218 Soobrakajnici ALB PRINT WEB

Autor: Sonja Stefanovska
Zhaneta Dimitrievska
Emilija Dimitrova
RRUGT E KOMUNIKACONIT
MSIMI I RREGULLT DHE ZJEDHOR PR VTN III-t
Recensent:
Prof.dr. Valentina Zhileska Pancovska, Fakulteti i ndrtimtaris - Shkup
Ruzhica Josifovska, inxh. i dipl. i arkitekturs,
Urim Mejzini, inxh. i dipl. i ndrtimtaris
Prkthyes:
Mr. Toni Bogojevski
Redaktor: Prof. dr. Abdyl Koleci
Lektor: Abdulla Mehmeti
Punimi kompjuterik: Autort
Fotografit dhe rregullim teknik: Emilia Dimitrova
Redaktor: Autort
Shtypi: Graficki centar dooel, Shkup

. 22-4361/1 29.07.2010

CIP -
. ,
625(075.3)
,
: III . / ,
, . - :
, 2010. - 180 . :
. ; 30
: . 180
ISBN 978-608-226-247-5
1. , [] 2. , []
COBISS.MK-ID 84248586
PARATHNIE
Ky libr sht dedikuar pr studentt e profilit arsimor teknik t ndrtimit. N kt
libr jan prfshir dhe prpunuar trsit tematike q jan t parashikuara me planin
msimor t lnds Rrugt e komunikacionit pr nxnsit e vitit t tret (programi i
rregullt dhe programi zgjedhor). Nxnsit do t jen n gjendje t njihen n hollsi me
prmbajtjet e parashikuara pr kt profil t teknikve prmes dymbdhjet trsive
tematike t prpunuara n hollsi.
Qllimi i ktij libri sht q nxnsit sa m leht ta prvetsojn msimin dhe
t fitojn njohuri t prgjithshme dhe profesionale n fushat e mposhtme: nocionet e prgjithshme pr rrugt e komunikacionit; konstruksionit t poshtm dhe t
siprm t rrugve dhe hekurudhave; projektimi i rrugve dhe linjave hekurudhore dhe
mirmbajtja e tyre; elektrifikimi i linjave hekurudhore, pajisjet e sinjalizimit dhe siguris,
si dhe trasimi i rrugve.
Libri sht shkruar n nj mnyr q t jet i kuptueshm dhe i pranueshm pr
nxnsit e vitit t tret t profilit arsimor, teknik t ndrtimit, ashtu edhe pr teknikt
q e prfunduan shkollimin q duan ti rifreskojn dhe thellojn njohurit e fituara gjat
shkollimit. Gjithashtu, librin mund ta prdorin edhe teknikt e fushave t prafrta, t
cilt duan ta kryejn rikualifikimin ose trajnimin shtes n kt fush.
Prmbajtja e librit dhe stili me t cilin sht shkruar u lejojn profesorve nj
prshtatje t leht dhe fleksibilitet n realizimin e ors msimore. Kalimi nga kreu n
kreun tjetr sht i thjesht, me nj qasje t kujdesshme n teorin dhe praktikn, dhe
n mnyr q t lexohet leht dhe t kuptohet leht. Libri prmban edhe nj numr
t madh t imazheve q e pasurojn t njjtit dhe t kontribuojn pr ilustrimin m t
mir t konceptit, qllimeve dhe ideve programore t autorve. Kjo qasje e autorve
u lejon nxnsve n mnyr m t leht dhe m t thjesht ta kuptojn prmbajtjen
q ligjrohet dhe n mnyr m t leht ti prvetsojn njohurit e nevojshme n
kt fush.
Autort u shprehin falnderim recensentve pr sugjerimet n formsimin prfundimtar t librit. Gjithashtu, autort do t jen mirnjohs ndaj t gjith lexuesve q
do ti nxjerrin n pah dobsit n kt libr dhe do t japin sugjerime pr prmirsimin
e tij n edicionin e dyt eventual.
Shkup, 2010
Autort
PRMBAJTJA (RRUGT E KOMUNIKACIONIT,

MSIMI I RREGULLT)
1.
TERME KRYESORE PR RRUGT E KOMUNIKACIONIT
1.1.
Komunikacioni
15
1.1.1.
Komunikacioni rrugor
15
1.1.2.
Komunikacioni hekurudhor
17
1.1.3.
Krahasimi i pjesve konstruktive
17
2.
KONSTRUKSIONI I POSHTM
21
2.1.
Punimet standardet gjeoteknike gjat ndrtimit t konstruksionit

t poshtm
22
2.2.
Materialet pr punimin e konstruksionit t poshtm
22
2.3.
Punimet hulumtuese
24
3.
KUSHTET PR STABILITETIN E KONSTRUKSIONIT

T POSHTM
29
3.1.
Bartsja e bazs - toka natyrale
29
3.2.
Problemi i stabilitetit t pjerrsive
29
3.2.1.
Mbrojtja e pjerrsive t objekteve gjeoteknike
31
3.2.1.1.
Mbrojtja biologjike
31
3.2.1.2.
Mbrojtja mekanike e pjerrsive
34
3.3.
Ndikimi i ujit dhe akullit
34
3.4.
Kanalet mbrojtse
35
3.5.
Muret e veshura
36
3.6.
Muret mbajtse
36
4.
PROJEKTIMI I KONSTRUKSIONIT T POSHTM
41
4.1.
Profilet karakteristike trthore
41
4.2.
Rendimi i masave toksore
44
5.
PUNIMET PRGATITORE PR NDRTIMIN E

KONSTRUKSIONIT T POSHTM
49
5.1.
Shnimi i trupit t rrugs s komunikacionit
49
5.2.
Punimet projektuese
50
5.3.
Punimet organizative
51
5.4.
Prpunimi i toks mbi t ciln do t shtrihet profili
51
5.4.1.
Prpunimi gjeomekanik
51
5.4.2.
Prpunimi gjeometrik
52
6.
METODAT STANDARDE PR PRPUNIMIN

E PUNIMEVE GJEOTEKNIKE
55
6.1.
Punimi i grmimeve
55
6.1.1.
Gropimi n materialet e buta toksore
55
6.1.1.1.
Punimi i grmimeve
56
6.2.
Punimi i pendave
59
6.2.1.
Metodat e prpunimit t pends
59
6.2.1.1.
Punimi i pends n konstruksionin horizontal
59
6.2.1.2.
Prpunimi i pends n krye
60
6.2.1.3.
Punimi i pends me metodn kombinuese t mbushjes
60
6.2.2.
Rregullat q dalin nga prvojat gjat prpunimit t pendave
61
6.3.
Ndrtimi i konstruksionit t poshtm n kushtet

e vshtira gjeoteknike
61
6.3.1.
Prpunimi i grmimeve n shkmbinjt e forta
62
6.3.2.
Punimi i pendave n tok me bartsi t vogl
62
6.3.3.
Mbrojtja mekanike dhe stabilizimi i pjerrsive n shkmbin
63
7.
PROJEKTIMI I RRUGVE T KOMUNIKACIONIT
67
7.1.
Klasifikimi i rrugve
67
7.2.
Ngarkesa e komunikacionit
69
7.3.
Fuqia lshuese e rrugve dhe niveli i shrbimit
70
7.4.
Shpejtsia relevante
70
7.5.
Automjetet relevante
70
7.6.
Profili i lir
70
8.
PROFILI TRTHOR I RRUGS
75
8.1.
Elementet e planimit t rrugs
76
8.1.1.
Elementet e karrexhats
76
8.1.1.1.
Korseta e komunikacionit
77
8.1.1.2.
Korseta skajore
77
8.1.1.3.
Korseta pr ndalimin emergjent t automjeteve
77
8.1.1.4.
Korseta shtes
78
8.1.1.4.1.
Korseta pr kyje dhe kyje
78
8.1.1.4.2.
Korseta pr automjetet e ngadalshme n pjerrsi t madha
78
8.1.2.
Korsi e ndarjes
79
8.1.3.
Bankinat
79
8.1.4.
Rigolla
79
8.1.5.
Berma
79
8.1.6.
Korsi e kmbsorve dhe korsi pr biikletat
80
8.1.7.
Pjerrsia trthore e karrexhats
80
9.
ELEMENTET PROJEKTUESE N PROJEKSIONIN

HORIZONTAL
87
9.1
Dukshmria e rrugs
90
9.2
Zgjerimi i rrugs n kthes
90
10.
ELEMENTET PROJEKTUESE N PROJEKSIOIN

VERTIKAL
95
10.1
Profili gjatsor
95
10.2
Kahjet dhe pjerrsia gjatsore
95
10.2.1
Pjerrsia gjatsore maksimale
96
10.2.2
Pjerrsia gjatsore minimale
97
10.3
Kthesat vertikale
97
10.4
Riformimi (deformimi) i rrugs s komunikacionit
99
11.
TRASIMI
103
11.1.
Njohuri t prgjithshme pr trasimin
103
11.2
Studimet pr prcaktimin e pikave t domosdoshme
103
11.3.
Kushtet q duhet t plotsohen gjat trasimit
104
11.4
Llojet e traseve
104
11.4.1.
Trase luginore
104
11.4.2
Trase shpati
105
11.4.3
Trase ujndarse
105
11.4.4
Trase trthore
106
12.
PRPUNIMI ANALITIK I PROJEKTEVE
109
12.1
Plani i situats
109
Detyra vjetore
115
RRUGT E KOMUNIKACIONITE, MSIMI ZGJEDHOR
125
LLOJET E RRUGVE T KOMUNIKACIONIT HEKURUDHAT
127
1.1.
Nocioni, detyra dhe rndsia i linjs hekurudhore
127
1.2.
Stacioni hekurudhor - roli dhe vendi i ndrtimit

t stacionit hekurudhor
128
1.3.
Zhvillimi historik i linjave hekurudhore
129
1.4.
Klasifikimi i linjave hekurudhore
130
1.4.1.
Karakteristikat teknike
130
1.4.2.
Karakteristikat e komunikacionit
133
1.
1.5.
Kategorizimi i rrugve hekurudhore
133
1.6.
Elemente konstruktive t rrugve hekurudhore
134
1.7.
Profili i lir dhe shtyllor
135
2.
KONSTRUKSIONI I EPRM I LINJAVE

HEKURUDHORE
139
2.1.
Shinat, llojet dhe tiparet e shinave
140
2.1.1.
Llojet dhe tiparet e shinave
140
2.1.2.
Prodhimi i shinave
141
2.1.3.
Lidhset nyjore t shinave
142
2.1.4.
Saldimi i shinave
143
2.2.
Pajisja e binarit
148
2.2.1.
Pajisja e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet
148
2.2.2.
Pajisja e binarit pr lidhjen e shinave mes veti
150
2.2.3.
Pajisja e binarit pr parandalimin e lvizjen vertikale dhe

horizontale t shinave dhe t binarit n trsi
151
2.3.
Pragjet
153
2.3.1.
Pragjet prej druri
153
2.3.2.
Pragjet prej betonarmeje
154
2.3.3.
Pragjet prej eliku
156
3.
SHTRESA SIPRFAQSORE
159
3.1.
Materiali pr prpunimin e shtress siprfaqsore
161
4.
BINARI MBI UR
165
4.1.
Sistemi i konstruksionit t eprm t tipit 49 dhe 45
165
4.2.
Binari mbi lshimet dhe urat
165
5.
LIDHJA E HEKURUDHVE
169
5.1.
Ndrruesit e kahjes
169
5.2.
Transmetuesit
171
5.3.
Ndarsit
171
5.3.1.
Ndarsit e kahjes
173
6.
PROJEKTIMI I VIJAVE HEKURUDHORE
177
6.1.
Llojet e projekteve t linjave hekurudhore
177
6.1.1.
Studimi teknik paraprak
177
6.1.1.1.
Zgjidhja e situats
178
6.1.1.2.
Profili gjatsor
178
6.1.1.3.
Trheqja e linjs zero
179
6.1.1.4.
Trheqja e aksit t trases
180
6.2.
Projekti ideor
181
6.3.
Projekti themelor
184
7.
MIRMBAJTJA E LINJAVE HEKURUDHORE
191
7.1.
Mirmbajtja e konstruksionit t eprm
191
7.2.
Metodat e riparimeve t linjs hekurudhore
192
7.3.
Makinat q prdoren pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore
193
7.4.
Llojet e riparimeve
194
7.4.1.
Riparimet e vazhdueshme
194
7.4.2.
Riparimet e mesme
195
7.4.3.
Riparimet kryesore
195
8.
ELEKTRIFIKIMI I LINJAVE HEKURUDHORE

DHE PAJISJET E SINJALIZIMIT DHE SIGURIS
199
8.1.
Karakteristikat themelore t reparteve
199
8.1.1.
Lokomotiva me avull
199
8.1.2.
Lokomotiva me naft
199
8.1.3.
Reparti elektrik
200
8.2.
Sistemet e repartit
200
8.2.1.
Sistemi i rryms s vazhduar
201
8.2.2.
Sistemi i rryms alternative
201
8.3.
Rrjeti i kontaktit
202
8.4.
Nnstacionet me trheqje elektrike
203
8.5
Mjetet sinjalizuese dhe siguruese (aparatet)
204
Literatura
209
RRUGT E KOMUNIKACIONIT
MSIMI I RREGULLT
Rrugt e komunkacont (msm rregullt)
1. NOCIONET THEMELORE PR RRUGT

E KOMUNIKACIONIT
1.1 Komunikacioni
Me nocionin komunikacion nnkuptohet transporti i njerzve dhe mallrave, lndve
t para, gjysmprodhimeve, prodhimeve t gatshme etj. Komunikacioni ka nj rndsi t
madhe pr zhvillimin e nj vendi n trsi, d.m.th. paraqet nj pjes shum t rndsishme
t ekonomis.
Ekzistojn shum lloje t komunikacioneve q dallohen mes veti sipas rrugs s komunikacionit dhe sipas mjeteve q prdoren. Ekzistojn: komunikacioni toksor, komunikacioni lumor, komunikacioni ajror dhe komunikacioni postar-telegrafik-telefonik.
Komunikacioni toksor mund t jet rrugor dhe hekurudhor.
Fig. 1.1 Komunikacioni rrugor
Fig. 1.2 Komunikacioni hekurudhor
1.1.1 Komunikacioni rrugor

Komunikacioni rrugor zhvillohet npr rrug. Rruga paraqet nj linj t komunikacionit mbi tok npr t ciln zhvillohet komunikacioni transit dhe urban. Komunikacioni
rrugor aplikohet nga kohrat e lashta deri sot.
Pr t ecur n kmb, si dhe pr lvizjen e kafshve, njeriu e ka prgatitur terrenin pr
prdorim, ashtu q n kohrat prehistorike filloi tì trasoj shtigjet e para. Traseja ka qen e
prshtatshme pr kushtet natyrore me objekte t veanta natyrore t pakalueshme, lumenj,
shpate t pjerrt etj.
M von, me prdorimin e kafshve, m par n Azi, dhe n Indi, shtigjet duhej t
adaptoheshin karrocave me kafsh, kuaj, lop, elefant, m hert n Azi, madje edhe n
Evrop, n kohn e Kanibalit.
15

Shtigjet u shndrruan n rrug ather kur njeriu shpiku karrocn e par me trheqje.
Shtigjet duhej t transformoheshin fizikisht dhe funksionalisht, por pa ndryshime t mdha
n profilin gjatsor t rrugve.
Rrugt e para ishin te konstruktuara n
Azi (Kin dhe n Amerikn e Jugut (Inkat).
Romakt e lasht ishin ndrtuesit m
t rndsishm t rrugve. Ata i kan krijuar rrjetet e para rrugore n Evrop. Kan
ndrtuar pothuajse tetdhjet mij kilometra rrug me karrexhatn prej pllakave t
shkmbinjve vullkanik.
Modernizimi n konstruksionin e
rrugve filloi gjat Revolucionit Industrial.
N vitin 1775 inxhinieri francez Trezage aplikoi nj lloj t ri t karrexhats nga guri i grimcuar, me trashsi n mnyr dukshm m t ult n krahasim me rrugt romake. M von
me meritn e inxhinierit Makadami nga Anglia filluan t formohen karrexhatat me gur t
ngjeshur.
Zhvillimi i automobilit si nj mjet transportues krkon rrug t reja kompakt dhe t
asfaltuara, gur-kubike, asfalt-betonike, beton-imentoje.
Ato duhej tu prgjigjen krkesave n lidhje me rehatin e udhtimit, shpejtsit dhe
dimensionet.
Tendenca e zhvillimit t mjeteve t komunikacionit e imponon nevojn pr zhvillimin e vazhdueshm dhe prmirsimin e rrugve.
Fig. 1.3 Rrug romake
Fig. 1.4. Autostrad
16
1.1.2 Komunikacioni hekurudhor

Komunikacioni hekurudhor prfaqson nj pjes t komunikacionit toksor ku automjetet (trenat) lvizin prgjat rrugs s paracaktuar paraprakisht, t quajtura pista.
Komunikacioni zhvillohet n do koh t vitit, ditn dhe natn, n shi, mjegull, bor,
q nuk sht rasti me t gjitha llojet tjera t komunikacionit.
Siguria e komunikacionit te linjat hekurudhore, rregullshmria dhe kapaciteti jan
shum m t mdha se sa n llojet e tjera t komunikacionit.
Komunikacioni hekurudhor n raport me komunikacionin rrugor sht shum m i
ri. Daton nga koha e revolucionit industrial. Linja e par hekurudhore pr prdorim publik
sht lshuar m 1830. Kjo ishte rruga hekurudhore Liverpul- Manester. N kt rrug ka
qarkulluar edhe lokomotiva e par me avull. M von jan shpikur dhe repartet disel (lokomotivat), dhe m bashkkohore jan hekurudhat e elektrifikuara.
Fig. 1.5. Linj hekurudhore moderne
1.1.3. Krahasimi i pjesve konstruktive

Rrugt dhe linjat hekurudhore jan objekte ndrtimore q jan ndrtuar n tok. Ato
jan t zgjatura dhe kan nj gjatsi t madhe n raport me gjersin dhe lartsin e tyre. T
gjitha pjest q i prbjn kto objekte ndahen n dy grupe: konstruksioni i poshtm dhe
konstruksioni i eprm.
Konstruksioni i eprm e formon konstruksionin e karrexhats, npr t cilin zhvillohet komunikacioni dhe kjo sht e ndryshme pr linjat rrugore dhe hekurudhore.
17

Konstruksioni i poshtm e paraqet trupin e rrugs s komunikacionit dhe e ka rolin e
fondamentit, d.m.th. ngarkesat e shtress s siprme dhe automjetet ti transmetoj dhe tì
shprndaj n mnyr t barabart mbi tokn bartse.
Konstruksioni i poshtm dhe punimet pr prgatitjen e saj jan identike pr rrugt
dhe pr linjat hekurudhore. (Fig.1.5)
konstruksioni i eprm
konstruksioni i poshtm
Fig. 1.6. Pjest konstruktive t rrugs dhe hekurudhs
18
Mbaje mend!
Transporti i njerzve dhe mallrave quhet komunikacion.
Ekzistojn m shum lloje komunikacioni, varsisht nga rrugt e komunikacionit dhe
mjetet e transportit.
Komunikacionin rrugor dhe hekurudhor e prfaqsojn komunikacionin toksor.
Ndrtuesit m t famshm t rrugve n kohrat e kaluara ishin romakt e lasht.
N komunikacionin hekurudhor automjetet (trenat) lvizin prgjat rrugs s caktuar paraprakisht, pista.
Linja hekurudhore pr transport filloi t aplikohet n vitin 1830 n Angli, LiverpulManester.
Rrugt dhe linjat hekurudhore jan identike n shtresn e poshtme.
Test pr vetvlersim:
1. Cilat jan mjetet transportuese me t cilat kryhet komunikacioni rrugor?
) automobili;
b) aeroplani;
c) treni.
2. Cilt jan ndrtuesit m t famshm t rrugve n t kaluarn?
) Romakt e lasht;
b) Francezt;
c) Grekt;
d) Maqedonasit.
3. Objektet e para t cilat jan prdorur pr komunikacion ishin:

) linjat hekurudhore;
b) rrugt.
4. far sht identike te rrugt dhe linjat hekurudhore:
) konstruksioni i eprm
b) sinjalizimi
c) mjeti i transportit
d) konstruksioni i poshtm
19
20
2. KONSTRUKSIONI I POSHTM
Konstruksioni i poshtm ose konstruksioni i rrugs s komunikacionit sht baz
mbi t ciln vendoset konstruksioni i eprm (konstruksioni i karrexhats) t rrugs. Konstruksioni i poshtm shrben pr t kaprcyer pengesat e ndryshme dhe t pabarazive t
terrenit dhe pr transmetimin e ngarkesave nga konstruksioni i eprm dhe automjetet mbi
baza. (Fig. 2.1)
KN
KT
baza bartse
Fig. 2.1. Ndarja e pjesve ndrtimore t rrugs

Konstruksioni i poshtm prbhet nga:
- objektet gjeoteknike q jan ndrtuar n tokat natyrore (grmimi, tunele, galeri
etj.) ose materialet natyrore (tok dhe gur), pend;
- objektet q shrbejn pr t kaprcyer barrierat (lshesa, ura, viadukte, etj.);
- ndrtesat e sigurimit n rrugn (mure mbrojtse, mbrojtsit nga bora, mbrojtsit
nga era etj.).
Konstruksioni i poshtm kryesisht sht br prej strukturave gjeoteknike. Punimet
pr ta realizuar kt konstruksion i quajm punime gjeoteknike.
21
2.1. Punimet standardet gjeoteknike gjat ndrtimit t konstruksionit t poshtm

Punimet gjeoteknike pr ndrtimin e komunikacionit t poshtm varen nga: pozicioni hapsinor i rrugs, pjerrsia e terrenit, pengesat natyrore dhe artificiale, karakteristikat
gjeomekanike t toks natyrore etj.
Gjat ndrtimit t konstruksionit t poshtm kryhen detyrat e mposhtme:
- Pastrimi i terrenit dhe heqja e shtress s humusit;
- N qoft se toka sht me barts t dobt duhet t bhet prmirsimi, ose n qoft
se ajo nuk sht e arsyeshme ekonomikisht t bhet shmangia e saj;
- Grmimi dhe transporti i materialit toksor, nse ai nuk mund t prdoret pr
prpunimin e pendave;
- Pendimi dhe kompaktsia e toks;
- Humusimi i pjerrsive (operacioni prfundimtar n ndrtimin e rrugs pr t
mbrojtur nga erozioni dhe t prmirsohet stabilitetit i konstruksionit t poshtm).
2.2. Materialet pr prpunimin e konstruksionit t poshtm

Para kryerjes s rrugs duhet pr tu marr parasysh sesi sht terreni npr t cilin
do t kaloj rruga. Bhen hulumtime dhe bhet klasifikimi i toks. Ekzistojn dy kritere t
ndarjes s toks: kriteri gjeomekanik dhe ai teknologjik.
Kriteri gjeomekanik
A. Ndarja e toks pr nevojat e rrugs
Klasifikimi i materialit pr nevojat e rrugs sht sipas standardeve pr punimet rrugore mbi rrugt. Sipas asaj dallohen:
- Materiale toke;
- Materiale guri;
- Toka speciale.
22

N materialet toke gjenden:
- humusi (shtresa siprfaqsore e rrugs, kryesisht me prbrje organike, q nuk
prdoret pr trupin e rrugs, por vetm pr humusimin e pjerrsive;
- Materiali kokrrimt i lidhur (koherent): glin, miell guri, les, dhe rr shum t
imt;
- Materiali kokrrmadh t palidhur (jokoherent): rr, akall dhe przierja e tyre.
N tok guri prfshihen:
- Gurt gjysm t fort q grmohet pa prdorimin e eksplozivve: llaporc, konglomerat dhe luspat e shprbra;
- Gurt e forta: dolomite, glqere, sedimentet dhe t tjer, t cilat jan grmuara me
minimin;
- Gurt shum t fort (shkmbinjt me origjin erupsioni): graniti, porfiri, dhe t
tjert.
N tokt speciale prfshihen:
- Torf, lym dhe balt. T gjitha kto jan me bartsi t vogl, me kompaktsi t madhe, t gropuara me uj dhe nuk aplikohen pr punimin e konstruksionit t poshtm.
Sipas rregulloreve ndrkombtare toka sht e ndar n gjasht grupe themelore:
- akall (gur mineral me madhsin e grimcave nga 60mm deri n 2mm);
- rr (me madhsin e grimcave nga 2 mm deri n 0,06 mm);
- pluhur (me madhsin e grimcave nga 0,06 mm deri n 0,002 mm);
- glin (kokrra m t vogla se 0,002 mm);
- tok organike e fituar me prishjen e organizmave organike dhe at bimore;
- torf (komponent fibrore me origjin bimore, t lagura n uj).
23

N prgjithsi, cilsia e mineralit rritet me zmadhimin e grimcave dhe zvoglohet me
zvoglimin e madhsis s grimcave.
Kriteri teknologjik
Ndarja e dyt e toks, sipas PTP t punimeve toksore n ndrtim, sht kriteri teknologjik. Materialet klasifikohen n 7 (shtat) kategori sipas karakteristikave gjeoteknike t
tyre dhe veglave pr prpunim:
Kategoria I (tok vllimore, toka e leht dhe grmohet me lopat);
Kategoria II (tok pjellore, toka e but, rra kompakte, toka me lidhje t brendshme
t dobt, grmohet me lopat ose me grmues);
Kategoria III (tok e fort dhe e qndrueshme, toka natyrshm e lagsht me nj
prqindje t vogl t rrs, grmohet me lopat dhe me grmues);
Kategoria IV (tok q kalon nprmjet shkmbit, glin e that, shkmbinj t coptuar
etj. Grmohet me leva, pyka, grmues dhe rrall me eksploziv;
Kategoria V (tok me ngurtsi t mesme, glqere, gur vullkanik, konglomerat dhe t
tjera. Prishet me pyka dhe me prdorimin e barutit);
Kategoria VI (tok e fort, e vrazhd, dolomite dhe konglomerat. Prishet me eksploziv);
Kategoria VII ( shkmbi shum t fort dhe shum t qndrueshm, si graniti, porfiri,
basaliti, dioriti, dhe prishet vetm me eksploziv).
2.3. Punimet hulumtuese

Para se t fillohet me ndrtimin e konstruksionit t poshtm, terreni mbi t cilin do t
vendoset i njjti, duhet t jet i hulumtuar, t jet prcaktuar karakteri gjeologjik dhe ai gjeomekanik i bazs. Kto hulumtime duhet gjithashtu t japin nj prgjigje t qart, dhe me
t cilin materiali do t ndrtohet konstruksioni i poshtm, q sht me rndsi t veant
pr rrugn e ardhshme.
24

Procedurat gjat hulumtimit:
Procedurat gjat hulumtimit dallohen varsisht nga lartsia, d.m.th. thellsia e pendave dhe grmimeve.
Te grmimet dhe pendat m t thella se 2 m kryhen shpuarje, sondimi me F60mm
dhe F150mm, n distanc prej 100m, q t vrtetohet:
- prbrja e toks;
- pjerrsia e shtresave;
- niveli i ujrave nntoksor.
Kto shpuarje shfaqen n raport
R=
(Fig. 2.2)
linj e terrenit
hulumtuese
shpuarja
nivelet
prerja gjatsore
Fig. 2.2 Profili gjatsor i hulumtimeve gjeomekanike

Pr grmimet e cekta edhe te pendat me lartsi deri 2m, pr hulumtimin e toks
kryhen grmimet me sondim.
Me hulumtimet laboratorike vrtetohen vetit fizike-kimike t materialeve, si jan:
pesha volumetrike, porosia, indeksi i plasticitetit etj., ndrsa deformimi i toks hulumtohet me metodn e indeksit kalifornik t bartsis. N baz t ktyre hulumtimeve
laboratorike, t cilat jan dokumentacion themelor, bhet prpilimi i dokumentacionit
projektues.
25
Mbaje mend!
Konstruksioni i poshtm e ka funksionin e themelit, d.m.th. i pranon ngarkesat e
automjeteve dhe konstruksionin e eprm dhe i transmeton mbi tokn e shndosh.
Trupi i rrugs sht i prbr nga objektet gjeoteknike (grmimi, pend, allat, galeri etj.).
Punimet e kryerjes s objekteve gjeoteknike quhen punime gjeoteknike.
Gjat hulumtimit t terrenit bhen shpuarje sondimi ose grmimet sondazhi dhe
ato shfaqen me profilin gjatsor n raport R=1:100(lartsi)/1000 (gjatsi) ose R=1:250
(lartsi)/2500 (gjatsi).
Me kriterin gjeomekanik toka sht e ndar sipas karakteristikave gjeomekanike,
d.m.th., sipas madhsis s grimcave, kurse sipas kriterit teknologjik sipas kohs dhe veglave t nevojshme pr kryerjen e prpunimit.
26
Test pr vetvlersim:
1. Konstruksioni i poshtm prbhet nga:
(rrethoi prgjigjet e sakta)
) konstruksioni i karrexhats dhe linjat e terrenit;
b) trupi i rrugs dhe linja e terrenit;
c) trupi i rrugs dhe konstruksioni i karrexhats.
2. Konstruksioni i poshtm shrben:
) pr tejkalimin e pengesave t ndryshme dhe pabarazive e terrenit;
b) ti transmetoj konstruksionit t binarve ngarkesat e automjeteve;
c) ta transmetoj ngarkesn e konstruksionit t eprm dhe t automjeteve mbi tokn
e shndosh.
3. Cilat nga kta objekte jan gjeoteknike?
) grmimi;
b) penda;
c) ura;
d) viadukti.
4. N sa kategori sht ndar toka sipas kriterit teknologjik?
5. Kokrrn m t madhe e ka:

