Professional Documents
Culture Documents
- tng nhit
- dng cht xc tc
V d: Phn ng:
1
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
G=H - TS (I.1)
Nu phn ng l hai chiu (thun nghch) th ngi ta thng dng cng thc
sau:
G RT ln (I.3)
K
: c tnh bng phng trnh ging phng trnh tnh K nhng ly iu kin
bt u phn ng
G0 = H0 - TS0 (I.4)
2
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
G0 = - RTlnKp
P n
K p K c ( RT ) n K n ( ) K N ( P )n (I.6)
ni
Trong R hng s kh l tng, R = 0,082 l.atm.K-1mol-1
khi n = 0 th Kp = Kc = Kn = KN
G nFE RT ln (I-8)
K
G nFE 0 RT ln K p (I-9)
Trong n- s electron trao i gia cht kh v cht oxi ha trong phn ng;
3
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
0, 059 ox
a
ox / kh 0
lg (I.10)
kh
ox / kh b
n
a ox + ne b kh
trong [ox] v [kh] nng mol/l ca dng oxi ha v dng kh trong dung
dch. Nu dng oxi ha hoc dng kh l cht rn hay cht lng khng tan trong
nc th n khng c mt trong cng thc Nernst (n c coi l hng s). Khi
dng oxi ha hoc dng kh l cht kh th ngi ta thay nng bng p sut
ring phn ca kh , atm. Nu s chuyn bin gia dng oxi ha v dng kh
c c cht trong mi trng phn ng tham gia th chng phi c mt trong cng
thc Nernst
V d: Cu2+ + 2e Cu(r)
0, 059
Cu 2
/ Cu
0Cu 2 / Cu lg Cu 2
2
4
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
G H
2 (I.11)
T T p T
GT2 GT1 T2
H T
dT
T2 T1 T1
T2
ln K p H T0
T p0 RT
2
T
K PT 2 1 2 H T0
K PT 1 R T1 T 2
ln dT
H T 2 H T 1 C p dT
T1
Trong C p C p ( sp ) C p (tg )
C p ( sp ) tng nhit dung mol ng p ca cc cht tham gia phn ng, J.K-1
5
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2INa
2 Na (k) + 2 Cl (k) 2Na+ (k) + 2Cl- (k)
2ACl
Theo nh lut Hess ta c:
S = S2 + S1
6
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V d:
HCl Cl- + H+
CH3COOH CH3COO- + H+
NH4+ NH3 + H+
8
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
II.1. CU TO CA BNG DI
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d
II.1.2. Nguyn t s, p, d v f
10
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Z '2
Ee C
n2
n 1
A ai
i 1
ai h s chn ca e th i i vi e xt
n: s e trong nguyn t
11
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhng b chn ca cc e trong cng mt phn lp th bin thin ngc li, ngha
l tng theo chiu ns-np-nd-nf
12
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Z '2
I1 E Eemax Eemax C
n2
13
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
II.5. I LC VI E CA NGUYN T
14
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trong ti liu ny chng ta dng bn knh cng ha tr, bn knh kim loi
v bn knh ion vi quy c nh sau:
II.6.2. S bin thin bn knh nguyn t v ion trong chu k v trong nhm.
S co d v s co f
16
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CHNG III
Nng lng mng li ion thng c tnh theo cng thc Born:
Z .Z .e 2 1 -1
U ion (1 )aN , J.mol
4 0 R nB
E l in tch ca e, e = -1,602.10-19 C
R: l khong cch ngn nht gia hai ion dng v ion m trong tinh th, m
N l s avogadro
z .z . n
U ion C
r r
i vi phn t nhiu nguyn t kiu ABn, ngi ta dng khi nim nng
lng lin kt trung bnh A-B, chng hn xt phn t CH4 , ph 4 lin kt C-
H:
18
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Nng lng lin kt kim loi ca cc kim loi chuyn tip d ni chung ln
hn so vi cc kim loi khng chuyn tip, c l l do cc kim loi
chuyn tip d c cc obitan ha tr (n-1)d tham gia lin kt kim loi
- T tri sang phi trong dy cc kim loi chuyn tip d nng lng lin kt
kim loi tng theo s e ha tr (n-1)d trong nguyn t v t gi tr cc i
19
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- T trn xung trong nhm A nng lng lin kt kim loi gim v trong
nhm B nng lng ny tng, tr mt s t trng hp c s sai khc ny
nh nhm IIB, nng lng lin kt kim loi gim dn t trn xung, iu
ny lin quan n cu hnh bn ca phn lp e bo ha (n-1)d10 v hiu Ens
E(n-1)d ln lm cho cc e (n-1)d hu nh khng tham gia lin kt kim loi
cng vi cc e ns2, trong khi cc e ns2 tham gia lin kt kim loi gim dn
t trn xung. Cng v l do ny m Ha ca ba kim loi nhm IIB l cc
tiu so vi cc kim loi khc trong cng chu k
Nng lng sonvat ha ion thng c tnh theo phng trnh Born:
Z 2 .e 2 N 1
G s H s TS s k 1
2r
20
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
hng s in mi ca dung mi
t cng thc trn ta thy Gs cng nh (cng m), ngha l kh nng sonvat ha
ion cng ln khi s in tch ca ion cng ln, bn knh ion cng nh v hng s
in mi ca dung mi cng ln
21
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2 4 1
U h .
3kTR (4 0 ) 2
6
T nhit tuyt i, K
2 2 1
U cu .
R 6
(4 0 ) 2
Hai loi tng tc trn cha gii thch c hin tng ha lng v ha rn ca
cc cht gm nhng phn t khng phn cc, nh cc kh him, hidro, kh
cacbonic, metan... ngha l gia cc phn t ny cng phi tn ti tng tc,
l tng tc khuch tn. Tng tc ny xut hin l do s chuyn ng khng
ngng ca cc e trong phn t, gy nn s bt i xng tm thi v s phn b
in tch dng v m trong phn t, to nn momen lng cc tm thi v do
xut hin tng tc gia chng. Nh vy tng tc ny cng phi th hin
gia cc phn t phn cc. Nng lng tng tc khuch tn c tnh gn ng
theo phng trnh :
3h 0 2 1
U kt .
