M A R IA PE R ZY SK A -H O L A SO W A (Pozna)

PRZEGLD POLSKICH PRAC DOTYCZCYCH SOWIASZCZYZNY

STAROYTNEJ I WCZESNOREDNIOWIECZNEJ NA PODSTAWIE
PUBLIKACJI Z 1975 R. (Z UZUPENIENIAMI ZA RO K 1974)

D Z IE JE B AD A , IN FO R M A T O R Y , PRACE O C H A R A K T E R ZE
OGLNYM

Zarys historii polskich bada archeologicznych przedstawi Z. R a je w s k i

(1975f). Pierwszy ich etap, przypadajcy na okres midzywojenny dotyczy
gwnie problematyki historycznej spoeczestw zamieszkujcych nasze zie
mie od paleolitu po okres wdrwek ludw, w drugim, rozpoczynajcym si
od 1946 r., dominowaa problematyka zwizana z kultur wczesnorednio
wieczn oraz pocztkami pastwa polskiego.
Z okazji 20-lecia podjcia dziaalnoci naukowo-badawczej przez IHKM
PAN, W. H en sel (1975) charakteryzuje profil dziaalnoci tej placwki oraz
podsumowuje jej dotychczasowe osignicia na polu dziaalnoci krajowej
i zagranicznej, m. in. podkrelajc, e przyczynia si ona do zmiany spojrze
nia na archeologi i oceny jej miejsca wrd nauk historycznych.
Przegld oraz problematyk bada archeologicznych nad okresem wczesno
redniowiecznym, prowadzonych w latach 1944 - 1969 na terenie Mazowsza
i Podlasia, opracowaa I. G rsk a (1975). Badania te koncentroway si w gw
nej mierze na orodkach grodowych i zagadnieniach zwizanych z rozwojem
wsi wczesnoredniowiecznej.
Z. R a je w s k i (1975b) scharakteryzowa dotychczasowe badania nad
osadnictwem pradziejowym rejonu Wielkiej Warszawy oraz przedstawi
dalsze postulaty badawcze w tym zakresie.
W. F ilip o w ia k (1975) naszkicowa histori bada wczesnoredniowiecz
nego osadnictwa wiejskiego na obszarze ziemi kamieskiej.
Dorobek konserwatorskich bada archeologicznych prowadzonych w la
tach 1970 - 1972 na obszarze wojewdztwa opolskiego przedstawili K. Ma-
cew icz, E. T o m c z a k i S. W u sz k a n (1975).
Z. R a je w s k i w kilku szkicowych opracowaniach zaj si: kwesti organi
zacji bada wykopaliskowych na obiektach architektury murowanej, postu
lujc kompleksowo tego rodzaju bada, ujednolicenie dokumentacji tere
nowej, sposobu publikacji materiaw oraz stworzenia odpowiedniego zaple
cza do opracowywania zabytkw (1975d); zagadnieniem metodyki bada
tych obiektw archeologicznych, na ktrych istnieje moliwo uchwycenia
reliktw dawnych obrzdw zwizanych z wierzeniami i magi lub ladw
zabiegw magiczno-kultowych (1975j).
 S. K u r n a to w s k i (1975b) omawia zakres przestrzenny archeologicznych
bada terenowych oraz stopie przydatnoci ich dla analizy osadniczej.
Na temat metod powierzchniowego rozpoznania stanowisk archeologicz
nych wypowiada si J. K ru k (1975a). Autor rozpatrujc to zagadnienie na
przykadzie systemu badawczego opracowanego dla celw geografii osad
nictwa prahistorycznego przez zesp naukowy Pracowni Archeologicznej
IHKM PAN w Igoomii, podejmuje prb opracowania jednolitego modelu
dokumentacji bada powierzchniowych.
Ten sam autor (1974), na przykadzie bada mikroregionalnych prowa
dzonych w rejonie Nidzicy, zaprezentowa nowe metodyczne podejcie do tego
rodzaju bada oraz wyniki praktycznego zastosowania wypracowanego spo
sobu postpowania w wyznaczaniu stref dogodnoci osadniczej i produktyw
noci.
Analiza topografii ladw osadnictwa prahistorycznego w obrbie mikro
regionu rodkowej Nidzicy jest przedmiotem opracowania J. R y d z e w s k ie g o
(1974).
H. G r n o w ic z (1975) wypowiada si na temat dotychczasowych do
wiadcze onomastw gdaskich w zakresie ich wsppracy z archeologami
i historykami osadnictwa i dalszych zamierze w tym kierunku.
Gwne momenty problematyki Karpat i ich znaczenie dla studiw nad
prahistori ziem polskich, na tle dziejw bada tego regionu naszkicowa
Z. W o n ia k (1975a).
Rozwojem metodyki bada i omwieniem najdawniejszych metod ba
dawczych bursztynu zaja si H. M a sick a (1975). Autorka stwierdza w kon
kluzji, e na podstawie bada chemicznych, mineralogicznych oraz wsp
czesnych metod fizycznych, opartych na interpretacji widm w podczerwieni
nie udao si dotychczas jednoznacznie wskaza na rdo pochodzenia tego
surowca.
Zarys wiadomoci technicznych zwizanych z dawnym warsztatem zot
niczym i metodami produkcji gwnie wyrobw ze srebra stosowanymi
od okresu staroytnoci po czasy nowoytne, znajdujemy w opracowaniu
M. G a r d a w s k ie g o (1975).
Na temat stanu bada nad inwentarzem polskich znalezisk monetarnych
oraz koniecznoci wypracowania i publikowania inwentarzy zbiorowych wy
powiadaj si S. K u b ia k , M. M clew sk a i A. M ik o a jc z y k (1975).
O zabiegach trepanacyjnych przeprowadzanych w staroytnoci i we
wczesnym redniowieczu, na obszarach mieszczcych si w obecnych gra
nicach Polski i Czechosowacji pisze A. P a lu c h (1975). Autor wyrnia za
biegi chirurgiczne, spotykane na badanych obszarach ju od rodkowej epoki
kamienia oraz wykonywane pomiertnie zabiegi magiczne, stosowane od
wczesnej epoki brzu.
W 1975 r. ukaza si pity tom Sownika Staroytnoci Sowiaskich pod
redakcj G. Labudy i Z. Stiebera, obejmujcy hasa na litery S-.
smy tom Informatora Archeologicznego (1975) zawiera wyniki bada
archeologicznych sezonu 1974 prowadzonych na 323 stanowiskach w Polsce
i 14 obiektach zagranicznych. Oprcz komunikatw o badaniach znajdujemy
w nim rwnie tabelk obejmujc zestawienie stanowisk z poszczeglnych
okresw chronologicznych oraz stanowisk badanych przez poszczeglne
instytucje.
Kolejny tom Bada Archeologicznych prowadzonych przez Muzeum
up Krakowskich Wieliczka w 1975 r. zawiera informacje o biecych pra
cach wykopaliskowych i powierzchniowych prowadzonych na stanowiskach
z rnych okresw chronologicznych (1975), m. in. o badaniach prowadzonych
na stanowisku wielokulturowym neolit, okres przedrzymski i pnorzymski
- w Gdowie woj. krakowskie (K. Regua); na osadzie wczesnoredniowiecznej
z X I - X III w. w Krakowie-Sidzinie zwizanej z warzelnictwem soli (A. Jod
owski); o badaniach przy kociele romaskim w. Marii Magdaleny i w. Mi
koaja w "Dziekanowicach woj. krakowskie (A. Jodowski), o badaniach po
wierzchniowych prowadzonych na terenie Wielkopolski i Kujaw, zwizanych
z zagadnieniem pocztkw eksploatacji soli w Polsce rodkowej (A. Jod
owski i K. Regua) oraz prowadzonych w dorzeczu Raby (K. Regua) i rod
kowej Wilgi (P. Krzywda).
Wydany w 1975' r. X V II zeszyt lskich Sprawozda Archeologicznych
zawiera m.in. 6 sprawozda z bada na stanowiskach z okresu pnolate-
skiego i rzymskiego: na wielokulturowej osadzie w Brdnie stan. 3, woj.
wrocawskie, z obiektami mieszkalnymi i gospodarczymi z okresu pnola-
teskiego, rzymskiego i wczesnego redniowiecza (K. Bykowski); na osadzie
z okresu wpyww rzymskich w Prawikowie woj. wrocawskie (I. Lasak)
i Jazowie woj. zielonogrskie obiekty mieszkalne i gospodarcze z okresu
wpyww rzymskich i wczesnego redniowiecza VI - V II w. (G. Domaski);
w rejonie wsi Suszka woj. katowickie osady z okresu rzymskiego i wczesne
go redniowiecza X II - X III w. (K. Bykowski); z bada ratowniczych
w rejonie wsi Jazw, Polanowice i Wielotw woj. zielonogrskie okres
pno!ateski, rzymski, wczesnoredniowieczny X II - X III w. (Gr. D o
maski) oraz na cmentarzysku z okresu rzymskiego w Grabicach woj. zielo
nogrskie (G. Domaski). Ponadto zamieszczono tu komunikaty o badaniach
na grodzisku wczesnoredniowiecznym z X w. w Strachowie i osadzie z V III -
- IX w. w Starym Zamku woj. wrocawskie (J. Lodowski); na jednej z dziaek
grniczych zwizanych z eksploatacj zota w X III w. w okolicach Wdroa
Wielkiego woj. legnickie (J. Kamierczyk) oraz o rezultatach powierzchnio
wych bada przeprowadzonych w dorzeczu Oawy woj. wrocawskie (B. Ikw,
A. Semkowicz, K. Spychaa).
W kilku artykuach i komunikatach przedstawiono rwnie wyniki bada
wykopaliskowych na stanowiskach wielokulturowych m.in. w Bachorzu woj.
kronieskie (M. P a r cz e w s k i 1975a) obok ladw osadnictwa pradzie
jowego, obiekty z okresu wczesnorzymskiego i wczesnego redniowiecza V II -
- X w; w Czyowie woj. tarnowskie (R. M a d y d a i K T u n ia 1975) osad
nictwo kultury uyckiej, celtoprzeworskiej, okresu wczesnoredniowiecznego
i redniowiecznego; w Dobieszewicach woj. bydgoskie (J. B e d n a r c z y k
i A. K o k o 1975) m.in. kultura przeworska i wczesne redniowiecze X II -
- X I I I w; we Wrocawiu-Muchoborze Maym (0. P ru s 1975) osada uyt
kowana m.in. przez ludno kultury przeworskiej z okresu wpyww rzymskich;
w Przemylu (A. K o p e r s k i 1975 i 1975c) osadnictwo z okresu wpyww
rzymskich, wczesnego redniowiecza i redniowiecza; w Zadowicach, woj.
kaliskie (E. K a s z e w sk a 1975a) cmentarzysko uytkowane od koca
okresu halsztackiego do pocztkw V w. n.e.
Opublikowane zostay rezultaty bada wykopaliskowych, sondaowych,
powierzchniowych inwentaryzatorskich i popularyzatorskich prowadzonych
na terenie Kujaw i miasta Inowrocawia przez czonkw Ekspedycji Kujaw
skiej Katedry UAM w Poznaniu (A. C o ft a -B r o n ie w s k a 1975). Szczegl
ne znaczenie posiaday odkrycia na terenie Jacewa, gdzie w obrbie osady
z okresu wpyww rzymskich stwierdzono istnienie warsztatw rogoWniczych
i bursztyniarskich oraz lady miejscowego hutnictwa elaza, a take odkrycie
wczesnoredniowiecznej warzelni soli na terenie Inowrocawia.
Dalszych materiaw do bada nad osadnictwem staroytnym, wczesno
redniowiecznym i redniowiecznym dostarczyy badania powierzchniowe,
weryfikacyjne i inwentaryzacyjne prowadzone w rnych regionach kraju
a mianowicie: na terenie b. powiatu przemyskiego w woj. przemyskim (A.
K o p e r s k i 1975e); w dorzeczu Kamionki woj. tarnobrzeskie (J. B b e l 1975);
w dorzeczu Obrczwki na wyynie Sandomierskiej (K. K o w a ls k i 1975);
na obszarze b. powiatu mrgowskiego woj. dlsztyskie i piskiego, woj. su
walskie (D. L em p k e, W. N o w a k o w sk i 1975) oraz w okolicach jeziora
Gardno woj. koszaliskie (I. S k rzy p e k , H. J a n o c h a 1975).
Z. S ch ra m m (1975) opracowaa koci maych przeuwaczy domowych
owcy i kozy pochodzce z bada wykopaliskowych prowadzonych w la
tach 1966 - 1970 na terenie Inow'rocawia. Materiay pochodz ze stanowisk
o rnej metryce chronologicznej (kultura uycka, okres pnolateski,
rzymski, wczesnoredniowieczny i redniowieczny).
Tematem kilku artykuw i monografii s dzieje osadnictwa miast lub
poszczeglnych regionw Polski.
Z. R a je w s k i (1975b) opracowa pradzieje Wielkiej Warszawy obejmu
jcej obszar dzisiejszego miasta i najblisze jego okolice. W formie aneksu
doczono histori bada archeologicznych na tym obszarze od drugiej po
owy X I X w. Osadnictwo i dzieje Ziemi Pahickiej we wczesnym redniowieczu
opracowane zostay przez J. L e n e g o (1975). Staraniem Bydgoskiego To
warzystwa Naukowego wydana zostaa monografia Szubina w opracowaniu
zbiorowym, ujmujca dzieje tego miasta od czasw najdawniejszych a po
wspczesne (1975). Zarys historii Izbicy Kujawskiej wraz z jej zapleczem
wiejskim w cigu ostatniego tysiclecia opracowa M. K o sm a n (1975). Pra
dzieje b. powiatu Strzelce Opolskie w skrtowej formie, od paleolitu po wczesne
redniowiecze opracowane zostay przez J. R y d z e w s k ie g o (1975). Ma
teriay do pradziejw b. powiatu Dbrowa Tarnowska, poprzedzone wstpem,
w ktrym przedstawiono histori bada archeologicznych na tym terenie
i zarys problematyki badawczej, opracowane zostay przez M. C ab alsk ,
R. M a d yd , R. P a r c z e w s k ie g o i K. T u n i (1975). W opracowaniu zbio
rowym ukazay si pradzieje Pomorza rodkowego od epoki kamienia do r.
1250. W opracowaniu uwzgldniono wyniki najnowszych bada archeolo
gicznych (1975).
W 1975 r. ukaza si V-ty tom wydawnictwa Polish Archaeological Ab-
stracts opracowany przez zesp pracownikw Zakadu Archeologii Wielko
polski IHKM PAN w Poznaniu.
M. P e rz y s k a - H ola s ow a (1975) opracowaa kolejny przegld prac
polskich dotyczcych Sowiaszczyzny staroytnej i wczesnoredniowiecznej,
opracowany na podstawie publikacji z 1973 roku. Podobny przegld bada
na obszarze ZSRR przedstawia J. E f f e r t o w a (1975).
Recenzje, polemiki i dyskusje oraz przegldy bibliograficzne zamieszczono
w bibliografii.