) rra;
b) akalli;
c) torfa.
6. far vrtetohet me punimet hulumtuese?
) prbrja e toks;
b) niveli i ujrave nntoksor;
c) arsyeshmria ekonomike e ndrtimit;
d) cila metod do t zbatohet pr ndrtimin e pends.
27
28
3. KUSHTET PR STABILTETIN E KONSTRUKSIONIT

T POSHTM
Stabiliteti i konstruksionit t poshtm varet nga cilsia e toks natyrore mbi t ciln
ndrtohet konstruksioni i poshtm, prbrja e materialit dhe nga mnyra e punimit i rrugs
s komunikacionit.
Ktu nj rol t madh luan edhe kndi i pjerrsis, si dhe mjetet pr mbrojtjen nga
kushtet atmosferike (era, shiu, akulli, bora, uji i rrjedhshm, etj.). Pr t gjith kta faktor
ekzistojn procedurat dhe metodat q mund t sigurojn realizimin cilsor t punimeve.
Por, pr shkak se bhet fjal pr sasi t mdha t materialeve q duhet t grmohen,
t transportohen dhe t ndrtohet, sht shum i rndsishm q konstruksioni i poshtm
t jet i ndrtuar nga materiali lokal q sht krijuar nga deprtimi i rrugs prmes mjedisit natyror (gjat kryerjes s grmimeve). N kt mnyr arrihet efekti ekonomik dhe
mjedisor.
Prpunimi i konstruksionit t poshtm kryhet n baz t kritereve gjeoteknike t
toks dhe pr kt arsye ne do t nxjerrim n pah disa elemente t rndsishme pr stabilitetin e konstruksionit t poshtm.
3.1. Bartsja e bazs toka natyrale

Toka natyrore mbi t ciln vendoset trupi i rrugs (penda dhe grmimi), duhet t jet
n gjendje pr t marr dhe t transmetuar ngarkesn statike t konstruksionit rrugor dhe
ngarkesn dinamike t komunikacionit pa deformime t prhershme.
Kjo mund t jet e suksesshme pr t gjitha tokat e ndrtimit, nse masa vllimore
dhe prbrja granulometrike hulumtohen n laborator.
Prbrja granulometrike hulumtohet me metodn e Prokterit pr tokat e lidhura dhe
t palidhura.
Hulumtimi i bartsis kryhet menjher para ndrtimit t pends dha para ndrtimit
t konstruksionit t karrexhats.
Nse baza nuk tregon nj bartsi t mjaftueshme t ndrmerren masa shtes si:
kompaktsia, thithja, stabilizimi kimik, zvendsimi i pjesshm ose i plot i materialeve.
3.2. Problemi i stabilitetit t pjerrsive

Faktort q ndikojn mbi stabilitetin e pjerrsive t trupit t rrugs mund t ndahen
n tri grupe:
- Faktort e brendshm;
- Faktort e jashtm;
- Faktort klimatik.
29

Faktort e brendshm dalin nga forca e kohezionit dhe e frkimit dhe varen nga lloji
i toks.
do material ka nj knd natyror me t cilin pjerrsia mbetet n baraspesh nn
ndikimin e ktyre forcave t brendshme. Ky knd sht m i madh n materialet e lidhura,
materialet koherente, pr shkak se ata prmbajn grimca gline q veprojn si mjete lidhse.
N materialet e palidhura dhe jokoherente kndi i frkimit sht m i ult, por me
rritjen e lagshtis ata jan m t qndrueshme.
Toka m t mir jan materialet shkmbore pr shkak se ato jan me rezistenc ndaj
lagshtis.
Faktort e jashtm q ndikojn n qndrueshmrin e pjerrsive jan: pesha e vet
dhe ngarkesa e komunikacionit.
Ndikimi m i madh e ka peshn e vet e cila sht e qndrueshme dhe rritet n mnyr
lineare me lartsin e pends ose me thellsin e grmimit.
Faktort klimatik kan ndikim t madh mbi pjerrsin e pends dhe t grmimit,
sidomos n shi dhe bor. Nn ndikimin e shiut dhe dbors bhet largimi i pjerrsive nse
nuk jan kryer si duhet.
Q t mbrohen bhet mbrojtja e pjerrsive me hortikultur ose mbrojtja mekanike.
Gjithashtu, kryhet rregullimi ekologjik dhe estetik i rrugs sipas mjedisit. Sipas llojit t
materialit dhe sipas lartsis s pends ose grmimit jan prcaktuar kndet orientuese t
pjerrsive (Tabela 3.1)
kategoria
e materialit
kndi i pjerrsis
allat
pend
katil, II, III

pr h<3m
h=3-6m
h>6m
1:1
1:1 1:1.25
1.25:1.5
1:1.5
1:1.5 1:1.75
1.25:1.75
kati I IV-rt
pr h=0-6m
h>6m
1:0.75
1:1
1:1.25
1:1.5
kati i IV-rt
1:0.75 1;0.5
1:1 1:0.75
kati VI dhe VII-t
1:0.5 1:0.1
1:0.75 1:0.1
Tabela. 3.1. Kndet e rekomanduar t pjerrsive varsisht

nga kategoria e materialit
30
3.2.1 Mbrojtja e pjerrsive t objekteve gjeoteknike

Mbrojtja e pjerrsive t objekteve gjeoteknike nga ndikimet klimatike dhe ujrat
siprfaqsor kryhet n dy mnyra: biologjike (duke mbjell bim dhe bar) dhe mekanike
(veshja me lloje t ndryshme t materialeve).
3.2.1.1. Mbrojtja biologjike

Qllimi i mbrojtjes biologjike (prpunimi) sht me bim t caktuara (bari, prit, kauba, pem, etj.) t prforcohen pjerrsit dhe njkohsisht t gjelbrohen. N kt mnyr
pr nj koh relativisht t shkurtr dhe me kosto t ulta, pjerrsit mund t mbrohen nga
erozioni, dhe kshtu rregullohet edhe prmbajtja e lagshtis n tokn. Njkohsisht arrihen efekte estetike q ndikojn n integrimin m t mir t objektit n mjedisin natyror.
Mbrojtja biologjike bhet n disa mnyra: humusimi dhe mbjellja e barit dhe veshja
me prit.
Humusimi i pjerrsive
Humusimi i pjerrsive zhvillohet n at mnyr q npr pjerrsi t planifikuar e
cila sht rrudhur n drejtim gjatsor shtohet shtresa e humusit (duke filluar nga fundi i
pjerrsis). Shtresa ngjishet (bhet kompakte), ujitet pak, hidhet plehu, dhe pastaj mbillet
bari i duhur q i prshtatet klims. Trashsia e shtress s humusit sht 10-15cm, n qoft
se pjerrsit jan nga materiali kokrrimt, koheziv (balt, pluhur, etj.), d.m.th., 15-20cm
pr materialet e akallit dhe t rrs. (Fig. 3.1)
humus
Fig. 3.1. Humusimi i pjerrsive
31

Veshja e pjerrsive me prit aplikohet kur sht i nevojshm sigurimi m i shpejt i
pjerrsive. Prdoren copat e prits me dimensione (15x10, 30x30, 20x40cm) dhe me trashsi
zakonisht nga 5 deri 10cm. Prita gjithmon shtrihet mbi tokn pjellore (humus) m trashsi
prej 10cm. (Fig. 3.2)
humus
prit
tok
pjellore
hu
Fig. 3.2. Mbrojtja e pjerrsive me prit

Ekziston prit n korsa, q jan prgatitur n mnyr industriale mbi pjes gjeotekstili vendoset tok e prshtatshme dhe mbillet me bar. Pastaj priten shirita me gjersi
prej 0.3mm deri n 0.8 mm dhe me gjatsi deri n 2m, t cilat mbshtillen n rolne dhe
kshtu transportohen.
Mbrojtja e pjerrsive me hu gardhi

Hunjt e gardhit aplikohen n pjerrsi t cilat nuk mund t stabilizohen vetm me
humusim ose vetm me prit. Ekzistojn dy lloje hunsh gardhi: hu gardhi t gjall dhe
inert. Te huri i gardhit inert vendosen hunj n rreshta paralel, n distanc prej 1 m deri n
3m, ndrsa hut jan n distanc prej 1m. Mbi siprfaqen e pjerrsis hut dalin me lartsi
prej 0.2 m deri n 0.4 m dhe jan ndrthurur me shibje t shelgut, plepit ose bim t tjera
q shpejt lshojn rrnj.
32

N hu gardhi t gjall n vend t huve t thjesht vendosen bim t mbjella me rrnj
t cilat plotsisht e stabilizojn pjerrsin. (Fig. 3.3)
hu
Fig. 3.3 Prit

Mbrojtja e pjerrsive me t mbjella bhet n pjerrsi nga grmimet t cilt u jan
nnshtruar rrshqitjes ose rrnimit. M shpesh prdoren: shelgu, akacie, baloshe etj. Fidant
mbillen n pranver, n rreshta n distanc prej 0.5 m deri n 1m. (Fig. 3.4)
Fig. 3.4 Mbrojtja e pjerrsive me mbjellje
33
3.2.1.2. Mbrojtja mekanike e pjerrsive

Mbrojtja mekanike e pjerrsive aplikohet ather kur pr shkak t reshjeve t mdha
pjerrsia nuk mund t mbrohet me procedurat biologjike.
Gjithashtu, kjo mbrojtje aplikohet kur pjerrsit duhet t mbrohen nga ujrat e
rrmbyeshm, valt, akulli, ose nse objekti nj koh t gjat gjendet nn uj. Veshja
bhet nga guri (i that ose i mbushur me lla-imento) ose elemente montimi prej betoni. (Fig. 3.5)
material
akalli
akalli
gjeotekstili
Fig. 3.5. Mbrojtja mekanike e pjerrsive me gur ose me elemente

montimi prej elementeve t betonit
3.3. Ndikimi i ujit dhe akullit

Ndikimi negativ i ujit dhe akullit n stabilitetin e konstruksionit t poshtm shihet
ather kur uji ngjitet n mnyr kapilare nprmjet mikro-zbraztirave.
Ngjitja kapilare e ujit ndodh ather kur trupi i rrugs sht n kontakt me ujrat
nntoksor apo vazhdimisht sht n tok t lagsht. N kt rast, uji kapilar do t ngjitet
deri n konstruksioni e karrexhats s rrugs dhe do t filloj ta lag shtratin dhe kshtu kjo
do ta ndryshonte edhe karrexhatn.
Kjo mund t oj deri n nj reduktim t bartsis s konstruksionit t poshtm dhe
deformim t prhershm t konstruksionit rrugor.N dimr uji ngrihet dhe e rrit vllimin
e tij pr 9-10%.N pranver, me shkrirjen e akullit mund t ndodhin deformime t konstruksionit rrugor.
Pr ta parandaluar ngjitjen kapilare t ujit duhet tu prmbahemi rregullave t mposhtme:
34

- Zgjedhja rigoroze e materialit toksor pr punimin e konstruksionit t poshtm
pr t parandaluar ngjitjen kapilare t ujit;
- Prjashtimi i rrjedhjes s ujit me mbrojtjen e duhur q do prputhet me kushtet e
specifikuara n terren;
- Ndrtimi i bazs s karrexhats nga guri, akalli, rra, ashtu parandalohen ngjitjet
kapilare t ujit.
3.4. Kanalet mbrojtse

Kanalet mbrojtse projektohen pr pranimin dhe prcjelljen e ujit nga terreni, me
qllim pr t parandaluar deprtimin e saj n trupin e pends dhe terrenit nn pend,
d.m.t.h., mbrojtja e grmimeve nga erozioni dhe pr ti shprlar nga uji q do t rrjedh
npr pjerrsit.
N pend, kanali mbrojts ndrtohet pran kmbzs. Mund t jet n formn e segmentit apo formn e trapezit.
N grmim, kanali mbrojts sht i ndrtuar n buzn e siprme t terrenit, ku e pret
pjerrsin e grmimit. Kanalet mbrojtse jan ndrtuar n fillim t ndrtimit t rrugs dhe
sht shum e rndsishme t kryhen me pjerrsin e duhur pr kullim. (Fig. 3.6)
pend
kanali mbrojts
pr kullim
grmimi i toks
nga kanali
kanali mbrojts
trthort
grmimi
Fig. 3.6. Kanalet mbrojtse te penda dhe grmimi
35
3.5. Muret e veshura

Muret e veshura jan konstruksione q shrbejn pr mbrojtjen e terrenit n grmimet
nga prishja dhe shkatrrimi nn veprimin e ndikimeve atmosferike dhe ndikimet tjera t
jashtme (erozioni, ndryshimet e temperaturs, etj.), pr parandalimin e t shkoqurit dhe
rnies s materialeve mbi karrexhatn e rrugs s komunikacionit.
Varsisht nga qllimi, jan ndrtuar nga materiale t ndryshme (guri i grimcuar n t that
apo n imento-lla, t pa armuara apo betonarme, elemente montimi nga betoni, etj.) (Fig. 3.7)
Fig. 3.7. Llojet e mureve t veshur
3.6. Muret mbajtse

Muret mbajtse jan objekte artificiale pr ta siguruar trupin e toks n grmimet ose
pendat nga rrshqitje e masave t toks. Sipas pozicionit n lidhje me kuotn e nivelets,
mund t jen mure mbi dhe nn nivelin e planumit.
Sipas karakteristikave konstruksionet e mureve mund t ndahen n kto grupe:
- muret gravitacione (masive);
- muret prej betonarmeje;
- muret me shirita pr tendosje (shtrngimi).
Muret mbajtse gravitacione (masive) bhen nga batoni i paarmuar, guri, gabioni,
elemente montimi etj. Ata e marrin tensionin vertikal dhe at horizontal nga ana e pasme e murit dhe kundrshtohen me peshn e vet. Forma e mureve masive kryesisht sht
trapezoide, drejtkndshe, me nj dalje prpara n themelin e murit. Mungesa e ktyre
mureve, sidomos e atyre q nuk jan me armatur sht q pr shkak t peshs s vet t
madhe shkaktojn rrekje t bazs n themelim, q e kufizon aplikimin e tyre n materialet
me bartsi t vogl. (Fig. 3.8)
36
Fig. 3.8. Lloje t mureve mbajtse masive

Muret prej betonarmeje pr dallim t mureve gravitacional jan me prerje m t vogla.
Aftsia e armaturs ti pranoj forcat e tensionit kontribuon t njjtat pr t qen t konstruktuara me ndihmn e elementeve stabilizuese (lshimet e pllaks themelore, konsolat
e trupit t murit t plot, etj.) q jan ngarkuar me materialet n hapsirn e mbushur, q
shkakton rritje t peshs s murit dhe stabilitetin e tij. (Fig. 3.9)
Fig. 3.9. Llojet e mureve mbajtse betonarmeje

Muret e betonit me korsat pr tendosje prdoren pr t reduktuar peshn e murit, t
cilat n saj t ktyre korsave, q jan vendosur n lartsi t caktuar, t cilat e marrin sipr
komponentt horizontale t presionit t toks. Korsat me shtrnges zakonisht bhen nga
eliku ose prej betonarmeje, jan t renditura n distanca nga 1.5 deri n 4 metra, ndrsa
forca e prqendruar nga ato shprndahet npr mur prmes brezit (cerkulazhit) prej betonarmeje. (Fig.3.10).
37
Fig. 3.10. Muri mbajts me korsa pr tendosje
Mbaje mend!
Mbi stabilitetin e pjerrsive t konstruksionit t poshtm ndikojn forcat e brendshme; forcat e jashtme dhe forcat klimatike.
Toka mbi t ciln vendoset konstruksioni i poshtm duhet t ket bartsi t mir.
Kndi i pjerrsive varet nga lloji i objektit gjeoteknik (pend ose grmim), nga lartsia,
d.m.th. nga thellsia e t njjtit dhe nga kategoria e toks.
Muret mbajtse mund t jen masive, betonarmeje, dhe me korsa pr tendosje.
Muret e veshur shrbejn pr mbrojtjen e pjerrsive n shkmbinjt e but t cilat
duhet t jen stabile, por ekziston rrezik nga shprbrja e tyre nn ndikimin e kushteve
atmosferike, ujrave siprfaqsor dhe ndryshimi i temperaturs.
Kanalet mbrojtse t pends ndrtohen n kmbz, ndrsa te grmimi buz prerjes
s pjerrsis me vijn e terrenit.
Pjerrsit te grmimet dhe pendat mbrohen nga erozioni dhe dmtimet tjera me
prpunimin biologjik (humus dhe bar, prit, qilima bari, hu gardhi etj.) ose me prpunimin
mekanik (t vishen me pllaka).
38
Test pr vetvlersim:
1. Cilit grup nga e majta i takojn forcat e shnuara n kolonn e djatht.
(shkruaje n vendin e zbrazt shkronjn prkatse)
) forcat klimatike
__ forca e frkimit dhe kohezionit
b) forcat e brendshme __ ngarkesat e komunikacionit dhe pesha e vet
c) forcat e jashtme
__ shiu, bora, era
2. Numroi tri lloje t mureve mbajts:
______________________________________
______________________________________
______________________________________
(Rrethoje prgjigjen e sakt)
3. Toka mbi t ciln shtrihet trupi i rrugs duhet t jet:
) e lmuar dhe e fort;
b) e aft ti pranoj t gjitha ngarkesat dhe ti transmetoj n mnyr t barabart;
c) e lagsht;
d) e that.
4. Pjerrsia n grmimin sht m e pjerrt:
) nuk varet nga kategoria e toks;
b) te toka e kategoris VII;
c) te toka e kategoris I.
5. Veshja e pjerrsive me prit dhe hu gardhi llogaritet si:
) Mbrojtja teknologjike e pjerrsive;
b) Mbrojtja biologjike e pjerrsive;
c) Mbrojtja mekanike e pjerrsive.
6. Numroi tri procedura t mbrojtjes biologjike t pjerrsive!
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
39

7. Si bhet prpunimi biologjik i pjerrsive?
_______________________________________________________________________
____________________________________________________________________
8. Gjat ngrirjes uji e rrit vllimin e vet pr:
) 90%
b) 9%
c) 90 her
d) 9 her
9. Cili nga kto knde t pjerrsis sht m i pjerrt?
) 1:5
b) 1:1,7
c) 1:3
d) 1:2
10. Kanalet mbrojtse t pends gjenden:
) n mesin e pends;
b) atje ku terreni e pret pjerrsin e pends;
c) buz kmbzs;
d) mund t jen kudo.
40
4. PROJEKTIMI I KONSTRUKSIONIT T POSHTM

Projektimi i konstruksionit t poshtm sht nj proces q punohet njkohsisht me
trasimin.
Ekzistojn rregulla t prcaktuara saktsisht q prcaktojn konceptin hapsinor t
trases, si vijon:
a) zgjidhje tipike pr profil trthor;
b) plani i situats;
c) profili i zgjatur.
Me kto t dhna, si dhe me hulumtimet inxhinierike-gjeologjike kalojm n
prpunimin analitik t projektit.
N baz t profileve t trthort t konstruktuar llogaritet vllimi i punimeve toksore,
d. m. th. sasive pr pendn dhe pr grmimin ve e ve.
1. Hapi i par:
Nse kto sasi jan shum t ndryshme midis veti, ather prsri prpunohen profilet e situats dhe gjatsore q t fitohet barazimi i prafrt i masave toksore.
2. Hapi i dyt:
Analizohet rendimi optimal i masave toksore, nga pikpamja e teknologjis s
ndrtimit, dhe nga pikpamja e ekonomis.
Nga kto dy hapa (analiza) bhet plani operacional pr ekzekutimin e punve gjeoteknike.
4.1. Profilet karakteristike trthore

Ekzistojn katr tipa t profileve t trthort:
1.
2.
3.
4.
pend;
grmimi;
allat;
rrall n galeri (Fig. 4.1)
41
pend
grmimi
allat
galeria
Fig. 4.1. Profilet karakteristike t trthort
Prpilohen n raporte 1:100; 1:200; dhe prmbajn t dhnat numerike pr:

- siprfaqja e pends Sp (m2);
- siprfaqja pr grmim Sg (m2);
- gjatsia nga e cila e marrim humusin (m);
- gjatsia mbi t ciln vendoset humusi (m).
42

Siprfaqen e prerjeve t trthorta e llogarisim me planimetr, kompas, dhe sot m s
shumti me programet aplikative me kompjuter. Vllimin e masave t toks e prcaktojm n
baz t siprfaqes s mesme t profilit sipas distancs s njohur (me formuln e uinklerit).
V=
L(m )
V- vllimi (m3)
P1 - siprfaqja e prerjes s trthort 1 (m)
P2 - siprfaqja e prerjes s trthort 2 (m)
L distanca midis dy prerjeve t trthorta (m)
Kubatura e reduktuar fitohet kur e njjta do t shumzohet me koeficientin e

vllimshmris, sipas llojit t toks, sepse ekzistojn dallime n kompaktsin e toks n
gjendjen e saj natyrore.
Vr = V Kr ........ (m3), ku
Vr-kubatura e reduktuar (m3)
V-kubatura e llogaritur (m3)
Kr sht koeficienti i vllimshmris
N baz t llogaritjeve e paraqitura n tabeln konkludojm se a ka tepric t grmimit
apo pends, d.m.th., se a sht e zgjedhur dhe e trhequr n mnyr t drejt niveleta ose
duhet t ndryshohet drejtimi i trases.
Plotsimi i tabels 4.1. me t dhna:

N shembullin e dhn, prerjet trthore jan n distanc L = 20m;
Shnohen siprfaqet e llogaritura vemas pr grmimin, vemas pr pendn;
Mesi aritmetik i dy siprfaqeve t ngjitura, njpasnjshm shumzohet me distancn
mes tyre dhe prcaktohet kubatura (vllimi) e vrtet (V) pr at segment;
Kubatura e vrtet V shumzohet me astresin Kr dhe prcaktohet Vr, d.m.th. kubatura e reduktuar e grmimit;
Llogariten dallimet nga (penda dhe grmimi) ose (grmimi dhe penda), varsisht
cilat sasi jan m t mdha;
N kolonn e fundit, n fund t tabels, llogariten dallimet me nj shenj - n favor t
pends, d.m.th., me shenjn + n favor t grmimit.
43
grmimi
pend
grmimi
pend
e reduktuar
grmimi
pend
dallimet
pend
reale
grmimi
pend
grmimi
e mesme
grmimi
pend
individuale
KUBATURA E MATERIALIT
koeficienti i
vllishmris
stacioni
siprfaqet e profilit
distanc midis
profileve
Tab. 4.1 Pr llogaritjen e sasive t masave t toks
KONTROLLI
4.2. Rendimi i masave toksore

Q t prcaktojm planifikimin optimal t masave t toks kryesisht prdoret metoda grafike e Bruknerit, i cili prdor lakore-poligon koordinatat e t cilit e paraqesin vllimin
(kubaturn) q n lidhje me do profil sht i barabart me shumn algjebrike t vllimit t
44

materialit t grmuar n grmimin, dhe t shtuar n pend, nga fillimi deri n profilin q
shqyrtojm.
Procedura pr prpilimin e metods grafike t Brunkerit
1. hapi I: vizatohet profili gjatsor me raport R=1: 100 ose R=1: 200 pr gjatsin e
2000
1000
tr t rrugs;
2. hapi II: bhet konstruimi i diagramit (profilit) t siprfaqeve kshtu q: s pari
vizatohen nivelet, pastaj siprfaqja njsore, tabela 4.1. Siprfaqja e grmimit vendoset mbi
nivelet, ndrsa siprfaqja e pends nn nivelet. Te allata nga siprfaqja e madhe hiqet
(zbritet) siprfaqja m e vogl dhe shtohet ndryshimi. Raporti prcaktohet nga madhsit e
siprfaqeve t aplikuara (shtuara).
3. hapi III: Konstruksioni i profilit t masave. T dhnat lexohen nga tabela 4.1 nga
kolona e fundit. S pari trhiqet vij horizontale, dhe pastaj vizatohen kubatura e masave t
toks n kt mnyr: nse bhet fjal pr grmim, sasit vizatohen mbi vijn horizontale,
dhe nse sht pend, nn vijn horizontale.
Raporti prcaktohet individualisht sipas rendimit t masave toksore.
N kt diagram (profil) n tavolina trhiqet nj vij e drejt q sht paralele me
vijn kryesore horizontale dhe e quajtur vij e sheshimit. Ajo ndrpret pik t kurbs (lakores) kumulative nga t cilat trheqim vija normale n diagramin e siprfaqes, fitohet orari i
barazimit t masave toksore (sa grmimi, aq penda).
Mund t trhiqen dhe m shum vija t sheshimit n varsi t vijs s lakuar kumulative. (Fig. 4.2)
profili i
siprfaqeve
pend
profili masave
vij e sheshishimit
grmimi
Fig. 4.2 Trheqja e vijs s sheshimit
45
Karakteristikat e profilit t masave

Diagrami i masave (profili) ka disa karakteristika:
- Nse lakorja rritet nga e majta n t djatht - kah grmimi, dhe n qoft se bie, ather
ka pend;
- Nse masat jan t barabarta, lakorja prfundon mbi abshisn (vij horizontale);
- Nse lakorja prfundon mbi vijn horizontale, ka nj tepric t toks q duhet t ohet n deponi, dhe nse ajo prfundon nn vijn horizontale, mungon tok dhe duhet
t sillet tok;
- Dallimi n lartsit e t dy pikave t lakores, e paraqet kubaturn e toks n mes t
ktyre dy pikave (profilet);
- Pik maksimale n diagramin e masave, e prfaqson pikn zero n diagramin e
siprfaqeve apo n kalimin nga grmimi n pend;
- Pika minimale e diagramit t masave e tregon pikn zero n diagramin e siprfaqeve,
gjat kalimit nga grmimi n pend. (Fig. 4.3)
46
Kotat (m)
profili i zgjatur i rrugs s komunikacionit
teposht
prpjet
siprfaqja e profilit
teposht
Siprfaqet (m2)
stacioni
terreni
raporti
1:2500 gjatsi
1:250 lartsi
Siprfaqet (m2)
siprfaqja e profilit
n deponi
n pend
n pend
profili i masave
Kubatur (m2)
rrafshues
Fig. 4.3. Metoda grafike e Brunkerit.
47
prpjet
Mbaje mend!
Profilet e trthort n rrugn varsisht nga raporti i kuots s terrenit dhe i kuots s
nivelit dhe paraqitet n tre format e mposhtme: pend, grmim dhe allat.
N baz t siprfaqeve t profileve t trthort t konstruktuar dhe distanca mes tyre
prcaktohet kubatura e masave toksore q duhet t grmohet n grmimet, d.m.th. t
mbushurit n pendat.
Pr rendimin e masave toksore prdoret metoda grafike e Bruknerit q prmban
profil-diagrami gjatsor t siprfaqeve dhe profil i masave.
Kubatura reale e masave toksore fitohet kur kubaturn do ta shumzojm me koeficientin e vllimshmris.
Pyetje:
1. N far raporti vizatohen profilet e trthort?
2. Cilat t dhna numerike i lexojm (fitojm) nga profilet e trthort?
3. Si mund t llogaritet kubatura e masave toksore?
4. N far raporti vizatohen profili gjatsor, diagrami i siprfaqeve dhe profili i masave n
metodn grafike t Brunkerit?
5. Nse n diagramin e masave e shnojm vlern mbi vijn horizontale pr far bhet
fjal, grmim ose pend?
48
5. PUNIMET PRGATITORE PR NDRTIMIN

E KONSTRUKSIONIT T POSHTM
Punimet q i paraprijn punimit t trupit t rrugs jan:
- punime gjeodezike;
- planifikimi i toks;
- rregullimi i deponive;
- huazimet;
- organizimi i sheshit t ndrtimit (prpunimi i rrugve t qasjes, etj.).
T gjitha kto aktivitete bhen n prputhje me planet organizative t miratuara t
cilat formojn nj pjes t dokumentacionit kontraktual.
5.1. Shnimi i trupit t rrugs s komunikacionit

