Arsimi gjat gjith jets (Tema pr provim)

Arsimi gjat gjith jets

Procesi q e shoqron njeriun prej ardhjs n kt bot e deri n vdekje sht arsimimi
gjat gjith jets, pra me qllim t ndryshimit t vetvets s tij n do etap t jets.
Arsimi gjat gjith jets rrjedh nga fjala prkatsisht nga gjuha latine "permans" q
d.m.th. vijimor, i pa ndrprer i vazhdueshm.
N baz t arsimit gjat gjith jets mund ti prmendim edhe determinantet si jan:
1.Kapaciteti i kufizuar psikik i njeriut merr potencialet modeste, intelektuale t
individit, q sado t zhvilluara t jen megjithat jan t kufizuara dhe subjekti nuk mund
t jep me sukses tr potencialin trashigimor t prparimit tekniko-shkencor dhe t
zhvillimit progresiv t civilizimit bashkkohor.
2.Ndryshimet shoqrore-ekonomike ndryshimet e vrullshme shoqrore nuk mbeten pa
ndikim t fuqishm n sfern ekonomike.
Migrimet gjithnj n relacion fshat-qytet, zhvillimi jo i barabart ka ln pasoja
ekonomike dhe kriz t thell, shtimi i popullsis ka ndikuar edhe n arsimin permanent.
3.Revolucioni tekniko-shkencor bri t mundshm q shum pun t cilat i kryente
njeriu me angazhimin e tij mendor fizik tashm t suksesshme e efikasitete shum t
mdha i zvendson dhe i kryen teknika.
4.Thellimi i krizs arsimore ka ndikim n arsimimin permanent, shkolla bashkkohore
gjendet n kriz mjaft t thell, n do periudh t ndryshimeve shoqrore, shkolla ka
prjetuar kritika, m t rrepta dhe i ka prjetuar me ndryshime t pakta siprfaqsore.
5.Ekspansioni i kohs s lir shprthimi (zhvillimi) i kohs s lir mund t jet faktor i
fatlumturis s njeriut dhe t shoqris, por njkohsisht ajo mund t jet edhe burim e
fush potenciale, pr tjetrsimin e degjenerimin e tyre.

Arsimimi me shkputje dhe pa shkputje nga puna

Arsimimi me shkputje nga puna sht rruga arsimore e cila prdort pr arsimimin e t
rriturve t zn me pun.
Ka t bj me faktin se i punsuari shkputt nga procesi i puns pr nj koh t caktuar
me qllim t ngritjs personale arsimore dhe profesionale.
Arsimimi pa shkputje nga puna, ka t bj me faktin se i rrituri arsimoht pa u shkputur
nga puna me qllim t aftsimit t tyre pr funksionin prodhues apo veprimtari t
caktuara shoqrore.

Format kryesore t arsimimit pa shkputje nga puna jan:

1.Arsimi i mbrmjeve
2.Arsimi me korrospodenc
3.Arsimimi me turne (ndrrime)
4.Arsimimi sezonal
5.Arsimimi konsulativ
6.Kurset e ndryshme
7.Trajnimet, seminaret

Tri rrugt kryesore t Arsimit gjat gjith jets:

1.Formal
2.Jo Formal
3.Informal / Aformal

1.Arsimi Formal sht rrug e verifikuar t niveleve m t larta, krkon t vrtetoht,

arsimi formal sht m i suksesshm ka struktur, ka kritere.
2.Arsimi Jo Formal fillon me lindjn e njeriut dhe prfundon me vdekjn e njeriut..
Rruga e arsimit jo formal sht rruga e arsimit jetsor.
Arsimi jo formal nuk ka t meta sepse sht personale, njeriu i prshtatt situatave t
veta, rrethanave t reja, individi me prshtatje sht kopje e jets, vet individi prshtatt.
sht i pa inponuar, nuk njeh kufi, nuk krkon kushte t veqanta.
T metat jan se prmbajtjet nuk jan t verifikuara, prmbajtjet t cilat merren n nivel
m t ult,arsimi jo formal sht vetvetja.
3.Arsimi Informal / Aformal ndodh vetvetiu, i pa planifikuar, i pa strukturuar, sht e
ndrlidhur me kto, nuk ka qertifikat, por mund t dshmoht.