STAROYTNO

Publikacje rdowe. Przegld bada archeologicznych prowadzonyoh

w latach 1973 i 1974 na terenie Polski, na stanowiskach z epoki brzu i e
laza, w jzyku angielskim opracowa Z. W o n i a k (1975).
Wyniki bada wykopaliskowych stacjonarnych i sondaowych przepro
wadzonych na kilku stanowiskach osadniczych z obszaru Polski przedsta
wiaj si nastpujco:
W Dbczynie woj. koszaliskie przebadano osad z III - V w. n.e. od
krywajc ponad 320 obiektw mieszkalnych (ziemianki, pziemianki, obiekty
naziemne w konstrukcji supowej), gospodarczych i produkcyjnych piece,
paleniska oraz poza ceramik liczne zabytki metalowe (Cz. S tr z y e w s k i
1975). W Lesku, woj. kronieskie, prowadzono badania ratownicze na osa
dzie datowanej ceramik na pny okres wpyww rzymskich. Natrafiono
na 12 jam i liczne lady po supach (A. S za a p a ta , M. Z ie li s k a -D u r a
1975). W Lisewie, woj. tarnobrzeskie, przebadano zesp osadniczy kultury
przeworskiej, skadajcy si z dwch osad i dwch cmentarzysk (R. M a d y d a
1975). W miejscowoci Rybna, woj. opolskie, natrafiono na lady osadnictwa
z okresu wpyww rzymskich II - III w. n.e. (T. R y c k a 1975). W liwczy
st. 3, woj. rzeszowskie, w obrbie osady z pnego okresu rzymskiego natra
fiono m.in. na lady pracowni bursztyniarskiej (A. G ru s z cz y s k a 1975).
W miechowie, woj. koszaliskie, odsonito 14 obiektw piece, paleniska,
jamy spaleniskowe datowanych ceramik na okres pnolateski i rzymski
oraz na lady osadnictwa pnoredniowiecznego z X IV - X V w. (Cz. S tr z y
ew ski !975a). W Tarawkach, woj. suwalskie, w trakcie bada osady ob
ronnej ludnoci kurhanw zachodniobatyckich natrafiono na warstwy osad
nicze z okresu pnolateskiego nie rejestrowane dotychczas na adnym
stanowisku na Mazurach (A. W a lu 1975).
 W formie sprawozda lub krtkich komunikatw przedstawione zostay
rezultaty bada wykopaliskowych prowadzonych na kilku cmentarzyskach
w nastpujcych miejscowociach:
W Dmochach-Radzionkach, woj. omyskie odkryto 6 mogi ksicych
typu rostockiego, bogato wyposaonych m.in. w importy pochodzenia pro-
wincjonalno rzymskiego. W Gboczku woj. toruskie, w obrbie pianiey
natrafiono na grb szkieletowy ze rodkowej fazy okresu wpyww rzymskich
(J. G r z e k o w i a k 1975). Analiz antropologiczn tego szkieletu wykona
A. F l o r k o w s k i (1975). W Grzybnicy, woj. koszaliskie, prowadzono prace
wykopaliskowe na cmentarzysku kultury wielbarskiej. Obok grobw paskich
i kurhanw stwierdzono tu wystpowanie krgw kamiennych (R. Wo -
g i e w i c z 1975). W Kopciach, woj. siedleckie, badano cmentarzysko ciao
palne kultury przeworskiej. Oprcz 14 pochwkw natrafiono tu na lady
osadnictwa kultury uyckiej i wczesnego redniowiecza (T. D b r o w s k a
1975). W Nowym Miecie,, woj. skierniewickie, wyeksplorowano 25 grobw
kultury przeworskiej, bogato wyposaonych w bro, ozdoby, przedmioty meta
lowe i ceramik (T. L i a n a 1975). W Rembielinie, woj. ostrockie, badano
cmentarzysko ludnoci kultury kurhanw zachodniobatyjskich mieszczce
si w ramach chronologicznych od poowy I tysiclecia p.n.e. do pierwszych
wiekw n.e. (. O k u l i c z 1975), niezwykle interesujce z uwagi na wsp-
wystpowanie zabytkw charakterystycznych dla rnych kompleksw
kulturowych celtyckie, zachodniobatyjskie, pomorskie oraz ciekawe
szczegy obrzdku pogrzebowego. W Trjczycach, woj. przemyskie, kon
tynuowano prace wykopaliskowe na cmentarzysku grupy tarnobrzeskiej
kultury uyckiej i okresu wpyww rzymskich (A. K o p e r s k i 1975d i I975f).
W ydowie, woj. kaliskie, badano cmentarzysko z okresu pnolateskiego,
natrafiono te na lady osady wczesnoredniowiecznej z V II w. n.e. (K. D b
r o w s k i 1975). Opublikowane zostay ponadto lune materiay ceramika,
wyroby metalowe i kociane pochodzce z cmentarzyska kultury prze
worskiej w Czarnocinie, woj. dzkie, znajdujce si obecnie w zbiorach PMA
w Warszawie (Sz. K u n k a 1975).
Opracowanie i podsumowanie 15-etnich bada terenowych prowadzo
nych w rejonie gr witokrzyskich na stanowiskach dymarskich i osad
niczych, zawiera praca K. B i e l e n i na (1974). Autor przedstawi kolejno:
dzieje bada archeologicznych w witokrzyskim okrgu dymarskim, metody
stosowane w badaniach terenowych, rekonstrukcj i typy pieca dymarskiego
oraz rodzaje piecowisk, technik wytopu, podstawy surowcowe staroyt
nego hutnictwa a take jego aspekty spoeczno-ekonomiczne, tj. dane doty
czce przetwrstwa i produkcji stanowiska dymarskiego, zdolno produk
cyjn witokrzyskich zespow dymarskich. Zaj si rwnie zagadnieniem
stosunkw produkcyjnych i organizacji pracy oraz zbytu surowca. W formie
aneksu doczono rwnie zestawienie stanowisk hutniczych badanych w la
tach 1955 - 1970.
 Znaleziska broni pnolateskiej i rzymskiej odkryte w miejscowoci
Majkw, Zagorzyn i Szadek w okolicach Kalisza opublikowaa A. K ie tli -
ska (1975). Konserwacja w/w zabytkw ujawnia m.in. ciekawe szczegy,
a mianowicie lady miedzi na powierzchni miecza z Zagorzyna i pokrycie
drobnymi dokami powierzchni obosiecznego miecza z Szadka.
M. M cz y sk a (1975) zaja si opisem szklanego paciorka mozaikowego
zdobionego czterema wyobraeniami twarzy, znalezionego na terenie Balic,
b. pow. Mociska (ZSRR), a przechowywanego w zbiorach Muzeum Arche
ologicznego w Krakowie. Autorka zalicza paciorek do typu II wg klasyfi
kacji I). Selling i datuje oglnie na okres rzymski. Przypuszczalnym centrum
jego wytwrczoci bya Anatolia lub Syria.
Figurka brzowa znaleziona w bliej nieokrelonych okolicznociach,
przedstawiajca nagiego, stojcego mczyzn z lwi skr zwisajc z le
wego ramienia i z uamanym drzewcem broni prawdopodobnie maczugi
trzymanym w prawej doni, jest tematem artykuu I. K r a m a r k o w e j (1975).
Zdaniem autorki jest to rzymski posek Herkulesa importowany na ziemie
polskie w III lub IV w. n.e.
A. K u n i s z (1973) opracowa szczegowy katalog skarbw monet rzym
skich znalezionych w granicach ziem polskich, uwzgldniajcy cznie 200
skarbw, w tym: 16 skarbw zotych, 121 srebrnych, 12 brzowych i 23 zespoy
mieszane. Obok zestawienia skarbw zamieszczono w nim wszystkie naj
istotniejsze dane dotyczce kadego odkrycia, uzupeniono indeksem i map
ilustrujc rozmieszczenie skarbw.
Ten sam autor (1975) opublikowa denar republikaski, znaleziony w 1968 r.
a stanowicy cz skadow odkrytego wczeniej skarbu monet rzymskich
z Poaca. Denar pochodzi z czasw lat konsulatu Luciusa Marciusa Censoriusa
(82 - 81 p.n.e.).
A. M i k o a j c z y k (1975) opracowa znaleziska monet z obszarw Polski
rodkowej, datowane na okres wdrwek ludw. Znikoma ilo materiaw
(1 skarb i 3 znaleziska lune) pozwala, zdaniem autora, przypuszcza, e
dopyw monet w V - V I w. na badane tereny by zjawiskiem sporadycznym,,
a sama moneta nie penia roli rodka obiegowego. Wizao si to z zerwaniem
kontaktw handlowych z krajami basenu morza rdziemnego oraz prze
obraeniami w strukturze gospodarczo-spoecznej miejscowej ludnoci.
Monety greckie i rzymskie z okresu lateskiego i wpyww rzymskich,
zebrane w granicach b. wojewdztwa dzkiego, a znajdujce si obecnie
w zbiorach Muzeum Archeologicznego w odzi, opublikowane zostay przez
A. G upie.ca (1975). Opracowanie .uzupeniaj liczne tabelki i mapy.
Dwa artykuy na temat wynikw analiz metaloznawczych zabytkw e
laznych i uli dymarskich kultury jastorfskiej, oksywskiej i t.zw. grupy lu
buskiej z terenu Pomorza Zachodniego przedstawi J. P i a s k o w s k i (1972,.
1972a). Autor omwi stan dotychczasowych bada w tym zakresie, metody
bada, proweniencj analizowanych przedmiotw oraz technologi wytopu

\
i przerbki elaza i rozwj hutnictwa na terenie Pomorza Zachodniego. Za
j si rwnie zagadnieniami zwizanymi z obrzdkiem pogrzebowym i kon
taktami ludnoci Pomorza z plemionami ssiednimi.
Opracowane zostay kostne materiay zwierzce pochodzce z osad ot
wartych okresu wpyww rzymskich na terenie Pomorza Wschodniego (M.
S o b o c i s k i 1975), z osady z okresu wpyww rzymskich w Radwanicach
woj-, wrocawskie (M. S o b o c i s k i 1975a) oraz z osady kultury przeworskiej
w' Janikowie woj. bydgoskie (M. S o b o c i s k i , M. M a k o w s k i 1975). P o
zostaoci kostne ptakw z tego stanowiska opracowaa A. W a l u s z e w s k a -
- B u b i e (1975).
Z zakresu nauk pomocniczych archeologii przedstawione zostay ponadto
wyniki dotychczasowych analiz antropologicznych materiaw kostnych
z grobw ciaopalnych okresu pnolateskiego i rzymskiego z obszaru P ol
ski (A. W i e r c i s k a 1975). Autorka obliczya dla rnych serii: wzrost, redni
wieku, pe oraz redni wymieralno.
Przedstawiono te wyniki analiz antropologicznych materiaw kostnych
z cmentarzyska ciaopalnego w Swarzynicach woj. zielonogrskie (J. P i o n t e k
1975) oraz pnolateskiego cmentarzyska szkieletowego w Biskupinie woj.
bydgoskie (J. P i o n t e k , J. S t r z a k o 1975). Okrelono wiek, pe, okres ycia
oraz przynaleno typologiczn.
Prace problemowe. I. K r a m a r k o w a (1974) scharakteryzowaa sytuacj
osadnicz, gospodarczo-spoeczn, polityczn i kulturow w okresie przej
ciowym pomidzy okresem wpyww rzymskich a wczesnym redniowieczem
na terenie lska.
K. P r z e w o n a (1975) przedstawia aktualny stan bada archeologicz
nych nad okresem pnolateskim i wpyww rzymskich na Pomorzu Gda
skim, poddajc ocenie stopie zbadania poszczeglnych kategorii rde
oraz wskazaa kierunki przyszych bada.
Z obszarem Polski rodkowej zwizane s trzy kolejne artykuy. Z. B a
s z c z y k (1975) omwi spoeczno-gospodarczy rozwj tych ziem w okresie
rzymskim. Przykadem dugotrwaego i skomplikowanego procesu formowania
si terytorialnych organizacji spoecznych, opartych na rozwinitych zapleczach
gospodarczych, s m.in. licznie wystpujce na tych terenach groby ksice.
T. L a s z c z e w s k a (1975) scharakteryzowaa sytuacj ziem Polski rodkowej
w okresie wdrwek ludw. Starsza faza tego okresu stanowi zdaniem autorki
pod kadym wzgldem kontynuacj okresu rzymskiego. E. R a s z e w s k a
(1975) zaja si kultur przeworsk na badanym terytorium, ktre w okresie
wpyww rzymskich znajdowao si w centrum tej kultury, wykazujc jedno
czenie silne zwizki z terenem Kujaw, Pomorza, Mazowsza i lska.
Kilka opracowa powiconych jest terenom Mazowsza. A. N i e w g o w s k i
(1975) przedstawi problematyk podokresu pnolateskiego, gwnie od strony
przemian kulturowych i osadniczych na podstawie materiaw pochodzcych
przede wszystkim z tamtejszych cmentarzysk. Autor dostrzega wyran
cezur kulturow i osadnicz rysujc si na przeomie podokresw rodko-
wego i pnolateskiego wic si przypuszczalnie z przemianami lud
nociowymi, z napywem drobnych grup ludnociowych z terenw Kujaw,
Wielkopolski i Pomorza Wschodniego. Problematyk okresu wpyww rzym
skich rysujc si w wietle wynikw najnowszych bada archeologicznych
na terenie Mazowsza oraz Podlasia omwi J. O k u l i c z (1975). M.in. szeroko
omawia autor zagadnienie wyrosej na rodzimym podou kultury wschodnio-
-pomorsko-mazowieckiej. J. P y r g a a (1975) przedstawi wyniki komplek
sowych bada mikroregionalnych archeologicznych, przyrodniczych,
fizykochemicznych i metalograficznych przeprowadzonych na badanych ob- "
szarach w odniesieniu do okresu pnolateskiego i rzymskiego. Komplek
sowo tych bada stworzya podstawy do wszechstronnego poznania poziomu
kultury materialnej tamtejszych obszarw i do wyrnienia trzech regionw
koncentracji osadnictwa w okolicach Putuska, Wysoczyzny Mawsko-Ciecha-
nowskiej i Wysoczyzny Pockiej. J. P y r g a a (1975a) zaj si rwnie prob
lemem rekonstrukcji gospodarki rolno-hodowlanej na obszarze Mazowsza
Pockiego w pierwszej poowie I tysiclecia. Na marginesie opracowania J.
Pyrgay szereg uwag na temat gospodarki ywnociowej w okresie rzymskim
zamieszcza S. K u r n a t o w s k i (1975a).

