrin pjes t gjitha makinat, aparatet,
instrumentet, veglat, mjetet e transportit etj. Pa t cilat nuk mund t zhvillohen
proceset.
Mjetet e prodhimit mund t jen:
teknologjike
energjetike
deponuese
informatike
transportuese
matse rregullator etj.
Me termin mjete teknologjike kuptohen linjat teknologjike, pajisjet dhe
instalimet, makinat, veglat dhe mjetet ndihmse. Lloji i pajisjeve teknologjike varet
prej llojit q prodhohet, prej repartit pr cilin sht destinuar, nga karakteristikat
themelore t prodhimit etj. Kshtu pr shembull, pajisja kryesore teknologjike e nj
shkritoreje sht furra, makinat pr derdhje etj., N fabrikat e elikut jan furrat,
konvertort dhe mjetet pr derdhjen e
metalit, n imento thyersit, mullinjt, Pajisja teknologjike varet prej
llojit t prodhimtaris,
furrat etj. Cili lloj i agregatit do t
karakteristikat e produktit
zgjidhet, varet nga krkesat q parashtro- repartit pr cilin sht destinuar etj.
hen pr do rast t veant. Kshtu pr
shembull kur bhet zgjedhja e llojit t furrs elektrike pr fitimin e elikut duhet
pasur kujdes pr produktivitetin e tij, pr karakteristikat e materialit hyrs dhe t
produktit dals, pr temperaturn maksimale si dhe pr kohzgjatjen e procesit, pr
harxhimin e energjis, pr shkalln e automatizimit etj.
Pajisjet q deponohen ndahen n tre grupe q jan:
pajisjet q shrbejn pr deponimin e materialeve si: Siloset, tunelet,
rezervuart, cisternat etj.
mjetet pr manipulimin me materialt, d.m.th.. pr transportim,
ngritje, marrje etj..
mjetet ndihmse, paletat, kutit, buret etj.
25
N mesin e vendeve t deponimit treguesit kuantitativ m t rndsishm jan:

kapaciteti, shkalla e shfrytzimit siprfaqja e hapsirs, mjeteve t investimit dhe prej
personalit t duhur. Depot projektohen pr sasit maksimale t materialit pr deponim.
Me kt duhet pasur kujdes pr ndarjen e materialeve pr gjith ndrmarrjen, sasin e
do materiali q kalon npr do repart, rezervat e nevojshme t materialit pr t
mbajtur prodhimtarin pa ndrprerje etj. 5
Pajisja q prdoret n procesin e prodhimit, pas do procesi t prodhimit mbetet
dukshm pandryshuar, nuk e ndryshon formn e tij. T till jan makinat, instalimet,
mjetet e transportimit, veglat m t shtrenjta etj. Kto mjete quhen mjetet themelore.
Por, kto harxhohen, megjithse harxhimi i tyre sht i ngadalshm, d.m.th., disa vite
dhe kur t harxhohen, duhet t zvendsohen me t reja.
Mjetet e prodhimtaris duhet vazhdimisht t mirmbahen, por edhe t prtrihen
ngase pa modernizim dhe prcjelljen e teknologjive bashkkohore, ndrmarrja do t
falimentonte shpejt.
26
1. 4. Kapaciteti i prodhimtaris
Me termin kapacitet t prodhimtaris kuptohet aftsia e mjeteve punuese q t

prodhoj sasi t caktuara t prodhimit pr nj njsi t kohs s dhn. Ky definicion
ka t bj vetm me nj mjet t puns, me nj makin, por n mnyr t njjt
mundet t definohet edhe kapaciteti i n grupi makinash, i nj njsie punuese, i nj
reparti prodhues, i nj ndrmarrjeje etj.
Kapaciteti tregohet dhe matet n njsit e kohs: or, dit, muaj, turne, vit etj.
Pr shembull, kapaciteti i fabriks pr prodhimin e frigoriferve sht 20 000
frigorifer brenda nj viti; kapaciteti i shkritores sht gypa brenda muajit etj.
Kjo mnyr e t shprehurit t kapacitetit sht karakteristik pr ndrmarrjen q
prodhimet i ka t njtrajtshm.
Te disa ndrmarrje, kapaciteti tregohet me sasit e duhura t lnds s par pr
prodhimtarin. Pr shembull, n fabrikn e
Kapaciteti prodhues sht
prodhimit t sheqerit, kapaciteti tregohet me sa
aftsia e mjeteve punuese
tone t panxhar sheqerit prpunohen. q t prodhoj nj sasi t
Nga ana tjetr te disa makina, kapaciteti dhn t produkteve
matet me numrin e operacioneve t makins pr pr nj njsi t kohs.
nj njsi t kohs. Pr shembull pr fabrikat e Ky mundet t tregohet
tekstilit, kapaciteti tregohet me numrin e rnieve me njsi t ndryshme: m3/h,
m3/dit, t/h, kg/dit etj.
brenda nj minute etj.
Kapaciteti mundet t tregohet me ort e makins. Or e makins sht sasia q
nj makin prodhon brenda nj ore. Pr shembull kapaciteti i nj makine pr brejtje
sht 3000 or brenda vitit.
Pyetje:
1. Trego pr mjetet prodhuese q prdoren pr do proces prodhues!

2. ka kuptohet nga nocioni pajisje teknologjike?
2. Nga se varet lloji i pajisjes teknologjike?
3. Trego pr tre grupet sipas t cilve ndahen pajisjet e depos!
4. ka kuptohet nga fjala mjetet themelore dhe trego pr disa prej tyre?
5. Sqaro do t thot kapaciteti prodhues!
27
____________________________________________________________________
Nocionet themelore pajisje teknologjike, pajisje matse-rregulluese,
pajisja e depos mjetet themelore,
pajisjet energjetike, kapaciteti prodhues
_____________________________________________________________________
2. Klasifikimi i prodhimeve
Me qllim q t studiohen m leht prodhimet, bhet klasifikimi i tyre sipas

kritereve t ndryshme, varsisht nga cili aspekt bhet vshtrimi i karakteristikave t
produkteve. Por, asnj nga klasifikimet e njohura nuk mund t thuhet se sht i sakt,
gjithprfshirs q t mnjanohen klasifikimet tjera. Megjithat nj ndarje e rndomt
bhet sipas prejardhjes s produkteve, mnyrs s prodhimit, shkalls s prpunimit,
kualitetit etj. N tregti m s shumti haset n klasifikimin sipas kategoris s blersve,
jetgjatsis s produkteve, raportit ndaj produkteve tjera dhe sipas reagimit t
produkteve ndaj faktorve t dhn.
Sipas prejardhjes produktet klasifikohen n organike, inorganike,
artificiale dhe sintetike.
Produktet organike jan krijuar prej organizmave t gjall (prej bimve ose
gjallesave) q jetojn mbi dhe nn tokn, ose q kan vdekur. Produkte prej burimeve
natyrore jan: sheqeri, vaji, qumshti, thngjilli, mndafshi, pambuku etj.
Produktet inorganike burojn prej xeheve dhe mineraleve.
Produktet nga burimet inorganike jan: hekuri, ari, tullat, imentoja, qelqi,
Pllakat qeramike etj.
Produktet artificiale fitohen nga prpunimi i produkteve natyrore.
Vetit e produkteve t fituara t fituara kshtu, dukshm dallohen nga vetit

produktive natyrore. Produkte t ktilla jan: eteret e celulozs, margarina etj.
Produktet sintetike jan ata q prfitohen n laboratort ose n repartet

prodhuese t industris, duke prdor lndt e par me prejardhje organike ose
inorganike Ktu marrin pjes: fijet sintetike, kauuku sintetik, plastmase, ngjyrat,
produktet farmaceutike etj.
28
Sipas shkalls s prpunimit dallojm: lndt e para, gjysmproduktet,

produktet finale, produktet sekondare dhe hedhurinat
Lndt e para jan materialet nismtare pr fitimin e cilve sht harxhuar
mundi dhe kan nj vler t prdorimit. Kto merren nga natyra duke zbatuar
mekanizmin prkats, psojn ndryshim gjat procesit t prpunimit dhe n fund
fitohet gjysmprodukti ose produkti final. T till jan: druri, nafta, gazrat natyrore,
xehet, fijet natyrore, lkura, uji etj.
Gjysmprodukti sht produkti q nuk i ka Sipas prejardhjes

kaluar t gjith fazat e prodhimtaris s lnds s produktet ndahen n
par. Nga prpunimi i tij i mtejm prfitohet organike, inorganike,
artificiale dhe sintetike, kurse
produkti final. Gjysmprodukte t ktilla jan: sipas shkalls s prpunimit
kauuku natyror, nga i cili me prpunim t dallohen. lndt e par,
gjysmproduktet,
mtejm prfitohen prodhime t goms, melasa produktet finale
nga e cila fitohet bira, prpunimi i lkurs nga e nusproduktet dhe hedhurinat.
cila me prpunim t mtejm prodhohen kpuct
ose galanteria prej lkurs, celuloza nga e cila fitohet letra etj.
Produktet finale i kan kaluar t gjitha fazat e procesit teknologjik prkatsisht

t prpunimit. Kto produkte jan m t shtrenjt, ngase n kt sht dhn m
shum pun.
Nusproduktet ose produktet sekondare jan produkte q krijohen n ndonj

faz t procesit teknologjik, t cilt me nj teknologji prkatse mandej shndrrohen
n produkte finale. Pr shembull, nusprodukte jan: pllakat ive, t cilt fitohen nga
prpunimi i pluhurit t sharrs, q mandej prdoren pr prodhimin e mobileve ose
mjeteve tjer; melasa q fitohet nga prpunimi i panxharit t sheqerit, nga e cila
mandej prfitohet alkooli; krundet nga prpunimi i miellit, pluhuri q prfitohet nga
prpunimi i bimve vajore, e cila shrben si ushqim pr kafsht etj.
Hedhurina sht produkti q m tutje nuk mund t prdoret pr prodhimin e

ndonj produkti tjetr.
Lnda e par, gjysmprodukti dhe produkti final nuk mundet saktsisht t
diferencohen ngase disa materiale q jan produkte finale pr nj ndrmarrje, jan
lnd t par pr nj ndrmarrje tjetr. Pr shembull, panxhari i sheqerit pr fabrikn e
sheqerit sht lnd e par, kurse pr kombinatet bujqsore produkti final; sheqeri pr
fabrikn e sheqerit sht produkti final, kurse pr industrin e okollats sht lnd e
29
par. N industrin e prpunimit t lkurs, lkura e paprpunuar merret si produkt

final. Lkura e prpunuar merret si gjysmprodukt, ngase n tregun e gjer nuk ka
vler t prdorimit. Fabrika e kpucve blen lkur t prpunuar si lnd e par prej
cils prodhon kpuct, q pr te jan produkt final etj.
Produktet, sipas kualitetit : ndahen n origjinale, surrogat, falsifikime
dhe imitacione.
Origjinal sht produkti i vrte- Produktet sipas kualitetit
t, q i ka kaluar t gjitha fazat e procesit ndahen n origjinale, surrogate,
falsifikime dhe imitacione.
teknologjik dhe i ka t gjitha elementet
Origjinali sht produkti i vrtet,
karakteristike pr kt lloj t prodhimit. surrogati sht zvendsim pr produktin
Kur n treg shfaqet munges pr e vrtet kur ka munges n tregun,
imitacioni e imiton produktin e vrtet,
produktin e vrtet, ather produkti q kurse falsifikimi sht produkti q e
shfaqet si zvendsim i tij quhet mashtron konsumatorin.
surrogat. Surrogatet jan me kualitet m t dobt se produkti i vrtet dhe n
ambalazhin e tyre doemos duhet t theksohen karakteristikat e tyre. Me kt
informohen konsumatort se bhet fjal pr zvendsimin kurse jo pr produktin e
vrtet.
Falsifikimi shfaqet n tregun me qllim t vetm q t mashtroj konsumatort.
M s shumti shfaqen falsifikator pr produktet e shquara. Kto i bartin emrin dhe
shenjat e produktit t vrtet, por nuk kan kualitetin e tij.
Imitacioni sht zvendsim i produktit t vrtet, por prodhohet me qllim q
t plotsohen disa krkesa t konsumatorve. Si imitacione n tregti mund t gjendet:
lkura artificiale, gur t muar artificiale, druri artificial, ngjyrat artificiale, fijet
artificiale etj. 6
Pr menaxhimin e marketingut m me rndsi sht klasifikimi i
produkteve n produkte t konsumit ose produkte t konsumimit
prfundimtar dhe produkte industriale, varsisht nga lloji i
konsumatorve q e prdorin.
Produktet e konsumit
Klasifikimi i produkteve n at konsumatore sht br sipas tradits blerse
nga ana e konsumatorve. Kto produkte t tilla q konsumuesit i prdorin
personalisht, prandaj kto produkte emrtohen si mallra t konsumit dhe prdoren pa
ndonj proces plotsues t prodhimtaris. Klasifikimi m i njohur sht si: t
30
rndomt (konvencional), t veant (shiping), produkte speciale dhe produkte

q nuk krkohen shum. Klasifikimi i till bhet duke u bazuar n mundin e dhn
nga ana e konsumatorit pr blerjen e nj produkti.
) Produktet e rndomta jan ato q konsumatori i blen shpesh dhe menjher,

pa pasur hamendje pr blerjen e tyre. Zakonisht kto jan produkte me standardizim t
lart, me mime t caktuara, me kualitet
Klasifikimi i produkteve bhet
t ditur, me karakteristika t njohura etj.
sipas konsumimit dhe vetive
Kto produkte konsumatori i krkon t
blerse t konsumatorve. Kto
gjej n do shitore. T till jan si p.sh:
shpesh ndahen n produkte t
buka, qumshti, gazetat, mjetet e
rndomta, t veanta, speciale dhe n
higjiens personale etj. produkte q nuk krkohen aq shum.
Produktet e rndomta m tutje
ndahen n:
- produkte kryesore ose themelore (produkte q blersi i blen vazhdimisht si

jan: buka, qumshti, past pr dhmbt etj.)
- produkte impulsive (produkte q blihen pa planifikim paraprak, ashtu q

blersi ka mundsi t mos kujtohet pr to gjat blerjes. Zakonisht kto produkte jan
t vendosura afr vendit ku bhet pagesa n shitoret, ngase kur e sheh blersi kujtohet
q t blej. Pr shembull, okollat, gazet, bonbonet, amakzt etj).
- produkte akute (produkte q blihen vetm n ato momente kur ka nevoj pr

kto. Pr shembull: izmet n kohn kur bije bor, ombrellat n koh me shi etj.).
b) produkte t veanta jan ata produkte q blihen m rrall dhe pr cilat

blersit japin m shum mund n blerjen e tyre, ngase krahasojn kualitetin, mimin,
dizajnin, stilin, funksionalitetin, komoditetin etj. Produkte t till jan p.sh: aparatet e
amvisris, mobilet, automjetet, veshjet etj. Produktet e veant mandej mundet t
ndahen n t njjt dhe t ndryshm. Kur blersi vendos t blej disa produkte,
ather vshtron pr shkak t krahasimit me t ngjashmit, por megjithat dallohen n
mimin e tyre. Por, kur blersi blen kostume, mobile ose produkte tjera, ather pr te
jan m me rndsi karakteristikat e produktit se sa mimi. Prandaj shitsit e
produkteve t veanta duhet t kujdeset pr asortimentin e gjer n shitoren q t
plotsoj krkesat dhe shijet e blersve.
31
Shitsit n shitoret duhet t jen Produktet e rndomta ndahen n

komunikues, t ken sjellje t mir, t shr- kryesor, impulsiv dhe akut;
bejn mir, t japin kshilla blersve pr produkte t veanta jan ato q
prodhimet , t jen t shkatht n dhnien e m rrall blihen dhe pr cilat jepet
mundi plotsues gjat blerjes,
informatave pr prodhimet etj.
kurse produkte speciale jan ato
q kan karakteristika speciale
c) Produktet speciale jan produkte me pr cilat blersit mbledhin
karakteristika speciale para s gjithash me informata plotsuese.
markn, si pr shembull disa emra automo-
bilash, sisteme muzikore t shtrenjta, aparate t fotografimit, veshjet nga dizajnuesit e
njohur etj. Gjat blerjes s ktyre produkteve, blersit mundohen m shum n
mbledhjen e informatave pr karakteristikat e produkteve, krahasimin me prodhues
tjer dhe kur e bjn zgjedhjen vendosin pr t bler.
d) Produktet q nuk krkohen shum jan ato produkte pr t cilat blersi ka

njohuri ose nuk ka, kshtu zakonisht pr produktet e reja q nuk i di, informohet
nprmjet propagands ekonomike.
bela nr. 1 Klasifikimi i produkteve pr konsumim prfundimtar

Produkte Produkte Produkte Produkte q nuk
t rndomta t veanta ose speciale krkohen shum
(konvencionale) shoping produkte
Produkte Produkte t
themelore ngjashme
(kryesore)
Produkte Produkte t
impulsive ndryshme
Produkte sipas
krkess s
rastsishme
Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov: Udhheqje me produktin , botimi i dyt i plotsuar dhe i
ndryshuar, Shkup 2004, faqe. 16
32
Produktet industriale
Produktet industriale blihen me qllim q me to t zhvillohet nj proces i
mtejm ose prdoren pr funksionimin e biznesit
Dallimi midis produkteve t konsumit dhe produkteve industriale varet nga
destinimi t produktit. Nse produkti blihet pr qllime t amvisris, ather sht
prdorimi personal, por nse blihet pr biznes, ather sht prodhim industrial. N
marketingun gjejm ndarje t ndryshme t artikujve industriale. Sipas Milanoviqit
kto produkte jan t grupuara si:
- lnd t par (produkte q fitohen prej burimeve natyrore)
- materialet (produktet q kan kaluar npr ndonj faz t prpunimit)
- pjest (produktet q bashkngjiten ndonj produkti tjetr)
- pajisjet themelore dhe objektet (shrbejn pr t kryer veprimtarin prodhuese)
- pajisjet ndihmse dhe veglat (shrbejn si mjete ndihmse pr kryerjen e
procesit t puns)
- produktet e mbetura (hedhurinat, materialet ndihmse dhe mjete hulumtuese)
- shrbimet (fizike dhe intelektuale)
Por, si ndarje themelore (kryesore) e produkteve industriale, sht ndarja e tyre
n: materialt dhe pjest, t mirat kapitale dhe furnizimet, shrbimet.7
) terialet dhe pjest (pajisjet) jan
Produktet industriale blihen me
t mirat q shfrytzohen si pjes prbrse t
qllim q t vazhdoj procesi i
produktit ose t mirat q bhen pjes e
mtejm ose t prdoret pr
produktit t blersit nga procesi i mtejm, funksionimin e biznesit.
prkatsisht kto jan produktet q plotsisht Ndarja kryesore e ktyre produ-
marrin pjes n produktin e ndrmarrjes. Kto kteve sht: materialt dhe pjest,
ndahen n dy lloje: lnd t par dhe t mirat kapitale dhe furnizimet
dhe shrbimet.
prpunimi dhe pjest.
Lndt e par mandej ndahen n prodhime bujqsore (pambuku, gruri,
duhani, pemt, perimet etj.) dhe produktet natyrore (xehe e hekurit, nafta, druri pr
ndrtimtari, peshku etj.)
Prpunimet dhe pjest jan materialet prbrse (si pr shembull teli,
imentoja, hekuri, peri etj, q mandej prpunohen, si pr shembull hekuri prpunohet
n elik) dhe pjest prbrse (kto pjes plotsisht hyn n prbrjen e produktit final
pa e ndryshuar formn si pr shembull motort q instalohen n miksert, thithsit e
pluhurit, ose gomat e automobilave etj.).
33
b) T mirat kapitale prfshijn instalimet mjetet e prhershme (fabrikat,

zyrat, magazinat, gjeneratort, makinat etj.) dhe pajisjet ndihmse (pajisjet e
transportit n fabrikat dhe pajisjet e zyrave).
c) Furnizimet (krkesat) dhe shrbimet jan shpenzime q nuk marrin pjes

n produktet finale. Ekzistojn dy lloje furnizimesh: t repartit (thngjilli, lyrsit,
lapsat, letra pr t shkruar etj,) dhe pjesa pr riparim dhe mirmbajtje (ngjyra,
brushat, gozhdat, ngjitsit, fshesat), kurse n shrbimet e biznesit marrin pjes:
shrbimet pr mirmbajtje dhe riparim (riparimi i makinave t shkrimit, pr
pastrimin e dritareve) dhe shrbimet kshilluese t biznesit (juridike, shrbimet
kshilluese, propaganda ekonomike).
bela nr. 2 Klasifikimi i produkteve industriale
Materialet dhe pjest Produktet themelore Krkesat (furnizimet) dhe

(kapitale) shrbimet
- lndt e par - instalimet (mjetet e - krkesa (furnizimi)
- prpunimet prhershme) - shrbimet profesionale
- pjest - pajisja shtes
Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov: Udhheqja me produktet , botimi i dyt i plotsuar dhe i
ndryshuar, Shkup 2004, faqe. 16
Pyetje:
1. Sipas cilat kritere bhet klasifikimi i produkteve?
2. Trego pr disa prej produkteve organike, inorganike, artificiale dhe sintetike!
3. Defino nocionin lnd e par, gjysmprodukt, produkti final dhe produkti
sekondar!
4. Trego shembuj pr lndn e par, gjysmproduktin dhe produktin sekondar 1
5. Cili nga produktet sht origjinal dhe cili surrogat?
6. Cilat produkte i quajm konsumuese, kurse cilt industriale?
7. N se dallohen produktet kryesore t rndomta, impulsive dhe produktet
akute?
8. Gjat blerjes s produkteve t veanta, blersi vendos me vshtirsi, pse?
9. Sqaro ndarjen themelore t produkteve industriale!
34
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore produktet organike, nusproduktet
produktet inorganike, hedhurinat
produktet artificiale, origjinali
produktet sintetike, falsifikuat lnd t par
imitacioni i produktit, gjysmproduktet
produktet finale, produktet industriale
_____________________________________________________________________
3. Simbolet dhe shenjat
Pr klasifikimin e produkteve jan prpiluar nj numr shenjash dhe simbolesh,

sipas disa parimeve,. Shuma e shenjave quhet shifr ose kod. Lista e produkteve
finale, sipas cils jan klasifikuar n ndonj sistem quhet nomenklatur.
Nomenklatura s bashku me klasifikimin, mundet t ket funksionin e

identifikimit, informimit dhe kontrollit. Prve ksaj, shenja e veant (kodi) zbatohet
pr t br klasifikimin, kurse shenja e veant pr identifikimin e produkteve.
Klasifikimi i produkteve mundet t bhet sipas:
sipas shkronjave t alfabetit (mundson t shnohen aq grupe prodhuese,

sa ka shkronja t alfabetit. Mangsia e ksaj mnyre t identifikimit sht
se mundet t zbatohet vetm pr ato shtete q i njohin shkronjat.)
identifikimi numerik (ndarja mund t bhet sipas sistemit dekad, q

d.m.th. se numri kritik sht 10, ekziston edhe sistem mallrash, ku numri
kritik sht 100, kurse kjo d.m.th. njqind grupe kryesore ndahen n
qindra nngrupe, q ndrkombtarisht mund t prdoren) dhe
identifikimi i przier (shnimi me numra dhe shkronja, q jep shum

mundsia t identifikimit)
35
2. 1. Klasifikimi i veprimtarive n
Republikn e Maqedonis
Klasifikimi kombtar i veprimtarive (KKV) sht klasifikimi i subjekteve

ekonomike n Republikn e Maqedonis q shrben pr mbledhjen dhe prpunimin e
t dhnave statistikore, pr shprndarjen e subjekteve afariste si dhe pr qllime tjera
administrative. KKV sht aplikuar n vitin 1998 duke u bazuar klasifikimin
statistikor t veprimtarive ekonomike t unionit Evropiane (NACE), me se edhe sht
siguruar zbatimi e t dhnave statistikore n RM, n nivelin evropian dhe botror.
Pasi sht marr standardi evropiane, do ndryshim q do t bhet n NACE trheq
edhe ndryshimin e KKV.
Pasi KKV sht pranuar n KKV sht klasifikimi i subjekteve
vitin 1998, jan br dy revidime t ekonomike n Republikn e Maqedonis,
kurse zbatohet pr mbledhjen,
KKV s edhe at n vitin 2006 n
prpunimin dhe publikimin e t dhnave
KKV-Rev-1 dhe n 2008 n KKV- statistikore, pr renditjen e subjekteve
Rev. 2. Zbatimi i Klasifikimit afariste dhe pr qllime tjera
kombtar t veprimtarive KKV Rev. administrative.
2, q plotsisht i prgjigjet NACE Pr her t par sht zbatuar n
Rev. 2 Siguron zbatimin e t vitin 1998 duke u bazuar n NACE.
KKV Rev. 2 i grupon veprimtarit n
dhnave.
sektor, n reparte, n grupe dhe n klasat.
KKV Rev. 2, veprimtarit i
grupon sipas shenjave t dhn:
- sektori shnohet me dy shkronja
- reparti shnohet me shifr dyshifror
- grupi shnohet me shifr treshifror
- klasa shnohet me shifr katrshifror

N dallim prej KKV Rev. 1 ku niveli m i ult ishte nnklas (shifr
pesshifror), n KKV Rev. 2 niveli m i ult sht klasa., nnklasa i tregonte t dhnat
n nivel m t detajuar.8
36
abela nr. 3 Shkallt e hierarkis n KKV Rev. 2. n raport me KKV Rev. 1
Emri i Lloji dhe KKV Rev. 2 KKV Rev. 1

nivelit numri i Numri i Numri i Dallimi
shenjave
Shenjat kategorive Shenjat kategorive
Sektori dy shifror A/AU/R 21 A/AQ/H 17 +4
Nnsektori Katr- CA/BA
(ndrmjet shkronjor DN/GL 31
niveleve)
Reparti Shifra 01 99 88 01 99 62 + 26
dyshifrore
Grupi Shifra 01.199.0 272 01.199.0 223 + 49

treshifrore
Klasa Shifra 01.11- 615 01.1199.00 513 + 102
katrshifrore 99.00
Nnklasa Shifra 01.11.099.00.0 637

pesshifrore
37
N tabeln nr. 4 sht dhn pjes e tabels Korresponduese KKV

Rev. 1 KKV Rev. 2
abela nr. 4 Tabela korresponduese KKVRev. 1 KKVRev. 2
KKVRev. 1 KKVRev. 2
01. 11/1 Kultivimi i drithrave dhe t 01. 11 Kultivimi i drithrave (prve orizit),
mbjella tjer pr prodhimin e bimve bishtajore dhe farave
fars prej tyre vajdhnse
01. 12 Kultivimi i orizit
01. 13 Kultivimi i perimeve, pjeprit dhe
shalqirit, perimeve me rrnj dhe me
trung
01. 64 Prpunimi i fars
01. 11/2 Kultivimi i bimve industriale, 01. 11 Kultivimi i drithrave (prve orizit),
dhe prodhimi i farave prej tyre Bimt bishtajore dhe farat vajdhnse
01. 13 Kultivimi i perimeve, pjeprit, dhe
shalqirit, perimet rrnj dhe trung
01. 15 Kultivimi i duhanit
01. 16 Kultivimi i bimve pr thurje
01. 26 Kultivimi i fryteve vajdhnse
01. 28 Kultivimi i bimve aromatike,
shruese, pr mlmesa si dhe bimve
q prdoren n farmaci
01. 19 Kultivimi i bimve tjera njvjeare
dhe t mbjellave
01. 63 Aktivitetet q bhen pasi t mblidhen
t lashtat
01. 11/3 Kultivimi i bimve ushqim pr 01. 64 Prpunimi i fars
kafsht dhe pr prodhimin e 01. 19 Kultivimi i bimve njvjeare tjer
fars mbjellja
01. 11/4 Kultivimi i t mbjellave t 01. 19 Kultivimi i t mbjellave tjera
paprmendura n vend tjetr njvjeare
01. 28 Kultivimi i bimve pr mlmesa,
aromatike dhe mjekuese dhe bimve
q prdoren n farmaci
01. 29 Kultivimi i bimve shumvjeare tjera
01. 14 Kultivimi i kallamit t sheqerit
Burimi: http://www. stat. gov. mk I shnuar n 15. 02. 2010
38
3. 2 Struktura e nomenklaturs nacionale

t produkteve industriale
Krahasimi i t dhnave nga lami e statistiks ekonomike t nivelit ndrkombtar

bazohet n sistemin e klasifikimit t KB pr t gjitha produktet dhe aktivitetet
ekonomike. N kt sistem t klasifikimit t produkteve, me rndsi t veant sht
ekzistimi i nomenklaturs Nacionale t produkteve industriale (NNPI).
Njsoj si kishte rezerva pr ND, kishte edhe pajtueshmri pr NNPI n vitin
2000 q bazohet n PRODCOM List 1998. N vitin 2005 jan br ndryshime dhe
koordinime me PRODCOM List 2005 kurse koordinimi i fundit sht i vitit 2008,
pr shkak t ndryshimeve t rndsishme n strukturn e klasifikimit evropian NACE
Rev. 2. NNPI 2008 prmban shifra dhe emrtime t veprimtarive, t grupuara n nivel
t sektorve, reparteve dhe emrtime t produkteve industriale dhe t shrbimeve, t
renditura sipas shifrave t produkteve sipas zmadhimit t numrit rendor.
NNPI prmban shifrat e produkteve, q jan t identifikuara me numr
dhjetshifror.
xx. xx. xx. yy. nn Nomenklatura e produkteve industriale 2008

xx. xx. Klasifikimi Nacional i veprimtarive, KNV Rev. 2
xx. xx. xx. Klasifikimi i produkteve sipas veprimtaris, KPV 2008
xx. xx. xx. yy. PRODCOM 2008
Katr shifrat e para (xx. xx) korrespondojn me klasn e KPV (NACE Rev. 2)
Gjasht shifrat e para paraqesin grupin cilit i takon produkti dhe korrespondojn
me klasifikimin Evropian t produkteve sipas veprimtaris (CPA 2008).
Shifra e shtat dhe e tet e definojn produktin dhe korrespondojn me
nomenklaturn Evropiane pr produktet industriale (PRODCOM List 2008).
Shifra e nnt dhe e dhjet e definojn produktin pr nevojat nacionale.
Kolona pr njsit matse prmban njsit matse sipas cilve mblidhen dhe
prpunohen t dhnat e prodhimtaris industriale. 9
NNPI prbhet prej 4237 njsish q paraqesin produktet, grupin e produkteve
ose shrbimet industriale.
39
N tabeln nr. 5 sht dhn nj pjes e nomenklaturs Nacionale t produkteve

industriale 2008.
Tabela nr. 5 Ndarja kryesore e NNPI 2008
Gjithsej PRODCOM Ndarja

