Naim Frashri

Figura qendrore e letrsis shqiptare t Rilindjes, ai q u b

shprehs i aspiratave t popullit pr liri e prparim, si poet i
madh i kombit, sht Naim Frashri, bilbili i gjuhs shqipe.
Naimi lindi m 25 maj 1846 n Frashr, q ishte edhe nj
qendr bejtexhinjsh. Msimet e para i mori tek hoxha i fshatit
n arabisht e turqisht. Q i vogl nisi t vjershronte. Studimet
e mesme i kreu n Janin, n gjimnazin e njohur Zosimea. Aty
horizonti i tij kulturor u zgjerua s teprmi, njohu letrsin,
kulturn dhe filozofin klasike greke e romake, ra n kontakt me
idet e Revolucionit Borgjez Francez dhe me iluminizmin
francez. Duke prvetsuar disa gjuh, si: greqishten e vjtr e t
ren, latinishten, frngjishten, italishten e persishten, Naimi, jo
vetm q mori bazat e botkuptimit t vet, por njohu edhe
poezin e Evrops e t Lindjes. T gjitha kto tradita poetike
ndikuan n formimin e tij si poet. M 1870, pas mbarimit t
shkolls, shkoi pr t punuar n Stamboll, por u prek nga
turbekulozi dhe u kthye n Shqipri n klim m t
shndetshme.
Gjat viteve 1872-1877 Naimi punoi n Berat e n Sarand si
npuns. Kjo periudh pati rndsi t veant n formimin e tij.
Atdhetar e si poet. Ai njohu m mir jetn e popullit, zakonet,
virtytet dhe aspiratat e tij, gjuhn e bukur e shpirtin poetik t
njerzve t thjesht, krijimtarin popullore, bukurin e natyrs
shqiptare.
Ndrkoh vendi ishte prfshir n ngjarjet e mdha t lvizjes
lirimtare, q do t sillnin formimin e Lidhjes Shqiptare t
Prizerenitm 1878, udhheqs i s cils ishte Abdyli, vllai m i
madh i Naimit. Naimi dha ndihmesn e vet pr krijimin e
degve t lidhjes n Jugun e Shqipris, prkrahu dhe prhapi
programin e saj. M 1880, kur veprimtaria e Lidhjes ishte n
kulm, ai shkroi vjershn e gjat Shqipria, n t ciln shpalli
idet kryesore t Rilindjes. Me kt krijim Naimi niste rrugn e
poetit kombtar. M 1881 Naimi u vendos prfundimisht n
Stamboll, ku u b shpirti i Shoqris s Shkronjave dhe i lvizjes
s atdhetarve shqiptar. Gjith forcat dhe talentin ia kushtoi
shtjes kombtare, punoi pr ngritjen e shkolls shqipe dhe
hartoi libra pr t, shkroi vjersha, prktheu e botoi vazhdimisht,
duke ndihmuar pr zhvillimin e letrsis son, pr botim edhe
t shum veprave t autorve t tjer. Lvizja kombtare,
idealet e lirimit t Shqipris, t prparimit e t qytetrimit t
saj, u bn faktori themelor q ndikoi n formimin e Naimit si
poet e atdhetar.
Krijimtaria e gjer letrare e Naimit, me veprat poetike e
didaktike, kap nj periudh t shkurtr prej 13 vjetsh (1886-
1899). Vetm n vitin 1886 ai botoi veprat Bagti e Bujqsia,
Vjersha pr msonjtoret e para, Histori e prgjithshme dhe
poemn greqisht Dshira e vrtet e shqiptarve, E kndimit
unavet kndonjtoreja. M 1885 botoi prmbledhjen me
vjersha persisht Tehajylat (ndrrimet) m 1888 botoi
Diturit, m 1890 Lulet e vers, m 1894 Parajsa dhe fjala
fluturake, m 1898 Historia e Sknderbeut dhe Qerbelan
dhe m 1889 Historia e Shqipris. Smundja dhe lodhja e
madhe ia keqsuan shndetin poetit, zemra e t cilit pushoi s
rrahuri m 20 tetor 1900, n moshn 54-vjeare, i zhuritur nga
malli pr atdheun dhe me brengn q se pa dot t lir.
Vdekja e poetit qe nj zi e vrtet kombtare. Shqiptart kishin
humbur atdhetarin e kulluar, apostulin e shqiptarizms, poetin e
madh. Dhembjen dhe vlersimin pr Naimin e shprehu bukur
elegjia e ajupit, q niste kshtu:

Vdiq Naimi, vdiq Naimi,

moj e mjera Shqipri,
mendjelarti, zemrtrimi,
vjershtori si ai.

Naim Frashri vuri themelet e letrsis kombtare shqiptare.

Vepra e tij shnoi lindjen e nj letrsie t re me vlera t vrteta
artistike. Ajo shprehte aspiratat e shoqris shqiptare t kohs
dhe ndikoi fuqishm n luftn e saj pr liri e progres.
Naimi krijoi traditn e letrsis patriotike, qytetare, ai solli n
letrsi botn shqiptare, aspiratat jetike t popullit.
Dashuria pr Atdheun, popullin dhe njeriun, krenaria kombtare
dhe besimi n t ardhmen, ideja e madhe e lirimit, formojn
thelbin romantik t veprs s tij. Naimi e afroi letrsin me
popullin, duke trajtuar tema t reja, t ndryshme nga ato t
letrsis s vjetr, temat e problemet e kohs.
N formimin e Naimit si poet ndikuan disa faktor, por faktori
kryesor ishte jeta e popullit t vet dhe lvizja e tij pr lirim
kombtar.
Naimi njohu disa tradita poetike t huaja, prej t cilave mori
elemente q u tretn mjaft natyrshm n veprn e vet. Por
krijimtaris s tij vuln e origjinalitetit ia vuri jeta dhe tradita
historike e artistike e populli t vet. Traditat poetike popullore,
q prbn nj nga burimet e formimit t tij si poet, i dha shum
m tepr nga do tradit tjetr. Lidhja me t u shpreh jo vetm
n gjuhn e poezis s Naimit dhe n figuracionin e pasur, por,
n radh t par, n prmbatje dhe n frymn e saj.
Naimi sht bilbili i gjuhs shqipe, mjeshtr i fjals. Vepra e tij
vuri bazat e gjuhs letrare kombtare shqipe, e cila do t njihte
m von nj zhvillim t mtejshm, pr t arritur gjer n
shqipen e sotme letrare kombtare t njsuar e t zhvilluar.
Tradita q krijoi Naimi, sht e gjall dhe frymzuese edhe n
jetn e shoqris son t sotme. Naimi m tepr se shkrimtar,
sht poeti m i madh i Rilindjes son Kombtare, sht
atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i
kulturs shqiptare.