W CZESNE RE D N IO W IE C ZE

Publikacje rdowe.
Pod redakcj naukow J. a k a (1975) ukazaa si pierwsza cz publi
kacji zbiorowej zawierajcej opracowanie wynikw bada archeologicznych
prowadzonych w latach 1961 - 62 i 1964 - 69 na pwyspie Jeziora Bniskiego
(woj. poznaskie). Przedstawiono w niej materiay archeologiczne oraz opra
cowania specjalistyczne szcztki rolinne, ichtiologiczne, kostne zwierzt
i ptakw pochodzce z grodziska wklsego, stanowicego jeden z trzech
trzonw tutejszego osadnictwa. Na podstawie analizy materiaw archeolo
gicznych wyrniono tu trzy fazy wczesnoredniowiecznego osadnictwa
grodowego (od drugiej poowy X do drugiej poowy X II I w.), nakadajcego
si na osadnictwo kultury uyckiej.
Rezultaty bada archeologicznych przeprowadzonych na podstawie wynikw
bada elektrooporowych na wzgrzu zamkowym wr Kruszwicy (grd i 1 pod
grodzie), przedstawione zostay w artykule W. D z i e d u s z y c k i e g o (1975).
M.in. odsonito tu fragmenty murw obwodowych zamku kazimierzowskiego
z drugiej poowy X IV w., przylegajc do nich gotyck dwutraktow bu
dowl mieszkaln i szereg detali architektonicznych a w wykopie ssiednim
liczne obiekty drewniane zabudowania, fragmenty ulic z X II - X II I w.
B. D z i e d u s z y c k a (1975) naszkicowaa problematyk wczesnorednio
wiecznego zespou osadniczego w Kaszowie woj. wrocawskie, datowanego
na schyek X i pierwsz poow X I w.
Rozwj wczesnoredniowiecznego zespou osadniczego w Bardach-wie-