Reparti Emri PIN 2008 grafi 2008 nacionale
2008 2008
05 Nxjerrja e thngjillit-lignitit 2 2 0
06 Nxjerrja e nafts brut dhe gazit natyror 4 4 0
07 Nxjerrja e xehes s metalit 14 8 6
08 Nxjerrja e xeheve tjera dhe gurit 50 32 18
10 Prodhimtaria e produkteve ushqimore 387 347 40
11 Prodhimtaria e pijeve 39 29 10
12 Prodhimtaria e produkteve t duhanit 7 5 2
13 Prodhimtaria e tekstilit 219 212 7
14 Prodhimtaria e veshjeve 133 125 8
15 Prodhimtaria e lkurs dhe t produkteve nga 48 48 0
lkura
16 Prpunimi i drurit dhe t produkteve prej drurit dhe 80 65 15
tap, prve mobiles, prodhimi i produkteve nga
kashta dhe prej materialeve thurse
17 Prodhimtaria e letrs dhe t produkteve nga letra 105 105 0
18 Shtypja dhe reproduktimi i mediumeve t 33 33 0
incizuara (shnime)
19 Prodhimtaria e kokut dhe t produkteve t nafts s 27 27 0
rafinuar
20 Prodhimtaria e produkteve kimike dhe t kimikeve 562 537 25
21 Prodhimtaria e produkteve bazike farmaceutike 103 47 56
dhe t preparateve farmaceutike
22 Prodhimtaria e produkteve prej goms dhe t 155 148 7
produkteve nga plasmasti
23 Prodhimtaria e jometaleve dhe t produkteve nga 215 161 54
jometalet
24 Prodhimtaria e metaleve 272 254 18
Burimi: http://www. stat. gov. mk/Klasifikimet Nomenklatura/NIP_2008. Shnuar n 23. 01. 2010
40
Pyetje:
1. kuptohet me KKV?
2. Sqaro do t thot KKV Rev. 1 dhe KKV Rev. 2!
3. Trego si e grupon KKVRev. 2 veprimtarit n Republikn e Maqedonis?
4. ka tregon NNPI dhe sqaro rndsin?
5. Sqaro kto shifra xx. xx. xx. yy. nn; xx. xx.; xx. xx. xx. dhe xx. xx. xx. yy.
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore simbolet, sektori,
shifra (kodi) reparti
nomenklatura, grupi,
klasifikimi i produkteve, klasa,
identifikimi i produkteve NNPI
KKV PRODCOM
NACE
_____________________________________________________________________
3. 3. Deklarimi i produkteve
Me termin deklarimi i produkteve, kuptohet dhnia t dhnash pr produktin,

ambalazhit ose ndonj mnyr tjetr me se identifikohen produktet, adaptimi i tyre
me krkesat e rregullave, rndsin, t dhnat pr prodhuesin i cili produktin e vendos
n tregun. Deklarimi sht dokumenti i shkruar q i prmban t dhnat e prmendura,
por mundet t jet edhe n ambalazhin e paketimit origjinal, n produktin, n etiketn,
e vendosur me produktin ose afr produktit. Deklarata duhet t jet e qart, e
kuptueshme, kuptimplot q blersi t mundet t identifikoj produktin, t sheh cili
sht emri i produktit, cili sht prodhuesi, importuesi ose prfaqsuesi si dhe t
dhna tjera t rndsishme pr prdorimin e drejt dhe t sigurt t produktit. Deklarim
duhet pr do produkt dhe zakonisht duhet t prmbaj: emrin e produktit t dhn
nga prodhuesi, emri sipas cilit shitet produkti, lloji dhe modeli i produktit, data e
prodhimit, afati i prdorimit, emri dhe vendbanimi i prodhuesit ose i importuesit,
vrejtje pr rreziqet eventuale gjat prdorimit, nse ekziston nj rrezik i till etj.
41
Me dhnien e shenjs, kuptohet dhnia e

Deklarimi sht dokument i
shenjs n produktin, ambalazhit ose ndonj mnyr
Shkruar q prmban t
tjetr si parashihet sipas ligjit mbi normativin dhe
dhna pr produktin dhe
rregullat, me t cilat lajmrohen konsumuesit pr prodhuesin, por duhet
rreziqet, tregohet mbi mnyrn e prdorimit, e t jet e qart, e kuptueshme,
deponimit e ruajtjes dhe pr veprimet n rast t pa dykuptueshmri, e vn
ndonj rreziku. n ambalazh, produkt
ose etiket.
N ligjrimin e mtejm do t prmendim disa
simbole me t cilat shnohet nj produkt i dhn, simbolet pr riciklim, simbolet e
siguris si dhe simbolet pr shnimin emrtimin e produkteve t tekstilit.
Simbolet e riciklimit jan tre shigjeta t lidhura n form t trekndshit me
knde t rrumbullakuar, n kahun e lvizjes s akrepit t ors. do shigjet sht e
lakuar ashtu q t tre shigjetat lidhen midis tyre, kshtu kushtimisht e paraqesin ciklin
e riciklimit. Kjo shenj nuk sht e mbrojtur dhe n prgjithsi mund t thuhet se
paraqet:
produktin q sht prodhuar prej materialit q mundet t riciklohet
Ky simbol sht pranuar si tradicional, universal, kurse simboli posht

sht modifikimi i tij n aspektin e pamjes m t mir gjat shtypjes s
formateve t vogla.
Simbolet e riciklimit jan tre shigjeta t lidhura n formn e

trekndshit me knde t rrumbullakuara.
produktin q prmban material t ricikluar
Kto simbole gjenden n produktet ose n ambalazhit nse jan prodhuara

prej materialit t ricikluar. M s shumti kto jan produkte prej letrs ose
kartu.
Ky simbol kryesisht prdoret kur produkti pjesrisht sht prodhuar prej
materialit t ricikluar.
Duke u bazuar n simbolin origjinal sht sajuar simboli gjeneral pr t
shnuar riciklimin, ku mbi simbolet shtohen shenja specifike dhe akronimi
pr materialin prej cilit sht br.
42
Simbolet tjer t riciklimit:
Simboli pr hekurin.
Simboli pr qelqin
Pika e gjelbr
Ky simbol sht adoptuar n vitin 1991 prej nj organizate joprofitabl nga
gjermania, kurse n vitin 1994 sht pranuar nga vendet e BE.
) Simboli pr riciklimin e plastiks
Polietilen tereftalat (PETE)

Plastika q sht gjersisht e prhapur, prdoret kryesisht pr ent e
produkteve ushqimore. riciklohet dhe prej tyre fitohen fijet poliestere,
flasteri, pllakat e termo-izolimit.
Polietileni i dendur (HDPE)
riciklohet dhe prej tij krijohen kutit pr prodhimet ushqimore, gypaat e
ujit pr bujqsi, lodrat pr fmijt etj.
Polivinil klori (PVC) riciklohet q t prodhohen shishet pr detergjentet,
pr shampon dhe pr preparatet tjera kimike, pr kabllot etj.
Poliestileni jo i dendur (LDPE)
riciklohet dhe prej tij prodhohen thast plastike, shishe llojesh t
ndryshme, gypa dhe pajisje laboratorike
Polipropen(PP)
riciklohet q prej tij t prodhohen shishet pr jogurt, pr salc, pr shishet
q prdoren n mjeksi, pr mbyllset e shisheve. riciklohet pr pjest e
ndryshme t automjeteve dhe pr prodhimin e fijeve industriale.
Polistireni (PS)
Prdoret pr ambalazhin e ngurt, pr gota pr kutit e ilaeve, riciklohet
pr shum pajisje pr zyrat, lojra, pllakat e izolimit etj..
Pjesa tjetr
Ambalazhet plastike dhe produkte tjer.
43
b) Simbolet pr mirmbajtjen e produkteve t tekstilit

Tabela nr. 6 Sqarimi i simboleve dhe e shenjave pr mirmbajtjen e produkteve t tekstilit
Emrtimi i Simbolet Me produktet prej tekstili t

veprimit dhe shenjat veprohet si vijon:
Pastrimi Lejohet pastrimi me t gjith mjetet pr pastrimin kimik.
kimik Lejohet pastrimi kimik me perklor-etilenin,
Monofluortreklor-etilenin, treifluoro-kloroetanin, me
benzinn speciale q distilojn midis 150 dhe 210 C0,
normalisht
Monofluortreklor-etilenin, treifluoro-kloroetanin, me
benzinn speciale q distilojn midis 150 dhe 210 C0, me
kujdes
Ndalohet pastrimi kimik.
Tharje
T bhet tharja n makin me centrifug.
T kullohet, t varet e t thahet.
T mos kullohet, i pa kulluar t varet q t thahet
T kullohet, t vihet n shtroj t rrafsht dhe t thahet.

Hekurosje
T hekuroset n temperatur deri 200 0C.
T hekuroset n temperaturn deri n 150 0C.
T hekuroset deri n temperaturn prej 1100C.

Larje
T lahet n temperatur deri n 95 0C. Veprimi normal.
T lahet deri n temperatur prej 95 0C. T veprohet me
kujdes.
T lahet deri n temperatur prej 40 0C. Veprimi normal.

T lahet deri n temperatur prej 30 0C. T veprohet me
kujdes.
Pr larje me dor n temperatur deri 40 0C, pr koh t shkurt dhe
me kujdes. T shtrydhet pa e rrotulluar dhe centrifugim.
Ndalohet larja.
Zbardhje
Lejohet zbardhje.
Ndalohet zbardhje.
44
c) Shenjat e sigurimit
Q t trhiqet vmendja e konsumuesve pr rrezikun nga prdorimi i produkteve
t dmshme dhe t rrezikshme, ekzistojn nj varg shenjash paralajmruese q
kshillojn prdorimin e drejt dhe jo t rrezikshm t ktyre produkteve. Shenjat e
ktilla zakonisht jan me dimensione m t mdha se t tjert, vendosen njra pran
tjetrs dhe n largsi m t madhe nga teksti ose ilustrimi tjetr n etiketn
prkatsisht n ambalazhin.
Me destinim pr sigurin, produkti q bart kt shenj i dedikohet fmijve

deri n 14 vjear. Nse produkti sht i rrezikshm pr fmijt nn 3 vjear,
ather duket t jet shnuar n tekstin prkats.
Ipsiloni i prmbysur
Ky simbol gjendet n bombolat e sprejit dhe tregon se shenja sht n
pajtim me rregullat. Duhet t prdoren me kujdes ngase digjen leht.
T djegshm
Ky simbol gjendet te produktet q djegse ose ndizen shum leht. Shenja t
ktilla kan bombolat e varnikineve, ngjyrave etj. Gjat kohs s prdorimit,
nuk duhet pir duhan dhe duhet t prdoret n ambientin e ajrosur mir.
Kryqi i Andreut
Simboli vendoset te produktet e dmshme ose kan veprim irritues. T till
jan kryesisht vernikt, q jan t dmshm pr shndetin.
Kok e t vdekurit
Kjo sht shenj e produkteve shum t rrezikshm dhe helmues. Produktet
e till duhet t ruhen larg nga fmijt.
Eksplodues
Simboli ka t bj me substancat q mundet t eksplodojn nn veprimin e
nxehtsis ose frkimit.
Korrodues
Simboli tregon mbi substancat q kan veprim brejts n kontakt me kto.
45
I rrezikshm pr ambientin jetsor
Pr ozonin jo i rrezikshm
Produkte q jan t shnuara me kt shenj, jan t mbushura me gazin q nuk

sht i rrezikshm pr ambientin jetsor. Si sprkats zakonisht prdoret gazi butan,
kshtu q te kto produkte gjendet shenja ndezs , q d.m.th. se duhet t prdoret
sipas kshillave t dhn. Prve ktyre shenjave ekzistojn edhe shenja tjera t
siguris, por ktu nuk do t shqyrtojm.
3. 4. Identifikimi i produkteve sipas sistemit EAN
Sistemi EAN sht krijuar me qllim q t ket nj sistem t vetm t

identifikimit n gjith botn.
Sistemi EAN zbatohet n nj numr t madh t lmit t tregtis,
transportit, prodhimtaris, shndetsis, sistemit bankar, n sistemin e vendosjes
npr magazin etj. Zbatimi i ktij sistemi nnkupton zbatim t nj sistemi standard
EAN pr t shifruar artikujt. Numrat EAN vet nuk kan ndonj rndsi, kto vetm
mundsojn identifikimin q bhet n bazn e t dhnave, ku gjenden t gjith
informatat e rndsishme pr objektin q sht shnuar. Pr kt qllim jan
projektuar kto shenja pr EAN pr t shnuar dhe identifikuar:
- njsit e konsumimit (EAN -13, EAN 8)
EAN numrat mundsojn
- lokacioni (EAN -13) identifikim dhe hyrje n bazn
- njsi e drgess (EAN-13, EAN-8, EAN-14) e t dhnave, ku gjenden
t gjith informatat
- njsi t transportit (SSCC). e rndsishme pr
objektin e shnimit
Bar kodi i shenjs sht nj sajes logjike i organizuar me varg vijash t zeza
dhe hapsirash t ndriuara midis tyre, prkatsisht simboli grafik, i identifikueshm
nga pajisjet elektronike, pr lexim dhe dekodim t prmbajtjeve, informatave logjike
afariste pr produktin. Bar kodi ka rregulla rigoroze t prcaktuara. N realitet ky
sht vetm numr n form t simbolit grafik, t cilin skener prsri e dekodon,
prkatsisht e shndrron n numr, q sht pr numrat EAN
46
els pr bazn e t dhnave me t dhnat tjera pr produktin, pr shrbimin ose

pr lokacionin. Kjo mundson thjesht leximin e shpejt t mimit, t t dhnave pr
produktin, t kontrollit t rezervave, caktimin e detyrimeve tatimore etj. Bar kod
simboli shtypet direkt n ambalazhin ose n etiketn q ngjitet n vet produktin
Kshtu produkti i identifikuar shkon n rrjetin e distribuimit, n kanalet e tregtis n
angro deri n vendet me shitje n pakic, ku skenohet ose lexohet me ndonj mjet
tjetr prkats dhe dekodohet n informim logjik afarist q lehtsisht vrehet nga syri
njeriut, i kuptueshm pr njeriun.
EAN i mundson botimin e EAN -13 edhe pr shnimin e librave, publikimeve
serialeve, etiketave, si dhe n shnimin intern, duke shtuar prefikse prkatse, vargut
t numrave. EAN 13 sht numr standard i produkteve dhe prbhet prej 13
numrave. Ky simbol n mnyr t prpikt e identifikon produktin, por nuk jep
informata plotsuese pr produktin. Gjithmon doemos t zbatohet vetm si numr i
plot.
Tabela nr. 7 Struktura e EAN -13
Numri Numri i artikujve Prefiksi Firma Produkti Shifra

rendor kontrolluese
1. Deri 100 000 531 FFFF AAAAA K
2. Deri 10 000 531 FFFFF AAAA K
3. Deri 1 000 531 FFFFFF AAA K
4. Deri 100 531 FFFFFFF AA K
5. Deri 100 (vetm pr 531 999FFFF AA K
firma t vegjl)
Burimi: Oda ekonomike e Maqedonis EAN MAK Asociacioni i Maqedonis pr radhitjen e

artikujve
- Prefiksi 531 tregon Asociacioni i Maqedonis n radhitjen e artikujve EAN

.
- F jan numrat q i prcakton EAN pr t shnuar ndrmarrjen -
antarin e EAN .
- pozicionin e prcakton EAN n etiketn e shnimit t artikujve q i
kodon firma, por renditjen e prcakton vet firma.
- Shifra kontrolluese sht numr njshifror dhe dallohet pr do artikull.
47
Figura nr. 16 Figura nr. 17

EAN bar kodi n madhsia ISBN/EAN n shnimin
natyrale e librave
Pr produktet e konsumit t gjer q kan dimensione t vogla dhe n

ambalazhin e tyre nuk ka vend t mjaftueshm q t vendoset numri EAN -13,
ather vendoset nj numr m i shkurt EAN-8.
Tabela nr. 10 Struktura e numrit EAN -8

Shenja
pr EAN Shenja pr artikullin Shifra kontrolluese

531
Prej tabels shihet se nga shfrytzimi i numrit EAN-8, firma nuk merr numra pr
t shnuar at (identiteti i tij humbet), kurse numri pr asortimentin drejtprdrejt e
prcakton EAN .10
Pyetje:
1. kuptohet nga nocionet deklarim, deklaracion dhe shnim?
2. Cilat jan shenjat e riciklimit?
3. Vshtro disa simbole t riciklimit q gjenden n llojet e ndryshme t
ambalazhit dhe diskuto pr kto!
4. Duke prdor internetin ose n ndonj mnyr tjetr, hulumto shenjat e
riciklimit t plastiks dhe sqaro kt!
5. Sqaro shenjat e mirmbajtjes s produkteve t tekstilit, q jan dhn n
deklaracionet!
6. N shembujt e etiketave t produkteve ose t ambalazhit, gjeje shenjat e
siguris dhe sqaroi kto!
7. paraqet shkurtesa EAN?
48
8. Sqaro rndsin e EAN-13 dhe EAN-8!

9. Mundohu t gjesh m shum informata pr bar kodin EAN dhe diskuto pr
kto!
____________________________________________________________________
Nocionet themelore deklarimi, simbolet e sigurimit
shnimi sistemi EAN
shenjat e riciklimit bar kodi
shenjat pr tekstilin
_____________________________________________________________________
4. Prodhimi n varg dhe prodhimi miks
Me fjaln miks kuptohet ... llojllojshmria e produkteve dhe e shrbimeve (nga

aspekti i prbrjes, madhsis, llojit, kualitetit dhe t cilsive tjera) t cilt i shet dhe i
drgon nj ndrmarrje, deg e industris, rrjetit t tregtis ose ekonomia e
prgjithshme nacionale... 11
Linja e prodhimtaris (asortimenti i prodhimeve) prfshin nj grup prodhi-
mesh q midis tyre jan t lidhura nga iks domethn llojllojshmri
prodhimtaria e shitja. Shpeshher nj linj produktesh dhe shrbimesh q i
e prodhimtaris mundet t jet nj grup kryen ose i shet nj ndrmarrje ,
prodhimesh me mim t njjt, grup rrjet tregtare, deg e industris
prodhimesh q prdorin kanalet e njjt t etj. Linja e prodhimtaris prfshin
nj grup prodhimesh q midis tyre
shitjes, grup prodhimesh q kan
jan t lidhura me prodhimtarin
konsumues t njjt, grup prodhimesh q ose me shitjen.
shiten n llojin e njjt t shitoreve etj.
Prodhimtaria mikse (asortimenti i produkteve) sht shum e produkteve q
prodhon dhe i ofron n tregun nj ndrmarrje. Asortimenti i prodhimtaris ka tre
dimensione edhe at gjersin, thellsin dhe gjatsin, por, mundet t diskutohet
edhe pr konsistencn e asortimentit.
- Gjersia e asortimentit do t thot q n ndrmarrjen prodhohen lloje t

ndryshme produktesh. Gjersia m e madhe do t thot edhe numr m t madh
produktesh t ndryshm. Pr shembull n nj ndrmarrje prodhohen produkte si
49
detergjentt, ilaet, produktet kozmetike, ngjyrat, pastat etj Sa m i madh sht numri
i llojeve t produkteve, aq m i gjer sht asortimenti.
- Thellsia e asortimentit sht nj dimension q tregon se n nj ndrmarrje
prodhohen lloje t ndryshme t nj produkti t njjt. Pr shembull nse ndrmarrja
prodhon detergjent, ky mundet t jet pr larje me dor, pr larjen me makin deri
900, pr larjen e teshave q kan ngjyr deri n 600
Miksi prodhues sht
ose deri n 400, detergjenti pr larje ensh me dor, pr shum produktesh
larje ensh me makin, pr pastrimin e tepisonit etj. Sa q i prodhon dhe
i ofron tregut
m i madh sht numri i produkteve t llojit t njjt, aq nj ndrmarrje.
m i thell sht asortimenti.
- Gjatsia e asortimentit sht dimension q ka t bj me numrin e
prgjithshm t produkteve n linjn. Gjatsia mesatare paraqet raportin midis numrit
t produkteve n t gjith linjat e prodhimit dhe numrit t gjith linjave t prodhimit.
Pr shembull: nse numri i produkteve n t gjitha linjat sht 8, kurse numri i linjave
t prodhimit sht 3, ather miksi i prodhimit sht 2,7. Gjatsia e linjs s prodhimit
varet prej qllimeve t ndrmarrjes dhe mundet t zgjerohet me kalimin e kohs edhe
kt n dy mnyra: zgjatjen e linjs ose plotsimin e linjs.
Linja e riprodhimit mundet edhe t modernizohet ose t theksohen vetit e
produkteve nga linja e prodhimit.
- Qndrueshmria e asortimentit sht dimension q n nj mnyr i bashkon,
thellsin dhe gjatsin e asortimentit dhe tregon mbi ngjashmrin e produkteve
midis tyre.
Figura nr. 18 Dimensionet e asortimentit
50
N figurn nr. 19 jan treguar t tre dimensionet e asortimentit
Figura nr. 19 re dimensionet e asortimentit
Burimi: Dr. Boshko qovski: rketingu , botimi i gjasht i plotsuar dhe i ndryshuar,
Shkup, 2002, faq. 186
Pyetje:
1. kuptohet me termin miks?
2. N se dallohen linja e prodhimit nga prodhimtaria miks?
3. Trego shembuj konkrete mbi linjn e prodhimit
4. Sqaro pr tre dimensionet e prodhimtaris, duke treguar shembuj konkret!
Nocionet themelore miks

linja e prodhimtaris
prodhimtaria mikse
gjersia e asortimentit
thellsia e asortimentit
gjatsia e asortimentit
qndrueshmria e asortimentit
_____________________________________________________________________
51
5. Cikli jetsor i produktit
Figura nr. 20 Paraqitje figurative e ciklit jetsor t produktit
Pr do produkt mundet t dallojm disa faza q bashkrisht quhen cikli jetsor,

ngase t gjith s bashku paraqesin procesin q fillon me lansimin e produktit, kurse
mbaron me trheqjen e tij nga tregu. Si themelues i ksaj ideje mbi ciklin jetsor t
produktit merret Joel Dean. Cikli jetsor i produktit trajtohet n mnyra t ndryshme
varsisht prej numrit t fazave, zbatimit t strategjis n ndonj faz t dhn, n
vlern praktike t ksaj teorie etj. Kur bhet fjal pr nurin e fazave, ekzistojn
mendime t ndryshme sipas t cilave cikli jetsor i produktit kalon npr katr, pes
ose gjasht fazat. M s shumti mbshtetet ideja se produkti kalon npr katr fazat e
ciklit jetsor, q jan:
1. lansimi i produktit
2. zmadhimi
3. pjekuria
4. rnia
Te cikli jetsor pes fazash zbatohet faza braktisje (lansimi, zmadhimi, pjekuria,
rnie dhe largimi) kurse te cikli jetsor gjasht fazash zbatohet ngopja (lansimi,
zmadhimi, pjekuria, ngopja, rnia dhe largimi).
52
Figura nr. 21 Cikli jetsor i produktit
5. 1. Karakteristikat e fazave t ciklit jetsor t produktit
Kur n tregun pr her t par del nj produkt, paraprakisht duhet t kaloj disa
faza edhe at m par shfaqet ideja pr produktin; mandej kjo zhvillohet dhe lansohet
n tregun; nj koh mbetet n tregun duke plotsuar ndonj krkes t
konsumatorve; kurse m von ky produkt lehet pas dore ngase lansohet nj produkt
m i mir, m bashkkohor, ose nga shkaku i ndryshimeve q jan br me te. Prandaj
pr fazat e veanta t ciklit jetsor t produktit do t jepen sqarime m von.
I Faza e lansimit
Lansimi i produktit bhet n disa mnyra, kurse cila mnyr do t zgjidhet varet
prej vet ndrmarrjes dhe nga lloji i produktit dedikuar pr lansim. Pr lansimin
prgatitet nj plan i veant, t cilin e prpilon reparti i marketingut q ekziston si
pjes e ndrmarrjes. Pr lansimin prdoren mediumet (radioja, televizioni, shtypi
ditor), reklamat panot dhe bilbordert, shnime muzike, tekstuale etj. Disa nga
produktet lansohen edhe ashtu q bhen prezantime n vendet publike si jan qendrat
tregtare, sheshi, supermarkett, shfaqjet me destinime speciale pr lansimin e
53
produktit etj. Shpesh her gjat lansimit t produktit, ofrohet pa pages ose me
mimin reklamues shum ult.
Ndryshimet q ndodhin n tregun kur paraqitet produkti i ri mundet t
vshtrohen nga aspekti i ndrmarrjes, i konkurrencs dhe i blersve.
Nxjerrja e produktit t ri pr ndrmarrjen sht njri prej pikave m t
ndjeshme, m t rrezikshme, m t vshtira n politikn shitse. Kur produkti i ri pr
her t par paraqitet n treg sasia e shitur sht shum e vogl ndonjher barabart
me zeron, profiti sht minimal ngase fitimi fillestar sht i vogl, vllimi i prodhimit
sht po ashtu i vogl, mimi i prodhimit sht i lart. Ndrmarrja njkohsisht duhet
t ndaj shum mjete pr distribuim dhe promocion, organizohen aksione
propaganduese intensive dhe efikase, pr t cilt ndahen mjete financiare t mdha.
N kt faz t zbatimit, ndrmarrja orientohet kah konsumuesit q tregojn
gatishmri pr blerjen e produktit.
N fazn e par t nxjerrjes Kur produkti pr her t par del n tregun,
s produktit, konkurrenca me shitja sht e vogl, prfitimi minimal,
kujdes e ndjek gjendjen n tregun Prodhimtaria e vogl, kurse mimi i lart.
pa marr ndonj mas konkrete n Konkurrenca nuk merr masa konkrete,
strategjin dhe taktikn afariste. kurse blersit reagojn ngadal n
Varsisht prej suksesit q do t nxjerrjen e produktit t ri n tregun.
arrij produkti i ri n tregun dhe
nga karakteristikat e ndrmarrjes q e lanson produktin, konkurrenca do t reagoj n
mnyr prkatse.
Vet blersit n daljen e produktit t ri reagojn ngadal, megjith q n
vshtrim t par duken sikur jan t interesuar pr te, veanrisht nse produkti i ri
sht me karakteristikat q ka do t plotsoj krkesat e tyre. Kjo ndodh pr shkak t
besimit ndaj n marke t dhn, nga mungesa e aftsis dhe profesionistt pr t
vlersuar prparsit e produktit, n vetit blerse, si dhe n pa interesimin e nj pjese
t blersve pr produktin e ri. Gjith kjo sht destimuluese pr adoptimin masiv t
produktit t ri.
N fazn e lansimit t produktit ekzistojn disa strategji q jan:
) strategjia e mbledhjes s shpejt t kajmakut (ndrmarrja e shet me mim

m t lart me qllim q t prfitoj m shum, por edhe shpenzimet e promocionit
jan t mdha)
54
b) strategjia e mbledhjes s ngadalshme e kajmakut (produkti i ri lansohet me

mimin e lart, kurse me promocion t dobt)
c) strategjia e deprtimit t shpejt (produkti lansohet me mim m t ult me

shpenzime t larta pr promovimin)
d) strategjia e deprtimit t shpejt (produkti lansohet me mimin m t ult dhe

me shpenzime m t vogla n promovimin).
II Fazat e rritjes
Pas lansimit t produktit t ri n tregun gradualisht fillon t zmadhohet interesi

pr te dhe krkesat pr te. Nga kjo prfundohet se tregu e ka pranuar produktin e ri,
kurse prodhuesi e zmadhon prodhimtarin, realizon fitim dhe forcon pozitn
konkurruese. Duke marr parasysh krkesn m t madhe pr produktin, shpenzimet
zvoglohen, mimi i produktit zvoglohet, rrjeti distributiv zmadhohet dhe plotsohet
shpraztira e kanaleve distribuese. Me qllim q t bhet deprtim m i madh n
tregun, n vend ekspozimit selektiv kalohet n rrjetin e tregtis intensive. Zvoglohen
shpenzimet e prgjithshme, por zmadhohen shpenzimet e prpunimit t t dhnave
nga tregu. Kur produkti i ri do t korr sukses n tregun do t filloj t krijoj
probleme me ndrmarrjet konkurruese dhe ather ndrmarrjet konkurruese do t
marrin masa n prvetsimin e
N fazn e zmadhimit t shpenzimeve q
konsumuesve si jan: zvoglimi i
zvoglohen, mimi i produktit zvoglohet,
mimit t shitjes, ndryshimi n rrjeti i distribuimit zhvillohet dhe plot-
paketimin e produkteve t tyre , sohen zbraztit n kanalet e distribuimit,
oferta e ekstra rabatit, reklamacionet kalohet n rrjetin intensiv tregtar dhe kur
pranohen m leht etj. Po ashtu q t t arrihet suksesi n tregun,
prvetsoj konsumuesit, krijohet problem te konkurrenca.
konkurrenca e imiton produktin e

ndrmarrjes q e ka lansuar. Prodhimet e konkurrencs dallohen nga forma, kualiteti,
mimi, paketimi etj. Ather ndrmarrja novatore, n vend q t mundohet t bind
blersit q t provojn produktin, orvatet t bind blersit q t zgjedhin prodhimin e
saj. Po ashtu zmadhohet edhe shitja ngase zmadhohet edhe numri i distribuesve, q
55
rezulton me trheqjen e m shum konkurrentve mundsia m e madhe pr t krijuar