Kuptimi bashkkohor i arsimit gjat gjith jets

Arsimimi sht mjet q sjell t mira, rezultate pa t ciln nuk mund t mendoht shoqria
njerzore.
Arsimi sht i nevojshm q ta ndryshojm vetvetn, na mundson t arrijm n nivele
tjera, na siguron ekzistencn, na shoqron deri n vdekje.

Arsimimi gjat gjith jets ka disa parime:

Parimi i kontinuitetit n t msuar ka t bj me burimin e informacionit, ka t bj me
nj proces t pashkputshm.
Arsimi i t rriturve- sht nocion m i ngusht, nnkupton t gjitha llojet, modalitetet, ku
i rrituri prfiton, bhet me profesion dhe q kurorzoht me nj diplom.
Sistemi arsimor- fillon prej moshs 6 - vjeqare dhe vazhdon deri n moshn 27 vjeqare.
Arsimi i permanentshmris n msim- ka t bj me arsimin e vazhdueshm, t
pandrprer dhe ka kuptimin e arsimit gjat gjith jets.
Arsimi permanent vlersoht si shtje me rndsi, njeriu bashkkohor jo vetm q duhet
t msoj dhe vetm t msoj gjat gjith jets pr nevojat e tij personale.

Arsimi Spontan

Mnyra m e lasht, m e natyrshme dhe m masive sht arsimimi spontan. Kjo

veprimtari vetarsimore sht plotsisht e lir dhe realizoht vazhdimisht gjat puns dhe
jets s njeriut.
Kjo sht mnyra m praktike e m ekonomike arsimore e cila nuk lidhet me institucionet
e posame arsimore- edukative.
Arsimimi spontan nuk sht i qllimshm, sht pa planifikim, pa organizim, nuk sht i
sistematizuar, prfill interesat, nevojat e si rrjedhoj e ksaj, nevojat e individve.
Arsimimi spontan nuk ka ertifikim, shkoll pr arsimimin spontan sht jeta.
Arsimimi spontan nuk sht i lidhur me emocionet n shkoll dhe jasht saj.
Krahas eprsive t veta, arsimimi spontan i ka edhe kufizimet e veta si jan: mungesa e
planifikimit dhe e sistematizimit t diturive, shkathtsive, shprehive t fituara, informatat
e pa bazuara shkencore.

Historiku i Arsimit gjat gjith jets

Arsimimi permanent sht strategji e prgjithshme e arsimit bashkkohor.

Raporti i tij interaksional me shkencn dhe me zhvillimin ekonomik, flet pr faktin se
arsimi permanent sht kusht dhe qels i prosperitetit ekonomik dhe shoqror.
Ideja pr arsimin permanent, sht shum e lasht, mirpo aktualizimi,
internacionalizimi, zhvillimi dhe pasurimi i ksaj ideje pr tu ngritur n shkall t
filozofis, lidhet me revolucionin tekniko-shkencor, lidhet me vitet e 60 t shekullit ton.
N kt drejtim, rol t veant luajti Paul Lengrand si ekspert i UNESCO-S, ku hartoi
nj varg veprash t rndsishme, nga fusha e arsimit permanent.
Arsimi permanent, prve dimensionit pedagogjik-andragogjik e ka edhe dimensionin e
vet: Filozofik,Ekonomik,Shoqroro-politik,Sociologjik,Psikologjik etj.
Mund t themi, prandaj si e till, ai sht nj nga shtjet shum t ndrlikuara dhe
krkon hulumtime interdiciplinore.
Kontributi i Komenskit dhe Xhovanit

Fillimisht Komenski dha nj mendim se ishte kundr arsimit permanent ai mendonte se

njeriu mund t arsimoht vetm n mosh t re "Me msu von, sht von".
Pas disa shtjellimeve, Komenski dha kt mendim t fundit i cili n veprn e tij
Pampaedia do t shkruaj se te njerzit nuk sht ashtu dhe do njeri ve e ve, t rinjt,t
varfurit,t pasurit,t moshuarit,bujart,njerzit e rndomt,meshkujt e femrat prkatsisht
t gjith dhe duhet t msojn.
Aleksandr Xhovani themelues i shkencs s pedagogjis dhe psikologjis shqiptare.
Kontriboi shum n ngritjn e sistemit arsimor kombtar shqiptar. Ishte "Msues i
msuesve shqiptar.
Kontriboi n ngritjn e nivelit shkencor t arsimit e t shkolls Xhovani u mor me
prpunimin e shtjeve nga disiplina t ndryshme t pedagogjis, ndr t cilat sht edhe
ped. e prgjithshme. Ai kontriboi edhe n fushn e historis s ped. botrore dhe
shqiptare, ai u mor me trajtimin e shtjeve themelore t msimit dhe t shkolls si
jan: prmbajtjet msimore,parimet didaktike, personaliteti i msuesit, lokalet shkollore.