Veprimtaria:

Lirika Filozofike:

Naim Frashri sht poeti i par shqiptar q i kushton kujdes t

veant poezis filozofike dhe mund t quhet themeluesi i saj
n poezin shqiptare.
Ai ka shkruar nj numr t dukshm vjershash filozofike, t
prfshira n vllimet poetike Vjersha pr msonjtoret e para,
Lulet e vers, Parajsa dhe fjala fluturake dhe n
prmbledhjen n gjuhn persishte Tehajylat (ndrrimet).
N kto lirika Naimi shpesh shtron pyetje t tilla t karakterit
filozofik: Csht natyra? Cilat jan ligjet e saj? Ku sht fillimi e
ku sht fundi i saj? Cili sht vendi i njeriut n t?
Kt etje pr t prsiatur pr gjithka poeti e shpreh edhe me
vargje:

Mendja ime, q sgjen prehje, bn krkime

dhe rropatet me aq pyetje-e-mrmrime:
Kush? pse? far? ku e kur? e si e sa? (ndrrimet) Naimin e
habit dhe njkohsisht e mrekullon gjithsia, pambarimsia e
saj: Toka dhe Dielli, yjet, ndrrimet e stinve, deti, era, lumi,
rrufeja, njeriu, lulet, zogjt, bagtia, gjithka. Poeti mendimtar e
sheh gjithsin si nj libr t hapur t cilin njeriu vazhdimisht
prpiqet ta lexoj, sepse kshtu do t gjej kuptimin e bots.
Kjo pafundsi dukurish e mahnit dhe e gzon poetin, jo vetm
sepse me to sht e lidhur jeta e njeriut, por edhe pse n
qenien dhe n rendin e tyre ai sheh shprehjen e ligjeve
absolute, sheh mishrimin e perndis. Kt koncept panteist e
vum n dukje edhe te Lulet e vers.

Nj trup sht gjithsia

Dhe t sosur ska gjkundi,
m do an sht perndia,
nj det q si gjendet fundi.
(Gjithsia, Vjersha pr msonjtoret). Botkuptimi i Naimit
n lirikat filozofike shpesh sht kontradiktor. Mbasi pohon
pafundsin e gjithsis, Naimi thot:

Gj shumbet, as paksohet
edhe srish nuk shtohet:
do qsht prsritet.
(E vrteta, Vjersha pr msonjtoret) Nj nga mendimet
m t rndsishme t Naimit sht ai q lidhet me njohjen
njerzore. Ai mendonte se njeriu sht n gjendje, me forcn e
arsyes, t deprtoj n t fshehtat e natyrs, t njoh ligjet e
saj, ta prdor natyrn pr nevojat e tij, pra, t bhet gjithnj e
m tepr zot i saj, me an t njohjes shkencore. Sipas tij, duke
njohur natyrn, njeriu njeh krijuesin e saj, zotin:

sht n shesh Perndia,

i verbri smund ta shoh,
ajo sht gjithsia,
i dituri mund ta njoh.
(Perndia Lulet e vers) Duhet theksuar se problemet e
gjithsis, t natyrs etj., asnjher, Naimi nuk i pa t
shkputura nga njeriu, nga vendi i tij n bot, nga fati i tij.
Naimi e vlerson shum lart njeriun. Si panteist, poeti mendon
se shfaqja m e prsosur e hyjnis n jet sht vet njeriu.
Njeriu, sipas Naimit, sht qllimi dhe arritja m e lart e
krijimtaris hyjnore, sht trajta e shfaqjes m t eprme,
sepse sht krijes me ndrgjegjeje e moral. Prej ktij lind edhe
ai humanizm i thell, ai respekt e dashuri e pakufishme pr
njeriun.

Ska m t lart n jet

nga njeriu, qsht i vrtet.
(E vrteta Vjersha pr msonjtoret) Naimi mendon se
njerzit vrtet vdesin, por si gjini jan t pavdekshm, jan t
prjetshm. Duke u kthyer srish te gjithsia, ata rilindin srish
te breznit q prsriten pa fund.
Botkuptimi i Naimit sht sintez origjinale mbi bazn e
panteizmit dhe ka prirje t dukshme prparimtare.
__________________________________________________________

Pikpamjet Patriotike dhe Botkuptimi:

Vepra e Naimit shprehu n mnyr t plot e me forc artistike

idealet m t prparuara t Rilindjes, idet patriotike,
demokratike e iluministe q do ta udhhiqnin shoqrin
shqiptare pr t dal nga errsira mesjetare n dritn e liris e
t prparimit. Poet e mendimtar, Naimi qndroi me dinjitet n
lartsin e ktyre krkesave historike.
Tipari kryesor, ajo q prbn thelbin e gjith krijimtaris s
Naimit, sht patriotizmi. Gjithka n veprn e tij lidhet me
atdheun, me dashurin e pakufishme pr t, pr gjuhn, pr
popullin, pr historin e pr gjithka shqiptare, me detyrn pr
ti shrbyer atdheut me devotshmrin m t lart. Vargjet m
t bukura poetit ia frymzoi pikrisht ky atdhetarizm i flakt.
lirimi i Shqipris nga zgjedha osmane ishte nj nga idealet
m t larta t Naimit. Pr t arritur kt, poeti hedh iden e
bashkimit t gjith shqiptarve, si kusht pr lirimin dhe
prparimin e tij. Veanrisht te Historia e Sknderbeut, poeti
pohon se liria mund t vij vetm me an t lufts s armatosur
kundr pushtuesit.
Besimi i Naimit n t ardhmen e Shqipris s lir sht i madh.
Ai mendon se populli yn, me virtyte t muara e me tradita
luftarake i ka t gjitha t drejtat t jetoj i lir. Naimi shpreson
se kjo liri do t jet pak a shum e shpejt.
Naimi pati pikpamje demokratike t prparuara pr kohn. Ai
mendonte q njeriu lind i lir. Kulti i liris s njeriut prshkon
gjith veprn e tij, ndonse n kushtet e athershme ai
tingllonte abstrakt. Admirues i Revolucionit Francez dhe i
ideologve t tij, Naimi ndrronte nj Shqipri t lir dhe
demokratike, sipas tipit t demokracive borgjeze t kulturuar e
t emancipuar. Edhe Naimi, ashtu si Samiu, ishte pr republikn
dhe nuk e pranonte formn e monarkis.
Ai gjithashtu ishte pr barazin midis burrit dhe gruas dhe pr
t drejtn e arsimimit t t dyve.
Botkuptimi i naimit u kultivua n klimn e krkesave pr nj
Shqipri q do t hynte n nj epok t re historike, q do t
qytetrohej e kulturohej. Natyrisht, koha kur jetoi poeti, la
gjurmt e veta n botkuptimin e tij, i cili nuk mundi tu
shptonte edhe kundrshtive.
Naimi ishte iluminist, dhe kishte besim t madh n rolin q
luajn shkenca dhe dija pr zhvillimin e shoqris. Ai monte
tepr iluministt francez, Volterin, Ruson, e t tjert. Sidomos
n veprat diturake ai pranoi dhe propagandoi edhe disa arritje
t shkencs s kohs, si teorin e Darvinit pr prejardhjen e
qenieve t gjalla, teorin e Kantit e t Laplasit pr origjinn
diellore t toks etj. Por n thelb, veanrisht n veprat poetike,
ai pranon qenien e nj fuqie t mbinatyrshme. Megjithat,
idealizmi i Naimit u shfaq n formn e panteizmit. Ai e mendon
zotin t shtrir kudo, te njeriu dhe te natyra. Si patriot e
iluminist, ai ishte kundr prarjes fetare dhe kombsin e vinte
mbi fen, ashtu si edhe rilindsit e tjer.
Naim Frashri, si figura qendrore e letrsis s Rilindjes, krijoi
nj tradit t re, q u ndoq nga shum shkrimtar t tjer, dhe
u b themeluesja e letrsis son t re kombtare.

