UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I EKONOMIS
DEPARTAMENTI I EKONOMIKSIT

Detyr kursi
(Lnda: Ekonomiks industrial)

Tema: Kartelet Hard Core

Punoi: Donika Zhopi E303 Pranoi: Prof.Servete Gruda

Flavio Mato E303
Suada Zaraj E303
Tabela e prmbajtjes
1. Hyrje ........................................................................................................................................... 3

2. Kndvshtrimi teorik .................................................................................................................. 3

2.1 Koncepti i karteleve Hard Core ............................................................................................. 4

2.2 Analiza kosto perfitim e pjesmarrjes n kartel .................................................................. 4

2.3 Faktort q ojn n formimin e nj marrveshje karteli ..................................................... 4

2.4 Jetgjatsia e Karteleve ......................................................................................................... 5

2.5 Pasojat e nj marrveshje t fsheht ....................................................................................... 5

3. Kndvshtrimi praktik ................................................................................................................ 6

3.1 OPEC (Organizata e Vendeve t Eksportimit t nafts) ....................................................... 6

3.2 Karteli Spanjoll i Sheqerit ..................................................................................................... 7

3.3 Karteli global i Lizins .......................................................................................................... 7

4. Lufta kundr karteleve hardcore ................................................................................................. 8

5. Programi I lehtsimit nga gjobat ................................................................................................. 9

6. Prfundime............................................................................................................................. 11

7. Referenca ............................................................................................................................... 12
1. Hyrje

Kartelet prbjn nj ndr shtrembrimet m serioze t tregut, t cilat jan t dmshme pr

konsumatort dhe shoqrin si nj t tr pr faktin se kompanit q marrin pjese n nj kartel
vendosin mime m t larta (duke marr n kt mnyr edhe prftime m t mdha) sesa n nj
treg konkurrues. sht pranuar gjersisht se kartelet kan efektet m t dmshme mbi
konsumatort dhe mbi gjith ekonomin. Kjo do t thot se Autoriteti i Konkurrencs ka nj
interes t veant t siguroj zbulimin dhe prishjen (thyerjen) e tyre. Autoriteti i Konkurrencs
ka n dispozitat e tij fuqi t konsiderueshme investiguese (hetimore) sipas ligjit pr t ndjekur
nj aknes, ose t dyshimeve vetjake q nj kartel po vepron. Programi i lehtsimit nga gjobat do
ti siguroj Autoritetit t Konkurrencs informacionin q i duhet pr t kryer nj pun sa m
efektive.
shtja kryesore q ngrihet n kto postulate teorike sht se, far I nxit firmat pr tu br pjes
e nj karteli ? N prgjithsi, rezultate t shumta tregojn se firmat duan fitime m t mdha dhe
konkurrenc m t ult, kto jan nj ndr arsyet kryesore q ato bhen pjes e nj marrveshje t
fsheht.
Si rrjedhim, qllimi kryesor i ktij punimi qndron n studimin dhe analizimin e hard-core
cartels (kartelet e ashpra), faktort q ojn n formimin e nj karteli, pasojat e tyre n ekonomi,
dhe masat q mund t merren pr parandalimin e tyre.
Prsa i prket strukturs, n pjesn e par trajtohet pjesa teorike se jan kartelet, faktort q
ojn n formimin e nj marrveshje t fsheht, jetgjatsin e tyre, dhe pasojat q sjellin n
ekonomi. N pjesn e dyt, par n kndvshtrimin praktik trajtohen tre raste konkrte, si karteli i
Lizins, marrveshja spanjolle e sheqerit dhe rasti i OPEC-ut. S fundi, sht analizuar si mund t
luftohen kartelet dhe procedura e lehtsimit nga gjobat n rastet e formimit t nj marrveshje
kartel. N fund t puns ton jan dhn konkluzionet nga ky studim.