Thellimi i krizs arsimore

Prsritet fakti se shkolla bashkkohore gjendet n kriz t thell. Shkolla e sotme, sht
tejet tradicionale dhe si e till nuk mund t'i prgjigjet dinamiks s zhvillimit shoqror,
ekonomik, e shkencoro-teknik.
Shum mendimtar angazhohn pr tretman shum m t mir t arsimit.
Ai trajtoht edhe si dog e "industris s dituris " si faktor me levrdi t madhe
ekonomike e shoqrore.
Kriza arsimore ndikoi n prpjekjn e shoqris e t shkencs pr transformimin e
zhvillimin e sistemit edukativo-arsimore. Pr jetsimin e plot t tyre lypset pun dhe
angazhim i gjithanshm shoqroro sepse ndr tjerash "t arsimosh nj komb dhe t
kujdessh q shkollat e tij t jen vazhdimisht bashkkohore sht shum m vshtir se
sa t nissh njeriun pr n hn".

Vetarsimimi

Vetarsimimi- sht pun intelektuale me plan dhe e orientuar, nprmjet t cilit njeriu n
mnyr t pa varur,vendos,planifikon dhe i rreket puns pr fellimin dhe zgjerimin e
diturive, shkathtsive dhe shprehive.
Vetarsimimi realizoht n nprmjet tri mnyrave themelore: nprmjet arsimimit
spontan (natyror), nprmjet arsimit shkollor dhe nprmjet vetarsimimit (n kuptim t
ngusht).
Vetarsimimi
1.Aftsi
2.Proces spontan
3.I ndrlikuar dhe i vetdishm
4.Pun individuale pr arsimim
5.Arsimimi i vetvets
6.Pun intelektuale me plan
7.Pa ndihmn e msimdhnsit
8.Autodidakt

Metodat themelore t vetarsimimit jan:

1.Puna individuale me tekst
2.Analiz e teksteve
3.Ndjekja e ligjeratave t drejtprdrejt
4.Ndjekja e misioneve arsimore
5.Shfaqjet teatrore
6.Dgjimi i koncerteve
7.Vizita t ndryshme n ekspozita,mozeve
8.Metodat kibernitike (interneti)

Format e vetarsimimit jan:

Format primare
1.Autoaksionale
2.Koaksionale
3.Forma grupore vetarsimuese

Format sekondare
1.Konsultative
2.Ekskurzionet
3.Forma e vetarsimimit me korrespodenc

Arsimimi i herpashershm

Edhe pse sht e lidhur me kt ka mendime e qasje t ndryshme, s'ka dyshim se

dominon mendimi se arsimimi i herpashershm nuk sht si sistem i veant i arsimimit,
por vetm si nj strategji,mundsi, rrug pr realizimin e konceptit t arsimimit
permanent. Arsimimi i herpashershm ka t bj me lidhjn e ngusht t arsimit me
punn, sipas alternacionit:msim- pun-msim
Kjo reform mbshtetet n konceptin e arsimit permanent, ndrsa arsimimi i
herpashershm sht nj nga strategjit qensore t tij.
Dimensioni Historik i kohs s lir

Nj nga tiparet e revolucionit tekniko-shkencor sht edhe ekspansioni i kohs s lir.

Pikrisht pr kt ka mendimtar q edhe qytetrimit ton (shek.20) ta cilsojn si
qytetrim t kohs s lir.
Edhe koha e lir ka t kaluarn e vet historike. N komunitetin e par primitiv nuk kishte
diferencim midis kohs s puns dhe kohs s lir, sepse tr veprimtaria e shoqris dhe
e njeriut, si pjestar i saj, ishte e grshetuar (si puna prodhuese, ritet fetare, loja, pushimi )
Njri ndr mendimtart e mdhenj grek, Platoni, theksonte se kohn e lir nuk duhet
kaluar n papunsi, n kotsi, n bjerrakoh, por duhet shfrytzuar pr veprimtari t
dobishme, si jan: loja,gjimnastika,muzika etj.
Edhe Aristoteli kohn e lir e trajton si privilegj t qytetarve t lir, e cila duhet t
shfrytzoht pr filozofi e shtje t tjera t larta shoqrore.
Ai, ndr t tjera, parashtron edhe krkesn, e cila sht edhe sot aktuale, q t msoht
dhe t dihet se me ka duhet t plotsoht koha e lir.