Disa Poezi Nga i MADHI NAIM FRASHERI:

Gjuha Jon

Vllezr shqiptar!
T prekim urtsin,
T zm udhn e mbar,
T ngjallim Shqiprin.

Shqipria ka qn
Edhe po do t jet,
Po sot n ditt tn
T met t mos ket.

E ka nderuar zoti
Gjithnj Shqiprin,
Ish fort mir qmoti,
Do bhet dhe tanin.

Sa ishte trimria
Nat koh t vjetr,
Kish emr Shqipria,
Sa skish nonj vnt tjetr.

Sa burra kordhtar
Ka nxjerr Shqipria
M pastaj e m par,
Qi shkruan istoria!

Ajo ish koh e zjarrt

Dhe kish mundime tepr,
Po sot pnd dhe kart
Na duhet, nuk tjetr.

O burra, shqiptar,
T marrim diturit,
Se ssht kohe par,
Tani lipset drit.

T shkruajm gjuhn tn,

Kombin ta ndritojm,
Gjith sht e ka qn
Ngadalz ta msojm.

pa shihni gjuh e mir!

Sa shije ka e hije,
e bukuredhe lir,
Si gjuh perndie.

Shume bardh kjo dit

Pr gjith shqiptart,
Do na sjell nj drit,
Q se kishin t part.
Kjo drit do na bjer
T gjitha mirsit
Dhe gjith do ti ngrer
Dmet e marrzit.

Si lum kush z t mbjell,

Lum kush v kt pem!
Se kjo ka pr t pjell,
Smbulohet me rem.

Fjalt e Qiririt

N mes tuaj kam qndruar

E jam duke prvluar,
Q tu ap pakz drit,
Natn tua bnj dit.
Do t tretem, t kullohem,
T digjem, t prvlohem,
Q tu ndrinj mir e t shihni,
Njri-tjatrin t njihni.
Pr ju do t rri t tretem,
Asnj ik t mos mbetem,
T digjem e t qanj me lot,
Se dshirn se duronj dot.
Un zjarrit nuk i druhem
Dhe kurr sdua t shuhem,
Po t digjem me dshir,
Sa t munt tu ndrinj m mir.
Kur m shihni se jam tretur,
Mos pandehni se kam vdekur;
jam i gjall e jam nd jet
jam n dritt t vrtet,
Un jam n shpirtit tuaj,
Mos m kini pr t huaj,
Msht falur durimi,
Andaj po digjem si trimi,
Se ma knda tu bnj mir,
T mos mbeti nerrsir.
Jakni rreth meje rrini,
Flisni, qeshni, hani, pini,
N shpirt kam dashurin,
Pa digjem pr njerzin,
Lemni t prvlohem,
nuk dua m t ftohem,
Dua ta djek trupn e shkret
Pr at zotn e vrtet.
Me zjarr ta djek mushkrin
E t tretem pr njerin,
Bashk me gzimt t tija
t vete te perndia.
Un dua njerzin,
Mirsin e urtsin,
N bhi shok me mua,
N m doni si u dua,
Njri-tjetrin n doni,
T paudh mos punoni.
O zmra fluturake,
Qasju pak ksaj flake!
Mase kraht ti prvlon,
Po dhe shpirtin ta shnjtron.
Un duke prvluar,
Njerzit i kam ndrituar.
Kam qn mik me njerin,
Andaj i di e m din.
Gjith tuajt i kam par,
Mm e at e fis e far,
Si tani gjith i kam ndr mnt,
Q rrinin m kt vnt.
Edhe sot nr ju ata shoh,
Se shpirtin e tyre ua njoh,
Dhe un si ju jam ndruar
E jam przjer e ndryshuar,
Pa jam br shum her
Zjar e uj e balt e er.
Jam nj shkndij pej qielli
dhe nj drudhz pej dielli.
Edhe ndr qiej fluturonj,
Edhe brnda n det qndronj,
Shum her fle n balt,
Diku ndodhem dhe n mjalt
Bnem qngj e kec i pir,
Lul e bar e gjeth i mbir.
Dua shum fjal tu them,
Po trmbem mos i bnj ujem.
E ku shkruhen n kart
Fjalt e gjuhs zjarrt?

Tradhtort

Shok, kemi n mest tn

Shum armik e trathtor!
Popo! mos u qoft thn!
Ve q skan gj n dor.

Harruan mmdhen
Dh e lan kombin tn
E nj tjatr na gjen!
Popo! mos u qoft thn!

Lan zonjn e lvduar

E zun nj kurv shtrig,
T ndyr e t mallkuar,
T flliqur e t lig.

Lan mmn t xhveshur

Dhe mundohen pr bot,
Pa dhe bota duke qeshur
U thot: mundohi kot!

Qysh u bn Efialt
E nuk e njohin t mirn,
Uthulln pandehin mjalt
Edhe drit errsirn!

Buk e mmdheut znt

Tradhtort e pabes!
Dhe Zoti drrmn u dhnt,
Kurr mos pain pjes!

Miqt armiq i kan br,

Armikt miq i zun,
Qysh jan fyell t tr!
sht kjo e madhe pun!

Fajn e math kur do ta njohin

Njerzit e mallkuar?
Dritn pse nuk e shohin,
Apo jan t verbuar?

Jan s gjithash t marr

Dhe t liq me t vrtet,
Mmdheut bjn varr,
Po do t bien vet,

Se mbretron e vrteta,
Sdel kurr gnjeshtr e shkret
Tish ashtu, qe prishur jeta,
Skish mbetur gj e vrtet.

Ata turpin fitojn,

Nder e tyre posht e hedhin
Dhe armikt gzojn
E n errsirt bredhin.

Nuk sht kurr haruar

Dhe mira dhe lig e shkret,
T gjitha jan paguar,
Ska mbetur gj n jet.

Lerini, pa do ta gjejn,
T vrtetn do ta njohin,
Se tani se din bjn,
Jan t verbr e sshohin.

O, popo turp kan marr!

Jan br tradhtor
Dhe sjan m shqiptar,
Se nga kombi hoqn dor.

Me t huajn u bn,
Me armikn e Shqipris,
Sduan gjuhn tn
Armikt e Perndis!
Ndjej, o Zot, se nuk din
Se bjn, jan mahnitur,
Rrahin t prishin shtpin
Pun e lig edh e mrzitur.

T gjort jan n gjum,

T vrtetn se din,
Do t mundohen shum,
Pasdaj mntt do tu vin.

Vllazrin e harrojn
Dhe kombin e mmdhen,
Dhe armikt dgjojn
Edhe sdin se ku ven.

Hiqni dor, hiqni dor!

Mblithni mntt e tuprohi,
Mos u bni trathtor,
Se pasdaj do t pendohi.

Falja

Zot i math e i vrtet

Q kreve shohm n jet,
Edhe t tjer q jan
Pa funt pa krye pa an,
Edhe kudo je ti vet,
Syri yn tekdo shikon,
Q nga lint e gjer tek perndon,
M do vnt t sheh fuqin,
Urtsin e madhrin,
Falna gjith mirsit,
Epna dituri e drit,
Tregona udhn e mir,
Mos na ler nerrsir,
Dhurona gjith t mirat,
Mrgona nga t pshtirat.

Zot! falna vllazrin,

Dashurin e miqsin,
Epna dshir t msojm,
E t mirat t punojm,
Bna t but e t qet,
E t urt e t vrtet,
Jetn ta trashgojm.