4R 6
(4 0 ) 2
22
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nng lng tng tc vander Waals cng nh nng lng lin kt hidro
l rt nh so vi nng lng lin kt cng ha tr v ion, nn chng nh hng
rt t n tnh cht ha hc m ch yu l nh hng n tnh cht l hc ca cc
cht
23
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CHNG IV
CHIU MT S PHN NG HA HC V C
Nhng cht khi ha tan trong nc, phn t ca chng phn li nhiu hay t
ra ion c gi l nhng cht in li. Kh nng phn li ca cc cht in li khc
nhau l khng ging nhau v c nh gi bng in li
HCl Cl- + H+
CH3COOH CH3COO- + H+
24
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Xt v d phn ng sau:
25
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
0, 059
V ch nng H+ bin i nn 0,56 lg102 0.442V
2
chiu nghch
27
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
T phng trnh ion d dng chuyn sang phng trnh di dng phn t
G = - nFE
G0 = - nFE
lgKp = nE0/0,059
28
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MnO
0
/ MnO42
0,56V MnO
0
/ MnO
2, 26V
4 4 2
V MnO
0
/ Mn
0,95V Mn
2
3
0
3
/ Mn 2
1,51V
G20
G10
MnO42-
n1 01 n 2 0 2 0,56 2* 2, 26
0 1, 69
n 3
MnO
0
/ MnO2
1, 69V
4
29
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V d, xt phn ng:
Nu da vo th kh ca cc cp:
MnO
0
2 1,51V Tl0 3 /Tl 1, 25V
4 / Mn
0=1,25V 0=-0,34V
Tl3+ Tl+ Tl
MnO
0
/ Mn
1, 23V Tl0
2 3
/ Tl
1, 25V
2
Mt khc
G0 = - nF0Mn+/M
G 0 h G 01 G 0 a Ge0
T ta c M0 n
/M
nF nF
G0e l s bin thin th ng p chun khi chuyn n electron trong kim loi rn
thnh n electron th kh
M0 n
/M
th kh chun tuyt i ca cp Mn+.aq/M(r)
Thay cc gi tr G0 250C ta c
Ge0
0
H / H2
4, 44
nF
31
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
M0 n
/M
M0 n / M H0 / H
2
G 0 h G 01 G 0 a
250C c M0 n
/M
4, 44
nF
Bn cht ca phn ng ny l
G RT ln 0 ngha l < K
K
32
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Hoc
1 1
( 2 2
)bd ( )cb
[Pb ][I ] [Pb ][I 2 ]2
2
CH3COO- + H+ CH3COOH
a > Ka
33
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CHNG V
V.1. S HA TAN
t - t + dm dm t dm
s ha tan ch xy ra khi:
34
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
R L
Bc t do ca h cn bng ny l:
C=K - +2 =1- 2 +2 =1
35
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
H nc
Tnc
S nc
V.2.2. Nhit si
L H
Bc t do ca h cn bng ny l:
C=12+2=1
nhit si ta c:
H bh
Ts
Sbh
36
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
37
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
38
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
n(n 1) , B
40
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VI.1. CU TO NGUYN T
Hydro c 3 ng v:
ng v 1
1 H (H) 2
1 H (D) 3
1 H (T)
H v D l 2 ng v bn, T l ng v phng x.
H - e H+ H = 313,5 kcal/ntg
H + e H- H = - 16 kcal/ntg
41
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
42
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- khi cho mt dng kh hidro i qua kim loi kim hoc kim th nhit
cao s thu c hydrua kim loi:
H2 + Na NaH (t = 4000C)
H2 + Ca CaH2
* Tnh kh ca hidro:
H2 + O2 H2O H = - 63kcal/mol
H2 + CuO Cu + H2O
H2 + Fe3O4 Fe + H2O
VI.4. IU CH V NG DNG
43
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VI..4.1. iu ch
C + H2 O 1000
C
CO + H2 H0 = 130kJ/mol
Kh thin nhin cng c th c t chy khng hon ton trong oxy hay
khng kh to thnh kh than
Phng php in phn nc cho hydro rt tinh khit. Trong cng nghip
ngi ta in phn dung dch NaOH 25%, H2 bay ra cc m v O2 bay ra
cc dng. Dteri c dng lm cht lm chm ntron trong l phn ng
ht nhn. Trong ho hc teri c dng cho vic nghin cu c ch ca cc
phn ng. iu ch teri ngi ta in phn nc nng.
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
44
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VI.4.2. ng dng
VI.5. HYDRUA
Li C O F
N
Si S Cl
a
M C C G G
K Ca Sc Ti V Cr Fe Ni Zn As Se Br
n o u a e
R N M R R A C
Sr Y Zr Tc Pd In Sn Sb Te I
b b o u h g d
45
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
A H
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Tl Pb Bi Po At
u g
VI.5.1.Hydrua ion
1/2H2 (k) = H(k) H0 = 218 kJ/mol 1/2Br2 (k) = Br(k) H0 = 113 kJ/mol
Do tnh thu nhit ca ion H- cho nn ch nhng kim loi hot ng mnh
nh kim loi kim, kim loi kim th mi c th to nn cc hydrua ion.
L tnh
Ho tnh
(Kcal/mol)
RbH 20.3
CsH 19.9
2NaH 2Na + H2
MH M+ + H-
- Anion H- c tnh baz rt mnh, nn ch tn ti trong mng tinh th. Khi tip
xc vi cc cht c kh nng cho H+ n phn ng rt mnh lit. Do cc
hydrua ion b phn hu hon ton trong nc cho mi trng kim mnh
H2 + 2e 2H- E0 = -2,25V
47
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- C tnh kh mnh, nhiu cht t bc chy khi tip xc vi oxy ca khng kh:
2PH3 + 4 O2 2H3PO4
H H H H H
Be Be Be B B
H H H H H
Cc hydrua c tnh cht trung gian gia hydrua ion v hydrua cng ho tr d
bay hi. Chng thng c tnh cht lng tnh. Trong dung mi khng nc n
phn ng c vi cc hydrua ion v hydrua cng ho tr.