Shnimi i trupit t rrugs s komunikacionit do t thot t prcillet projekti, d.m.th.
trase e projektuar nga gjendja a terrenit natyror. Gjat ksaj pune duhet t rinovorehet poligoni operativ, duke prdorur objektet natyrore ose artificiale t cilat jan n terren, dhe
njkohsisht jan aplikuar n nj situat ku sht traseja e projektuar. Pas prcaktimit t
vendndodhjes s kulmeve n kthesat horizontale, shnohen drejtimet n mes tyre, nga nj
kulm deri n kulmin tjetr. (Fig. 5.1).
Fig. 5.1. Shnimi i trupit t rrugs s komunikacionit

Shnimi bhet me hu (shtylla) prej druri. Kur terreni sht i qart, mundet leht t caktohet
drejtimi, n mnyr direkte me prdorimin e instrumenteve gjeodezike (teodoliti). Kur n
mes t kulmeve ka ndonj kodr, i cili nuk lejon qartsi, ather me ndihmn e piks s
terrenit, nga e cila shihen t dy kulmet, bhet prcaktimi i drejtimit.
49

Pas shnimit t drejtimet dhe kthesave horizontale, prpilohet nivelimi i detajuar me
t cilin fitohen kuotat e shtyllave aksore.
Incizimet e profileve t trthort jan me nj rndsi t veant pr prcaktimin e
sakt t punimeve n konstruksionin e poshtm. Pr t qen t gjitha punimet t vlersuara
mir dhe t prfshira n projekt, duhet t incizohet terreni n gjersi t rripit ku sht i
trhequr boshti (prafrsisht 20m nga nj an dhe 20m nga ana tjetr e rrugs). Incizimi i
terrenit bhet me instrumente niveluese. Profilet e trthort t incizuara duhet t jen normale me aksin e trases.
Pas ngritjes s vagonve, prcaktohen skajet e majta dhe djathta t aksit t ashtuquajtur veglat e trasimit. N terrenet e rrafshta tendoset korsi i cili sht n gjendje horizontale
dhe me nj tra ndalohet n do thyerje t terrenit, ku me ndihmn e trarit prcaktohet distanca nga shtylla kryesore, kurse n trarin me durbin lexohet segmenti. Duhet me shum
kujdes t prcaktohen thyerjet e terrenit, sepse ata jan shum t rndsishme gjat projektimit t trupit toksor dhe pr t gjetur sasi reale t masave toksore. Skajet e profilit duhet
t sigurohen me hu (shtylla). N hulumtimet gjeologjike, ose projektimet e sigurimit t
ujoreve, shpesh ka nevoj pr zgjerimin e rripit dhe profilet zgjerohen.
Llogaritja e kuotave t shtyllave aksore dhe ato t profileve natyror, si dhe rezultatet
e llogaritjeve t koordinatave t kulmeve jan t domosdoshme pr prpunimin e bazs
grafike.
Pas prfundimit t punimeve n terren n zyr fillojm me prpilimin e projektit.
5.2. Punimet projektuese

Projekti pr prpunimin e rrugs duhet ti prmbaj elementet e mposhtme:
- plani i situats R = 1:1000;
- profili gjatsor, profili R = 1:100 / 1000 me nivelin e trhequr;
- profili trthor R = 1:100;
- rendimi grafik i masave toksore (Brukneri);
50

- profili karakteristik trthor R = 1:50;
- profili karakteristik trthor (detaje) prej R = 1:5 deri n R = 1:10 n karrexhatn,
korsi skajor, bankin, kanalet e kullimit apo rigola;
- projektet e lshimeve me detajet e nevojshme dhe paramatje;
- detajet e mureve mbajtse;
- profili gjatsor gjeologjik;
- paramatja e detajuar me t gjitha sasit e nevojshme t materialit;
- llogaritja me analizn e mimeve;
- elaborati i prpunuar i shpronsimit;
- prshkrim i hollsishm teknik;
- plani operativ pr kryerjen e punimeve t objektit.
5.3. Punimet organizative

Punimet organizative i prfshijn punimet me t cilat bhet organizimi i vendit t
ndrtimit. Bhen rrugt e qasjes. Krijohen vendet nga t cilat do t behet grmimi i materialit t nevojshm pr punimin e pendve. Ato quhen huazimet e materialit. Krijohen
vende ku do t ruhet materiali i cili m par sht grmuar nga grmimet, qoft pr shkak
t teprics s tij qoft pr shkak t cilsis s tij t paprshtatshme. Ato quhen deponi t
materialit.
5.4. Prpunimi i toks mbi t ciln do t shtrihet profili

Prpunimi i toks mbi t ciln do t shtrihet profili prbhet nga dy pjes: prpunimi
gjeomekanik dhe prpunimi gjeometrik.
5.4.1. Prpunimi gjeomekanik

Prpunimi gjeomekanik prbhet nga punimet e mposhtme:
51

- pastrimi i terrenit (n gjersin e shnuar t rripit rrugor) nga bimt, pemt,
rrnjt, objektet e panevojshme dhe t tjera;
- heqja e shtress s humusit, n trashsi prej 20 cm. (me grejder dhe buldozer);
- materiali i nxjerr sht depozituar jasht trases;
- bhen kanalet pr mbrojtjen nga reshjet atmosferike;
- hulumtimi i bartsis i toks s pastruar;
- ndryshimi i mundshm i prbrjes s materialit pr shkak t prmirsimit t
cilsis apo rritja e stabilizimit mekanik ose kimik etj.
5.4.2. Prpunimi gjeometrik

N terrenet m t mdhenj se 1:5 d.m.th., m t mdhenj se 20%, n terrenin me
ndrprerje bhen shkallt, q t lejohet lidhja e mir me tokn natyrore, d.m.th., pr t
shmangur rrezikun e rrshqitjes s objektit gjeoteknik. Shkallt bhen me nj pjerrsi t
caktuar q uji t kaloj menjher. (Figura 5.1).
1. toka koherente
pr =30 (1:m=1:1.75)
2. toka e dobt koherente
pr =20-30 (1:m=1:1.75)
Fig. 5.1. Prpunimi gjeometrik i profili trthor
52

Pr t gjitha procedurat gjat prgatitjes s toks mbi t ciln do t shtrihet konstruksioni i poshtm, vlen rekomandimi: prgatitja e bazs pr prpunimin e trupit t rrugs
kryhet para prpunimit t grmimit ose pends skriptet q t parandalohet ekspozimi
afatgjat ndaj ndikimeve atmosferike.
53
Mbaje mend!
Punimet q i paraprijn ndrtimit t konstruksionit t poshtm jan: punimet gjeodezike, planifikimi i toks, rregullimi i huazimeve dhe deponive, organizimi i terrenit t
ndrtimit etj.
Deponia sht nj vend i zgjedhur ku vendoset materiali q nuk mund t inkorporohet n penda, pr shkak t teprics s tij ose pr shkak t cilsis s tij t pamjaftueshme.
Vendi i huazimit t materialit sht vendi i zgjedhur ku bhet grmimi i materialit
pr prpunimin e pendve n qoft se i njjti nuk mund t merret n sasi t mjaftueshme
nga allata.
Me shnimin e trupit t rrugs s komunikacionit n terren duhet t shnohen me
shtylla t gjitha pikat aksore t profileve trthort t projektit.
Prpunimi i toks n t ciln do t shtrihet profili prbhet nga dy pjes: prpunimi
gjeomekanik dhe prpunimi gjeometrik.
Test pr vetvlersim:
1. Cilat nga kto punimet ndrtimore i paraprijn prpunimit t trupit t gugs?
a) punimet e armuara;
b) punimet e fasads;
c) punimet prej betoni;
d) punimet gjeodezike.
2. Prpunimi gjeometrik i terrenit me prerje (brja e shkallve), aplikohet n terrenet:
a) me pjerrsi m t mdha se 5%;
b) me pjerrsi m t vogla se 15%;
c) me pjerrsi m t mdha se 20%.
3. Vendi ku ruhet materiali q mund t prdoret quhet: ______________________________,
ndrsa vendi ku kryhet grmimi i materialit t nevojshm pr prpunimin e pends quhet:
__________________________________________________________________
54
6. METODAT STANDARDE PR PRPUNIMIN

E PUNIMEVE GJEOTEKNIKE
T gjitha prpunimet gjeoteknike prbhen prej zhvendosjeve t mdha t masave
toksore. Ka nj przgjedhje t gjer t makinave t ndrtimit q shrbejn pr grmim,
transport dhe montim t materialeve toksore.
6.1. Punimi i grmimeve

Zgjedhja e metods dhe mjeteve pr punimin e grmimeve varet nga:
- lloji i toks q grmohet;
- sasia dhe gjatsia e grmimi;
- sasia e transportit;
- qasja e terrenit;
- afatet e planifikuara etj.
M s shpeshti klasifikimi i grmimeve kryhet sipas llojit t materialit si m posht:
- grmimet n materiale t buta toksore;
- grmimet n shkmbinj t ndryshm me ngurtsin dhe strukturn.
6.1.1. Gropimi n materialet e buta toksore

Grmimet n materiale t buta, t lidhura dhe t palidhura apo n baz t kritereve teknologjike, tokat e kategoris I deri IV, mund t kryhet me dor ose me makineri t
ndrtimit.
Pr grmimet manuale prdoren mjete t ndryshme: lopata, kazma, pyka, eki me
masa t ndryshme, d.m.th., eki pneumatik, dalta prkatse. Kjo metod e grmimit pr
koston e lart dhe efektin e ult sht e kufizuar n objektet e vogla, n vendet e ngushta dhe
t paarritshme, ku grmimet e mekanizuara jan t pamundura.
Pr kryerjen e punimeve toksore gjat ndrtimit t rrugve t komunikacionit
prdoret makineri e ndrtimit me efekte t mdha, t cilat mund t kryejn m shum operacione njkohsisht. Ktu jan prfshir: buldozer, ekskavator, grejder, skreper, etj.
(Fig. 6.1, Fig. 6.2, Fig. 6.3, Fig. 6.4)
55
Fig. 6.2. Ngarkues
Fig. 6.1. Buldozer
Fig. 6.3. Skreper
Fig. 6.4. Ekskavator
6.1.1.1. Prpunimi i grmimeve

Metodat m t prdorura gjat kryerjes s grmimeve jan:
- grmimi n shtresat gjatsore;
- grmimi n krye;
- grmimet gjatsore ansore.
Grmimi n shtresat gjatsore kryhet n shtresat paralele, horizontale ose me pjerrsi
t vogl, me trashsi prej 0,6m deri n 0,8m, d.m.th. prej 0,2m deri n 0,4m, n qoft se
prdoren skrepert. Karakteristika themelore e ksaj procedure sht q na jep nj front t
gjer t punimit pr grmim dhe ngarkim. (6.5)
56
allat
pend
nivelet e plenumit
vrtitje
vrtitje
pend
shkarkimi
ngarkimi
shkarkimi
allat
allat
nivelet e
plenumit
vrtitje
vrtitje
pend
ngarkimi
shkarkimi
ngarkimi
procedura e grmimit dhe ndrtimi i allats dhe pends me skreper
procedura e prerjes dhe derdhja me skreper
Fig. 6.5. Aplikimi i skreperve pr prpunim, grmim dhe pend

Grmimi n krye kryhet n profilin e plot n t gjith lartsin dhe gjersin e
grmimit n shtresa normale me aksin e rrugs s komunikacionit. Kjo mnyr e grmimit
sht e favorshme pr allata t shkurtra dhe t thella, kur terreni sht me nj rnie t
madhe dhe npr t nuk mund t lvizet makineria, d.m.th., kur nuk mund t aplikohet
procedura e grmimit n shtresat gjatsore. Pr shkak t frontit t vogl t puns fronti i
puns s grmimit sht relativisht i ngadalt, dhe materialet transportohen vetm n nj
drejtim. (Fig. 6.6)
57

profili gjatsor
barrier
grmimi n krye
pjesria e
kundrt
pamja nga ana e siprme
Fig 6.6. Grmimi n krye

Grmimi ansor kryhet n materialet toksore shum t forta apo n shkmbinj.
Nse allata sht n material toksor, allata nuk grmohet deri n nivelin e planumit, por gradualisht.
Nse allata sht n material q grimcohet dhe t paqndrueshm, allata n pjesn
e poshtme duhet t jet pakz e gardhuar. Pastaj allata zgjerohet me shkall pr ngarkim
nga t dy ant e tij. (Fig. 6.7)
Fig. 6.7. Grmimi ansor
58

Kjo mnyr e grmimit ka avantazhet e saj (vend i mjaftueshm pune, grmimi i
thjesht dhe i leht, transportimi i materialit n dy an, kullimi i mir), por ka edhe t meta
(prpunimi i allats, sidomos gardhimi i saj).
6.2. Punimi i pendave

Pendat jan objekte t forta dhe masive me nj form t prcaktuar, q duhet t jet e
qndrueshme. Gjat punimit t pends duhet t merret parasysh:
- stabiliteti i toks mbi t ciln do t ndrtohet;
- stabiliteti i materialit t derdhur;
- stabiliteti i pjerrsive t pends etj.
Pr punimin e pends mund t prdoren materiale dhe karakteristika gjeomekanike t ndryshme, varsisht nga lloji dhe klasa e rrugs s komunikacionit, madhsia e
pends dhe masat mbrojtse t planifikuara nga ndikimet mbi t cilat do t ekspozohet
gjat shfrytzimit. Pr ndrtimin e pendave prdoren materiale kohezive kokrrimt, dhe
materiale t grimcuar jokohezive, materiale guri me granulim t ndryshm, materiale q
fitohen artificialisht: tok e djerr, zgjyr, hiri fluturues apo nj przierje e materialeve t
lartprmendura.
6.2.1. Metodat e prpunimit t pends

Metodat m t aplikuara pr prpunimin e pendave jan:
- pend n shtresat horizontale;
- pend n krye;
- procedur e kombinuar e t mbushurit n krye ose n shtresa.
6.2.1.1. Punimi i pends n shtresat horizontale

Prpunimi i pends n shtresat horizontale kryhet npr gjatsin e tr dhe npr
gjersin e pends, duke lejuar nj front t gjer t puns dhe q e prshpejton punn.
Njkohsisht arrihet prshtatja e shtresave n mnyr t barabart dhe nj lidhje m t mir
mes tyre.
T mbushurit mund t kryhet n shtresa horizontale dhe n shtresa t pjerrta
gjatsore. T mbushurit n shtresa t pjerrta aplikohet kur prbrja e terrenit sht e till
q siguron stabilitet t pends.
59

Gjat prpunimit t pends n shtresa horizontale ekzistojn dy mundsi t mbushjes
dhe sjelljes s materialit:
- shkarkimi dhe mbushja me lvizjen e automjetit pr transportim t materialit npr
shtres t re, t pangjeshur; (fig. 6.8 )
- shkarkimi dhe mbushja me lvizjen e automjetit pr transportim t materialit npr
shtres t br paraprakisht dhe shtres t ngjeshur. (Fig. 6.8 b)
lartsia e projektuar
t pends
prpunimi i shtresave
t mushurit nga krye

tok bartse
Fig. 6.8 ,b Prpunimi i pends n krye dhe n shtresa
6.2.1.2. Prpunimi i pends n krye

Prpunimi i pends n krye kryhet me profilin e plot trthor, dhe gjat asaj ngjeshja
nuk sht e barabart dhe pends i duhet nj koh e gjat ti prshtatet toks, dhe mund t
paraqiten deformime.
6.2.1.3. Prpunimi i pends me metodn kombinuese t mbushjes

Procedura e kombinuar e t mbushurit- n krye dhe n shtresa aplikohet nse sht
e nevojshme t mbushurit t kryhet prmbi terren q sht i mbytur me uj, kshtu q, s
pari prpunohet pjesa e pends q sht nn uj, dhe pastaj derdhet n shtresa me ngjeshje
t duhur. (Fig. 6.9)
60
drejtimi
i lvizjes
drejtimi i t mbuhurit
shtresa e I-r
drejtimi i t mbuhurit
drejtimi i lvizjes s
automjetit t ngarkuar
drejtimi i t mbushurit
drejtimi i t mbushurit
shtresa e I-r
Fig. 6.9. Procedura e kombinuar e mbushjes
6.2.2. Rregullat q dalin nga prvojat gjat prpunimit t pendave

Gjat prpunimit t pendave sht e nevojshme t respektohen disa rregulla q dalin
nga prvoja, ku m t rndsishme jan:
- gjat futjes s materialeve me cilsi t ndryshme (lagshti) sht e ndaluar przierja
e tyre;
- toka me bartsi m t vogl futet n shtresat m t ulta;
- ngjeshja e pends duhet t jet uniforme n drejtimin trthor, n drejtim gjatsor
dhe n lartsi;
- t mos shtyhet ( kompaktet) gjat motit me shi;
- t mos prdoren materiale t ngrira;
- shtresa t kryhet m mir me rnie trthore pr shkak t kullimit m t mir (min.
5-10%);
- duhet t krkojn q automjetet e mbushur t transportit (kamion, damper,
skreper) t lvizen tatpjet dhe npr pend, ndrsa t zbrazt t lvizin prpjet;
- trashsia e shtresave n gjendjen e ngjeshur sht prej 0.2m deri n 0.4m pr materialet kokrrimta, dhe prej 0.3m deri n 0.7m pr materialet e palidhura.
6.3. Ndrtimi i konstruksionit t poshtm n kushtet e vshtira gjeoteknike

Kushtet e rnda gjeoteknike hasen n kushtet malore, n tokn shkmbore t kategorive V deri n VII dhe n tok me bartsi t dobt, n vendet moalike, n torft.
61
6.3.1. Prpunimi i grmimeve n shkmbinjt e forta

Prpunimi i grmimeve n shkmbinj t fort kryhet duke prdorur eksploziv,
d.m.th., me minim. Minimi zhvillohet n tri faza:
- me shpimin e vrimave t minimit;
- mbushje dhe ndezje t minave;
- prjashtimi i materialit t minuar.
N lidhje me efektin e eksplozivit n shkmbinj paraqiten 3 (tri) zona:
- zona e par e shprthimit n t ciln shkmbi sht shprbr dhe grimcuar
plotsisht;
- zona e dyt e thrrmimit, n t ciln kryhet thrrmimi dhe thyerja e shkmbit n
copa t mdha;
- zona e tret e tronditjes s shkmbit n t ciln ai sht i strpikur ose tronditur.
Shpimi i vrimave t minimit mund t kryhet me dor dhe me makin. Shpimi me
dor prdoret pr punime t vogla apo nse shpimi mekanik sht joekonomik. Trashsia e
daltave sht nga 20mm deri n 40mm, dhe diametri i vrims s shpuar sht 50mm.
Pr shpimin me makineri prdoret ekani pneumatik, shpuese me ajr t ngjeshur
me diametr prej 50mm deri n 70mm preventiv dhe me gjatsi prej 2m deri n 4 m.
Eksplozivt jan materiale t cilat nn ndikimet e jashtme (goditje, tronditje) kalojn
n gjendje t gazt duke gjeneruar temperatur t lart dhe presion q ka fuqi shkatrruese.
Sipas mnyrs s shfaqjes mund t jen: klasike, kimike dhe atomike.
N grmimet e cekta me thellsi deri n 1m, aplikohen minat e lvizshme q vendosen pothuajse horizontalisht (pr nxjerrjen e rrnjve, pengesave, etj.).
N grmimet e thella shpimi bhet nga ana e siprme. Nse lartsia sht m e madhe
se 4 metra punohen n kate.
6.3.2. Prpunimi i pends n tok me bartsi t ult

N torft, balt ose n tok q shtrihet mbi uj nntoksor, ndrtimi i pends paraqet
nj problem.
N praktikn gjeoteknike aplikohen:
a) zgjidhjet klasike
Kur toka sht me bartsi t ult aplikohen zgjidhjet e mposhtme:
- ndrrimi i toks me bartsi t ult me material me bartsi t mir;
- rritja e bartsis s toks me stabilizimin mekanik dhe kimik;
- masa t ndryshme hidromekanike (bonifikime, drenazhe etj.).
62

T gjitha kto zgjidhje e rrisin bartsin e terrenit pa bartsi t nevojshme, por gjithashtu n mnyr dramatike i rrisin edhe kostot dhe e zgjatin kohn pr ndrtimin e konstruksionit t poshtm.
b) Zgjidhjet bashkkohore
N kohn e fundit rritja e bartsis s toks dhe prmirsimi i karakteristikave gjeomekanike bhet me gjeotekstil.
6.3.3. Mbrojtja mekanike dhe stabilizimi i pjerrsive n shkmbinj

Rrnimi i pjerrsive n shkmbinj, te grmimet sht nj shkak i zakonshm pr aksidentet e komunikacionit. Nj nga arsyet subjektive sht shkatrrimi (rrnimi) joprofesional (tronditet e tr masa shkmbore), ose pjerrsi e prpunuar n mnyr joprofesionale.
Arsyeja tjetr, objektive, sht kur shkmbi gjendet n procesin e natyrshm t shkatrrimit.
Metodat e mbrojtjes s pjerrsive t materialeve shkmbore varen nga shkalla e
prkeqsimit t shkmbit. M t aplikuara jan metodat e mposhtme:
- prpunimi i mureve t veshura;
- vendosja e rrjetave prej eliku;
- ankorimi dhe injektimi.
N shum shkmbinj t plasaritur dhe t dekompozuar, t cilat duhet t jen t
mbrojtur nga erozioni dhe nga ndryshimi i temperaturs, sht prdorur betoni i strpikur
prmbi rrjeti eliku e cila ankorohet n shkmbin. M i aplikuar sht rrjeti Q, ndrsa
spirancat jan me 20mm dhe gjatsi prej 1m, ashtu q n siprfaqe prej 1m2, t vij nj
spiranc. Prmbi rrjeti t fiksuar mir shtohet shtresa e betonit t strpikur me trashsi prej
8cm deri n 10cm deri, MB - 35 nn presion t paktn prej 2.5 atm (atmosfera). (Fig. 6.10).
armatur rrjetore
spiranc f20mm
Fig. 6.10. Mbrojtja mekanike e pjerrsive
63

Mbshtjellja e ktill rruhet s paku 7 dit me strpikjen me uj ose lyhet me mjete
kimike, t cilat e parandalojn avullimin e ujit nga betoni i strpikur.
N allatn e thell dhe n pjerrsit e plasura, ku ekziston mundsia nga thrrmimi,
pr sigurimin e pjerrsis prdoren rrjetet prej eliku t lyera me zink q fiksohen nga 2m
deri n 3m pas kulmit t pjerrsis me spiranca me 10-20mm dhe me gjatsi prej 2m deri
n 3m. (Fig. 6.11)
spiranc
rrjeti eliku i lyer

me zink
drejtimi i
zhvendosjes
blloku i betonit
Fig. 6.11. Sigurimi i pjerrsive me rrjeta prej eliku t lyera me zink

N pjesn e poshtme rrjeti sht i lir dhe pr t jan varur blloqet e betonit, roli i t
cilve sht pr t mbajtur rrjetin e shtrnguar n shkmb.
Sigurimi i blloqeve t paqndrueshme pr pjerrsi bhet me aplikimin e llojeve t
ndryshme t spirancave, t cilat jan ankoruar n shkmbin e shndetshm, prapa bllokut
t paqndrueshm me gjatsi t krkuar. Varsisht nga lloji i ankimit ekzistojn lloje t
ndryshme t spirancave: me pyk, me larvn ekspansive, spiranc e perforuar, spiranc
SN, etj.
64
Mbaje mend!
Pr kryerjen e punimeve gjeoteknike ekzistojn metoda t shumta dhe lloje t
ndryshme t makinave.
Si do t kryhet grmimi varet nga lartsia dhe nga gjatsia e grmimit, nga sasia transportuese, nga qasja e terrenit dhe afatet e planifikuara.
Makinat e grmimit jan: buldozeri, skreperi, graderi, ekskavatori.
Ekzistojn parime t caktuara n punimin e grmimit si dhe parime t caktuara n
punimin e pends.
Punimet n kushte t vshtira gjeomekanike jan: kryerja e grmimit n shkmbinj
dhe ndrtimi i pendave n tokat me bartsi t dobt.
Mbrojtja e pjerrsive shkmbore nga shkoklimi bhet me rrjeta prej eliku, spiranca
dhe injektim.
Test pr vetvlersim:
1. Cila nga makinat e mposhtme nuk prdoret pr grmimin e materialeve?
) buldozeri
c) cilindri
b) ekskavatori
d) skreperi
2. Numroi tri metoda pr prpunimin e grmimeve:

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3. Numroi dy metoda pr prpunimin e pendave:
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
4. Shpjegoje procedurn e prpunimit t grmimit n tokn shkmbore?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
5. Cilat masa ndrmerren pr mbrojtjen e pjerrsive t plasura shkmbore pr t parandaluar thrrmimin mbi karrexhat?
65
66
7. PROJEKTIMI I RRUGVE T KOMUNIKACIONIT

Rruga pr objektin ndrtimor duhet t siguroj lidhje t transportit n mes vendeve
t ndryshme dhe transportin e mallrave t ndryshme dhe t njerzve.
Rrugt jan t destinuara pr komunikacionin motorik t shpejt, t rehatshm dhe
t sigurt. Ato mundsojn komunikim midis shteteve t caktuara, midis vendbanimeve,
midis qyteteve, brenda n qytetet, pr t shkuar n pun, sigurojn lidhjen mes qendrave
t turizmit dhe rekreacionit, qendrave ekonomike, qendrave administrative dhe qendrave
t tjera, etj.
7.1. Klasifikimi i rrugve

Klasifikimi i rrugve bhet nga arsye t ndryshme dhe sipas kritereve t shumta.
Detyra themelore n klasifikimin e rrugve sht pr t mundsuar marrjen e t
dhnave t nevojshme pr karakteristikat themelore t rrugs s caktuar pr projektim dhe
shfrytzim.
Klasifikimi funksional
-
Rrugt e largta apo transit;

Rrugt e lidhjes;
Rrugt e mbledhjes;
Rrugt e qasjes.
Ndarja administrative
- Rrugt magjistrale;
- Rrugt ndrkombtare, q i lidhin qytetet m t mdha;
- Rrugt rajonale, q i lidhin rajonet ekonomike t shtetit dhe e bjn distribuimin
deri te rrugt magjistrale;
- Rrugt lokale, q i lidhin fshatrat dhe lagjet dhe jan n kompetencat e qendrave
komunale.
Klasifikimi i komunikacionit sipas llojit t komunikacionit
- Rrug q prdoren vetm pr komunikacion motorik, udh automobilistike;
- Rrug pr komunikacion t przier, pr automjete motorike dhe karroca q trhiqen
me kuaj, biikleta dhe kmbsor.
Ndarja sipas destinimit:
67

- Rrugt periferike;
- Rrugt urbane.
Rrugt periferike ndahen n:
-
Rrug publike;
Rrug turistike;
Rrug bujqsore;
Rrug pyjore;
Rrug industriale dhe t minierave.
Rrugt urbane ndahen n:

-
Autostrada urbane;
Magjistral urbane;
Rrugt e komunikacionit urban;
Rrugt e mbledhjes;
Rrugt e qasjes.
Ndarja sipas madhsis s komunikacionit motorik, komunikacionit mesatar n do vit,

komunikacionit t prditshm
-
Autoudh (m i madh se >15.000 automjete);

Klasa (shum e madhe > 12000 automjete);
Klasa (e madhe nga 7.000 deri n 12.000 automjete);
Klasa (mesatare nga 3000 deri n 7000 automjete);
Klasa (e vogl nga 1000 deri n 3000 automjete);
Klasa (shum e vogl < se 1000 automjete).
Klasifikimi sipas shkalls s kontrollit mbi qasjen:

- Rrug pa qasje t kontrollit, ku automjetet mund t kyen n komunikacion n do
vend;
- Rrug me kontroll t pjesshm, prmes kryqzimeve dhe vendeve kyse;
- Rrug me kontroll t plot, nuk mund t kyen drejtprdrejt, por vetm me an t
rrugs me kategori m t ult, n vendet e kyjes, t paniveluara.
68