Zogu dhe Djali

Nj zok t bukur zuri nj djal,

Ay po dridhej dhe i thosh ca fjal:
Nuk t vjen keq q jam i mitur,
Si ti i vogl e sjam dhe rritur?
Jam bir i vetm e mma m pret,
E kam ln keq brenda n folet.
Dheu me dbor qjith u mbulua,
M ska mbetur dhe gjkunt pothua!
Vuanj i gjori dit edhe nat
E sgjenj dot asnj druth t that!
E sheh sa u prish fort i shkreti mot,
Urie vdiqm, m sdurojm dot,
Zemrs sime i lidhe gur,
Po mm e zez qsht e smur?
Krkonj e krkonj, e kam q dije
Q smunt t gjenj dot gjz ti shpije.
Ah! kjo e keqe ktu m pruri,
E gracka jote ra e m zuri!

M pret im mz, si ty jot m.

T mos ti vete, bnet prm?
T zesthit na, prse na ngini?
N punt tn prse sna lini?
Kam dhe un shpirt dhe dua t rronj,
T linj, t breth, t los, t kndonj,
Un, q skam ment, {si thot njeriu),
Kujt i bra keq? bra un i ziu?
Le, mos m mundo, se Zoti t sheh,
T mirn edhe t lign e njeh,
E sdo t lign, po do t mirn,
Do butsin, nuk egrsirn,
T drejtn do dhe urtsin,
Sdo faqezin e babzin,
Mua t lir m bri Zoti
prse me bn rob? Nga un, do ti?,.,.
Fjalt e zogut djali i dgjoi,
Qau edh e puthi, pastaj e lshoi.

N Dasht Zoti

Nastradini ish qetuar

Dhe po rrij duke mejtuar;
Po prnjher u zgjua,
S shoqes i tha: O grua,
Nesr jam pr n vesht,
Se skam vatur kt vjesht,
Sindkur vinja qmoti.
Plaka tha : N dasht zoti.
Nastradini i tha : Un
Se kllas zotn n pun,
E shoh vet punn time,
E nuk e v nr mundime,
Q t doj a t mos doj,
Se nuk m flet me goj.
Kshtu the, o jetgjat!
Papo u ngrite me nat,
More shportat e gomar,
Po st vate udha mbar!
Pr rrush del njeriu i mjer
E sjell shkarpa shum her.
Gjith bota po punonin
E udht po ndrejtonin.
Nastradin kur e pan,
E zun e m nuk e lan:
Gjith ditn gur i gjori
Mbajti edhe pag smori.
I kputur, i drobitur,
I lodhur, i kahnitur,
Natn n terrt u kthye,
Me pluhur mbi qyrdye!
Erth m der e troklliti,
E shoqja nga shkalla zbriti,
Tha : Kush sht aty m der?
Pa tha Nastradin i mjer:
N dasht zoti, jam un,
Q vaj e sbra dot pun!
Pa m nesret nj fqinj,
Qish i varfr e pa linj,
Erth e i krkoi gomarr,
Duke thn ca m par:
Jemi pa buk e pa ngrn,
N mulli drith kam shpn,
Gjer m tani sht bluar,
Po skam kafsh, o i uruar.
Nastradini, pa mejtuar,
Tha : Pr dru e kam drguar,
Ka vatur q me nat,
I varfri veshgjat.
Ajy tha e kam drguar,
Gomari palli n quar!
Fqinja tha : Pse m gnjeni,
T drejtn sma rrfeni?
Ja se ku pllet gomari,
Qysh e ka mar druvari!
Nastradini tha : Skam par
Kshu, t besojn gomar!
Me fjaln time sje nginjur,
Q jam sot plak e i thinjur,
Po dgjon gomarr thot,
Qsht pa mnt e flet kot.
Njeriu q dgjon gomarr,
Se ka punn mbroth e mbar.
Kshtu tha, po t vrtetn
E thosh gomari, t shkretn.

Naim Frasheri

BAGTI E BUJQSIA

O malet e Shqipris e ju o lisat e gjat!

Fushat e gjra me lule, qu kam ndr mnt dit e nat!
Ju bregore bukuroshe e ju lumenjt e kulluar!
uka, kodra, brinja, grxhe dhe pylle t gjelbruar!
Do t kndonj bagtin q mbani ju e ushqeni,
O vendthit e bekuar, ju mndjen ma dfreni.

Ti Shqipri, m ep nder, m ep emrin shqiptar,

Zmrn ti ma gatove plot me dshir dhe me zjarr.

Shqipri, o mma ime, ndonse jam i mrguar,

Dashurin tnde kurr zemra se ka harruar.

Kur dgjon zthin e sms qysh e le qengji kopen,

Blegrin dy a tri her edhe ikn e merr dhen,
Edhe n i prefshin udhn njzet a tridhjet vet,
E ta trmbin, ajy skthehet, po shkon n mes si shigjet,
Ashtu dhe zmra ime m le ktu tek jam mua,
Vjen me vrap e me dshir aty nr viset e tua.
Tek buron ujt e ftoht edhe fryn veriu n ver,
Tek mbin lulja me gas shum dhe me bukuri e mer,
Ku i fryn bariu xhuras, tek kullosin bagtija,
Ku mrzen cjapi me zile, atje i kam ment e mija.
Atje lint diell i qeshur edhe hna e gzuar,
Fat i bardh e mirsija n at vnt jan mbluar;
Natatjesht tjatr nat edhe dita tjatr dit,
N pyjet e gjelbruar, atje rrin perndit.

Mendje! merr fushat e malet, jasht, jasht nga qyteti,

Nga brengat, nga thashethemet, nga rrmuja, nga rrmeti.

Tek kndon thllza me gas edhe zogu me dshir,

E qyqja duke qeshur, bilbili me mblsir,
Tek hapet trndafili, atje ma ka nda t jem,
Bashk me shpest edhe un tia thrres kngs e tia them;
T shoh kedhrit e shqerrat, desht, cjept, dhnt, dhit,
Qiellin e sbukuruar, dhen me lule me drit.

Vash bukuroshe bariut! q vjen me llr prveshur,

Me zemr t dfryer e me buzz t qeshur,
Me dy shqerza ndr duar, t bukura si dhe vet,
N sythit tnt e shoh gaz, q se kam gjetur nd jet.
Dashi sysk e me kmbor, qe ke manar, po t vjen pas,
Dhe qeni me bes i larm t ndjek me dshir e me gas.
Dash Perndin, pa m thua, a mos na pe bagtin?
Pash atje pas m t gdhir, ja atje prtej tek vin!
O! sa bukuri ka tufa! Sa gas bije bagtija!
Vin posi mblet e plot! I bekoft Perndija!
Npr shesh e nr bregore jan prhapur shqerrat,
E kecrit npr rripat dhe n gjethet e n ferrat;
Sa me vrap e me gas bredhin edhe lozin shok me shok,
Aty prhapen me nxit aty mblidhen prap tok,
Edhe prap tuf-tuf prhapen duke bredhur,
Duke ikur me vrap shum, duke lojtur, duke hedhur.
Nxitojn e slodhen kurr edhe, kur i merr urija,
Secili futet n tuf, sulet ne mm e tija,
Posa gjen mmn e dashur edhe me vrap i hyn n gji,
Rri m gjunj dhe z sisn e qumshtin e mbl pi;
Pa e ma me mall shum, ndo dhi qoft a ndo dele,
Bir e vetm e merr n gji me gas e me prkdhele.