2. Kndvshtrimi teorik
N vijmsi do t paraqesim nj pikpamje teorike prsa I prket karteleve hardcore pr tu
prezantuar me kt lloj karteli dhe pr t msuar m shum rreth mnyrs se si funksionojn ato.
2.1 Koncepti i karteleve Hard Core
Nj kartel hardcore (i ashpr) sht nj marrveshje midis firmave pr ndarjen e tregut dhe
kufizimin e sasis q pengon drejtprsdrejti konkurrencn. Kto lloj kartelash zakonisht
ndodhin n industrit oligopoliste, dhe midis atyre firmave t cilat kan produkte homogjene.
Antart e kartelit mund t bien dakord pr shtje t tilla si fiksimin e mimeve, prodhimin e
prgjithshm t industris, shprndarjen e konsumatorve, prcaktimin e territorit pr seciln
firm, manipulimin e ofertave, krijimin e agjensive t prbashkta t shitjeve ose ndarjen e
fitimeve. Ky lloj i marrveshjeve on n rritjen e fuqis s tregut, t cilat prodhojn si rezultat
rritjen e mimeve, sasit joeficente, ri-shprndarjen joefikase t suficitit ekonomik (nga
konsumatort tek prodhuesit) dhe ul nxitjen pr t prodhuar n mnyr eficente. Marrveshjet e
ashpra reduktojn mirqenien e prgjithshme dhe suficitin e konsumatorve pr shkak t
mimeve m t larta dhe / ose cilsis s ult t shrbimeve. Vshtirsia konsiston n analizn q
bjn Autoritet e Konkurrencs n prcaktimin se n cilat kushte efektet pozitive t nj
marrveshje tejkalojn efektet negative t konkurrencs s kufizuar.

2.2 Analiza kosto perfitim e pjesmarrjes n kartel

Teoria ekonomike e krimit sugjeron q pronart e kompanive kan stimuj pr t'u angazhuar n
aktivitetin e kartelit nse fitimet e pritshme nga aktiviteti i kartelit tejkalojn fitimet nga
veprimtaria ligjore. Prfitimet e pritura q lidhen me veprimtarin e kartelit duhet t merren
parasysh n lidhje me kostot e pritura t pjesmarrjes n veprimtari t paligjshme, t cilat mund
t karakterizohen nga probabiliteti i zbulimit dhe sanksionet financiare dhe jofinanciare nse
dnohen.
Punonjsit zakonisht kan m pak stimuj pr t'u angazhuar n aktivitetin e kartelit, prve nse
paga e tyre lidhet me performancn e kompanis. N kto rrethana, punonjsit mund t ken
stimuj m t fort sesa pundhnsit e tyre pr t'u angazhuar n kto lloj aktivitetesh.

2.3 Faktort q ojn n formimin e nj marrveshje karteli

Koncentrimi i tregut: konkurrenca ka tendenc t jet m e ashpr kur ka shum furnizues n
treg dhe prqendrimi i aksioneve t tregut sht i ult. Formimi i kartelit mund t shoqrohet me
konsolidimin e tregut dhe uljen e nivelit t konkurrencs midis firmave.
Kapaciteti i lart i rezervs: N prgjithsi, konkurrenca zakonisht sht m e fort nse ka
shum kapacitete rezerv n industri, n mnyr q furnizuesit t mund t plotsojn furnizimin
shtes q rezultojn nga mime m t ulta, ata marrin pjes n marrveshje t fsheht q t rrisin
mimet dhe t rrisin fitimet e tyre.
Shpenzime t larta fikse: nse ka kosto fikse t larta ather konkurrenca mund t jet
veanrisht jo trheqse sepse mund t nnkuptoj q mimet jan ulur nn kostot mesatare. N
kto rrethana, dallimi ndrmjet rezultateve jo-konkurruese dhe konkurruese mund t jet i madh,
duke rritur kshtu prfitimet e pritshme q lidhen me aktivitetin e kartelit.
Produktet homogjene: produktet homogjene jan zvendsues t plot dhe megjithse
konkurrenca duhet t jet m intensive n tregjet me produkte homogjene, pr pronart e
industrive kjo nuk sht e preferushme sepse do t sjell mime m t ulta.

2.4 Jetgjatsia e Karteleve

N shumicat e rasteve kartelet jan t paqndrueshme kjo sepse firmat mund t devijojn nga
marrveshja pr m shum prfitime ose dhe pr shkak t faktorve t tjer t jashtm, si goditjet
e krkess (ulet krkesa pr produktet e tyre) dhe hyrjen n treg e firmave t reja. Sipas Suslo
(2005), rreth 24% e ndarjeve t kartelave jan pr shkak t faktorve t brendshm, ndrsa 42%
jan pr shkak t goditjeve t jashtme, 16% jan pr shkak t hyrjes n treg dhe 18% pr shkak t
aktakuzs antitrust. Hulumtimet empirike tregojn se kartelet zakonisht zgjasin midis 4 dhe 6
vjet, dhe se nj pjes e konsiderueshme e karteleve zgjasin m pak se 1 vit ndrsa disa pr disa
dekada.