Krahasimi i arsimit formal dhe joformal

Arsimi formal- sht arsimim ertifikues q sht m i ri se arsimi joformal,udhheqet

nga arsimtari sipas planit dhe programit realizoht n kuadr t institucioneve.
Dobit e arsimit formal jan:plani dhe programi t verifikuar dhe realizoht n kuadr t
institucioneve edukativo-arsimore,arsimi formal ka pr baz mangsit si: Planifikimi
sistematizimi, organizimi si prmbajtore gjithnj u dedikohn subjekteve me aftsi
mesatare nuk i respekton gjithher interesat e tyre.
Arsimi joformal- shikuar historikisht sht m i lasht, shum i prhapur, sht arsimim i
lir dhe kryesisht jashtshkollor realizoht gjat procesit t puns dhe gjat jets s
njeriut. Prparsit e arsimit joformal jan: sht i mir, nuk inponoht, sht spontan, ka
liri t zgjedhjs, liri t ndrrimit t aktivitetit sht fleksibil, atraktiv, i joshur.
Arsimi joformal fillon m hert dhe vazhdon gjat gjith jets e plotsohn n mnyr
t natyrshme.
Ndrsa mangsit e arsimit joformal jan: Se nuk qon n artifikim, sht i ngadalshm,
nuk qon n nivele t larta, nuk sht i organizuar dhe i planifikuar, arsimi joformal nuk
sht me rndsi se ku ndodh,a ndodh n shtpi, apo n institucione shkollore, aty mund
t ipen ertifikata por nuk jan t vlefshme.

Determinantet e arsimit gjat gjith jets jan:

1.Kapaciteti i kufizuar psikik i individit
2.Ndryshimet e mdha shoqrore-ekonomike
3.Revolucioni tekniko-shkencor
4.Thellimi i krizs arsimore
5.Shprthimi (Ekspansioni) i kohs s lir
1.Kapaciteti i kufizuar psikik i individit- i cili pr pikpamje merr potencialet modeste
intelektuale t individit, t cilat sa do t zhvilluara q jan megjithat jan t kufizuara
dhe subjekti nuk mund t jep me sukses tr potencialin trashigimor t prparimit
tekniko-shkencor dhe zhvillimit progresiv bashkkohor.

2.Ndryshimet e mdha shoqrore-ekonomike Ndryshimet e vrullshme shoqrore nuk

mbeten pa ndikim t fuqishm n sfern ekonomike.Migrimet e mdha n relacion fshat-
qytet, me tendenc t deportimit, t fshatit, zhvillimi jo i barabart kan ln pasoja
ekonomike dhe kriza e thell dhe shtimi i papunsis.

3.Revolucioni tekniko-shkencor Bri t mundshm q shum faktor t cilat i kryente

njeriu me angazhimin e tij mendor fizik, tashm sukses e efikasitet shum t madh i
zvendson dhe i kryen teknika.

4.Thellimi i krizs arsimore- Vazhdimisht prsritet fakti se shkolla bashkkohore gjendet

n kriz t thell, shkollat e sotme nuk mund ti prgjigjet dinamiks s zhvillimit
shoqror-ekonomik e shkencor-teknik

5.Shprthimi (Ekspancioni) i kohs s lir Mund, t jet faktor i fatlumturis s njeriut

dhe t shoqris,njkohsisht, mund t jet edhe burim e fushpotenciale, pr tjetrsimin,
dhe degjenerimin e tyre.

'ka nnkuptojm me autodidaksi?

Autodidakt konsideroht njeriu i cili mson pa ndihmn e msuesit, shkolls, quhet
autodidakt, pra mson n mnyr spontane pa i ndimuar, pa i inponuar dhe sht niveli i
ult i vetarsimimit q nuk qon n nivel t lart.

ka kuptojm me analfabet?
Analfabet konsideroht njeriu i cili nuk ka aftsi t prgjithshme m shum se t nj
fmije n moshn 10- vjeare.