Sa t miraz ke dhn, Zot i math e i vrtet!

E nom t bekuar vure pr do gj qsht n jet!

Sa m plqen blegrima, zri mbl i bagtis,

Qngji edhe keci bukur, q rri m gjunj e pi sis!
Prhapur bagtija npr sheshe, npr brinja,
Nr lajthi e npr dushnja, ndr murriza, n dllinja;
Bijen zilet e kmbort e fyelli e xhuraja,
Dheu bleron e gjelbrojn fusha, male, brigje, maja,
Edhe gjith gj e gjall ndjen n zemr nj dshir,
Nj gas tmbl e t shum, o! sa bukur e sa mir!
Peln e ndjek mzi bukur, lops i vete vii pas,
Dellndyshja puntore bn folen me t math gas,
Ogii ikn prpara, i bije tufs n ball,
Me zemr t elur shum vete si trimi me pall,
Zoqt zn kng e valle dhe po krcejn e kndojn,
E npr dega me lule si ngjllit fluturojn,
Larashi ngrihet prpjet, thua qi shpie Perndis
Nj lvdat t bekuar pr gzimt t gjithsis,

Qielli sa sht i kthiellt e sa sht sbukuruar!

E dielli sa ndrin bukur mbi lulet t lulzuar!
Gjith kto lule jan, q u ngjall menjher?
Ngaha qielli ke xbritur? Ver, o e bukura ver!
do lulez ka me vehte nj emr e nj fytyr,
Nj bukuri, nj mirsi, nj shtat, njer e nj ngjyr,
Si dhe do dru e do pem, edhe do bar e do flet;
Sa sht e bukur faq e dheut! St z syri gj t met.
Gjith kjo bukuri vall nga dheu t ket mbleruar,
A me t matht t ti Zoti pej parajse ka drguar?

Ve nj njeri shoh pa pun dhe t mjer e t brengosur,

T kputur, t mjeruar, t grisur e t rreckosur;
Lipn i gjori pa shpres, se atje e pru prtimi,
Si ka mbetur gas n zemr, se si la vnt idhrimi.
Esht njeri, si dhe neve, po epini, o t pasur,
E mos e lini t urt dhe t mjer e buzplasur,
Se prtimn e zi, qe pruri t gjorn m kt dit,
Nuk e dim vet e zgjodhi, apo ia dhan Perndit.
Edhe pr nj miz, kur heq, i vjen keq njeriut t mir,
Zmra sthuhet zmr me mos pasur mshir.

Ah! edh atje tej mbi udh i duket i shkreti varri,

Rrethuar me lule me bar, nj t gjori udhtari,
Q ka vdekur i ri shum e ka rar lark shtpis,
Mrguar nga mm e motr dhe pej gjith njerzis;
Nj zok i helmuar mi varrt i rri si mmz dhe qan,
Ndar nga t gjith shokt edhe zi pr t mjer mban.

Tomor! o mal i bekuar, fron i lart, q rrij Zoti,

Pas fes vjetr q kishin shqiptart qmoti,
Dhe ti Mali-Plak i lart, q me syt e tu ke par
Luftra t mdha shum e pun q kan ngjar.
O malet e Shqipris, q mbani kryet prpjet,
Tmerr e frik prhapni, prpini qiejt e ret!
T patundur prjet jini, pa, kur oshtini,
Udhtarit n zemr frik t madhe i vini;
Keni shkmbnj, grxhe, lisa, lumnj dhe dbor nd gji,
Prsipr lulez e gjethe dhe brnda ergjnt e flori,
E ju fusha bukuroshe edhe t majme pllore,
Ju sheshet e lulzuar, ju bregore gjelbrore,
Qu fali Zoti t mira, u mba me shum pekule,
U dha bar e gjeth e veri, zoq e flutura e lule,
Zemrn e varfr time aty ndr ju e kam mbluar,
Tek buron nga gjithi juaj uji ftoht e i kulluar;
Jam lark jush i dshruar edhe se duronj dot mall,
Po se di si dua un do tu shoh nj her vall?

T pasksha vrapn e veriut, t kisha krah pllumbi,

Nxitimn e lumit me val, qikn me vrtik si plumbi,
E t vija n gjit tuaj, nj uj t ftoht t pinja,
Edhe npr ato hije nj cop her t rrinja,
Syt e ballit ti xbavitnja, zmrn ta dfrenja,
Gaz, q pa njher, prap aty ndr ju ta gjenja.
Opopo! Kshu pse m vini prpara syve pa pushim,
O ditt e djalris, o moj kohz e t rit tim?

O flutura krahshkruar, q fluturon npr er,

As merr dhe zmrn time me vehtez dhe ma shpjer
Nr malet t Shqipris, tek kullosn bagtija,
Tek i fryn bariu xhuras, tek m rrin mnt e mija,
Ku shkon me zile t madhe ogii prmes lajthis,
Pa zjen e oshtin mali ngaha zri bagtis;
Marrn vrapn e nxitojn, derdhen n gjoll pr krip,
Dhnt ndr sheshe ndr brigje, dhit n shkmb e n rrip.

Bariu plak krabn n dor edhe urdhron t rinjt,

E ata gjith punojn, ngritur m bres prqinjt;
Ca bjn vathn e shtrungn, ca ngrehin tndn e stan,
Kush sjell gjeth e karthj e shkarpa, sicilido ndih m njan;
Kush prvjel, kush qeth shelekn, kush mjel dhit, kush mjel
dhnt,
Njri merr ushqen klyshn, jatri prgzon qnt.
Stopani, bri zi sterr, shikon bulmetn e bekuar,
Tunt, bn gjalp, djath, gjiz edhe punon pa prtuar;
Udhtar e gjahtor, qu bije udha ndr male,
U ep mish, qumsht, kos, dhall, ajk, djath, bukvale
Keci mbetur pa mm dhe i varfr e i shkret
Mnt mmn, q ka mbetur pa bir e pa gas n jet.
Dgjohet nga mezi pyllit krism e spats sdruvarit,
E sharrs q bn lnd, edhe fyelli shterparit.

Shterpari si qaset stanit, po nr pyje bije ngrihet,

Npr maja, nr bregore, rri, kndon a gdhnt, a shtrihet;
Si trembet syri kurr, vetm ajy dit e nat,
Nga ujku e nga kusari ska frik, as nga lisi gjat,
As nga shkmbnjt e nga pylli, as gogolt se han,
Armt ka shok e vlla, mm e motr xhuran;
Miqt e ti shqerat jan, kecrit, dhit, dhnt,
Cjept, zilet, kmbort, desht e m tepr qnt,
Q sflen, po rrin e ruajn bagtin dhe barin,
Kur e shohin, tundin bishtin dhe me gas t math i vin;
Se han njerin e mir edhe mikun e udhtar,
Se i njohn; po t likn, egrsirn, kusar.
Vjen nata, e l n terrt, del hna, i prhap dritn,
Vjen mngjesi, sbardhllehet, lint dielli, i bije ditn.
Yjt, hna, dielli, shnja, lindin e prap perndojn,
Gjith lvrijn nr qiej, prpara syvet i shkojn.
Mblidhen ret e hapsira bnet e zez sterr,
Vettimat e gjmimet nisin e shiu z t bjer;
Bariu v gunn n kok, zeshkn me hert t par,
Ndes shkarpat sakaqher, e lisn fyl, dhe bn zjarr;
Fishllen e thrret qent sicilin me emr vean,
Pa, kur derdhet Baliku, ujkun e z edhe prlan,
Se bisha, q bije dmn, errsir e mjergull krkon,
Papo bariu shum ahere v re dhe mba vesh e dgjon,
Dhe sokllin me z t madh, tunden malet e shkmbenjt,
Gumzhitin pyjet e veshur e oshtijn prrenjt!