Ndarja e rrugve sipas karakteristikave topografike t terrenit
Lloji i terrenit, npr t cilit rruga kalon ndikon shum n elementet konstruktive t
rrugs dhe realizimin e tij teknik:
- fushat e ulta kan pjerrsi t buta t terrenit nga 1:10 dhe jan n lartsi t vogla
mbidetare. rrugt mbi terren t rrafsht kan drejtim m t gjat, kthesa me rreze t
mdha dhe pjerrsi t vogla gjatsore;
- terreni me kodra mund t ket shpate me pjerrsi t buta nga 1:10 deri n 1:5 dhe
lartsi mbidetare. rrugt n kto terrene kan drejtime m t shkurta, kthesa m t
shkurta, rrezet m t vogla dhe pjerrsi gjatsore deri n 6%;
- terrenet malore jan me diferenca lartsore t madha, lartsi t mdha mbidetare
dhe pjerrsi nga 1:1 deri n shpate shum t pjerrt. ata prbhen nga kthesat me
rreze t vogla (serpentin) dhe kresa kalimtare, ndrsa pjerrsit gjatsore jan m
shum se 10%.
7.2. Ngarkesa e komunikacionit

Nn ngarkes t komunikacionit apo intensiteti i komunikacionit nnkuptohet numri i automjeteve q qarkullojn n nj interval t caktuar kohor ose pritet t qarkullojn
npr nj prerje t rrugs n t dy drejtimet.
Ngarkesa caktohet me numrimin e automjeteve, autobusve, kamionve etj.
Dallohen dy gjendje:
- gjendja reale;
- gjendja e planifikuar.
Mbi bazn e pasqyrs ekzistuese pr ngarkesn e komunikacionit bhet analiz e raporteve ekzistuese n komunikacion dhe caktohen ligjshmrit e zhvillimit.
Ngarkesa e planifikuar e komunikacionit sht baz pr dimensionin e profilit trthor
t rrugs pr t siguruar rrjedhn e komunikacionit t ardhshm.
69
7.3. Fuqia lshuese e rrugve dhe niveli i shrbimit

Fuqia lshuese e paraqet numrin m t madh t automjeteve motorike q mund t
kalojn npr nj korse t komunikacionit (n rrug me nj drejtim), ose n t dy drejtimet
pr njsi kohe.
Kur sasia (vllimi) i komunikacionit sht i barabart me kapacitetin e rrugs kushtet
dhe lvizja bhen t kqija madje edhe n kushte ideale n rrug, ather komunikacioni
dhe shpejtsit jan me vonesa t vogla dhe shpesh her me humbjen e kohs. Nse vllimi
i komunikacionit sht i vogl kur Q < N kemi kushte t favorshme pr prdoruesit. Q / N
sht shkalla e shfrytzimit t kapacitetit t rrugs.
7.4. Shpejtsia relevante

Parametri themelor n procesin e projektimit t rrugorve sht shpejtsia.
Duke u bazuar n shpejtsin dhe rrjedhn prcaktohen dhe dimensionohen profili
trthor, plani i situats dhe profili gjatsor.
Shpejtsia e vozitjes n t njjtn koh sht nj tregues i nivelit t shrbimit n kushtet e dhna t s komunikacionit.
N literaturn profesionale hasen nj numr t madh nocionesh pr shpejtsin:
shpejtsi projektimi, llogaritse, e lir, etj.
Gjat prcaktimit t ktyre shpejtsive duhet t konsiderohen t gjith faktort ndikues, si jan gjendja psikofizike e shoferve, karakteristikat dhe gjendja e automjetit, karakteristika rrugore, kthesat, kryqzimet, objektet rrugore, gjersia e karrexhats, vrazhdsia e
rrugs, shikueshmria etj.
Struktura dhe karakteristikat e rrugs jan: rrjedhja, dendsia, komunikacioni i
przier etj., dhe karakteristika t tjera jan: ndrtimi i rrethins, topografia, etj.
Shpejtsia e projektuar
Shpejtsia e projektuar Vpr sht e miratuar si nj vler teorike q shrben pr llogaritjen e parametrave kufitare q mund t aplikohen n procesin e trasimit t rrugs.
Mbi bazn e saj llogariten elementet e trases dhe profili trthor i rrugs, kshtu q
plotsisht do t jet e garantuar siguria e vozitjes.
Gjat asaj prcaktohen:
70

- rrezja minimale e kthess horizontale Rmin (m);
- pjerrsia m e madhe gjatsore e trases Imax (%);
- prerja trthore e rrugs.
Shpejtsia e projektuar sht prcaktuar me detyrn projektuese n baz t parametrave m t rndsishm:
- detyra e rrugs n rrjetin, d.m.th., klasa e rrugs;
- konfiguracionin e terrenit, d.m.th., kufizimet hapsinore;
- shpejtsia m e madhe e lejuar me ligj.
7.5. Automjetet relevante

N fillim t projektimit duhet t prcaktohen parametrat relevante vllimore dhe ato
dinamike.
Pr kt qllim veohen llojet standarde t automjeteve.
Varsisht nga qllimi i rrugs, automjeti i prshtatshm mund t jet i ndryshm.
Me standardet, prve masave vllimore (gjatsia, gjersia, lartsia), prcaktohet dhe
pesha maksimale e automjeteve, ngarkesa aksore e lejuar dhe kombinimet e mundshme t
akseve. Figura (7.1)
71
Automjeti
udhtarsh
gjatsia: 4.70 m
gjersia: 1.75 m
lartsia: 1.50 m
Automjeti
turistik
gjatsia: 9.20 m
gjersia: 2.20 m
lartsia: 3.00 m
nr. i akseve: 2
gjatsia: 8.0 m
(7.0 m)
gjersia: 2.20 m
lartsia: 4.00 m
Automjeti
ngarkues
(i mesm)
Automjeti
ngarkues
(i rnd) +
autobus
nr. i akseve: 3 (2)

gjatsia: 12.0 m
(10.0 m)
gjersia: 2.50 m
lartsia: 4.50 m
Automjeti
ngarkues i
rnd me
rimorkio
nr. i akseve: 3 +2
gjatsia: 16.50 m
gjersia: 2.50 m
lartsia: 4.50 m
Automjeti
ngarkues
(i rnd)
me rimorkio
nr. i akseve: 3 +2
gjatsia: 18.00 m
gjersia: 2.50 m
lartsia: 4.50 m
Fig. 7.1 Karakteristikat e automjeteve relevante
72

Prcaktimi i dimensioneve m t mdha t lejuara t automjeteve sht po aq e
rndsishme pr prodhuesit e automjeteve, si dhe pr projektueset.
Gjersia e korsave t komunikacionit, rrezja minimale t kthesave horizontale, lartsia
e lir t objekteve dhe elementeve t tjera t rrugve jan n lidhje t ngusht me dimensionet maksimale t automjeteve.
7.6. Profili i lir

Profili i lir paraqet nj hapsir ajrore mbi rrugn n t ciln nuk duhet t ket ndonj
objekt tjetr (deg, instalime elektrike, telefonike dhe instalime t tjera dhe simbole).
Lartsia e lir prej 4.5 m matet nga pika m e lart e rrugs n profilin, duke marr
parasysh prforcimin e mundshm t konstruksionit t karrexhats s rrugs. Gjersia e
profilit t lir varet nga numri i korsave t komunikacionit dhe nga gjersia e tyre. (Fig. 7.2)
rrug jasht vendbanimit
profili i lir
shtegu biiklets
profili i komunikacionit
korsi
Fig. 7.2. Profili i lir i rrugs
73
Mbaje mend!
Rrugt jan klasifikuar pr arsye t ndryshme dhe sipas kritereve t shumta pr t
marr t dhnat e nevojshme mbi karakteristikat themelore t nj rruge t veant pr projektim dhe shfrytzim.
Sipas terrenit npr t cilit kalojn, rrugt mund t jen: rrafshore, kodrinore dhe
malore.
Fuqia lshuese e rrugs duhet t jet m e madhe se ngarkesa e komunikacionit.
Shpejtsia e projektuar sht nj parametr i cili varet nga rrezet minimale t kthesave, shpatet gjatsore, si dhe elementet n profilet e trthort.
Madhsit vllimore dhe ngarkesat karakteristike dinamike nga automjetet relevante
ndikojn n prcaktimin e profileve t lir, gjersia e korsave t komunikacionit, rrezet minimale t kthesave horizontale etj.
Pyetje:
1. Si bhet ndarja i rrugve sipas klasifikimit administrativ?
2. Cilat jan karakteristikat e rrugve malore?
3. Si duhet t jet raporti i ngarkess s komunikacionit dhe fuqia lshuese e rrugs q t
rritet niveli i shrbimit n rrug?
4. Cilat jan dimensionet vllimore (gabaritet) t automjetit relevant t udhtarve?
5. Sa sht lartsia e profilit t lir t rrugs?
74
8. PROFILI I TRTHORT I RRUGS

Profili i trthort i rrugs paraqet nj prerje me nj rrafsh vertikal, normal me aksin
e rrugs. Kjo sht nj shum e elementeve t ndryshme funksionale, strukturore dhe detajeve. Numri i tyre, dimensionet dhe ndrlidhja e tyre varet nga klasa dhe destinimi i rrugs,
si dhe nga karakteristikat e shfrytzimit.
Te profili i trthort i rrugs dallojm: konstruksionin e poshtm dhe konstruksionin
e eprm dhe t lart t lvizshm.
Konstruksioni i poshtm e prbn trupin e rrugs, i cili varsisht nga lartsia e raportit t kuots s terrenit dhe kuots s nivelit mund t jet n format e mposhtme: pend,
grmim dhe allat. Siprfaqja e fundit n t ciln vendoset (shtrihet) konstruksioni i eprm
(konstruksioni i karrexhats) quhet planum. (Fig 8.1a,b)
planumi
pend
karrexhat
rripi i udhtimi
allat
planumi
karrexhat
Fig. 8.1- ,b, Profili i trthort i rrugs

) n pend
b) n grmim
75
8.1. Elementet e planumit t rrugs
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Elementet e planumit jan:

karrexhat (korset e komunikacionit pr komunikacionin aktiv dhe komunikacionin pasiv);
korset ndarse;
bankinat;
rigol;
berm;
shtigjet kmbsore dhe shtigjet pr biiklet;
pjerrsi e trthort.
8.1.1. Elementet e karrexhatave jan:

-
korset e komunikacionit;
korset skajore;
korset pr ndalimin emergjent t automjeteve;
korset shtes.
Fig. Elementet e planumit (Fig. 8.2)
Planumi
Korsi
Rripi dhjatas nga
planumi i rrugs
Kt kot e terrenit
Kn kot e nivelets
Gjrsia e rripit t autoudhs
Fig. 8.2. Elementet e planumit t rrugs
76
tel gardhi
pjerrsia e grmimit
kanali
korsi i skajit pr
ndalim
korsi i vizitjes
korsi i skajit
korsi e djatht
korsi i vizitjes
aksi i rrugs
korsi i skajit
korsi i vozitjes
korsi i skajit
aksi i rrugs
Vij e
mesme e
ndarjes /
rripi
korsi e majt
bankin
pjerrsia e pends
Tel gardhi
Kanali n kmbzn
korsi majtas nga

planumi i rrugs
8.1.1.1. Korseta e komunikacionit

Korseta e komunikacionit (korse e vozitjes) jan destinuar vetm pr komunikacionin n lvizje. Numri i tyre varet nga ngarkesa e dhn komunikacionit dhe nga niveli i planifikuar i shrbimit. Sipas rregullave teknike gjersia e ktyre korseve varet nga shpejtsia
e llogaritur Vr. (Tabela 8.1)
Tabela 8.1. Gjersia e korsis t komunikacioni dhe t korsets skajore
Shpejtsia e llogaritur
Gjersia e korsit t
komunikacionit ts (m)
Gjersia e korsit t skajit
Vr>100
3.75
0.5(1.0)
80<Vr100
3.50
0.35
60<Vr800
3.25
0.30
40<Vr60
3.0
0.30
Vr40
2.75
0.20
Vr (km/h)
ti (m)
8.1.1.2. Korset skajore

Korsia e puns sht midis karrexhats dhe bankins ose midis karrexhats dhe
korses pr biikleta ose kmbsor. Ajo sht nj konstruksion i ndar dhe konstruksion
i ngurt ose zgjerimi i karrexhats ku shnohet vija e ndarjes skajore. Vija skajore e mbron
karrexhatn nga dmtimi dhe n mnyr t qart e shnon skajin e djatht t korsit t komunikacionit. Gjersia e korsit t puns varet nga gjersia e korsit t komunikacionit (i
dhn n tabeln 8.1).
8.1.1.3. Korsi pr ndaljen emergjente t automjeteve

N autostrad, por edhe sipas nevojs edhe n rrug t klass s I, n t dy drejtimet
vozitja duhet t parashikohen korset e emergjencs pr ndalimin e automjeteve, pr shkak
t defekteve t automjeteve, lodhjen e shoferit etj. Gjersia e vagonve e korsit pr ndalimin
e emergjent sht 2.5m (1.5m).
77
8.1.1.4. Korset shtese

Korset shtes mund t jen t destinuara pr shkyjen dhe kyjen, si edhe pr lvizjen
e automjeteve t ngadalt n pjerrsi m t mdha.
8.1.1.4.1. Korset pr kyje dhe shkyje

Korset pr kyje dhe shkyje gjendet si element shtes n karrexhatn themelore n
fushn e kryqzimeve t deniveluara. Shrbejn pr rreshtimin e automjete t cilat kthejn
n kryqzimin e rrugs.
8.1.1.4.2. Korse pr automjetet e ngadalt n pjerrsi t mdha

N prpjett e mdha, kamiont e rnd e reduktojn shpejtsin. Korset shtes pr
automjetet e ngadalt jan ndrtuar n seksione me nj pjerrsi gjatsore t madhe pr t
ruajtur nivelin e planifikuar t shrbimit t autoudhs n klasn e I dhe klasn e II me nj
shpejtsi projektimi m t madhe se 60 km / h. Gjersia m e vogl e korsit shtes pr automjetet e ngadalshm n pjerrsi t mdha sht 3,5 m. (Fig. 8.3)
Fig. 8.3. Shfaqja e korsit shtes pr automjetet e ngadalshme

n rrug me pjerrsi m t madhe
78
8.1.2. Korsi i ndarjes

N autoudh me katr ose m shum korse, korsi i mesm i ndarjes (korsi ndars)
sht kryer me gjersi prej 4,00m ose minimumi 3.00 m. Kur korsi i mesm i ndarjes sht
formuar nga gardi i ndarjes specifik, gjersia minimale sht 2.00 m (1.50 m). N disa
vende dhe n nj distanc prej 2 deri n 3 km kryhet ndrpritja e korsit t ndarjes n rast
t aksidenteve t komunikacionit, riparimet e rrugve etj., pr t mundsuar ridrejtimin e
komunikacionit t prkohshm nga nj drejtim n tjetrin.
8.1.3. Bankinat
kanali
Bankin sht korsi toksor apo korsi i stabilizuar i cili sht i vendosur n mes t skajit (buzs) s karrexhats dhe pjerrsis s pends. Gjersia e bankins prcaktohet varsisht
nga lloji i rrugs dhe natyra e terrenit. Sillet nga 0,75 deri n 1,5 m. Kryhet me nj knd drejt
ans s jashtme prej 4%. (Fig. 8.4)
Detali A
Detali B
Fig. 8.4. Rrug me dy drejtime n pend
8.1.4. Rigola
Rigolata paraqitet si element i planumit t rrugs n grmimin dhe n allatn.
Shrben pr ta mbledhur ujin siprfaqsor dhe drejtimin e derdhjeve t kanalizimit. Te
autoudha ky element ndodhet n korsin e ndarjes. Gjersia e rigols varion nga 0.5 m deri
n 0.75 m.
8.1.5. Berma
Berma sht pjes e planumit t rrugs mes rigols dhe pjerrsis s allats, d.m.th.,
ndodhet n planumin n grmimin dhe planumin n allatn. Gjersia e saj nuk duhet t
jet m pak se 0.5 m. (Fig. 8.5)
79
Fig. 8.5. Rrug me dy drejtime n allatn dhe grmimin
8.1.6. Korsi e kmbsorve dhe e biikletave

Korsi e kmbsorve aplikohet n vendet e popullzuara me banor apo zonat q gjenden pran vendeve t popullzuara. Ajo duhet t jet e ndar nga karrexhata me korsin e
ndarjes, skajin e ngritur ose t shtrihet pavarsisht nga karrexhata rrjedhore. Gjersia e
nevojshme e korsis pr nj kmbsor sht 0,75 m, d.m.th. pr dy sht 1.5 m. Lartsia e
profilit t lir mbi korsi pr kmbsor sht 2.5 metra.
Korside i biiklet n profilin e rrugs ndahet nga karrexhata n lartsi ose me korsin
e ndarjes. Ndrtohet n rrugt me komunikacionin e przier, nse vrtetohet se ka nevoj
pr ndrtimin e t njjtit me hulumtimin e komunikacionit. Gjersia e ksaj korsie pr nj
rresht biiklete sht 1.0 m, ndrsa lartsia komunikacioni sht 2.50 m. N rrugt e destinuara vetm pr komunikacionin motorik, korsetat e biikletave jan t ndaluara.
8.1.7. Pjerrsia e trthort e rrugs

Pr kullimin e ujit siprfaqsor sht aplikuar pjerrsia e trthort (ip) e siprfaqes s
karrexhats.
N drejtim t karrexhats mund t jet me pjerrsi t njanshme, (Fig. 8.6) ose me
pjerrsi t dyanshme. (Fig. 8.7)
80
Fig. 8.6. Pjerrsia e dyanshme e trthort
Fig. 8.7. Pjerrsia e njanshme e trthort

Pjerrsia e njanshme sht aplikuar n t gjitha rrugt dhe rrugt me karrexhat
moderne me gjersi deri n 3 korse komunikacioni, d.m.th. deri n 11.00.
N mbulesat e karrexhatave t vrazhda pjerrsia e trthort sht 4%, dhe n t gjith
mbulesat e karrexhatave moderne sht 2.5%.
N kthes, pjerrsia trthort sht vetm i njanshm, me drejtim kah qendra e
kthess. Sillet n kufi prej 2.5% deri n 7%. Prve ksaj rndsie e kullimit t siprfaqes
s karrexhats, pjerrsia e njanshme e trthort n kthes e neutralizon nj pjes t forcs
centrifugale dhe kontribuon pr stabilitetin dhe rehatin e udhtimit.
Llogaritja e mbilartsimit te pjerrsia e njanshme e karrexhats
pjerrsia e njanshme
81

Llogaritja e mbilartsimit te pjerrsia e dyanshme e karrexhats
pjerrsia e dyanshme
Llojet e ndryshme t pjerrsive t trthorta t elementeve t planumit (Fig. 8.8)
a)
c)
b)
a)
d)
Fig. 8.8. Llojet e ndryshme t pjerrsive t trthorta
82
Mbaje mend!
Profili i trthort paraqet nj prerje vertikale t rrugs normale t aksit rrugor deri n
siprfaqen e terrenit.
T gjitha elementet kumulative t konstruksionit dhe funksionale, si dhe detajet n
prerjen e trthort jan ndar n dy grupe: konstruksioni i poshtm (trupi i rrugs) dhe
konstruksioni i eprm (konstruksioni i karrexhats).
Siprfaqja prfundimtare e konstruksionit t poshtm, mbi t cilin vendoset konstruksioni i eprm sht quajtur planum.
Gjersia e tij sht e prbr nga konstrukti i karrexhats, korset skajore, bankinat, rigoletat dhe elemente t tjera prcjellse. Varsisht nga raporti i kuots s nivelit dhe
kuots s terrenit paraqitet n disa forma: pend, allat dhe prerje.
Profilet e trthort t rrugs jasht qytetit dhe rrugs n qytet dallohen n disa elemente prbrse funksionale.
Bankina si nj element brenda planumit paraqitet n prerjen e trthort te penda dhe
te allata.
Rigola sht nj element tipik n grmimin dhe allatn (pjesa q grmohet) shrben
pr mbledhjen dhe kullimin e ujit siprfaqsor.
Pjerrsit e trthorta t siprfaqeve t karrexhatave zbatohen kryesisht pr kullimin
e tyre.
N nj kthes pjerrsia e trthort gjithmon sht e njanshme.
83
Pyetje pr vetvlersim:
1. far sht profili i trthort?
2. Prej t cilave dy pjes prbhet profili i trthort?
3. Bni nj krahasim n mes t profilit t trthort n qytet dhe t profilit t trthort jasht
qytetit.
4. A ka mundsi t aplikohet pjerrsia e njanshme nse gjersia e karrexhats sht 13 m?
5. Sa sht mbilartsimi kur sht h pr siprfaqen e karrexhats me k =10.0m dhe me
pjerrsi t trthort t dyanshme ip=3%?
1. N vizatimet e dhn m posht shnoni me numrat prkats elementet e prerjeve t
trthorta:
1. aksi rrugor
2. vij e terrenit, kuota e terrenit
3. nivelet, kuota e nivelets
4. karrexhat
5. korsi i puns
6. bankin
7. rigol
8. shtresa
9. konstruksioni i karrexhats (konstruksioni i eprm)
10. pend
11. grmimi
12. berma
13. formimi i shkallzuar i nntoks
14. shkarkimi i humusit
15. veshje (mbrojtja e pjerrsis)
16. kullimi
17. aksi autoudhs
18. aksi i karrexhats (i djatht dhe i majt)
19. korsi
84

20. korsi e parakalimit
21. korsi e ndalimit
22. korsi e skajit
23. korsi e puns
24. bankin
25. korsi e mesme e ndarjes
26. planumi i autoudhs
85
86
9. Elementet e projektimit n projeksionin horizontal

Plani i situats s rrugs t komunikacionit sht projektimi i aksit t rrugs s komunikacionit n rrafshin horizontal. Prpilohet n nj raport prej 1:1000, 1:2000 ose 1:2500,
etj. N situatn, prve trases s rrugs s komunikacionit jan t shnuara t gjitha objektet q paraqiten prgjat shtrirjes s trases. (urat, tunelet, lshueset, etj.). (Fig. 9.1)
Fig. 9.1. Trase n situatn

Komponentt prbrse themelore t linjs t trases n situat jan drejtza
dhe harku, t cilat jan t ndrlidhura me vija - kthesa kalimtare.
Me kombinime t ndryshme dhe me ndrlidhje t ndryshme t ktyre elementeve
themelore arrihet zgjidhje optimale teknike, q do tì prmbushte parimet dinamike,
parimet estetike dhe ato ekonomike (Fig. 9.2).
harku
Fig. 9.2. Elementet themelore t trases

87
FKR
FKK
MKR
FKR
FKK
kthesa
kalimtare
kthesa
kalimtare
FKK
DR2
FKK
harku
FKK
FKK
FKR
kthesa
kalimtare
MKR
FKR
FKK
FKK
DR1
kthesa
kalimtare
DR3
Drejtza
Me ndihmn e drejtzave lidhen dhe koordinohen kthesat. Gjatsia m e vogl e drejtimit duhet t jet 2Vr (Vr, shpejtsia e llogaritur n km/h), dhe gjatsia m e madhe sht
20Vr, nse drejtza i lidh t dy kthesat me drejtime t kundrta (Fig. 9.3).
DR3
FKK
FKR
FKK
MKR
0Vr
FKR
FKK
DR2
2Vr d
eri 2
FKK
FKK
FKK
FKR
MKR
FKR
FKK
FKK
DR1
Fig. 9.3. Drejtza te dy kthesa t drejtuara n mnyr t kundrt

Kur drejtza i lidh kthesat me drejtimin e njjt, gjatsia m e vogl e drejtimit duhet
t jet 6 Vr, dhe gjatsia e tij m e madhe sht 20 Vr (Fig. 9.4).
6Vr (4Vr) deri 20Vr
FK
FK R
K
MK
MKR
FKR
FKK
FKK
FKK
FKK
FKR
PR2
FK
R
FK KK
F
PR
FK
PR
Fig. 9.4. Drejtza te dy kthesat me drejtimin e njjt
Kthesa rrethore
Rrezja minimale, d.m.th. lakimi maksimal varet nga Vr (shpejtsia e llogaritur). (Fig. 9.5)
KK
PK
SKK
tz
j
e
dr
Fig. 9.5. Elementet gjeometrike t kthess rrethore

88

Konstruksioni gjeometrik dhe llogaritja e elementeve t kthess rrethore niset nga
rrezja e njohur R dhe kndi i thyerjes .
Tangjent
Tg= Rtg ...(m)
Bisektris

B=R(sek -1)..(m)
Gjatsia
L= R
..(m)
Lakorja (kurba) kalimtare

N rrugt e vjetra, linja e trases ishte formuar nga drejtimet dhe kthesat rrethore.
Megjithat, nga drejtimi n kthesn drejtprdrejt do t paraqitet ndikimi i forcs centrifugale n formn e nj goditjeje. Pr t shmangur kt, n mes t drejtimit dhe harkut rrethor
futet kthesa kalimtare n formn e klotoids.
Vlerat minimale t kthesave kalimtare jan prcaktuar nga parametrat dinamik-vozitjeje, parametrat konstruktive dhe parametrat e komunikacionit-psikologjike. Ekuacioni
i klotoids me t gjitha t dhnat e tjera sht n doracakun e prof. Dr. B.Zhnidershiq.
Me drejtimet e trhequr m par dhe me kndin e thyerjes t llogaritur , do t
prcaktohen madhsit e elementeve gjeometrike t kthess horizontale.
Kto jan:
g=(R+R) tg +d......(m)
Tangjent
Bisektris
B=(R+R) (sek
) + R...........(m)
Gjatsia e kthess horizontale
Lp=2 (
).(m)
Prcaktohen dhe shnohen pes pikat karakteristike t kthess horizontale n stacionimin.

Ato jan:
FKK
fillimi i kthess kalimtare;
FKK/FKR fundi i kthess kalimtare dhe fillimi i kthess rrethore;
MKR
mjedisi i kthess rrethore;
FKR/FKK fundi i kthess rrethore dhe fillimi i kthess kalimtare;

FKK
fundi i kthess kalimtare.