17 Slavia Antiua, t. X X IV
lubiu, skadajcego si z dwch blisko siebie pooonych grodw obronnych
oraz zwizanego z nimi cmentarzyska kurhanowego, jest tematem opraco
wania W. o s i s k i e g o (1975).
A. D y m a c z e w s k i (1975) podsumowa wyniki bada archeologicznych
wieloletnich prowadzonych w Santoku oraz wytyczy dalsze postulaty ba
dawcze.
Na temat pocztkw Gdaska w wietle kompleksowych bada arche-
ologiczno-architektonicznych, historycznych i urbanistyczno-przestrzennych,
wypowiada si A. Z b i e r s k i (1975). Najwaniejszym osigniciem tych bada
byo odkrycie ladw najstarszej osady w rejonie ratusza gwnego miasta
i Dugiego Targu, datowanej na drug poow I X w. i stanowicej prawdo
podobnie zalek Gdaska wczesnomiejskiego.
Obraz osadnictwa na obszarze redniowiecznej kasztelanii raciskiej
rysujcy si w wietle dotychczasowych bada archeologicznych przedsta
wia M. K o w a l c z y k (1975). Pocztki tego osadnictwa sigaj neolitu. Naj
liczniej jednak reprezentowane jest osadnictwo wczesnoredniowieczne z X II -
- X I I I w. Otaczajce grd liczne osady stanowiy prawdopodobnie uposae
nie kasztelana.
Histori poszukiwa archeologicznych grodu jazdowskiego, znanego ze
rde pisanych drugiej poowy X I I I w. oraz rezultaty bada nakrelia O.
G i e r l a c h (1975). Stwierdzono istnienie dwch faz osadniczych grodu; pier
wszej przypadajcej na V II - V III w. kiedy to grd spenia funkcj o
rodka lokalnego i drugiej z X I I I - X IV w. kiedy by rezydencj ksic
z wasnym kocioem romaskim.
A. w i e c h o w s k a (1975) opublikowaa rda archeologiczne do historii
redniowiecznej Warszawy znajdujce si aktualnie w zbiorach Muzeum
Historycznego m.st. Warszawy.
Histori oraz bogate osignicia wieloletnich bada wykopaliskowych
prowadzonych na terenie Pocka opublikowa W. S z a f r a s k i (1975a).
Rezultatem ich byo m.in. odkrycie zaoe grodowych jednej ze stoecznych
rezydencji pierwszych Piastw wraz z resztkami monumentalnej architektury
kamiennej wieckiej i sakralnej z X - X I w. jak: rotunda, monastyr bene
dyktyski w. Wawrzyca i Aleksego, triconchos bizantyjskie, pallatium
Bolesawa Chrobrego i Wadysawa Hermana, relikty grobowcw monar
szych, relikty zamku gotyckiego Kazimierza Wielkiego z X IV w.; udoku
mentowanie prastarej metryki wczesnoredniowiecznego orodka kultu po
gaskiego, ujawnienie ciekawych materiaw z zakresu liturgii sowiaskiej
oraz mechanizmu ksztatowania si orodka miejskiego.
E. D b r o w s k a (1975) opracowaa w jzyku agnielskim przegld bada
wykopaliskowych prowadzonych w latach 1973-1974 na stanowiskach
wczesnoredniowiecznych w granicach ziem polskich.
W kilku sprawozdaniach i komunikatach przedstawiono rezultaty naj
nowszych bada wykopaliskowych przeprowadzonych na grodziskach z okresu
wczesnoredniowiecznego. W Bachorzu, woj. kronieskie, rozpoznano wstp-
nie chronologi i charakter dwch grodzisk i osady (M. P a r cz e w s k i 1975).
W Mymoniu, woj. j.w., zrekonstruowano m.in. zaoenie grodu z drugiej
(VIII - X w.) i trzeciej (X IV - X V w.) fazy jego egzystencji. Grodzisko czy
autorka z plemieniem Wilan lub ich wschodnimi pobratymcami Ldzia-
nami (M. C a b a lsk a 1975 i 1975a). W Trzygowiu, woj. szczeciskie, stwier
dzono wystpowanie dwch faz uytkowania obiektu. Starsz, datowan na
koniec X - X II w. stanowi grd otoczony waami piercieniowatymi i fos,
modsz z drugiej poowy X IV - X V w. redniowieczna warownia wiea
obronna otoczona potnym systemem waw i fos, z oddzielonym od niej
niewielkim podgrodziem gospodarczym.
Tematem kilku opracowa s wyniki bada archeologi czno-archi tek to -
nicznych zamkw redniowiecznych. Prace wykopaliskowe w obrbie zam
czyska Sobie nad Sanem woj. kronieskie wykazay, e budow zamku
murowanego z X III w. poprzedzi wczesnoredniowieczny grdek uforty
fikowany palisad (T. R. u r o w s k i 1975a). Kilkuletnie obserwacje prowadzo
ne w piwnicach poudniowego i wschodniego skrzyda zamku ksit szcze
ciskich dostarczyy materiaw do osadnictwa kultury uyckiej oraz wczes
nego redniowiecza lady osady otwartej z V III w. i grodu z IX w. a take
elementw architektonicznych zwizanych z okresem pnoredniowiecznym
i nowoytnym (E. C n o t l i w y , T. N a w r o l s k i , R. R o g o s z 1972).
W kilkunastu opracowaniach przedstawiono wyniki bada wykopaliskowych
i sondaowych na osadach wczesnoredniowiecznych w miejscowociach:
Botnica stan. 1, woj. koszaliskie csada datowana materiaem ceramicz
nym na 2 poow V III - IX w. pziemianki z paleniskami, jamy o charak
terze produkcyjnym, zasobowym i odpadkowym, dua ilo inwentarza
ruchomego (I. S k r z y p e k 1974). Na okres od drugiej poowy X I do X II w.
wydatowano osad w Starym Drawsku, woj. szczeciskie. Stanowia ona
najblisze zaplecze gospodarcze dla zaogi pobliskiej warowni drahimskiej.
(I. S k r z y p e k 1974a). Brulino-Koski, woj. ostrockie relikty osady jedno-
dworczej z X II I w. oraz bogate nawarstwienia pnoredniowieczne z X V -
- X V I w. (K. M u s i a n o w i c z 1975b). Derczewo, woj. gorzowskie osada
z VI - V III w., m.in. pziemianki, paleniska, jamy gospodarcze i odpad
kowe (A. P o r z e z i s k i 1972 i 1975). Na terenie osady we Franknowie, woj.
olsztyskie, wyeksplorowano dalsze obiekty produkcyjne i mieszkalne, m.in.
pozostaoci warsztatu kowalskiego. Osada datowana jest ceramik na k.
VI do pocz. IX w. (I. D b r o w s k a , R. K o z o w s k a 1975). Badania zagi
nionej wsi wczesnoredniowiecznej przy ul. Wydarte w Kaliszu ujawniy
obok ladw osadnictwa z okresu halsztackiego, 16 obiektw wczesnorednio
wiecznych z V II i X I I w. (T. B a r a n o w s k i 1975). Na terenie Koszalina
w wyniku bada ratowniczych natrafiono na lady osadnictwa wczesnored
niowiecznego w rnych punktach miasta (H. J a n o c h a 1974). Na stan 2 w Les
ku, woj. kronieskie, natrafiono na jamy i lady budownictwa naziemnego
z X - X I w. (A. S za ap a ta , M. Z i e l i s k a - D u r a 1975). Lublin badania
na stan. Czwartek ujawniy m.in. lady najstarszego osadnictwa sigajcego
VI w. (M. S u o w s k a 1975 i St. H o c z y k - S i w k o w a 1975). lady zabudowy
wczesnoredniowiecznej, i redniowiecznej odsonito m.in. w trakcie prac
wykopaliskowych prowadzonych na rynku przemyskim. (A. K o p e r s k i
1975a). W Strzyowie, woj. zamojskie uchwycono peryferyjne partie osady
z I X - X w. Wyeksplorowano 11 obiektw domostwa pziemiankowe,
budynek gospodarczy, piece wolnostojce, jamy zasobowe. Obiekt ley w stre
fie osadnictwa pogranicznego o cechach mieszanych wschodnio- i zachodnio-
sowiaskich (K. M u s i a n o w i c z 1975a). Dalsze obiekty produkcyjne i miesz
kalne w liczbie 18 odsonito w obrbie osady wczesnoredniowiecznej w Tu-
mianach, woj. olsztyskie (T. B a r a n o w s k i , K. D b r o w s k i , D. K o w a l c z y k ,
K. M e y z a 1975 i K. D b r o w s k i 1975a). Kontynuowano te badania na
Ostrowie Tumskim we Wrocawiu (w obrbie podgrodzia) odkrywajc nawar
stwienia osadnicze z I-szej poowy X III - X V w. a w ich obrbie m.in. piece
do wytopu szka, lady warsztatu produkujcego witrae, lady warsztatw
zotniczych i rogowniczych, kamieniarskich, spichlerze na zboe oraz liczne
zabytki z zakresu wytwrczoci szklarskiej, rogowniczej i zotniczej (J. Ka-
m i e r c z y k , J. K r a m a r e k , Cz. L a s o t a 1975).
Opublikowano take wyniki bada przeprowadzonych na cmentarzyskach
w nastpujcych miejscowociach: Klimentowice koo Szepietwki (USRR)
cmentarzysko kurhanowe z V I - V III w. z ceramik typu Korczak, odkryte
w 1914 r. (materiay znajduj si w magazynach PMA w Warszawie) K.
Mus i a n o w i c z 1975.; Powce stan. 2, woj. wocawskie (B. u c z a k , A. N o
w a k o w s k i 1975); Rybaty, woj. biaostockie cmentarzysko w obudowie
kamiennej z X II - X II I w. (L. R a u h u t , L. D u g o p o l s k a 1975).
Ukazay si rwnie trzy monograficzne opracowania cmentarzysk wczesno
redniowiecznych a mianowicie w opracowaniu A. K u fe l-D z ie r z g o w s k ie j
cmentarzyska szkieletowe z obszaru Polski rodkowej (1975), w opracowaniu
K. W a c h o w s k ie g o cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej z terenw
lska X - X III w. (1975) oraz w opracowaniu H. Z o l l - A d a m i k o w e j
cz I rdowa sowiaskich cmentarzysk ciaopalnych z obszaru
Polski (1975).
Wasn interpretacj rde archeologicznych z Ostrowa Lednickiego,
polemizujc z dotychczasowymi ujciami zawartymi w opracowaniach
J. omnickiego i A. Nowaka przedstawi K. u r o w s k i (1975).
Z. R a j e w s k i (1975h) nakreli obraz rozwoju rzemios u Sowian wczesno
redniowiecznych, spord licznych jego gazi szerzej zajmujc si elanic-
twem. Nastpnie omwi autor rogownictwo, obrbk drewna, kamieniarstwo
i garncarstwo.
Znaczeniem smoy i dziegdziu w gospodarce Sowian w okresie wczesno
redniowiecznym oraz w staroytnoci zaj si Z. R a j e w s k i (1975i). Autor
stara si rwnie wyjani etymologi wyrazu dziegie wywodzc si od pier
wotnego wyrazu dego (e pali) oraz omwi metody uzyskiwania w/w
surowcw.
O przypadkowym odkryciu dwch tygli odlewniczych na dnie koryta
Sanu w Przemylu pisze A. K u n y s z (1975a). Tygle pochodz z X II - X III w.
Na obu stwierdzono lady elaza i brzu.
J. a k (1975) zaj si wczesnoredniowieczn ceramik sowiask grupy
Dziedzice, datowan na okres od VJ|-VII w. wystpujc na obszarze po
midzy Odr a Parst.
Wczesnoredniowieczny miecz zdobiony wizerunkiem monarchy w ko
ronie, z bliej nie rozszyfrowanym prawdopodobnie dewocyjnym napisem
inicjalnym, umieszczonym na gowni opublikowali M. G o s e k i L. K a j z e r
(1975). Badany okaz pochodzcy z Osiecznej znajduje si w zbiorach muzeum
w Lesznie. Wedug typologii Oakeshotta naley do typu X II datowanego
na X III w. Autorzy interpretuj go jako przypuszczaln wasno ksicia
Przemyla II.
otewskie analogie do polskich mieczw redniowiecznych z napisami
inwokacyjnymi i imiennymi m.in. U LFBEPH T, umieszczonymi na gowni
prezentuje T. M a l i n o w s k i (1975). Miejscem produkcji tych ostatnich bya
Nadrenia.
Z. R a j e w s k i (I975c) na podstawie analizy dokumentw pisanych, to-
ponomastycznych, ikonograficznych i archeologicznych stara si zrekonstru
owa specjalizacje rzemielnicze w zakresie produkcji broni w okresie wczesno
redniowiecznym. Z przegldu rde wynika, e wrd producentw broni
wydzieli mona szczytnikw, grotnikw, producentw szomw-hemw,
pancerzy oraz specjalizujcych si w zakresie zapewnie kilku rodzajw broni
kowali fabri armorum. W okresie rozdrobnienia feudalnego istniay przy
puszczalnie take specjalizacje w zakresie produkcji ostrg i strzemion. Autor
omawia rwnie warsztat oraz rol spoeczn kowala.
M. P r o s n a k (1975) opublikowa drewnian d jednopienn wydobyt
z dna Jeziora Lednickiego a znajdujc si obecnie w ekspozycji Wielkopol
skiego Muzeum Wojskowego w Poznaniu. Badany okaz stanowi najdosko
nalsz odmian dronej odzi tego typu. Staranno wykonania pozwala
przypuszcza, e bya to d ksica lub rycerska.
O odkryciu maego idola drewnianego w nawarstwieniach osadniczych
z IX w. w Wolinie informuj W. F i l i p o w i a k i J. W o j t a s i k (1975). Jest
to rzeba czterotwarzowa z rkojeci, wyobraajca pogaskie bstwo
wiatowita. R. T. u r o w s k i J1975) prbuje ustali przynaleno kulturow
oraz chronologi nie publikowanego dotychczas maego drewnianego idola
z Masowa koo Ddlina, znalezionego przypadkowo na dnie dawnego rdeka,
cznie z ceramik wczesnoredniowieczn. Wykonana prymitywnie, realis
tycznie potraktowana figurka, moga by wykonana nr, terenie ziem polskich
w pocztkowym okresie wczesnego redniowiecza, o ile nie jest wytworem
sztuki ludowej.
M. D e k w n a (1975) opracowaa wyroby ze szka znalezione na grodzisku
w Styrmen (Bugaria) w trakcie bada prowadzonych w obrbie sektora
polskiego w latach 1961 - 64 i 1967 - 68.
Kilka opracow'a dotyczy zagadnie numizmatycznych. Monety wczesno
redniowieczne z terenu wojewdztwa dzkiego przedstawi A. G u p i e n i e c
(1975). W opracowaniu D. R a p n i c k i e j - A l b r y c h t (1975) ukazaa si mo
nografia wczesnoredniowiecznego skarbu srebrnego znalezionego w Brzo
zowie Nowym, woj. ostrockie. Skarb zawiera ozdoby oraz monety nie
mieckie, woskie, angielskie, czeskie, duskie, krzywki i naladownictwa,
Czas zdeponowania skarbu okrelono na lata 1040. S. S u c h o d o l s k i (1975)
omwi brakteaty znalezione podczas prac wykopaliskowych w Czersku,
Zamku Kiszewskim i Grucznie. Znaleziska datowane s na wiek X III.
Kwesti pochodzenia i chronologii pierwszych emisji brakteatw polskich
z wizerunkiem w. Wojciecha rozpatruje E. R o z e n k r a n z (1975a). Autor
przyjmuje, e miejscem ich bicia byo Gniezno oraz wyrnia dwa typy brak
teatw. Typ A starszy z wyobraeniem ksicia klczcego przed bo
gosawicym go biskupem bity pomidzy 1135 - 1138 r. jako moneta
obiegowa i typ B modszy z wyobraeniem biskupa stojcego z pasto
raem i ewangeli w rkach bity po r. 1138. Ten sam autor (1975) pisze
o pocztkach mennictwa na terenie Sawna. Emisja denarw sawieskich,
zapocztkowana okoo 1060 r. reprezentowana jest tylko przez jeden typ
monet, tzw. denary upawskie, znany z 6 zblionych odmian stempla.
Z. S t s - F e r t n e r (1975) przedstawia wyniki zastosowania radioizoto
powej analizy fluorescencyjnej dla rozpoznania prby srebra dirhemw arab
skich. Analiza okoo 200 dirhemw i naladownietw oraz dwch monet Bu
garw Kamskich wykazaa, e prawie wszystkie zawieray od 85 - 99%
srebra i e poza srebrem wystpuje w nich mied i metale cikie, jak: zoto,
rt, ow i bizmut, a take w niskich koncentracjach cynk i elazo oraz w po
staci ladowej nikiel, kobalt i cyna.
Z zakresu innych nauk pomocniczych archeologii przedstawiono wyniki
opracowa szcztkw rolin uprawnych i chwastw z grodziska w Pasymiu-
-Ostrowiu, woj. olsztyskie, datowanego na V I - V I I I w. n.e. (B. Cz eczuga,
W. K o s s a c k a 1975) oraz makroskopowych szcztkw rolin z XIII-wiecz-
nego spichlerza zboowego, odkrytego na Ostrowie Tumskim we Wrocawiu
(R. K o s i n a 1975). Wyniki analizy dendrochronologicznej prbek drewna
pobranych z konstrukcji zrbowej domostwa odsonitego na wzgrzu Zam
kowym w Lublinie opublikowali M. J. D b r o w s k i , A. H u n i c z i M. Kar -
d a s z (1975).
Opublikowano take wyniki analiz materiaw kostnych zwierzcych
z wczesnoredniowiecznej osady w Radomiu (K. K r y s i a k , A. L a s o t a - M o s -
k al e ws ka , K. Wi e rz y s ki 1975) oraz z grodziska w Ujciu, z nawarstwie
osadniczych datowanych na okres od X do X I X w. (M. S o b o c i s k i 1975b).
Z tego samego grodziska opracowano rwnie szcztki kostne ptakw (A.
W a l u s z e w s k a - B u b i e 1975b) i ryb (M. I w a s z k i e w i c z 1975) oraz na
podstawie caoci materiaw kostnych poywienie misne mieszkacw grodu
w okresie od X do X V w. (I. K r a n z 1975). Materiay kostne zwierzce z wczes
noredniowiecznego grodziska w Nakle n/Noteci (nawarstwienia z X - X II w.)
opracowane zostay przez M. S o b o c i s k i e g o i S. G o d y n i c k i e g o (1975).
pozostaoci kostne ptakw z tych samych nawarstwie, przez A. W al u -
s z e w s k - B u b i e (1975a).
W dwch oddzielnych opracowaniach przedstawiono wyniki analiz mor
fo! ogiczno-porwnawczych pozostaoci kostnych jelenia (M. S o b o c i s k i
i J. K u b i a k 1975) oraz sarny (M. S o b o c i s k i i M. M a k o w s k i 1975),
z wczesnoredniowiecznych grodzisk Wielkopolski i Kujaw, takich jak: Bnin,
Bonikowo, Gniezno, Jankowo, Kruszwica, Nako, Pozna, Santok i Ujcie.