profit m t lart. Nse produkti i ri arrin sukses n tregun, kjo rezulton me
zvoglimin e shitjes s produkteve me kualitet m t dobt, produktet q jan t
demoduara, produktet me mimin m t lart, ose produktet e atyre ndrmarrjeve q
nuk kan krijuar imazhin.
Karakteristike pr kt faz t ciklit jetsor t produktit sht se ndrmarrja
novatore sht e prqendruar n forcimin e pozits s marks, i identifikon ant e
dobta t produktit dhe i eliminon, krijon raporte m t mira me kanalet e distribuimit,
kurse mimin e produktit e krijon duke u bazuar n mimin e konkurrencs. N kt
faz, njsoj si n fazn e par, ekzistojn disa strategji q mund t zbatohen, kurse
kan t bjn me elementet e marketingut dhe miksit. Kto strategji jan:
) strategjia e orientuar kah produkti (ndrmarrja e prmirson kualitetin e

produktit, modele t reja, karakteristika t reja, produktet q prcjellin produktin
kryesor)
b) strategjia e orientuar kah tregu (ndrmarrja zbulon segmente t reja t tregtis)
c) strategjia e orientuar kah shprndarja (ndrmarrja krkon kanale t reja

distribuese zgjerimin e tregut, bn shrbime shtes si servisim dhe mirmbajtje)
d) strategjia e orientuar kah promovimi dhe propaganda ekonomike (ndrmarrja

nxit interesimin pr blerje, i potencon dallimet, shpenzimet e promocionit mbeten
t lart, por ndryshojn mesazhet dhe lloji i lajmrimit)
e) strategjia e orientuar kah mimi (ndrmarrja i zvoglon mimet me qllim q t

trheq blers t ri, varsisht nga konkurrenca, mimi sht stabil ose zvoglohet,
adaptohet n pjesmarrjen e tregut).
III Faza e pjekuris
Pjekuria sht faz kur interesi pr nj produkt arrin n nj shkall t dhn kur
edhe m tutje me ndryshime t vogla vlera mbetet e njjt. Pjekuria e nj produkti
zgjat shum, por ka edhe t till q kan kohzgjatje t shkurt, ndrpritet
prodhimtaria, ngase interesi pr to sht humbur. Kjo faz zgjat m shum se fazat e
mparshm. N fazn e pjekuris, lakorja e shitjes arrin maksimumin, por mandej
fillon t bjer, njsoj si edhe profiti.
56
Kohzgjatjen e ksaj faze, ndrmarrja mundet t zgjas me aksionin e

marketingut me se ka mundsi q rezultoj me ndryshimin e vllimit t shitjes s
produktit.
Konkurrenca n tregun sht e ashpr dhe vazhdimisht potencon eprsit e
produktit t vet. Nse konkurrenca nuk arrin q t rrezikoj suksesin e produktit t ri,
ather orvatet q t veproj me masa m rigoroze si jan: prmirsimi i kualitetit t
produktit t vet duke zmadhuar investimet pr mjetet e hulumtimit dhe zhvillimit,
zbatimin e ndryshimeve n
dizajnin, ndryshime n paketi- N fazn e pjekuris lakorja e shitjes
min, projekton produkte t reja arrin maksimumin, kurse mandej fillon
me t cilat do t bj zvend- t zvoglohet po ashtu zvoglohet edhe profiti.
simin e produkteve aktuale t Kohzgjatja e ksaj faze mund t zgjatet
me aksionin e marketingut, kurse konku-
cilt nuk munden t prballojn
rrenca vazhdimisht potencon prparsit
produktin e ri t ndrmarrjes e produktit t vet dhe ndrmerr masa m
konkurrente ose lidh marr- rigoroze n rastet kur nuk mundet t
veshje me ndrmarrjet tjera rrezikoj suksesin e produktit t ri.
rreth krijimit t marks s
vet.
N fazn e pjekuris produkti mundet t trhiqet prej linjs s prodhimit si
rezultat e vjetrsimit t produktit. Mundet t ndodh q produktet mir t zhvilluara t
eliminohen nga ana e ndrmarrjes ngase m nuk mundet t zmadhohet shitja dhe
fitimi. Udhheqja e ndrmarrjes mendon se m mir sht q mjetet financiare t
harxhohen pr zhvillimin e produkteve t reja, duke mos e llogaritur rrezikun q
ekziston n lansimin e produktit t ri n tregun dhe duke mos llogaritur n potencialin
e pashfrytzuar q kan produktet e vjetra.
Strategjit q mundet t zbatohen n fazn e pjekuris:
) difikimi i tregut - bhet duke krkuar tregje t reja, mundsi t reja n

stimulimin e prdorime t ndryshme t produktit t njjt dhe n prmirsimin e
produktit. Bhen orvatje pr t zmadhuar numrin e prdoruesve n tre mnyra:
duke trheq blers q deri ather nuk e kan prdor kt produkt
duke zbuluar segmente t reja t tregut
duke trheq blersit e konkurrencs
57
Shembull:
- Prdorimi i shpesht prodhuesit e ushqimit ofrojn disa receta pr paketimin
e produkteve t tyre q t zgjerojn prdorimin e produktit
- Prdorimi m i shpesht i produktit personeli nga marketingu i nj
prodhuesi lngjesh orvaten t bindin njerzit q t pin lngun jo vetm gjat kohs s
ushqimit por edhe n rastet tjera.
b) Modifikimi i produktit n rast t till mund t zbatohet strategjia e

prmirsimit t:
kualitetit
cilsis
stilit
Pr shembull, disa ndrmarrje bjn ndryshimin e ambalazhit, ndryshimi i
forms, t tjert zbatojn dizajnin modern, e zgjerojn asortimentin ose prdorin
paketim t ri m praktik etj.
c) Modernizimi i marketingut miks kur n fazn e pjekuris zgjidhet kjo

strategji, ather personeli prgjegjs, duhet t prgjigjen n kto Pyetje:
A duhet t zmadhohet ose t zvoglohet mimi duke theksuar kualitetin e
produktit?
A munden t gjejn kanale t reja t distribuimit ose t deprtohet n m
shum tregje?
A duhet t investohet m shum n reklamimin, ose krejtsisht t ndryshoj
mnyra e reklamimit?
A mundet t bhet prparim n shitje, shrbimet shtes ose n kualitetin e
shitsve etj.
IV Faza e rnies
Te disa nga produktet pas nj kohe, zvoglohet interesimi pr kto dhe shitja e
tyre paksohet. Faza e rnies t disa produkteve vjen shpejt, kurse pr disa t tjer
thua se nuk ka. Kjo varet prej llojit dhe kualitetit t produktit, kurse ndrmarrja
prodhuese duhet n mnyr t drejt t vlersoj rnien, sipas kushteve t tregut t
bj prmirsimin e produktit, ndrrimin e plot t produktit ose eliminimin e tij
58
(trheqjen e produktit nga programi prodhues). N kt faz ndrmarrja ka realizim

minimal t produktit, shitja dhe t fitimi paksohen shpejt, pr shkak t shfaqjes s
trendve t reja shoqrore ose t paraqitjes s teknologjive t reja, numri i blersve
sht shum i vogl, Po ashtu zvoglohet edhe numri i distribuesve, shpenzimet e
propagands jan minimale, ruhen vendet e shitjes me vllim t madh t shitjes, kurse
braktisen ata q jan jo profitabil.
Pr shkak t rnies s vazhdueshme t prodhimit, ndrmarrja orientohet n
prodhimin e produkteve t reja. Fundi i kohzgjatjes s nj produkti, sht
njkohsisht edhe fillimi i ciklit t kohzgjatjes t produktit tjetr q sht m i mir,
m bashkkohor, me qllim q t plotsoj ata krkesa t blersve cilat produkti i
mparshm nuk ka mundur t plotsoj.
Kur produkti do t gjendet n fazn rnies, ndrmarrja prodhuese duhet t
reagoj duke hulumtuar elementet e marketing miks. Shkaqet e digresionit jan t
shumt:
konkurrenc e ashpr
produkte me kualitet m t lart
produkte m atraktive dhe me dizajnime m t mira
produkte m t lira dhe m t prshtatura
shprndarja m kualitativ
promocioni m i mir
Pasi t determinohen shkaqet e vjetrsimit dhe eliminimit t produktit,
ndrmarrja prodhuesi duet t vendos:
) t orvatet t eliminoj shkakun (rivitalizimi, eutanazi) ose
b) produktin t lshoj fatit t vet (vdekjes natyrore)
Kur ndrmarrja vendos pr rivitalizim, q t bhet produkti m konkurrent n
tregun, mundet t intervenohet n zonn e:
ridizajnimin dhe freskimin e produktit
mim q duhet t prshtatet ciklit jetsor t ksaj faze t produktit
ambalazhimin m atraktiv t produktit
promocionin
59
shitja
koha
Figura nr. 22 Revitalizimi
Nse ndrmarrja vendos pr eutanazin, ather n at moment e ndrpret

prodhimtarin e ktij produkti, por njkohsisht nxjerr produkt t ri n treg. Aktivitete
rreth shitjes konsistojn n shitjen e rezervs s produktit t vjetr, kurse m von
shitjen e vetm produktit t ri.
shitja
koha
Figura nr. 23 eutanazi
Vdekja natyrore e produktit karakterizohet me:

me zvoglimin e shitjes me kalimin e kohs
prodhimtari t zvogluar dhe n fund ndrprerje e plot
ndryshimi i situats, kur ndrmarrja ende nuk ka produkt t ri, q me sukses do
t zvendsoj t vjetrin ose kur faza e zhvillimit t produktit t ri nuk ka
mbaruar plotsisht
shitje me mime shum t zvogluara
60
shitja
koha
Figura nr. 24 Vdekja natyrore e produktit
T gjith produktet nuk kan formn klasike t lakores s ciklit jetsor. Kshtu
pr shembull, krkimet q jan br pr produktet e industris ushqimore n rrjetin e
shitjes n pakic, tregojn se faza e zbatimit t ktyre produkteve zgjat nj muaj,
kurse faza e zmadhimit gjasht muaj, faza e pjekuris pesmbdhjet muaj, kurse faza
e degjenerimit n tregun zgjat m shum koh, ngase ekipi menaxhues vendos shum
vshtir t trheq produktin nga tregu.12
Cikli jetsor i disa produkteve t industris ushqimore zgjat m shum, ngase
kto produkte pr nj koh m t gjat mbeten n fazn e pjekuris, pr shkak t
lidhshmris s njerzve me kto produkte.
Sipas analizs s ciklit jetsor t produkteve, t bra nga krkues t ndryshm,
jan identifikuar shtat aspekte t ndryshme t ciklit jetsor t produktit, por modelet
nn-specifike jan kto tre:
1. rritja- rnie rapide (shitja ritet shum n fazn e daljes n treg, kurse mandej
pr nj koh t shkurt vjen n fazn e pjekuris dhe rnies, si pr shembull te
aparatet e vogla t amvisris)
2. modeli ciklik re-ciklik (i theksuar n fazn e lansimit t produktit n tregun,

propaganda ekonomike e fort q rezulton me shum shitje n ciklin e par,
kurse mandej bhet seleksionimi i mediumeve pr propagand dhe krijimi i
dyshimit tek blersit, kshtu ndrmarrja prsri fillon propagand ekonomike
t fort, si p.sh. te ilaet)
3. modeli valor (pr produktin vazhdimisht gjenden mnyra t reja t prdorimit)
61
Rritja rnie rapide Shembulli ciklik-riciklik Shembulli valor
Figura nr. 25 Modelet specifik pr ciklin jetsor t produkteve

Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov: Udhheqja me produktin , botimi i dyt i ndryshuar dhe i
plotsuar, Shkup, 2004, faqe. 143
Te jetgjatsia e produktit dallojm tre kategori t veanta q jan:

Stili mnyra themelore dalluese e sjelljes s njeriut. Stili vrehet pr
shembull n:
- shtpit (stili kolonial, stili modern, stili i renxherve, stili klasik, stili
mediteran)
- veshjes (normal, sportiv, elegant)
- arti (abstrakt, real, surrealist)
Moda sht stili momentalisht i pranuar ose popullarizuar. Vshtir mund t
parashikohet jetgjatsia e mods.
Hiti sht mod q krijohet shpejt dhe shpejt arrin n opinionin, pranohet me
entuziazm t lart, arrin kulmin dhe shum shpejt fundoset.
Figura nr. 26 Tre kategorit e veanta t ciklit t jetgjatsis s produktit

Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov: Udhheqja me produktin , botimi i dyt i ndryshuar dhe i
62
Fig. nr. 27 Cikli jetsor i logotipeve
Pyetje:
1. Trego mbi fazat e ciklit jetsor t produkteve!
2. Sqaro far ndryshimesh ndodhin n fazn e lansimit, vshtruar nga aspekti i
ndrmarrjes, konkurrencs dhe i blersve!
3. Trego pr strategjit e fazs s lansimit t produktit!
4. Sqaro se, sht karakteristike pr fazn e zmadhimit!
5. Me se dallohet faza e pjekuris?
6. far strategjish mund t zbatohen n fazn e pjekuris?Sqaro kto!
7. Si mundet t reagoj ndrmarrja, kur produkti sht n fazn e rnies?
8. Sqaro mbi modelet specifike t ciklit jetsor t produktit!
9. Vshtro lakoret pr stilin, modn dhe hitet, bj nj krahasim midis tyre!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore cikli jetsor, vdekja natyrore,
lansimi, rritja rnia rapide
faza e rritjes, modeli ciklik-riciklik,
faza e pjekuris, modeli valor,
faza e rnies, stili,
rivitalizimi, moda,
eutanazia, hiti
_____________________________________________________________________
63
Fusnotat:
____________________
1 Dr. Boshko Jaqovski Marketing , Fakulteti ekonomik, Shkup, 2002, faqe.
173
2 Po ashtu, faqe. 174
3 Dr. Snezhana Ristevska Jovanovska, Dr. Boshko Jaqovski, Marketing ,
Shkup, 2007, faqe. 150-151
4 Dr. Cvetko Smilevski, Dr. odor Kralev, Novit Ivananovski, Arsimimi
tekniko-prodhues , Prosvetno delo, Skup, 1983, faqe. 12
5 Prof. Dr. Vladimir Jaqovski, Projektimi i objekteve metalurgjike , Shkup,
1996, faqe. 94
6 Dr. Dimitar Gramatikov, T njohurit e mallit , Fakulteti ekonomik, Shkup,
2000, faqe. 20-23
7 Dr. Snezhana Ristevskaovanovska, Dr. Boshko Jaqovski, Marketing ,
Shkup, 2007, faqe 157
8 Klasifikimi nacional i veprimtarive, Enti shtetror i statistiks, Shkup, 2009
9 Nomenklatura nacionale e produkteve industriale, Enti shtetror i statistiks,
Shkup, 2009
10 Oda ekonomike e Maqedonis EAN MAK, Asociacioni i Maqedonis pr
radhitjen e artikujve
11 Dr. Boshko Jaqovski, arketing , Fakulteti ekonomik, Shkup, 2002, faqe.
185
12 Dr. Dimitar Gramatikov, Udhheqje me produktin, Fakulteti ekonomik,
64
Rezyme
Produkti sht mjet i komunikimit me konsumuesit dhe mjet pr realizimin e
qllimit t programit prodhues dhe i konsumuesve.
Dallohen ter nivele t produktit: produkti themelor, faktik dhe i prmirsuar.
Prodhuesi duhet t kujdeset pr vlerat tregtare t produktit (kualiteti, dizajni, marka,
moda, imazhi, kodimi etj.
Me termin sistem kuptohet nj trsi aktive e elementeve t lidhura midis tyre.
N sistemin e prodhues bhet transformim i resurseve hyrse n resurse dalse.
N do ndrmarrje prodhuese ekzistojn pajisjet me t cilat zhvillohet procesi i
krijimit t produkteve, Kto jan makinat, aparatet, instrumentet, veglat, mjetet e
transportit etj.
Kapaciteti prodhues sht aftsia e mjeteve t puns q t prodhojn nj sasi t
dhn t produktit pr nj njsi t kohs. Kjo mundet t tregohet n njsi t ndryshme:
m3/h, m3/dit, t/h, kg/dit etj.
Nj ndarje e rndomt e produkteve bhet sipas prejardhjes, sipas mnyrs s
prodhimit, sipas shkalls s prpunimit, sipas kualitetit etj, kurse n marketingun
shpesh her hasim n klasifikime sipas kategoris s blersve, sipas jetgjatsis s
produkteve, raportit ndaj produkteve tjera dhe sipas reagimit t produkteve ndaj
faktorve prkatse.
Pr klasifikimin e produkteve sht prpiluar nj bashksi shenjash ose
simbolesh sipas disa parimeve.
KNV sht klasifikim i subjekteve ekonomike n R. Maqedonis, q
shfrytzohet pr mbledhjen, prpunimin dhe publikimin e t dhnave statistikore, pr
ndarjen e subjekteve afariste dhe pr qllime tjera administrative.
N sistemin e klasifikimit t produkteve, rndsi t veant ka ekzistimi i
Nomenklaturs Nacionale pr produktet industriale (NNPI).
Deklarata sht nj dokument i shkruar q prmban t dhna pr produktin dhe
prodhuesin, q duhet t jen t qart, t kuptueshm, pa mdyshje, t vendosura n
ambalazhin e produktit ose n etiketn.
Miksi prodhues sht shum e produkteve q i prodhon dhe i ofron tregut nj
ndrmarrje.
Ideja m e prhapur sht se produkti kalon npr katr fazat e ciklit jetsor t tij
q jan: lansimi i produktit, rritja, pjekuria dhe rnia.
65
66
KARAKTERISTIKAT E
_____________PRODHIMIT ______________________
Duke studiuar prmbajtjet nga tema karakteristikat e produktit, nxnsi

do t aftsohet pr:
t treguar pr karakteristikat e produktit
t theksoj rndsin e dizajnit t produktit
t analizoj ndikimin e parametrave t dizajnit q e prcakton formn e
produktit
t klasifikoj faktort e dizajnit t produktit
t konstatoj rndsin e faktorve t dizajnit n prodhimtarin, shitjen dhe
prdorimin e produktit
t zbuloj lidhshmrin e kualitetit dhe funksionalitetit t produktit me konsu-
muesin
t prezantoj prparsit e shnimit t produktit me markn
t theksoj rndsin e ambalazhit dhe etikets mbi efektin vizual t produktit
t sqaroj rolin e servisimit dhe garancin t produktit
_____________________________________________________________________
PRMBAJTJET
1. Karakteristikat e produktit
Dizajni i produktit
Kualiteti i produktit
Funksionaliteti i produktit
Marka e produktit
Paketimi dhe ambalazhin e produktit
Servisimi dhe garancia
67
1. Karakteristikat e produktit
do produkt ka disa karakteristika q e tregojn cilsit e tij dhe e dallojn nga

produktet tjer afr tij. Por, disa nga kta karakteristika jan me rndsi t veant pr
produktin. Prej m shum karakteristikave q e dallojn te nj produkt do t
theksojm kto:
dizajnin
kualitetin
markn (brendin)
funksionalitetin
ambalazhin dhe paketimin
garancin dhe servisimin
Prve ktyre karakteristikave, gati pr t gjith produktet ka edhe karakteristika

t veanta. mimi, po ashtu sht nj prej karakteristikave t produktit, por, ky
asnjher nuk vshtrohet ndaras, por sht pjes e t gjitha karakteristikave tjera. Pr
shembull: nse produkti ka ambalazhin m me kualitet ose koh m t gjat t
garancia dhe t servisimit, ather me siguri do t ket mim m t lart n krahasim
me produktet e ngjashme n tregun.
N figurn nr. 28 n mnyr skematike jan treguar karakteristikat e produktit.
Figura nr. 28 Karakteristikat e produktit
68
1. 1. Dizajni i produktit
Dizajni i produktit sht kontakti i par i prodhuesit me konsumuesit, kshtu q

shitja t bhet e suksesshme duhet edhe dizajni t jet i suksesshm. Konsumuesit
kontaktin e par me produktin zakonisht e kan pamor, prandaj edhe duhet t jet
trheqs dhe konsumuesit ta plqejn. Q t plotsohen dshirat e konsumuesve, nuk
mjaftojn vetm mimi dhe kualiteti, por edhe pamja e produktit. Ndryshimet n stilin
e jetess ndikojn q ndrmarrjet t kushtojn m shum kujdes pr dizajnin e
produktit, nse dshirojn t mbeten n tregun. Dizajni i mir duhet t siguroj shitje
t vazhdueshme, kt mundet t siguroj dizajni i mir, i bukur, funksional, origjinal
me pamje trheqse dhe ilustruese. T gjitha kto karakteristika mundsojn q t
binden blersit n kualitetin e nj produkti. Qllimi i dizajnit sht q t krijoj
imazhin unik, me t cilin do t identifikohet ndrmarrja.
Dizajni i produktit ka t bj me zgjedhjen e kombinimit t shenjave t
funksionalitetit, strukturs dhe estetiks.
Funksionaliteti ka t bj me dobin q pritet nga produkti.
Pr shembull manteli pr shi, duhet t na mbroj nga shiu.
Shenjat strukturale kan t bjn me mundsin e prmbushjes s

funksionalitetit t produktit si zgjedhja e madhsis, forms dhe t materialit. Pr
shembull manteli pr shiun mundet t jet n madhsi q mundson bartjen n torbn,
mundet t jet prej materialit t tejdukshm dhe t palohet leht.
Cilsit estetike produktit i japin trheqsi, prkatsisht krijojn perceptimin

vizual ose dizajnin.
Dizajni i produktit mundet t jet Dizajni shqyrtohet nga dy aspekte
nj prej armve m t forta konkurruese prodhuese dhe shrbyese: horizontale
n marketingun e nj ndrmarrjeje. dhe vertikale. Shqyrtimi vertikal
Prandaj dizajni mund t shqyrtohet n dy prfshin: stilizimin, ridizajnimin,
aspekte si jan: horizontale dhe dizajnin e produktit dhe dizajnin e
vertikale. Shqyrtimi horizontal tregon se ambientit.
dizajni gjithnj e m shum zbatohet n
veprimtarit) q jan t rndsishm pr formn n nj kreacion gjithprfshirs
interdisiplinar i menduar mir q prbhet prej katr shkallve:
69
Stilizimit
Ridizajnit
Dizajnin e produktit dhe t komunikimeve vizuale
Dizajnin e ambientit1
Stilizimi ka t bj me at si duhet vepruar q produkti t jet i bukur, joshs,

impresionuas d.m.th. t dallohet nga objekte tjera t ngjashme q e rrethojn. Kur
bjm fjal pr stilizimin, si fjal, kjo mund t dedikohet edhe personave t cilt pr
shkak t aktiviteteve publike krkojn ndihm prej profesionistve, t cilt e
rregullojn pamjen e tyre dhe prezantimin n ngjarjet e ndryshme. Qllimi kryesor i
stilizimit sht deprtimi i shpejt i produktit n tregun dhe motivimin e shitjes. Me
stilizimin intervenohet n stilin q sht n pajtim me trendt e mods, me qllim q
t modernizohet produkti duke mos e ndryshuar strukturn.
Stilizimi sht i suksesshm nse forma e krijuar pranohet nga tregu, kurse
dizajni prfshin m shum parametra: funksionalitetin, mnyrn e prdorimit, cilsit
kulturore t objektit dhe ndikimi i tyre n konsumuesit etj.
Ridizajni do t thot dizajnim i srishm i ndonj produkti, me se dhe produkti

merr pamje t re. Ridizajnimi bhet pr dy shkaqe:
1. ngase produkti gradualisht bhet m pak interesant dhe paksohet shitja e tij,
andaj me ridizajnim pritet q t kthehet interesimi pr te
2. ngase sht konstatuar se produkti nuk ka dizajnim t mir, andaj me
prmirsimin e imazhit do t zmadhohet edhe shitja e tij.
Dizajni i produktit dhe komunikimi vizual paraqet formsim t produktit t ri, m

saktsisht krijimin e karakteristikave t reja m funksionale m t prdorshme t
produktit.
Dizajni i ambientit produkti vet mund t ket dizajnim t shklqyeshm, por,

nse vendoset aty ku fare nuk i prshtatet, kjo vjen sikur asgj nuk sht br. Prandaj
gjithmon duhet t dizajnohet edhe ambienti ku vendoset produkti, kshtu bashkrisht
t krijojn nj pasqyrim joshs, me kt zmadhohet kualiteti i produktit. Nga kjo del
se duhet t merren parasysh t gjith faktort q ndikojn n pamjen prfundimtare t
produktit, kto jan ekonomike, funksionale, teknologjike, psikologjike, estetike etj.
70
Duhet t merret parasysh se produkti q formsohet, paraqet nj lidhshmri midis kto

faktor dhe duhet maksimalisht t lidh kto. Nga kjo del se dizajni i produktit sht
rezultat e shum parametrave dhe faktorve.
Parametrat e dizajnit jan ato elemente q ndikojn n formn e produktit,

kurse faktort e dizajnit ndikojn formn q sht dhn. Parametrat e dizajnit mund
t ndahen n:
parametrat e prodhimtaris
parametrat e shfrytzimit dhe
parametrat intermedial t distribuimit.2
Parametrat e prodhimtaris q ndikojn n dizajnin e produktit jan t shumt:

parametrat e procesit t prodhimit q dalin nga karakteristikat parkut t
makineris ose nga karakteristikat specifike t procesit teknologjik;
parametrat teknike t objektit q rezultojn nga konstruksioni, nga
mekanizmat, nga materialet etj;
parametrat ekonomike si jan rentabiliteti i seris ose aspekti ekonomik i
prodhimtaris;
parametrat q dalin nga tipizimi ose standardizimi i elementeve q bjn pjes
n produktet, nga mnyra e montimit dhe demontimit etj.
N parametrat e shfrytzimit marrin pjes:

parametrat ekonomike q dalin nga raporti
Parametrat e dizajnit ndahen n:
produkti-shfrytzuesi; parametrat e prodhimtaris,
Parametrat hapsinore-funksionale q da- parametrat e shfrytzimit dhe
lin nga raporti produkti-ambienti; parametrat intermediale
parametrat e ekonomizimit t shfrytzimit. parametrat e distribuimit.
Parametrat intermediale q duhet t merren parasysh gjat dizajnimit jan:

krkesat specifike t tregut dhe kushtet e konkurrencs;
krkesat specifike t organizatave transportuese, deponimi, shprndarja,
servisimi etj.
Faktort e dizajnit mund t grupohen sipas prdorimit, shitjes dhe prodhimit.
71
Faktort kryesor q shfaqen te dizajni jan: estetika, motivimi, funksioni,

ergonomia, mekanizmi, struktura, prodhimtaria, ekonomizimi dhe prezantimi.3
1. stetika Nga aspekti i pamjes s bukur, do produkt mundet t ndahet

n shtat elemente themelore: linj, drejtimi, forma plastike, madhsia,
struktura, vlera ndriuese dhe ngjyra.
2. otivimi Me motivim kuptohet gjendje psikike n raport me objektin.