49
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VI.6. NC
Cu to phn t
Cc phn t nc c cu to dng gc
H 104,50 H
Tnh cht vt l
50
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhit 0 4 10 15 20
(0C)
t khi cc i 4 0C. Ngi ta gii thch tnh cht bt thng nh sau: bng
lin kt hidro, cc phn t nc trong nc lng trng hp vi nhau to thnh
cc tp hp phn t ln hn.
L
K
R
t0
51
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Tnh cht ho hc
Cc mui cha gc axit yu hoc gc bazo yu u b thy phn khi tan trong
nc. Sau khi thy phn, pH ca nc thng bin i, v d NaCH3COO,
NH4Cl khi tan trong nc b thy phn nh sau:
52
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nc c tnh oxi ha (do hidro c s oxi ha +I) v c tnh kh (do oxi c s oxi
ha II). iu kin thng cc tnh cht ny th hin yu v ch nhng cht
kh mnh, nh cc kim loi kim, kim th v nhng cht oxi ha mnh nh flo
mi phn ng d dng vi nc.
2 H+ + 2e H2
2H+ + 2e H2 (k)
250C ta c
0, 059 [H ]2
H
/ H2
H0 / H lg
2
2 pH 2
0, 059
O / H O O0 / H O lg pO2 .[H ]4
2 2 2 2
4
+
O0 / H O = 1,23 V , pH = -lg[H ] ta c:
2 2
H
/ H2
0,059 pH
53
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
O / H O = 1,23 0,059pH
2 2
V nc c pH = 7 nn H
/H2
0, 413V v O2 / H 2O = 0,817V
54
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
(CC HALOGEN)
Cc nguyn t flo (F), clo (Cl), brm (Br), iod (I) v atatin (At) thuc
phn nhm chnh nhm VII, c gi chung l halogen (ting Hy lp ngha l
"to mui").
Nguyn t F Cl Br I At
S th t nguyn t 9 17 35 53 85
Cu hnh lp e ngoi cng 2s2 2p5 3s2 3p5 4s2 4p5 5s2 5p5 6s2 6p5
55
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VII.1. L tnh
iu kin thng flo v clo l cht kh khng mu (flo), vng lc (clo), brom
l cht lng nng, mu nu , d bay hi; cn iod l cht rn mu tm sm, c
p sut hi ln, khi un nng p sut thng n thng hoa to hi mu tm,
tnh cht ny c s dng tinh ch iod
56
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VII.2. Ha tnh
V d: * Vi H2 : H2 + X2 2HX
Flo khng c tnh kh, nhng tnh kh tng dn t clo n atatin khi
chng tc dng vi cht oxy ha mnh. V d:
iu ch
58
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Flo c tnh oxi ha mnh nht trong tt c cc cht nn phng php duy
nht iu ch flo l in phn mui florua nng chy, hn hp c in
phn l KF + 3HF (nng chy 66oC ). Trong cng nghip, clo cng c iu
ch bng phng php in phn dung dch NaCl c hay khng c mng ngn.
Trong PTN th dng cht oxi ha mnh oxi ha HCl. Br2, I2 c iu ch ch
yu bng cch dng clo y brm, iod ra khi cc mui brmua, iodua.
ng dng
Ha tnh v l tnh
59
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
ng dng
iu ch
Ngy nay, trong cng nghip HCl c iu ch bng phng php tng hp:
H2 + Cl2 2HCl
61
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
*CC HALOGENUA
1. Halogenua ion:
Cl Cl Cl Cl
Be Be Be
62
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cl Cl Cl Cl
Br Br Br
Al Al
Br Br Br
Sn + 2Cl2 SnCl4
S + 3F2 SF6
63
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1. Oxit ca flo
F2O l oxit bn nht trong cc oxit ca flo, n ch phn hy chm 250oC to flo
v oxy.
F
0
O1,27A O 1,575A0
F
64
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
F2O2 F2 + O2
Flo cn c cc oxit F2O3 (cht lng mu mu), F2O4 (rn, nu) cha c
nghin cu nhiu.
O 1,71 A0
Cl 1110 Cl
c iu ch theo phn ng
65
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Zn + 2ClO2 = Zn(ClO2)2
66
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trong cc axit HXO th axit HFO c tnh cht khc bit vi HClO,
HBrO v HIO.
Cc axit HXO khc ch tn ti trong dung dch long, chng l cc axit rt yu:
67
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
v clorua vi
68
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
HIO3 kh bn. C 3 axit u c tnh oxy ha mnh, tnh oxy ha gim t HClO3 n
HIO3
t0
3Cl2 + 6KOH KClO3 + 5KCl + H2O
HClO4 c cu to nh sau:
70
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trong dung dch nc, HClO4 l axit mnh nht trong mi axit bit.
N cng l axit trong cc dung mi nh H2SO4, HNO3, CH3COOH. Mui ca
axit HClO4 gi l peclorat ClO4-. Cc ClO4- u tan tt, tr KClO4, RbClO4,
CrClO4 t tan trong nc lnh nhng tan tt trong nc nng.
So snh tnh cht ca cc oxy axit ca clo ngi ta nhn thy trong dy
HClO - HClO2 - HClO3 - HClO4 tnh axit tng dn. HClO l mt axit yu (yu
hn c H2CO3), HClO2 l axit trung bnh, HClO3 l axit mnh, HClO4 l axit
mnh nht trong tt c cc axit. iu ny c gii thch bng s gim bn
ca lin kt O-H khi s nguyn t oxy tng, do mt electron b ko v pha
lin kt ClO tng dn theo chiu tng mc oxy ha ca clo.
71
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
ClO4- +1,19 ClO3- +1,21 HClO2 +1,64 HClO +1,63 Cl2 +1,36 Cl- (mt
axit)
ClO4- +0,36 ClO3- +0,33 ClO2 +0,66 ClO- +0,4 Cl2 +1,36 Cl- (mt
baz)
+0,5 +0,89
Trong dung dch, axit peiodic tn ti di dng ion t din IO4-. Axit ny
d b hydrat ha to ra cc axit H5IO6 (HIO4.2H2O), H3IO5 (HIO4.H2O). Dng
axit quan trng l axit parapeiodic H5IO6, c cu trc bt din.
Axit H5IO6 l cc cht dng tinh th khng mu, nng chy 1220C v
d tan trong nc. trong nc axit parapeiodic phn ly kh yu
72
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
ta c s th in cc
10,29
- Tt c u d bay hi.