A. L a s o t a - M o s k a l e w s k a i K. w i e y s k i (1975) analizuj warto
rdow zwierzcych szcztkw kostnych dla oblicze procentowych. Zda
niem autorw procentowy rozkad szcztkw, z uwagi na rny stopie
rozdrobnienia szkieletw poszczeglnych gatunkw zwierzt, nie odzwier
ciedla w peni ukadu poszczeglnych gatunkw w konsumpcji i hodowli. Pod
waa to zaoenia, ktre stosuje si przy korzystaniu z odsetkowego rozkadu
gatunkw w materiale archeologicznym.
D. K o m i t o w s k i (1975) przeprowadzi analiz oraz dokona oceny zmian
patologicznych w ludzkich szcztkach kostnych pochodzcych z wczesno
redniowiecznego cmentarzyska w Zotej Pinczowskiej woj. kieleckie. Badania
przeprowadzono na materiale ze 147 grobw, stwierdzajc w 47 wypadkach
wystpowanie zwyrodnie patologicznych. Autor opisuje rodzaje zmian oraz
czstotliwo ich wystpowania.
Prace problemowe. Przedmiotem rozwaa W. A n t o n i e w i c z a (1975)
jest problem wystpowania substratu batyjskiego na obszarze pnocnego
Mazowsza. O przejciowej lub staej penetracji osadniczej tego terenu, po
czwszy od epoki brzu po w iekX n.e., wiadcz, zdaniem autora, m.in. dane
onomastyczne, a mianowicie typowo batyjskie nazwy miejscowoci, rzek,
etymologia samej nazwy Mazowsze oraz niektre rda archeologiczne.
Z. K u r n a t o w s k a (1975) na podstawie analizy niektrych elementw
osadnictwa sowiaskiego na obszarach naddunajskich i bakaskich, na so
wiaskim tle porwnawczym stara si uzyska dane dotyczce organizacji
spoecznej Sklawinw. Osadnictwo Sklawinw i Antw na obszarach ich
najwikszej aktywnoci politycznej cechowaa znaczna koncentracja oraz
tendencje do formowania wikszych grup terytorialnych.
Problem pobytu Awarw na terenie ziem polskich i ruskich rozpatruje
Z. R a j e w s k i (1975g). Hipoteza o przypuszczalnych ladach tego pobytu,
podtrzymywana przez niektrych jzykoznawcw, nie znajduje wedug w y
wodw autora potwierdzenia w materiale archeologicznym. Naley odrzuci
przypuszczenie o nawet wyspowej lokalizacji osadnictwa awarskiego na w
czesnych, puszczaskich obszarach Polski, pozbawionych warunkw stepo
wych, niezbdnych dla hodowcw koni i byda. Nieliczne odkryte dotd za
bytki awarskie na naszych ziemiach s wynikiem raczej doranych kontak
tw. Odrzuci naley take hipotez o wpywie Awarw na znaczne nasilenie
si ekspansji Sowian. Nie mona natomiast wykluczy wzajemnych oddzia
ywa obu etnosw w rnych dziedzinach kulturowych.
Zagadnieniem genezy i chronologii osadnictwa waloskiego na lsku
zaj si B. Z i e n t a r a (1975). Autor uwaa, e byo ono epizodem, ktry nie
pozostawi po sobie trwalszych ladw. Pierwsza fala tego osadnictwa poja
wia si w drugiej poowie X II w. Osiedlajcy si w osadzie w. Maurycego
we Wrocawiu kupcy i rzemielnicy dostarczyli kadr dla rnych dziedzin
ycia gospodarczego. Okoo 1220 r. sprowadzili oni na lsk drug fal osad
nikw chopskich, ktra w cigu X IV w. ulega cakowitej asymilacji.
Prb rekonstrukcji organizacji gospodarczej oraz struktury spoecznej
Polski pierwszych Piastw na podstawie rde pisanych podj K. M o
d z e l e w s k i (1975, 1975a). Zdaniem autora, struktura pierwszego spoeczestwa
klasowego nosia wyrane pitno spoeczestwa plemiennego, w onie ktrego
zrodzi si nowy porzdek. Nowy ustrj nawizywa do dziedzictwa dawnych
instytucji plemiennych we wszystkich ogniwach systemu prawnego i orga
nizacji pastwowej, zmieniajc ich posta lub funkcj w zalenoci od po
trzeb wadzy pastwowej i wymogw stabilizacji spoeczestwa klasowego.
Zachodzce w V w. n.e. rewolucyjne przemiany w gospodarce agrarnej
scharakteryzowa S. K u r n a t o w s k i (1975). Przemiany te cechowaa dua
skala zachodzcych zjawisk takich jak: znaczny, bo a piciokrotny
przyrost strefy okupacji i 7 - 8-krotny, stale wzrastajcy przyrost strefy
eksploatacji gospodarczej, szczeglnie wysoczyzn polodowcowych; przeszo
piciokrotny w stosunku do okresu rzymskiego wzrost zaludnienia; zasad
niczo odmienny sposb eksploatacji rodowiska naturalnego, polegajcy na
zastpieniu dawnej wielokierunkowej, stosujcej rne techniki uprawy ziemi
gospodark bardziej jednostronn, w ktrej dominujcym elementem staje
si ugorowy system uprawy zb z orn obrbk ziemi, powanym ogra
niczeniem upraw ogrodowych i zmniejszonym udziaem hodowli w ywieniu.
Nowy model gospodarki i eksploatacji rodowiska naturalnego uksztatowa
si w cigu V I w.
Charakterystyk przemian zachodzcych w strukturze hodowli zwierzt
domowych na ziemiach polskich, w okresie V II - X II w. przedstawia M. D em
b i s k a (1975). W badanym okresie zaobserwowa mona w materiaach
wykopaliskowych kostnych zwikszenie si w niektrych okresach pogowia
trzody chlewnej a spadek stad byda, na co zdaniem autorki zasadniczy wpyw
miay takie czynniki jak: znaczny przyrost ludnoci, wprowadzenie gospo
darki przemienno-odogowej i proces stabilizacji rolnictwa oraz rnice w zak
resie techniki hodowli.
Z. R a j e w s k i (19751) rozpatruje zagadnienie wsi suebnych od strony
materiaw archeologicznych. Posugujc si archeologicznymi dowodami
obecnoci warsztatw zotniczych i kowalskich, hutniczych, szklarskich, grze-
bienniczych i kamieniarskich skupionych w okrelonych miejscach, przychyla
si autor do opinii tych badaczy, ktrzy pocztki powstania organizacji
suebnej upatruj ju w dobie plemiennej I X - X w., przy czym jej tre
i forma nie jest jeszcze tak rozbudowana jak w dobie pastwowej.
L. K a j z e r (1975) zwraca uwag na niektre kwestie czce si z rozwojem
wiejskich siedzib rycerskich na terenie ziemi sieradzkiej i czyckiej. Cz
z tych siedzib prbuje autor powiza z centrami majtkowymi rycerskich
kompleksw ziemskich.
Charakterystyk rozwoju gospodarczego spicymierskiej woci grodowej
przedstawi 'I1. P o k l e w s k i (1975). Omawiana wo, ktrej poprzedniczkami
byy dwie wsie istniejce w cigu V III - IX i X - X I w., zajmowaa
w X II - X IV w. cay obszar rozszerzonego dna doliny Warty w rejonie Spi-
cymierza i Wiecic. W poszczeglnych rozdziaach pracy omwiono lokalne
rodowisko przyrodnicze, struktur i zasigi upraw ornych oraz wewntrzn
organizacj woci.
J. T y s z k i e w i c z (1975) w wyniku szczegowej rekonstrukcji rodowiska
naturalnego w odniesieniu do I tysiclecia n.e. oraz krytycznego przegldu
rde historycznych, archeologicznych i ikonograficznych, zarysowa pro
jekt nastpujcych antroporegionw w dorzeczu Narwi: antroporegion Ma
zowsza pierwotnego, Mazowsza nadnarwiaskiego, Wysoczyzn Podlaskich
i Pojezierza Mazurskiego.
Dziejom redniowiecznego Mazowsza powici swe opracowanie B. Gi e r
l a c h (1975a). Praca oparta w gwnej mierze na rdach archeologicznych,
a dotyczca trzech wzowych zagadnie: ustrojowo-politycznych ze szcze
glnym uwzgldnieniem problematyki pierwotnej organizacji plemiennej
Mazowsza, gospodarki i kultury materialnej oraz kultury duchowej ze szcze
glnym uwzgldnieniem kwestii pierwotnego kultu. Wymienion wyej prob
lematyk rozpatruje autor w ramach trzech przedziaw czasowych, a mia
nowicie: 1) w okresie Mazowsza plemiennego od VI - V II do po. X w.
2) w ramach zcentralizowanej monarchii piastowskiej od schyku X do po
owy X III w. i 3) w okresie dzielnicowym od poowy X III do schyku
X V w.
Obraz Mazowsza w pocztkowych okresach wczesnego redniowiecza
naszkicowa W. S z y m a s k i (1975). Dotychczasowe badania archeologiczne
wykazay, e osadnictwo i kultura Mazowsza w tym okresie nie stanowiy
prostej kontynuacji stosunkw z okresu wpyww rzymskich, lecz oddziela
je dwuwiekowa przerwa manifestujca si brakiem znalezisk archeologicz
nych bdcych wyrazem osabienia aktywnoci osadniczej w okresie IV - VI w.
zwizanej z wdrwkami ludw i dokonujcymi si na tych obszarach prze
mieszczeniami plemion sowiaskich i germaskich. W pocztkowym okresie
wczesnego redniowiecza obszar Mazowsza a szczeglnie czci pockiej na
da za oglnym tempem rozwoju pozostaych ziem polskich a na prny
jego rozwj duy wpyw miay m. in. dogodne pooenie w pobliu szlaku
handlowego Batyk Morze Czarne. Przyczynio si to*do uksztatowania
charakterystycznej kultury Mazowsza o rnorakich wtkach i nawizaniach
do Wielkopolski, Kujaw, Pomorza, Polski rodkowej i lska. B. Gierlach
(1975b) zaj si redniowiecznym osadnictwem wiejskim okolic dzisiejszej
Warszawy stwierdzajc, ew badanym okresie istniaa na tych obszarach sie
coraz bardziej zagszczajcego si z biegiem czasu osadnictwa wiejskiego o bar
dzo urozmaiconym profilu gospodarczym wynikajcym m.in. z rnorodnych
warunkw rodowiska naturalnego, czego rezultatem bya znaczna samo
wystarczalno obszaru i powstanie bogatego rynku lokalnego, stanowicego
naturaln podstaw rozwoju miasta.
Rozwj osadnictwa na obszarze Polski rodkowej w okresie od poowy X
do poowy X III w. zarysowaa A. C h m i e l o w s k a (1975). Obszar ten, w po
rwnaniu z ziemiami Mao- i Wielkopolski charakteryzuje ubosza sie osad
nictwa oraz pewne opnienie, w granicach jednego wieku, ksztatowania si
orodkw wczesnomiejskich. Nie wystpuj natomiast adne rnice w kul
turze materialnej.
Dwie obszerne publikacje zwizane s z dziejami wczesnoredniowiecz
nego i redniowiecznego Krakowa. Pierwsza (K. R a d w a s k i 1975) dotyczy
rozwoju przestrzennego Krakowa przedlokacyjnego oraz jego ram chrono
logicznych ustalonych gwnie na podstawie szczegowej analizy materiaw
ceramicznych. Druga pozycja (M. B o r o w i e j s k a - B i r k e n m a j e r o w a 1975)
powicona jest zagadnieniom przemian urbanistycznych miasta od czasw
przedlokacyjnych do X V w. wcznie.
Zagadnienie ksztatowania si najstarszego osadnictwa wczesnorednio
wiecznego na obszarze Pomorza Zachodniego opracowa A. P o r z e z i s k i
(1975a). Autor przedstawi stan bada w tym zakresie, charakterystyk
rodowiska geograficznego, podstawy datowania oraz ksztatowania si
poszczeglnych skupisk osadniczych w dwch fazach rozwojowych: A VI w.
i B V II w.
Stan i potrzeby bada archeologicznych nad osadnictwem zachodniego
brzegu dolnej Wisy w okresie wczesnoredniowiecznym przedstawia E.
C h o i s k a (1975). Osadnictwo to stanowi zaplecze gospodarcze Gdaska,
obejmujce kilka mikroregionw osadniczych.
Niektre problemy zwizane z wczesnoredniowiecznym osadnictwem
na terenie Elblga omwi M. H a f t k a (1975). Analiza dotychczasowych
wynikw bada pozwolia stwierdzi, e proces ksztatowania si wczesno
redniowiecznego orodka osadniczego na tym terenie rozpocz si w okresie
wpyww rzymskich na bazie osadnictwa sowiaskiego i trwa do czasw
ekspansji krzyackiej. Do okresu tego naley rwnie odnie pocztki Truso
jako orodka wymiany handlowej i lokalizowa je na terenie Elblga u ujcia
potoku Kumeli.
Problematyk wczesnych miast nad rodkow Odr przedstawi L. Le-
c i e j e w i c z (1975). Wedug wywodw autora brak podstaw do upatrywania
na badanym terenie istnienia wikszych orodkw protomiejskich ju w okresie
plemiennym, gdy pozbawiony dobrych gleb, przejciowy geograficznie teren,
nie stwarza warunkw do rozwoju wikszych organizmw plemiennych.
Podstawowe zmiany wprowadzia tu dopiero polska organizacja pastwowa.
W cigu X I - X II w. niektre z tutejszych grodw jak: Lubusz i Gogw a w
mniejszym sakresie Santok, Midzyrzecz, Krosno, Bytom, aga i Nowogrd
Bobrzaski zaczynaj nabiera cech miejskich.
A. K u n y s z (1975) zaj si przeledzeniem kontaktw handlowych Prze
 J
myl, organizacj wymiany i rekonstrukcj przebiegu szlakw handlowych
w okresie od V I do przeomu X I I /X I I I w., zarwno w zakresie handlu lo
kalnego jak i dalekosinego, powiadczonego wystpowaniem licznych za
bytkw archeologicznych i rde pisanych. Szczegln rol tego miasta w w y
mianie midzynarodowej m.in. z krajami arabskimi i Bizancjum, potwier
dzio odkrycie ladw istnienia kolonii kupcw ydowskich w poowie X I w.,
zajmujcych si organizacj wymiany.
S. S u c h o d o l s k i (1975a) zaj si zagadnieniem drg oraz czasu napywu
drugiej fali monet zachodnioeuropejskich na tereny Europy wschodniej,
przypadajcej na okres od poowy do koca X w. Najwiksze nasycenie
t monet wykazuj Czechy, lsk i Wielkopolska. S to monety bawarskie,
saskie, frankoskie, szwabskie, anglosaskie i italskie. Na tereny Europy
wschodniej docieray trzema drogami: poudniow z Bawarii do Czech
i przez Kotlin Kodzk na lsk i do Wielkopolski; zachodni przez Poa-
bie i pnocn morsk do Skandynawii i na Pomorze.
W 1975 r. ukazaa si druga cz publikacji J. H a s e g a w y powicona
ceramice typu praskiego, stanowicej najstarsz faz rozwojow wczesno
redniowiecznej ceramiki sowiaskiej na terenie Europy rodkowej. Om
wiono w niej typologi, zasigi oraz chronologi i zwizki genetyczne form
naczy tego typu. Po zapoznaniu si z materiaami z terenw Polski, Cze
chosowacji i NRD, za naczynia typu praskiego uznaje autor jedynie formy
garnkowate, ktre dzieli na dwie zasadnicze grupy jajowate i baniaste
z szeregiem odmian w ich obrbie. Natomiast wazy, misy i mae naczyka,
naley, zdaniem autora, oddzieli od ceramiki typu praskiego i zaliczy do
oddzielnej grupy ceramiki sowiaskiej. Formy naczy typu praskiego na
terenie Europy rodiowej pojawiy si ju w kocu IV w. i genetycznie wi
si z rcznie lepion ceramik grupy przeworskiej kultury wenedzkiej okresu
wpyww rzymskich.
Z. R a j e w s k i (1975) poruszy zagadnienie genezy waw sowiaskich
o konstrukcji hakowej, wywodzc je z zasiekw stawianych w celach obron
nych. Idea ta, zdaniem autora, moga powsta rwnoczenie w wielu krajach
Europy a sam zasig konstrukcji hakowych jest by moe znacznie szerszy
ni sdzono dotychczas. Konstrukcja hakowa, zarwno w Polsce jak i w in
nych krajach, moga wystpowa obok innych konstrukcji wau jeszcze przed
X w. n. e.
K. u r o w s k a (1975) powraca do poruszanego wielokrotnie w literaturze
przedmiotu zagadnienia dwch grobw romaskich odkrytych w kociele
benedyktyskim w Tycu, starajc si ustali tosamo pochowanych tam
osobnikw. Autorka wie jeden z tych grobw z osob pierwszego opata
tynieckiego irlandczykiem Anchorasem (opat oowiany ), zmarym wg rde
pisanych okoo 1085 r. drugi natomiast bez szkieletu z on Bolesawa
miaego Edyt, exhumowan po morderstwie popenionym przez krla na
osobie w. Stanisawa.
Rol pogaskich kapanw i czarownikw w walce z powstajcymi nowymi
stosunkami spoecznymi na obszarze rnych pastw sowiaskich, w okresie
wczesnoredniowiecznym nawietli Z. R a j e w s k i (1975 e)
E. G s s o w s k a (1975) rozwaa zasadno przyjtej dotychczas chronologii
budowy orodka kultowego na ysej Grze. Analizujc fakty'archeologiczni
wysuwa twierdzenie, e jego rodowd wie si z celtyckim krgiem kulturo
wym. ysa Gra zostaa wczona jako miejsce wite w kompleks osadniczy
zwizany z tamtejszym okrgiem hutniczym i funkcj t penia z przerwami
po okres wczesnoredniowieczny.
W nastpnym opracowaniu E. G s s o w s k a i J. K u c z y s k i (1975) us
tosunkowuj si negatywnie co do moliwoci powizania z orodkiem kultu
pogaskiego na ysej Grze, dwch znajdujcych si obecnie na terenie Nowej
Supi posgw kamiennych. Pogaskim idolem moga by natomiast, zdaniem
autorw, trzecia figurka znana tylko z relacji pisanych, odkryta w X V III w.
przed drzwiami kocioa na ysej Grze.
Z. R a j e w s k i (1975a) na podstawie rde archeologicznych, etnograficz
nych i folklorystycznych oraz relacji pisanych, nawietla rol konia w so
wiaskich praktykach wierzeniowych wczesnego redniowiecza. Rola ta bya
zregionalizowana i niejednakowa u wszystkich plemion sowiaskich, naj
wiksza w magii i religii Sowian pnocnych.