Ky ndikon n stimulimin e konsumatorit t shfrytzoj prkatsisht t blej
produktin e dhn, prandaj ky element duhet t merret parasysh gjat
dizajnimit.
3. Funksioni Funksioni paraqet adaptimin e produktit pr nj qllim t

caktuar. Produkti mund t ket edhe funksione plotsuese ato q e
karakterizojn produktin edhe ato q nuk jan aq t rndsishm pr
produktin, por marrin pjes n kompleksin funksional t tij.
4. rgonomia sht shkenc q ka pr detyr t gjej mnyra pr

adaptimin e njeriut ndaj objekteve, ambientit dhe proceseve tjera me t
cilat vjen n kontakt. Detyrat e ktilla t ergonomis jan:
pengimi i lndimeve dhe i smurjeve profesionale

zmadhimi i efikasitetit t prodhimtaris sipas kualitetit dhe
kuantitetit dhe
zmadhim i efikasitetit dhe siguris n prdorimin.
Ergonomia doemos t lidhet ngushtsisht me konstruksionin e produktit dhe me

dizajnin e tij. Objekti duhet ti adaptohet karakteristikave t njeriut dhe kto jan:
statike, nga aspekti i dimensionit t njeriut
censor, nga aspekti i aftsis, vrojtimit, stimulimit etj.
socio-psikologjike, nga aspekti i mbajtjes mend, inteligjencs etj.
5. Mekanizmi sht faktor i rndsishm pr dizajnin, pasi forma e

produktit varet prej kushteve fizike-konstruktuese, veanrisht te produktet
m t ndrlikuara. Kjo ndrvarsi vrehet n:
72
teknologji
Faktort e dizajnit grupohen
adaptimi
sipas prdorimit, shitjes dhe
siguria n prodhimtarin
sipas prodhimtaris.
dhe prdorimin Faktort kryesor q
dimensionet e produktit paraqiten tek dizajni jan:
shpenzimet estetika, motivimi, funksioni,
lehtsia n prdorimin etj. ergonomia, mekanizmi,
struktura, prodhimtaria,
6. Struktura Struktura definohet si
ekonomia dhe prezantimi.
prshkrimi i llojeve dhe kategorizimi i
elementeve dhe raporti midis tyre n nj sistem t dhn. Kjo varet nga
karakteristikat fizike dhe teknike t materialit prej cilit sht krijuar
produkti, nga mnyra e prodhimit, nga prpunimi, nga kontrolli etj.
7. Prodhimtaria Vet prodhimtaria e dikton formn e produktit. Aspekti
teknik dhe organizativ i prodhimtaris n mnyr direkt sht i lidhur me
procesin dhe rezultatet e dizajnimit.
8. konomika Intenca q t krijohet produkti i prkryer nga aspekti pamor,
nuk mund ti shmanget ans ekonomike, ngase shpenzimet marrin pjes n
mimin e produktit, kurse nga kjo varet edhe sasia shitjes.
9. Prezantimi Dizajni i produktit duhet t plotsoj krkesat nga
pikvshtrimi i t potencuari t funksionit themelor t produktit, prkatsisht
si do t prdoret ky. Prandaj, prezantimi sht faktor i rndsishm pr
dizajnin,
ngase n procesin e dizajnimit nuk mund t mos prfillen funksionet e produktit.
Pyetje:
1. Cilat jan karakteristikat e nj produkti?
2. Prshkruaj cilsit funksionale, strukturale dhe estetike t produktit!
3. N se dallohen stilizimi nga ridizajni?
4. paraqet dizajnimi i ambientit?
5. Trego pr parametrat e dizajnit dhe sqaro ndikimin e tyre mbi formn e
produktit!
6. far rndsie kan faktort e dizajnit n prodhimtarin, shitjen dhe prdo-
rimin?
73
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore dizajni i produktit, ridizajni,
vetit funksionale, shenjat unike,
komunikimet vizuale, karakteristikat strukturale
dizajni i ambientit cilsit estetike,
parametrat e dizajnit, faktort e dizajnit
_____________________________________________________________________
1. 2. Kualiteti i produktit
Kualiteti definohet si cilsi q duhet t ket produkti q t plotsohet nj

krkes, pavarsisht se pr far krkese bhet fjal, a sht objekt i admirimit ose
mjet pr prodhimtarin. Sipas organizats evropiane pr kontrollin e kualitetit,
kualiteti definohet si nj shkall deri n ciln produkti i plotson krkesat e
konsumuesve.
Nga aspekti i dituris mbi mallrat, kualiteti sht mas pr vlern e prdorimit t
nj produkti, dhe si shum e cilsive ka kuptim nse bhet krahasimi, ngase nj
produkt mund t quhet cilsor ose jo vetm n raport me nj produkt tjetr t njjt,
q gjendet n tregun.
Nse vshtrohet nga ana e shfrytzuesit, prkufizimi i kualitetit t produktit
varet nga shum faktor si: edukata dhe shkalla e arsimimit t shfrytzuesit, tradita,
mosha, disponimi, ndikimi i rrethit etj.
Nga aspekti i prodhuesit, kualiteti i produkteve dhe i shrbimeve duhet t jet
abstrakt dhe ekonomik. Kualiteti abstrakt i produkteve dhe shrbimeve ka t bj me
vlern e prdorshm t produkteve dhe t shrbimeve pr nj shfrytzues, kurse
kualiteti ekonomik prfshin edhe mimin e produkteve dhe shrbimeve.
Nga aspekti i distribuimit, kualiteti i produkteve prfshin: shrbimin e servisit,
kohn e drgess, mimin shits, propagandn etj.
Kualiteti i produkteve varet nga vetit fizike dhe kimike si jan: poroziteti,
tensioni siprfaqsor, preciziteti n prodhimin, qndrueshmria ndaj temperaturs s
ult dhe t lart, elasticiteti, lagshtira q prmban, aciditeti, prbrja kimike, cilsit
mekanike, vetit organike etj.
74
Nj numr i madh faktorsh ndikojn n kualitetin e produkteve, disa m shum

e disa m pak, n mnyr direkte ose indirekte. T gjith kto ndikojn n kualitetin e
produkteve dhe t shrbimeve n t gjitha fazat e prodhimtaris, q do t thot se t
gjith jan prgjegjs, si ato nga prodhimtaria, nga shrbimi i marketingut, nga raporti
i zhvillimit, nga shrbimi i deponimit, nga shrbimi i furnizimit dhe nga shrbimi i
kontrollit s kualitetit.
Cilsia, kualitet i produktit n vete prmban m shum elemente, nga t cilat m
t rndsishm jan:
Kualiteti i produktit sht cilsi me ciln
materiali prej cilit bhet
duhet t plotsohet nj krkes e dhn,
forma pa marr parasysh se . sht kjo krkes.
prbrja Kjo cilsi prfshin m shum elemente:
konstruksioni materialet nga cilat sht krijuar
produkti, forma, prbrja, konstruksioni,
ngjyra
ngjyra shija etj.
shija etj.4
N kualitetin nganjher mundet t vihet edhe mimi i produktit, ngase
shpeshher ndodh q edhe me karakteristika t njjta t jashtme dhe me prbrje
kimike t njjt, konsumuesi t vendos pr produktin q ka mimin m t ult. Po
ashtu vendimin pr t bler nj produkt t dhn mundet t caktohet sipas pamjes s
jashtm si sht ngjyra, forma prkatsisht dizajni, prandaj ndaj ktyre kualiteteve
duhet kushtuar kujdes t posam.
Kur n tregun del produkti i ri, konsumuesit pr t nuk din asgj, prandaj
konsumuesit duhet t, i mundsohet t vendos pr produktin sipas atyre elementeve t
kualitetit q shihen leht si ngjyra, forma, shija. Prodhuesi po ashtu duhet t bj
produktin trheqs jo vetm n vshtrim t par, por t kushtoj kujdes edhe pr
elementet tjera t kualitetit. Nga kjo del se prodhuesi, duke u bazuar n krkimet
paraprake, t vij deri te informata q i krkon tregu, dhe kualiteti i produktit t ri t
jet i njjt ose i ngjashm me at t produktit t konkurrencs.
Nse duhet t ndryshoj kualiteti i produktit q m sht n tregun, duhet t
synohet arritje e kualitetit t produkteve ekzistuese t llojit t njjt ose t ngjashm.
Me kt ndrmarrja duhet t llogaris sa do t kushtoj ndryshimi i kualitetit dhe ky
ndryshim a mund t shpaguhet.
75
1. 3. Funksionaliteti i produktit
Funksionaliteti i nj produkti ka t bj me dallimin n konstruksionin e

produktit ose n destinimin me t cilin dallohet prej produkteve tjer. Nga kjo del se
pa funksionalitetin, produkti nuk ka vlern e prdorimit. Funksionaliteti ka pr detyr
q t lehtsoj jetesn e konsumatorve. Pr shembull, polisa e kombinuar pr VTSH
dhe pr televizorin, frigoriferit me dhom
Funksionaliteti e lehtson jetn
pr ngrirje, shporeti me gaz dhe rrym
e konsumatorve. Nse produkti
elektrike, tre-ulse e kombinuar me
nuk sht funksional, ather nuk ka
krevatin etj. Shenjat e funksionalitetit t
vler t prdorimit. Shenjat e
nj produkti mund t jen:
funksionalitetit t produktit
materiali i prdorur mund t jen: materiali, prpunimi,
mnyra e prodhimit destinimi etj.
destinimi i produktit
renditja e komponentve t ndryshm n produktin
metoda e punimit etj.
e rndsi sht q nga vet pamja t vrehet funksionaliteti i produktit, q t

mos krijohet ndonj dilem pr funksionalitetin e tij.
Figura nr. 29 produkte funksionale
76
1. 4. Marka e produktit
ka sht marka e produktit?
Figura nr. 30 Paraqitje skematike e definicionit t marks
arka paraqet emr, fjal, shprehje, simbol, term, dizajn ose fardo qoft
cilsie tjetr me t ciln shnohet produkti i prodhuesit ose shrbimi q t dallohet
ose definohet produkti n fjal n raport me produktet tjera t tilla t konkurrencs.
N komunikimin e prditshm dgjohen shprehjet shenj, logo dhe logotipi n
kuptimin e njjt, por shpesh mund t dgjohet edhe termi brend, mark tregu,
emblema etj.
Logo ose logotipi jan emra t marks edhe t at t asaj pjese t marks s
produktit, q mund t shqiptohet, si pr shembull Coca Col.
Shenja e marks sht zgjidhje vizuale q prdor do element grafik (ilustrimi,
fotografin, ikonn, vizatimin, simbolin), gjegjsisht kjo sht pjesa e marks s
produktit q mundet t vrehet, por nuk mundet t shqiptohet.
77
Shenja mbrojtse ose marka tregtare, sht mark q mbrohet nga ligji ose
pjes e marks s produktit q sht n
prdorim specifik. Shenja mbrojtse i mbron marka sht emr, simbol, fjal,
t drejtat speciale t shitsve n prdorimin e term dhe shprehje tjetr, me t
nj emri ose t shenjs s produktit. cilin njihet produkti.
Pr konsumatorin marka:
mundson dhe lehtson zgjidhjen gjat blerjes

krijon prvoj dhe veti q prsri t blej prej marks s njjt
garanton pr kualitetin, ngase produkti me mark zakonisht ka nj nivel t
caktuar t kualitetit
plotson disa krkesa emocionale, prkatsisht krijon nj nivel statusi, q
tregon se bartsi i ktij produkti mundet kt ta blej
e zvoglon rrezikun gjat blerjes.
Prve pr konsumatort, marka jep edhe nj varg prparsish edhe pr
prodhuesit:
marka e identifikon produktin dhe prodhuesin (nprmjet marks prodhuesi
trheq kuadr ekspertsh t kualifikuar, bashkpuntor afarist, mjete
financiare etj.)
marka sht baz pr politik t pavarur t mimeve dhe profitabilitetit t
oferts (caktohet mimi q mund t jet m i lart, ngase produkti q ka mark
sht gjithmon m i shtrenjt se produktet e ngjashme, por ather numri i
blersve sht m i vogl. Prodhuesi mund t ofrojn edhe mark t produktit
me kualitet t lart, me mime relativisht t arsyeshme dhe ather ka numr
m t madh blersish, me se e mbron shkalln e besueshmris ndaj marks)
marka e produktit e diferencon produktin nga produktet e konkurrencs
(dallimi midis markave t ndryshme konkurrente rezulton nga kualiteti i
produktit, por para s gjithash nga vet marka)
marka sht baza e sjelljes s vendimeve n ndrmarrjen (produktet
ndryshojn dhe vjetrsohen, por marka mbetet ende trheqse pr blersit q
rezulton me rrezik t zvogluar n lansimin e produktit t ri)
marka e produktit paraqet penges hyrse pr konkurrencn (marka e mbrojtur
me ligjin mundson mbrojtjen nga falsifikimet dhe kopjimet e produktit)
78
marka e produktit rezulton me shpenzime m t vogla pr reklamat dhe

prezantimet
marka mundson q konsumuesit t mbesin luajal ndaj prodhuesit etj.
Ndrmarrja n zgjedhjen e emrit mundet t prvetsoj ose t adaptoj fjalt, ose
t prdor emr n baz t lejes q ka marr prej organeve kompetente.
Pr kt duhet:
Brendi sht perceptimi q
t jet i shkurt dhe i thjesht
krijohet n opinionin pr nj ndr-
pr t lexuar dhe shqiptuar
marrje t dhn, personin ose iden.
t mbahet n mend leht dhe t
do mark e produktit nuk
dallohet leht
paraqet edhe brend, ngase
t tinglloj mir gjat
brendi krijohet duke
shqiptimit
zbatuar mjete t ndryshme.
t jet bashkkohor
t adaptohet ndaj ambalazhit dhe shnimit
ndrmarrje t prdor vetm kt emr
lehtas t shqiptojn edhe njerzit q prdorin gjuh tjetr
t nxis pr blerje
t aftsohet pr t gjith mediumet dhe
t mos jet ofendues dhe negativ. 5
Brendi sht dika m shum se logo, slogani ose rrjet ngjyrash. Brendi sht
perceptimi q krijohet te opinioni pr nj ndrmarrje t dhn, personalitetin ose
iden. do mark e produktit njkohsisht nuk sht edhe brend, ngase brendi sht
nj ndjenj e brendshme pr produktin dhe ky krijohet dhe prodhohet n kryet e
konsumatorve, n dallim prej produktit q krijohet n ndrmarrjen.
Nga zgjedhja e emrit, nga dizajnimi i shenjs mbrojtse dhe me udhheqjen me
brendin krijohet asociacion pozitiv q i njjti t identifikohet dhe mohet. Brendi
krijohet duke zbatuar mjete t ndryshme, si jan paraqitjet publike, sponsorimet,
aktivitetet shoqrore, pres konferencat etj. Brendi sht zgjedhje e asaj, si ne
dshirojm q t tjert t na shohin.
Ky sht nj simbol i ndrlikuar q ka kuptime:
karakteristika beneficione kultur
vler personalitet shfrytzues
79
konsumuesi ka
besim n markn
konsumuesi e vlerson markn
konsumuesi sht i knaqur dhe pajtohet

me shpenzimet pr ndryshimin e marks
konsumuesi i knaqur (nuk ka arsye pr t ndrruar markn)
nuk ka besim n markn (konsumuesi do t ndrroj markn e produktit)
Figura nr. 31 Koncepti i matjes t vlers s marks
Pyetje:
1. Defino kualitetin e produktit, i vshtruar nga aspekte t ndryshme!
2. Trego pr faktort q ndikojn n kualitetin e produktit!
3. Pr cilat shkaqe ndrmarrjet zbatojn programe t udhheqjes me kualitetin e
produktit?
4. Trego me shembuj pr produktin funksional dhe sqaro pr funksionalitetin!
5. ka paraqet marka e produktit?
6. N se dallohen logotipi, shenja e marks dhe shenja e mbrojtur?
7. far rndsie ka marka pr konsumuesin?
8. Sqaro prparsit e marks n raport me prodhuesin!
9. N ka duhet t pasur kujdes ndrmarrja n zgjidhjen e emrit?
10. Sqaro do t thot brend!
____________________________________________________________________
Nocionet themelore kualiteti i produktit, shenja e marks,
funksionaliteti i produktit, shenja e mbrojtur
marka e produktit, brendi
____________________________________________________________________
80
1. 5. Paketimi dhe ambalazhi i produktit
mbalazhi sht karakteristik shum e rndsishme e produktit. Ekzistojn

lloje t ndryshme t ambalazhit dhe klasifikimi i tyre mund t bhet n mnyra t
ndryshme:
1. Orvatu q me fjalt q jan dhn t formulosh prgjigje konstruktive n
pyetjet q jan parashtruar, t cilt do t vendossh n tabeln prkatse: ambalazhi
shum shtresor, spektrometria, mbrojtja, distribuese, metalike, kromatografia e gazt,
plastike, riciklohet.
abela nr. 1
Ambalazhi Prgjigje
ateriali nga i cili sht br
Sipas kohs s shfrytzimit, kjo mund t
jet
Funksionet m t rndsishme jan
kualiteti i ambalazhit analizohet me
metodn e
Ambalazhi i hedhurinave mundet t jet
N praktik ekzistojn katr kategori themelore t ambalazhit dhe at:

1. ambalazhi primar (ambalazhi me cilin produkti mbrohet edhe n fazn e
prodhimtaris dhe mbetet n produktin deri sa t n mundet. Pr shembull,
kutia n t cilin gjendet kremi pr fytyrn, tubi q prmban past pr dhembt,
shishe q prmban ven etj.).
2. ambalazhi sekondar (me kt produkti me plotsim mbrohet dhe kjo ndikon
te konsumuesit. Pr shembull, kartui i kutis ku gjendet kutia me kremin,
kutia prej kartuit ku gjendet tub me pastn e dhmbve ose kutia prej
kartuit ku gjendet shishe me ven etj.)
3. display mbalazhi (ky sht ambalazhi i dedikuar pr ekspozim pr tregtin
n pakic. N raftet ku ndodhen produktet n shitore).
4. ambalazhi i transportit (shrben pr mbrojtje n rastet e transportimit t
produktit. Pr shembull kutia ku jan t vendosura nj numr kutish prej
kartui me pastn pr dhmbt.
81
Figura nr. 32 Llojet e ambalazhit
Ambalazhi i ka kto funksione:

1. funksionin mbrojts, karakteristike pr produktet konsumimit industrial
2. funksionin distribues, varet prej kanaleve t shitjes s produktit
3. funksionin e konsumimit, reflektohen me ndikim ndaj konsumatorve
4. funksionin e zmadhimit t shitjes, me te produkti trheq vmendjen, identik-
fikimi e produkteve, ndikimin propagandues.
Paketimi i produktit duhet t trheq N praktik ekzistoj

vmendjen, me se konsumuesit e identifikojn katr kategori t ambalazhit:
markn e produktit ose t ndrmarrjes. Prodhuesi primare, sekondare,
displey dhe transportuese.
duhet kujdes t posam t kushtoj dizajnit dhe
Paketimi duhet t prshtatet
paketimet (forms, tekstit, prpunimit grafik) nevojave dhe krkess s
sipas t cilave do t dallohet nga produktet tjera konsumatorve dhe tregut.
n tregun. Po ashtu, me an t paketimit mundet
t iniciohet programi i riciklimit, kurse me kt edhe ndihmohet n mbrojtjen e
mjedisit jetsor t njeriut. Paketimi duhet t prshtatet krkesave dhe nevojave t
konsumatorve dhe t tregut si n aspektin e ambalazhimit, prdorimin e materialeve
pr ambalazhim etj. Pr paketimin me rndsi sht t dihen vetit e konsumatorve.
Pjes e paketimit sht edhe etiketimi.

Etiketa e ka pr qllim identifikimin e produktit, Etiketa ka pr qllim t
identifikoj produktin,
t informoj konsumatorin (emri i produktit, emri
t informoj konsumuesin
i prodhuesit, burimi, prbrja, mnyra e dhe t promovoj produktin.
prdorimit dhe afati, kohor i prodhimit, mnyra e
ruajtjes etj.), si dhe mnyra e riprodhimit t produktit.
82
Figura nr. 33 Llojet e etiketave
1. 6. Servisi dhe garancia i produktit
Servisimi i produkteve pr disa prodhues sht faktori i rndsishm i shitjes,

ngase me kt mundet t ndikohet n zmadhimin e aftsis konkurruese t
ndrmarrjes. Servisimi m s shumti ka t bj me aparatet elektrike, makinat,
motort etj, te cilat pr nj periudh kohor m t gjat duhet br mirmbajtjen.
Prodhuesi duhet t ket rrjet
Servisimi i produkteve sht shum i
servisimi t zhvilluar dhe kuadrin rndsishm pr konsumatort, ngase
profesional t aftsuar, kshtu q pr mundson, q n mnyr t drejt e t
plot t shfrytzoj produktet. N
konsumatort do t mundsoj shfryt-
praktik ekzistojn disa lloje t
zimin e produktit n mnyr m drejt servisimit: udhzimi pr prdorim,
dhe t plot. T dhnat e servisimit instalimi i produktit, mirmbajtja dhe
riparimet, inspektimi dhe kontrolli,
shnohen n librezn e servisimit ku zvendsimi i pjesve dhe afati i
mund t gjenden kto: garancis.
udhzime t prdorimit (kjo ka rndsi veanrisht pr produktet e reja pr t
cilat konsumatort nuk kan njohuri)
instalimin e produktit (montimin n mnyr t drejt t pjesve t instalimit)
mirmbajtje dhe riparim (i rndsishm pr produktet e shtrenjta dhe pr
produkte q shfrytzohen pr nj koh m t gjat)
inspektimi dhe kontrolli (kontrolli e mnyrs s prdorimit)
zvendsimi i pjesve (servisi q bhet kur duhet t zvendsohen disa pjes
t produktit q kan koh t shkurt t prdorimit)
83
afati i garancis (pr produktet duhet dhn nj lloj garancia pr afatin e

kohzgjatjes. Prodhuesi jep garanci pr gjith produktin ose pr disa pjes t
produktit. Shpesh her afati i garancis mund t kontribuoj pr blerjen e nj
produkti po qese produkte t ngjashme nga prodhues tjer kan afate t
ndryshme t garancive.).
Pyetje:
1. Trego pr kategorit themelore t ambalazhit dhe sqaroi ato!
2. Me shembuj t ambalazheve t ndryshme, bre krahasimin n aspektin
e karakteristikave dhe t funksioneve t tyre!
3. far rndsie ka paketimi i produktit?
4. Analizo shembuj prej etiketave t ndryshme dhe diskuto pr kto!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore ambalazhi primar, paketimi i produktit
ambalazhi sekondar, etiketimi i produktit
ambalazhi display, servisimi i produktit
ambalazhi i transportimit, garancia e produktit
_____________________________________________________________________
Fusnota:
____________________
1 Dr. Boshko Jaqovski, Marketing , Fakulteti ekonomik,
2 Dr. Dimitar Gramatikov, Udhheqja me produktin ,
4 Dr. Boshko Jaqovski, arketing , Fakulteti ekonomik,
5 Dr. Snezhana Ristevska ovanovska dhe Dr. Boshko Jaqovski, Shkup
2007, faqe. 171
84
Rezyme:
Marka sht emr, simbol, fjal, term ose shprehje tjetr, me ciln identifikohet
produkti.
Brendi sht perceptim q krijohet n opinion pr nj ndrmarrje t dhn,
person ose ide. do mark e produktit nuk nnkupton edhe brend, ngase brendi
krijohet duke zbatuar mjete t ndryshme. Brendi sht simbol i ndrlikuar q ka disa
domethnie: karakteristik, beneficione, vler, personalitet, kultur dhe shfrytzues.
N praktikn ekzistojn katr kategori t ambalazhimit: primare, sekondare,
display dhe transportuese. Ambalazhimi ka funksionin mbrojts, funksionin
distribues, funksionin e konsumuesit dhe funksionin e zhvillimit t shitjes.
Paketimi duhet t prshtatet nevojave dhe krkesave t konsumatorve dhe t
tregut.
tiketa ka pr qllim t identifikoj produktin, t informoj konsumuesin dhe t
promovoj produktin.
Servisimi i produkteve ka rndsi t madhe pr konsumatort, ngase mundson
m plotsisht e m drejtsisht shfrytzimin e produkteve. N praktikn ekzistojn disa
lloje t servisimit: udhzim pr prdorim, instalimin e produktit, mirmbajtjeje dhe
riparim, inspektimi dhe kontrolli, zvendsimi i pjesve dhe afati i garancis.
85
86
PLANIFIKIMI,
ZHVILLIMI DHE PLASMANI
__________I PRODUKTIT T RI _______________
Duke studiuar prmbajtjet nga tema e planifikimit, zhvillimit dhe plasmanit t
produktit t ri, nxnsi do t aftsohet pr:
t identifikuar krkesat e tregut sipas analizs s br
t sqaroj arsyet pr planifikimin e produktit t ri
t definoj nocionin inovacion
t sqaroj fazat zhvillimit t produktet prej ides deri n realizimin
t sqaroj rolin e ekipit profesionist q merr pjes n zhvillimin e produktit
t theksoj rndsin e planifikimit t produktit t ri dha adoptimin e tij nga
ana e konsumuesve.
_____________________________________________________________________
PRMBAJTJET
1. Hyrje
2. Inovacioni
3. Fazat e procesit t inovacionit
Aktivitetet q i paraprijn vendimit afarist pr inovacionin
Prpilimi i elaboratit dhe sjellja e vendimit pr fatin e propozimit pr
novacionin
Zhvillimi i prototipit pr produktin e ri, testimi dhe lansimi
Komercializimi i produktit t ri
87
Hyrje
N nj ndrmarrje nj program prodhues t njjt nuk mund t mbaj gjat koh,

pa br disa ndryshime n te. Linjat e njjta t prodhimit, programet e njjta t puns
d.m.th.. asortimentin e njjt, nuk guxon t mbaj gjat koh ngase rezulton me
krijimin e problemeve n ndrmarrjen, deri edhe n falimentimin e ndrmarrjes.
Ndryshime duhet t bhen pr disa shkaqe. Kto mund t jen ndryshim n

dshirat e konsumuesve, ndryshimi n aftsin blerse t konsumatorve, dalja e
produkteve t reja nga konkurrentt, humbja e arsyes pr shkak t cils produkti sht
zbatuar, rnia e shitjes s produktit dhe shum shkaqe tjer.
Funksionimi i suksesshm i nj ndrmarrjes nuk varet vetm prej aktiviteteve

novatore, por prej aktiviteteve q i bn konkurrenca.
do ndrmarrje tenton q t tejkaloj konkurrencn duke shfrytzuar prparsit

t krijuara nga planifikimi sistematik dhe nga zbatimi i inovacioneve.
Nse ndrmarrja nuk i ndjek kto dukuri, pr se edhe duhet t bhen ndryshimet,
ekziston rreziku t punoj me humbje, por edhe t falimentoj. Rrezikun q buron nga
kto ndryshime ndrmarrja mund t zvogloj, nse disponon me njohurit e duhura
dhe nse sht orientuar kah inovacionet.
Produkti i ri n nj ndrmarrje do t aplikohet pr kto shkaqe:
t shfrytzohen m mir kapacitetet prodhuese
t pengohet konkurrenca t dominoj n tregun
t shfrytzohet momenti kur prodhimet e ndrmarrjes tjetr q m jan n

tregun, jan q krkohen shum
t pengohet rnia e shitjes s disa produkteve t vet ndrmarrjes dhe me kt

t zvoglohen humbjet
t sigurohet avantazhi n teknologji dhe prodhimtari
t shfrytzohen eprsit q i siguron produkti i ri etj.
88
Procesi hulumtueszhvillimor sht faza e par pr krijimin e produktit t ri.

Faza e dyt sht prodhimi i produktit t ri dhe faza e tret sht procesi afarist
ku marrin pjes: marketingu, shitja dhe dobia financiare.
Planifikimi Zhvillimi Lansimi
1. Inovacioni
do ndrmarrje synon t zhvilloj produkte t reja, me qllim q t plotsoj

krkesat e konsumatorve, pr shkak t gars me konkurrencn ose pr mbajtjen dhe
rritjen e shitjes. Zhvillimi dhe aplikimi i produkteve ose shrbimeve t reja nuk sht
proces i shpejt dhe i thjesht, por specifik dhe i ndrlikuar, q prfshin shum
aktivitete, duke filluar nga ideja pr produktin e ri deri n paraqitjen e tij n tregun, n
form dhe sasi q do t plotsoj krkesn e konsumatorit. Kjo nuk mund t bhet
nse nuk ndiqen krkesat e konsumatorve dhe nse nuk mbahet llogari pr
konkurrencn. Nxjerrja e produkteve t reja pas hulumtimit dhe prgatitjes s gjat
quhet inovacion.
Nocioni inovacion mundet t
Zbatimi i produktit t ri pas
definohet n disa mnyra q kan nj gj hulumtimit pr nj koh t gjat
t prbashkt se inovacioni ka t bj me dhe paraprgatitjes quhet inovacion.
nj varg elementesh dhe aktivitetesh n Ky njsoj ka t bj me propagandn
ekonomike, shrbimet, mimet,
ndrmarrjen. Inovacioni njsoj ka t bj
metodat e shitjes, teknologjis
me propagandn ekonomike, me s re dhe produkteve t reja.
shrbimet, me mimet, me metodat e
shitjes, me teknologjit e reja si dhe me produktet e reja.
Sipas Wentz dhe Eyrich, me inovacion nnkuptohen produktet e reja ose

shrbimet q m par nuk jan zbatuar n asortimentin ekzistues t produkteve
dhe shrbimeve. 1 `
Me inovacion kuptohen produkte dhe shrbime q dukshm dallohen prej

atyre q ndrmarrja m i ka n tregun.
Inovacioni tregon nj varg ngjarjesh, krkime shkencore, zhvillim teknologjik,

udhheqje, prodhim dhe tregtim.
89
Me inovacion kuptohen edhe ndryshimet rrnjsore n produktin ekzistues, me

cilin fillon cikli i ri jetsor i produktit.
Produkti i ri nuk mund t quhet inovacion, derisa nuk fillon t prodhohet e t

distribuohet n formn q konsumuesit e duan dhe mund t blejn. Nga kjo del se
produktet dhe shrbimet kan dy dimensione prkatsisht karakteristika q jan:
teknologjia, q paraqet shum e veprimeve si teknike, organizative,

udhheqse e tjer me t cilat mundsohet prodhimtaria e suksesshme dhe
tregu q prfshin mnyrn e distribucionit e produkteve dhe t shrbimeve