2.5 Pasojat e nj marrveshje t fsheht

Objektivi i prgjithshm i karteleve sht zakonisht q t lehtsoj presionin konkurrues n
mnyr q t rritet mimi dhe kshtu fitimet. Disa hulumtime empirike kan arritur n
prfundimin se mimet mund t rriten afrsisht 46-49 % pr ato q konsiderohen kartele t rnda.
Prve ndikimit n mimet e paguara nga konsumatort dhe prodhuesit, kartelet mund t ken
gjithashtu efekte negative n procesin dhe inovacionin e produktit, duke rezultuar n
prmirsime m t ngadalshme n efikasitetin e brendshm dhe cilsin e produktit. Pjesa
drrmuese e literaturs ekonomike sugjeron, pra, se aktiviteti i kartelit sht i dmshm, sepse
transferon qirat nga blersit tek antart e kartelit dhe kjo rezulton n nj shprndarje joeficente
t burimeve dhe uljen e efikasitetit t brendshm (dmth humbja e produktivitetit). Karteli I bn
m pak konkurruese firmat vendase krahasuar me tregun ndrkombtar n qoft se ndikimi I saj
shtrihet vetm n tregun vendas, e cila rezulton dhe n nj ulje t nivelit t eksporteve dhe si
pasoj t PBB-s.

3. Kndvshtrimi praktik
Prvec trajtimit teorik, kartelet hardcore gjenden edhe n jetn reale dhe ka evidenca pr raste t
tilla. M posht do t paraqesim disa nga rastet q kemi marr n shqyrtim t cilat jane: OPEC,
karteli spanjoll i sheqerit dhe karteli global I lizins.

3.1 OPEC (Organizata e Vendeve t Eksportimit t nafts)

OPEC u themelua n vitin 1960 pr t koordinuar politikat e nafts t antarve t saj dhe pr t'u
dhn shteteve antare ndihm teknike dhe ekonomike. OPEC sht nj kartel q synon t
menaxhoj ofertn e nafts n nj prpjekje pr t vendosur mimin e nafts n tregun botror,
n mnyr q t shmangen luhatjet q mund t prekin ekonomit e vendeve prodhuese dhe
blerse.
N periudh afatshkurtr, OPEC ka ndikim t rndsishm n mimin e nafts. N terma
afatgjat, aftsia e tij pr t ndikuar n mimin e nafts sht mjaft e kufizuar, kryesisht pr
shkak se vendet individuale kan stimuj t ndryshm nga OPEC si nj e tr.
Pr shembull, nse vendet e OPEC ose vet OPEC jan t paknaqur me mimin e nafts, sht
n interesat e tyre t ulin furnizimin e nafts n mnyr q mimet t rriten. Megjithat, asnj
vend individual nuk dshiron t zvogloj furnizimin, pasi kjo do t nnkuptonte t ardhura t
reduktuara. N fund, forcat e oferts dhe t krkess prcaktojn mimin e ekuilibrit. Njoftimet e
OPEC mund t ndikojn prkohsisht n mim duke ndryshuar pritshmrit.
Ndikimi i OPEC n treg sht kritikuar gjersisht. Pr shkak se vendet antare mbajn shumicn
drrmuese t rezervave t nafts bruto (rreth 80%) dhe gati gjysmn e rezervave t gazit natyror
n bot, organizata ka fuqi t konsiderueshme n kto tregje. Si nj kartel, antart e OPEC kan
nj nxitje t fort pr t mbajtur mimet e nafts sa m t larta t jet e mundur, duke ruajtur
aksionet e tyre n tregun global. Ardhja e teknologjis s re, sidomos n Shtetet e Bashkuara, ka
pasur nj efekt t madh n mimet botrore t nafts dhe ka ulur ndikimin e OPEC n tregje. Si
rezultat, prodhimi i nafts n mbar botn sht rritur dhe mimet jan ulur ndjeshm, duke e
ln OPEC-in n nj pozit delikate. Deri n qershor 2016, OPEC vendosi t mbaj nivele t
larta t prodhimit dhe rrjedhimisht mime t ulta, n nj prpjekje pr t nxitur prodhuesit me
kosto m t lart nga tregu dhe t rimarrin pjesn e tregut.