Esht e leht dhi e stanit, q kullot gjethen e malit,

Dhe bije fle maj shkmbit e pi ujthit e zallit;
Dhi e shtpis sht e ploksht, fle n vath e nn streh
E pi ujt e rrkes edhe shtrihet n pleh;
Esht e butz edhe qet dhe e urt si manare,
Nuk sht si malsorja, andaj i thon bravare.

N pshat, posa sbardhllehet, sheh nj plakz t gjor,

Ngrihet, hap dern ngadale, e del me kusi n dor,
Rri n derzt t shtrungs, dhe djali duke dremitur
I nget bagtin e delen, i mjel plakz e drobitur.
Plaku l shkopn mnjan e bn gardhin a z shtekn,
Bariu v tufn prpara, vasha prkdhel shelekn,
Nusja pshi e ndreq shtpin edhe bn bukn e gjelln,
I shoqi sheh kan, lopn, vin, demn, kaln, peln,
Mushkn, q sht e harbuar edhe bashk me gomar
Rrahn t hedhin mur, t han bimn a bar.
Nj grua vete n krua, e jatra z t tuntnj,
Nj sheh pulat, miskat, rosat, dhe tjatra bn t muntnj.

Na hyjn shum n pun kafsht dhe bagtija,

Na i dha n kt jet shok e ndihms Perndija.
T mos ishte gj e gjall, njeriu srronte dot n jet,
Do t vdiste nga uria, do tish lakuriq e shkret;
Gj e gjall na vesh, na mbath dhe na ushqen e na xbavit,
Kur shtohet e vete mbar; jetn tn e prsrit.
Edhe dheu, q na ep drith, sido ta kemi punuar,
Nuk pjell mir si duam, po se patm plehruar.
O shokt e njeriut, Zoti u shtoft e u bekoft!
Dhe shpirti im mik prjet, sindkur ka qn u qoft.
Kafsht, edhe bagtin, q u ka kaq nevoj,
Njeriu duhet ti shoh, ti ket kujdes, ti doj.
T mos ti mundojm kurr, po si fmij ti kemi,
Esht mkat edhe fjal t lig pr to t themi.

Dellndyshe bukuroshe, q thua mijra fjal,

Dhe t knda vahn e lumn, q vjen me vrap e me val,
A mos vjen nga Shqipria? Eni vjen pej amrie
Me kto milra fjal e me gluh perndie?
Apo vjen nga Labria, pra m duke kaq trime,
Edhe fjalt q thua m gzojn zmrn time,
Qsht thier, br posi nj pasqir,
Duke kputur nga cmagu, q se kan vartur mir,
Apo vjen nga fushe Kors, nga vndi mir e i gjer,
Pej zembrs Shqipris, q del gjith bot e ndjer?
A m vjen pej Malsie, pej Skrapari, pej Dobreje,
Nga Vijosa, nga Devolli, pej Vlor e pej Myzeqeje?

T munjam t fluturonja e t kishnjam krah si ti,

Me gas t math do ti vinjam Shqipris brnda n gji!
Pr me marr drejt Shkumbin edh Elbasan e Tirann,
E me ardh ke ti, o Shkodr, t shof Drinin e Bujann,
Kostur, Prlep, Fllrin, Dibr, Ipek e Jakovn,
Mat e Ysqyp e Prshtin dhe Mirdit e Tetovn;
Krojn e Sknderbegut, qi ka pas dhan ner Shqypnis,
Tue bam me trimni luft, e me munt mren e Tyrqis.

Durres, o qytet i bukur, q je krthiz e mmdheut!

Edhe ti Leshi me emr, q ke eshtrat e Sknderbeut!
Burrat tuaj aq trima do ta len vall Ylqin
Edhe gjith shqiptart ta mbanj armiku yn?
Nuk m ngjan e se besonj, kam te zoti shum shpres,
Shqipria ktej-tutje kshu po nuk do t mbes.

Dua t dal maj malit, t shoh gjith Arbrin,

Vllezrit shqiptar, q ven n pun e vin,
Burrat trima me bes dhe shpirtmir e puntor,
Dhe fushat gjith lule e malet me dbor.

O fushazt pllore, q mushqeni Shqiprin,

Do t kndoj bukurin tuaj edhe bujqsin.
Ti perndi e ligjris, q rri n malt t Tomorit,
Unju posht e m ndih pak, o motra ime t gjorit!
M ke leshrat t florinjta e t ergjndt krahror,
Ball e gush e faqe llr dhe kmb e duar dbor;
Sikundr do malsort dhe pyjet e bagtin,
Duaj edhe fusharakt dhe arat e bujqsin,

Edhe ti, o mmz e dheut, qi fale dheut aq urat,

Sa pjell mijra t mira e kurr smbetet that,
I dhe lule bar e gjethe, bim e drith e pem e drur,
Mlodhe gjith bukurit edhe kanisk ia ke prur.

T keqen, o symshqer, shikom nj her n syt!

Si lulet e si bilbili edhe un jam djali yt.

Gjith kto far lulesh e kt t bukur er,

Kt mblerim, kto gjyr vall nga venti kesh nxjerr!
O sa e madhe bukuri! As m thua ku e more!
O bukuroshe, tu bfsha, ngaha gjiri yt e nxore?
Apo me dort t bukur e more nga gjiri Zotit,
Nga qielli, nga parajsa, nga prehr e plot i motit?
Kudo shkel kmbza jote, gzohet vendi e mbleron,
Tekdo heth sythit e qeshur, bukuri atje lulzon!

Ti zbukuron faqen e dheut, ti do e ushqen njerin,

M t gjall, dhe pas vdekjes e pret duke hapur gjin!
Vjen dimri, ti than lulet, ti me nj frym i ngjall prap,
Napn qu heth prsipr, ua heq me ver e me vap.

Bujkun e xgjuan me nat edhe v prpara qet,

Niset pa zbardhllyer pr punzt t vrtet;
Mer pluarin e parmndn, zgjedhn, tevlikn, hosten,
Kafshn, farn, shokn, bukn, trajstn, lakror, qen
Shrbtori mms s dheut, qe ka zmrn plot shpres,
Del kur hapet trndafili dhe bari sht gjith ves;
I falet Zotit tvrtet dhe zihet nga pun e mbar,
Zmrzn e ka t bardh dhe t qruar e t lar.

Pa lodhur e pa kputur, pa djers e pa mundime,

Njeriu i gjor n jet nuk gjen dot as thrrime,
Si t punosh dit e nat e t bsh duhen gjith,
Ahere krko nga Zoti t tap bukz e drith.
Njeri, puno, mos psho kurr dhe lark nga makutrija,
Zmrn kije t gjer, mos ki keq, pa tep Perndija.

Puna ka duk e urat, Zoti math e ka bekuar,

Njerin mi faqet t dheut e drgoi pr t punuar.