(pr cilin jan t destinuara produktet dhe shrbimet dhe si do t shiten).
do ndrmarrje synon t aplikoj produkt t ri q do t jet n pajtim me

krkesat, dshirat dhe me mundsit e konsumatorve, por njkohsisht t bind
konsumatort se kujdeset pr produktin e vet edhe pasi t ket shitur. Prandaj,
kujdes t veant kushtohet q produkti t paketohet mir, ekspozohet ashtu q
konsumatort ta shohin mir, po ashtu jepen garanci pr kualitetin, rregullsin,
udhzimin pr prdorimin, manipulim, pr deponim, pr afatin e prdorimit etj.
Produkti i krijuar bashkkohor dhe funksional, krijon kushte pr forcimin e pozits
konkurruese, pr dallim t plot nga produktet e ngjashme t ndrmarrjeve
konkurrente, t cilt kan garanci jo t sigurt se do t plotsojn krkesat e
konsumatorve.
N zbatimin e produktit t ri i paraprin hulumtimi dhe zhvillimi ku jan
prfshir nj varg aktivitetesh t domosdoshme pr kt proces. Procesi i noviteteve
mund t zgjas shum, ndodh edhe t vjetrsohet. Prandaj, bhet racionalizimi i tij,
ku merren parasysh faktort kritik q e pengojn zhvillimin e tij. N kushtet e
ekonomis s tregut, pozita e ndrmarrjes bhet shum me vshtir, nse produktet q
i prodhon nuk i plotsojn krkesat, dshirat e konsumuesve.
Zhvillimi i shpejt i teknologjis, tempit t shpejt t jetess, shoqria moderne e
industrializuar dhe automatizuar, rezulton me gjendjen ku konsumatort vazhdimisht
jan n krkim pr produkte t reja n treg. do ndrmarrje synon t jet nj hap para
konkurrentve, kurse kjo mund t arrihet duke pasur aktivitete novatore.
Nj prej provokimeve m t mdha n planifikimin e marketingut sht
zhvillimi i ides pr produkte t reja dhe plasmani i suksesshm i tyre. Nj ndrmarrje
sht e prgatitur pr zhvillimin e produkteve t reja pasi me kujdes do t bj
segmentimin e tregut, do t identifikoj grupin qllimor (konsumatort dhe krkesat e
90
tyre) dhe do t pozicionohet n tregun. Aplikimi i produktit t ri bart rrezik n

afarizmin ngase nj pjes e ideve prodhuese e prfundojn jetgjatsin e tyre qysh n
fazn zero, shum produkte nuk jan t suksesshm n fazn e par t ciklit jetsor,
kurse edhe ato q jan suksesshm jan me jetgjatsi t shkurt. Vetm afr 10% nga
t gjith produktet e reja me t vrtet jan novacioneve ose plotsisht produkte t
reja. Produktet e ktill rezultojn me shum shpenzime dhe rrezik, prandaj shumica e
prodhuesve orientojn aktivitetin kah prmirsimi i produkteve ekzistuese. Po ashtu
prej 100 idet pr zhvillim t produktit t ri, n treg kan sukses vetm 3 10 %.
Shkaqet pr mossuksesin mund t
Aplikimi i produktit
jen: nse ideja ende shtyhet me gjith
t ri bart rrezik nga shkaku
rezultatet negative nga hulumtimet, madh-
se disa nga idet mbarojn me
sia e tregut joadekuat, produkti nuk sht
jetgjatsin qysh n serin zero,
dizajnuar mir, mimi i lart i produktit,
shum produkte nuk jan t
pozicionimi jo i drejt i produktit n tregun,
suksesshm qysh n fazn e par t
shpenzimet m t mdha se jan pritur,
t ciklit jetsor si dhe at q edhe
reaksion i madh dhe i papritur nga
produktet e suksesshm mundet t
konkurrenca etj. Ideja e novacionit q t
ken jetgjatsi t shkurt.
ket sukses zbatohet produkti i vetm dhe
superior, nse ka koncept t definuar mir pr produktin, prodhimi kualitativ n t
gjith fazat si teknologjike, tregtare, si energji dhe trheqse n tregun.
Dy shembujt q vijojn tregojn mbi rrezikun nga inovacioni:
Shembulli 1.
Kah mesi i viteve 90-ta t shekullit t kaluar Mc Donalds ka vendosur q t

orientohet kah konsumuesit m t sofistikuar. Prandaj ka angazhuar nj ekip t
veant pr krijimin e linjs pr senduit deluxe. Pr kt linj t senduivet
McDonalds-i ka paguar nj kompanis 100 miliona dollar. Kan zgjedhur sloganin
Shije e veant pr t rriturit. N nj koh t shkurt pr kt linj t senduive
jan harxhuar prgjithsisht 300 milion dollar, kurse produkti i prgjithshm ka dal
i pasuksesshm.
91
Shembulli 2.
N vitin 1985 Coca Cola n treg ka lansuar produktin me emrin New Coke.
Qllimi i kompanis ka qen q t garoj me kompanin Pepsi, por kualiteti
menjher sht vlersuar si i dobt nga ana e konsumatorve, t cilt vazhdimisht
kan drguar not protesta n kompanin. Si rezultat i ksaj produkti New Coke sht
trhequr nga tregu dhe sht ndrprer, pushuar prodhimi i tij.
2. Fazat e procesit t inovacionit
Pr fazat e procesit t zhvillimit t produktit t ri, ekzistojn pikpamje t

ndryshme, por sipas shumics s autorve, mendohet se pjesa m e madhe e procesit
t zhvillimit t produktit t ri kalon npr gjasht fazat:
mbledhja e ideve
vlersimi i ideve
analiza e ideve
zhvillimi i ideve t pranuara
testimi i produktit t ri
komercializimi
Tre fazat e para kan t bjn me procesin e hulumtimit- zhvillimit. Faza e katrt
mundet t takoj edhe procesit hulumtim- zhvillimit edhe procesit prodhues-teknik.
N fazn e pest bhet testimi i produktit t ri.
Faza e gjasht ka t bj me aspektin komercial, marketingun dhe me shitjen.
N tre fazat e para krijohen numr t madh idesh, por numri i tyre vazhdimisht
zvoglohet dhe n fund mbeten vetm disa, ose vetm nj ide q hyn n procesin
teknik-prodhues.
N procesin e hulumtimit dhe Procesi i zhvillimit t produktit t ri
zhvillimit bhen shpenzimet m t Kalon npr gjashta fazat edhe at:
mdha edhe at n fazat e fundit, mbledhjen e ideve, vlersimin e ideve,
veanrisht n ato ku bhet investimi pr analiza e ideve, zhvillimi i ideve t
pajisjet, objektet, eksperimentet etj. pranuara, testimi i produktit t ri dhe
kurse kjo arsyetohet vetm nse produkti komercializimi.
i ri do t jet i suksesshm.
92
Figura nr. 34 Zhvillimi i produktit nga ideja deri n realizimin
Burimi: Dr. Boshko Jaqovski: arketing , botim i gjasht i ndryshuar dhe i plotsuar, Shkup,
2002, faqe. 227
3. 1. Aktiviteti q i paraprin vendimit

afarist pr inovacion
Aktiviteti q i paraprin vendimit afarist pr inovacion, zakonisht ka karakterin

hulumtues-analitik dhe kt jan:
Mbledhja e ideve pr inovacionin e produktit
Prpunimi paraprak i propozimit pr inovacionin
Analiz e tregut pr propozimin e inovacionit
Prpunimi paraprak prodhues-teknologjik
Analiz financiare 2
T mbledhurit e ideve pr produkt t ri sht proces i vazhdueshm, ngase nuk

vendoset vetm kur ndrmarrja ka vendosur t bj produkt t ri. N kt faz shfaqet
nevoja q, persona ekspert profesionesh t ndryshm, shrbime ekspertsh t
ndryshm, n kt mnyr do t mundsohet q aktiviteti n sfern politike t
inovacionit n ndrmarrje t bhen m masive. Kjo faz sht shum e rndsishme
pr vet iden e inovacionit, ngase duke u bazuar n kto vendoset mbi fatin e ides, a
do t pranohet projekti, a do t lehet pr nj koh tjetr ose do t refuzohet. Pr do
vendim q sillet duhet pasur informata konkrete, me t dhna dhe llogarit, me
analizat, me parashikimet e karakterit prodhues-teknologjik, me llogarit financiare
etj.
93
I Mbledhja e ideve pr inovacionin e produktit
Si t mblidhen idet?
Problemi pr ndrmarrjen sht si t vihet te ideja pr produkt t ri. M leht

sht q t refuzohet nj ide sesa t vihet te nj ide e mir pr inovacion. Prandaj n
ndrmarrjen duhet t krijohet atmosfer pr mbledhjen e ideve t reja si nga jasht
(ambienti), ashtu edhe brenda n ndrmarrjen.
Idet duhet vazhdimisht t grumbullohen, q do t thot t shnohen ngase ajo
q nuk shnohet prgjithmon do t humbet. Shumica e ideve pr produkt t ri pritet
t vij nga ndrmarrja edhe prej:
personat ekspert n shrbimet teknike t veant (projektues , teknolog,

byrot pr konstruksione, repartet pr zhvillim, laboratort, organizatort e
prodhimtaris, teknik, dizajnues etj).
kuadrot kreativ n shrbimet e tregut (udhheqsit e prodhimit, udhheqsit e

shitjes, analist t tregut, prfaqsues t tregtis, psikolog, sociolog etj.)
antar tjer t kolektivit3
Idet e inovacionit q vijn nga ambienti

i rrethit m s shpeshti jan nga: Idet novatore burojn nga
konsumatort, nga konkurrenca, teknologjit e ndrmarrja (teknolog, teknik,
reja, institucione q merren me hulumtime dizajnues, organizator etj.) dhe
(entet pr hulumtimin e marketingut, nga rrethina konsumuesit, konku-
institucionet shkencore, qendrat krkimore, rrenca, institucionet etj.)
entet statistikore etj.).

Me idet pr inovacion duhet udhhequr, prandaj ndrmarrja duhet t ket
shrbime t organizuara pr hulumtime dhe zhvillim, por, edhe aty ku ka duhet t
emrohet nj udhheqs q do t mbledh idet, do t stimuloj kreacionet dhe do t
vendos n nj vend t caktuar.
N figurn nr. 35 sht treguar mnyra e mbledhjes s organizuar t ideve, kurse
n figurn nr. 36 mnyra e paorganizuar e mbledhjes s ideve pr zhvillimin e
produktit t ri.
94
Figura nr. 35 Mbledhja e ideve n mnyr t organizuar

Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov:Menaxhimi i produktit, botimi i dyt i ndryshuar dhe i
Figura nr. 36 Mbledhja e ideve pr zhvillimin e

produktit n mnyr t paorganizuar
Burimi: Dr. Dimitar Gramatikov:udhheqje me produktin , botim i dyt i ndryshuar dhe i
Ideja pr produkt t ri, nga njra an duhet t realizohet shpejt, ngase nse
vonohet me realizimin mundet t vij deri te ndryshimi i tregut, t humbet interesi pr
produktin cilin ndoshta konkurrenca m e ka plasuar n tregun.
Nga ana tjetr, nse ndrmarrja me shpejtsi vendos t del n treg me produktin
e ri, mund t ndodh q t vij deri n humbje ngase ndoshta produkti i plotson
nevojat e konsumatorve dhe pas nj kohe t shkurt t hidhet.
95
II Shqyrtimi preliminar i propozimit t inovacionit

(seleksionimi dhe vlersimi i ideve)
Prej ideve t mbledhura t inovacionit pr produkt t ri, m tutje duhet t

zgjidhet vetm nj, por cila?
Kjo sht pyetja cils vshtir mund t jepet prgjigje, pa e precizuar kriteret n
baz t cilave vlersohen idet pr produktin e ri. Q t vlersohen idet duhet ditur sa
koh duhet t hulumtohet, sa jan shpenzimet pr realizimin e ides, far kuadri
hulumtues- shkencor disponon, sa mjete dhe pajisje ka n disponim, sa mjete
financiare ka pr realizimin e ides etj. Q t pranohet ose mos t pranohet nj ide
duhet t shqyrtohen dy kritere:
1. ekonomik dhe
2. teknik.
Kriteri ekonomik prfshin:

- sa do t ishin t ardhurat,
- sa do t ishte shitja,
- far efekte financiare do t ket,
- far pozicioni n treg do t kishte ndrmarrja etj.
Kriteri teknik prfshin:
- me cilat makina dhe pajisje tjera disponon ndrmarrja dhe far kapaciteti kan
- far kuadrosh ka pr prodhimtarin,
- a duhen makina t reja, punsime t reja etj.
Q t eliminohen idet q nuk i prkasin standardeve t caktuara, me analizim t
mtejm, shqyrtohen disa shtje n baz t cilave bhet notimi i do ideje. Pyetjet q
parashtrohen m s shumti dhe ndaj t cilave duhet prgjigjur, jan kto:
sa do t ishte krkesa e pazarit pr produktin e ri?
produkti i ri a do t ishte mjaft i mir n krahasim me ato t konkurrencs?
sa jan shpenzimet pr kt produkt?
a do t jet i suksesshm prodhimi?
a ka makina dhe pajisje tjera prkatse pr nj prodhimtari t till?
96
pr sa koh duhet t dizajnohet dhe t bhet nj produkt i till?
far standardesh duhen pr produktin e till?
far t ardhurash mund t priten?
produkti n t ardhmen a mundet t zhvillohet dhe t perfeksionohet?
far jan mundsit e distribuimit?
far aktesh juridike duhen pr nj produkt t ri t till (licenc, patent, t

drejt autorial)? etj.
Pyetjet e tilla e kufizojn zgjedhjen e ides, ngase ln pak hapsir pr

kreativitet, krijimi i produktit t ri sht i kufizuar nga kto faktor: faktort juridik,
tregu, koha, financa dhe standardet prodhuese
Nse n nj moment t dhn nj ide me siguri nuk mund t pranohet ose t mos
t pranohet, ajo lehet pezull, vendimi shtyhet pr nj koh tjetr derisa t fitohen
informata plotsuese n baz t cilave mund t konkludohet pr racionalitetin e ides.
III Prpunimi tregtar i propozimit t inovacionit

(prmbajtjet e ideve t mbledhura pr produktin e ri prpunohen)
Nse ndonj nga idet e inovacionit merr vlersimin pozitiv dhe meriton kujdes,
ather m par bhet prpunimi tregtar i propozimit t inovacionit. Kjo sht nj
detyr me prgjegjsi dhe e ndrlikuar q bhet me metoda shkencore dhe qasje q
zbatohen n praktikn e hulumtimit t tregut. Zakonisht bhet diskutimi pr kto
prmbajtje n prpunimin:
1. konstatimi i cilsive themelore tregtare t produktit t ri
2. vlersimi i krkess s tregut dhe segmenteve kryesore t krkess
3. vlersimi i karakteristikave t konkurrencs n tregun
4. vlersimi pr arritjen e mundshm t mimit shits
5. vlersimi pr investimet e duhura n hulumtimin e tregut
6. vlersimi pr rolin dhe rndsin e promovimit
7. aspektet tjera n adoptimin e produktit t ri. 4
97
IV Prpunimi paraprak tekniko- prodhues

i propozimit t inovacionit
Pasi t mblidhen t dhnat e rndsishme nga prpunimi i tregtis, analizohen

disa shtje t karakterit teknik-prodhues, prej cilve varet vendimi i ndrmarrjes a
sht n gjendje q iden t shndrroj n produktin konkret. Realizimi i ides varet
nga disa faktor q jan vendimmarrs pr adoptimin e saj. Disa nga kto faktor q
duhen vlersuar jan pr shembull:
ndrmarrja a mundet t pranoj dhe t konkretizoj iden e inovacionit ashtu

q t siguroj zhvillim optimal pr produktin e ri
ndrmarrja a disponon me kuadrin q ka njohuri nga kjo lmi
a ka njohuri pr procesin teknologjik
far pajisjesh disponon ndrmarrja pr produktin e ri
si sht gjendja me kapacitetin e makinave dhe t mjeteve tjer t puns etj.
Nse vlersimet jan negative

Pas prpunimit tregtar t propozimit
ather duhet t ndrpritet n kt
pr inovacionin, bhet analiza e pyetjeve
faz t ides s inovacionit, t
me karakter tekniko-prodhues.
shtyhet pr ndonj periudh t
Nse vlersimet jan negativ ndrpritet
ardhshm ose t krkohet zgjedhje
n kt faz ose shtyhet pr ndonj
tjetr. N kt faz t prpunimit
periudh tjetr.
krkohet q t prgatitet dokumenta-
cioni prkats q do t shrbej si baz pr punn e mtejm t reparteve t furnizimit
(ofertat, njehsimet, kalkulimet, dokumentacioni teknik etj). Q t pranohet ideja dhe t
fillohet me prodhimin, duhet personeli i ekspertve nga shrbimi tekniko-prodhues
dhe zhvillimor t disponojn me t dhnat pr:
karakteristikat e produktit,
sasin e prodhimit t ardhshm n raport me krkesat e tregut,
mundsit e deprtimit n tregun e jashtm,
lartsin e mimit shits t parashikuar etj.
98
Duke u bazuar n kto t dhna bhen aktivitete prkatse n raport me pjest

specifike t procesit teknologjik, zgjidhen mjetet prkatse t puns, bhet zgjedhje e
kuadrit profesional prkats etj.
Propozimi i inovacionit dhe pranimi i tij jan n lidhje edhe me problematikn
financiare t zhvillimit. Bhet prpunimi financiar q prfshin adoptimin e propozimit
t inovacionit n planifikimin e ndrmarrjes dhe mundsive pr financimin e
programeve zhvillimore, vlersohen shpenzimet e prgjithshme q jan parapar pr
t realizuar iden, vlersohen rezultatet financiare n rast t fillimit t inovacionit,
vlersohen rreziqet financiare ose rreziqe tjera nse pranohet propozimi pr inovacion,
vlersim i pasojave pozitive dhe negative nga realizimi i ides. Vlersohen dispozitat
ligjore tjera, normat dhe marrveshjet pr realizimin e ides.
2. 2. Prpilim i elaboratit dhe marrja e vendimit pr fatin e

propozimit t inovacionit
Kur ideja e inovacionit pranohet fillon zhvillimi i tij. Kshtu m par prpilohet
elaborati, ku zn vend t gjith t dhnat q nevojiten pr t prpiluar
dokumentacionin e plot. Dokumentacioni prmban njehsimet, variantet, prognozat, si
dhe shtjet nga sfera e financave, teknologjis, sfera sociale dhe shtjet tjer q jan
rezultat i hulumtimeve t mparshme dhe planifikimet dhe programimet e mundshme.
Studimi dhe dokumentacioni doemos t bhet n baz t t dhnave shkencrisht t
sakt. Me kt mundsohet
shqyrtimi i plot dhe vlersimi Nse ideja e inovacionit pranohet. Prpilohet
i propozimit m mnyrn q elaborat q prmban t dhna sipas t cilave
krijon gjykimin objektiv pr prpilohet dokumentacioni i plot.
at, se a ka arsye prgatitja e Dokumentacioni prmban njehsime,
propozimit pr sjelljen e parashikime-financiare, sociale, teknologjike
vendimit adoptimin e propo- e tjera. Propozimi pr inovacion pranohet
zimit t inovacionit ose nuk ka nse studimi tregon se inovacioni mund t
kushte q ky t pranohet e t bhet produkt i suksesshm.
realizohet.
Propozimi i inovacionit pranohet, nse studimi tregon se inovacioni mund t jet
produkt i suksesshm. Ather propozimi vihet n votim te organet udhheqse. N
sjelljen e vendimit pr propozimin e inovacionit shqyrtohen rreziqet e mundshme
99
gjat zhvillimit t produktit t ri, cikli jetsor i mundshm, kohzgjatja e produktit,

materialet e nevojshme pr reproduksion, koha e duhur pr realizimin e produktit t ri
etj.
2. 3. Zhvillimi i prototipit t produktit t ri,

testimi dhe lansimi
Pas pranimit t propozimit pr inovacion pason zhvillimi teknologjik - prodhues

i produktit. N kt faz m t rndsishm jan t punsuarit n repartin ku
prodhohet produkti i ri. Vlersohet aftsia e tyre, siguria,
Profesionalizimi, shkathtsia dhe gjindshmria, prej se edhe varet si do t jet
produkti q duhet t plasohet ne pazarin.
Ktu rol vendimtar ka reparti pr hulumtim dhe zhvillim q duhet t ofroj nj
ose m shum modele q do t japin pasqyr origjinale t produktit t imagjinuar.
Kjo faz nnkupton krijimin e produktit q sht prototip i produktit t
imagjinuar. Q t krijohet prototipi i suksesshm, zhvillimi tij mund t zgjas dit t
tra, muaj, por edhe me vite. Me vlersimin e tij mundet t konstatohen cilsit e
mira dhe t dobta t produktit t ri. Kjo
N kt faz krijohet produkti
njihet me emrin verifikimi i par i
q sht prototip pr produktin
produktit t ri. Mandej pason prgatitja e
e imagjinuar. Prodhimi i nj
nj sasie t dhn t produktit t ri q
sasie t caktuar t produktit t ri
quhet pilot produkti , e gjith
quhet pilot produkti, prodhimtaria
prodhimtaria quhet pilot prodhimtaria
pilot prodhimtari, kurse t gjitha
, kurse, t gjith aktivitetet e ksaj
aktivitetet emrtohen pilot,
periode mundet t marrin emrin pilot .
Formsimi i produktit,
Vetit mekanike si dhe cilsit e paprekshme duhet t jen t lidhura me dshirat
e konsumuesve. Pilot produkti duhet t plotsoj krkesat pr funksionalitet dhe t
jet i pranuar nga konsumatort. Prandaj edhe bhen testimet e para pr:
funksionalitetin e produktit dhe pr
opinionin e konsumatorve pr produktin.
Kto testime bhen n vet ndrmarrjen ose me nj grup t zgjedhur njerzish
jasht ndrmarrjes. Testimi bhet me qllim q t minimizohet rreziku. Testimi
mundson q t konstatohen karakteristikat e produktit t cilit konsumuesit do ti
100
kushtonin kujdesin m t madh. Me ndihmn e testit mblidhen informata plotsuese

pr blersit potencial, veanrisht pr at q n fillim nuk jan marr parasysh gjat
aprovimit t projektit t inovacionit.
Rezultatet q fitohen nga testimet do t rezultojn me ndryshimin ose me
prmirsimin e karakteristikave t produktit t ri. Ather mundet t prodhohet nj
sasi e vogl dhe t plasohet n tregun. Derisa zgjat hulumtimi i pilot produktit dhe
nxirret n tregun, kujdesohen q t mos prodhohet sasi m e madhe e atij produkti.
Kto faza paraqesin verifikimin e dyt dhe t tret t produktit. Kur ndrmarrja bhet
e sigurt se produkti sht i pranuar nga konsumuesit, bhet verifikimi i katrt, n
formn prfundimtare, me t gjith vetit e prmirsuara, dhe vetm ather fillohet
me prodhimtarin e vrtet. Produkti q t bhet m i pranueshm nga konsumatort,
bhet kampanj marketingu.
Pr lansimin e produktit t ri
bhet nj marketing i veant q Pilot produkti duhet t plotsoj
krkesat pr funksionalitetin dhe
prfshin reklamat n V, radio, medi-
t jet i pranueshm nga konsumatort
umet e shtypit, afishet, prezantimet n prandaj edhe bhen testime n vet
vende shitse atraktive si jan qendrat ndrmarrjen ose nj grup i njerzve t
tregtare dhe supermarkett. Pr aktivi- zgjedhur. Rezultatet e testimit ndikojn
n ndryshimin ose n prmirsimin e
tetet e tilla harxhohen mjete financiare karakteristikave t produktit.
q n fillim mund t jen mjaft t
mdha, por nse produkti nuk sht i suksesshm, ather del se kto jan mjete t
humbura pa kthim. Pr produktin q sht i suksesshm mjetet e harxhuara pr
reklamim kthehen shumfish. Kt paraprakisht nuk mundet t parasheh askush.
Produkti i ri q promovohet duhet t jet: m i mir, m i lir, t dallohet, m i shpejt
etj. N kt kontekst do t tregojm dy shembuj:
Shembulli 1:
HD DVD dhe Blu Ray Disc Kta dy ndrmarrje konkurrente midis tyre pr
ruajtjen sasive shum t mdha t dhnash, trashgimtart e DVD kan shkaktuar
prarje n botn e elektroniks n dy tabore:
HD DVD Blu Ray
- kan mim m t ult - kan mim m t lart
- leht t arritshm - kapacitet m t lart
- jan m pak t ndjeshm ndaj grvishtjeve -t paarritshm n tregun
101
Shembulli 2:
Ndrmarrja e prodhimit t akullores Ledo sht treguar si novator i
rndsishm. N vitin 2006 pr nj koh prej tre muajve, ka lansuar n treg 20
Lloje t reja akulloresh. Pr m pak se tre muaj n Ledo sht krijuar ideja,
Produkti sht zhvilluar dhe lansuar dhe sht pranuar nga konsumatort. Bhet
fjal pr akulloret dimrore.
2. 4. Komercializimi i produktit t ri
Komercializimi sht nxjerrja e produktit t ri n treg. Kjo faz krkon m

shum shpenzime ngase investohet n blerjen e pajisjeve t reja nse ka nevoj,
punsime t kuadrove plotsuese pr shkak t organizimit t prodhimtaris s
produktit t ri, investimi n marketing pr shkak t propagands para lansimit t
produktit, veanrisht n fazn e adoptimit dhe zhvillimit t ciklit jetsor t produktit.
N kt faz duhet prgjigjur n kto pyetje:
- kur t nxirret produkti? (n raport me konkurrencn, rezervat ose sezoni)
- ku t plasohet produkti? (n tregun lokal, regjional ose n pazarin nacional)
- cilit grup qllimor t konsumatorve do t ofrohet? (cili sht grupi m i madh
potencial i konsumatorve),
- si t plasohet? (strategjia e promovimit).
Nga kjo del se n kt faz produkti hyn n tregun, investohet maksimalisht pr

marketing, produkti pranohet m leht dhe m shpejt kur konsumatort jan t
njoftuara me prparsit e tij dhe i pranojn.
N momentin kur produkti do t gjallroj n tregun dhe konsumatort e
pranojn, n produktin nuk duhet br asnj ndryshim, prve n mimin, ngase kjo
nuk do t rrit krkesn, por prkundrazi mundet t zvogloj, ngase te konsumatort
do t shkaktoj mosbesim. Kshtu d.m.th. tregu vazhdon t hulumtohet, por vetm
nga pikpamja e aftsis blerse t konsumatorve.
102
Nse shitja e produktit nuk prmirsohet (nuk knaq), ather

Ndrmarrja duhet t vendos do t bj m tutje me produktin e ri. Q t sjell
nj vendim t till ndrmarrja duhet t ket nj pasqyrim t qart mbi gjendjen e
vrtet t produktit t vet. Pr t pasur vendim t rndsishm, kshillohen kto
analiza t pozits n treg t produktit t ri:5
Tabela nr. 1 Analiz e pozits n treg pr produktin e ri t plasuar
Aktiviteti Ndodhit Vendimet
Lansimi Shkohet n komercializimin e plot t produktit
Testimi i Shitja e shkohet n lansimin

produktit knaqshme planifikohet testim i ri
produkti korrigjohet dhe prsri testohet
braktiset plasmani i produktit t ri
Shitja organizohet testim i srishm i produktit nse rezultatet e
e dobt testimit jan t dyshimt
t ndryshojn disa cilsi t produktit dhe prsri t testohet
t hiqet dor nga prodhimi
Burimi: Dr. Dimitr Gramatikov: Menaxhimi me produktin , botimi i dyt i ndryshuar dhe i
2. 4. 1. Pranimi i produktit t ri nga konsumatort
Pranimi i produktit t ri nga konsumatort fillon prej momentit kur kta do t

blihen. Ndrmarrja q e lanson produktin duhet paraprakisht t vshtroj procesin e
pranimit t produktit nga ana e konsumatorve. Produkti i ri a do t jet i suksesshm
varet nga ajo sa e pranojn konsumatort. Procesi i zgjerimit t ides s re q prej
fillimit e deri te konsumatort si shkall e fundit quhet difuzion. Pranimi i produktit t
ri nuk sht vetm akti momental, por varet prej shum faktorve. Procesi i pranimit
t produktit t ri ka pes faza:
1. njohja e produktit (Nj numr konsumatorsh kan njohuri pr ekzistimin

e produktit, por nuk kan m shum informata pr kt dhe se nuk jan t
interesuar q t marrin m shum informata. Nga ana e prodhuesit mund t
103
shfrytzohen reklama joshse provokuese me t cilat i bn q t

interesohen konsumatort)
2. krijimi i interesimit (konsumuesit jan t motivuar t krkojn informata

plotsuese pr produktin, pr karakteristikat e tij, pr prparsit, pr
mangsit, pr mimin, pr lokacionin etj.)
3. vlersimi (disa nga konsumatort shqyrtojn mundsit, produkti mund

t plotsoj kriteret e caktuara q jan t rndsishm pr plotsimin e
krkesave t tyre)
4 prova (produkti prdoret pr her t par, ka mundsi q t blejn sasi t

vogla ose t shfrytzohen mundsit e ekzemplarve pa pages ose
demonstrimet, dhe pasi t provohet konsumatort konstatojn pr
dobishmrin nga produkti i ri)
5. pranimi (disa individ e plqejn produktin, hyrja n etapn e plqimit t

produktit nuk do t thot edhe pranimin e tij).
Qllimi i marketingut sht q t dihet, se n ciln faz t procesit t pranimit

jan konsumatort, q t fillojn me aktivitetet e stimulimit t tyre q sa m shpejt t
dalin nga kjo faz deri n blerjen e produktit. Kjo nuk domethn se t ardhurat do t
jen m t vogla, por se duhet nj periudh m e gjat q produkti t pranohet.
T gjith llojet e inovacioneve nuk

Procesi i prhapjes s ides s re nga
pranohen me shpejtsi t njjt. Shpejt-
burimi deri te konsumatort e saj
sia e pranimit t inovacioneve varet prej:
quhet difuzion. Pranimi i produktit
llojit t inovacionit bhet n pes fazat:prezantimi i
(shpejtsin m t vogl t prani- produktit, krijimi i interesit,
mit e ka produkti krejtsisht i panjohur) vlersimi, ekzaminimi dhe pranimi.
shkalla modifikimit q shihet (pranim m t shpejt t produktit sht kur jan

br modifikime q shihen)
koha e pranimit t modifikimit
104
Sipas nj studimi t br, t bazuar n karakteristikat psikologjike t

konsumatorve, konsumatort ka mundsi t grupohen n pes grupe, sipas
shpejtsis s pranimit t produktit t ri:
novatort (aventurist, kategori e konsumatorve me t ardhura t larta, q jan
mjaft mobil dhe mir t informuar)
pranues t hershm (respektuesit, grupi me shkall t lart t arsimimit)
shumica e hershme (t kujdesshm, grupi i konsumatorve q e pranojn
produktin pasi t jet i pranuar nga nj numr konsumatorsh)
shumica e vonshme (skeptikt, grupi i konsumatorve me t ardhura m t
vogla dhe mobilizim t ult)
dyshimtart (tradicionalistt, ngelin pas n pranimin e produktit t ri ose fare
nuk e pranojn, konservativ n pranimin e ndryshimeve).
Figura nr. 37 Lakore e difuzionit t inovacionit