73
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Chng u l cht oxi ha. Khi oxi ha, chng to mui ging
halogenua. Cc mui halogen gi l xyanua cha CN-, xianat cha OCN-,
thioxianat SCN-...
Cc halogen gi c th c iu ch nh sau:
74
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
c im ca nguyn t
75
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VIII.1. OXI
76
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Oxygen tn ti 2 dng th hnh: oxy (O2) v ozn (O3). Dng bn nht l O2.
Oxy tn ti dng phn t 2 nguyn t (O2). Theo phng php MO, cu hnh
electron ca phn t l: (S)2 (S*)2 (Z)2 (X , Y)4 (X* , Y*)2 ng vi bi
lin kt l 2, c th biu din cu trc phn t nh sau:
:O - O: hoc : O - O:
Oxy ch phn ly thnh nguyn t nhit ln hn 20000C hoc khi chiu tia
t ngoi.
Oxy c nhit nng chy v nhit si thp (t0nc = - 218,9 0C, t0s = -183 0C)
trng thi rn c mng tinh th phn t. nhit bnh thng, oxy l mt
cht kh khng mu, khng mi v, t tan trong nc( 900C, 100 th tch nc
ho tan c 5 th tch oxy).
Oxy l mt trong nhng khng kim loi hot ng mnh nht. Kh nng
phn ng ca oxy tng rt mnh khi c xc tc v nhit cao.
4Na + O2 2Na2O
2Na + O2 Na2O2
77
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- i vi cc phi kim, tr halogen, kh tr, oxy tc dng trc tip nhng thng
thng cn c nhit .
C + O2 CO2
iu ch
2HgO 2Hg + O2
o
2KClO3 MnO
,t
2KCl + 3O2
2
78
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
ng dng
VIII.1.4. Ozon:
a. Cu to phn t L tnh
O O
H 6 x 30
2 O3
O
1,278 A0
1170
O O
79
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
b. Ha tnh
- Ozon km bn d b phn hu
2Ag + O3 Ag2O + O2
PbS + 4 O3 PbSO4 + 4 O2
K + O3 KO3
c. iu ch
- Trong t nhin, ozon c hnh thnh tng kh quyn cao (10 - 30km) nh
tc dng ca tia t ngoi ln oxy. Phn ng xy ra theo s chui:
O2 + h O2*
O2* + O2 O3 + O
O + O2 O3
d. ng dng
81
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Oxit baz
Oxit axit
82
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhng oxit axit khng tan trong nc c th tan trong dung dch kim
hoc trong kim nng chy.
V d: Al2O3 , Cr2O3, ZnO ... thng l cc cht rn, khng tan c trong
nc, nhng tan c trong c axit v kim.
Cch phn chia ra oxit baz, oxit axit v oxit lng tnh l da vo tnh
axit - baz ca oxit trong dung dch nc, cch phn chia nh vy cng ph hp
vi cch phn chia oxit da vo kiu lin kt ho hc
Ta c bng sau:
83
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhn vo bng ta thy trong mt chu k, t tri sang phi tnh axit tng
ln cng vi tnh cng ho tr ca lin kt trong phn t oxit v ngc li tnh
baz gim xung cng vi tnh ion ca lin kt.
Oxit tr
Peoxit
L cc oxit c cha ion O22-. Ion O22- c cu to [:O - O:]2-, cc kim loi
kim, kim th to nn peoxit. y l cc peoxit ion
84
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Supeoxit
L oxit c cha ion O2- trong mng li tinh th. Ion ny c cu to [:O
O ]. Cc kim loi kim cho supeoxit v d: KO2, RbO2.
Ozonit
Ngi ta bit c ozonit ca kim loi kim nh KO3, RbO3. Khi tc dng vi
nc chng khng gii phng H2O2 m gii phng oxy vi lng nhiu hn
VIII.1.6. Hidroxit
Hu ht cc hidroxit c cng thc tng qut OmX(OH)n trong m l s
nguyn t oxi trong phn t lin kt trc tip vi cc nguyn t trung tm X m
khng lin kt trc tip vi nguyn t hidro. C ba loi hidroxit l hidroxit bazo,
hidroxit axit v hidroxit lng tnh
Hidro bazo l hidroxit tng ng vi oxit vi
VIII.2. LU HUNH
VIII.2.1. n cht
Tnh cht vt l
85
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
S S H = 0,096 kcal/ptg
- C 2 dng S v S u gm
nhng phn t 8 nguyn t . Khi un n
nng chy, S bin thnh cht lng trong
sut, linh ng, mu vng. n trn 160
0
C, S nhanh chng c mu nu v
nht dn, n 200 0C th n c qunh li
ging nh nha v c mu nu en.
Tnh cht ha hc
S + H2 H2S
- S tc dng vi kim loi to sunfua kim loi: vi cc kim loi kim v kim th,
Ag, Hg, phn ng xy ra nhit thp; vi Cr, Co, Ni xy ra nhit cao.
86
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
S + O2 SO2
- S tuy khng tan trong nc, nhng c th tan tt trong dung dch kim hoc
kim nng chy
87
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Thiu O2 H2S + O2 S + H2 S
88
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
I2 + H2S S + HI
- Al2S3 cng c xem l sunfua ion v chng b thy phn hon ton
trong nc:
Sunfua khng tan trong nc nhng tan c trong axit long: MnS, FeS,
CoS, NiS, ZnS
89
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Sunfua khng tan trong nc v trong axit long: CuS, Ag2S, CdS, HgS,
SnS, PbS, As2S3
SO2 + H2 S + H2O
SO2 + C S + CO
- Axt H2SO4 tinh khit l dung mi ion ha, bn thn axit cng t ion ha
theo s :
O O O O O
HO O OH HO O O OH
S S S S S
O O O O O
93
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Axit sunfuric tuy khng phi l cht oxy ha mnh lm nhng dung dch
m c c tnh oxy ha nht l khi un nng. N oxy ha HI thnh I2, H2S
thnh S v mt phn HBr thnh Br2 , ha tan nhng kim loi km hot ng nh
Cu, Hg, Ag v mt s phi kim nh C, S...