Ver o e bukura ver, q na vjen nga i madhi Zot

Me mirsi, me bukuri, me gas t math, me duar plot,
Sindkur el trndafil, e i fal bilbilit zn,
Ashtu na bije nga qielli nj gas n zmrt tn.

Zoti e i vrtet pr t ushqyer njerin,

Pr t zbukuruar dhen, pr t shtuar mirsin,
I dha zjarr e flak diellit, i fali dhe shin res,
Bri dimrin e vern dhe zemrs san i dha shpres.

Pr t arritur rrushn ka punuar Perndija,

Qielli, dheu, dielli, shiu, njeriu, tr gjithsija!
Ssht udi pse na dfren ver e bukur zemrn tn;
ka punuar Perndija edhe njeriu, sa e bn!
Ju shok, kur pini vern, mos dehi, mos zmrohi,
Mos u zihni, mos u shani, mos lvdohi, mos qrtohi,
Se prmoni Perndin, qi ka falur hardhis rrush,
Edhe krkon dashurin e ndodhet pshetazi ndaj jush;
Po gzohi, prehi, qeshni, duhi, xbaviti, dfreni,
Flisni fjal t plqyer, loni, kndoni, krceni,
Bjeni zmrn t gjer edhe shtoni dashurin,
Mirsin, njerzin dhe besn e miqsin,
Se n breng e n t keqe, n pun e n t pir,
Mirret vesh njeriu i lik, njihet njeriu i mir.

A e shihni gjithsin, yjt, Diellin, Hnn,

Dhen, ern, ret, kohn, Kashtn e Kumtrit, Shnjn,
Si jan prveshur gjith edhe lijn e punojn,
Njri-tjatrit i ndihin, ashtu punn e mbarojn.
N mest t kti rrmeti, t puntorve shum,
Njeriu duhet t linj, apo t bjer n gjum?

Mundohet puntori, po n zemrzt t qet

Sa gas t math ndjen, kur njra q hoth, i pjell dymbdhjet!
Kur e sheh kallin e plot t krrusur nga barra,
Dhe parajsn e vrtet t tfaqur npr ara,
Kur heth lmn e mbleth tokn, ndan bykn e kashtn mnjan,
U heth kuajve e qevet, q jan lodhur, t han,
Kur e prmbush plot shtpin me drith e me gj t gjall,
Shtrohet me uri n buk e ha me djers n ball.

Sheh pjergulln, man, fikn, thann, arrn, ullin,

Molln, dardhn, pjeshkn, shegn, vadhn, ftuan, qershin,
Kumbullat, zerdelin, ngarkuar me pem gjith,
Oborr plot gj t gjall, shtpin mbushur me drith,
Dhe zmra i gzohet, pa i falet Perndis,
Qe prblen punn e djersn e mundimn e njerzis.

Qysh rroit mblet e uruar dhe ven e vin e lijn,

Ca huallin ndrtojn, ca npr lule shndijn.
O pun me mnt punojn, sa bukur e bjn e mir!
Napin dyllt, qep drit, dhe mjalt fjesht mblsir.
Dhe puntort e mir mat mndyr punojn,
Edhe gjith njerzija me mundimt tatyre shkojn;
Njri mih, jatri lron, njri mbjell, jatri prashit,
Kush tharr, kush korr, kush mbledh duaj, kush shin, kush
sharton, kush krasit,
Nj bn pluar e spatn, nj parmendn, nj shtpin,
Nj pret e qep, nj merr e ep, nj mbath, nj shikon mullin,
do njeri nj far pune bn n mest t shoqris,
Kjo sht udh e Perndis, ky nom i gjithsis.
Edh ajo miza prdhese, i duhet pr t ngrn,
Esht rrahur e prpjekur e me kohz e ka vn.
Ka nj pun t punonj si do gj qsht n jet,
Kshtu e ka thn me koh Zoti math e i vrtet.

Bujku mundohet n ver, po n dimr rri e prhet,

Sheh shtpizn m kamje, edhe zmra i bhet,
Grat t gjitha punojn navlmnt e n t tjera,
Edhe jasht fryn e bije, por kur na trokllin dera:
Esht njudhtar i gjor, q ka mbetur n dbor,
I kan ngrir t mjerit vesh e goj, e kmb e dor;
Ngrihet i zoti shtpis edhe t huajthin e merr,
E v n kryet t vatrs me njerzi, me t math nder,
Posa e shohn q vjen, i ngrihen gjith fmija,
Se t huajn m der na e drgon Perndia,
Pa i bjn zjarr e ngrohet edhe mbajn me t mir,
I sjellin shtres t fler edhe t ngrn e t pir.
Kshtu t huajt e miqt njeriu qsht i uruar
I pret me krahror hapur e i prcjell t gzuar.

N ver q elen lulet, qielli ndrin si pasqyr,

Sbukurohet faqe dheut e merr mijra fytyr;
Pa ngjallen m do lule, m do bar e m do flet
Gjra t gjalla me mij, rroitin nga dheu si mblet.

Shpest e mizat kndojn e kuajt hingllijn,

Lulet e bukura mer si ar e si flori ndrijn,
Bujku nget pndn e lron, mbjell a bn gati ugar,
Kalorsi i shkon njat dhe i thot puna mbar
Papo merr ann e lumit me zmr t gzuar,
Kndon, fishllen e vete ngadal, duke mejtuar;
V re lumn e kulluar, q ikn me ligjrime,
E ndr ment t ti i bije ca tmbla shum mejtime.
Vashazt bukuroshe, posi shqerrat manare,
Si kaprollet e malit, si thllzat mitare,
Ven t lajn n lum gjith tok duke knduar,
Me gas n sy e n buz e me lulez nr duar;
Prveshin llrt e bardha dhe t majme t perndijta,
Pulpazt bukuroshe e kmbzt e krthijta.
Dellndyshja q fluturon e ndehet prmi lum,
U afrohet si mike e u thot fjal shum,
Dhe mshqer e prkdhelur vjen n lum t pij uj,
A t prhet n hije, a t bnj gj rrmuj.

Bari, bima vatur m bres e bujku shum i gzuar,

Si bariu kur merr krthin edhe prkdhel ndr duar.

Bilbili ia thot bukur, lumi vete gjith val,

Ep ern e Perndis trndafili pal-pal.

Ve nj vashz e mjer qan t motrn, qe ka ln,

O! sht mbuluar n dhe vashza fytyrhn!
Mma dhe motra mbetur n zi e n vaj t shum,
Dhe shqerra manarez e saj, e przieshmez e pr lum!
T kput shpirtin plaka, kur z dhe nmron e qan,
Ah, i ziu njeri n jet sa heq e sa duron e mban!

Vashn vrtet e mbuluan, po shpirti saj n qiej shkoi,

Hapi krahthit e leht, n hapsirat fluturoi;
Bukuri e saj u przje me bukurizt t prillit,
Me fjalzt t bilbilit, me ert t trndafilit,
Gjsendi shumbet kurr e gj svdes me t vrtet,
Mase ndryshohen pak, po jan n kt jet;
As shtohet, as paksohet, as prishet gjithsija,
Vdesn e ngjallen prap si gjith edhe njerzija.
Ktu jan gjith jan e gjith gj munt t jet,
Engjllit, Perndit dhe ajy Zoti vrtet!
Se nj trup e nj shpirt sht gjithsia, q ska an,
T gjall edhe t vdekur gjith brnda n t jan.