Burimi: Dr.. Boshko Jaqovski: Marketing , botimi i gjasht i ndryshuar dhe i plotsuar,
Koha pr pranimin e inovacionit nuk varet vetm nga karakteristikat e produktit,

por edhe nga karakteristikat e konsumatorve. Qllimi i marketingut q t trhiqen sa
m shum pranues t hershm, veanrisht ato konsumator q me mendimin e tyre
determinojn qndrimin e opinionit publik pr produktin.
Procesit t pranimit t inovacionit ndikim ka edhe vet produkti Duke marr
parasysh cilit lloj produktesh i takon. M lehtas pranohen produktet q nuk jan t
prhershm, pr shkak se rreziku sht i vogl, mimi i vogl, m shum shiten etj.
M shpesh blihen produktet q nuk jan t prhershm se ato q jan t prhershm.
Qllimi i marketingut sht q t rit numrin e blerjeve q prsriten n raport me
105
blerjen provuese. Prqindja e vogl e blerjeve provuese mundet t zmadhohet me

prmirsimin e promocionit ose t distribuimit, por prqindja e vogl e blerjeve t
prsritura sht shenj alarmi pr mossuksesin e produktit t ri, q d.m.th. nuk i ka
plotsuar krkesat e konsumatorve.
Ne pranimin e produktit t ri nga konsumatort, produkti fillon ciklin e jets s
tij.
Pyetje:
1. Defino nocionin inovacion!
2. Cilat jan karakteristikat themelore t inovacionit?
3. Cilat rreziqe i bart nxjerrja e produktit t ri?
4. Trego shembuj nga praktika pr mossuksesin e nxjerrjes s produkteve t
reja!
5. Trego mbi fazat e procesit t inovacionit!
6. Trego pr aktivitetin q i paraprin vendimit afarist pr inovacionin!
7. Prej nga mblidhen idet dhe si?
8. Si bhet zgjedhja e ides s inovacionit t mir, kurse tjert eliminohen?
9. N se qndron prpunimi tregtar i propozimit t inovacionit?
10. Cilt faktor duhet t vlersohen e merren parasysh, q t pranohet ideja e
inovacionit?
11. ka duhet br, nse propozimi i inovacionit vlersohet negativ?
12. Me far qllimi prpilohet elaborati pr propozimin e inovacionit?
13. Sqaro mbi fazn e krijimit t prototipit!
14. Cili sht qllimi i testimit t produktit?
15. Prshkruaj fazn e komercializimit!
16. Sqaro pr fazat e pranimit t produktit t ri nga konsumatort!
17. N mnyr stimulohen konsumatort q t pranojn produktin e ri?
18. Sa grupe konsumatorsh dallohen sipas shpejtsis s pranimit t produktit t
ri, trego dhe prshkruaj!
106
____________________________________________________________________
Nocionet themelore inovacioni prototipi
mbledhja e ideve testimi
seleksionimi i ideve komercializimi
vlersimi i ideve difuzioni
elaborati
____________________________________________________________________
Fusnotat:
___________________
1 Dr. Boshko Jaqovski, arketing , fakulteti ekonomik,
5 Dr. Dimitar Gramatikov, Udhheqje me produktin ,
Rezyme
Procesi i zhvillimit t produktit t ri bhet n gjasht faza, q jan:
Mbledhja e ideve, vlersimi i ideve, analiza e ideve, zhvillimi i ideve t pranuara
testimi i produktit t ri dhe komercializimi. Idet e inovacionit burojn nga ndrmarrja
(teknolog, teknik, dizajnues, organizatort etj.) dhe rrethina (konsumator,
konkurrenca, institucione etj). N prpunimin tregtar t propozimit pr inovacion,
bhet analiz e shtjeve t karakterit tekniko-prodhues. Nse vlersimi sht negativ,
ather procesi ndrpritet qysh n kt faz ose prolongohet pr ndonj koh tjetr.
Nse ideja e inovacionit pranohet, prpilohet elaborati q prmban t dhna n bazn
e t cilave krijohet dokumentacioni i plot. Propozimi pr inovacion pranohet n rastet
kur analiza ka treguar se, inovacioni mundet t jet produkt i suksesshm. N kt
faz krijohet produkti, q sht prototipi i produktit t imagjinuar. Prodhimi i nj sasie
t caktuar t produktit t ri quhet pilot produkti, kurse prodhimtaria, pilot prodhimtari,
por edhe aktiviteti merr emrin pilot.
Pilot produkti duhet t plotsoj krkesat e funksionalitetit dhe t jet i
pranuar nga konsumatort, prandaj testimet bhen n vet ndrmarrjen ose nga nj
grup njerzish t zgjedhur. Rezultatet e testimit do t kontribuojn pr ndryshimin ose
prmirsimin e karakteristikave t produktit. Procesi i zgjerimit t ides s re prej
burimit t tij deri te konsumatort prfundimtar quhet difuzion.
Pranimi i produktit bhet n pes fazat: prezantimi i produktit, krijimi i
interesimit, vlersimi, prova dhe pranimi.
107
108
TEKNIKAT
____________DEKORATIVE____________
Duke studiuar prmbajtjet nga tema teknikat dekorative, nxnsi do t aftsohet
pr:
t treguar pr teknikat dekorative

t sqaroj pr teknikat fizike-mekanike, termike dhe teknikat dekorative
kimike
t krahasoj teknikat dekorative t zbatuara mbi materialet e ndryshme
t zbatoj teknikat dekorative mbi produktet e ndryshme
_____________________________________________________________________
PRMBAJTJET
1. Hyrje
2. Dekorimi i produkteve t qeramiks
Glazura
Engob
3. Dekorimi i letrs
Shtypi rrjet
Shtypi ofset
Shtypi digjital
Shtypi tampon
4. Dekorimi i qelqit
Dekorimi mekanik i produkteve t qelqit
Metodat kimike t dekorimit t qelqit
Metodat fizike t dekorimit t qelqit
5. Dekorimi i metalit
majlimi
Shtypi
loksimi
Gravimi
6. Dekorimi i plastiks
109
Hyrje
Dekorimi sht nj lloj i aplikimit, prkatsisht vendosjes s materialeve t

ndryshm n produktin me qllim t zbukurimit estetik t pamjes, me kt edhe
dshira pr t krijuar nj lloj efekti n ndonj pjes ose n gjith produktin gjat
dekorimit. Dekorimi bhet q t plotsohen dshirat e njeriut pr artin, por edhe pr
br ndonj shnim ose inicion.
Prandaj do ndrmarrje i Dekorimi i qeramiks sht vendosje
dekoron produktet q i prodhon, por e materialeve t ndryshme mbi siprfaqen
po ashtu krijon edhe shenjn q sht e produktit me qllim q t krijoj pamje
simbol i tij sipas cils identifikohet. estetike m t mir n ndonj pjes t
Pr shembull: krokodili i produktit ose n krejt siprfaqen e tij.
veshjeve nga La costa, puma n
gomat e automobilave, shenja e Nike etj. Kto shenja emrtohen me signum ose
logo. Kto mundet t jen vizatime, shkronja, fotografi ose fjali e plot.
Dekorimi mundet t bhet me objektet e ndryshme, por, kur bjm fjal pr
dekorim n realitet flasim pr teknikat q i zgjedhim varsisht nga materiali ku bhet
dekorimi. Prandaj themi se teknika e dekorimit zbatohet mbi qeramikn, letrn,
qelqin, drurin, plastikn, tekstilin etj.
1. Dekorimi i produkteve prej qeramike
Qeramika sht nj prej materialeve m t vjetra q i ka prdor njeriu. N

vendndodhjet arkeologjike t ndryshme, q jan edhe nga kohrat parahistorike, jan
gjetur sende prej qeramike q kan shrbyer si zbukurime ose en pr ushqim. Vet
qeramika fitohet prej materialeve plastike (kaolins dhe argjils) dhe materialeve jo
plastike (shkrirs dhe plotsues) lnd t par, q bashkrisht me ujin przien dhe krijojn
nj brum plastik, nga i cili formsohen produktet. Produktet e formsuar m par
drgohen t thahen, mandej n furrn pr t pjek. Produkti i pjekur quhet biskot .
Produkti prej biskoti sht poroz dhe i thith lngjet dhe gazrat. Nse produktet duhet t
jen joporoz, dhe t mos lshojn lngjet dhe gazrat, njkohsisht edhe pamjen t ken
m t mir, ather produktet lyhen me glazur dhe prsri piqen.
Dekorimi i produkteve prej qeramike, zakonisht bhet me glazur dhe pjekje t
srishme.
110
1. 1. Glazura
Glazura sht veprim me t cilin n siprfaqen e produktit prej qeramike lyhet

nj shtres e holl t glazurs.
Glazura sht shtres e holl qelqore n siprfaqen e produktit q krijohet duke
pjek n temperatur t lart. Glazura e prmirson vetit fiziko-mekanike t
produktit dhe jep pamje m t bukur.
N esenc glazura sht qelq, ka vetit e njjta, por megjithat prej qelqit
industrial dallohet sipas shkall s homogjenitetit dhe mundet t ket m pak ose m
shum przierje gazrash si dhe thrrime mineralesh t ngurta q nuk kan reaguar ose
q jan krijuar.
Glazura e lyer mbi siprfaqen e produktit prej
qeramiks, gjat pjekjes pson disa ndryshime n Glazura sht shtres
prbrjen kimike dhe n struktur, veanrisht n qelqore q krijohet n
siprfaqen ku vjen n kontakt me produktin ku krijohet siprfaqen e produktit
nj shtres e reaksionit i cili ndikon n qndrueshmrin n temperatur t lart
termike, n koeficientin e bymimit t produktit prej t pjekjes.
qeramiks, n fortsin mekanike etj.

Komponentt q marrin pjes n prbrjen e glazurs, jan materie q nuk treten
n uj (prandaj shpesh bashk me ujin bluhen n mullinj me sfera metalike, n rast
krijohet shlikeri i glazurs, me t cilin vishen siprfaqet n mnyra t ndryshme) dhe
materiet q jan t tretshm n uj. Pr glazurat q shkrihen n temperatur t ult
(ather t gjith komponentt shkrihen, qelqi i krijuar ftohet, bluhet dhe prej tij
prgatitet shliker i glazurs). 1
Glazura me ciln vishet siprfaqja e produkteve prej qeramiks mund t jet:
Glazur e ngjyrosur poroze ky lloj i glazurs mundson mbulimin e
pjesshm t produktit me ngjyrn, e ruan tejdukshmrin dhe mundson t
shihet dekorimi nn shtresn e glazurs. Kur punohet me ngjyra m t
dendura, qndrueshmria e ngjyrs varet prej trashsis s shtress. Kjo cilsi
zbatohet n rastet kur duhet t theksohet efekti i relievit ose gdhendja. Kto
glazura prdoren pr t gjitha llojet e argjils t bardh. Midis tyre mundet t
przien, ose me glazurat pangjyr t tejdukshm. Piqen n temperatur prej
9200 9700 .
111
Siprfaqe q shklqen, glazura me ngjyr Kjo glazur mbuluese n realitet

sht mas q nuk sht e tejdukshme, q arrihet duke shtuar okside me ngjyr
gjat bluarje. Mund t prdoret te t gjith llojet e argjils t bardhe dhe t
kuq. Glazurat mbuluese q kan ngjyr mund t prdoren n mnyra t
ndryshme, t prziera midis tyre. Przien me glazurn e bardh dhe piqen n
temperatur prej 9000 9600 .
Glazura pangjyr-e tejdukshme Kjo glazur posarisht prdoret n

qeramikn e artit, ku n biskotin e patejdukshm, jepet gjallri dhe kontrast t
ngjyrave dekorative t vendosura, si dhe n potencimin e relievit t shtrojs.
Glazura e bardh mbuluese Kjo glazur pasi t lyet plotsisht e mbulon

ngjyrn e produktit. N esenc, kjo glazur ka efektin e madh mbulues dhe
shfaq nj shkall t lart t ngjyrs s bardh. Varsisht nga trashsia e
shtress s vendosur, mund t pritet shkall t ndryshm t mbulimit,
veanrisht gjat prdorimit t argjils s kuqe.
Kur bhet fjal pr glazurs e objekteve qeramike q vijn n kontakt me

ushqimin, ather prdoren glazurat pa plumb, q jan t prshtatshm pr dekorimet
me arin, listert, etj ose ngjyrat pr pjekjen e tret.
Veshja e produktit me glazur mund t bhet duke:
zhytur produktin n glazurn
lyer produktin me glazurn
sprkat glazurn mbi produktin etj.
Ngjyrat q prdoren pr dekorimin prgatiten n mnyr speciale dhe n to me
rndsi t posam sht prania e metalit q jep ngjyrn karakteristike. T prmendim
shembullin e glazurs t pllakave qeramike. Glazura e pllakave qeramike bhet n
kto mnyra:
1. vendosja e glazurs me disqe aparatura prbhet nga disku q
rrotullohet me shpejtsi (disku rrotullues), n rast me pompn
npr vrimat e diskut sprkatet glazur njtrajtsisht mbi krejt
siprfaqen e pllakave q kalojn nn diskun.
2. glazura me kamban glazura del n form t plhurs,
njtrajtsisht bie mbi pllakat q kalojn nn kambann
3. vendosja e glazurs me presion ajror (pistallet) glazura
sprkatet npr diznn me ndihmn e ajrit nn presion
112
4. vendosja e glazurs me multibrashin multibrashi sht brush

speciale me ciln krijohen efekte speciale (larmi, jo -lineare,
gropime etj.)
5. supernevi sht tipi m i ri glazurs q bhet me pluhurin e
glazurs, q shprndahet n pllakat dhe ashtu drgohet n pjekje
glazure.
Varsisht prej asaj se n ciln faz t prodhimit t produktit bhet ngjyrimi pr
dekorim, dallojm:
dekorimi i produkteve qeramike but
dekorimi i produkteve qeramike t pjekura por t pa
glazur
dekorimi i produkteve qeramike me glazur.
Produktet qeramike but mund t dekorohen duke prdor masa t ngjyrosura ose
engob. Gjat ngjyrosjes s mass s qeramiks prdoren argjile q kan prqindje t
lart oksidesh me ngjyr, ose n prbrjen e mass qeramike shtohen okside ngjyrash
t ndryshme.
Dekorimi i produkteve t pjekura t pa glazur (biskotit) bhet me:
ngjyrosjen me ngjyra nn glazure,
ngjyrosjen me tretsir nn glazure t ngjyrosur ose
prdorimi i glazurave t ngjyrosura.
dekorimi i produkteve q kan glazur bhet me:
vendosjen e ngjyrave mbi glazure,
teknika t ndryshme mbi glazure,
metalet fisnike dhe
brejtje me acidin fluor hidrik
Pr dekorimin prdoren ngjyra speciale, kurse sipas mnyrs s veprimit
dallojm:
dekorim nn glazurn
dekorim mbi glazurn
dekorimi me glazur
Dekorimi nn glazur bhet me ngjyrat nn glazure,, para se t vihet glazura n
produktin e pjekur biskotin. Ngjyrat e vendosura mbi produktin jan t mbrojtura
nga ndikimet mekanike dhe kimike ngase gjenden nn glazurn. Prandaj kto jan m
t qndrueshm se ngjyrat mbi glazure.
113
Dekorimi mbi glazur sht veprim

q bhet n siprfaqen e produktit
pasi t vendoset glazura.
Ngjyrat nn glazur varen prej ngjyrossit, kiti dhe

mjeteve ndihmse q mundsojn ngjyrosjen me
brushn ose me presion. Vet metoda sht shum
e shtrenjt, ngase shfaqet hedhurina gjat pjekjes
Figura nr. 38 s glazurs.
Dekorimi nn glazur i Dekorimi mbi glazur sht veprim q
porcelanit
realizohet n siprfaqen e produktit pas glazurs.
Pr kt qllim mbi siprfaqen e produkteve t glazura vendosen ngjyrat mbi glazure,
dhe prsri drgohet pr pjekje q t fitohet dekori i dshiruar.
Po ashtu dekorimi mbi glazur mund t realizohet nga vendosja e emajleve t
tejdukshme ose jo t tejdukshme mbi siprfaqen e produktit t glazura.
majlat jan qelqe t ngjashm me glazurn q n temperatur t ult shkrihen
dhe shklqejn, kurse mbi glazur vihen me nj shtres m t trash.
Siprfaqja e produkteve t qeramiks t glazura dhe t pjekura, veanrisht
porcelani, dekorohen edhe me lyerjen me metale fisnike si jan: ari i lmuar, ari q
shklqen, argjendi etj
Dekorimi nn glazur sht veprim

i ngjyerjes q bhet mbi produktin
e pjekur t qeramiks-biskotin,
para se vendoset glazura.
Figura nr. 39
Emali i vendosur n qeramikn
(kloazoni)
114
Dekorimi mbi glazur sht metod q sht m e

lir ngase ka m pak hedhurin gjat dekorimit dhe
pjekjes. Mangsia e ksaj teknike vjen nga prdorimi
intensiv i produktit, zbukurimet e dekorimit fshihen
shpejt.
Dekorimi me glazur konsiston n at se n
produktin e glazura bhen vija dhe zbukurime, mandej
produkti piqet n 1200 0C deri 1300 0. Gjat pjekjes s
prsritur, glazura zbutet dhe ngjyra difundon n glazurn Figura nr. 40
Dekorimi mbi glazur
n rast krijohet lidhja e fort midis glazurs dhe ngjyrs. i porcelanit
Kshtu krijohet dekorim stabil q nuk shlyhet.2

Porcelani me glazur Vorbat -4000 Figura nr. 43
v, p, p e r (800 v. pe. r.) Porcelani me glazur
1. 2 ngobt
Engobt jan veshjet e thjeshta qeramike, q fitohen prej lndve t para nga t
cilat jan br edhe masa e qeramiks. Kto jan cipa t holla, veshje prej argjile t
bardh ose me ngjyr, prkatsisht nga masa e qeramiks, t cilt kan pr qllim
siprfaqen e jashtme t produktit t ket formn e krkuar dhe ngjyrn Engobt
dallohen prej glazurs nga shkaku se kan cilsi t njjt si edhe masa qeramike, kurse
glazura n realitet sht qelq. Duka pasur parasysh kt mnyr t definimit, engobt
ndahen n t bardh dhe t ngjyrosur.3
115
Engobt e bardh m s shumti prdoren Engobt jan veshje t holla

aty ku dshirohet q objektet t duken m t prej argjile t bardh ose
bukura. Pr engobt e till prdoret argjils s me ngjyr, t bra prej mass
bardh i pjekur me nj sasi n mas t thithsit, q s njjt si edhe masa e
t plotsohet krkesa themelore e engobimit qeramiks prej cils sht
teknik, q d.m.th. tkurrja e mass s qeramiks br produkti, me te lyhen
dhe engoba doemos t jet i njjt, q mos t siprfaqet
ndodh, gjat tharjes engoba t veohet e t bjer.
Engobt me ngjyr fitohen prej mass s njjt nga e cila formsohen produktet
e qeramiks. Kta egoba prdoren pr masn e vorbave dhe t qeramiks sanitare.
Vnia e engobs mbi kto produkte sht e dobishme, ngase masa e tyre sht e
kualitetit t dobt, thrrmoqe, me ngjyr n t verdh, me njolla t kuqrremt.
Engoba gjithmon vihet n produktin gjysm t that, lyhet me nj brush, ose
duke zhytur produktin, por edhe duke e sprkat me mjetin si pistoleta.
Produktet e qeramiks q formsohen me derdhje, zbatohet metoda me dy
shleker q jan nj i bardh dhe tjetri me ngjyr. N kallpin prej gjipsit m par
vihet shlikeri me ngjyr, kshtu pas nj kohe n muret e kallpit krijohet cip e holl e
engobs. Mandej n kallpin vihet shlikeri i bardh. Kshtu produkti pasi t hiqet
kallpi, nga pjesa e jashtme ka ngjyr, kurse n brendsi sht e bardh.
Nse nuk dshirohet q e gjith siprfaqja e produktit t mbulohet me engobn,
por t kombinohet ngjyra e engobs me bazn e bardh, ather prdoren shabllon
prej letrs, q i mbulojn t gjitha pjest q duhet t mbeten t bardh. Kur produkti
thahet, shablloni hiqet. N mnyr t njjt veprohet edhe nse prdoret dylli n vend
t letrs. Produktet q kan engobn mund t dekorohen ashtu q me thik ose me
mjet special krijohet vizatimi i dshiruar, kshtu q hiqet nj pjes e shtress s
engobs, del ngjyra bazike n form vizatimi.
Teknika vizatimi me shliker sht karakteristike pr vorbtarin, ku mbi

bazn e bardh ose t ngjyrosur vendosen shenja t ndryshme t dekorimit. Shlikeri
lyhet me brushn ose me pupln e zogjve. Kto jan en t vogla t prodhuar prej
argjils, prej gurit ose porcelanit, n vrimn e cilit vihet pupla e zogut, pend, npr
ciln del shlikeri. N zbatimin e ksaj teknike duhet pasur prvoj t mjaftueshm,
ngase gabimi eventual nuk mundet t prmirsohet. Prve ktyre teknikave
ekzistojn edhe t tjer q mund t zbatohen me engobt.
116
Figura nr. 44 Objektet e engobuara
Pyetje:
1. kuptohet me termin dekorim?
2. Defino nocionet glazur !
3. Cilat komponent jan pjes prbrse t glazurs?
4. Trego mbi llojet e glazurs!
5. Sqaro mnyrn e vnies s glazurs mbi produktet e qeramiks!
6. far veprimesh zbatohen pr dekorimin e produkteve nga qeramika?
7. N se qndron dallimi i dekorimit nn glazur dhe mbi glazur?
8. jan emalimet ?
9. Defino nocionin engobt!
10. Sqaro mnyrat e dekorimit me engobt!
11. Dekoro nj mjet qeramik dhe at krahaso me mjetin q e dekoruar shoku i yt!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore dekorimi, dekorimim ndrglazurik,
mbiglazurik, dekorimi glazurik
multibrash emali, engobt supernova
dekorimi mbi glazur shlikeri
_____________________________________________________________________
117
2. Dekorimi i letrs
Dekorimi i letrs bhet si pr zbukurimin e objekteve prej letrs, po ashtu edhe

t objekteve q duhet t shrbejn pr shnimin dhe tregimin e vlerave dhe t
dhnave. Ngjyra q prdoret mundet t vendoset vetm mbi siprfaqen ose n tr
masn e letrs. Ngjyrimi siprfaqsor mundet t bhet me nj ose ma shum ngjyra.
Shtypi mund t prbhet vetm prej shkronjave, prej larave, nga motivet, nga dezent
Teknikat e dekorimit q zbatohen jan kto:
fotografimi
shtypi njngjyrsh
shtypi shumngjyrsh
shtypi sit
shtypi ofset
shtypi tampon
shtypi digjital etj.
Teknika e vizatimit pr kt mnyr t dekorimit duhet m shum koh,

ngase teknika e vizatimit bhet me dor dhe sht unik. Kjo mnyr m s shumti
zbatohet n dekorimin e letrs dhe kt e bjn personat e artit figurativ. Shtypi
njngjyrsh Pr kt teknik prdoret nj ngjyr, q m s shumti sht ngjyr e
zez, por mund t jet edhe cila do qoft ngjyr tjetr. Ngjyra gatitet me vajrat q
avullohen leht, nse ngjyra sht e zez quhet thjesht ngjyra e shtypshkronjs. Q t
realizohet shtypja, m par prodhohet vula prej metalit dhe goms, mandej vendoset
ngjyra.
Procesi i krijimit t shtypit bhet ashtu q vula zhytet n ngjyrn, ushtrohet
presion mbi letrn q t mbetet shenja, mandej thahet.
Shtypi shumngjyrsh kjo mnyr e veprimit sht e njjt si edhe te shtypi

njngjyrsh, me nj dallim se prgatiten m shum vula pr do ngjyr, po ashtu edhe
m shum ngjyra. Procesi i shtypjes bhet me nj rend t caktuar, dhe pasi t mbaroj
nj turr e shtypjes, pritet nj koh derisa t thahet ngjyra e mparshme. Ngjyrat treten
n vajrat q thahen leht, prandaj edhe do tharje nuk zgjat shum.
118
2. 1. Shtypi sit
Teknika e shtypit ka ardhur nga Japonia, ku sht zbatuar shum shekuj pr

dekorimin e veprave t artit. Sipas t dhnave q dihen, kjo teknik e shtypit sit sht
zbatuar qysh n shekullin e III p. e. r. nga ana e Grekve dhe egjiptianve . Kah fundi
i vitit 1907 kjo teknik pr her t par sht zbatuar n Angli, n formn q zbatohet
edhe sot. N fillimin e shekullit XX n Amerik ka filluar edhe shtypi me ngjyr.
Nocioni serigrafi vjen nga fjala Serigraphy q prbhet prej dy fjalve edhe at: prej
fjals latine seri q d.m.th. mndafshi, dhe nga fjala grekegraphein q d.m.th., t
shkruhet, t vizatohet. N luftn e par botrore shtypi sit sht zbatuar n industrin
e prodhimit t flamujve dhe prej ather fillon gjersisht t zbatohet kjo teknik pr
qllime komerciale.
Shtypi sit sht metod e puns ku prdoret sita. Kjo sht prej mndafshit,
(najlonit ose poliesterit) ku paraprakisht sht vizatuar motivi sipas dshirs, i shtrir
n rrethak. Sita lyhet me emulsion, i cili pasi t thahet, i bllokon poret e sits. Motivi
pr shtypje shtrihet n film ose n paus,
Shtypi sit bhet prej mndafshi t
ngjitet pr sitn dhe si sendui i
shtrir n rrethak, ku m par sht
ekspozohet drits s diellit ose rrezeve
vendosur motivi t cilin duam t
UV. Pastaj sita shprlahet nga emul-
nxjerrim n objektin q dekorohet.
sioni, n rast mbeten t hapura vendet
ku drita nuk ka mundur t deprtoj. Sita
e prgatitur n kt mnyr vihet n makinn e shtypit. Objekti q duhet t dekorohet
vendoset ndr sitn. Me nj thik t goms ngjyra prhapet npr sitn dhe npr
vrimat bien mbi objektin q shtypet. Ngjyrat q prdoren n shtypin sit jan me jet
t gjat.
Karakteristikat kryesore t shtypit sit jan se format e shtypshkronjs jan nga
t cilat prodhohen jan t lir dhe se kan shpejtsi t ult t puns s shtypjes.
eknika e serigrafit, prve q prdoret pr dekorim t letrs, prdoret edhe pr
dekorimin e drurit, plastiks, goms, qelqit, metalit, qeramiks dhe t tekstilit.
119

Makina pr shtypin sit Bartsi standard t shtypit sit

Struktura e sits me nyje t Presa
ndrlikuara t ndryshme
2. 2. Shtypi ofset (i rrafsht)
Shtypi ofset zbatohet si shtypje Te shtypi ofset, ngjyra e forms

indirekte, q do t thot se ngjyra prej nuk bartet drejtprdrejt n shtrojn,
forms nuk bartet direkt n shtrojn, por por m par bartet n mbulesn prej
paraprakisht kalon n mbulesn prej gome, kurse pastaj materialit q
gome, mandej prej saj bartet n materialin shtypet. Siprfaqet e shtypit e
pr shtypin. N kt teknik t shtypit pranojn ngjyrn, kurse q nuk
elementet ose pjest q shtypen edhe ata jan pr shtypin pranojn ujin.
q nuk shtypen gjenden n rrafshin e
njjt, kurse midis tyre dallohen sipas vetive fiziko-mekanike prkatsisht vetive
liofile dhe liofobe. Shtypshkronja sht rregulluar ashtu q siprfaqja prej shtypit
pranon ngjyrn, por e refuzon ujin, kurse siprfaqet q nuk jan pr t shtyp pranojn
ujin, kurse pasi t lagen e refuzojn ujin. Uji paraprakisht vendoset n form e shtypit,
120
i mbulon pjest q nuk duhet t shtypen (liofobe), kurse ngjyra q vendos formn e
shtypit t lagur i mbulon vetm pjest q shtypen (liofile). Makinat pr kt tip t
shtypit jan makina rrotacioni, q do t thot se pjest me cilat ushtrohet presioni jan
cilindrat. Forma e shtypit fiksohet pr cilindrin q sht n kontakt me ofset cilindrin
(gom), ashtu q larat ose vizatimi prej forms bartet n cilindrin prej goms, kurse
prej tij n materialin pr dekorimin. N figurn nr. 44 n mnyr skematike sht
treguar funksionimi i ofset shtypit.
Figura nr. 49 Skema e shtypit ofset
Nga figura shihet se makina e shtypit ofset prbhet prej tre pjesve kryesore q
jan:
cilindri barts i forms s shtypit ofset mbi cilin gjendet pajisja pr lagie dhe
pajisja pr ngjyrn
cilindri barts i mbshtjellsit prej goms q mbi veten pranon elemente q
shtypen.
Cilindri prej goms ka disa funksione t rndsishme si:

siguron shprndarje t njtrajtshm t presionit mbi krejt siprfaqen
mbshtjellsi prej goms e zbut mungesn eventuale t rrafshit n letrn
siguron kursimin e ngjyrs
mundson q t shtypet dekorimi mbi shtresn e holl t letrs
121
Forma q duhet t del n materialin pr dekorimin, prbhet prej nj pllake, q

mund t prodhohet prej gurit litografik, zinkut, aluminit pr pllakat monumentale, dhe
kombinimin e disa metaleve pr pllakat gjysm metalike; prej folis plastike ose prej
letrs etj.
Shtypi ofset ka disa eprsi, si:

fotografi konstante t kualitetit t lart
mundson dekorimin e shum materialeve si: druri, lkura,
tekstili, metali, letra, prve letrs s yndyrshm
prodhim i lehtsuar i pllakave t shtypit
jetgjatsi m t madhe t pllakave, pasi nuk vjen n kontakt t drejtprdrejt
me siprfaqen pr dekorim.

Ofset shtypi Makin pr shtypin nga shekulli 16
Figura nr. 52 Ofset presa e rrafsht
122
2. 3. Shtypi digjital
Shtypi digjital sht teknologji e shtypit modern q e bart motivin e vendosur n

letr duke zbatuar metodn ksenofotografike me ndihmn e laserit. dallohet prej
teknikave tjera nga ajo se do pjes q shtypet mund t ndryshoj, pasi nuk ka
prodhim t formave t shtypit, si te shtypi ofset (pllaka, filma etj.). N kt teknik ka
m pak kimike hedhurin dhe m pak harxhim t letrs. Ka dy kategori t shtypit
digjital: shtypi digjital statik dhe shtypi digjital dinamik
Shtypi digjital statik n realitet sht shtypi ofset klasik n makinat ku ndriuesi
i formave sht vendosur n cilindrin e formave, ashtu q format ndriohen dhe
zhvillohen n vet makinn.
Puna e mtejm sht njsoj si n shtypin ofset.
Te shtypi dinamik, forma e shtypit prodhohet pr do cikl punues. Kjo teknik

e shtypit bazohet n metodn ink-jet, ose shtypje me tonerin e that ose t lagt me
ndihmn e elektrografis.
Ndarja e shtresave q shtypen prej atyre q nuk shtypen, n elektrografin

bazohet n elektrizimin dhe elektrizimin e disa elementeve. Kshtu pr shembull
siprfaqet q nuk shtypen dhe toneri kan elektrizimin e njjt, prandaj midis tyre
shtyhen, por nse siprfaqet q shtypen nuk jan t elektrizuara, prkatsisht kan
elektrizim t kundrt n raport me tonerin, ather trhiqen. N kt teknik
praktikisht nuk ka form, forma gjendet n memorien e kalkulatorit dhe bartet n
mnyr direkt n shtrojn pr dekorim.
2. 4. Shtypi tampon
Teknika e shtypit tampon gjersisht zbatohet n shum aplikime industriale. Kjo

teknik ofron mundsi t reja pr shtypin q deri tani nuk ka pasur mundsi, shum t
shtrenjt ose tepr t komplikuara pr teknikat tjer; pjesrisht i degradon teknikat
tjera si t shtypi sit dhe shtypi ari.
Vendosja e aplikacioneve me kt teknik mund t bhet n t gjitha shkronjat .
Do t prmendim vetm disa nga objektet q mundet t dekorohen duke zbatuar
teknikn e shtypit tampon, si pr shembull:
123
-mjetet e amvisris: sahatet, furrat, panot dhe veglat etj.