Fe + H2SO4 FeSO4 + H2
94
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V2O5
SO2 + O2 500 0C SO3
kim loi. Ch c cc
hydrosunfat ca kim loi
hot ng mnh nht mi
tch ra trng thi rn nh
hydrosunfat ca Na+, K+
nhit cao hn na, mui disunfat phn hy gii phng SO3 , li dng
tnh cht ny ngi ta nu chy hydrosunfat hay disunfat ca Na, K vi nhng
hp cht kh tan trong axit nh Al2O3 , Cr2O3, TiO2 chuyn chng thnh
nhng hp cht tan c
- Axit H O O H O O
tiosunfuric c cu O hay O
to phn t tng
H S O H O S
t axit sunfuric.
96
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trong mt
nguyn t O c
thay bng nguyn
t S nn c gi
l axit tiosunfuric
(tio l lu hunh)
97
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Na2S5 Na2S + 4S
Na2S2 + O2 Na2S2O3
Na2SO3 + S Na2S2O3
98
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
HO O O OH HO O
S S S
HO O O O O O O
H2SO5 H2S2O8
99
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
VIII.3.1. n cht
Tnh cht ha hc
Se + Mg MgSe
Te + Na Na2Te
Se + H2 H2Se
Po + HCl PoCl2 + H2
100
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Hp cht vi hydro
Mt s c im ca H2E
101
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Dioxit:
- Trong dy SeO2 - TeO2 - PoO2 tnh axit gim v tnh baz tng ln.
SeO2 tan d dng trong nc to thnh axit selen:
- TeO2 khng tan trong nc nhng tan trong kim to thnh mui telurit:
- Axt selen H2SeO3 l cht dng tinh th khng mu, chy ra khi
trong khng kh m nhng b vn dn trong khng kh kh.
- Axt telur H2TeO3 khng tch ra trng thi t do v ngay khi tch ra
t dung dch n mt mt phn nc to thnh hydrat xTeO2.yH2O (>y).
102
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Axit telur l cht lng tnh: n tan trong kim cho mui telurit v tan
trong axit cho mui Te(IV)
103
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhm VA bao gm cc nguyn t nit (N), pht pho (P), asen (As),
antimoan (Sb), bitmut (Bi). Sau y l mt s c im nguyn t ca chng.
Mt s c im ca nguyn t
Nguyn t N P As Sb Bi
STT nguyn t 7 15 33 51 83
Bn knh cng ha tr
0,77 1,1 1,21 1,41 1,82
()
NL ion ha (kcal/mol)
335,1 254 226 199,2 168,1
I1
104
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
IX.1. NIT
IX.1.1. n cht
1. L tnh, ha tnh
6Li + N2 2Li3N
2B + N2 2BN
3H2 + N2 2NH3
N2 + O2 2NO
105
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nit chim 78,03% th tch khng kh, ngoi ra nit cn c nhiu trong
khong dim tiu KNO3, v c nhiu trong hp cht hu c protit. Nit dng
iu ch NH3 v t hp cht ny ngi ta iu ch ra cc loi phn m, axit
nitric, thuc n...
Natri azotua
IX.1.2. Hp cht
H H HNH = 1070
( lk 2 lk 2 lk 2 lk 2
s ) ( x ) ( y ) ( z )
AO(N) MO AO(H)
*z
106
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1sa
1sb
*x *y
2p
1sc
lk
z
2s lk
x lk
y
slk
Tng t vi nc, cht no khi tan trong NH3 lng lm tng nng
NH4+ l axit, lm tng nng NH2- l baz.
[NH 4 ][OH ]
K 1,8.10 5
[NH 3 ]
Khi thm axit mnh nh HCl, HNO3, H2SO4 vo dung dch NH3, cn bng
trn y chuyn dch hon ton sang phi to ra cc mui amni NH4Cl,
NH4NO3, (NH4)2SO4. Kh NH3 tc dng d dng vi kh HCl to ra khi trng
NH4Cl, y l phn ng dng nhn bit kh HCl.
4NH3 + 5O2
Pt
4NO + 6H2O
108
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
0
Al + NH3
800 900 C
AlN + H2
Cyanamit
H +
H H
NH4NO2 N2 + 2H2O
Khi tc dng vi mui ng, hn hng amni gii phng ng kim loi
(tc y ng ra khi mui):
110
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
H
o o
H N dN-N = 1,47 A , dN-H = 1,04 A
N H H N H = N N H = 1100
H
H2 - N: ........ H O
H2 - N: ........ H
111
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Phn ng iu ch
NaClO + 2NH3(dd)
Gelatin
N2H4 + NaCl + H2O
o
dN-H = 1,01 A
HNN = 110,50
Ion N3- tng t X- nn c gi l ion halogenua gi, tuy nhin khng c phn
t (N3)2 gi. Azotua kim loi kim, kim th tan; azotua ch, bc, thy ngn cng
t tan nh halogenua. Axit HN3 c iu ch theo phn ng:
0
NaNH2 + N2O
190 C
NaN3 + H2O
Hydroxil amin l cht dng tinh th khng mu, nng chy 330C, km
bn, phn hy dn nhit thng, phn hy nhanh nhit cao gy n:
3Mg + N2 Mg3N2
Nit to nn 8 oxyt: N2O, NO, N2O3, NO2, N2O4, N2O5, NO3 v N2O6. Hai
oxyt NO3 v N2O6 rt km bn khng c trng.
o
Vi di lin kt N - N l 1,26 Ao , N - O l 1,186 A
250 0C
NH4NO3 N2O + 2H2O
( lk 2 * 2 lk 2 lk 2 lk 2 * 1
2s ) ( 2s ) ( x ) ( y ) ( z ) ( x )
Cng thc cu to ca NO l:
N ........ O
o
1,10 A
O ........o N
2,33 A
NO kt hp rt d vi O2 to thnh NO2:
2NO + O2 2NO2
116
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
(2s a ) 2 (2s b ) 2 ( lk 2 lk 2 lk 2 2 2 2
s ) ( z ) ( y ) (2Pxa ) (2Pxb ) ( y ) ( x )
1
AO MO AO ca nguyn t O
ca nguyn t N
*s
x 2pa
*z
s
*y
2p
- 2sa
- 2sb
2pb
2Pxa 2Pxb
2s
lk
y
117
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
lk
z
lk
s
2sa 2sb
Theo phng php VB, trong phn t NO2 nit trng thi lai ha sp2,
hai obitan lai ha c dng to lin kt gia N v O, obitan lai ha cn li
c 1 e c thn; mt obitan 2p khng lai ha c 1 e c thn ca N c dng
to lin kt vi 1 trong 2 nguyn t oxy, ngha l lin kt khng
nh ch.