3.2 Karteli Spanjoll i Sheqerit

Shrbimi Spanjoll pr Mbrojtjen e Konkurrencs zbuloi dhe dnoi nj kartel t sofistikuar q
prfshinte katr prodhuesit e sheqerit t Spanjs. Firmat kishin marrveshje t detajuara t
vendosjes s mimeve dhe ndarjes s tregut, kuotave t shitjes dhe marrveshjeve t importit
dhe eksportit q kufizonin furnizimin me sheqer n nivelin n t cilin mund t fitonin fitimet
maksimale monopole. Si rezultat, mimet e sheqerit n Spanj ishin pr shum vite 5-9 % m t
larta se ato n pjesn tjetr t Evrops. T katr prodhuesit morn gjithsej 8.7 milion euro gjob.
Rasti ilustron mnyrn se si kartelet dmtojn bizneset q blejn produktet e tyre, duke krijuar
kshtu efekte t dmshme n t gjith ekonomin. Vlen t prmendet gjithashtu se si rezultat i
ktij procesi, karteli "i brendshm" dmtonte aftsin e firmave t tjera spanjolle pr t
konkurruar ndrkombtarisht.

3.3 Karteli global i Lizins

Karteli i lizins dyfishoi mimin botror t lizins pr tre vjet, . Nga Karteli i lizines prfituan n
mnyr t qart pes antart e kartelit dhe u dmtuan konsumatort e tyre t menjhershm dhe
miliona konsumator n t gjith botn. Karteli prfshiu t pes prodhuesit m t rndsishm t
lizines n bot, me objekte prodhimi n SHBA, Franc, Hungari, Indonezi, Itali, Japoni, Kore,
Meksik dhe Tajland. Ai fitoi me sukses mime shum t sakta dhe kuotat e shitjeve n t
gjith botn, dhe e bri kt edhe pse mime dhe kuota t ndryshme duhej t vendoseshin n
vende t ndryshme .
4. Lufta kundr karteleve hardcore

Procesi i luftimit kundr karteleve hardcore ndjek tre faza, t cilat jan: 1) zbulimi i ktyre
karteleve, 2) ndjekja dhe analiza e rastit q zbulohet, 3) penalizimi i pjesmarrsve n kartel.
Zbulimi i karteleve, faza e par, mund t bhet nprmjet dy metodave kryesore, metods
reaktive dhe asaj proaktive. Sipas Rrjetit Ndrkombtar t Konkurrences (ICN, 2010), metodat
reaktive jan ato q mbshteten n ngjarje t jashtme, t cilat ndodhin prpara se autoriteti i
konkurrencs t jet i vetdijshm pr sjelljen anti-konkurruese. Ktu prfshihen:

Ankesat pr sjellje karteliste, t cilat mund t bhen qoft nga konkurrentt apo
konsumatort.
Informacioni i jashtm, i cili mund t merret nga punonjs t kompanis s prfshir n
marrveshje, ose nga informues t cilat kan mundur t futen n t dhnat e kompanis.
Aplikimet n programet e lehtsimit nga gjobat, t cilat bhen nga vet pjesmarrsit
n kartel, pr t shmangur apo reduktuar masn e penalitetit. Kt cshtje do e
shqyrtojm dhe m posht gjersisht.

Nga ana tjetr, metodat proaktive kan si nxitje nismn e vet autoriteteve dhe nuk mnshteten
n ndonj lloj ngjarjeje t jashtme. Ktu mund t prmendim:
 Prdorimin e ekonomiksit, pr t studiuar faktort e sjelljes kolluzive.
Analizn e hollsishm t rasteve t mparshme.
Monitorimin e firms, nprmjet personave t infiltruar, kontaktit t vazhdueshem me
personelin e firms, etj.
Kooperimi midis agjensive t ndryshme t konkurrencs sht gjithashtu nj mnyr
shum efikase pr t zbuluar kartelet hardcore.

Prsa i prket procesit t ndrhyrjes dhe penalizimit, ekonomisti Souam (2001) paraqet dy forma
ndeshkimi: a) nje gjob t bazuar mbi fitimet e firms karteliste dhe b) nj gjob t bazuar n
dmin q u sht shkaktuar konsumatorve. Por duke marr parasysh kostot shum t mdha t
ndrhyrjes, Souam thekson se nj nivel i ult kolluzioni sht i lejuar, duke qen se gjoba e
vendosur mund t jet aq e ult sa t mos mbuloj as koston e zbulimit dhe ndrhyrjes. Pr
shembull, nj studim nga Bryant dhe Eckard (2001) ka dal n rezultatin se n nj periudh 12-
mujore, probabiliteti i zbulimit t karteleve sht mesatarisht 15%. Pr m tepr, shumica e
studimeve theksojn se edhe pas penalizimit t marrveshjeve karteliste efekti n cmim sht
shum i vogl, pasi cmimet psojn rritje n nj priudh t mvonshme dhe u kthehen nivelit
paraprak t cmimeve.