- elektronika: reliet , shtpiza e motorit, kompakt disqet etj.
- lodrat: automobilat miniature, trenat, pjes t kukullave etj
- pjes t makinave automatike: shkysit, elsat, sustat etj.
Q t zbatohet teknika e shtypit tampon, prve
Pr shtypin tampon
makins nevojitet edhe materiali ndihms. nevojiten klishet,
Pr do proces t shtypit nevojitet forma e shtypit, filmat dhe gomat
prve e shtypi digjital. Ashtu si n shtypin sit duhet t tampon.
kemi sitn, te shtypi ofset nevojitet ofset pllaka, ktu t till jan klishet. Prve tyre
si material ndihms shfrytzohen filmat dhe gomat tampon.
1. Klishet
Klishet e bartin dizajnin e shtypit. Pr do dizajn t ri nevojitet edhe klishe e re.

Dizajni sht i gravuar n klishen ose drejtprdrejt vendoset mbi te.
Thellsia e gravurs zakonisht sht 15-30. Pasi
Dizajni sht gravim
tamponi i shtypit e mbledh vetm tepricn e ngjyrs, i klishes ose vendosja
thellsia e gravurs nuk ka ndonj prparsi. Klishet direkte n te.
mundet t jen prej elikut, alkoolike dhe ujore. Varsisht
prej llojit t klishes, zbatohet edhe mnyra e zhvillimit t tyre. Pr prodhimtarin e
klisheve duhet pozitivi i filmit.
Klishet q prodhohen doemos t jen fotografi e pozitivit t filmit.
2. Filmat
) filmat gjysm tonik

Varsisht prej numrit t linjave n cm mundet t bhet gradacioni midis filmave
gjysm tonik dhe kshtu t prcaktohet trashsia e klishes otopolimere. Disa lloje t
klisheve mund t prdorin vetm filma gjysm tonik.
Kur bhet shtypi me katr ngjyra, prqindja e prpunimit t filmit e prcakton
intensitetin e ngjyrs. Kur shtypen vija t gjata ose dizajn, ather t zhyturit nuk
mundet t pengohet duke vendosur thikn n raport me klishen nn kndin prej 5 dhe
15 shkall.
124
b) filmat shumngjyrshe
Filmat katr ngjyrshe t shtypit mund t prodhohen me veim kompjuterik t
ngjyrs dhe t vendosjes n rend n makinn tampon pr t shtypur
c) filmat kompjuterike
N lmin e prodhimit t filmit grafik dhe vendosjes s llojit t fotografis,
teknika kompjuterike ka prparuar shum. Kur bhet fjal edhe pr punt e rndomta
n shtypin tampon, si pr shembull reklamat, ather filmat dhe klishet fotopolimere
mundet t prgatiten edhe n shtpi. Kur sht n pyetje dendsia, tehet e mprehta dhe
kualiteti i retrofilmit, ather duhet qasje profesionale.
3. ampon gomat
Tampongomat shrbejn pr bartjen e Tampon-gomat shrbejn

ngjyrs, mundet t jen formash t ndryshme, pr transferimin e ngjyrs,
dimension dhe ngurtsi. Cila ngurtsi e mund t ken forma t
tampongoms do t prdoret varet prej shtrojs ndryshme, dimensione
mbi t ciln vendoset ngjyra. Forma e tampon dhe ngurtsi. Ngurtsia e
goms mund t jet: tampon-goms varet se
) Rrethor - kjo form rrotullohet n do an ku vihet ngjyra.
njsoj, prandaj ajri nuk mundet t mbetet midis
tamponit dhe shtress siprfaqsore t ngjyrs.
b) Kndor me rndsi sht t ket tampon me m shum qendra gjembore,
q t bhet bartja e ngjyrs.
c) Form e zgjatur - Te kto forma shtypi mund t jet me kualitet t dobt,
ngase mund t ndodh q aksioni i transferimit t bhet vetm n dy ant. Kto forma
jan t rrumbulluara n maj, q ti prgjigjen aplikacionit t duhur. Pr aplikacion
speciale duhet t bhen forma speciale t tamponit.
d) Speciale Format speciale t tamponit duhet m par t analizohen.
Kto tampone ndryshe quhen edhe t ndrlikuara, ngase montohen nga m
shum tampone t veanta q fiksohen n siprfaqen e prshtatshm. Tamponi q ka
kt form, nuk mund t shkurtohet q t adaptohet aplikacioneve speciale t shtypit.
125
a) b) c) d)
Figura nr. 53 Format e gomave-tampon
) rrethor b) kndor c) e zgjatur d) special

Gomat-tampon Sistem i hapur me shatll pneumatik
Pyetje:
1. Cilat teknika t dekorimit zbatohen mbi letrn?
2. Sqaro teknikn e dekorimit me shtypin sit!
3. Duke shfrytzuar skemn, sqaro shtypin ofset!
4. Trego pr prparsit e shtypit ofset!
5. Prshkruaj shtypin dinamik digjital!
6. Me cilat karakteristika dallohen klishet pr shtypjen tampon?
7. far filmash prdoren pr shtypin tampon?
8. far funksioni kan gomat-tampon?
9. far formash kan gomat-tampon?
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore fotografim shtypi tampon

shtypi njngjyrsh klishe
shtypi shumngjyrsh filmi gjysm tonik
shtypi sit filmi shumngjyrsh
shtypi ofset filmi kompjuterik
shtypi digjital gomat-tampon
_____________________________________________________________________
126
3. Dekorimi i qelqit

Struktura e kuarcit Struktura amorfe e qelqit
Qelqi sht materie minerale amorfe, shum i ngurt, i tejdukshm, i thyeshm.

Prfitohet n mnyr artificiale, kur pr nj koh t shkurt ftohet masa e shkrir e
disa oksideve, silikateve dhe przierjes s tyre. 4 Qelqi nuk sht komponent kimik,
por przierje oksidesh t shkrir e t Qelqi sht materie minerale amorf, i
ngurtsuar t disa elementeve si t ngurt, i tejdukshm dhe i thyeshm,
natriumit, kaliumit, kalciumit, magnezit, fitohet n mnyr artificiale duke ftoh
zinkut, plumbit dhe t oksideve metalike shpejt masn e shkrir q prbhet
tjera n dyoksidin e silicit prej przierjes s oksideve dhe t
Lloji i qelqit varet prej llojit t komponimeve tjer.
oksideve metalike q jan prdor.
Lndt e par pr prodhimin e qelqit ndahen n:
themelore kto jan oksid acide q prdoren n prodhimin e qelqit (SiO2,

B2O3, Al2O3), oksidet bazike (Na2O, K2O, Li2O) dhe oksidet e metaleve alkale
toksore (CaO, MgO, BaO, ZnO, PbO, TiO2) dhe
ndihmse (plotsuese) lnd t par kto jan materiale pr ngjyrimin e

qelqit, pr turbullimin, pr kthjellimin, pr ngjyrimin dhe mjete q e
shpejtojn procesin.
Lndt e par q prdoren pr prodhimin e qelqit duhet t jen plotsisht t pastra

pa shtesa mekanike, t cilat m par prgatiten, mandej lahen, thahen, bluhen, siten,
przien me qelqin vjetr t thyer dhe drgohen t shkrihen n furr n temperatur
127
prej 1300-1500 0. Przierja q fitohet sht mas e shkrir, kthjellohet, lirohet prej
gazrave, mandej n te shtohen lndt e para ndihmse varsisht prej asaj se far lloji
t qelqit prodhohet. Masa e shkrir qelqore, ftohet deri n nj temperatur t caktuar,
q nuk sht e prshtatshme pr formsimin e gjsendeve t qelqit. Formsimi i
objekteve prej qelqit mund t bhet duke fryr, presuar, zgjatur dhe duke derdhur.
Objektet prej qelqit pasi t formsohen, drgohen n prpunim t mtejm, me
qllim q t krijohet forma prfundimtare me karakteristikat prkatse q i prkasin
dedikimeve individuale, ose bhet prmirsimi i pamjes estetike, q arrihet me efekte
t ndryshme optike, si jan dekorimi dhe zbukurimi artistik i siprfaqes s qelqit.
Kshtu, dallojm prpunimin termik dhe mekanik t produkteve t qelqit dhe metodat
mekanike, kimike dhe fizike t prpunimit t siprfaqes s qelqit.
3. 1. Dekorimi mekanik i produkteve t qelqit
1. Dekorimi mekanik brejtje (lmim)

Brejtja siprfaqsore sht mnyra m e mir e rrafshimit t siprfaqes s qelqit
eliminohen - mikroplasaritjet , siprfaqet bhen t lmuara dhe shklqejn m mir.
Ky lmim njkohsisht sht edhe faza e par e lmimit kimik t siprfaqes s qelqit.
Lmimi bhet me mjete lmuese (brusa), me diskun
N dekorimin mekanik
prej druri q sht i veshur me fur ose ndonj
t objekteve prej qelqit
plhur tjetr.
M s shumti zbatohet
Si mjet abraziv pr lmimin prdoren oksidi i
polirimi mekanik, lmimi
zinkut, hematiti ose poliriti.5
reliefor dhe gravimi.
Efikasiteti i lmimit varet nga sasia e mjetit pr
lmim, nga prqendrimi i suspensionit ujor, nga
shpejtsia e rrotullimit t diskut, nga temperatura e siprfaqes dhe nga kohzgjatja e
lmimit.
2. Lmimi relievor (brusim)

Ky sht nj veprim me t cilin zbukurohet produkti qelqor, duke krijuar
siprfaqe relievore me brusim (brejtje) dhe polirim (t shklqej). Me kt metod
prpunohen vazet, taketuket dhe produktet tjera t qelqit q kan mure t trasha.
128
Krijimi i relieveve bhet me saktsi gjeometrike t lart, q sht nj prej

karakteristikave t ktyre produkteve. Si nj prej llojeve t qelqit q reflekton rrezet e
drits- ka cilsi optike, sht qelqi i plumbit q quhet edhe qelqi kristalor. Lmimi
relievor (brusimi) zhvillohet n tre faza: lmimi i vrazhd, lmimi perfekt dhe
polirimi. Pr brusim prdoren mjete t ndryshme abrazive (brejtse), qoft n form t
lir ose t ngjitur. Kur prdoren mjete q jan t ngjitura ather kto jan disqe n
siprfaqet e t cilave kan karborundum, elektrokorund etj, por kur jan t lir, jan n
form t pluhurit me madhsi thrrimesh t ndryshm. Vegla me t cilin bhet lmimi
sht treguar n figurn nr. 58. Vegla prbhet prej diskut (1) prmes mbartsit
shumshkallsh (2)mundet rrotullohet me shpejtsi t ndryshm sipas nevojs pr
procesin e lmimit.
Veprimi sht i till q me pjesn periferike t diskut frkohet produkti i qelqt,
me kt edhe prpunohet. Thellsira dhe forma relefore t ndryshme arrihen duke
rregulluar shkalln e presionit dhe shkathtsit e lvizjeve t puntorit, vazhdimisht
duke e lagur diskun. Nse prdoret materiali abraziv n form t lir, ather prdoret
disku i elikt t cilit n siprfaqen periferike i bien suspensioni i materies abrazive n
form pikash. Nga lmimi krijohen siprfaqet e turbullta, t cilt q t ken
tejdukshmri dhe shklqim polirohen n mnyr mekanike dhe kimike.
Figura nr. 58
Mjeti pr lmim e relievit dhe gravim
3. Gravimi
Gravimi sht mnyr sipas s cils mbi siprfaqen e qelqit bhen vizatime
artisike, shenja, lara, vija etj, me ndihmn e materialeve abrazive. Materialet abrazive
q prdoren jan n form t lir.
Kur materialet abrazive q prdoren jan arm t ngjitur, ather diametrat e
disqeve jan t vogla dhe me siprfaqja periferike t ndryshme. Metoda me t ciln
krijohen kto dizajn sht e njjt me lmimin e relievit. Vegla pr gravim sht i
129
njjt si edhe n lmimin relievor, me at dallim se dimensionet jan m t vogla.

Suspensioni i materialit abraziv prmban m shum uj me qllim t ftohjes s
siprfaqeve dhe eliminimin e pluhurit t qelqit q krijohet. Pasi siprfaqet e gravuara
jan t turbullta, nse duhet t shklqejn, ather bhet politura mekanike ose kimike
e tyre.6
Mnyra m e re e gravimit sht gravimi laserik, q njher sht nj prej
mnyrave m t njohura n prdorimin e laserit si mjet pr gravimin. Me shenjn
precize, laser bn gravimin e materialeve dhe siprfaqeve t ndryshme me precizitet t
lart dhe deri n detaje shum t vogla. Te qelqi krijohet efekti i shkrirjes nga shkaku i
temperaturs s lart q e krijon laseri. N kt mnyr gravohet teksti ose fotografia,
si mbi siprfaqet e rrafshta ose formash tjer t objekteve prej qelqit, si gota, vazot,
taketuket etj.

Bombol e gravuar Got e gravuar Krigll e gravuar
3. 2. Metodat kimike pr dekorimin e produkteve t qelqit
N metodat kimike t prpunimit t produkteve t qelqit marrin pjes:

turbullimi, polirimi dhe mbulimi dekorativ ose dekorimi.
Turbullimi dhe polirimi i siprfaqeve t qelqit n mnyr kimike, bazohet n
shkatrrimin e siprfaqes s qelqit nga veprimi i acidit fluor-hidrik.
Acidi fluor-hidrik hyn n reaksion kimik me oksidet q jan pjes prbrse e
qelqit, n rast krijohen fluoridet prkats t metaleve alkaline dhe alkale toksore.
Siprfaqja e qelqit bhet e turbullt, pa shklqim dhe tejdukshmri, pr shkak t
fluoridve t krijuara t natriumit, kalciumit dhe t magnezit q treten dobt ose fare
nuk treten n uj. T gjith fluoridt q krijohen mbi siprfaqen e qelqit, jan t
tretshm n acidin sulfurik, dhe nse n kto veprohet me przierjen e acidit fluor-
hidrik dhe sulfurik, ather bhet polirimi kimik, kshtu siprfaqja e qelqit shklqen
dhe sht e tejdukshme.
130
1. Turbullimi
Siprfaqet e qelqit turbullohen me qllim t zbukurimit, t mbrojn nga kalimi i

drits npr qelqin q shrben pr ambalazh n parfumeri, pr mjetet mjeksore dhe
optike etj. Duke e turbulluar siprfaqet e qelqit mundet t bhen edhe vizatime t
ndryshme, shenja, shkronja etj.
Si mjete turbulluese prdoren przierje t ndryshme. Kompozime fluoridesh n
form t tretsirs ose past. Ktyre shtohen edhe kriprat e acidit sulfurik ose acidit
fluorhidrik me metalet alkaline ose t amonit, t cilt e zvoglojn tretshmrin e
fluoridve q krijohen n siprfaqen e qelqit gjat Mjetet pr turbullimin
turbullimit. Prbrja dhe lloji i przierjes pr e siprfaqeve t qelqit
turbullimin varet prej prbrjes kimike t qelqit. kryesisht jan kompozime
Qelqi q n prbrjen ka sasi t vogla oksid t t fluorit ku shtohen edhe
metaleve alkaline dhe alkaline toksore e ka kriprat e acidit sulfurik ose
turbullim jo cilsor, por nse ka m shum se 10 acidit fluor-hidrik me metalet
% B2O3 nuk mundet t turbullohet me metodn alkaline ose t amoniakut.
kimike, por vetm t polirohet.
Turbullim mund t bhet n krejt siprfaqen e qelqit, ose vetm n ndonj pjes
t siprfaqes. Kur turbullimi bhet vetm n ndonj pjes, ather pjest q nuk do t
turbullohen duhet t mbrohen me nj shtres t parafins i cili reziston ndaj veprimit
t acidit fluor-hidrik. Mandej me vegla prkatse brehen vizatime ose shkronja t
duhura. Pasi t mbaroj vendosja e vizatimit, fotografis ose shkronjave objekti prej
qelqit vendoset n vask ku gjendet tretsira turbulluese e nxehur n 200C. Mbahet dy
deri tre minuta q t zhvillohet reaksioni kimik i turbullimit, mandej objekti nxirret,
shprlahet me uj t ftoht, prsri me uj t ngroht, pastaj me tretsir t sods dhe
s fundi prsri me uj t ftoht. Shplarja bhet n kt mnyr q plotsisht t
eliminohet acidi fluor-hidrik, ngase nse mbetet nj pjes prej saj, procesi i turbullimit
do t vazhdoj.
2. Polirimi kimik
Pr polirimin e siprfaqeve t qelqit prdoret przierja e acidit fluor-hidrik me

acidin sulfurik n prpjestime t ndryshme, q varet nga prbrja e qelqit. Objekti
prej qelqit q polirohet, zhytet n przierjen pr polirim, nxirret dhe shprlahet me
131
uj. Kjo prsritet disa her derisa siprfaqja e qelqit t krijoj shklqim t bukur. Pasi
t mbaroj polirimi, m par bhet shplarje me tretsirn e acidit sulfurik mandej
shprlahet me uj.
3. Dekorimi
Siprfaqet e qelqit shpesh her zbukurohen q t prmirsohet pamja estetike,

por, njkohsisht edhe t mbulohen gabimet eventuale nse n jan br.
Dekorimi zbatohet pr fisnikrimin e enve t ndryshme, me se edhe zmadhohet
vlera e tyre artistike dhe estetike.
Pr dekorimin e siprfaqeve t qelqit me metodat kimike, prdoren ngjyra t
ndryshme silikatesh (emajle me ngjyr dhe t tejdukshme), kopjues, metale fisnike
dhe lester.
) Dekorimi me ngjyr silikati

Ngjyrat silikate jan qelqe q shkrihen leht bluhen n qelq t imt. Temperatura e
zbutjes, nuk duhet t jet m e lart se temperatura e qelqit, prndryshe nuk krijohet
lidhje e fort midis ngjyrs dhe siprfaqes s qelqit. Kur ngjyra fiksohet n siprfaqen e
qelqit, gjat zhvillimit pjekjes, krijohet nj shtres e tejdukshme ose jo e tejdukshme,
prandaj dallojm, ngjyra silikate transparente (t tejdukshme) dhe ngjyra jo transparente.
Ngjyrat silikate prbhen prej dy komponentve q jan: qelqi pangjyr q
shkrihet leht dhe mjetit pr ngjyrim.
Dekorimi i siprfaqeve t qelqit
Nse gjat prodhimit t ngjyrs,
njkohsisht bhet edhe shkrirja e me ngjyrat silikate bhet n temperatur
lndve t par t qelqit t afr temperaturs s shkrirjes s
tejdukshm dhe t materialeve pr qelqit, q t krijohet lidhje e fort midis
ngjyrosje, fitohet ngjyr e tejduk- ngjyrs dhe siprfaqes s qelqit.
shme,
Por nse qelqi q shkrihet leht bluhet n pluhur t imt dhe przihet me mjetet
e ngjyrimit, fitohet emali jo i tejdukshm. Ngjyrat silikate prgatiten ashtu q pluhuri
i bluar mir i ngjyrs, prziet me vajin e lirit ose me terpentin derisa t arrihet
dendsia e duhur. Ngjyrosja bhet n disa mnyra: me dor ose me ndihmn e
brushs, me ndihmn e vuls prej gome, n form t kopjuesve q ngjiten n
siprfaqen e qelqit, n form t shtypit sit pr prodhimin e mbishkrimeve n
ambalazhit ose qelqit t sortuar, me ndihmn e makins etj.
132
Pasi t zbatohet cila do qoft nga metodat e ngjyrimit, objekti drgohet pr

pjekje, ku gradualisht nxehet deri sa t shkrihet ngjyra, mandej gradualisht ftohet, me
se nuk shkaktohet tendosje e brendshme e objektit.
b) Kopjuesit
kopjuesit prodhohen prej filmit kolodium ku bhet vizatimi, shenj etj. me
ndihmn e ngjyrs s silikatit dhe t shtypit, kurse filmi, pr shkak t stabilitetit t tij
ngjitet n letrn. Mnyra e veprimit sht si vijon: kopjuesi vendoset n ujin e vakt
q t zbutet letra dhe shkputet prej filmit, mandej filmi ngjitet pr siprfaqen e qelqit
duke ushtruar presion q t del ajri dhe pikat e ujit q kan mbetur. Drgohet n furr
q t piqet ku filmi digjet, kurse ngjyra e silikatit fiksohet n siprfaqen e qelqit.
c) Dekorimi me metalet fisnike

Zbukurimi artistik i siprfaqeve t qelqit, mund t bhet edhe me metalet fisnike
si me arin, argjendin, platinin etj. Kto metale n gjendje t tretur vendosen mbi
detajet e ndryshme t zbukurimit me ndihmn e brushs, me dor ose me makin
varsisht prej dekorimit. Ngjyra mbi siprfaqen e qelqit m par thahet, kurse objekti
mandej drgohet pr pjekje deri n zbutjen e qelqit n rast thrrimet elementare t
metalit difundojn dhe fiksohen n qelqin e zbutur. Mandej ftohet gradualisht dhe
nse ngjyra sht fiksuar mir, siprfaqja e qelqit merr shklqimin metalik t
prhershm.
d) Dekorimi me lister
Listert jan tretsira t metaleve t rnda me acidet yndyrore dhe vajrat eterike.
Listert shum leht lyhen n siprfaqen e qelqit me ndihmn e nj brushe. Gjat
pjekjes, materia organike digjet, kurse n siprfaqen e qelqit mbetet oksidi metalik
prkats n form t nj cipe t holl, q e jep ngjyrimin.
Figura nr. 62
Objekte t qelqit t dekoruara
133
3. 3. Metoda fizike pr dekorimin e produkteve prej qelqit
Metoda fizike e dekorimit ka t bj me veprimin e vendosjes s nj cipe t

holl t oksidit metalik mbi siprfaqen e qelqit.
1. Vendosja oksidit metalik t ngjyer mbi siprfaqen e qelqit

Oksidet metalike q kan ngjyr vendosen n form t tretsirs. Prdoren
tretsirat ujore t kriprave t metaleve dhe t tretsve organik. Varsisht prej llojit t
kompozimit t metalit dhe prqendrimit t tij, fitohen ngjyra t ndryshme.
Tretsira e ngjyrs mbi siprfaqen e qelqit vendoset menjher pas formsimit,
derisa ende sht e nxeht, duke e sprkat me ndihmn e aparateve pr sprkatje.
Nn ndikimin e siprfaqes s qelqit t nxeht, kriprat e metaleve shprbhen dhe
krijojn nj cip t holl nga metali i liruar ose oksidi i metalit, kshtu fitohen efekte
dekorative ngjyrash t ndryshme.
2. Irizimi
Me kt metod siprfaqja e qelqit metalizohet. Pr kt qllim prdoren
kriprat e metaleve t ndryshme q lehtas avullohen (kallaj, bismut, barium, titan,
stroncium etj.). Mbi siprfaqen e qelqit ende t nxeht, tretsit e ktyre
metaleve avullojn dhe njkohsisht krijojn cip t holl t oksidit prkats. Pasi
prdoren kripra t metaleve t ndryshme, mbi siprfaqen e qelqit krijohet spektr
ngjyrash, sipas cilit edhe kjo metod ka marr emrin. 7
Pyetje:
1. Defino nocionin qelq!
2. trego pr lndt e para t prfitimit t qelqit!
3. Sqaro shkurtimisht procesin e prfitimit t qelqit!
4. far metodash t dekorimit zbatohen me produktet e qelqit?
5. Krahaso teknikat e lmimit relievor dhe gravimit t produkteve t qelqit!
6. Sqaro teknikat e turbullimit dhe polirimit kimik t produkteve t qelqit!
7. Prshkruaj teknikat e dekorimit t produkteve t qelqit me ngjyrat silikate,
metalet fisnike, listert dhe kopjuesit!
134
8. Trego mbi metodat e dekorimit fizik t produkteve nga qelqi dhe prshkruaj
kto!
9. Nga shembujt e gjsendeve prej qelqit t dekoruar, orvatu t zbulosh cila
teknik e dekorimit sht zbatuar!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore polirimi mekanik dekorimi me ngjyrat silikate
lmimi relievor kopjuesit
gravimi dekorimi me metalet fisnike
turbullimi dekorimi me lister
lmimi kimik irizimi
_____________________________________________________________________
4. Dekorimi i metalit
Teknikat q zbatohen pr dekorimin e siprfaqeve t metaleve jan gati njsoj

sikurse te qelqi, te qeramika, te letra, te druri etj.... Kto jan: gravimi, emalimi, shtypi
etj. Para se t zbatohet ndonj teknik e dekorimit, siprfaqja e metalit duhet t
prgatitet n kuptimin e eliminimit t korrozionit, papastrtive, eliminimit t grafive,
ngjyrave etj. Njra prej metodave q m s shumti zbatohet pr kt qllim sht
prpunimi me rr (rrzimi). Kjo sht metod teknologjike ku, me ndihmn e nj
makine, mbi siprfaqen e metalit vendoset materiali abraziv, i cili nn presionin e ajrit
fiton shpejtsi kinetike t lart dhe godet siprfaqen e metalit q trajtohet. Kshtu
siprfaqja e metalit sht gati pr dekorimin.
4. 1. majlimi
M s shumti sendet prej metalit Emjlimi sht metod me t ciln

Mbulohen siprfaqet e metaleve
dekorohen me emalim. Emalimi sht me emalin prkatsisht me
veprim me t cilin mbulohen siprfaqet e mbulesn qelqore
metaleve me emalin, prkatsisht me nj pr t mbrojtur nga korrozioni
dhe pr t zbukuruar
mbules qelqore q e zbukuron dhe e
mbron nga korrozioni.
135
Procesi i emalimit ka t bj me at q, mbi siprfaqen e metalit q paraprakisht

sht prgatitur, vendoset nj shtres e qelqit t bluar, q quhet frit, mandej duke
nxeh kjo shtres fiksohet n siprfaqen e metalit. Emalimi si proces zbatohet
gjersisht pr prodhimin e mjeteve sanitare, aparateve pr amvisri, aparateve
industriale etj. Emali vendoset mbi siprfaqen e metaleve t ndryshme.
Me termin emajl kuptohet, substanca inorganike qelqore e ngurt, e prfituar
duke shkrir n temperatur t lart dhe duke e ftoh shpejt, zakonisht me uj. 8
Emali sht materie amorfe, e ngurt,
izotop njsoj si qelqi, i fituar nga ftohja e Emali sht materie inorganike
shpejt e qelqit t shkrir pa pasur mundsi t e ngurt qelqore q fitohet duke
shkrir n temperatur t lart
kristalizoj, por duke kaluar prej gjendjes s dhe duke ftoh shpejt n uj.
lngt, npr gjendjes plastike n gjendje t
ngurt. Kryesisht, t gjitha emajlet jan qelqe me prbrje alkalike-borike silikate,
n cilt shtohen shtesa t ndryshme pr t pasur karakteristika t caktuara n
siprfaqet q i mbulojn.
1. Prodhimtaria e frutave
Lndt e para pr prodhimin e emalit, dallohen sipas oksideve q shtohen qelqit,
sipas rolit t ktyre oksideve n prbrjen e emalit dhe sipas procesit t emalimit.
Lndt e par pr prodhimin e emajit jan njsoj si edhe pr prodhimin e qelqit.
Lndt e par peshohen n sasi saktsisht t caktuara, przien, homogjenizohen dhe
drgohen n furrn ku lndt e par shkrihen.
Temperatura e shkrirjes varet nga prbrja dhe sasit e shits q sht midis
1100 deri 12000. Kohzgjatja zakonisht sht midis 2 deri 2, 5 or.
Pasi t shkrihet e gjith masa, masa e shkrir granulohet duke e ftoh me t
shpejt n uj. Masa e fituar kshtu fruta drgohet pr t bluar, kurse pluhurit i
shtohet uj dhe shtesa tjera varsisht prej emalit q prodhohet. N kt mnyr fitohet
i ashtuquajturi shliker q vendoset mbi siprfaqen e metalit.9
2. Procesi i emalimit
Shtrojat metalike q emajlohen duhet t plotsojn disa krkesa q kan t bjn
me prbrjen, strukturn dhe kualitetin e siprfaqes q emajlohet.
Siprfaqja e metalit q duhet t emajlohet, nuk duhet t ket struktur t kahzuar
q ka mbetur nga procesi i prodhimit, t ket pore, vija nga gdhendja ose mangsi tjer.
Pllakat metalike paraprakisht kalojn npr cilindrat, q siprfaqen e bjn njtrajtsisht
136
t vrazhd dhe si t till m mir e pranojn emalin, por duhet nga siprfaqja paraprakisht
t eliminohet ndryshku (nse gjrat jan prej hekurit) dhe mbeturinat e yndyrave. Kjo
bhet duke nxeh ose me ndihmn e tretsve organike. N siprfaqet e metaleve kshtu t
prgatitura vendoset emali duke sprkat shlikerin me pistolet, duke e zhytur objektin n
shlikerin ose duke hedhur pluhur t ngurt mbi siprfaqen e metalit.
Objektet prej metali, t emajluara thahen n temperatur prej 700 deri 800,
mandej drgohen n furrat pr t pjekur, q mund t jen furrat mufle, barkore dhe furrat
tunele. Pjekja zhvillohet n temperatur prej 7000 deri 8000 varsisht prej llojit t
metalit q emajlohet dhe varsisht prej asaj se emali sht themelor ose mbulues.
Karakteristikat pozitive t emalit jan: shklqim i lart, rezistues ndaj veprimeve
kimike, ngjyr e prhershme, qndrueshmri, rezistues ndaj veprimeve atmosferike etj.
Mangsia e emalit sht se n raste t veanta, gjat lakimit t pllaks metalike
bhet plasja coptimi i emalit.
Figura nr. 63
Ent shtpiake t emajluara
Figura nr. 64
Furrat pr emalim
Figura nr. 65
Pistolet sprkats
137
4. 2. T shtypurit
Mbi siprfaqen e metalit q paraprakisht sht prgatitur, me ndihmn e

ngjyrave mundet t shtypet teksti, n vend t etikets, ose shkruhet emri i firms s
prodhuesit etj. Mund t shtypet edhe nj vizatim, larm ose t prdoren edhe kopjuesit
me cilt mundet t bartet edhe fotografia. T shtypurit mundet t bhet nse siprfaqja
e pllaks metalike sht e rrafsht, kurse mandej lakohet n form t kutis metalike
t konservs, ose n ndonj form tjetr.
Shtypje mund t bhet edhe nse objekti sht i gatshm, por ather duhet
pasur kujdes, veanrisht nse formsimi bhet n temperatur t lart, ngase mund t
dmtohet ngjyra. Ngjyrat q jan prdor n t kaluarn kan qen n baz t acetatit t
celulozs ose nitro celulozs. Sot ekzistojn ngjyra tjera m bashkkohor, veanrisht
ngjyra q durojn temperatura t larta t pjekjes, kur ngjyra fiksohet n metalin
prgjithmon. Teknikat jan t njjt sikurse te letra.