89
9.1. Dukshmria n rrug n planin e situats

Gjat dizajnimit t rrugve sht e nevojshme pr t kontrolluar dukshmria e t gjitha kthesat te t cilt prve skajit t brendshm t karrexhats ekzistojn pengesa vizuale
(pjerrsi e grmimit, pyje, ndrtesa, gjelbrimi, etj.).
Duhet t prcaktohet zona e dukshmris n t ciln nuk do t ket pengesa.
Elementet e dukshmris horizontale, bp berma e dukshmris dhe gjatsia e dukshmris Lp jan dhn n Fig. 9.7.
bp =
t komunikacionit
t komunikacionit
syri
objekti
vija e dukshmris
Fig. 9.7. Dukshmria n kthes

Nse dukshmria nuk sht e siguruar duhet t hapet kthesa (zgjerimi nga brenda,
prerja e bimve, thyerja e gardheve, krkohet grmimi etj.).
90

Nse kordh sht n brendsin e karrexhats ose e prek at, dukshmria sht e
sigurt, dhe n qoft se e pret tehun e brendshm t karrexhats, dukshmria nuk sht e
sigurt.
Nse dukshmria nuk sht e sigurt kthesa duhet t hapet (zgjerimi nga ana e brendshme, prerja e distancave, rrnimi i gardheve, grmimi i nevojshm etj.) pr gjersin bp.
Gjersia bp vendoset horizontalisht n distanc 1.5m nga tehu i brendshm i karrexhats
n lartsi t syrit t shoferit prej h1 = 1.2m. Nse pb 1,5m dukshmria sht e sigurt pr
rrezen e aplikuar, nse bp > 1.5m dukshmria nuk sht e siguruar dhe do t duhet t sigurohet me masa shtes. (Fig. 9.8)
K - karrexhat
P - planumi
K - karrexhat
P - planumi
Fig. 9.8. Zgjerimi pr t siguruar dukshmri

Nse dukshmria nuk mund t sigurohet n ann e brendshme t kthess, ose analizat ekonomike-teknike provojn se kjo zgjidhje sht e pazbatueshme, m projekt duhet t
parashikohet vendosja e pasqyrave ose ndarja e drejtimeve etj.
9.2. Zgjerimi i karrexhats n kthes

Gjat lvizjes s automjeteve n kthes, rrotat e prparme vrtiten kshtu q automjeti
merr gjersi m t madhe se ajo q e ka n drejtimin. Prandaj, pr at arsye pr karrexhatn
krkohet nj gjersi m e madhe se gjersia e karrexhats n drejtimin.
91

Zgjerimi kryhet gradualisht n gjatsin e kthess kalimtare deri n vlern e plot t
harkut.
Zgjerimi prcaktohet pr t gjitha kthesat me rreze 25m <R <200m.
Madhsia e zgjerimit prcaktohet varsisht nga madhsia e rrezes dhe dimensionet e
automjetit relevant.
pr vetur
p.sh.:
=
=
pr kamion, autobus
Zgjerimi i prgjithshm i n korses s komunikacionit sht shuma e t gjitha zgjerimeve individuale. (Fig. 9.9)
drejtim
kthes
a kali
mtare
aksi i rrugs
kth
esa
rre
tho
FKK
re
FKR
zgjerimi
Fig. 9.9. Zgjerimi i karrexhats n kthes

Zgjerimi nuk parashikohet n kto raste:
) kur zgjerimi nuk e tejkalon vlern prej 0.20 m, te gjersia e karrexhats m e vogl
se 6,0m.
b) kur zgjerimi nuk e tejkalon vlern prej 0.30 m te gjersia e karrexhats, m e madhe se 6,0m.
92
Mbaje mend!
Plani i situats sht projektimi horizontal i terrenit dhe rrugs.
Rrugt n planin e situats jan t prfaqsuara me trasn (aksin) dhe jan t shnuara
t gjitha objektet shoqruese.
Linja e rrugs prbhet nga drejtime dhe kthesa horizontale.
Kthesat horizontale prbhen nga dy kthesa kalimtare dhe nj kthes rrethore.
Elementet gjeometrike t kthess horizontale jan kordha, bisektrisa dhe gjatsia e
kthess.
Dukshmria horizontale duhet t jet e provuar dhe e siguruar n kthesn.
Gjersia e karrexhats n kthes sht m e madhe se gjersia e karrexhats n drejtim.
Pyetje:
1. N far raport prpilohet plani i situats pr rrugn?
2. Cilat elemente e prbjn trasn n zgjidhjen e situats s rrugs?
3. Sa sht gjatsia e kthess horizontale, nse kthesa e kalimit sht 25 m dhe kthesa rrethore sht 60 m?
4. Cilat jan elementet gjeometrike me t cilat e ndrtojm kthesn horizontale?
5. Ku duhet t kontrollohet dukshmria e rrugs?
6. A parashikohet n do rast zgjerimi i karrexhats n kthes?
93
94
10. Elementet projektuese n projeksionin vertikal

Shtrirja vertikale e trases sht e prcaktuar me vijn e nivelets. Niveleta sht e
prcaktuar si prerje e nj rrafshi vertikal npr aksin e rrugs n situat, me siprfaqen e
karrexhats.
Elementet themelore t konstruksionit t zgjidhjes nivelore (vertikale) jan:
- vija e drejt nn knd;
- kthesat vertikale (konvekse apo konkave).
10.1 Profili gjatsor
lartsia mbidetare
Profili gjatsor i rrugs sht prerja e zhvilluar t rrafshit vertikal nprmjet aksit t
rrugs. N profilin gjatsor, prve vijs s terrenit t treguar dhe vijs s nivelets, jepet
edhe pozita e t gjitha objekteve t trases, si dhe t dhnat e nevojshme numerike (kuot
e terrenit, kuot e nivelets etj.), t nevojshme q t fitohet shfaqja pr pozitn lartsore t
rrugs n drejtim t terrenit, prgjat aksit. (Fig. 10.1)
kthesa vertikale
(konekse)
terreni
niveleta
kthesa vertikale
(konkave)
stacioni
Fig. 10.1. Profili gjatsor

Profili gjatsor sht i shfaqur n sistemin koordinativ drejtkndor n aksin stacionar
dhe n aksin e abshiss dhe me lartsi mbidetare t aksit t koordinats. Prpilohet n raport prej R=1: 100 ose R=1: 250 .
1000
2500
95
10.2 Drejtimet dhe pjerrsit gjatsore

Drejtimet jan t definuara me pjerrsit gjatsore (prpjet dhe tatpjet).
Pjerrsia gjatsore shprehet n prqindje dhe paraqet nj raport midis ndryshimit t
lartsis s nivelets (H) dhe gjatsis s projeksionit horizontal (L).
i=
100
n (%)
Pjerrsia gjatsore varet nga konfiguracioni i terrenit, klasa e rrugs, struktura e komunikacionit, nga shpenzimet e ndrtimit dhe nga shfrytzimi i rrugs, kushtet e kullimit etj.
10.2.1 Pjerrsia maksimale gjatsore

Pjerrsia maksimale gjatsore sht n funksion t shpejtsis projektuese Vpr dhe
kategorin e rrugs.
Te autoudha e klass s V, me Vpr=120km/h pjerrsia maksimale gjatsore sht 4%.
Te autoudha e klass s V, me Vpr=40km/h pjerrsia maksimale gjatsore sht 12%.
(Tabela. 10.1)
Tabela 10.1 Pjerrsia maksimale gjatsore (%)

Shpejtsia e
projektuar
Vp [km/h]
Autoudh
Klasa e
I-r
Klasa e
II-t
96
Klasa e
III-t
Klasa e
IV-t
Klasa e
V-t
10.2.2 Pjerrsia minimale gjatsore

Pjerrsia minimale gjatsore sht e kushtzuar nga kullimi i karrexhats.
N penda nuk ka nevoj pr udhheqjen gjatsore t ujit, q do t thot se nivelet
mund t jet horizontale, d.m.th., pjerrsia gjatsore mund t jet 0%.
N grmimin dhe n allatn, pjerrsia e nivelets duhet t jet e barabart me
madhsin minimale t nevojshme pr udhheqjen e zgjatur t ujit, kur uji nga siprfaqja e
karrexhats pranohet n rigol ose n kanale.
Pr rigoln prej betoni pjerrsia gjatsore sht 0.2% dhe pr kanalet e mbyllura sht
0.5%.
10.3 Kthesat vertikale

Thyerja e nivelets, d.m.th., ndryshimi i pjerrsive gjatsore, zbuten me kthesat vertikale.
Kthesat vertikale mund t jen:
a) kthesa konvekse (kur prpjet kthehet n tatpjet);
b) kthesa konkave (kur teposht kthehet n prpjet). (Fig 10,2 a dhe b)
Fig. 10.2. Kthesat konvekse dhe konkave
97

Kthesat vertikale n krahasim me ato vertikale, nuk kan kthesa kalimtare por formohen vetm nga harqet rrethore.
Rrezja minimale, d.m.th., lakimi maksimal n kthesa vertikale sht e prcaktuar nga
disa elemente.
N kthesa konvekse gjatsia relevante sht gjatsia e rrugs s ndalimit,
d.m.th., gjatsia e dukshmris gjat frenimit t detyruar.
N kthesat konkave rrezja minimale sht prcaktuar nga kushti - presioni i shtuar
nga forca centrifugale q t mos jet m i madh se 5% e peshs. (Fig.10.3)
Llogaritja e komponentve gjeometrike te kthesat vertikale zbatohet me formulat e
mposhtme:

tangjent
Tg=
=
bisektris
B=
a)
b)
Fig. 10.3. Komponentt gjeometrike t kthesave vertikale
98

10.4. Riformimi (deformimi) i rrugs s komunikacionit
Kur pjerrsia e trthort e rrugs n drejtim sht n drejtim t kundrt nga pjerrsia e
trthort e rrugs n nj kthes, bhet riformimi (deformimi) i siprfaqes s karrexhats.
Ky riformim i siprfaqes s karrexhats sht kryer prgjat kthess kalimtare (barrier
kalimtare). (Fig. 10.4)
FKK
FKK
FKK
FKK
Fig 10.4.
ir pjerrsia gjatsore
e skajeve t karrexhats
n gjatsin e barriers
kalimtare
Lr barrier kalimtare
L kthesa kalimtare
ir pjerrsia gjatsore e
ramps kalimtare
h ndryshimi n lartsi
(mbilartsimi i skajeve t
karrexhats)
99

shembull:
T prcaktohet deformimi i siprfaqes s karrexhats nse jan dhn kto t dhna:
pjerrsia e trthort n drejtim
ipp= 2.5%
pjerrsia e trthort n kthes
ip= 4.0%
gjersia e siprfaqes s karrexhats
k=10.00m.
gjatsia e kthess kalimtare
Lp=60.00m.
zgjidhja:
h1=
h2=
ir=
0.25m
0.40m
= 1.08%
(h1+ h2):Lp= h1:Lp0

Lp0=
=
= 23.0m

100
Mbaje mend!
Udhheqja vertikale e trases sht prcaktuar me vijn e nivelets.
N kumtimin gjeometrik, niveleta sht e prbr nga drejtimet (prpjet dhe
tatpjet) dhe kthesat vertikale (konvekse dhe konkave).
Drejtime jan prcaktuar nga pjerrsit e tyre (pjerrsit gjatsore) ndrsa kthesat
vertikale jan t prcaktuara nga rrezet e lakimit.
Profili gjatsor i rrugs sht prerja e zhvilluar e rrafshit vertikal npr aksin e rrugs.
N t jan paraqitur vija e terrenit, vija e nivelets dhe t gjitha t dhnat e nevojshme
numerike.
Pyetje:
1.
2.
3.
4.
5.
Me ciln vij prcaktohet udhheqja vertikale e trases?

Cilat jan elementet prbrse t vijs s nivelets?
N far raporti sht prpiluar profili gjatsor?
Si mund t jen kthesat vertikale?
far sht pjerrsia gjatsore i% =? nse ndryshimi lartsor sht h = 10,0 m, dhe
gjatsia e projeksionit horizontal L = 300m?
6. Nga far sht e kushtzuar vlera minimale e pjerrtsis gjatsore?
101
102
11. Trasimi
11.1. Njohuri t prgjithshme pr trasimin
Me nocionin trasim nnkuptohet gjetja e pozits m t favorshme dhe forma e rrugs
n terrenin e dhn, d.m.th., prcaktimi dhe definimi i vijs hapsinore t prbr nga
elemente t veanta t lidhura mes veti dhe elemente gjeometrike t prcaktuara plotsisht.
Trasimi sht faza m kreative n projektimin.
Gjat trasimit duhet t prfshihen dhe t respektohen t gjitha karakteristikat e
mundshme t nj zone t caktuar, nga ato topografike, sociologjike dhe ekonomike.
N situatn e profilit gjatsor rruga prbhet nga elemente t drejta dhe t lakuara t
quajtur elemente themelore gjeometrike (n situatn e t drejts, kthesa rrethore dhe kthesa
kalimtare, dhe n profilin gjatsor, nga vijat e drejt nn pjerrsi: prpjet dhe tatpjet dhe
nga kthesa: konkave ose konvekse). Kto elemente jan prcaktuar n baz t krkesave pr
lvizje t rehatshme dhe t sigurt t automjeteve pr nj shpejtsi t caktuar, me humbje m
t vogla t kohs dhe efektit m t madh ekonomik t transportit t njerzve dhe mallrave
(shpenzime minimale e ndrtimit dhe shfrytzimit).
M e favorshme sht ajo tras q jep shpenzimet m t ulta n ndrtimin,
mirmbajtjen dhe shfrytzimin.
11.2 Studimet pr prcaktimin e pikave t domosdoshme

Traseja gjithmon shqyrtohet me prpunimin e m shum zgjidhjeve alternative. Me
studimin prcaktohen t ashtuquajturat pika t domosdoshme. Ato jan t fiksuara n studimin e:
- gjeologjis s terrenit, vetive fizike dhe mekanike t toks, vendeve rrshqitse,
vendeve moalike, ujrave nntoksor, cilsis s toks t punueshme, etj.;
- topografis s terrenit, lumenjve, vendeve pr urat, tuneleve, etj.;
- kushteve pr ndrtim dhe shfrytzim, pr t shmangur shpatet veriore me orientimin (traseja t ohet n ann e me diell, shpatet jugore dhe perndimore, sepse
n kt an karrexhata mund t thahet shpejt, akulli zgjat nj koh t shkurtr dhe
bora mund shkrihet shpejt);
- kushteve t komunikacionit, komunikimit dhe kushteve t tjera, trajtimit t vendbanimeve, qendrave ekonomike dhe qendrave t tjera, kryqzimi i rrugve magjistrale dhe ato rajonale me llojet e tjera t transportit (hekurudha), zgjedhja e
lokacionit t nyjave rrugore, linjave t energjis dhe ato telefonike etj.
103
11.3. Kushtet q duhet t prmbushen gjat trasimit

Gjat trasimit duhet t plotsohen kushtet e mposhtme:
- t dy pikat skajore t trases t lidhen n mnyr sa m t shkurtr, me prdorimin
e pjerrsive t nivelets sa m t buta, dhe kshtu shpenzimet e shfrytzimit do t
ishin minimale;
- t shrbehet zona e ngusht e rrugs n mnyr maksimale duke marr parasysh
prshtatjen n rrjetin ekzistues t rrugve t komunikacionit;
- rruga pr n maksimum t prshtatet n kushtet e terrenit, kshtu q shpenzimet e investimeve do t jen m t ulta, duke respektuar kufizimet q dalin nga
shpejtsia e projektimit;
- pr t arritur stabilitet maksimal dhe qndrueshmri t objektit n kushtet e dhna
gjeologjike dhe klimatike;
- pasojat negative t komunikacionit mbi mjedisin t reduktohen n minimum;
- t arrihet siguria maksimale n komunikacionin.
11.4 Llojet e traseve

Sipas karakteristikave t terrenit ekzistojn katr lloje themelore t traseve: lugore,
shpatore, ujndarse dhe shpat trthorta.
11.4.1. Traseja lugore

Traseja lugore (Fig. 11.1) sht e vendosur n luginn e lumit, d.m.th., n vendin e
kontaktit t lugins dhe pjerrsis s terrenit.
N trasen lugore mund t paraqiten vshtirsi duke pasur parasysh
konstruksionin e poshtm t rrugs, nse toka sht moalike dhe me balt.
e pranueshme
m pak e pranueshme
trasa lugore
Fig. 11.1. Trase lugore
104
11.4.2 Trase shpati

Traseja shpatore sht shtrir n terrenin me pjerrsi t trthort. Ajo sht
Traseja m e rnd dhe m e shtrenjt, ku forma tipike e trupit toksor t rrugs sht
allat. (Fig. 11.2)
Pjerr
si
shtre a e
save
t te
r
renit
jo
po
Fig. 11.2. Trase shpati
11.4.3 Traseja ujndarse

Traseja ujndarse sht shtrir n pjest m t larta t terrenit i cili ndan dy lugina.
Traseja shtrihet n terren t shndosh dhe nuk ka asnj rrezik nga ujrat nntoksor.
Form tipike e trupit toksor t ksaj traseje sht penda e pallats s cekt. Shpenzimet e
ndrtimit dhe mirmbajtjes jan shum t ulta. (Fig. 11.3)
Situat
Profili gjatsor
Fig. 11.3. Trase ujndarse n situatn e profilit gjatsor

105
11.4.4 Traseja e trthort

Kjo trase (Fig. 11.4) shtrihet n drejtimin e pjerrsis s terrenit. Ajo ndrtohet
ather kur duhet t kalohet nga nj lugin n luginn tjetr prmes ujndarses. Ktu nuk
ka dukshmri t mjaftueshme pr shoferin.
Situat
Profili gjatsor
Fig. 11.4. Traseja e trthort
106
Mbaje mend!
Nn trasimin nnkuptohet gjetja e pozits dhe forms m t favorshme t rrugs n
terrenin e dhn.
M e favorshme sht ajo trase e cila krkon shpenzime m t ulta pr ndrtimin,
mirmbajtjen dhe shfrytzimin.
Sipas karakteristikave t terrenit ekzistojn katr lloje t traseve themelore: lugore,
shpatore, ujndarse dhe shpat trthort.
Pyetje pr vetvlersim:
1.
2.
3.
4.
5.
far prcaktohet dhe definohet me trasimin?

Cila trase sht m e favorshme?
Cila an (orientimi) duhet t shmanget pr drejtimin e trases dhe prse?
Cila trase n baz t karakteristikave t terrenit sht m e shtrenjt?
Pr ciln trase forma tipike e trupit toksor sht pend e ult dhe allat e cekt?
107
108
12. Prpunimi analitik i projekteve

12.1. Plani i situats
Plani i situats paraqet projeksionin horizontal t terrenit dhe t rrugs. Terreni n situatn
sht paraqitur me izohipsa (vijat e lakuara q lidhin pikat me lartsin e njjt). Rruga
sht paraqitur me aksin e saj, i cili sht prcaktuar si shuma e drejtimeve t trhequra
dhe kthesat horizontale. Punohet n raport 1:1000, 1:2000:, 1:5000, 1:10000, varsisht nga
projekti n fjal (projekti konceptual, projekti themelor, projekti i ndrtimit, etj.). Situatn
n terren e prpilojn gjeometrat me t ashtuquajturin incizim i terrenit.
Zgjidhja e trases s rrugs bhet n situatn dhe m pas kryhet prpunimi i saj.
S pari trhiqet vija ajrore n mes t pikave A dhe B (fillimi dhe fundi i trases s rrugs),
dhe prcaktohet distanca L n mes t dy pikave A dhe B. Me distancn horizontale t njohur dhe me ndryshimin e lartsis h n mes ktyre dy pikave llogaritet pjerrsia gjatsore
e rrugs:
h
i = tg =
100 ....... n prqindje (%)
L
Pastaj prcaktohet hapi x, me t cilin shkojm nga izohipsa deri te izohipsa fqinje
deri sa t arrihet pika e fundit C.
x = h100 , ku h- sht ndryshimi n lartsit n mes t dy izohipsave fqinje.
i
Me lidhjen e ktyre pikave fitohet vija zero ose vija e masave toksore ideale (kur grmimi
sht barazuar me pendn).
Pastaj trhiqen drejtimet me t cilat e prem vijn zero, kshtu q siprfaqja e pjesve t
prera t vijs zero mbi dhe nn drejtimin t jen prafrsisht t barabarta. Prerja e ktyre
drejtzave t trhequra jan kulmet T t kthesave horizontale t cilat s bashku me drejtimet e formojn trasen e rrugs (Fig. 12.1).
KK1
FK1
FK1
DR1
T kulmi
kndi i thyerjes
DR drejtimi
FK fillimi i kthess
Vij zero
Fig. 12.1. Trheqja e drejtimeve dhe formimi i kulmeve mbi kthesa horizontale
109

Pas definimit t kulmeve mbi kthesn horizontale vijon prcaktimi i kndit t thyerjes .
Kt knd e fitojm ather kur e shtojm numrin e plot m n t dy drejtimet, distanca b (zakonisht 5cm) nga kulmi. E matim distancn dhe nga trekndshi i fituar e llogarisim kndin .
sin
sin
kndi qendror =180-

Pas prcaktimit t kndit qendror dhe miratimit t rrezes s kthess R(m) dhe kthess
kalimtare Lp=(m), nga tabelat e B. Zhnidershiqit t lexuara jan t dhnat tjera, (vijojn
shembuj pr t dhnat e lexuara):
d=4.999
Pr R=60.0m dhe Lp=10m
R=0.069
l= 446 28.7
d=1.152
R=1.152
l= 1313 19.6
d=7.498
R=0.104
l= 446 26
Vijon prcaktimi i elementeve gjeometrike:

Tg-tangjent,
B- bisektris,
L-gjatsia e kthess horizontale, L=2
Tg= (R+R) tg
B= (R+R) (sec
+Lp]
Shnimi i kthess n situatn me 5 pikat karakteristike:

FKK - fillimi i kthess kalimtare;
FKK/FKR - fundi i kthess kalimtare/ fillimi i kthess rrethore;
PMKR - pika e mesme e kthess rrethore;
FKR/FKK - fundi i kthess rrethore /fillimi i kthess kalimtare;
FKK - fundi i kthess kalimtare.
110
+d
-1) + R

Pas prcaktimit t t gjitha madhsive t prmendura m lart dhe t vizatimit t aksit t
rrugs n situatn rrugore, vijon prpunimi stacionar i aksit t trases (prcaktohet gjatsia
e aksit t rrugs).
Zgjidhja e situats e trases me stacionimin e br dhe izohipse n hartn na lejojn ta
prpilojm profilin gjatsor.
Q ta prcaktojm dhe ta vizatojm vijn e terrenit ne e bjm interpolimin, d.m.th. ne i
prcaktojm kuotat e terrenit pr do pik stacionare t aksit q nuk shtrihen mbi izohipsn.
M pas kryhet zgjidhja niveletore. Trheqja e nivelets sht e lidhur me dy pika fikse, pr
t cilat sht e definuar pjerrsia e trases.
Vizatimi i profileve t trthort kryhet n raport prej R = 1:100. N secilin pik stacionare
trhiqet nj vij vagon e q pret nj minimum prej 2 izohipse majtas dhe djathtas n aksin
e rrugs. N projektimin e profileve t trthort duhet tì dim vlerat e kuotave t terrenit dhe t nivelets, gjersin e planumit, pjerrsit e grmimeve dhe pendave. Profilet e
trthort mund t jen n pend, grmim ose allat (Fig. 6.7).
Planumi S
Kuota e nivelets
PEND
Kuota e terrenit
Kanavk
Kuota e terrenit
GRMM
Vij e terrenit
Planumi S
Kuota e nivelets
Kanavk
Kanavk
Vij e terrenit
Planumi S
Kuota e nivelets
ALLAT
Kuota e terrenit
Kanavk
Fig. 12.2 Profilet e trthort
111

Shembull pr vizatimin e profilit t trthort
t dhnat e lexuara nga profili gjatsor i kryer:
K=203.40 kuota e terrenit
KN=205.00 kuota e nivelets
distancat e matura:
distanca majtas nga aksi deri te izohipsa e par 1=3.00 m dhe nga izohipsa e par deri te
izohipsa e dyt 2=4.00 m
distanca djathtas nga aksi deri te izohipsa e par y1=4.00 m dhe nga izohipsa e par deri te
izohipsa e dyt y2=5.00 m (fig. 12.3)
kuota e nivelets
s
ivelet
vij e n
kuota e terrenit
Fig. 12.3 Profili i trthort n pend

Siprfaqja e profilit t trthort fitohet me planimetrin, dhe mund t fitohet me
mbledhjen e ndarjeve vertikale t profilit n distancn e caktuar. (Fig. 12.4.)
=+b+c+
(m2)
P siprfaqja e profilit
, b, c,.- madhsit vertikale t matura n distancn e caktuar (zakonisht 1.0 m.)
Fig. 12.4. Ndarja vertikale pr llogaritjen e siprfaqes s profilit

112

Pr shembullin e lartprmendur Fig. 12.3, t prcaktohet siprfaqja e profilit me ndarjet
vertikale.
errenit
t
e
j
i
v
P= 0.42+0.83+1.25+1.67+1.97+1.84+1.71+1.57+1.42+1.27+0.99+0.16 =15.1 m2.
113
114
Detyra vjetore
pr rrugt e komunikacionit
teknik i ndrtimtaris
T prpilohet zgjidhja e situats dhe zgjidha vertikale pr nj rrug t klass s III
q fillon n pikn A (200,00) dhe prfundon n pikn B (211). Si shtojc e detyrs sht
dhn situata n raport prej R = 1:1000 dhe me ndihmn e saj duhet t kryhen studime t
mparshme dhe przgjedhja optimale e trases.
Detyra duhet t prfshij:

1. Prshkrimin e hollsishm teknik.
2. Situatn e rrugs n raport prej R = 1:1000.
3. Llogaritjen e hapit pr vijn zero.
4. Llogaritjen e pjerrsis.
5. Llogaritjen e elementeve t kthess horizontale.
6. Llogaritjen e kuotave t nivelets.
7. Stacionimin.
8. Interpolinimin
9. Profilin gjatsor n raport prej R =1: 100 .
1000
115
Prshkrimi teknik
Sipas detyrs s caktuar, duhet t projektohet rrug, d.m.th., t prpilohet zgjidhje
horizontale dhe vertikale pr trasen e rrugs q i lidh vendet A (me lartsi mbidetare prej
200 metra) dhe vendi B (me lartsi mbidetare prej 211.0). Rruga duhet t jet e klase III,
sipas situats s terrenit bregor lejohet shpejtsia V= 80 km / h.
Q t fitohen masa toksore sa m t barabarta, s pari prcaktohet hapi i trheqjes
s vijs zero. Duke ndjekur e njjtn trhiqen drejtimet A dhe B. Pika e tyre e ndrprerjes
sht kulmi i kthess horizontale.
Pr prcaktimin e elementeve t s njjts, sht i nevojshm kndi qendror.
Pas prcaktimit t t njjtit dhe miratimit t rrezes s kthess R = 60 m dhe kthess
kalimtare Lp = 10m, nga tabelat e B. Zhnidershiqit lexohen t dhnat e tjera.
Pr R = 60.0m dhe
Lp = l = 10m l= 9,993
d = 4.999
R = 0,069
1 = 44628.7
Pas prcaktimit t elementeve gjeometrike: Tg-tangjent, B-bisektris dhe L-gjatsia

e kthess horizontale, kthesa n situat sht e shnuara me 5 pikat e saj karakteristike:
FKK-fillimi i kthess kalimtare;
FKK/FKR fundi i kthess kalimtare/ fillimi i kthess rrethore;
PMKR-pik e mesme e kthess rrethore;
FKR/FKK-fundi i kthess rrethore /fillimi i kthess kalimtare;
FKK fundi i kthess kalimtare
sht br stacionimi i trases dhe gjatsia e rrugs sht 217 m.
Hapi i ardhshm sht interpolimi i pikave.
100
sht prpiluar profili gjatsor me raport prej R = 1: 1000 dhe sht e trhequr
nivelet.
sht e prcaktuar pjerrsia e t njjts. Ka vetm nj dhe nuk ka kthes vertikale
kthehet. Jan t prcaktuara kuotat e nivelets n t gjitha pikat e shnuara.
116
PLANI I SITUATS
PLANI I SITUATS
117
KRKIMI I HAPIT
a) krkimi i gjatsis s vij ajrore dhe

pjerrsi t zgjatur
b) krkimi i hapit
hapi x
hapi x
hapi x
118
KRKIMI I HAPIT QENDROR
119
KRKIMI I ELEMENTEVE N
KTHESN HORIZONTALE
FFK
FKK
FKR
FKK
FFK
FKR
MKR
FK1
120
STACIONIMI I TRASS
MKR FKK
FKK FKK
FKK
KKK
FKK
121
FKK
FKR FKK
FKK
FFK
FKR
MKR
FKR
FKK
FKK
FKK
INTERPOLIMI NGA PIKA A DERI N PIKN B
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
122
b) krkimi i kuoteve t nivelets n pikat e dhn
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
km
kp
123
124
T DREJTZAT DHE T
LAKUART HORIZONTALE
PRPJET DHE TATPJET
DISTANC N MES T PROFILEVE
STACIONIMI
KUOTA E NIVELETS
KUOTA E TERRENIT
KUOTA E RIGOLS
BRIGJET
ASFALTI I SHKRIR
kKK
FKK
LLOJI I TERRENIT
LLOJI KARRAXHATS
PROFILI GJATSOR
FKK
FKK
RRUGT E KOMUNIKACIONIT
125
126
1. LLOJET E RRUGVE T KOMUNIKACIONIT- HEKURUDHAT

1.1. Nocioni, detyra dhe rndsia e linjs hekurudhore
Me nocionin e komunikacionit nnkuptohet nj deg ekonomike q merret me transferimin e mallrave, njerzve, mendimeve dhe lajmeve, ndrsa nn nocionin e transportit
nnkuptohet transferimi i mallrave dhe njerzve me prdorimin e mjeteve t transportit.
N periudha t ndryshme t qytetrimit, transporti u prfaqsua gjithmon si: lumor,detar
dhe rrugor n fillimin kshtu edhe: hekurudhor, ajror dhe transmetimi i informacioneve
(telegrafi dhe telefoni).
Komunikacioni n distanca t gjata kryesisht kryhet me transportin hekurudhor dhe
ajror, derisa n distanca m t shkurtra, d.m.th distanca, komunikacioni zhvillohet prmes
transportit rrugor. Komunikacioni hekurudhor sht pjes e komunikacionit toksor ku
automjetet qarkullojn n nj rrug t caktuarbinar. N fillim me shpikjen e motorit
me avull jan bra lokomotivat e para, ndrsa m von jan futur edhe lokomotivat me
naft dhe lokomotivat elektrike (Fig.1.1). Shpejtsia normale e hekurudhave n Evrop dhe
SHBA sht prej 100 deri n 160km/h.
N vitin 1982. n hekurudhn Paris-Lion sht arritur shpejtsia prej 380km/h.
Ky komunikacioni sht tre her m i lir se t gjitha llojet e komunikacionit pr njsi t
energjis s harxhuar.
Fig.1.1. Lokomotiva me avull dhe lokomotiva elektrike
127
1.2. Stacioni hekurudhor, roli dhe vendi i ndrtimit t stacionit hekurudhor