L IT E R A T U R A

W y k a z s k r t w : A cta Arch. Carp. A cta Archaeologica Carpathica; Acta Arch.

Lodz. A cta Archaeologica Lodziensia; A cta Univ. N. C. A cta Universitatis N i
colai Copernici; A cta Univ. W rat. A cta Universitatis Wratislaviensis; Arch. Polona
Archaeologia Polona; Arch. Polski Archeologia Polski; Biul. Inf. Zarz. Muz. i Ochr.
Zab. Biuletyn Inform acyjny Zarzdu Muzew' i Ochrony Zabytkw; Biul. Num.
Biuletyn Numizmatyczny; Fontes Arch. Posn. Fontes Archaeologici Posnanienses;
Inf. Arch. Informator Archeologiczny; K om . Maz. Warm. Kom unikaty Mazursko-
-Warmiskie; Kosz. Zesz. Muz. Koszaliskie Zeszyty Muzealne; Kr. W lkp. K ro
nika Wielkopolski; Kw . Hist. Kwartalnik Historyczny; Kw. H KM . Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej; Kw . Op. Kwartalnik Opolski; Mat. do Prahist. Ziem.
Pol. Materiay do Prahistorii Ziem Polskich; Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. Materiay
i Sprawozdania Rzeszowskiego Orodka Archeologicznego; Mat. Staro. i W cz. redn.
Materiay Staroytne i Wczesnoredniowieczne; Mat. Zachpom. Materiay Zachodnio
pomorskie; Nauka Pol. Nauka Polska; Op. R ocz. Muz. Opolski Rocznik Muzealny;
Pom. Ant. t Pomorania Antiqua; Pr. K om . Nauk Hum. Prace Komisji Nauk H u
manistycznych; Pr. i Mat. M AE. Prace i Materiay Muzeum Archeologicznego i E tno
graficznego w odzi; Pr. Maz. Or. Bad. Nauk. Prace Mazowieckiego Orodka Bada
Naukowych; Prz. Antrop. Przegld Antropologiczny; Prz. Hist. Przegld H isto
ryczny; R ocz. Akad. Roln. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu; Rocz. Kam.
R ocznik Kamieski; R ocz. Kai. R ocznik Kaliski; Rocz. Kosz. Rocznik Koszaliski;
R ocz. Muz. wit. Rocznik Muzeum witokrzyskiego; Rocz. Muz. W oj. Rzesz.
Rocznik Muzeum W ojew dztwa Rzeszowskiego; R ocz. Olszt. Rocznik Olsztyski;
R ocz. Przem. Rocznik Przemyski; R ocz. W lkp. W sch. Rocznik Wielkopolski W schod
niej; Sil. Ant. Silesia Antiqua. SI. Ant. Slavia Antiqua; Spr. Arch. Sprawozdania
Archeologiczne; Spr. PTPN . Sprawozdania Poznaskiego Towarzystwa Przyjaci
Nauk; Spr. z posied. Kom . Nauk. Sprawozdania z posiedze Kom isji Naukowych
PAN; l. Spraw. Arch. lskie Sprawozdania Archeologiczne; l. Kw. Hist. lski
kwartalnik H istoryczny Sobtka; W iad. Arch. W iadom oci Archeologiczne; W iad.
Hist. W iadomoci Historyczne; W iad. Num. W iadomoci Numizmatyczne; Zap.
Hist. Zapiski Historyczne; ZOW . Z Otchani Wiekw.