2NO2 2NO + O2
CO + NO2
t
CO2 + NO
0
SO2 + NO2
t
SO3 + NO
2NO2 + O3 N2O5 + O2
2NO + O2 2NO2
N2O3 NO + NO2
119
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
trng thi rn n tn ti dng ion nitrni nitrat NO2+ NO3-. Cng thc ca
N2O5 trng thi rn ph hp vi s phn ly ca n trong cc axit khan nh
HNO3, H2SO4, H3PO4
iu kin thng l cht rn trong sut khng mu, chy lng 300C, si
450C, km bn, phn hy chm nhit thng, v mnh nhit cao.
2N2O5 4NO2 + O2
IX.1.2.8. Cc axit
Axit HNO2 ch tn ti trng thi kh v trong dung dch nc, d b phn hy,
nht l khi un nng:
120
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nitrit kim loi kim bn vi nhit ch phn hy trn 500oC. Nitrit cc kim
loi khc km bn hn, d b phn hy khi un nng. Trong mi trng axit,
mui NO2- va c tnh kh, va c tnh oxy ha nh HNO2
121
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Axit HNO3 tinh khit l mt cht lng khng mu, bc khi mnh trong khng
kh, ha rn -410C, si 860C.
NO2 sinh ra tan tr li trong axit HNO3 lm cho axit c mu vng. Axit HNO3
tinh khit t ion ha nh sau:
Khi tan trong dung mi c kh nng cho proton mnh hn nh H2SO4, HClO4
th axit HNO3 phn ly cho ion NO2+. Axit c tan nhiu trong nc theo bt k
t l no. Trong H2O, mt dung mi c kh nng cho proton km hn, HNO3
phn ly theo kiu axit:
axit HNO3 tc dng vi kim loi khng gii phng H2 , do ion NO3- oxy ha
mnh hn nhiu so vi ion H3O+
vi cc kim
+0,11
123
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2NO + O2 2NO2
IX.1.2.9. Nitrat
N 1,28Ao
O 1200 O
Hg(NO3)2 Hg + 2NO2 + O2
124
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
IX.2.1.n cht
1. L tnh
Pht pho c 3 dng th hnh: pht pho trng, pht pho v pht pho en
Pht pho en: Pht pho en c to ra khi un pht pho trng 220 - 370oC
trong 8 ngy hay p sut cao (12000 atm), hay c Hg xc tc.
2. Ha tnh
Tnh oxy ha: Khi un nng, P c th tng tc vi nhiu kim loi to ra pht
phua
125
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
3Mg + 2P Mg3P2
P + Cl2 PCl3
P + Cl2 PCl5
P + S P2S5
Khi tng tc vi dung dch kim, pht pho th hin kh nng t oxy ha kh:
126
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
IX.2.2.Hp cht
IX.2.2.1. Phtphin
127
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
IX.2.2.2. Cc oxit
POP = 1280
OPO = 990
nP4O6 3(PO2)n + nP
Oxit (PO2)n l oxit trung gian dng tinh th khng mu thng hoa 1800C.
128
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
P4 + 3O2 P4O6
4P + 5O2 P4O10
129
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
IX.2.2.3. Cc axit
Pht pho to nn rt nhiu axit, ngy nay ngi ta bit c 11 oxit axit sau:
HPO2, H3PO2, H4P2O5, H3PO3, H4P2O6, HPO3, H4P2O7, H5P8O10, H3PO4, H3PO5,
H4P2O8,.
Chng c CTCT
130
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
P O H O
H4P2O7 dng thy tinh, mm, nng chy 61oC v d tan trong nc.
TRong nc chuyn chm thnh H3PO4. Khi un nng n 300oC chuyn thnh
axit metaphtphoric (HPO3)n, l cht polime, cng dng thy tinh, nng chy
40oC. Tan trong nc chuyn thnh axit ortho.
phn bit axit H3PO4 v HPO3 ngi ta cho mui ca chng tc dng
vi dung dch AgNO3 th HPO3 cho kt ta Ag3PO4 mu vng sng, HPO3 cho
kt ta trng AgPO3. Axit H3PO4 c iu ch bng cc phn ng sau:
O O O O O
O P O P O O P O P O P O
O O O O O
Phtphat ngng t mch vng cha anion c cng thc chung (PO3)nn- nh
M4P4O12, M3P3O9 (M=kim loi kim)
O O
O P O P O
O O
O P O P O
O O
Cc mui ngng t c nhng cng dng khc nhau trong cng nghip. V
d: Na4P2O7 dng lm cht ty ra, lm cht ti kim loi khi rn. Na4P2O7 c
iu ch theo phn ng:
0
2Na2HPO4
600 C
Na4P2O7 + H2O
134
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
L loi phn ln dng rng ri, trong thnh phn khng c CaSO 4. c
iu ch theo 2 giai on phn ng:
136
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Mt s tnh cht vt l :
2P + 3X2 2PX3
dP-F = 1,52Ao
137
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
dP-Cl = 2,04Ao
2P + 5X2 2PX5
IX.3.1. n cht
1. L tnh
Tnh cht As Sb Bi
2. Ha tnh
Vi cc kim loi kim, kim th, v mt s kim loi khc As, Sb, Bi
tng tc to nn asenua, antimoanua, bitmutua. V d:
axit asenic
axit antimoanic
Sb, Bi khng tan trong kim, ring As tan c trong kim nng chy
139
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
E2O3 + 3C 3CO + 2E
IX.3.2.Hp cht
0
di lk E-H ( A ) 1,01 1,4 1,52 1,7
Gc HEH 107 93 92 91
Nhit to thnh Ho
-11 +3 +43 +35
(kcal/mol)
140
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
PH3 + O2 H3PO4
AsH3 + O2 H3AsO4
As4O6, Sb4O6, Bi2O3 l cc cht rn, t tan trong nc, As4O6 tan mt phn
to ra axit asen.