Perndija njerin e par e mori prej dore vet,

E zbriti mi faqet e dheut, qish me lulez e flet,
M t drejtn t themi, mbi faqet t dheut e ngriti,
E bri t zotthin e dheut edhe kshtu e porsiti:

Nga kjo balt t kam br, rri ktu, m pa urat,

Mos u loth e mos psho kurr, po prpiqu dit e nat,
Sheh si punon gjithsija? Ashtu t punosh edhe ti,
T mos rrish kurr pa pun e t vsh duart n gji.
Mos u bj i lik e i keq, i paudh e i pabes,
I rrem, i ndyr, i dmshim, i rnduar e pa shpres,
Mrgohu nga t kqijat, pej do far ligsije,
Pej nakari, pej lakmimi, pej vjedhjeje, pej marrzije,
Mos vra, mos merr tek ske vn, edhe ki nom dashurin,
Bes e fe ki urtsin, t drejtn, mirsin.
N bfsh mir, liksht sgjen kurr, po, n bfsh liksht, mos prit
mir,
Ki dshir pr t mir dhe n zemr mshir,
Ji i but, i urt, i vyer e mos u bj kurr makut,
I egr e i mrzitur dhi mahnitur si madut,
Mos ju afro dhelpris, po s drejts iu nis pas;
N dgjofsh fjalt e mija, do t jesh gjithnj n gas.

Nga gjith pat gjithsia, t kam dhn dhe ty pjes,

N u bfsh si them, i mir, emri math do t t mbes.
T kam dhn mnt t msosh, t vrtetn me t ta shoh,
Dhe zmr e vetdij, t mir e t drejtn ta njoh,
Do t t l dhe nevojn, udhn t t tregonj,
T t ndihnj m do pun, t t psonj e t t zgjonj.
Gjith t mirat q jan, ktu n dhet i kam mbuluar,
Po gjsendi n shesh snxjerr dot pa dirsur e pa munduar;
I gjen t gjitha me koh, po rrmo thell e m thell,
Cdo gj q t duhet, krkoje, barku i ti do ta pjell.
Sa gjrraz t vlera do t gjesh ti ktu brenda,
Edhe prsipr soje, e sa do t ti ket nda!

Me fuqit q t kam dhn, them q t vinj nj dit

T marr udhn e s mirs e t gjesh t madhe drit,
T marr vesh dalengadal sa punra q kam br,
Diell, hn, yj, dhe, qiej e gjithsin t tr!

Po q u bre i urt, mua m ke afr teje,

Ndryshe, qofsh i mallkuar edhe mrguar prej meje!

T parit tn perndia kto fjal vetm i tha,

I fali gjith t mirat, i dha uratn dhe e la.
Det i pani mirsis, qemrin tnd se z dot ngoje,
Qysh e ngrehe gjithsin pa ln far nevoje!
Fali njeriut urtsin, mirsin, njerzin,
Butsin, miqsin, dashuri, vllazrin;
Epu sheshevet lul e bar dhe pyjevet gjeth e flet,
Res shi, aravet bim e mos ler gj t met,
Fali er trndelins, manushaqes, trndafilit,
Kalliut buk, mizs pjes, zogut ngrnie, z bilbilit,
E drurvet epu pem dhe urat bagtis,
Drgo dhmbj e kujdes pr to n zmrt t njerzis;
Epi pjergulls e vshtit rrush dhe vozs fali ver,
Mos e ler pa t kurr, kurr that mos e ler;
Fali diellit flak e zjarr dhe hns e yjet drit,
Edhe detit uj e krip, gjithsis jet e dit.
Yjt le t vin rrotull dhe njerzit t punojn,
T dfrejn e t gzohen dhe si vllezr t shkojn.

Tregomu dhe shqiptaret udhn e puns s mbar,

Bashkomi, bmi vllezr edhe fjesht shqiptar,
Falmi, falmi Shqipris ditn e bardh e liris,
Udhn e vllazris, vahn e gjith mirsis.

Nxirr t vrtetn n shesht, pasktaj t mbretronj,

Errsira t prndahet, gnjeshtra t pushonj.
NAIM FRASHRI (FRANCAIS)

Naim Frashri, n le 25 mai 1846 Prmet, est le plus grand pote de la renaissance albanaise
(Rilindja Kombtare), et avec ses deux frres Sami et Abdyl, lune des figures principales de
lindpendance nationale.

En 1865, aprs avoir fini sa scolarit obligatoire en Albanie, il part avec sa famille,
Janina o il poursuit ses tudes Zosime, et obtient son diplme en 1869. Il travaille ensuite
durant quelques mois Istanbul, mais la suite dune tuberculose, il se voit contraint de
retourner dans sa rgion natale o le climat est meilleur. En 1882, aprs tre retourn de
nouveau Istambul, il devient le chef du dpartement de la censure.

En parallle ses diffrentes carrires, il crivait beaucoup de posie. Sa toute premire pice
il lcrivit en persan. En tout, il est lauteur de vingt-deux uvres : quatre en turque, une en
persan, deux en grec et quinze en albanais. Ses pomes patriotiques et sa posie lyrique, trs
populaires, ont dabord t influencs par la littrature persane, et plus tard par la posie
franaise. De plus, il a galement traduit lIliade dHomre et plusieurs fables de Jean de la
Fontaineet crit des articles sur la didactique et la pratique islamique.

Chaque fois que loccasion lui tait donne, Naim Frashri prenait part au mouvement
dindpendance de la population albanaise envers lempire Ottoman. Mais, pour ne pas se
mettre en danger, il devait signer ses crits en utilisant ses initiales. Dailleurs, ses crits
devaient tre introduits, en Albanie, linsu de lempire.

Grce lensemble de ses uvres, Naim Frasheri a exerc une grande influence sur la
littrature- et la socit albanaise. Un ordre du mrite portant son nom a mme
t cr plus tard par ltat- albanais indpendant. Il a, entre autres, t attribu Mre Teresa.
Par ailleurs, depuis 1996, son- visage figure sur les billets de 200 lek et dans les billets de
500 lek de 1992 1996.

Cest en fin de compte lge de 54 ans, le 20 octobre 1900, que Naim Frashri steint
Istambul, en Turquie.
.

Quelques uvres de Naim Frashri

Bagti e bujqsi (Llevage et lagriculture; 1886): pome patriotique
O alithis pothos ton skipetaron (Le vrai dsir des albanais; 1886): pome patriotique en
grec
Vjersha (Pomes, 1886): recueil de pomes
Lulet e vers (Fleurs dt; 1890): recueil de pomes
Msimet (Les leons; 1894): pices didactiques
Parajsa dhe fjala fluturake (Le paradis et les mots phmres)
 Histori' e Sknderbeut (Histoire de Skanderbeg, 1898): son uvre principale, pome
pique
Qerbeleja (Karbala, 1898): pome au sujet de la cration du monde selon lIslam et la
batataille de Karbala
Fjalt e qiririt (Les mots de la bougie)
Gjuha jon (Notre langue)
O Eros (O amour) autre pome grec
Shqipri, o jetgjat (LAlbanie, ternelle)
Tehajylat (Le rve; 1885) pome en persan
Ti, Shqipri, m jep nder! (Toi, Albanie, me donne de lhonneur)
Tradhtort (Traitre)
Ujku dhe qengji (Le loup et la brebis)
Xhelali dhe Bektashi (Xhelal et Bektash)