A l b r y c h t - R a p n i c k a D. 1975, Wczesnoredniowieczny skarb srebrny z Brzozowa Nowego

pow. Przasnysz, Mat. Star. i W cz. redn., 3, s. 251. - 320.
A n t o n ie w ic z W . 1975, Problem substratu batyckiego na pnocnym Mazowszu (tezy
referatu) w: Badania Archeologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz. Or. Bad.
Nauk., 14, s. 31 - 32.
Badania Archeologiczne prowadzone przez Muzeum up Krakowskich Wieliczka w la
tach 1974 - 1975, Wieliczka 1975, s. 90.
B a r a n o w s k i H. 1975, Bibliografia H istorii Pomorza Wschodniego i Zachodniego oraz
krajw regionu Batyku za rok 1973, Zap. Hist., 40/2, s. 159 - 226.
B a r a n o w s k i T. 1975, Badania wykopaliskowe przy ul. Wydarte w Kaliszu (stanowisko 2),
Rocz. Kai., 8, s. 390 - 391.
B a r a n o w s k i T ., D b r o w s k i K ., K o w a l c z y k D., M e y z a K . 1975, Spraiuozdanie
z bada wykopaliskowych w Tumianach, powiat olsztyski w 1973 roku, R ocz. Olszt.,
11, s. 211 - 215.
B b e l J. 1975, Badania powierzchniowe dorzecza rzeki Kam ionki w powiecie opatowskim,
Wiad. Arch., 40/4, s. 531 - 579.
B e d n a r c z y k J., K o s k o A. 1975, Badania archeologiczne na stanowisku 2 w Dobiesze-
wicach pow. Mogilno, Spr. Arch., 27, s. 197 - 226.
B ie le n in K . 1974, Staroytne grnictwo i hutnictwo elaza w Grach witokrzyskich,
Warszawa Krakw, ss. 278. PW N 8.
1975, W sprawie stanowiska dymarskiego w Tarchalicach, Arch. Polski, 20/1, s. 174 -
187.
B a s z c z y k Z. 1975, Rozwj spoeczno-gospodarczy Polski rodkowej w okresie rzymskim,,
Pr. i Mat. M AE., 22, Seria archeologiczna s. 254 - 269.
B o r o w ie js k a -B ir k e n m a je r o w a M. 1975, Ksztat redniowiecznego Krakowa, Krakw
ss. 311.
C a b a ls k a M. 1975, Grodzisko w Myrnoniu pow. Krosno w wietle bada archeologicznych,
Mat. Star. i W cz. redn., 3, s. 321 - 339.
1975a, Sprawozdanie z bada wykopaliskowych przeprowadzonych w 1970 roku w M y-
moniu pow. Krosno, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch., za lata 1970 - 1972, s. 95 - 100.
C a b a ls k a M., M a d y d a R ., P a r c z e w s k i M., T u n ia K . 1975, M ateriay do pradziejw
powiatu Dbrowa Tarnowska, Mat. Star. i W cz. redn., 3, s. 387 - 422.
C n o t liw y E. 1972, Rec: Aldona Chmielowska, Grzebienie staroytne i redniowieczne
z ziem polskich, A cta Archaeologica Lodziensia, nr. 20, d 1971, zam. w: Mat.
Zachpom., 18, 1975, s. 716 - 719.
C n o t liw y E., N a w r o ls k i T., R o g o s z R . 1972, W yniki bada archeologicznych w p iw
nicach zamku ksit pomorskich w Szczecinie, Mat. Zachpom . 18, 1975, s. 159 - 233.
C o ft a -B r o n ie w s k a A. 1975, Badania Archeologiczne w Inowrocawiu i powiecie ino
wrocawskim w atach 1967 - 1973, W iad. Arch., 40/3, s. 411 - 417.
C h m ie lo w s k a A. 1975, Osadnictwo w Polsce rodkowej w okresie od poowy X do poowy
X I I I w., Pr. i Mat. M AE., 22, seria archeologiczna, s. 331 - 371.
C h o i s k a E. 1975, Stan i potrzeby bada archeologicznych nad osadnictwem na zachodnim
brzegu doliny Wisy we wczesnym redniowieczu, Pom. A nt., 6, s. 151 - 191.
C z e e z u g a B., K o s s a c k a W . 1975, Nasiona zb i chwastw z grodziska w Pasymiu-Ostro-
wiu w powiecie szczycieskim z V I - V I I I wieku naszej ery, R ocz. Olszt., 11, s. 235 -
- 242.
D b r o w s k a E. 1975, M ajor Results of the 1973 - 1974 Excavations of Early Medieval
Sites in Poland, Spr. Arch., 27, s. 241 - 246.
D b r o w s k a I., K o z o w s k a R . 1975, Sprawozdanie z bada wykopaliskowych osady
uiczesnoredniowiecznej we Franknowie, powiat biskupiecki, w 1973 roku, Rooz. Olszt.,
11, s. 217 - 223.
D b r o w s k a T. 1975, W yniki prac wykopaliskowych w Kopciach pow. Wgrw, Wiad.
Arch., 40/3, s. 359 - 374.
D b r o w s k i K . 1975, Cmentarzysko pnolateskie i osada wczesnoredniowieczna w y-
dowie powiat kaliski, R ocz. Kai., 8, s. 383 - 389.
1975a, Archaeological Investigations at Tumiany, Near Olsztyn, Arch. Polona, 16,
s. 179 - 197.
D b r o w s k i M. J., H u n ic z A., K a r d a s z M. 1975, Badania archeologiczne i dendro-
chronologiczne prowadzone na wz-grzu zamkowym w Lublinie w 1973 r., W iad. Arch.,
40/1, s. 27 - 36.
D e k w n a M. 1975, Wyroby szklane z grodziska Styrmen (Bugaria), SI. Ant. 22, s. 177 -
- 277.
D e m b i s k a M. 1975, Zmiany w strukturze hodowli na ziemiach polskich we wczesnym
redniowieczu, Kw . H K M ., 23, s. 201 - 224.
D o m a s k i G. 1975, Uwagi o prbach rekonstrukcji dymarki tarchalickiej, Arch. Polski,
22/2, s. 455 - 459.
D y m c z e w s k i A. 1975, D ie Ausgrabungen in Santok. Ergebnisse und Fragen der Weiter-
fuhrung der Forschungen, Arch. Polona, 16, s. 231 - 238.
D z i e d u s z y c k a B. 1975, Wczesnoredniowieczny zesp osadniczy w Raszowie we wsp
czesnym systemie militarnym, Spr. Arch., 27, s. 287 - 288.
D z i e d u s z y c k i W . 1975, Z problematyki bada archeologicznych i architektonicznych
wczesnoredniowiecznej i redniowiecznej Kruszwicy, Spr. Arch., 27, s. 289 - 290.
Dzieje Szubina, praca zbiorowa, Warszawa Pozna 1974, Bydgoskie Towarzystwo
Naukowe, 8, ss. 220.
E f f e r t o w a J. 1975, Ostatnie badania nad Sowiaszczyzn staroytn i wczesnorednio
wieczn w ZSRR, SI. Ant., 22, s. 315 - 331.
F i l i p o w i a k W . 1975, Zarys historii bada wczesnoredniowiecznego osadnictwa wiejskiego
ziem i kamieskiej, R ocz. K am ., 4, s. 7 - 28.
F i i p o w i a k W ., W o j t a s i k J. 1975, wiatowit z Wolina, ZOW ., 41/2, s. 82 - 89.
F lis St. 1975, Bibliografia zawartoci Rocznika Olsztyskiego (T. 1 - 10), Rocz. Olszt.,
11, s. 279 - 303.
F lo r k o w s k i A. 1975, Analiza antropologiczna szkieletu z okresu rzymskiego odkrytego
w Gboczku Wielkim, pow. Brodnica, A cta Univ N. C. Archeologia, 5, s. 101 - 106.
G a la s B., A b r a h a m o w ic z B. 1975, Zastosowanie fotogrametrii w badaniach archeolo
gicznych prowadzonych na terenie Colleqium Oostomianum w Sandomierzu, Arch.
Polski, 20/1, s. 7 -2 1 .
G a r d a w s k i M. 1975, Technika i technologia w dawnym zotnictwie, Biblioteka Muzeal
nictwa i Ochrony Zabytkw, Seria B, 40, ss. 96.
G s s o w s k a E. 1975, TJwagi o chronologii i fu n kcji ysej Ory, R ocz. Muz. wit., 9,
s. 87 - 111.
G s s o w s k a E ., K u c z y s k i J. 1975, ,,Staroytne posgi kamienne na ysej Grze,
R ocz. Muz. wit., 9, s. 315 - 325.
G i e r la c h B. 1975, K ilka uwag do redniowiecza Warszawy w: Warszawa redniowieczna,
2, Studia Warszawskie 19, s. 133 - 136.
1975a, Studia nad archeologi redniowiecznego Mazowsza, Pr. Maz. Or. Bad. Nauk.,
28, ss. 147.
1975b, redniowieczne osadnictwo wiejskie okolic Warszawy w: Warszawa rednio
wieczna, 2, Studia Warszawskie, 19, s. 111 - 117.
G ierlach O. 1975, Grd Jazdowski w wiekach V I I i X I I I - X I V w: Warszawa rednio
wieczna, 2, Studia Warszawskie, 19, s. 119 - 128.
Gosek M., K a jz e r L. 1975, Zdobiony miecz redniowieczny znaleziony w Osiecznej,
pow. Leszno, Kw. HKM ., 23/2, s. 279 - 288.
Guszek S., M alcw na A., P erzanow ska I. 1975, Bibliografia H istorii Polskiej za
rok 1973, WrocawWarszawa Krakw Gdask, ss. 408.
Grnow icz H. 1975, O moliwociach w zakresie wsppracy archeologw i jzykoznawcw
na podstawie dowiadcze i zamierze gdaskiego zespou onomastycznego, SI. Ant.,
22, s. 5 - 15.
G rska I. 1975, Przegld najwaniejszych bada archeologicznych nad okresem, wczesno
redniowiecznym na Mazowszu i Podlasiu w latach 1944 - 1969 w: Badania Archeolo
giczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz. Or. Bad. Nauk., 14, s. 125 - 133.
G ru szczyska A. 1975, Badania wykopaliskowe na stanowisku 3 w liwczy pow. Rzeszw
w latach 1970 - 1971, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch., za lata 1970 - 1972, s. 73 - 76.
Grzekow iak J. 1975, Orb szkieletowy z Olboczka Wielkiego pow. Brodnica, Acta Univ.
N. C., Archeologia 5, s. 93 - 99.
Gupieniec A. 1975, Znaleziska monet wczesnoredniowiecznych na terenie woj. dzkiego,
Pr. i Mat. MAE., Seria Archeologiczna, 22, s. 391 - 395.
1975a, Pienidz kruszcowy na obszarze wojewdztwa dzkiego w okresach lateskim,
i rzymskim, Pr. i Mat. MAE., Seria Archeologiczna, 22, s. 270 - 288.
H a ftk a M. 1975, Elblg we wczesnym redniowieczu i problem lokalizacji Truso, Pom.
Ant., 6, s. 193 - 280.
H asegaw a J. 1975, Chronologia i rozprzestrzenienie ceramiki typu praskiego w Europie
rodkowej, Pr. i Mat. MAE, Seria Archeologiczna, 21, ss. 220.
H ensel W . 1975, Z dowiadcze Instytutu H istorii Kultury Materialnej P A N , Nauka
Pol., 23/6, s. 34 - 46.
Informator Archeologiczny, badania rok 1974, Warszawa 1975, ss. 336.
Iw aszk iew icz M. 1975, Szcztki ryb z wczesnoredniowiecznego grodu w Ujciu, Rocz.
Akad. Eoln., 76, Archeozoologia 1, s. 93 - 94.
Jaskanis J. 1975, Badania kurhanw z okresu rzymskiego w Dmochach-Rodzonkach pow.
Wysokie Mazowieckie, Spr. Arch., 27, s. 125 - 140.
K a j zer L. 1975, Uwagi o ewolucji wiejskich siedzib rycerskich w ziemiach czyckiej i sie
radzkiej w X I I I - X V I wieku, Kw. HKM ., 23/4, s. 589 - 603.
1975a, Rec: Jerzy Olczak, Niektre aspekty bada grodzisk stokowatych na Pomorzu
rodkowym, Studia Archaeologica Pomeranica nr. 2, Koszalin 1974, s. 255 - 278, zam.
w: K w , HKM ., 23/4, s. 657 - 658.
K aszew sk a E. 1975, Kultura przeworska w Polsce rodkowej, Pr. i Mat. MAE., Seria
Archeologiczna, 22, s. 195 - 253.
1975a, Wielokulturowe cmentarzysko ciaopalne w Zadowicach pow. Kalisz, Spr. Arch.,
27, s. 141 - 164.
K a m ierczyk J., K ram arek J., L a so ta Cz. 1975, Badania na Ostrowie Tumskim
we Wrocawiu w 1973 roku, Sil. Ant., 17, s. 183 - 220.
K ierzk o w sk a -K a lin o w sk a E. 1975, W kwestii bada nad rozplanowaniem miasta
redniowiecznego, Kw. HKM ., 23/1, s. 119-122.
K ie tli s k a A. 1975, Bro kultury przeworskiej z okolic Kalisza w Pastwowym Muzeum
Archeologicznym, Wiad. Arch., 40/1, s. 13-18.
K o a t o W . 1975, Bibliografia publikowanych prac, artykuw, komunikatw i notatek
profesora Zdzisawa Adama Bajewskiego, Wiad. Arch., 39/4, s. 429 - 443.
K o le n d o J. 1975, Rec: A . Kunisz, Katalog skarbw monet rzymskich odkrytych na ziemiach
polskich (w :) Materiay do prahistorii Ziem Polskich, Cz V, Epoka elaza, z. 5.
okres rzymski, Warszawa 1973, ss. 152+2 mapy, zam. w: Wiad. Num., 19/3, s. 182-
-184
K o m it o w s k i D. 1975, Badania paleopatologiczne szcztkw kostnych z wczesnorednio
wiecznego cmentarzyska w Zotej Pinczowskiej, W iad. Arch., 40/1, s. 113 - 118.
K o p e r s k i A. 1975, Komunikat z bada archeologicznych w Przemylu ul. Pstrowskiego,
Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 93 - 94.
1975a, Komunikat z bada archeologicznych rynku przemyskiego w 1972 roku, Mat.
i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 127 - 131.
1975b, W yniki ratowniczych bada archeologicznych w Przemylu przy ul. ukasi
skiego w 1970 roku, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 125 - 127.
1975c, W yniki najnowszych bada archeologicznych w Trjczycach pow. Przemyl,
Acta Arch. Carp., 15, s. 67 - 73.
1975d, W yniki powierzchniowych bada archeologicznych na terenie powiatu przemys
kiego w 1970 roku, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 143 - 145.
1975e, W yniki prac wykopaliskowych w Trjczycach, pow. Przemyl w 1970 roku,
Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 69 - 70.
K o s in a R . 1975, Paleoetnobotanika, Sil. Ant., 17, s. 221 - 231.
K o s m a n M. 1974, Izbica Kujawska przeszo i teraniejszo, R ocz. W lkp. Wach., 2,
s. 9 - 72.
1975a, Rec: Sowianie w dziejach Europy. Studia historyczne ku uczczeniu 75 rocznicy
urodzin i 50-lecia pracy naukowej profesora Henryka owmiaskiego, Pozna 1974,
ss. 327, zam. w: Kw . Hist., 82/1, s. 154 - 156.
K o w a l c z y k M. 1975, Z bada nad osadnictwem na terenie kasztelanii racizkiej, Pom.
A nt., 6, s. 531 - 558.
K o w a ls k i K . 1975, W yniki bada archeologicznych w dorzeczu Obrczwki, Mat. Star.
i W cz. redn., 3, s. 471 - 500.
K r a m a r k o w a I. 1974, Uwagi o epoce przejciowej midzy pnym okresem wpyww
rzymskich a wczesnym redniowieczem na przykadzie lska, Antiauitas, 4, Acta
Univ. W rat. s. 133 - 138.
1975, Nieznana figurka brzowa znaleziska w okolicach Sieradza, Antiuitas 5, Acta
Univ. W rat. 256, s. 113 - 121.
K r a m a r e k J. 1975, Polska sztuka przedpiastowska, W rocaw Warszawa Krakw
Gdask, ss. 93.
K r a n z I. 1975, Poywienie misne mieszkacw Ujcia w okresie od X do X V w., Rocz.
Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 95 - 104.
K r u k J. 1974, Strefy dogodnoci osadniczej i modele opanowania terenu na przykadzie
bada mikroregionalnych nad rodkow Nidzic, Spr. z posied. K om . Nauk., 18/2,
1975, s. 402 - 404.
1975a, Z metodyki bada poszukiwawczych, Spr. Arch., 27, s. 247 - 254.
K r y s i a k K ., L a s o t a -M o s k a le w s k a A., S w ie y s k i K . 1975, Analiza zwierzcych,
szcztkw z wczesnoredniowiecznej osady w Radomiu, Arch. Polski, 20/2, s. 377 -
- 409.
K u b i a k S., M c lo w s k a M., M ik o a jc z y k A. 1975, Inwentarze polskich znalezisk
monetarnych, Biul. Num., 8, s. 141 - 147.
K u fe l -D z ie r z g o w s k a A. 1975, Wczesnoredniowieczne cmentarzyska szkieletowe w Polsce
rodkowej, Pr. i Mat. M AE., Seria Archeologiczna, 22, s. 373 - 390.
K u n k a S. 1975, Materiay kultury przeworskiej z Czernocina pow. d z Pastwowego
Muzeum Archeologicznego w Warszawie, W iad. Arch., 40/3, s. 353 - 358.
K u n is z A . 1973, Katalog skarbw monet rzymskich odkrytych na ziemiach polskich, Mat.
do Prahist. Ziem Pol., cz. 5 Epoka elaza, z. 5 Okros Rzym ski, ss. 152.
1975, Dalszy denar Republikaski ze skarbu z Poaca, R ocz. Muz. wit., 9, s. 327 *
- 330.
K u n y s z A. 1975, Kontakty handlowe Przemyla we wczesnym redniowieczu, R ocz. Przem.,
15 - 16, s. 5 - 21.
 1975a, Zagadkowe tygle odlewnicze z Przemyla, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch., za
lata 1970 - 1972, s. 138 - 140.
K u r n a t o w s k a Z. 1975, Struktura spoeczna Sklawinw w wietle analizy osadniczej,
Spr. PTPN ., 89, za I i II kwarta 1972, s. 62 - 65.
K u r n a t o w s k i S. 1975, Wczesnoredniowieczny przeom gospodarczy w Polsce oraz jego
konsekwencje krajobrazowe i demograficzne, Arch. Polski, 20/1, s. 145 - 160.
1975a, Uwagi o badaniach nad gospodark ywnociow okresu wpyww rzymskich,
Kw . H K M ., 23/1, s. 77 - 97.
1975b, Criteria of Ejfectivenness of Archaeological Field Research Works in the Light
o j Settlement Analysis, Arch. Polona, 16, s. 127 - 149.
L a b u d a G. 1975, O formach osadnictwa wczesnoredniowiecznego wsi polskiej (w zwizku
z ksik Zofii Podwiskiej), Kw . H K M ., ^3/1, s. 99 - 113.
L a lik T. 1975, Uwagi o rozwoju miast mazowieckich i Warszawy w: Warszawa rednio
wieczna 2, Studia Warszawskie 19, s. 33 - 61.
L a s o t a -M o s k a le w s k a A., w ie y s k i K . 1975, Wykopaliskowe koci zwierzce.
Stan zachowania a warto rdowa, Kw . H K M ., 23/2, s. 269 - 278.
L e c i e je w ic z L. 1975, Zur Erforschung von Frhstdten im mitleren Odergebiet, Arch.
Polona, 16, s. 221 - 230.
1975a, Rec: Szymaski Wojciech, Sowiaszczyzna Wschodnia, Kultura Europy
wczesnoredniowiecznej z. 1, W rocaw Warszawa K rakw Gdask 1973, s. 253,
zam. w: Kw. H K M ., 23/1, s. 123 - 125.
L e r a p k a D., N o w a k o w s k i W . 1975, Sprawozdanie z bada wykopaliskowych przepro
wadzonych w powiatach mrgowskim i piskim w 1973 roku, R ocz. Olszt., 11, s. 225 -
- 234.
L e n y J. 1975, Ze studiw nad osadnictwem i dziejami ziemi pauckiej we wczesnym red
niowieczu, SI. Ant., 22, s. 123 - 176.
L ia n a T. 1975, Cmentarzysko kultury przeworskiej w Nowym M iecie pow. Rawa M azo
wiecka, W iad. Arch., 40/3 s. 375 - 410.
a s z c z e w s k a T. 1975, Polska rodkowa w okresie wdrwek ludw i pocztkach wczesnego
redniowiecza,- Pr. i Mat. M AE, Seria Archeologiczna, 22, s. 293 - 330.
o s i s k i W . 1975, Bardy-wielubie, ein Siedlungskomplex im unteren Parsta Fluss
gebiet, Arch. Polona, 16, s. 199 - 219.
1975a, W sprawie uwag T. Poklewskiego na temat pracy o pocztkach wczesnorednio
wiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu Parsty, Arch. Polski, 40/2, s. 459 - 465.
u c z a k B., N o w a k o w s k i A. 1975, Cmentarzysko redniowieczne w Powcach I I , pow.
Radziejw, A cta Univ. N. C., Aroheologia 5, s. 201 - 225.
M a c e w ie z K ., T o m c z a k E., W u s z k a n S. 1975, Konserwatorskie badania archeologiczne
na terenie wojewdztwa opolskiego w latach 1970 - 1972, Op. Rocz. Muz., 6, s. 115 - 192.
M a d y d a R . 1975, W yniki bada przeprowadzonych w Lisowie pow. Opatw, W iad. Arch.,
40/3, s. 385 - 396.
M a d y d a R., T u n ia K . 1975, Sprawozdanie z bada w Czyowiepow. Dbrowa Tarnowska,
prowadzonych w 1971 r., W iad. Arch., 40/3, s. 337 - 351.
M a lin o w s k i T. 1975, otewskie analogie do polskich mieczw redniowiecznych, Kw .
HKM ., 23 /1, s. 115 - 118.
M a s ic k a H. 1975, Przegld niektrych waniejszych metod badawczych bursztynu, Pom .
Ant., 6, s. 355 - 373.
Materiay do studiw'nad osadnictwem bniskim, Grodzisko wklse. Praca zbiorowa pod
redakcj Jana aka, Pozna 1975 ss. 268.
M c z y s k a M. 1975, Szklany paciorek z twarzami z Balic pow. Mociska, W iad.
Arch., 40/3, s. 297 - 300.
M i k o a jc z y k A. 1975, Moneta na terenie Polski rodkowej w okresie wdrwek ludw,
Pr. i Milt. M AE., Seria Archeologiczna, 22, s. 289 - 291.