Trong cc oxit trn, t asen n bitmut, tnh axit gim dn, tnh baz tng
dn. As2O3 d tan trong kim:
141
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Sb + O2 Sb2O3
143
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Chng tan trong dung dch sulfua kim loi kim, hay amni to ra mui
thio.
Khi axit ha dung dch ca cc mui thio , sulfua tng ng s lng xung.
Sulfua ca asen khng tan trong axit HCl c nhng sulfua ca Sb, Bi tan c
144
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
145
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2M + 3X2 2MX3
146
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Phn nhm IVA gm cc nguyn t cacbon (C), silic (Si), gecmani (Ge),
thic (Sn), ch (Pb).
Mt s c im ca cc nguyn t
Nguyn t C Si Ge Sn Pb
S th t 6 14 32 50 82
147
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
X.1. CACBON
X.1.1. n cht
1. L tnh
- Kim cng:
148
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
khng l. Kin trc nh vy gii thch nhiu tnh cht vt l ca kim cng: kim
cng c t khi ln (3,51) v cng nht trong tt c cc cht. Thang cng
ca Mox ly cng ca kim cng bng 10, ca tan bng 1.
Kim cng khng dn in. Tinh th kim cng hon ton trong sut,
khng mu v c ch s khc x ln nht nn trng lp lnh v p
C C C
C C C C
C C C C
C C C C
C C C
C C C C
C C C C
149
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
C C C C
C C C C
C C C C
C C C
Cu trc ca mt lp than ch
- Than ch:
Than ch c kin trc lp, trong mi nguyn t cacbon trng thi lai
ha sp2 lin kt vi 3 nguyn t cacbon xung quanh cng nm trong mt lp to
thnh vng 6 cnh, nhng vng ny lin kt vi nhau to thnh mt lp v tn.
Sau khi to thnh lin kt, mi nguyn t cacbon cn c 1 eclectron trn obital
nguyn t 2p cha lai ha s to thnh lin kt vi mt trong 3 nguyn t C
bao quanh. Nn lin kt trong than ch khng nh ch trong ton b tinh th.
Nh than ch khc vi kim cng: c mu xm, c nh kim, dn nhit v dn
in (c dng lm in cc).
- Cacbin:
- Cacbon v nh hnh:
cht ny ngi ta dng than hot tnh tr cht c (dng trong mt n phng
c), loi cht bn khi lc ng v lc du thc vt.
2. Ha tnh
Khi chy trong khng kh cacbon tng tc vi oxy theo phn ng:
Ngoi kh CO2, trong sn phm lun lun c CO v khi nhit cng cao. V
nhit cao lng ny nhiu:
C + 2H2 CH4
151
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
152
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Than antraxit: l loi than gi nht v a cht. N cha trn 90% cacbon c
mu t en n xm.
Cgr
60000 - 38000xtCKLCT
1800- 120000at, Ckc
- Than ch: iu ch bng cch un nng than antraxit hay than cc nhit
2500- 30000C trong l in c bit.
CO c cu hnh in t
154
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CO + S = COS
CO + Cl2 COCl2
Hng s cn bng l:
C CO .C H 2 O
K
C H 2 .C CO
2
V d: 3000C, xc tc Ni
2n CO + (n + 1) H2 CnH2n + 2 + n CO2
n CO + 2n H2 CnH2n + n H2O
156
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2n CO + n H2 CnH2n + n CO2
CO + H2 CH3OH
Cr:
3d 4s 4p
Hb + CO HbCO
157
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Kh l ga: 25% CO, 70% N2, 4% CO2 (t chy than antraxit trong l ga)
158
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CO2 tan c trong nc (1 lt H2O ha tan c 1,7 lt CO2). Khi tan trong
nc phn ln CO2 dng hydrat ha, mt lng nh tc dng vi nc to axit
cacbonic.
C H 3O .C HCO 3
K1 = = 4,16.10-7
C CO 2 C H 2CO 3
C H 3O .C HCO 3
K1 = = 2.10-4
C H 2CO 3
ONH4
NH2
159
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
amoni cacbonat
ONH4 NH2
O=C O=C + H2 O
NH2 NH2
C dC-O = 1,29A0
O O OCO = 1200
160
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cc mui cacbonat kim loi kim v amni tan, cc mui cacbonat kim
loi khc khng tan, mui bicacbonat d tan hn nhng khng bn nhit, d b
phn hy.
iu kin thng CS2 l mt cht lng khng mu, d bay hi (nhit nng
chy l -1110C, si 46,20C) c mi thm d chu, rt c, c dng lm
thuc tr su.
Trong cng nghip, CS2 c iu ch bng cch cho hi S qua than cc nhit
900 -10000C:
C + 2S CS2
161
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cacbua kim loi l hp cht ca cacbon vi kim loi to thnh khi hai
nguyn t tng tc trc tip vi nhau nhit trn 20000C hay khi than
tng tc vi oxyt kim loi hoc kim loi tng tc vi hydro cacbon nhit
cao.
a. Cacbua ion
162
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
a3. Nhm cacbua to nn axtylen v hydro cacbon khc khi b thy phn
b. Cacbua xm nhp
163
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CaC2 + N2 = CaCN2 + C
Ca + 2C CaC2
trong k thut:
CaO + 3C CaC2 + CO
(CN)2 2CN
N N N N
C C C C
C C C C
N N N N
(CN)2 + O2 = 2CO + N2
O O oxamidua
165
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
S thy phn ca xyan cng cho thy s ging nhau gia xyan v halogen, nht
l trong mi trng kim.
H N C
HCN HNC
iu kin thng dng HCN chim 99,5% , khi un nng dng HNC tng ln.
hin nay cha tch c HNC tinh khit.
166
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
trng thi khan hay trng thi dung dch, HCN bn khi c axit v c lm cht
n nh. Nu khng n s trng hp thnh nhng sn phm rn mu en v i
khi c th gy n.