Shtypi sit e metalit Shtypi tampon i metalit
4. 3. loksimi (oksidimi anodik)
loksimi sht metod elektrokimike e elektrolizs. Eloksimi si metod

elektrokimike zbatohet pr t mbrojtur metalet. Cipa mbrojtse q krijohet nga
veprimi elektrokimik sht m i rezistueshm sesa shtresa q sht fituar nga veprimi
kimik. Me procesin e eloksimit m s shumti trajtohen siprfaqet e aluminit q t
mbrohen nga korrozioni, por njkohsisht edhe pr pamje m t mir. Oksidimi
elektrolitik i aluminit bhet kshtu. Metoda realizohet ashtu q alumini zhytet n
vask t mbushur me elektrolite dhe lidhet me polin pozitiv t rryms nj lineare dhe
kshtu bhet anod. Pr shkak t veprimit t rryms nj lineare, anionet e oksideve
kalojn prej katods kah anoda ku lirojn oksigjenin. Oksigjeni reagon me aluminin
138
dhe krijohet oksidi i aluminit. Trashsia e oksidit t krijuar varet prej temperaturs,
elektrolitit (H2SO4), forcs s rryms elektrike dhe nga kohzgjatja e anodizimit.
Oksidi i krijuar ka numr t madh poresh q duhet eliminohen, kurse kjo bhet
duke zbatuar metodn e quajtur siling.
Zbatohen metoda t ndryshme t eloksimit dhe prandaj fitohen nuanca t
ndryshme t ngjyrs:
- metoda nj shkallsh (ngjyrimi me absorbim)
- metoda dyshkallshe (ngjyrimi elektrolitik) n rast m par bhet oksidimi
anodik, mandej shkalla e ngjyrimit
-ngjyrim i kombinuar (kombinim i metods nj shkallsh dhe dyshkallshe)
- metoda interferente (pa ngjyr)
Shtresa e oksidit t krijuar sht e ngurt, kimikisht stabil dhe mund t ngjyroset
n nuanca t ndryshme ngjyrash q jan t qndrueshm ndaj drits.

Reparti pr galvanizim Objektet e eloksuara
4. 4. Gravimi
Metali sht materiali mbi t cilin me shum sukses mund t bhet gravimi n
mnyr mekanike duke prdor vegla speciale.
Materiali m i mir tradicional pr gravim, metali, sht treguar si m i keqi pr
gravimin me laserin. Problemi sht zgjidhur n at mnyr q, m par duhet t
vishet prkatsisht t ngjyroset, dhe mandej t gravohet. Nse metali sht ngjyer me
ngjyra konstante, mundet t fitohet nj pamje e mrekullueshme.
139

Gravimi me mjetin Gravimi me vegln e Gravimi me metodn
me frekuenc t lart diamantit me dhe elektro pr elikun
pa rrotacion legur dhe veglat

Makin pr gravim Mjeti metalik i gravuar
siprfaqesh t rrumbullakta
Pyetje:
1. Trego mbi metodat e dekorimit t metalit!
2. Si duhet t prgatiten siprfaqet e metaleve pr dekorim?
3. ka kuptohet me nocionet emali dhe emalimi?
4. Si prodhohen fritt?
5. Sqaro procesin e emalimit!
6. N ka duhet pasur kujdes nse dekorimi i metalit bhet me shtypin?
7. sht eloksim?
8. Sqaro procesin e eloksimit!
__________________________________________________________________
Nocionet themelore rrzimi shihti
emalimi eloksimi
frit
__________________________________________________________________
140
5. Dekorimi i plastiks
Plastika sht materiali m i ri dhe n fillimet e prodhimit t saj, dekorimi sht

br me ngjyra q kan qen t dedikuara pr materialet tjera si p.sh. tekstilit, letrs
etj. S shpejti sht treguar se ngjyrimi i till sht jo i qndrueshm dhe larat s
shpejti zbehen ose shqepen. Prandaj jan prodhuar ngjyra speciale, t dedikuara
apostafat pr materialet sintetike, si jan plasmasat dhe fijet sintetike. Kta ngjyra
kryesisht jan nga grupi i ngjyrave reaguese q do t thot se reagojn dhe kimikisht
lidhen me materialin q ngjyroset. Kshtu ngjyra bhet pjes e materialit dhe nuk
zbehet, nuk shqepet prej tij. Ngjyrat u shtohen
Ngjyerja e plastmasave
plasmasave me qllim q t krijohen efekte dekorative
Bhet n dy mnyra:
t caktuara. Kta duhet t plotsojn disa krkesa, si ngjyerja e mass dhe
p.sh t durojn temperaturn e lart gjat prpunimit, t ngjyerje e produktit t
gatshm.
mos ndryshoj ngjyra, t jen t qndrueshm ndaj
drits, t mos treten n tretsit organik, t mos migrojn n siprfaqen e produktit etj.
Ngjyrat organike mundsojn q materialet polimerike t ngjyrosen me ngjyra t
ndryshme. Kta kan forc t lart t ngjyrimit, nuk shkaktojn ndryshim n vetit
mekanike dhe elektrike t produkteve t gatshme dhe produktet e gatshme pas
ngjyerjes mbeten t tejdukshm, kurse nse prdoren ngjyra inorganike, produktet
bhen t patejdukshm.10
Ngjyerja e plasmasave bhet n dy mnyra: n vet masn dhe n produktin e
gatshm
1. Ngjyerja e mass
Ngjyerja e mass do t thot q ngjyra t shtohet polimerit bashk me shtesat
tjera (plastifikatort, plotsuesit, zbutsit etj.). Nga kjo del se e gjith masa ngjyhet
njsoj. Formsimi i produktit bhet nga materi q paraprakisht sht ngjyer.
2. Ngjyerje e produktit t gatshm

Ngjyerja e produktit t gatshm bhet ashtu q objekti formsohet prej polimerit
pangjyr ose prej polimerit me ngjyrn e vet natyror, e cila n t shumtn e rasteve
sht e bardh ose e verdh. Mandej n produktin e gatshm zbatohet ndonj prej
teknikave dekorative si: vula njngjyrshe, vul shum ngjyrshe, shtypi sit,
fototeknik, gravimi etj. Mnyra e puns s shtypit sht njsoj si edhe pr letrn.
141

Shtypi digjital UV pr plastik Produkti prej plastike i dekoruar
Gravimi bhet me cilindrin metalik ose t goms, q ka siprfaqe t vrazhd,

prkatsisht n siprfaqen sht krijuar ndonj grvishtje me gropzim. materiali q
gravohet kalon nn cilindrin i cili e shtyp materialin me larn. Q t bhet shtypi m i
suksesshm, materiali ose cilindri ngrohen dhe me kt gravimin e bn m t
suksesshm.
Flokimi - kjo metod ka t bj me vendosjen e fijeve t shkurta t imta n
shiritin e plastmass. Fijet jan me gjatsi prej 1 deri 5 mm. Pasi prdoren lloje t
ndryshme t ngjitsve dhe teknika t fiksimit t fijeve, mundet t flokohen siprfaqe
materialesh t ndryshme: plastike, metalike, t drurit, tekstilit etj. Me kt arrihet
forma -pamja e kadifes.
Figura nr. 77
Llojet e dekorimeve t objekteve prej plastiks
142
Pyetje:
1. jan plasmastet?
2. Krahaso ngjyerjen e mass me ngjyerjen e produktit t gatshm plastik!
3. Cilat metoda t dekorimit zbatohen mbi produktet e plastiks?
4. Sqaro teknikat e dekorimit t plastiks me gravim dhe flokim!
5. Trego shembuj nga objekte prej plastiks q jan dekoruar dhe krahasoi ato!
_____________________________________________________________________
Nocionet themelore plastmasat flokimi
ngjyerja e mass gravimi i plastiks
_____________________________________________________________________
Fusnotat:
___________________
1 Anka Lukoviq`, dipl. inxh., Mr Dushan Izvonar, TeknologjiaBeograd,
1980, faqe. 2
2 prof. Millka Matkalieva, prof. Dr. Zafir Stojanovski, prof. Dr.
Milisav illoshevski, Teknologjia inorganike , Posvetno dello, Skup,
1985, faqe. 155
3 Anka Lukoviq`, dipl. inxh., Mr Dushan Izvonar, TehnologijaBeograd,
1980, faqe. 50
4 rf. illka tkalieva, rf. Dr. Zafir Stojanovski, rf. Dr.
ilisav illoshevski, Teknologjia inorganike , Prosvetno dello, Skup,
1985, faqe. 197
5 dipl. inxh. Zhivan Sirixhanski, Teknologji e qelqit , Nauna knjiga,
Beograd, 1979, faqe. 170
6 Po ashtu faqe. 171-172
7 Po ashtu faqe. 174-178
8 rof. illka tkalieva, prod. Dr. Zafir Stojanovski, prof. Dr.
ilisav illoshevski, Teknologjia inorganike , Prosvetno dello, Shkup,
1985, faqe. 213
10 rof, Dr. Vasilka Stevevska, m-r Liljana Nikusheva aslinko,
Teknologjia organike , Prosvetno dello, Shkup, 1993, faqe. 299
143
Rezyme
Dekorimi sht vendosja e materialeve t ndryshme mbi siprfaqen e produktit

me qllimit t zbukurimit t pamjes, dhe me kt edhe krijimin e ndonj efekti n
ndonj pjes ose n tr produktin. Materialet mbi t cilt mundet t bhet dekorimi
mund t jen llojesh t ndryshme si: qeramik, qelqi. metali, plastika letra, druri etj.
Pr produktet prej qeramiks karakteristike sht dekorimi duke vendosur
glazur dhe engob. Glazura sht shtres prej qelqit q krijohet mbi siprfaqen e
produktitnse pjekja bhet n temperatur t lart. Dekorimi mund t jet nnglazur,
mbiglazur dhe n glazur.
Dekorimi nnglazur sht metod e ngjyerjes q bhet me biskotin -produktin e
qeramiks s pjekur, para se t vendoset glazura.
Dekorimi mbiglazur sht metod e q zbatohet mbi siprfaqen e produktit pasi
t vendoset glazura.
Te dekorimi i glazuruar, dekoruesi vendoset n produktin, dhe mandej piqet n
1200-13000, n rast ngjyra difundon n glazurn.
Engobt jan cipa t holla prej argjils t bardh ose t ngjyer, t fituara nga
masa e njjt e qeramiks nga e cila sht br edhe produkti, kurse vendoset mbi
siprfaqen e produktit.
Dekorimi gjrave prej letrs m shumti bhet duke e shtypur edhe at me:
shtypin sit, ofset, tampon, shtypin digjital.
Shtypi sit prbhet prej mndafshit t zgjatur n rrethak ku paraprakisht sht
vendosur motivi t cilin dshirojm ta kalojm tek objekti q dekorohet.
Te shtypi ofset, ngjyra e forms nuk transferohet direkt n shtrojn, por kalohet
n mbulesn prej gome, mandej n materialin q shtypet. Siprfaqet q shtypen
pranojn ngjyrn, kurse ata q nuk jan pr shtypin pranojn ujin.
Pr tampon shtypin duhet pasur klishet, filmat dhe tampon-gomat. Dizajni
sht i gravuar n klishet ose n mnyr direkte sht vendosur mbi t.
Tampon gomat shrbejn pr bartjen e ngjyrs. Mundet t ken forma,
dimensione dhe ngurtsi t ndryshme.
Dekorimi i gjrave prej qelqit bhet me metodat mekanike, kimike dhe fizike.
N dekorimin mekanik t gjrave prej qelqit marrin pjes polirimi mekanik
lmimi relievor dhe gravimi.
Mjetet pr turbullim t siprfaqeve prej qelqit sipas metods kimike, m s
shumti jan kompozime t fluorit ku shtohen kripra t metaleve alkaline ose t
amonit t acidit sulfurik ose fluor-hidrik. Dekorimit i siprfaqeve t qelqit me ngjyrat
silikate bhet n temperatur afr temperaturs s shkrirjes s qelqit, q t krijohet
lidhje e fort midis ngjyrs dhe siprfaqes s qelqit.
Emalimi sht metod ku mbulohen siprfaqet e metaleve me emalin
prkatsisht, shtresn mbrojtse nga korrozioni dhe pr zbukurim.
Dekorimi i gjrave prej plastike bhet me metodn e njjt q prmendm m
par, por m karakteristike jan: shtypje, gravimi dhe flokimi.
144
SHTOJCA 1
METODAT E HULUMTIMIT
Metodat e procesit t hulumtimit paraqesin shum metodash dhe kombinimesh

t metodave q t arrihet deri n fazn, kur parashtrohen pyetjet dhe krkohen
prgjigje pr pyetjet e parashtruara pr nj problem t hulumtimit.
Me projektet e hulumtimit, nxnsit bjn krkime pr tema nga lmit e
ndryshm, zgjedhin probleme nga jeta reale, njkohsisht i integrojn me lndt nga
plani msimor.
Projektet krkimore i nxisin nxnsit q t pavarsohen n punn e tyre, t
mendojn n mnyr kritike, nxisin pun ekipore dhe grupore dhe i aftsojn nxnsit
me shkathtsi dhe dituri q do t prdorin n t ardhmen.
Cikli hulumtues prbhet prej shtat hapave:
1. Definimi i problemit (zgjedhja e problemit pr hulumtim), zhvillimi i shtjes
s hulumtimit dhe formulimi i qllimit
2. plani pr hulumtim
3. mbledhja t dhnash
4. seleksionimi dhe analizimi i t dhnave
5. sintetizimi i t dhnave
6. prpilimi i tregimit pr hulumtim
7. vlersimi
Zgjedhja e problemit pr hulumtim

Zgjedhja e problemit pr hulumtim bhet me resurset profesionale t
prmbajtjeve nga lmi i tekniks s prodhimtaris, sipas moshs dhe afinitetit t
nxnsve, kushteve materiale-teknike dhe hapsinore t shkolls dhe t institucioneve
n ambientin lokal, mundsive pr hulumtimin e problemit pr kohn n dispozicion
etj. Pasi t bhet zgjedhja e problemit t hulumtimit, kalohet n formulimin e qllimit.
Formulimi i qllimit sht fjalia q m hollsisht prshkruan at q duhet t
hulumtohet sipas projektit t hulumtimit. Qllimi i formuluar bhet udhrrfyes i
puns dhe do t ndihmoj n formulimin e tezs gjat zhvillimit t procesit t
hulumtimit. Formulimi i tezs m tutje do t ndihmoj edhe n formulimin e
qndrimit prkatsisht gjykimit q do t mbshtetet me t dhnat q do t mblidhen
gjat hulumtimit.
145
Plani pr hulumtim
Pasi t jen definuar dhe prpunuar problemi dhe qllimi, duhet t prcaktohet
plani sipas t cilit do t bhet hulumtimi. Plani pr hulumtim parasheh hapat q duhet
t merren dhe renditjen e tyre. M par duhet t zhvillohet strategjia, sipas cils n
mnyr m t mir do t arrihet deri te t dhnat relevante dhe t sigurta, q do t
ndihmojn n hulumtimin.
Mbledhja e t dhnave
Zbatimi i planit pr hulumtim fillon me mbledhjen e t dhnave.

Informatat prkatse gjenden dhe merren prej literaturs profesionale, librat,
revistat, artikujt, statistikat, CD- t prpunimi special, si dhe n web sajtet dhe
datotekat e internetit, dhe nga resurset tjer me ndihmn e cilve do t arrihet n
prgjigjet e pyetjeve q jan objekt i hulumtimit.
Klasifikimi dhe analiza e t dhnave
Klasifikimi i t dhnave ka t bj me renditjen sistematike e t dhnave n

tabela ose grafike. Vetm t dhnat e sistematizuara jan t dobishme dhe mundet m
tutje t analizohen. Analiza e t dhnave sht proces i vrtetimit se t dhnat a jan
relevante dhe a e pohojn ose e mohojn tezn e parashtruar ose qllimin.
Analiza bhet pasi t mblidhen dhe sistematizohen t dhnat nga tereni,
eksperimenti ose produkti i krijuar, me ndihmn e statistiks, grafikve, nga
prcaktimi i lidhshmris midis faktorve dhe krahasimi i t dhnave me t dhnat
nga hulumtimet tjera profesionale dhe relevante.
Sintetizimi i t dhnave
N kt hap bhet interpretimi i t dhnave, formulohet prgjigje pr pyetjet,

arrihet n njohurit dhe prfundimet, q t krijohet produkti me t cilin do t shihet
rezultati i hulumtimit.
Nxjerrja e prfundimit sht procesi prfundimtar q bazohet n faktet konkrete.
Faktet mundet t prmbajn t dhnat q jan mbledh nga tereni, eksperimentet, nga
krijimi i produkteve ose qndrimeve, q jan marr duke u bazuar n njohurit e
mparshme ose hulumtimeve t huaja (literatura).
146
Prpilimi i rrfimit pr hulumtimin
Rrfimi pr hulumtimin paraqet nj pasqyrim vizual i sistematizuar pr nj

hulumtim t nxnsit. Aty hollsisht prshkruhen t gjith fazat e hulumtimit, emri i
tems dhe qllimi i detyrs s projektuar deri te diskutimet mbi detyrn dhe
prfundimet. Rrfimi paraqet prgatitje materiale dhe baz pr prezantimin e procesit
t hulumtimit si dhe rezultatet e tij. Rrfimi prpunohet (modelohet) n formate
(modele) t ndryshme q prmban pasqyrimin tekstual, grafik dhe matematikor pr
objektin e hulumtimit, sistemin ose procesin q ndihmon rrfimin e lidhjeve midis t
dhnave q jan hulumtuar.
Vlersimi i konstatimeve
N kt faz vlersohen konstatimet prkatsisht detyrat e projektuara.

Nota q duhet t merr nxnsi pr detyrn e projektuar sht rezultat i vlersimit
q e merr nxnsi pr rrfimin e prgatitur nga hulumtimi dhe nota pr prezantimin e
detyrs s projektuar.
147
SKIC PR PROJEKTIN
148
Plani i puns q sht treguar, sht orientues dhe lejon hapsir pr t

modifikuar, q do t del nga specifika i problemit q hulumtohet dhe prej kushteve n
t cilat punohet.
STRUKTURA E RRFIMIT T PUNIMIT PROFESIONAL

Q t krijohet mundsia pr prezantim publik dhe diskutim pr hulumtimin dhe
rezultatet, sht e domosdoshme q hulumtimi t formsohet si punim profesional
sipas modelit konvencional. Ky model duhet t prmbaj kto elemente:
STRUKTURA E RRFIMIT
149
LITERATURA
1. Gramatikov, D. (2000), T njohurit e mallit, Shkup: Fakulteti ekonomik

2. Gramatikov, D. (2004), Udhheqja me produktin, Shkup, Fakulteti ekonomik.
3. Jaqovski, . (1996), Projektimi i objekteve metalurgjike, Shkup:
1. Univerziteti Shn. Kiril dhe Metodij.
4. Jaqovski, B. (2002), arketing , Shkup: Fakulteti ekonomik.
5. Konstantinoviq, V. & Petroviq, A. (1991), Bazat e tekniks grafike, Beograd:
2. Enti pr librat dhe mjetet msimore, Novi Sad: Eni pr botimin e librave.
6. Koseviq, P. (1969), Tullat n ndrtimtari tjegullatt dhe produktet tjera t
ndrtimtaris, Zagreb: Tehnika knjiga.
7. Lukovic, A. & Izvonar, D. (1980), Tehnologija, Beograd: Qendra pr arsimim
3. Veljko Vlahovi-Mlladenovac.
8. atkalieva, . & Zafirovski, S. & illoshevski, . (1985), Teknologjia inorganike,
Shkup: Prosvetno dello.
9. Ristevska-Jpvanovska, S. & Jaqovski, B. (2007), rketing, Shkup.
10. Smilevski, C. & Kralev, . & Ivanovski, N. (1983), Arsimimi teknik-prodhues,
Shkup: Prosvetno dello.
11. Stevevska, V. & Nikusheva slinko, L. (1993), Teknologjia organike,
Shkup:Prosvetno dello.
12. Sirixhanski, Z. (1979), Tehnologjia e qelqit, Beograd: Nauna knjiga.
13. Fruht, M. (1990), Dizajni n prodhimtari i, Beograd: Nauna knjiga.
14. http://www.stat.gov.mk
15. http://www.stat.gov.mk/Klasifikimi Nomenklatura/NIP_2008.
16. www.mchamber.org.mk/data/webdata/documents/EAN MAK udhrfyesi.
17. http://www.cet.rs/CETcitaliste/CitalisteTekstovi/1155.
18. http://www.politeknika.edu.rs/download/zhillimi i produktit /Zhvillimi i produktit
19. http://markopaliaga.com/userfiles/file/MicrosoftPowerPoint_008.
20. http://web.efzg.hr/dok/mar/kolegiji/ppid/
21. http://web.efzg.hr/dok/mar/kolegiji/marketing/predavanja/MK-07-Proizvod
22. http://oliver.efos.hr/nastavnici/druzic/dokumenti/odlucivanje/Chp13
23. http://www.knowledge-bank.org/marketing/lekcije/lekcija19
24. http://www.sve.mo.ba/ef/down/mark_fil/Proizvod.
25. http://www.link-elearning.com/dlmaterijali/materijali/Osnove_marketinga/
150
PRMBAJTJA
Parathnie 3
1 Dizajni 6
1. Historia e prkufizimit t dizajnit 6

2. Llojet e dizajnit 10
2 Produkti 17
1. Nocionet themelore n teknikn e prodhimtaris 18

1. 1. Prkufizimi i produktit 18
1. 2. Procesi i prodhimit 22
1. 3. Pajisjet e prodhimit 25
1. 4. Kapaciteti i prodhimtaris 27
2. Klasifikimi i prodhimeve 28
3. Simbolet dhe shenjat 35
3. 1. Klasifikimi i veprimtarive n Republikn e Maqedonis 36
3. 2. Struktura e nomenklaturs nacionale t produkteve industriale 39
3. 3. Deklarimi i produkteve 41
3. 4. Identifikimi i produkteve sipas sistemit EAN 46
4. Prodhimi n varg dhe prodhimi miks 49
5. Cikli jetsor i produktit 52
5. 1. Karakteristikat e fazave t ciklit jetsor t produktit 53
3 Karakteristikat e prodhimit 67
1. Karakteristikat e produktit 68
1. 1. Dizajni i produktit 69
1. 2. Kualiteti i produktit 75
1. 3. Funksionaliteti i produktit 76
1. 4. Marka e produktit 77
1. 5. Paketimi dhe ambalazhi i produktit 81
1. 6. Servisi dhe garancia e produktit 83
151
4 Planifikimi, zhvillimi dhe plasmani i produktit 87
1. Inovaconet 89
2. Fazat e procesit t inovacionit 92
2. 1. Aktiviteti q i paraprin vendimit afarist pr inovacion 93
2. 2. Prpilimi i elaboratit dhe marrja e vendimit pr
fatin e propozimit t inovacionit 99
2. 3. Zhvillimi i prototipit pr produktin e ri, testimi dhe lansimi 100
2. 4. Komercionalizimi i produktit t ri 102
2. 4. 1. Adoptimi i produktit t ri nga konsumatort 103
5 Teknikat e dekorimit 109
1. Dekorimi i produkteve prej qeramike 110

1. 1. Glazurat 111
1. 2. ngobt 115
2. Dekorimi i letrs 118
2. 1. Shtypi sit 119
2. 2. Shtypi ofset (i rrafsht) 120
2. 3. Shtypi digjital 123
2. 4. Shtypi tampon 123
3. Dekorimi i qelqit 127
3. 1. Dekorimi mekanik i produkteve t qelqit 128
3. 2. Metodat kimike pr dekorimin e produkteve t qelqit 130
3. 3. Metodat fizike pr dekorimin e produkteve t qelqit 134
4. Dekorimi i metalit 135
4. 1. majlimi 135
4. 2. T shtypurit 138
4. 3. loksimi (oksidimi anodik) 138
4. 4. Gravimi 139
5. Dekorimi i plastiks 141
SHTOJCA 1 145
LITERATURA 150
152

49 Proizvodna Tehnika IV ALB PRINT

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

49 Proizvodna Tehnika IV ALB PRINT

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Teknika e prodhimtaris pr vitin IV

Prkthyes: Burhanxhait NEBIU

Lektor: Liri LENA

Botues: Ministria e arsimit dhe shkencs e Republiks s Maqedonis

Shtypi: Graficki centar dooel, Shkup

Me vendim t Ministrit t Arsimit dhe Shkencs t Republiks s Maqedonis

Ky libr sht prpiluar sipas programit msimor t tekniks s prodhimtaris

Ju dshiroj shum sukses n punn tuaj

1. Historia e prkufizimit t dizajnit

1. Historia dhe prkufizimi i dizajnit

Fjala dizajn vjen nga anglishtja Design q n kuptimin tekstual do t thot

Figura nr. 1 Figura nr. 2 Figura nr. 3

Kur n praktik bhet fjal pr dizajnin e produktit, para s gjithash mendohet

Kah mbarimi i shekullit 19 n Angli lind ideja e lidhjes s artit me

Ekzistojn disa definicione pr dizajnin nga autor t ndryshm, por, pr t

F. C. Asford dizajnin e definon si aktivitet q ka pr qllim formsimin e

Christopher Jones dizajnin e definon si aktivitet hibrid q varet nga

Reswichk dizajnin e definon si aktivitet kreativ q prmban krijimin e nj

Michael Farr dizajnin e definon si faktor i artit pr ato pjes t produktit,

Formsimi industrial sht veprimi i shndrrimit t zgjedhjes s

Dizajni mundet t definohet edhe,,..... si kreacion i raportit midis produktit dhe

Dizajnuesi sht personi i aftsuar profesionalisht, n t shumtn e rasteve

Ekipi profesional Dizajnuesi nuk punon vet n nj ndrmarrje, por

Para se t merren vendimet pr zgjedhjen e procesit, duhet t dihet sasia e

Figura. 4 Montimi i shpimit manual

Rrjedha me ndrprerje Kjo mnyr e prodhimtaris sht karakteristike pr

Produkti kalon vetm npr njsit punuese q jan parapar pr kt proces,

Figura nr. 5 Prodhimi me ndrprerje

Prodhimtaria e ktill sht shum fleksibil, pasi shfrytzon pajimet pr

N figurn nr. 6 sht treguar forma e procesit t renditjes hapsinore e mjeteve

Figura nr. 6 Renditja hapsinore e mjeteve t puns

Projekti Zbatohet te:

2. Dizajni i pajisjes pajisja- mjeti me t cilin realizohen proceset,

3. Dizajni industrial Kur bhet fjal pr dizajnin, m s shumti mendohet pr

pushojm). Nga kjo rezulton se funksionaliteti i nj produkti sht baz e do produkti

publik. Pr prezantim adekuat me rndsi sht zgjedhja e mediumit q m s shumti i

Duke studiuar prmbajtjen e tems prodhimi, nxnsi do t aftsohet pr:

t definoj nocionet: prodhimi, sistemi prodhues, procesi i prodhimit, mjetet e

1. Nocionet themelore n teknikn e prodhimtaris

Njeriu ka synuar gjithmon q punt t kryej n mnyr sa m racionale,

Definicion mbi produktin mund t jepet nga kndvshtrimi ekonomik dhe

Prandaj, do ndrmarrje synon t realizoj nj kombinim midis kualitetit dhe

Fig. 7 produkti si mjet pr arritjen e qllimeve t prodhuesit dhe t

Burimi: Dr.. Snezhana Ristevska Jovanovska, Dr.. Boshko qovski:arketing ,

Megjithse produkti sht mjet me t cilin komunikohet me konsumuesit, ai

1. ka do t thot produkti, i vshtruar nga pikpamja ekonomike dhe e marke-

Nocionet themelore produkti

Q t mundemi t bjm fjal pr procesin e prodhimit, m par duhet t

Figura nr. 8 Paraqitje skematike e sistemit

N kohn e sotm gjithnj e m shum prdoret terma sistemi prodhues. Ky

Figura nr. 9 Paraqitja skematike e sistemit prodhues

Sistemet prodhuese mund t analizohen nga disa aspekte: ekonomike, shoqrore,

Figura nr. 10 Skema e procesit t prodhimit

N kuadr t sistemeve prodhuese kryhen proceset e prodhimtaris. Prve

Nocionet e themelore sistemi, sistemi prodhues,

Funksionimi i nj ndrmarrjeje nuk mund t paramendohet pa mjetet e puns. Te

N mesin e vendeve t deponimit treguesit kuantitativ m t rndsishm jan:

Me termin kapacitet t prodhimtaris kuptohet aftsia e mjeteve punuese q t

1. Trego pr mjetet prodhuese q prdoren pr do proces prodhues!

Me qllim q t studiohen m leht prodhimet, bhet klasifikimi i tyre sipas

Produktet inorganike burojn prej xeheve dhe mineraleve.

Pllakat qeramike etj.

Produktet artificiale fitohen nga prpunimi i produkteve natyrore.