19 Slavia Antiqua, t. X X IV
M i k ie w ic z M. 1975, O cmentarzyskach wczesnoredniowiecznych w odpowiedzi L. Rau-
hutowi, wiatowit, 34, s. 343 - 349. ,
M o d z e l e w s k i K . 1975, Organizacja gospodarcza pastwa piastowskiego. X - X I I I wiek,
Ossolineum, ss. 295.
1975a, Dziedzictwo plemienne w ustroju Polski Piastowskiej, Kw. H K M ., 23/3, s. 351 -
- 383.
M o r a w s k i W . 1974, Matematyczno-statystyczna analiza danych z archeologicznego zdjcia
terenu w mikroregionie rodkowej Nidzicy, Spr. z posied. Kom . Nauk., 18/2, 1975,
s. 399 - 401.
M o s k w a K . 1974, Z bada nad pradziejami Rzeszowa, R ocz. Muz. W oj. Rzesz., 3.
M u s ia n o w ic z K . 1975, Cmentarzysko kurhanowe z V I - V I I I w. w Klimentowicach
koo Szepietwki (USRR), W iad. Arch., 40/3, s. 325 - 338.
1975a, Osada z I X - X w. w Strzyowie pow. Hrubieszw na tle osadnictwa Grnego-
Pobua, W iad. Arch., 40/1, s. 83 - 112.
1975b, Osady z wczesnego redniowiecza i redniowiecza w Brulinie Koskach pow.
Ostrw Mazowiecka, Mat. Staro. i W cz. redn., 3, s. 341 - 386.
1975c, Wspomnienie o prof. Z. Rajewskim, W iad. Arch., 39/4, s. 4 1 9 - 429.
N a w r o ls k i T., R o g o s z R . 1972, W eryfikacyjno-ratownicze badania archeologiczne na
redniowiecznym grodzisku w Trzyglowiu pow. Gryfice, Mat. Zachpom., 18, 1975,
s. 235 - 272.
N ie w g o w s k i A. 1975, Mazowsze w podokresie pinlateskim. Przemiany kulturowe
i osadnicze w: Badania Archeologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz. Or. Bad.
Nauk., 14, s. 105 - 111.
N o s e k E. 1974, Konserwacja monet srebrnych i brzowych, Spr. z posied. Kom . Nauk.
18/1, 1975, s. 6 - 8 .
O k u lic z J. 1975, Problematyka okresu wpyww rzymskich na Mazowszu i Podlasiu
w wietle nowych bada, w: Badania Archeologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz.
Or. Nauk., 14, s. 79 - 92.
O k u lic z . 1975, Sprawozdanie z bada cmentarzyska z wczesnej epoki elaza w Remhie-
linie powiat przasnyski, R ocz. Olszt., 11, s. 205 - 210.
P a lu c h A. 1975, lady wystpowania zabiegw trepanacyjnych na ziemiach Polski i Cze
chosowacji w staroytnoci i redniowieczu, Arch. Polski, 20/2, s. 411 - 454.
P a r c z e w s k i M. 1975, Badania wykopaliskowe w Bachorzu pow. Brzozw na stanowiskach
nr. 2, 3, i 12, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 100 - 102.
1975a, Osada wielokulturowa w Bachorzu pow. Brzozw, stanowisko 16, Mat. i Spr.
Rzesz. Or. Arch. za lata 1970 - 1972, s. 76 : 90.
1975b, Rec: /. Hasegawa, Z bada nad wczesnoredniowieczn ceramik zachodnio-
slowiask, Acta Archaeologica Lodziensia Nr. 22, d 1973, zam. w: Spr. Arch.,
27, s. 336 - 341.
P e r z y s k a - H o la s o w a M. 1975, Przegld polskich prac dotyczcych Sowiaszczyzny
staroytnej i wczesnoredniowiecznej na podstawie publikacji z 1973 (z uzupenieniami
za 1972 r.), SI. Ant., 22, s. 279 - 313.
P ia s k o w s k i J. 1972, Metaloznawcze badania przedmiotw elaznych kultury jastorfskiej
i grupy lubuskiej wczesnego okresu rzymskiego, Mat. Zachpom., 18, 1975, s. 59 - 80.
1972a, Technologia elaza na Pomorzu Zachodnim w okresie pnolateskim i wczesno-
rzymskim, Mat. Zachpom., 18, 1975, s. 81 - 135.
P io n t e k J. 1975, Antropologiczna analiza materiaw kostnych z grobw ciaopalnych
odkrytych w Swarzynicach pow. Sulechw, W iad. Arch., 40/3, s. 333 - 335.
P io n t e k J., S t r z a k o T. 1975, Pnolateskie szkielety z Biskupina pow. nin., Uzup.:
R a j e w s k i Z. Uzupenienie w sprawie szkieletw, W iad. Arch., 40/3, s. 317 - 323.
P o d g r s k i J. 1975, Stan i potrzeba ochrony zabytkw archeologicznych w wojewdztwie
gdaskim, Pom . Ant., 6, s. 295.
P o k le w s k i T. 1975, Spicymierska wo grodowa w redniowieczu. Obraz gospodarczy,
Acta Arch. Lodz., 24, s. 139.
1975a, Rec: osiski W ., Pocztki wczesnoredniowiecznego osadnictwa grodowego
w dorzeczu dolnej Parsty V I - X / X I w., W rocaw 1972, zam. w: Arch. Polski 20/1,
s. 214 - 219.
Polish Archaeological Abstracts, Vol. V, Abstracts 1/75 - 293/75, Praca zbiorowa pod
redakcj A. Dymaczewskiego, W roclaw Warszawa Krakw Gdask, 1975.
P o w ie r s k i J. 1975, Rec: Sowianie w dziejach Europy. Studia historyczne ku uczczeniu
75 rocznicy urodzin i 50-lecia pracy naukowej profesora Henryka owmiaskiego,
Pozna 1974, zam. w: Kom . Maz. W arm., 1 (127), s. 91 - 95.
P o r z e z i s k i A. 1972, Badania archeologiczne na osadzie wczesnoredniowiecznej z V I -
- V I I I w., w Derczewie pow. Mylibrz, Mat. Zachpom., 18, 1975, s. 137 - 158.
1975, Sprawozdanie z bada archeologicznych na osadzie wczesnoredniowiecznej
w Derczewie pow. Mylibrz, Spr. Arch., 27, s. 165 - 173.
1975a, Zasiedlenie Pomorza Zachodniego w V I - V I I wieku n. e. w wietle dotychczas
sowycli wynikw bada archeologicznych, SI. Ant., 22, s. 29 - 67.
Pradzieje Pomorza rodkowego. Praca zbiorowa pod redakcj Mariana Sikory, Pozna
1975, ss. 178.
Prof, dr Aleksander Gardawski, 1975 nekr. + bibliografia prac Profesora dr. Aleksandra
Gardawskiego za lata 1946 - 1973, Arch. Polski, 20/2, s. 487 - 496.
P r o s n a k M. 1975, Statek jednopienny z Jeziora Lednickieao, pow. Gniezno, W iad. Arch.,
40/4, s. 515 - 519.
P r u s O. 1975, Wielokulturowa osada we Wrocawiu-Muchoborze Maym, Sil. A nt., 17,
s. 149 - 167.
P y r g a a J. 1975, Badania mikroregionw osadniczych z okresii pnolateskiego i wpyww
rzymskich na Mazowszu, w: Badania Archeologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr.
Maz. Or. Bad. Nauk. 14, s. 93 - 102.
1975a, The. Reconstruction of Agricultural and Breeding Economy in Plock Mazovia
at the Decline of Antiquity, Arch. Polona 16, s. 71 - 106.
P r z e w o n a K . 1975, Stan i potrzeby bada nad okresem pnolateskim i rzymskim na
Pomorzu Gdaskim, Pom. Ant., 6, s. 125 - 150.
R a d w a s k i K . 1975, Krakw Przedlokacyjny. Rozwj przestrzenny, Krakw, ss. 403.
R a je w s k i Z. 1975, Konstrukcje hakowe walw wczesnoredniowiecznych, W iad. Arch.,
39/4, s. 486 - 491.
1975a, K o w wierzeniach u Sowian wczesnoredniowiecznych, W iad. Arch., 39/4,
s. 516 - 521.
1975b, Materiay do pradziejw oraz wczesnych dziejw Warszawy i je j okolic, W iad.
Arch., 39/4, s. 445 - 474.
1975c, O producentach broni u Sowian we wczesnym redniowieczu, W iad. Arch.,
39/4, s. 510 - 515.
1975d, O potrzebach metodycznych i organizacji bada na niektrych obiektach zabyt
kowych, W iad. Arch., 39/4, s. 528 - 536.
1975e, Pogascy kapani czarodzieje w walce klasowej Sowian we wczesnym red
niowieczu, W iad. Arch., 39/4, s. 503 - 509.
1975f, Polskie badania archeologiczne, W iad. Arch., 39/4, s. 567 - 571.
1975g, Problem Awarw na pnoc od luku Karpacko-Sudeckiego, W iad. Arch., 39/4,
s. 481 - 485.
1975h, Rzemioso u Sowian we wczesnym redniowieczu, W iad. Arch., 39/4, s. 492 -
- 496.
1975i, Smoa i dziegie u Sowian, W iad. Arch., 39/4, s. 497 - 502.
1975j, Uwagi o metodzie bada niektrych reliktw archeologicznych pradawnych
wierze, Wiad. Arch., 39/4, s. 555 - 559.
 1975k, Zagadnienie dawnego osadnictwa obszaru Wielkiej Warszawy, w: Warszawa
redniowieczna, 2, Studia Warszawskie, 19, s. 129 - 132.
19751, Zagadnienie pocztkw wsi zwanych suebnymi, W iad. Arch., 39/4, s. 475 -
- 479.
R a u h u t J. 1975, Rec: Nowakowski Andrzej, Grne Pobue w wiekach V I I I - X I , d.
1972, zam. w: Arch. Polski, 20/1, s. 219 - 224.
R a u h u t L., D u g o p o l s k a L. 1975, Cmentarzysko z X I I - X I I I w. w obudowie kamiennej
w Rybaltach pow. Siemiatycze, W iad. Arch., 40/3, s. 339 - 372.
R o z e n k r a n z E. 1975, Denary ksicia Bogusawa bite w Sawnie w latach 1190 - 1200,
Pom . Ant.; 6, s. 575 - 583.
1975a, O gnienieskich brakteatach ze w. Wojciechem, z czasw Bolesawa Krzywous
tego, Pom. A nt., 6, s. 585 - 596.
R y c k a T. 1975, Badania na stanowisku osadniczym w Rybnej pow. Brzeg, Sil. Ant.,
17, s. 137 - 147.
R y d z e w s k i J. 1974, Geografia osadnictwa prahistorycznego w mikroregionie- rodkowej
Nidzicy, Spr. z posied. Kom . Nauk., 18/2, 1975, s. 401 - 402.
1975, Zarys pradziejw powiatu Strzelce Opolskie, Kw . Op., 21/1, s. 5 -23.
S c h r a m m Z. 1975, Szcztki kostne maych przeuwaczy domowych w materiale wykopalis
kowym z Inowrocawia, R ocz. Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 141 - 160.
S k r z y p e k I. 1974, Archeologiczne badania ratownicze na wczesnoredniowiecznej osadzie
otwartej w Botnicy, stan. 1, pow. Koobrzeg, w latach 1969 - 1970, Kosz. Zesz. Muz., 4,
s. 35 - 83.
1974a, Sondaowe badania archeologiczne na osadzie wczesnoredniowiecznej i pno
redniowiecznej w Starym Drawsku, pow. Szczecinek, stanowisko 3, Kosz. Zesz. Muz., 4,
s. 85 - 91.
S k r z y p e k I., J a n o c h a H. 1975, Archeologiczne badania powierzchniowe przeprowadzone
w okolicach jeziora Gardno, Kosz. Zesz. Muz., 5, s. 182 - 219.
Sownik Staroytnoci Sowiaskich, Praca zbiorowa pod redakcj G. Labudy i Z. Stiebera,
5, litery S - , W rocaw W arszawaKrakw Gdask, 1975, ss. 605.
S o b o c i s k i M. 1975, Zwierzce szcztki kostne z osad otwartych okresu wpyww rzymskich
na Pomorzu Wschodnim, Pom. Ant., 6, s. 505 - 530.
1975a, Zwierzce szcztki kostne z wykopalisk osady z okresu wpyww rzymskich
w Radwanicach pow. Wrocaw, Sil. Ant., 17, s. 169 - 182.
1975b, Szcztki kostne zwierzt wczesnoredniowiecznych z wykopalisk w Ujciu, Rocz.
Akad. R oln., 76, Archeozoologia 1, s. 35 - 78.
S o b o c i s k i M., G o d y n ic k i Sz. 1975, Szcztki zwierzt wydobyte na terenie wczesno
redniowiecznego grodziska w Nakle n/Noteci, R ocz. Akad. Roln., 76, Archeozoolo
gia 1, s. 107 - 128.
S o b o c i s k i M., K u b ia k J. 1975, Szcztki kostne jelenia z niektrych wykopalisk Wiel
kopolski i Kujaw, R ocz. Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 101 - 180.
S o b o c i s k i M., M a k o w s k i M. 1975, Zwierzce szcztki kostne z osady kultury prze
worskiej w Janikowie, R ocz. Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 3 - 38.
S t s -F e r t n e r Z. 1975, Zastosowanie radioizotopowej analizy fluorescencyjnej do ozna
czania zanieczyszcze cikimi metalami srebra dirhemw arabskich, W iad. Num.,
19/4, s. 207 - 224.
S t r z y e w s k i Cz. 1975, Osada z I I I - V w. n. e. w Dbczynie, b. pow. Biaogard, w wietle
wykopalisk prowadzonych w latach 1970 - 197i , Kosz. Zesz. Muz., 5, s. 163 - 179.
1975a, Sprawozdanie z bada wykopaliskowych w miechowie b. pow. Koszalin na
osadzie z okresu pnolateskiego i rzymskiego, Kosz. Zesz. Muz., 5, s. 123 - 135.
S u c h o d o l s k i S. 1975, Brakteaty znalezione w czasie prac wykopaliskowych w Czersku,
Zamku Kiszewskim i Grucznie, W iad. Num., 19/2, s. 86 - 95.
 1975a, Denary kontra dirliemy (Pocztki napywu wczesnoredniowiecznej monety
zachodniej do Europy Wschodniej), Biul. Num., 9 (107), s. 161 - 166.
w ie e h o w s k a A. 1975, rda archeologiczne do historii Warszawy redniowiecznej w zbio
rach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, w: Warszawa redniowieczna, 2, Studia
Warszawskie 19, s. 137 - 144.
S z a fr a s k i W . 1975, Badania archeologiczne w Pocku w 25-leciu powojennym (1944 -
- 1969) w: Badania Archeologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz. Or. Bad.
Nauk., 14, s. 135 - 151.
S z a a t a p a A .,Z i e li s k a -D u r a M . 1975, Sprawozdanie z bada wykopaliskowych prowa
dzonych na osadzie z pnego okresu rzymskiego w Lesku, w roku 1970, Mat. i spr.
Rzesz. Or. Aroh. za lata 1970 - 1972, s. 71 - 72.
1975a, Wczesnoredniowieczna osada w Lesku, stanowisko 2, Mat. i Spr. Rzesz. Or.
Arch., za lata 1970 - 1972, s. 90 - 93.
S z y m a s k i W . 1975, Mazowsze w pocztkach wczesnego redniowiecza, w: Badania ar
cheologiczne na Mazowszu i Podlasiu, Pr. Maz. Or. Bad. Nauk', 14, s. 113 - 121.
^ T y s z k ie w ic z J. 1975, rodowisko naturalne i antroporegiony dorzecza Narwi przed 1000
lat, W rocaw Warszawa Krakw Gdask, s. 190.
W a c h o w s k i K. 1975, Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na lsku, Pr. Kom . Nauk
Hum., 3, ss. 156.
W a lu A. 1975, Sprawozdanie z bada osiedla obronnego w Tarlawkacli powiat wgorzewski,
Rocz. Olszt., 11, s. 197 - 203.
W a lu s z e w s k a - B u b ie A. 1975, Resztki kostne ptakw z wykopalisk w Janikowie,
Rocz. Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 29 - 34.
1975a, Wczesnoredniowieczne resztki ptakw w kostnym materiale wykopaliskowym
z Nakla n/Noteci, R ocz. Akad. Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 129 - 140.
1975b, Szcztki kostne ptakw z grodu wczesnoredniowiecznego w Ujciu, Rocz. Akad.
Roln., 76, Archeozoologia 1, s. 79 -92.
W ie r c i s k a A. 1975, rda antropologiczne od okresu pnolateskiego do okresu izym-
skiego w Polsce, Wiad. Arch., 40/1, s. 19 - 25.
W o g i e w i c z M. D. 1972, Materiay do bibliografii archeologii polskiej Pomorza Zachodnie
go za 1971 r., Mat. Zachpom ., 18, 1975, s. 555 - 562.
W o g ie w ic z R . 1975, Grzybnica cmentarzysko kultury wielbarskiej z krgami kamien
nym i, Kosz. Zesz. Muz., 5, s. 137 - 161.
W o n ia k Z. 1975, A Survey of the Investigations of the Bronze and Iron Age Sites in Poland
in 1973 and 1974, Spr. Arch., 27, s. 233 - 239.
1975a, Przemiany ujmowania roli Karpat w pradziejach Polski w miar postpu bada
archeologicznych, w: Gry w kulturze polskiej, Krakw, s. 71 - 76.
W y r o z u m s k i J. 1975, Rec: T. Dunin-Wsowicz, Zmiany w topografii osadnictwa wielkich
dolin na Niu rodkowoeuropejskim w X I I I wieku, W rocaw 1974, ss. 178, zam. w
Kw. Hist., 82/3, s. 633 - 636.
Z b ie r s k i A. 1975, Pocztki gwnego (prawego) miasta w Gdasku, Kw . H K M ., 23/1,
s. 55 - 66.
Z ie n t a r a B. 1975. Walonowie na lsku w X I I i X I I I wieku, Prz. Hist., 66/3, s. 349 - 368.
Z o ll - A d a m ik o w a H. 1975, Wczesnoredniowieczne cmentarzyska ciaopalne Sowian na
terenie Polski, Cz. I. rda, W rocaw Warszawa K rakw Gdask, ss. 387.
a k J. 1975, Die lteste frhmittelalterliche slawische Keramik Westpommerns, Kosz. Zesz.
Muz., 5, s. 221 - 229.
u r o w s k i K . 1975, Uwagi na temat interpretacji rde archeologicznych z Ostrowa Led
nickiego pow. Gniezno, A cta Univ. N. C., Archeologia 5, s. 227 - 239.
u r o w s k i T. R . 1975, Drewniany idol z Masowa, ZO W ., 41/1, s. 20 - 22.
1975a, Sobie nad Sanem badania archeologiczno-architektoniczne w latach 1968 -
- 1969, Mat. i Spr. Rzesz. Or. Arch, za lata 1970 - 1972, s. 102 - 124.
 R E V U E DES PU B LICA TIO N S POLON AISES SUR LE M ONDE SLAVE DE L A N T I
Q U IT ET D U H A U T M O Y E N GE, PAR U E S E N 1975, AVEC SUPPLM ENT
SUR CELLES DE 1974

par

M A R IA P E R ZY N SK A -H O L A SO W A (Poznan)
t
Rsum

L article est un bref aperu des publications rcentes concernant lhistoire et la civili
sation des Slaves en territoire polonais vers la fin de lAntiquit et au dbut du Moyen ge.
L auteur compare les publications consacres ces questions et les caractrise, en passant
ensuite aux ouvrages portant sur la colonisation, les questions conomiques et des p ro
blmes du domaine de la culture spirituelle. Cette revue est complte par des remarques
sur quelques ouvrages de caractre gnral et consacrs aux mthodes d tude lies aveo
les problmes slaves. L article apporte aussi une ample bibliographie, arrange on ordre
alphabtique.