5. Programi I lehtsimit nga gjobat

Lehtsimi nnkupton imunitetin por edhe reduktimin nga do gjob q do t vendosej pr nj
pjesmarrs n nj marrveshje t ndaluar, n shkmbim t zbulimit vullnetar t informacionit
pr sa i prket kartelit, para ose prgjat fazs hetimore t nj rasti. Lehtsimi nga gjobat mund t
jete i plot ose i pjesshm.
Programi i lehtsimit nga gjobat, sht nj instrument i rndsishm n luftn kundr
marrveshjeve t ndaluara, duke qen se ato inkurajojn ndrmarrjet q t ofrojn informacion
pran Autoritetit t Konkurrencs, n lidhje me shkeljet e mundshme t konkurrencs. Programi i
Lehtsimit nga gjobat, lejon Autoritetin e Konkurrencs q t ofroj imunitet t plot ose
reduktim nga gjobat, q n t kundrt do t ishin vendosur pr nj pjesmarrs n marrveshje t
ndaluar, gjithmon n shkmbim t zbulimit t informacionit mbi kt marrveshje t ndaluar
dhe bashkpunimit me Autoritetin e Konkurrencs.
Programi zbatohet ndaj ndrmarrjeve q veprojn n treg dhe q jan pjes e marrveshjeve t
ndaluara. Me qllim sigurimin e mekanizmave pr bashkpunim duke inkurajuar aplikuesit pr
raportim vullnetar n lidhje me marrveshjet e ndaluara dhe aktivitetet n lidhje me to, sht e
nevojshme mbrojtja n lidhje me informacionin e dhn.
Shum vende t zhvilluara, por vetm nj pjes e vogl t vendeve me t ardhura t mesme
luftojn n mnyr aktive kartelet dhe kan nj program lehtsimi. Disa karakteristika t vendeve
n zhvillim mund t zvoglojn efektivitetin e programeve t lehtsimit . Vendet n zhvillim
mund t ken kosto m t larta n ndrtimin e institucioneve t fuqishme. N kto rrethana, n
disa juridiksione kostot e programit t lehtsimit specifik t karteleve mund t ndodh t
tejkalojn prfitimet.
Nj vend nuk mund t mbshtetet n programet e lehtsimit t shteteve t tjera pr t gjeneruar
informacion pr ndjekjen e procedurave t brendshme. Veprimet e vendeve t huaja nuk
ndihmojn kundr karteleve t pastra vendase . Kartelet ndrkombtare mund t operojn n
nivel global prve atyre juridiksioneve ku ata perceptojn rrezikun e antitrustit shum t madh.
Sa i prket programeve t lehtsimit, tendenca sht drejt kufizimit t informacionit q vjen nga
aplikantt pr kt program.
Q nga futja e programeve t lehtsimit , numri i zbulimeve t suksesshme t kartelit sht rritur
n mbar botn. Megjithat, nuk mund t supozohet thjesht se rritja e numrit t zbulimeve t
karteleve sht shkaktuar nga futja e programeve t lehtsimit . Ndrsa programet e lehtsimit
nga gjoba jan mjeti m i efektshm i zbulimit t kartelit sot, ato jan efektive vetm kur
bashkohen me dnime ndaj kartelistve. Pjesmarrsit e karteleve do t raportojn vetm
aktivitetet e fshehta n autoritetin antitrust nse ata kan stimuj t rndsishm pr ta br kt.
Nj kombinim i gjobave t larta dhe nj programi pr lehtsimin e gjobave ndihmon n rritjen e
mosbesimit ndrmjet pjesmarrsve n kartel. Para s gjithash, u jep pjesmarrsve t kartelit nj
nxitje pr t bashkpunuar me antitrustin ndrsa ulen kostot e raportimit. S dyti, rrit kostot e
mos raportimit kur nj antar tjetr i kartelit nuk mashtron. Nj program lehtsimi i sukesshm
q rrit shkalln e zbulimit dhe zvoglon shkalln e formimit t karteleve fillimisht rrit numrin e
karteleve t zbuluara (pr shkak t efektit t par) dhe pastaj zvoglon numrin e karteleve t
zbuluara m posht nivelit fillestar (pr shkak t numrit m t ult t karteleve n vazhdim).
 6. Prfundime
N prfundim t ktij punimi ne arrijm n disa konkluzione lidhur me cshtjen t ciln morm