Stacionet hekurudhore jan vende zyrtare q merren me shtjet e transportit-teknike dhe ato komerciale. Ata jan projektuar n baz t fuqis s lshess t hekurudhs, nga
niveli i pajisjes dhe nga funksionaliteti i hapsirs. Gjendje ideale do t kemi ather kur
orari i stacioneve hekurudhore do t jet prafrsisht i njjt.
M s shpeshti, stacionet hekurudhore ndrtohen n afrsi t qendrave t qyteteve
dhe jan t lidhura me transportin publik t udhtarve dhe mallrave (Fig.1.2). Diku, n
qytetet m t mdha, mund t parashikohen m shum stacione hekurudhore, pr arsye se
ato mund t shrbejn si stacione periferike pr transportin e mallrave dhe njerzve.
Gjat projektit t stacioneve hekurudhore, merren parasysh t gjitha instalimet dhe
pajisjet e tyre. M s shpeshti, stacionet hekurudhore jan projektuara n nj vij t drejt,
por kur ata duhet t jen projektuara n nj kthes horizontale, ather sipas rregullave
rrezja minimale duhet t jet 500m.
Pr stacionet hekurudhore prpilohet dokumentacioni i projektit, n t cilin sht i
parapar numri dhe lloji i binarve, rrugt e qasjes, ndrtesa zyrtare dhe infrastruktura t
tjera.
Fig.1.2. Stacioni hekurudhor

Gjatsia e stacionit hekurudhor prcaktohet nga gjatsia e binarve n stacion, d.m.th.
prcaktohet sipas gjatsis s trenit n stacionin. Distanca n mes t binarve n stacionin
sht 4,75 m, nse stacioni nuk sht elektrifikuar dhe 6,0 m, nse stacioni sht i elektrifikuar. Nivelet e stacionit duhet t jet horizontale ose me pjerrsi maksimale prej 1,5%.
128
1.3. Zhvillimi historik i linjave hekurudhore

Hekurudhn e par e ndrtoi Xhorxh Stivensoni n Angli, m 1825, n portin e Stoktonit, n lumin e Temzs deri n vendin minerar Darlingtoni. Rruga hekurudhore sht me
gjatsi prej 40.2 km, dhe t n sht arritur shpejtsia prej 10 -18km/h. Pas ksaj ishte vn
n prdorim linja e hekurudhs Liverpul-Manester, m 1830. N t dy linjat hekurudhore
udhtuan lokomotivat me avull.
Me prparimin e ndrtimit t hekurudhave dhe automjeteve hekurudhore, motori
me avull u zvendsua me lokomotivn elektrike dhe at me naft (Fig.1.3) dhe (Fig.1.4).
Elektrifikimi gjen m shum prdorim n vitin 1900, kur kan filluar pr t kryer hekurudhat urbane, metro dhe linjat me komunikacionin e lart. Dekadave t fundit, rritet numri i
hekurudhave pr trenat me shpejtsi t mdha, veanrisht n vendet e zhvilluara evropiane. N Unionin Ndrkombtar i Hekurudhave jan prshkruara rregulloret teknike dhe
organizative pr standardizimin dhe zhvillimin e transportit hekurudhor.
N Maqedoni, linja e par hekurudhore u ndrtua n vitin 1873 n relacionin ShkupGjevgjeli-Selanik. Linja hekurudhore Tabanovc-Shkup-Gjevgjeli me gjatsi prej 231 km
sht e elektrifikuar. Sot, funksionojn linjat e mposhtme:
- Shkup-Kumanov-Tabanovc;
- Kumanov-Beljakovc;
- Shkup-Veles - Gjevgjeli;
- Veles-Manastir-Kremenic;
- Shkup-Krov;
- Veles-Koan, etj.
Korridori 8, i cili e lidh Bullgarin, Maqedonin dhe Shqiprin me ndrtim filloi
n vitin 1995, dhe ende sht n fazn e ndrtimit. Prve ksaj, punohet n rindrtimin e
linjs hekurudhore t korridorit 10.
129
Fig.1.3. Lokomotiva me naft
1.4. Klasifikimi i linjave hekurudhore

Rrugt hekurudhore klasifikohen sipas karakteristikave t caktuara, si vijon:
1. Karakteristikat teknike.
2. Karakteristikat e komunikacionit.
Fig. 1.4. Lokomotiva elektrike
1.4.1. Karakteristikat teknike

Karakteristikat teknike prcaktohen:
- sipas karakterit t terrenit;
- sipas karakterit t rrugs hekurudhore;
- sipas karakterit t motorit.
130

Sipas karakterit t terrenit klasifikohen n:
- rrug hekurudhore rrafshinore jan rrugt hekurudhore q kalojn npr rrafshe ose lugina t gjera lumore. N kto rrug hekurudhore karakteristika themelore
sht se ato jan shum t favorshme pr t ndrtuar, sepse ato kan punime dhe
objekte t vogla toksore, dhe zgjedhja e trases s hekurudhs sht e lir;
- rrug hekurudhore bregore jan rrugt hekurudhore q kalojn npr terren t
vallzuar leht dhe jan drejtuara prmes bazave t maleve dhe kodrave. N rrugt
hekurudhore t tilla masat toksore rrafshohen dhe nuk ka nevoj pr objekte t
shtrenjta, ndrsa terreni krkon prdorim t rrezeve t kthesave dhe pjerrsive m
pak t favorshme;
- rrug hekurudhore kodrinore - jan rrugt hekurudhore q kalojn npr lugina t ngushta, npr shpatet kodrinore ose prmes ujndarset. Te rrugt hekurudhore t tilla, lejohen rrezet e vogla t kthesave, pjerrsi t mdha dhe gjat
ndrtimit paraqiten punime t mdha toksore, nj numr t madh t objekteve,
mure mbajtse, tunele etj.;
- rrug hekurudhore malore- jan rrugt hekurudhore q kalojn npr male. N
rrugt hekurudhore t tilla paraqiten rreze minimale t kthesave horizontale dhe
pjerrsi maksimale t nivelets. Paraqitet nevoja pr ndrtimin e objekteve t
shumta, tuneleve etj. q n mas t madhe e shtrenjton investimin;
- rrug hekurudhore qytetare- jan rrugt hekurudhore q n pjesn qendrore t
zonave t qytetit kryhen nn tok, ndrsa n periferi kryhen mbi tok.
Sipas rrugs hekurudhore ato ndahen n:
- rrug hekurudhore me binar t gjer prej 1542mm; 1667mm, 1800mm, etj. q
jan ndrtuara n Rusi, Indi, Irland, Spanj etj.;
- rrug hekurudhore me binar normal - prej 1435mm, t cilat jan ndrtuar n
vendet e Bashkimit Evropian si dhe n vendin ton;
131

- rrug hekurudhore me binar t ngushta - prej 600mm; 900mm; 1000mm; t cilat
jan ndrtuar n Spanj, Amerikn Latine etj.
Sipas numrit t binarve, ndahen n:
- rrug hekurudhore me nj binar; (Fig.1.5)
- rrug hekurudhore me dy binar;
- rrug hekurudhore me m shum binar. (Fig.1.6)
Fig.1.5. Rrug hekurudhore

me nj binar
Fig.1.6. Rrug hekurudhore me

m shum binar
Sipas motorit ndahen:

- hekurudha me repartin e lokomotivs ato jan trenat q kan nj automjet t
trheqjes q quhet lokomotiv dhe me t jan lidhur vagont. lokomotiva sht n
krye dhe s bashku me vagont e bjn trenin;
- hekurudha me litar - ato jan trenat n t cilat motori i trheqjes sht jasht trenit
dhe treni ishte duke trhequr nga nj litar n prpjet t pjerrt.
Hekurudhat me repartin e lokomotivs mund t ndahen n hekurudha me repart t
avullit (Fig.1.7), hekurudha me repart elektrik (Fig.1.8) dhe hekurudha me motor dizel.
132
Fig.1.7. Lokomotiva me avull
Fig.1.8. Lokomotiva elektrike
1.4.2. Karakteristikat e komunikacionit

Te ne jan caktuar karakteristikat minimale teknike t trases s hekurudhs dhe ata
jan:
Parametrat e vazhdueshme:
- rrezja m e vogl e lejueshme e kthesave;
- pjerrsia m e madhe imax n promil.
Parametrat e ndryshueshme:
- lloji i konstruksionit t eprm;
- tipi i automjeteve;
- presioni m i lart mbi aksit.
Sipas tyre, jan dy kategori t rrugve hekurudhore:
- rrug hekurudhore kryesore, me binar normal t rendit t I dhe II;
- rrug hekurudhore vartse, me binar normal t rendit t III.
1.5. Kategorizimi i rrugve hekurudhore

Sipas kategorizimit t vjetr rrugt hekurudhore ndahen si vijon:
1. Rrug hekurudhore kryesore t rendit t I - pr komunikacionin ndrkombtar.
2. Rrug hekurudhore kryesore t rendit t I dhe t II, pr qendrat e mdha tregtare.
3. Rrug hekurudhore vartse (t dors s dyt) t rendit t III.
133

Sipas kategorizimit t ri rrugt hekurudhore ndahen si vijon:
1. Rrug hekurudhore kryesore, t rendit t I - mbi 25000 t/h.
2. Rrug hekurudhore kryesore t rendit t II,- me 6000-25000 t/h.
3. Rrug hekurudhore vartse - deri 6000 t/h.
1.6. Elementet konstruktive t rrugve hekurudhore

Te rrugt hekurudhore dallohen kto elemente t konstruksionit:
Konstruksioni i poshtm, konstruksioni i eprm, objektet (ndrtesat), telekomunikacioni, pajisjet e sinjalizimit dhe t siguris, elektro-shtytse, elektro-energjetike, pajisjet,
ndrtesat e puns me tokn e tyre prreth- rripi i mbrojtjes s tyre dhe hapsira ajrore mbi
rrugn hekurudhore 12 (14) m.
- konstruksioni i poshtm (fig.1.9) e prfaqson trupin toksor t rrugs hekurudhore me objektet artificiale (urat, lshimet, ujsjellsit, tunelet, kanale kulluese,
galerit, etj.);
- konstruksioni i eprm (fig.1.9) prbhet nga: shina, pajisje e binarve dhe shtresa
baze. pajisjet q i shrbejn komunikacionit: jan ndrruesit e kahjes, transmetuesit, vendet e vrtitjes etj.
Atje ku traseja kalon npr terren jo t rrafsht, ajo duhet t rrafshohet, ose, n qoft
se kuota e niveletit sht m e lart se kuota e terrenit duhet t bhet grmim. Gjithashtu,
atje ku kuota e nivelit sht m e ult se kuota e terrenit duhet t bhet pend. allat duhet
t bhet ather kur kuota e nivelit dhe kuota e terrenit mund t mbivendosen.
Gjat projektimit t linjave hekurudhore, jan t parapara pajisjet e sinjal-siguris
pa t cilat nuk mund t realizohet pa probleme komunikacioni hekurudhor. Gjithashtu,
jan parapar dhe stacionet hekurudhor q shrbejn si rrug komunikacioni dhe pr
punt teknike n hekurudh. Ato shrbejn pr pranimin e mallrave dhe udhtarve, riparimin dhe mirmbajtjen e vagonve hekurudhor, lokomotivave etj. M shum binar mes
veti jan t lidhur me ndrruesit e kahjes, transmetuesit, ndarsit etj.
134
KONSTRUKSIONI I EPRM
shtr. mbyllse
shtresa baze
shtresa 2
KONSTRUKSIONI I POSHTM
shtresa 1
Fig.1.9. Elementet konstruktive t binarve hekurudhor
1.7. Profili i lir dhe shtyllor

Profili i lir ose gabariti paraqet nj hapsir e cila n prerjen trthore sht normal
mbi aksin e binarit. Ajo hapsir sht e lir pr komunikacionin e automjeteve, nuk ka
lnd, instalime, ndrtesa, sinjalizim etj. (Fig.1.2)
Profili shtyllor sht hapsir q sht normale prerjes trthore dhe kufijt e saj nuk
duhet ti tejkalojn automjetet ngarkuese me asnj pjes. (Fig.1.10)
Profili shtyllor
Profili i lir
Fig.1.10. Profili i lir dhe shtyllor
135
Mbaje mend!
Komunikacioni hekurudhor sht pjes e komunikacionit toksor, ku automjetet
lvizin s bashku nj rrug t caktuar - binar.
Ky komunikacioni sht tre her m i lir se t gjitha llojet t komunikacionit tjetr
pr njsi t energjis s harxhuar.
Pr stacionet hekurudhore sht prgatitur dokumentacioni i projektit ku sht dhn
numri dhe lloji i binarve, rrugt e qasjes, ndrtesa zyrtare dhe infrastruktura tjetr.
N Maqedoni, linja e par hekurudhore u ndrtua n vitin 1873, n relacionin ShkupGjevgjeli - Selanik.
Rrugt hekurudhore rrafshore jan rrugt hekurudhore q kalojn npr rrafshe
ose lugina t gjera lumore.
Rrug hekurudhore bregore jan rrugt hekurudhore q kalojn npr terren t
valzuar leht.
Rrug hekurudhore kodrinore - jan rrugt hekurudhore q kalojn npr lugina t
ngushta, npr shpatet kodrinore ose prmes ujndarseve.
Rrug hekurudhore malore - jan rrugt hekurudhore q kalojn npr male.
Rrug hekurudhore qytetare - jan rrugt hekurudhore q n pjesn qendrore t zonave t qytetit kryhen nn tok, ndrsa n periferi kryhen mbi tok.
Konstruksioni i poshtm (Fig.1.9) e prfaqson trupin toksor t rrugs hekurudhore
me objektet artificiale (ura, lshimet, ujsjells, tunele,kanale kulluese, galerit, etj.);
Konstruksioni i eprm (Fig.1.9) prbhet nga: shina, pajisja e binarve dhe shtresa
baz. Pajisjet q i shrbejn komunikacionit: jan ndrruesit e kahjes, transmetuesit, vendet
e vrtitjes etj.
Profili i lir ose gabariti paraqet nj hapsir e cila n prerjen trthore sht normal
mbi aksin e binarit.
136
Test pr vlersimin:
1. far nnkuptohet me nocionin e komunikacionit?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. far jan stacionet hekurudhore?
a) vende zyrtare ku kryhen punt e transportit-teknike dhe komerciale;
b) vendet ku kryhet tregti mallrash;
c) vende ku kryhet revizioni (kontrolli) teknik.
3. Kur dhe ku u ndrtua linja e par hekurudhore n Maqedoni?
---------------------------------------------------------------------------------------------------4. Si ndahen rrugt hekurudhore?
a) rrug hekurudhore me binar normal;
b) rrug hekurudhore me repart avulli;
c) rrug hekurudhore bregore;
d) rrug hekurudhore vartse.
5. far sht konstruksioni i poshtm n linjat hekurudhore?
a) tunele;
b) pragje;
c) binar;
d) vagon.
6. far sht konstruksioni i eprm n linjat hekurudhore?
a) binari;
b) trupi toksor;
c) kanale;
d) pend.
7. Cilat jan dimensionet e profilit t lir?
a) 5000x5800;
b) 4500x5500;
137
138
2. KONSTRUKSIONI I EPRM I LINJAVE HEKURUDHORE

Me konstruksionin e eprm nnkuptohet pjesa e siprme e konstruksionit t rrugs
hekurudhore q drejtprdrejt i pranon ngarkesat e automjeteve dhe i transferon n konstruksionin e poshtm.
M i prdorur sht tipari klasik t konstruksionit t eprm dhe ai prbhet nga:
- shina;
- pragje;
- pajisje binarsh;
- shtresa siprfaqsore. (Fig.2.1)
1 shin
2 pragje
3 pajisje binarsh
4 shtresa siprfaqsore
Elementet e konstruksionit t eprm
Fig.2.1. Elementet e konstruksionit t eprm
139
2.1. Shina, llojet dhe tiparet e shinave

Shinat shrbejn pr t udhzuar automjetet npr linj dhe pr ti uar automjetet.
Ato i transmetojn ngarkesat drejtprdrejt nga automjete shine dhe e lejojn lvizjen e
rrotave t automjeteve, kurse automjeteve u sigurojn vozitje stabile dhe t sigurt.
2.1.1. Llojet dhe tiparet e shinave

1. Shinat e Vinjolit - prdoret edhe sot, dhe pjest e saj kryesore jan: koka, qafa dhe
kmbza (shputa). Shina e Vinjolit sht br n baz t nevojs s bashkimit t shinave n bashkimin klasik hekurudhor. (Fig.2.2 a) dhe (Fig.2.3)
2. Shina me dy koka sot mund t gjetet n hekurudhat dhe n metrot n Angli.
(Fig.2.2 a) dhe (Fig.2.3)
3. Shina e Feniksit me ulluqe aplikohet edhe sot n binart q i lidhin objektet portuale dhe linjat e tramvajit. (Fig.2.3)
koka
qafa
kmbza
Fig.2.2. Shina e Vinjolit dhe shina me dy kok
Fig .2.3
Llojet e shinave
140

Prve ktyre shinave prdoren edhe:
) UIC 50 (me peshn prej 50,18 kg/m);
b) UIC 54 (me peshn prej 54,43 kg/m);
c) UIC 60 (me peshn prej 60,34 kg/m); (Fig.2.4)
d) UIC 71 (me peshn prej 71,19 kg/m).
Fig.2.4. UIC 60
Ktu, prve ktyre shinave jan prdorur edhe shinat e tipit S-45, n rrugt hekurudhore dhe n hekurudhat e rendit m t ult, si dhe shinat e tipit S-49 dhe S-54.
2.1.2. Prodhimi i shinave

Shinat prodhohen prej elikut t shkrir. Ai fitohet n disa mnyra:
1. Metoda e Simens-Martinit;
2. Mnyra e Besemerovit;
3. Mnyra e Tomsonovit.
Pr prodhimin e shinave, prve hekurit, shtohet edhe: qymyr, mangan, fosfor, sumpor etj. N elikun e shkrir, q t rritet rezistenca e grisjes, qndresa, shtohet: molibdeni,
kromi, nikeli, vanadiumi etj.
Shinat prodhohen n hekurana sipas metods s Siemens-Martinit dhe quhen shina
me fortsi normale.
Nga eliku pr shina krkohet ti ket cilsit e mposhtme:
- fortsia e lart;
- rezistenca ndaj plasaritjes;
- t mos jet t vrazhd;
- t saldohet leht;
- t jet ekonomik.
eliku pr prodhimin e shinave prodhohet n furra t larta. eliku derdhet n kallpe
dhe quhet ingot. Ingoti futet n furr q t barazohet temperatura, dhe pastaj ohet pr ta
petzuar dhe e merr formn prfundimtare.
141

Me cilindrin e fundit vihet vula me shenjn e hekurans (muaji dhe viti i prodhimit,
mnyra e prpunimit dhe lloji i shins).
N fundin e shins bhen dy-tri vrima q shrbejn pr ti bashkuar binart.
Prodhohen shinat e tipit 45 dhe 49a me gjatsi prej 22.5 m, dhe t salduara nga 30, 45
dhe 60 m. Kur binari sht n kthes bhet shkurtimi i shinave. Te shinat e tipit 49 dhe 45A
prej 55, 110 dhe 165mm, dhe t tipit 45B, 35 A dhe 35B prej 50 mm.
2.1.3. Lidhset nyjore t shinave

Vendi ku shinat bashkohen quhet bashkngjitja e shinave. Sot prdoren vetm
lidhset nyjore normale t shinave.
Sipas pozicionit mund t jen:

- njra prball tjetrs; (Fig.2.5a)
- njra pas tjetrs. (Fig.2.5b)
Fig.2.5a. Lidhse nyjore njra

prball tjetrs
Fig.2.5b Lidhse nyjore njra pas tjetrs
Sipas mnyrn s mbshtetjes s pragjeve, lidhset nyjore mund t jen:

- t ngurta (mbshtetse);
- t lira;
- t izoluara.
Lidhset nyjore mbshtetse mund t jen:
- nj her t mbshtetur n lidhset nyjore t shinave (n rrug hekurudhore t
ngusht);
- dy her t mbshtetur t shinave (n rruge hekurudhore me binar normal).
142
Fig.2.6 1) dhe 2) e mbshtetur

nj her
Fig.2.6 b1), b2) dhe ) e mbshtetur dy her
N praktik, m t prdorura jan lidhset nyjore t shinave t ngjitura dhe t izoluara t tipit L dhe M.
Tipi L bhet n puntori, ndrsa tipi M n vendin e inkorporimit n binar.
2.1.4. Saldimi i shinave

Nevoja pr saldimin e shinave paraqitet sepse nga shina me L = 18m, 25m 22,5 fitohen shina prej L = 45m, 90m, 270m dhe 280m. Saldohen lidhset nyjore t shinave pr
shkak t plcitjes s shinave, dmtimet, kalimi n shina etj.
Saldimi bhet n disa mnyra:
1. saldimi alumo-termik;
2. saldimi me shkrirje elektrike;
3. saldimi me hark elektrik;
4. saldimi autogenik me gaz.
143

Saldimi alumo-termik kryhet me pluhur termik t prbr nga oksid hekuri dhe
alumini. Masa termike futet n enn pr saldim dhe ndizet. N prani t oksigjenit nga
ajri zhvillohet nj reaksion kimik dhe kshtu lshohet nj sasi e madhe e nxehtsis. Kjo
nxehtsi sht e mjaftueshme pr ta kryer shkrirjen e mass dhe do t lejoj eliku i lngt
pr t mbushur hapsirn midis shinave dhe t kryej saldimin e tyre. (Fig.2.7)
Fig.2.7. Saldimi alumo-termik
144

Saldimi me shkrirje elektrike bhet me lshimin e rryms elektrike npr prues.
Saldohen shinat me profilin e njjt.(Fig.2.8)
Fig.2.8. Saldimi me shkrirje elektrike

Saldimi me hark elektrik kryhet me lshimin e harkut ndriues elektrik. Aplikohet
pr urat e elikut dhe pr ndrruesit e kahjes.
Saldimi autogenik me gaz kryhet n T = 1200o C, e cila fitohet nga djegia e oksigjenit
dhe hidrogjenit, apo oksigjenit dhe acetilenit 1:1. Me flak shkrihet elektroda prej teli dhe
bashkimi. Flaka prdoret edhe pr prerjen e shinave. (Fig.2.9)
Fig.2.9. Saldimi autogenik me gaz
145
Mbaje mend!
Me konstruksionin e eprm nnkuptohet pjesa e siprme e konstruksionit t rrugs
hekurudhore q drejtprdrejt i pranon ngarkesat e automjeteve dhe i transferon n konstruksionin e poshtm.
Shinat shrbejn pr t udhzuar automjetet npr linj dhe pr ti uar automjetet.
Ekzistojn disa lloje t shinave : shinat e Vinjolit, shina me dy kok, shina e Feniksit me
ulluqe etj.
Shinat prodhohen prej elikut t shkrir. Ai fitohet n disa mnyra: mnyra e SimensMartinit, mnyra e Besemerovit dhe mnyra e Tomsonovit.
eliku pr prodhimin e shinave prodhohet n furra t larta.
Saldohen lidhset nyjore t shinave pr shkak t plcitjes s shinave, dmtimeve, kalimit n shina etj.
Saldimi bhet n disa mnyra si vijon: saldimi alumo-termik; saldimi me shkrirje
elektrike; saldimi me hark elektrik; saldimi autogenik me gaz.
146
Test pr vetvlersim:
1. Cilt shina prdoren n vendin ton?
a) me dy rreshta;
b) t tipit 22;
c) shina e Vinjolit;
d) t tipit 21.
2. N far mnyre fitohet eliku pr prodhimin e shinave?
a) mnyr e Edisonit;
b) mnyra e Hukovit;
c) mnyra e Tompsonovit;
d) mnyra e Berlingovit.
4. Nga cili materiali prodhohen shinat?
a) nga eliku;
b) nga druri;
c) nga betoni.
5. Sipas vendndodhjes se si ndahen lidhset nyjore t shinave?
a) njra nn tjetrn;
b) njra pas tjetrs;
c) njra prball tjetrs.
6. Pse kryhet saldimi i shinave?
a) pr shkak t temperaturave t larta;
b) pr shkak t temperaturave t ulta;
c) pr shkak t ngarkesave;
d) pr shkak t plcitjes s shinave.
7. Numroni disa mnyra me t cilat kryhet saldimi i shinave.
_______________________________________________________________________
147
2.2. Pajisja e binarit

Pajisja (veglat) e binarit jan elemente t shtress s eprme, elemente q shrbejn
pr lidhjen e shinave me pragjet, si dhe t shinave mes veti. Dallojm:
1. Veglat e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet;
2. Veglat e binarit pr lidhjen e shinave mes vete;
3. Veglat e binarit pr parandalimin e zhvendosjes gjatsore dhe trthore t shinave.
2.2.1. Pajisja e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet

Pajisjet e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet prfshijn:
- gozhda t binarit;
- tirfone;
- pllaka rondels;
- pllaka fiksuese;
- vidha fiksuese;
- unaza elastike;
- rondel druri dhe gome.
Gozhdt e binarit - sipas forms s vet mund t jen katrkndshe dhe tetkndshe.
Koht e fundit prdoren gozhdt elastike.
Tirfonet jan m t mir se gozhdt, sepse ata kan rezistenc m t madhe gjat
shkuljes. Trupi i tirfonit duket si nj dado dhe ata prdoren n t gjitha pllakat rondelse.
(Fig.2.10)
Fig. 2.10. Tirfonet

148

Pllakat rondelse - me pllakat rondelse mundsohet transmetimi i presionit nga automjete shine mbi siprfaqen m t madhe t pragjeve. Ekzistojn: pllaka rondelse pykore,
t rrekura dhe brinjore. (Fig.2.11)
Fabrik
Fig. 2.11. Pllaka pykore

Pllakat fiksuese - me ato bhet lidhja indirekte e shinave me pragjet.
Vidhat fiksuese m s shumti prdoren D-11, D-54, D-48.
Unazat elastike e kan pr detyr ti transmetojn forcat n mnyr t barabart, ti
japin lidhjes elasticitet dhe t parandalojn zhvendosjen e vidhave. (Fig.2.12) dhe (Fig.2.13)
Fig. 2.12. Unaza elastike
149
Fig.2.13. Unaza elastike me pllak - rondel druri dhe gome.

Rondelt prej druri dhe gome jan t instaluara n mes t shins dhe pllakave rondelse
ose shinave dhe pragjeve prej betoni.
2.2.2. Pajisja e binarit pr lidhjen e shinave mes veti

Pajisja e binarit pr lidhje duhet t mundsoj vazhdimsin e shinave dhe t ket
bartsi si ka shina prgjat t gjith gjatsis s saj.
Bashkimi i ndrsjellt i dy shinave n binar me dy lidhse dhe me katr vida quhet
lidhse shine. Lidhset kan pr detyr ta parandalojn lvizjen n drejtim horizontal dhe
vertikal, pr t marr nj pjes t ngarkess vertikale dhe t lejojn zgjatimin e shinave q
ndodhin me ndryshimet e temperaturs.
150
2.2.3. Pajisja e binarit pr parandalimin e lvizjes vertikale dhe horizontale

t shinave dhe t binarit n trsi
Nn ndikimin e forcave t temperaturs, trheqjes dhe t frenimit shinat mund t
lvizen prgjat dhe ajo quhet udhtimi i shinave. Si mjet m t mir q t parandalohet
lvizja, prdoret: vendosja e shtress s eprme me cilsi t lart, mbi shinat q t jen t
forta dhe t gjata, brinjore apo me pllaka rondelse, t rrjepura, me pragjet e ngulura mir,
shtresa baze t mira, dhe distanca aksore midis pragjeve t jet 60 cm.
N disa vende, vendosen mjete shtes si mjetet e Rembaherovit, Tomks, Mates,
Kaps, dhe t tjera.
151
Mbaje mend!
Pajisjet (veglat) e binarit jan elemente t shtress s eprme dhe elemente q
shrbejn pr lidhjen e shinave me pragjet, si dhe t shinave mes veti.
N pajisjet e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet jan: gozhdt e binarit; tirfonet;
pllakat rondelse; pllakat fiksuese; vidhat fiksuese; unazat elastike; rondelat prej druri dhe
gome.
Pajisja e binarit pr lidhje duhet t mundsoj vazhdimsin e shinave dhe t ket
bartsi si ka shina prgjat gjith gjatsis s saj.
Test pr vetvlersim:
1. far sht pajisje binarsh?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. far pajisje prdoret pr ndrlidhjen e shinave?

a) tirfone;
b) lidhse nyjore;
c) unaza elastike;
d) gozhda.
3. Cilat nga pajisjet e binarve prdoren pr lidhjen e shinave me pragjet.

Numroji:
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Cila sht detyra e lidhseve nyjore?

a) ta bashkojn pragun me shinn;
b) ta bashkojn pragun me shinn n kthes;
c) t bashkojn dy shina.
152
2.3. Pragjet
Pragjet kan pr detyr ti pranojn ngarkesat e automjeteve npr shina dhe tia
transmetojn shtress s poshtme. M t prdorur jan pragjet e trthort. Ata jan ndar
n baz t:
- forms;
- materialit;
- vendit t aplikimit (montimit).
Sipas forms dallohen:
- individual (prej guri ose betoni);
- gjatsor (nn shinat paralelisht me aksin e binarit);
- pragjet e trthort (m t prdorur).
Sipas materialit dallohen ato:
- prej druri;
- prej betonarmeje t prforcuar;
- prej eliku.
2.3.1. Pragjet prej druri

Pragjet prej druri jan m t prdorur. Druri sht elastik, i zbuton goditjet dinamike, ka pesh t ult t vet, trajtohet leht, fiksohet leht me pajisje binarsh dhe me shinn,
etj. Pr ta parandaluar kalimin, pragjet jan t ngopura me mjete antiseptike (zink-kloriddhe vaji i kreozotit).
Vaji i kreozotit fitohet me distilimin e katranit i cili fitohet me distilimin e that t
qymyrit n T = 300 C. Pragjet prej druri bhen me gdhendje dhe me zdrukthim. Ata mund
t jen me form t ndryshme: drejtkndore, katrore, romboide, trapezoide etj. (Fig.2.14).
Prforcimi i pragjeve mund t jet me ndihmn e hekurit S, me shirit eliku, me gozhd
zinku etj. (Fig.2.15)
153
a)
b)
c)
d)
e)
f)
Fig. 2.14. Llojet e ndryshme t prerjeve t trthorta t pragjeve prej druri

me hekur-S me shirit eliku me gozhd zinku
me hekur S
me shirit eliku
me gozhd zinku
Fig. 2.15. Prforcimi i pragjeve
2.3.2. Pragjet prej betonarmeje

Pragjet prej betonarmeje jan m t lira se pragjet prej druri, por jan m t rnda.
Dallojm:
- pragje njpjesshe nga betoni klasik;
- pragje dypjesshe betonarmeje;
- pragje betonarmeje prej betoni me pararrekje.
Pragjet njpjesshe prej betonarmeje kan nj pesh m t madhe dhe krkojn
vendosje makinerive.
Pragje dypjesshe betonarmeje prbhen nga dy blloqe betoni t lidhura me nj
element eliku, me profilin U ose I.
154

Pragjet prej betonarmeje dhe prej betoni me pararrekje vendosen mbi shtresn
me baz t fort dhe n pajisje t fiksuar mir n mnyr elastike. (Fig.2.16) dhe (Fig.2.17)
MZH
PRERJE I-I
PRERJE II-II
PAMJA III
Fig. 2.16. Pragje prej betonarmeje dhe prej betoni me pararrekje
Fig. 2.17. Binar me pragje betonarmeje
155
2.3.3. Pragjet prej eliku

Pragjet prej eliku jan n formn e nj korite, ku skajet jan t prkulura. Lartsia e
pragjeve prej eliku sht 75-100mm, gjersia sht 260-452 mm,dhe gjatsia sht 2500mm.
Ata jan m t shtrenjt se pragjet prej druri, por avantazhi i tyre sht qndrueshmria e
tyre q mund t zgjas pr 30-40 vite n kushte t mira kohore. Pragjet pr rrug hekurudhore t hapur lakohen n vendet ku shtrihen me pjerrsi prej 1:20. (Fig.2.17)
Pr lidhjen e shinave me pragjet, duhet t hapen vrima n pragje. Koht e fundit fiksimi kryhet me saldim t pllakave rondelse.
Fig.2.17. Pragjet prej eliku
156
Mbaje mend!
Pragjet kan pr detyr ti pranojn ngarkesat e automjeteve npr shina dhe tia
transmetojn shtress s poshtme.
Pr t parandaluar kalimin, pragjet jan t ngopura me mjete antiseptike (zinkklorid- dhe vaji i kreozotit).
Pragjet prej betonarmeje jan m t lira se pragjet prej druri, por jan m t rnda.
Pragjet prej betonarmeje dhe prej betoni me pararrekje vendosen mbi shtresn me
baz t fort dhe n pajisje t fiksuar mir n mnyr elastike.
Test pr vetvlersim:
1. far detyre kan pragjet e konstruksionit t eprm n linjat hekurudhore?
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
2. Cilat pragje jan m t prdorur, sipas materialit?

a) t betonit;
b) t drurit;
c) t elikut.
3. Si kryhet mbrojtja e pragjeve prej druri?

_______________________________________________________________________
4. Cilat pragje, pr shkak t peshs, vendosen me makin?

a) t elikut;
b) t drurit;
c) t pararrjekurt.
5. Cilat pragje, sipas forms, jan m t prdorur?

a) t nj pjesshm;
b) t dy pjesshm;
c) t tri pjesshm.
157
158
3. SHTRESA SIPRFAQSORE
Shtresa siprfaqsore sht nj element i cili ngarkesat n mnyr t barabart i transmeton planumit. Detyra themelore e shtress siprfaqsore sht:
- n mnyr t barabart tia transferoj ngarkesn planumit;
- ti parandaloj lvizjet gjatsore dhe ansore t pragjeve dhe t binarit;
- pr t mundsuar kullimin e shpejt t ujit;
- t veproj si amortizues i vibracioneve.
Pr ti prmbush t gjitha detyrat e lartprmendura, shtresa siprfaqsore duhet ti
ket dimensionet e krkuara, dhe gjithashtu duhet t jet br nga materiali i cilsis s lart
q sht rezistues ndaj presioneve t ndryshme, ndikimeve atmosferike etj. Prandaj duhet
t merret parasysh lloji i materialit pr shtresn siprfaqsore, pr bartsin e trupit toksor,
presionit aksor dhe t tjer. (Fig. 3.1).
Fig. 3.1. Shtresa siprfaqsore n rrugn hekurudhore
159

Ather kur kemi pjerrsi njansore dhe te binari n kthes, trashsia e shtress
siprfaqsore matet nga shina e ult.
Gjat ndrtimit t shtress siprfaqsore duhet t kujdeset pr at se ajo sht e ekspozuar ndaj shum deformimeve, prandaj, duhet t kryhet ngulja gradual i materialit pr
shtresn siprfaqsore nn ndikimin e ngarkess vibruese t luajtshme.
Ather kur kemi shtresa siprfaqsore me kokrra, me dimensione 25-50mm dhe
kokrra me 25-75mm, ne kemi nj baz t qndrueshme pr pragjet. Kur kemi kokrra me
madhsi prej 60mm dhe m lart, ather sht e vshtir vendosja e duhur e pragjeve. sht
e rndsishme edhe forma e kokorrave q kontribuon pr ngjeshjen e shtress siprfaqsore,
kshtu q kokorrat e zgjatura m mir i lidhin shtresat e shtress siprfaqsore.
Gjithashtu, shtresa siprfaqsore i transmeton presionin n mnyr t barabart n
siprfaqen sa m madhe t trupit toksor. (Fig. 3.2) dhe (Fig. 3.3)
Fig.3.2. Shtresa siprfaqsore n rrugn hekurudhore me nj binar
Fig. 3.3. Shtresa siprfaqsore n rrugn hekurudhore me dy binar

Dimensionet e elementeve t shtress baz varen nga kategorizimi i rrugs hekurudhore ku
sht: (Tabela 3.1)
160
Linja hekurudhore
Rendi I i pragjeve prej druri
260
330
35
600
45
Rendi II i pragjeve prej betoni
240
320
40
600
45
Rendi III
250
320
35
540
40
Rendi IV
250
290
20
450
33
Binar stacioni, pune dhe industrial
230
270
20
450
30
Tabela 1. Dimensionet e elementeve t shtress baz

gjatsia e pragut
b gjersia e binarit
c gjersia e planumit
d trashsia e shtress baz
3.1 Materiali pr ndrtimin e shtress siprfaqsore

Materiali m i mir pr ndrtimin e shtress baz sht nj shtypse nga shkmbinjt
eruptiv: bazalti, gabroja, graniti, rrat gri silikati, dolomiti, dioriti diabazi, trahiti etj.
Materiali duhet t jet i pastr, i qndrueshm n akull, rezistues ndaj goditjeve, t
ashpr, kokrrmadh, t mos thith uj, etj.
Shtypsja sht e ndar n 4 grupe:
Kokrra q kalojn npr sit
Kokrra q mbeten n sit
grupi I
F63mm
F35,5mm
grupi II
F35,5mm
F25mm
grupi III
F25mm
F15mm
grupi IV F15mm
F5mm
Tabela 3.2
Shtypse e grupit I (t par) aplikohet pr ndrruesit e kahjes t rrugs hekurudhore

me binarin normal, ndrsa shtypset t grupeve II, III, IV aplikohet pr rrugt hekurudhore t tjera t rendit I dhe t II. akalli i cili ka prqindje m t vogl t rrs sht m i mir
se ai q ka nj prqindje t rrs m t madhe. (Tabela 3.2)
161

Kur kemi dukuri t materialit t dobt n trupin toksor, ather vendoset shtresa
tamponi, por mund t prdoren edhe gjeotekstilet q vendosen prmbi trup, dhe pastaj
vendoset nj shtres mbrojtse e rrs.
Gjithashtu, pr t prmirsuar aftsin bartse t shtress siprfaqsore, kryhet
ngjeshja e shtress siprfaqsore. Pr nj stabilitet m t madh t shtress siprfaqsore
ndonjher bhet monolitizimi i shtress duke prdorur emulsion bitumi, dhe kshtu bhet
nj shprndarje m e drejt e bartsis s trupit toksor, kullimi i ujit nga trupi toksor etj.
162
Mbaje mend!
Shtresa siprfaqsore ka pr detyr t siguroj kullimin e shpejt t ujit.
N rrugt hekurudhore me binar normal prdoret shtypse t grupit I, ndrsa pr t
tjerat rrug hekurudhore t rendit t I dhe t II prdoret shtypse t grupit t II, III dhe IV.
Materiali q prdoret pr ndrtimin e shtress s siprme duhet t jet i pastr, i
qndrueshm n akull, rezistent ndaj goditjeve, t ashpr, kokrrmadh, t mos thith uj, etj.
Test pr vetvlersim:
1. far detyre ka shtresa siprfaqsore?
a) t lejoj mbajtjen e ujit;
b) pr t parandaluar prhapjen e ujit;
c) pr t mundsuar kullimin e shpejt t ujit.
2. far materiali prdoret n rrugt hekurudhore normale?

a) shtypse t grupit t II;
b) shtypse t grupit t I;
c) argjila t grupit t I.
3. Si duhet t jet materiali pr ndrtimin e shtress siprfaqsore?

a) t papastr;
b) rezistues nda goditjeve;
c) t bardh.
163
164
4. BINAR MBI UR
4.1. Sistemi i konstruksionit t eprm i tipit 49 a dhe 45a
Sistemi i 49a dhe 45a aplikohet n linjat kryesore hekurudhore dhe gjat asaj montohen shinat e tipit 49 dhe 45. Ato kan shpatull t njjt prej 125mm dhe aplikohen t njjtat
pajisje fiksimi, ndrsa dallimi sht n lartsin, te tipi 49 ajo sht 149cm, dhe te tipi 45
sht 142 cm.
Aplikohet trsia mbshtetse dhe pllaka gjatsore brinjore, t cilat mund t vendosen n do prag t dyt.
4.2. Binart mbi lshesat dhe urat

N t gjitha dobsit dhe urat ku ndrtimi sht bartsia e mbyllur, linja e siprme sht
e zhvilluar dhe e hapur n udh. N kt lloj t konstruksionit binari mund drejtprdrejt t
shtrihet mbi konstruksionit barts ose mbi bazat e betonit n form t pragjeve t trthort
ose ata gjatsor.
Vendosja e binarit mbi pragje pa shtres, direkt mbi bartsit kryesor, direkt mbi
bartsit kryesor dhe dytsor quhet binar i hapur. N urat me binar t hapur konstruksioni i eprm kryhet prmes pragjeve prej druri. Dimensionet e pragjeve sillen prej d = 20
- 40cm dhe lartsi h = 2-4 metra. n distanc prej 20-40cm. (Fig.4.1) dhe (Fig.4.2)
shina e siguris
Fig. 4.1. Baza e binarit s hapur mbi urn prej eliku
165
Fig.4.1. Binar i hapur

Pr fiksimin m t mir pragjet lidhen me konstruksion me vidha engeli. N mesin
mes shinave vendoset nj flet teneqeje brinjore ose drras druri si nj shteg kalimi ose pr
kalim sigurohen shtigjet e veanta t tjera.
Mbi urat me gjatsi m t madhe se 20 m, me kthes me rreze prej 500m e m pak,
dhe me pjerrsi m t madhe se 15 promil, vendosen shinat e siguris. Distanca n mes t
shins s siguris sht 160 - 200mm, te urat e reja sht 200-220mm. Ata vazhdojn para
dhe pas urs nga 10m (15m). Vendosen pr t shmangur daljen e trenave dhe t mos goditen drejtprdrejt n bartsit kryesor. Ata jan vendosur n brendsi t binarit.
166
Mbaje mend!
Ktu, n linjat hekurudhore kryesore, zbatohen 49a sistemit dhe 45A jan ngritur
binart e tipit 49 dhe 45. Dallimi mes binarve t tipit 49 dhe 45, n lartsi.
Vendosja e binarit mbi pragje pa nnshtres, n mnyr direkte n bartsit kryesor
dhe dytsor quhet binari i hapur.
N ura me gjatsi m t madhe se 20m, me kthes me rreze prej 500m e m pak, dhe
me pjerrsi m t madhe se 15 (promil), vendosen shinat e siguris. Ato jan t vazhduara para dhe pas urs 10m pas (15m).
Test pr vetvlersim:
1. Cilat sisteme t shinave m shum prdoren te ne?
a) t tipit 22 dhe 21;
b) t tipit 33 dhe 34;
c) t tipit 49a dhe 45a.
2. Cili sht dallimi n mes t shins s tipit 49 dhe t tipit 45?

a) lartsia;
b) gjatsia;
c) materiali.
3. far do t vendoset mbi urn me gjatsi prej 30 m?

a) shina t gjata;
b) shina t shkurtra;
c) shina t siguris.
167
168
5. LIDHJA E BINARVE
5.1 Ndrruesit e kahjes
Ndrruesit e kahjes jan objektet e prdorura pr ti kthyer trenat pr180o. Ata jan t
br n form rrethore, dhe jan t br nga eliku. Vet ndrruesit e kahjes kan nj konstruksion t lvizshm pr ti kthyer trenat. Akset e binarve ndrpriten n nj pik q sht
n mes t ndrruesit t kahjes dhe rrotullohet rreth boshtit t saj vertikal. N at pik ka nj
binar, q lejon pr t kthyer binar pr 180 grad.
Ndrruesit e kahjes mund t jen: aksial, binar dhe lokomotive.
Ndrruesit e kahjes aksiale prdoren n puntori pr lvizjen e trenave me diametr
t pllaks prej -3m.
Ndrruesit e kahjes binare shrbejn pr zhvendosjen e ngarkesave n stacione.
Ndrruesit e kahjes lokomotive zakonisht prdoren n vendet e ngrohjes dhe kan
nj binar. (Fig.5.1)
prerje
baza
NDRRUES KAHJES
Fig. 5.1. Ndrruesit e kahjes
169
Fig. 5.1. Ndrruesit e kahjes lokomotive
170
5.2. Transmetuesit
Transmetuesit jan objekte q prdoren pr transmetimin e trenave n binart paralel.
Zakonisht prdoren n puntori, vendet e ngrohjes, stacionet hekurudhore ballore.
Mund t jen t lshuar dhe siprfaqsor.
Transmetuesit e lshuar jan me nj vrim muri apo betoni me thellsi prej 50 cm
ku lvizet transmetuesi.
Transmetuesit siprfaqsor jan pa vrim dhe prbhen nga nj ramp. Shinat
ngrihen pr 45-80 mm dhe zbatohen n porte. (Fig.5.2)
Fig. 5.2. Transmetuesit siprfaqsor
5.3. Ndarsit
Ndarsit jan pjes t linjs hekurudhore t cilt lejojn kalimin e trenave nga nj
binar n tjetrin. Kalimi duhet t jet i shkurtr dhe i pandrprer.
Binari nga i cili ndahet treni quhet binar themelor, ndrsa ai q ndahet quhet binar i
ndar. Pjest themelore jan:
- shkmbyerja;
- pjesa e mesme;
- pjesa qendrore. (Fig.5.3)
171
Vendi i vrtitjes
Fig. 5.3. Vendi i vrtitjes

Lidhsja ku mbarojn shinat e binarit dhe fillojn shinat e vendit t vrtitjes quhet
fillimi i ndarsit.
Lidhsja ku mbarojn shinat e vendit t vrtitjes dhe fillojn shinat e binarit quhet
fundi i ndarsit.
Pika ku ndrpriten binari themelor dhe binari i ndar quhet mesi i ndarsit.
Shkmbyerja shrben pr dhnien e drejtimit t trenave dhe prbhet prej:
- dy gjuhzave;
- dy shinave kryesore;
- jastkve rrshqits;
- levave lidhse trheqse;
- vendossit t vrtitjes.
Pjesa e mesme sht e prbr nga:
- shinat e thjeshta.
172

Pjesa qendrore sht prbr prej (Fig.5.4)
- kulmit;
- dy shinave krahrore;
- dy udhheqseve.
Kndi midis aksit t binarit themelor dhe aksit t binarit q ndahet quhet kndi i
vendit t vrtitjes dhe sht 6-7 grad.
N vendin ton rrezja minimale e vrtitjes sht R=180m.
Fig. 5.4. Pjes qendrore e vendit t vrtitjes
5.3.1. Ndarsit e kahjes

Sipas konstruksionit ata mund t jen:
- t njfisht;
- t dyfisht;
- t kryqzuar;
- t kombinuar.
Ndarsi i njfisht e mundson kalimin e trenave nga binari themelor n binarin e
ndar. Mund t jet i majt dhe i djatht. (Fig. 5.5) dhe (Fig. 5.6)
Fig. 5.5. Ndarsit e njfisht

173
Fig. 5.6. Ndarsi i njfisht simetrik (njansor)

Ndarsit e dyfisht m shum prdoren ather kur sht e nevojshme nga binari themelor t ndahen dy binar (ndarsit e dyfisht dyansor, dyfisht njansor dhe dyansor
simetrik). (Fig. 5.7)
Fig. 5.7. Ndarsi i dyfisht

Ndarsit e kryqzuar mundsojn kryqzimin e t dy binarve dhe kalimi nga njri
n tjetrin (vendi i vrtitjes i njfisht dhe dyfisht).
Ndarsit e kombinuar e mundsojn kalimin nga dy binar me gjersi t ndryshme
n nj binar (njfisht t ndrlikuara, dyfisht t ndrlikuara, njfisht t ngjeshura t
ndrlikuara dhe dyfisht t ngjeshura t ndrlikuara).
174
Mbaje mend!
Sipas konstruksionit ndarsit mund t jen: t njfish; t dyfisht; t kryqzuar, t
kombinuar.
Ndarsi i njfisht e mundson kalimin e trenave nga binari themelor n binarin e
ndar.
Ndarsit e dyfisht m shum prdoren pr ndarjen n dy binar.
Ndarsit e kryqzuar mundsojn kryqzimin e t dy binarve.
Ndarsit e kombinuar e mundsojn kalimin nga dy binar me gjersi t ndryshme
n nj binar.
Transmetuesit mund t jen t lshuar dhe siprfaqsor.
Ndrruesit e kahjes jan objekte t prdorur pr ti kthyer trenat pr180o. Ata jan t
br n form rrethore, dhe jan t br nga eliku.
175
Test pr vetvlersim:
1. far objekte jan ndrruesit e kahjes?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Si mund t jen transmetuesit?

) t jashtm;
b) t brendshm;
c) siprfaqsor.
3. Si ndahen ndarsit?
) vertikal;
b) horizontal;
c) t kryqzuar.
4. far ndars do t prdorim gjat ndarjes s dy binarve n dy an?

) njfisht dyansor;
b) dyfisht dyansor;
c) njfisht njansor.
176
6. PROJEKTIMI I LINJAVE HEKURUDHORE

Realizimi i nj projekti investimi varet nga aktivitetet q kan t bjn me kohn
e realizimit, nga ideja e projektit deri n realizimin e tij. Projekti i investimit zhvillohet
n disa faza: faza ideore, vendimi i investimit, realizimi i investimit, projekti dhe fundi i
jetgjatsis s projektit.
Sipas ktyre fazave, ekzistojn dokumentet e mposhtme: projekti ideor, projekti
themelor, projektit realizues, projekti i gjendjes s kryerjes, projekti pr prdorimin dhe
mirmbajtjen e ndrtimit.
Para se t bhet prpilimi i projektit t linjs hekurudhore sht e nevojshme t
mblidhen t dhnat mbi: kushtet projektuese t trases q do t na shrbejn pr ndrtimin
e zgjidhjeve variante t trases dhe n fund n zgjedhjen e variantit m t mir t trases.
6.1 Llojet e projekteve t linjave hekurudhore

N vendin ton, ka tri faza t projektimit: projekti paraprak, projekti ideor dhe projekti themelor.
6.1.1. Studimi teknik paraprak

Kjo pjes prfshin: projektin paraprak dhe studimin e terrenit.
Projekti paraprak prpilohet mbi baza gjeodezike n raport prej R = 1:25000 deri n
R = 1:50000 n situatn, dhe nga ajo prodhohet profili gjatsor.
Zgjidhja e situats prbhet nga kahjet dhe kthesat, dhe n fakt paraqet nj projeksion
horizontal t aksit t linjs hekurudhore.
Profilin gjatsor e fitojm mbi baz t zgjidhjes s situats me prerjen gjatsore t
terrenit prgjat aksit t linjs hekurudhore.
177
6.1.1.1. Zgjidhja e situats

Traseja e nj hekurudhe prbhet nga kahjet dhe kthesat t cilat prbhen nga kthesat
rrethore dhe kalimtare. Rrezet minimale t kthesave prcaktohen n varsi t shpejtsis s
lvizjes s trenave dhe pr trasen me shpejtsi m t ult dhe gjersi normale t binarit, ku
rrezja minimale sht Rmin = 300m, n udh hekurudhore t hapur, dhe n stacion rrezja
minimale sht Rmin = 500m.
6.1.1.2. Profili gjatsor

Profili i gjatsor prbhet nga pjest horizontale t trases dhe pjest e trases me
pjerrsi t caktuara (prpjet dhe tatpjet), t cilat mes veti jan t lidhura me kthesa rrethore vertikale. Sipas rregulloreve tona prkatse, pjerrsia maksimale e nivelets n rrugn
hekurudhore t hapur sht 25 , ndrsa n stacionet kryesisht projektohet n horizontalen ose maksimalisht sillet deri n 1,5 . (Fig.6.1)
e ekuidistanc midis izohipsave

x hapi i vijs zero
Pjerrsia e nivelets
178

e ekuidistanc midis izohipsave
x hapi i vijs zero
Fig. 6.1 Pjerrsia e nivelets
6.1.1.3. Trheqja e vijs zero

Udhheqja e trases sht e kushtzuar nga relievi i terrenit, ndrtimtaris s hapsirs
dhe kushtet e tjera, dhe duhet t merren parasysh pjerrsit e linjs hekurudhore si dhe nevojat e komunikacionit t projektuar t hekurudhs. Gjithashtu, gjat prpilimit t projektit
paraprak, ne lidhemi me stacione ekzistuese, vendbanimet etj. dhe e llogarisim pjerrsin
n mes tyre. Prve pjerrsis, prcaktohet gjatsia e trases midis pikave.
Me ndihmn e ktyre t dhnave, pjerrsia dhe gjatsia e trases e prcaktojn hapin
e linjs zero, dhe me ndihmn e tij e ecim nga nj izohips deri n tjetrn, nga nj pik deri
n pikn tjetr. Pasi kemi prfunduar t ecurit, lidhen t gjitha pikat e t gjitha izohipsave
dhe fitohet vija zero. (Fig.6.2)
Ndrtimi i hekurudhs, sipas linjs zero, teorikisht, do t jet opsioni m ekonomik,
sepse sipas asaj, trupi i hekurudhs tr kohn sht n allat, megjithat, ajo nuk sht e
realizueshme. Ajo na shrben si nj udhzues pr trheqjen e drejtimeve. (Fig.6.3)
vij zero
drejtimet
Fig. 6.2. Vij zero
179
FK1
K1
DR1
DR1
T kulmi
kndi i thyerjes
DR drejtimi
FK fillimi i kthess
Vij zero
Fig. 6.3. Trheqja e drejtimeve
6.1.1.4. Trheqja e aksit t trases

Pasi e kemi trhequr vijn zero, mund t fillojm me trheqjen e kahjeve dhe me
formimin e kulmeve t kthesave horizontale. Bhet prcaktimi i kndit t thyerjes te kulmi,
(Fig.6.4) dhe zgjedhja e rrezes s kthesave horizontale. Si rreze t vogla t kthesave horizontale jan marr rrezet prej 300m deri n 1000m.
Me ndihmn e vlerave t llogaritura t kndit t thyerjes dhe madhsis s rrezes
s miratuar, bhet llogaritja t karakteristikave gjeometrike prgjat kthess rrethore dhe
bhet formsimi i kthesave rrethore (Fig.6.5). Pas ksaj, mund t kryejm llogaritjen e
pjerrsive t nivelets dhe ta vizatojm profilin gjatsor t projektit paraprak.
Fig. 6.4.
Kndi qendror
180
Fig. 6.5. Karakteristikat gjeometrike t kthesave
6.2. Projekti ideor

Pasi jan br zgjidhjet e varianteve, kryhet krahasimi i tyre dhe miratohet nj ose m
shum zgjidhje, dhe prpilohet projekti ideor. Projekti ideor prmban dy lloje t punimeve: punimet mbi bazamentin topografik gjeodezik dhe punimet e projektimit.
Bazamentet gjeodezike mund t fitohen n mnyrat e mposhtme: incizimi aerofotogrametik, paramatja kadastrale dhe incizimi tahimetrik.
N punimet projektuese t projektit ideor, procedura e trheqjes s vijs zero,
trheqja e drejtimeve dhe prcaktimi i kulmeve t thyerjes bhet njsoj si te projekti paraprak. Mbi bazn e kndeve t thyerjes s fituar, miratohen rrezet e kthesave.
181

Me ndihmn e ktyre t dhnave jan llogaritur elementet e kthesave horizontale, ose
tangjent, bisektris dhe gjatsia e kthess.
Rrezja minimale e kthess horizontale n hekurudhn e hapur sht Rmin = 300m
me nj shpejtsi maksimale prej V = 80 km/h.
Stacionimi i situats shnohet me km 0 +000,00, ndrsa shnimi i 100m bhet me
numra arab (p.sh.: 1,2,3 ... 9).
Profili gjatsor zakonisht punohet n raport prej R = 1:200 (100) pr lartsit dhe
R = 1:2000 (1000) pr gjatsi. Profili gjatsor punohet n t njjtn mnyr si te projekti
paraprak. (Fig.6.6)
Duke pasur parasysh se n trasen nuk mund ta kemi pjerrsin e njjt t nivelets,
kjo mund t oj deri n shkelje t nivelets.
Vendi ku niveleta e ndrron pjerrsin quhet thyerja e nivelets. Thyerja rrumbullakohet me kthesn vertikale, ndrsa rrezet varen nga shpejtsia maksimale e cila sht =
V2max.
N shkeljet konvekse, ku shuma absolute ose ndryshimi jan m t mdha se 10 ,
futet pjesa horizontale ose nn pjerrsi prej 3 , n gjatsi prej -300m (min 200).
N shkeljet konkave, ku shuma absolute ose ndryshimi jan m t mdha se 10 ,
bhet rrumbullakimi me pjesn horizontale ose nn pjerrsi prej3 , pr gjatsi prej - 300500m.
Si rregull, kto rrumbullakime, jan vendosur n kahjen ose t prfundoj para fillimit, ose n fund t kthess kalimtare, ndrruesi, kryqzimi i rrugve dhe objekteve t tjera,
m e vogla s paku 5m.
Projekti ideor i ofron zgjidhjet teknike t trases dhe i prcakton llojet dhe sasit e punimeve gjat ndrtimit t linjs hekurudhore. Kto punime jan nevojshme gjat zgjedhjes
s variantit m t mir t trases.
N fund, shkruhet raporti teknik n t cilin emrtohen emrat e vendeve, rangu i
rrugs, karakteristikat teknike, dimensionet e konstruksionit t poshtm dhe t eprm,
vendimet mbi objektet, vendet e stacioneve, rrjedhjet e kanale ujitse, etj.
182
183
Fig. 6.6. Profili gjatsor
KAHJET E KTHESAVE
STACIONIMI
KUOTA E NIVELETS
PRPJET DHE TATPJET
KUOTAT E TERRENIT
GJEOLGJIA
prej km. 11+000,00 deni km. 15+000,00
PROJEKTI IDEOR
t hekurudhs A - B
KALIMI I PLLAKS
KALIMI I PLLAKS
ARGJIL RRORE
KALIMI I PLLAKS
KALIMI I PLLAKS
KALIMI I PLLAKS
LYM KODRINORE
UR E ARMATUAR ME BETON
VENDKALIMI NN
HEKURUDH
UR E ARMATUAR ME BETON
VENDKALIMI NN
HEKURUDH
SHIST ARGJILOR
KALIMI I PLLAKS
GYP PREJ BETONI
6.3. Projekti themelor