n studim. Fillimisht,duhet t thksojm se efektet e nj karteli hardcore jan shum m t ashpra
se ato t nj karteli t zakonshm, duke qen se rritja n cmim sht m drastike dhe ulja e
cilsis po ashtu. Pra pasojat n mirqenien e konsumatorve jan tepr negative. Nje pasoj
tjetr q mund t prmendim sht gjithashtu dhe ajo n procesin dhe inovacionin e produktit,
duke rezultuar n prmirsime m t ngadalshme n efikasitetin e brendshm dhe cilsin e
produktit dhe gjithashtu edhe n shprndarje joeficente t burimeve. Megjithat, vlen pr tu
prmendur se n shumicat e rasteve kartelet jan t paqndrueshme kjo sepse firmat mund t
devijojn nga marrveshja pr m shum prfitime ose dhe pr shkak t faktorve t tjer t
jashtm, si goditjet e krkess dhe hyrjen n treg e firmave t reja.
N trajtimin praktik t tems jan shqyrtuar tre raste t cilat kan br buj n historin e
karteleve hardcore. Pr t filluar me OPEC, bashkimin m t madh t vendeve t eksportimit t
nafts, vihet re nj abuzim me pozitn dominuese n kt treg. Meq OPEC zoteron shumicn e
rezervave t nafts dhe gazit natyror, rritja e tepruar e cmimeve pati nj ndikim t madh n tr
botn, duke e br t cilsohet si karteli m i ashpr i krijuar ndonjher, me efekte t shumta
negative. Nj tjetr rast sht ai i kartelit spanjoll t sheqerit, i cili bri q mimet e sheqerit n
Spanj ishin pr shum vite 5-9 % m t larta se ato n pjesn tjetr t Evrops, duke dmtuar
kshtu konsumatort dhe konkurrencn midis firmave. S fundmi, karteli global i Lizins
dyfishoi mimin botror t ktij medikamenti pr tre vjet, n periudhn 1992-1995. Pjesmarrsit
n kt kartel ishin pes dhe prfitimet llogariten t kapin shifra t konsiderueshme.
Sidoqoft, autoritetet prkatse t konkurrencs kan vepruar efektivisht n luftimin ndaj
karteleve hardcore, pavarsisht faktit se zbulimi dhe procedimi me kto raste sht mjaft i
kushtueshm dhe shpeshher zgjidhja sht q t mos ndrhyhet pr shkrirjen e marrveshjeve.
Vendosja e gjobave sht mnyra m e prhapur e penalizimit ndaj karteleve, por jo detyrimisht
efektive, pasi sic u tha kostoja e ndjekjes s rasteve sht e madhe. Pr kt arsye, kan qen
programet e lehtsimit nga gjobat ato q kan kontribuar n mas t konsiderushme dhe q
duket se jan arsyeja kryesore e prishjes s shum marrveshjeve karteliste. Pavarsisht ksaj
kartelet vazhdojn t ekzistojn dhe duket se kshtu do t jet edhe n t ardhmen.
7. Referenca

1. International Competition La Hard Core Cartels, Economics Faculty. URL:

http://internationalcompetitionlaw.wikidot.com/system:hard-core-cartels

2. Danish Competition Authority The Nature and Impact of Hardcore Cartels,2011, London
Economics. URL: https://londoneconomics.co.uk/wp-content/uploads/2011/09/7-The-nature-
and-impact-of-hardcore-cartels.pdf

3. Briggs, H. (1996), Optimal Cartel Trigger Strategies and the Number of Firms, Revie of
Industrial Organisation, Vol. 11, pp. 551561.

4. Lus Aguiar-Conraria ,OPECs Oil Exporting Strategy and Macroeconomic (In)Stability, Maj 2011
URL: https://research.stlouisfed.org/wp/2011/2011-013.pdf

5. OECD, Hard Core Cartels ,200 URL: http://www.oecd.org/competition/cartels/2752129.pdf

6. United Nations, The use of leniency programmes as a tool for the enforcement of
competition la against hardcore cartels in developing countries,Gjenev ,26 gusht
2010

7. Dana Sisak, The Effectiveness of Corporate Leniency Programs, Rotterdam, Gusht

2012

8. Kai Hschelrath dhe Jrgen eigand, Fighting Hardcore Cartels, 2015