N nj projekt themelor ka dy lloje t aktiviteteve: projektimi i aksit vertikal dhe
nivelets dhe projektimi i elementeve themelore pr objektet.
S pari, kryhet shnimi i aksit t linjs hekurudhore n terren duke aplikuar poligonin operativ me pikat dhe ant. Prcaktohen kulmet e kthesave horizontale dhe kahjeve
mes tyre. Pasi do t jen matur kndet e thyerjes, n projektin themelor sht e nevojshme
t prcaktohet gjatsia e kthess kalimtare. (Fig.6.7)
N hekurudha aplikohen kthesat kalimtare t tipit t parabols, kubit dhe klotoids.
Sipas rregullave tona parabola dhe kubi prcaktohet duke prdorur:
Lkr=
Lkr-kriteri pr gjatsin e kthess kalimtare n m;
R- rrezja e kthess kalimtare n m.
N rast se Lp< Lkr prdoret parabol e thjesht kubi pr kthesn kalimtare.
N rast se Lp Lkr prdoret parabol e korrigjuar kubi pr kthesn kalimtare.
Lp- gjatsia e llogaritur e kthess kalimtare.
Lp=10hVmax
h=7.1
Pr kthesat e shkurta kalimtare vlen, Lp= L
184
(m)
(mm)
Kthes e pastr
Kalim
tare
Fig. 6.7. Elementet e kthess

Elementet e kthess kalimtare llogariten si vijon:
Tangjent
Tg=(R+f) tg +
Bisektris
B=(R+f)sec -1 +f
(m)
Gjatsia e kthess
Dk =
(m)
(m)
+L
Pr shpejtsi m t mdha aplikohet parabol e korrigjuar kubi si m posht:

Tangjent
Tg=(R+f) tg +a
Bisektris
B=( R+ f) sec
Gjatsia e kthess
Dk =
(m)
-1 + f
+ 2 Lp
(m)
(m)
Karakteristikat gjeometrike n formular lexohen nga tabelat e Saracenit pr vlerat

e caktuara t kthesave.
185

Pas ksaj, bhet stacionimi i trases dhe shnohet t gjitha objektet artificiale.
Gjat prpilimit t projektit themelor llogaritjet futen n situatn ku sht e trhequr
trase e linjs hekurudhore. Situata vizatohet n raport prej R = 1:1000, ose R = 1:2000.
Futen edhe kulmet e rrjetit me ndihmn e koordinatave t tyre dhe futen pikat karakteristike t kthesave. Kryhet stacionimi dhe shnohen pikat FKK, FKK, FKR, MKR, FKR.
Profili gjatsor prpilohet n raport prej R = 1:200 pr lartsi dhe R = 1:2000 pr
gjatsi.
N projektin themelor kuotat e pikave dhe distancat e pikave t thyera jan njjta si
ato t terrenit. N profilin gjatsor merret parasysh pjerrsia relevante.
Vizatimi i profileve t trthort bhet n raport R =1:100 majtas apo djathtas t aksit
t hekurudhs. N projektimin e profileve t trthort duhet ti dim vlerat e kuotave t
nivelets, gjersin e planumit, pjerrsit e grmimeve, rrezet e kthess dhe t tjera. (Fig.6.8)
Planumi S
Kuota e nivelets
PEND
Kuota e terrenit
GRMM
Kanavk
Vij e terrenit
Kuota e terrenit
Planumi S
Kuota e nivelets
Kanavk
Kanavk
Vij e terrenit
Planumi S
Kuota e nivelets
ALLAT
Kuota e terrenit
Kanavk
Fig. 6.8. Profilet e trthort
186

N rrugn hekurudhore njbinare, me binar normal gjersia e planumit S sht:
- pr rrug hekurudhore t rendit t I, S=5,70m;
- pr rrug hekurudhore t rendit t II, S=5,40m;
- pr rrug hekurudhore t rendit t III, S=4,50m.
N rrugn hekurudhore dybinare me binar normal gjersia e planumit S sht:
- pr rrug hekurudhore t rendit t I, S=9,70m;
- pr rrug hekurudhore t rendit t II, S=9,70m;
- pr rrug hekurudhore t rendit t III, S=9,00m.
Distanca midis binarve g sht g=4,00m.
Siprfaqet e profileve t trthort fitohen me planimetr, dhe mund t fitohen edhe
me mbledhjen e segmenteve vertikale t profilit n distancn e caktuar. (Fig.6.9)
(m2)
=+b+c++I
Fig. 6.9. Siprfaqja e profilit trthor
187
Mbaje mend!
Traseja gjat projektimit paraqitet n projeksionin horizontal.
Gjat projektimit t linjave hekurudhore n situat e gjejm hapin me ndihmn e
trekndshit t prputhshm dhe pastaj ecim nga izohipsa deri te izohipsa. Kshtu e
trheqim vijn zero dhe me at i arrijm punimet minimale toksore.
N projektin paraprak dhe n projektin ideor kahjet jan t lidhura me kthesat rrethore, ndrsa n projektin themelor kthesat rrethore dhe kahjet i lidhin me kthesat kalimtare (parabol kubi).
Elementet e kthess rrethore jan: tangjent, bisektris dhe gjatsia, jan llogaritur
duke prdorur formulart dhe t dhnat nga tabelat e Sarcenit.
Kthesat kalimtare dhe ato rrethore shnohen si vijon:
FKK (fillimi i kthess kalimtare);
FKK (fundi i kthess kalimtare);
FKR (fillimi i kthess rrethore);
MKR (mesi i kthess rrethore);
FKR (fundi i kthess rrethore).
188
Test pr vetvlersim:
1. N cilin projeksion paraqitet trase e hekurudhs?
) vertikale;
b) prerjet;
c) horizontale.
2. Punimet toksore gjat trheqjes s kahjeve buz vijs zero jan?

) maksimale;
b) t mesme;
c) minimale.
3. Si quhen tabelat nga t cilat marrim t dhna pr llogaritjen e elementeve t

kthess rrethore?
) t Menshit;
b) t Saracenit;
c) t Bernulit.
4. Si llogaritet hapi i situats?
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
5. far duhet t aplikojm q ta fitojm trasen me punimet m t vogla toksore?

) kthesn rrethore;
b) kahjet;
c) kthesat rrethore dhe kalimtare.
6. far lakore sht kthesa kalimtare?

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
189
190
7. MIRMBAJTJA E LINJAVE HEKURUDHORE

7.1. Mirmbajtja e konstruksionit t eprm
Shpenzimet e mirmbajtjes s linjave hekurudhore mund t jen nj prqindje e konsiderueshme e shpenzimeve totale. shpenzimet duhet t reduktohen n minimum dhe nse
hekurudha mirmbahet rregullisht, ather punimet pr riparime t mdha jan t minimizuara. Nse hekurudha nuk mirmbahet rregullisht, ather prshpejtohet procesi i
shprbrjes s materialit.
Parregullsit e binarit varen nga rrafshi i binarit:
- parregullsit n rrafshin vertikal;
- parregullsit n rrafshin horizontal.
N parregullsit n rrafshin vertikal jan prfshir:
- parregullsit n nivelimin e shinave q jan pasoj e ngjeshjes s binarit;
- parregullsit n mbilartsimin dhe n pjerrsin e ramps kalimtare.
N parregullsit n rrafshin horizontal jan prfshir:
- devijimi mesatar i t dy shinave n aspektin e trases reorate,
- parregullsit n gjersin e binarit: (Fig.7.1) (Fig.7.2)
pozicioni
teorteik i binarit
defekti
gjatsor
defekti
horizontal
(a)
defekti
transversal
(c)
(b)
Fig. 7.1. Parregullsi n rrafshin horizontal dhe vertikal
191
Fig. 7.2. Parregullsi dhe deformime n rrugn hekurudhore
7.2. Metodat e riparimeve t linjs hekurudhore

Defektet e mdha t binarit zbulohen vizualisht, por defekte t tjera zbatohen prmes
karrocave t veanta t matjes. Karrocat e matjes kalojn npr binar me pajisje q i mat
vlerat e defekteve t binarit. (Fig.7.3)
Fig. 7.3. Karrocat pr matje

192

Pr prcaktimin e defekteve, jan duke marr vlerat mesatare t defekteve dhe devijimeve maksimale nga mesatarja. Pastaj llogariten vlerat absolute t defekteve. Gabimet
grupohen n tre grupe t gabimeve, si vijon: A, B dhe C. Karroca e matjes e mat numrin e
tyre pr do 1 km t rrugs dhe planifikohet mirmbajtja e vazhdueshme.
Te shpejtsit e larta, sht marr si nj faktor i siguris s komunikacionit, kshtu q
prdoren vlerat e prpunuara t llojeve t ndryshme t defekteve.
7.3. Makinat q prdoren pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore

Makinat m t rndsishme q prdoren pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore
jan: makina t rnda pr ngjeshjen e shtress siprfaqsore dhe makinat pr riparimin horizontal dhe vertikal t binarit. Ato prdoren n shtresat siprfaqsore me material t that,
t pastr dhe cilsor, me forc t mir mekanike (Fig.7.4).
Fig. 7.4. Makina pr ngjeshjen e shtress
193

Me ndihmn e ngjeshjes riparohen fazat e mposhtme:
- korrigjime t lartsis dhe gjersis s binarit;
- lvizja e binarit;
- karroca e matjes i mat defektet.
Prve makinave t rnda pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore prdoren dhe makina pr formimin e shtress siprfaqsore, makina pr stabilizim t shtress dhe makina
pr pastrim t shtress:
- makina t lehta pr ngjeshjen e shtress siprfaqsore. Ato prdoren te materiali
i mir pr shtres, pr gjatsi t binarit deri n 300 m, pr ngjeshjen e prsritur,
pr mirmbajtjen e binarit, atje ku makinat e rnda nuk mund t prfshihen n
mirmbajtjen.
- Mjete dore pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore. Ato zbatohen n rastet e
ngjeshjeve lokale, n pragjet prej eliku ose pragjet prej druri dhe t tjera.
Prve ktyre makinave, pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore prdoren dhe pajisje t tjera, t tilla si: makina pr shtrngimin e vidave, makina pr t br vrima n pragjet
prej druri, n shina etj.
7.4. Llojet e riparimeve

Riparimet mund t jen: t prhershme (mirmbajtjen e vazhdueshme), riparimet e
mesme dhe riparime t mdha (remont).
7.4.1. Riparime t prhershme

Riparimet e prhershme jan t prqendruara mbi kontrollimin e binarit, mbi zbulimin e vendeve ku ndodhen dmtimet, riparimi etj. Kto prfshijn:
- korrigjimin e shinave;
- rregullimin e binarit n drejtim;
- rregullimin e ndarsve;
194

- lidhse nyjore;
- shoshja e rrs;
- kullimi i ujit;
- ndrrimi i materialit t dmtuar;
- kontrolli i pajisjes s binarit;
- mirmbajtja e pragjeve;
- ngjeshja e pragjeve;
- pastrimi nga bora dhe akulli.
7.4.2. Riparime t mesme

Riparimet e mesme jan punime q jan m t mdha se punimet e mirmbajtjes s
vazhdueshme. N kto punime bhet zvendsimi i materialit binari, rregullohet dhe drejtohet binari. Riparimet e mesme i prfshijn punimet si n vijim:
- punimet pranverore (heqja e defekteve t nivelets, rregullimi i vrimave t
zgjatjes, kmbimi i pragjeve, tirfoneve, pllakave etj.);
- punimet verore (kmbimi dhe ngjeshja e pragjeve, kmbimi i shinave pr shkak
t temperaturave t larta, pastrimi hekurudhs nga barrat e kqija, kullimi,
pastrimi i shtress baz, etj.);
- punimet vjeshtore (fiksimi i tirfoneve dhe bolteve);
- punimet dimrore (pastrimi i ndarsve nga bora dhe akulli, etj.).
7.4.3. Riparime kryesore

Pr kryerjen e riparimeve t mdha krkohen makina t veanta t shoshjes dhe pastrimi i shtypsit, largimi i materialit t keq, vendosja e shinave t reja, pragjet, pajisje binari,
ndrrimi i ndarsve, dhe t tjera.
Pr mirmbajtjen e hekurudhs sht i obliguar seksioni i veant i punve i pajisur
me vagon pr hulumtimin e pjerrsis, nivelets dhe gjersis, pr hulumtimin e plasjeve
n shinn me ultratingull, etj.
195

Mirmbajtja e rregullt e binarit prfshin:
- konstruksioni i poshtm - pastrimi i pjerrsive, shtyrja e gurve, pastrimi i kanaleve, riparimi i mureve mbajtse, ngjyrosja e urave, etj.
- konstruksioni i eprm -rregullimi i binarit, korrigjimi i shins, drejtimit dhe
lartsis s ndarsve, riparime t vogla t pragjeve me defekte, shinave dhe pajisjeve t binarit, etj.
Punimet m t bollshme dhe m t ndjeshme jan rregullimi i binarit dhe ndarsve
sipas forms gjeometrike dhe gjersis.
196
Mbaje mend!
Makinat m t rndsishme pr mirmbajtjen e linjave hekurudhore jan: makina t
rnda, makina t lehta dhe makina dore.
Riparimet mund t jen: t prhershme (mirmbajtjen e vazhdueshme), riparimet e
mesme dhe riparime t mdha (remont).
Riparime t prhershme jan: korrigjimi i shinave; rregullimi i binarit n drejtim;
rregullimi i ndarsve; lidhset nyjore; shoshja e rrs; pastrimi nga bora dhe akulli.
Riparimet e mesme jan: punime pranverore, verore, vjeshtore dhe dimrore.
Punime kryesore jan: pastrimi i pjerrsive, kanaleve, riparimi i mureve mbajtse,
rregullimi i gjersis s binarit, riparime t vogla t defekteve t pragjeve, shinave. pajisjes
s binarit etj.
Test pr vetvlersim:
1. Cilat punime jan prfshir n riparime t prhershme n rrugt hekurudhore?
a) zvendsimi i pragjeve;
b) rregullimi i shinave;
c) vendosja e shinave t reja.
2. Si ndahen riparimet e mesme?

a) sipas gjatsis s hekurudhs;
b) sipas stinve;
c) sipas numrit t kthesave.
3. far sht dallimi n mes t riparimeve mesatare dhe atyre t mdha?

a) n numrin;
b) n madhsin;
c) n pajisjet.
197
198
8. ELEKTRIFIKIMI I LINJAVE HEKURUDHORE DHE PAJISJET

E SINJALIZIMIT DHE SIGURIS
8.1 Karakteristikat themelore t reparteve
Ekzistojn tri sisteme reparti:
1. me avull;
2. me naft;
3. elektrik.
8.1.1. Lokomotiva me avull sht lokomotiva e par q ka prdorur dru dhe qymyr si
lnd djegse. (Fig.8.1)
Fig. 8.1. Lokomotiva me avull

8.1.2. Lokomotiva me naft sht me repartin m t fuqishm, ka shpenzime m t vogla
dhe ka shfrytzim m t mir t energjis.(Fig.8.2)
Fig. 8.2. Lokomotiva me naft

199
8.1.3. Reparti elektrik (Fig.8.3)

Prparsit e repartit elektrik jan:
- n do ast sht i prgatitur pr lvizje;
- trheq ngarkesa m t mdha;
- lokomotivat elektrike lvizen me shpejtsi m t mdha;
- vizite prpara dhe mbrapa;
- prdoren pr pjerrsi m t mdha;
- shfrytzimi sht maksimal;
- nevojitet nj numr m vogl i puntorve pr mirmbajtje;
- ka dukshmri m t mir;
- nuk bn zhurm;
- nuk e ndot ambientin.
Fig. 8.3. Lokomotiva elektrike
8.2. Sistemet e repartit

Me elektrifikim prdoren dy sisteme t trheqjes:
- sistemi i rryms s vazhduar me tension t ult;
- sistemi i rryms alternative me tension t lart.
200
8.2.1. Sistemi i rryms s vazhduar

Sistemi i rryms s vazhduar (Fig.8.4) sht ruajtur deri sot:
- n tramvaje dhe hekurudha miniere me tension prej 600V;
- n metro me tensionit prej 800V;
- n hekurudh me tension prej 1500-3000V.
Furnizimi bhet nga sistemi energjetik me transformimin e tensionit t lart n tension t prshtatshm pr lokomotivat elektrike nprmjet rrjetit elektrik. Pran hekurudhs
jan vendosur nnstacione elektrike t cilat e shndrrojn rrymn elektrike trefazshe nga
tensioni i lart n rrym t vazhdueshme. Kto nnstacione jan vendosur n nj distanc
prej 20 deri n 30km.
Karakteristika t mira t ktij sistemi jan si vijon: motori i lokomotivs sht me
prmasa t vogla, sht i leht pr tu prodhuar, shpejtsia rregullohet leht dhe sht i
fuqishm.
largprues 110KV
central elektrik
nnstacioni
elektro-trheqs
Tensioni i lart i
largpruesit
transformatori
Rregullues i rryms
s vazhdueshme
Fig. 8.4. Sistemi i rryms s vazhdueshme
201
rrym e vazhdueshme
8.2.2. Sistemi i rryms alternative

Te rryma alternative prdoret rrym me tension prej 15000V, me frekuenc prej 50
Hz, vija elektrike sht me diametr prej 150mm, ndrsa nnstacionet jan n distanc prej
40-50km. Rrjeti elektrik merret nga vija elektrike me tension prej 110 KV i cili zvoglohet
me transformator. Pastaj, rryma e till lshohet derisa te vija e kontaktit. N lokomotiv
ka transformator t cilt e transformojn rrymn n 1000 V, dhe me kt rrym punojn
lokomotivat.
Sot, prdoret sistemi monofaz (njfazsh) prej 25000V dhe 50z, ndrsa pr
nnstacione vendosen n distanc prej 60-70km dhe sht m ekonomik.
8.3. Rrjeti i kontaktit

Rrjeti i kontaktit (Fig.8.5) siguron transmetim t rryms elektrike n nnstacionin
deri te pantografi i lokomotivs. Vija e vozitjes sht e prbr nga:
- prues kontakti;
- litari barts;
- mbajtsi;
- lidhja e rryms;
- linja pr furnizim me rrym.
Fig. 8.5. Rrjeti i kontaktit
202

Linja e kontaktit duhet t jet horizontale n t gjitha kushtet ose paralele me (skaji i
eprm i shins) SESh.
Rrjeti i kontaktit ndahet si vijon:
1. Rrjeti i kontaktit pr rrymn e vazhdueshme.
2. Rrjeti i kontaktit pr rrymn monofaze.
Sipas mnyrs s ndrtimit:
- ajrore (tramvaj - t thjeshta dhe zinxhiri);
- me shinn e tret (n metro).
Kontakti zinxhir rrjeti mund t jen:
- linja poligonale kontakti;
- linja e pjerrt kontakti;
- linj valore kontakti.
8.4. Nnstacionet elektrotrheqse

Nnstacionet elektrotrheqse shrbejn pr furnizimin e rrjetit t kontaktit me
energji elektrike pr lvizjen e trenave. Ato kan pr detyr pr t prshtatur energjin
nga rrjeti n energji t prshtatshme pr lokomotivat elektrike. Ato kryejn transformimin e tensionit prej 110 kV n 25KV. Nnstacioni duhet t izolohet dhe t mbrohet, dhe
puntort t mbrohen nga tensioni i lart i rrjetit.
Pajisjet themelore t siguris jan: shkopinj izolues, pinc izolimi dhe matse, pajisje
pr t treguar tension, doreza izoluese etj. Mjetet shtes pr izolim jan: kpuct, izmet,
qilimat, dorezat etj.
203
8.5. Pajisjet e sinjalizimit dhe siguris (aparate)

Pajisjet sinjalizimi-siguris jan vendosur pr t mundet n nj hekurudh t lvizin
m shum trena pa pajoja t padshirueshme. Ata tregojn shoferit nse sht apo nuk
sht e lejuar hyrja n stacionin.
Ekzistojn:
- aparate ansore t sinjalizimit dhe siguris;
- aparate suste t sinjalizimit dhe siguris;
- aparate automatike pr sigurimin e kalimeve udhtarsh me ndihmn e telekotrolit n nivelin e njjt;
- aparate me telekomandn;
- aparatet pr ulje automatike.
Sinjalet jan mjetet teknike me t cilat lejohet ose ndalohet qarkullimi i trenave dhe
rregullohet shpejtsia e trenave (Fig.8.6), (Fig.8.7), (Fig.8.8). Sipas vendndodhjes dallojm:
- parasinjale;
- sinjale t mbrojtjes;
- sinjalet kryesore.
Parasinjalet e informojn shoferin pr sinjalin kryesor a sht i mbyllur ose i hapur
dhe jan vendosur 400 metra para sinjalit kryesore
Sinjalet e mbrojtjes jan vendosur atje ku ka kalimi i rrugs me hekurudh. Rregullohen me dor, gjysm automatikisht ose automatikisht. Ata jan vendosur 240m para
kalimit. N kalimin e hapur vendoset Kryqi i Andreit.
Sinjalet kryesore shrbejn pr r informacion, nse hyrja n stacionin sht e lir apo
jo. Mund t jen:
- hyrse;
- dalse;
- manovrimi.
204

Aparatet automatike rregullohen me telekomandn nga larg dhe mund t jen:
- udh-ndriuese-akustike;
- udh-ndriuese-akustike me gjysm fortifikat;
- udh-ndriuese-akustike me fortifikat e dyfishta.
Telekomanda sht e vendosura n ndrtesn stacioni qendrn pr komandim dhe ka:
- tavolin komande;
- ekran me situatn e linjs;
- sistemi elektronik pr prpunimin e t dhnave.
Hekurudha e ka sistemin e vet elektronik dhe rrjetin dhe prdoren sinjalet gojore, t
shkruara n mnyr telegrafike ose me kode.
cinober
cinober
e bardh
ose e verdh
e bardh
ose e verdh
e bardh
ose e verdh
e bardh
ose e verdh
cinober
cinober
Fig. 8.6. Sinjale pr kalimin npr hekurudh

) me ramp
b) pa ramp
,,Kujdes
a)ndriuese
b)mekanike parasinjale
,,Lirshm
a)ndriuese
b)mekanike
Parasinjale
Sinjale hekurudhore
Sinjalet pr zvoglim t shpejtsis
Fig. 8.7. Sinjalet ndriuese, mekanike, suste,

pr zvoglimin e shpejtsis
205
Fig. 8.8. Kryqi i Andreit dhe shenja e ndalimit t domosdoshm-STOP
Fig. 8.9. Sinjalet mekanike
206
Mbaje mend!
Ekzistojn tre sisteme reparti: me avull; me naft; elektrik.
Reparti me naft sht m i fuqishm,ka shpenzime m t vogla dhe ka shfrytzim
m t mir t energjis Nevojat ngrohje, kostot m t ulta, si dhe shfrytzimi m i madh.
Prparsia e repartit elektrik sht aftsia pr t trhequr nj barr m t madhe,
mund t lvizet me shpejtsi m t madhe pr t przn mbrapa dhe prpara si dhe pjerrsi
m t mdha, nuk krijon asnj zhurm dhe nuk ndot mjedisin.
Me elektrifikimin t prdorur jan dy sisteme: sistemi i rryms s vazhdueshme me
tensionin e ult dhe sistemi me rrymn alternative me tension t lart.
Linja e kontaktit sht e prbr nga: prues kontakti, litari barts, lidhje elektrike
dhe linjat furnizuese.
Linja kontakti n t gjitha kushtet duhet t jet horizontale ose paralele me skajin
eprm (buz) t shins.
Pajisjet sinjalizimi-siguris prfshijn: aparate ansore t sinjalizimit dhe siguris;
aparate suste t sinjalizimit dhe siguris;aparate automatike pr sigurimin e kalimeve
udhtarsh me ndihmn e telekontrollit n nivelin e njjt; aparate me telekomandn; aparatet pr ulje automatike.
207
Test pr vetvlersim:
1. Cili sistem t repartit prdoret n transportin npr hekurudhs ?
) hidro;
b) dizel;
c) diellor.
2. Nga far sht e prbr vij e vozitjes?

) pllaka bartse;
b) tra bartse;
c) litari barts.
3. Reparti dizel i ka kto karakteristika:

) nuk e ndot ambientin;
b) nuk ka shpenzime t mdha;
) ka shpenzime t larta.
4. Cilat sisteme prdoren te elektrifikimi?

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
5. Linja e kontaktit n t gjitha kushtet duhet t jet n gjendjen ______________.

6. Cilat jan aparatet e sinjalizimit (siguris)?
) ndarsit;
b) shinat;
c) semafort.
208
LITERATURA
1. ,
, 2004
2. , , , , 1984
3. , , , 1981
4. . - , ,
,
5. , , ,
6. , , , , 1995
7. . . . , . .
. , ,
209

218 Soobrakajnici ALB PRINT WEB

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

218 Soobrakajnici ALB PRINT WEB

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Autor: Sonja Stefanovska

Shtypi: Graficki centar dooel, Shkup

PRMBAJTJA (RRUGT E KOMUNIKACIONIT,

TERME KRYESORE PR RRUGT E KOMUNIKACIONIT

Krahasimi i pjesve konstruktive

Punimet standardet gjeoteknike gjat ndrtimit t konstruksionit

Materialet pr punimin e konstruksionit t poshtm

KUSHTET PR STABILITETIN E KONSTRUKSIONIT

Bartsja e bazs - toka natyrale

Problemi i stabilitetit t pjerrsive

Mbrojtja e pjerrsive t objekteve gjeoteknike

Mbrojtja mekanike e pjerrsive

Ndikimi i ujit dhe akullit

PROJEKTIMI I KONSTRUKSIONIT T POSHTM

Profilet karakteristike trthore

Rendimi i masave toksore

PUNIMET PRGATITORE PR NDRTIMIN E

Shnimi i trupit t rrugs s komunikacionit

Prpunimi i toks mbi t ciln do t shtrihet profili

METODAT STANDARDE PR PRPUNIMIN

Gropimi n materialet e buta toksore

Metodat e prpunimit t pends

Punimi i pends n konstruksionin horizontal

Prpunimi i pends n krye

Punimi i pends me metodn kombinuese t mbushjes

Rregullat q dalin nga prvojat gjat prpunimit t pendave

Ndrtimi i konstruksionit t poshtm n kushtet

Prpunimi i grmimeve n shkmbinjt e forta

Punimi i pendave n tok me bartsi t vogl

Mbrojtja mekanike dhe stabilizimi i pjerrsive n shkmbin

PROJEKTIMI I RRUGVE T KOMUNIKACIONIT

Fuqia lshuese e rrugve dhe niveli i shrbimit

PROFILI TRTHOR I RRUGS

Elementet e planimit t rrugs

Korseta pr ndalimin emergjent t automjeteve

Korseta pr kyje dhe kyje

Korseta pr automjetet e ngadalshme n pjerrsi t madha

Korsi e kmbsorve dhe korsi pr biikletat

Pjerrsia trthore e karrexhats

ELEMENTET PROJEKTUESE N PROJEKSIONIN

Zgjerimi i rrugs n kthes

ELEMENTET PROJEKTUESE N PROJEKSIOIN

Kahjet dhe pjerrsia gjatsore

Pjerrsia gjatsore maksimale

Pjerrsia gjatsore minimale

Riformimi (deformimi) i rrugs s komunikacionit

Njohuri t prgjithshme pr trasimin

Studimet pr prcaktimin e pikave t domosdoshme

Kushtet q duhet t plotsohen gjat trasimit

PRPUNIMI ANALITIK I PROJEKTEVE

RRUGT E KOMUNIKACIONITE, MSIMI ZGJEDHOR

LLOJET E RRUGVE T KOMUNIKACIONIT HEKURUDHAT

Nocioni, detyra dhe rndsia i linjs hekurudhore

Stacioni hekurudhor - roli dhe vendi i ndrtimit

Zhvillimi historik i linjave hekurudhore

Klasifikimi i linjave hekurudhore

Kategorizimi i rrugve hekurudhore

Elemente konstruktive t rrugve hekurudhore

Profili i lir dhe shtyllor

KONSTRUKSIONI I EPRM I LINJAVE

Shinat, llojet dhe tiparet e shinave

Llojet dhe tiparet e shinave

Lidhset nyjore t shinave

Pajisja e binarit pr lidhjen e shinave me pragjet