[:C N:]-
Cc mui rn KCN, NaCN trong khng kh b thy phn chm bng kh CO2
167
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nhiu mui xyanua kim loi nng khng tan trong nc nhng tan trong dung
dch xyanua kim loi kim to phc cht:
CN- c tnh kh, khi un nng trong khng kh th b oxy ca khng kh oxy
ha:
l mt cht lng d bay hi (t0s = 240C, t0nc = -840C), tan trong nc to dung
dch axit, nhng trong dung dch long axit d b thy phn:
NH2
NH4 - N = C = O nhit
O=C
NH2
D b nc thy phn:
c iu ch bng cch oxy ha xyanua trong dung dch nng bng oxy khng
kh hoc bng PbO:
.. .. dN-H = 0,99A0
N C S: dN-C = 1,22A0
H dC-S = 1,56A0
169
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
mu mu
N C-S - S - C N v N C- S - C N
KCN + S KSCN
X.2. SILIC
X.2.1. n cht
170
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
L tnh
Ha tnh
6000C, Si tng tc c vi S:
171
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
iu ch
SiO2 + 2C Si + 2CO
SiH4 Si + 2 H2
(mono silan)
SiI4 Si + 2 I2
Ngoi k thut bn dn, silic cn c dng rng ri trong luyn kim loi
oxy trong thp v lm tng tnh chng r.
X.2.2.1. Silan
nng cao hiu sut, ngi ta cho Mg2Si tc dng vi NH4Cl trong NH3
long:
Tuy c cng thc phn t l SiO2 nhng silic ioxit khng tn ti tng
phn t ring r m di dng tinh th, ngha l mt phn t khng l.
8700C 14700C
Thch anh Tridimit Crystobalit
N cn tan trong kim hay cacbonat kim loi kim nng chy:
174
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trc y ngi ta dng cng thc th 2 v n ging cng thc axit cacbonic
H2CO3, cng thc ny khng ng tin cy v thc t ion n gin SiO32- khng
tn ti, m ngc li ion SiO42- rt ph bin. Ngoi ra trong mi hp cht vi
oxy, silic lun c s phi tr bng 4 ch khng bng 3. V vy cng thc H4SiO4
ngy nay c cng nhn l ng tin cy hn.
OH OH OH OH
nH O Si OH H O Si [ O Si ]n-2O Si OH +
(n+1)H2O
OH OH OH OH
175
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
X.2.2.4. Silicat
Nhng nhm t din lin kt vi nhau to thnh mch thng, mch vng, lp
hoc mng li. Da vo c im cu trc ngi ta chia silicat ra lm cc
nhm: octo silicat, silicat mch thng, silicat mch vng, silicat lp, silicat mng
li.
THY TINH
176
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Thay Ca trong thy tinh kali bng Pb s c loi thy tinh trong sut v
d nng chy hn dng lm phal. Loi thy tinh cha nhiu ch hn c
dng lm lng knh v thu knh. Loi thy tinh cha rt nhiu ch c th trong
sut nh kim cng nn c dng lm trang sc (mt ngc).
177
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Lm hn hp nguyn liu
Ngoi ra ngi ta cn sn xut gch ngi, gch chu la, snh, s, men t t
st.
178
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Si
X X
X
iu kin thng SiF4: cht kh, SiCl4, SiBr4: cht lng, SiI4: cht rn
X.3.1.n cht
180
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1. L tnh
Gecmani (Ge), thic (Sn), ch (Pb) l cc kim loi. Tnh kim loi tng t
Ge n Pb. Gecmani c mu trng bc, b ngoi ging kim loi nhng c kin
trc ging kim cng. Dng th hnh (thic trng) bn trn 13,20C, l kim
loi mu trng bc, c cu trc t phng vi s sp xp cc nguyn t theo
hnh bt din u. Khi lm lnh thic trng chuyn thnh dng (thic xm) c
cu trc kiu kim cng. S chuyn dng th hnh thnh c km theo s
gim th tch ring (25,6%) v thic nt vn ra thnh bt. Ch l kim loi mu
xm sm, c cu trc lc phng din tm in hnh i vi kim loi
Mt s tnh cht vt l
CCK Si Ge Sn Pb
2. Tnh cht ha hc
Sn + O2 SnO2 Ge + O2 = GeO2
2Pb + O2 = 2PbO
181
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V d: Ge + 2Cl2 = GeCl4
Sn + 2Cl2 = SnCl4
Pb + Cl2 = PbCl2
182
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
SnO2 + 2C Sn + 2CO
183
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Qu trnh iu ch Ch gm 2 giai on
X.3.2. Hp cht
8000C
Ge + GeO2 2GeO
184
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
cn PbO
2Pb + O2 = 2PbO
IOXYT MO2:
0 0 0
PbO2 240 - 320 C Pb2O3 390 - 400 C Pb3O4 530 - 550 C PbO
nu en vng vng
C QUI CH:
186
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Pb2+ + 2e = Pb
cc m: Pb + SO42- = PbSO4 + 2e
(Pb4+ + 2e = Pb2+)
S ca phn ng chung l
187
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
M(OH)2 MO + H2O
188
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
d dng b C, CO, H2 kh
0
Pb3O4 + 4CO t 3Pb + 4CO2
Minium c dng sn xut thy tinh phal, men s l cht mu cho sn.
Minium c iu ch bng cch un nng PbO hay PbCO3 trong khng kh.
0
6PbO + O2 450 C 2Pb3O4
0
6PbCO3 + O2 300 C 2Pb3O4 + 6CO2
189
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
nu nu en trng vng
Chng thc t khng tan trong nc v dung dch axit long, ring GeS2
hi tan trong nc v b nc thy phn chm
amni tiStanat.
190
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Sn + S SnS
X.3.2.5. ihalogenua ca Ge - Sn - Pb
191
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
GeCl2 c th iu ch
GeX4 Ge = 2GeX2
Sn + 2HCl SnCl2 + H2
Pb + Cl2 PbCl2
192
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
F F F
F F F F
Sn Sn Sn
F F F F
F F F
GeF4 GeCl GeBr4 GeI4 SnF4 SnCl4 SnBr SnI4 PbF4 PbCl
4 4 4
t0s -37 80 186 377 ---- 113 203 344 ---- ----
trong dung dch nc chng b thy phn tng nc cho n khi to nn axit.
193
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
c im ca nguyn t
(i vi Tl+ + e Tl E0 = - 0.336 V)
194
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XI.1. BO
XI.1.1. n cht
Tnh cht l ha
195
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- nhit thng Bo khng tan trong nc, nhng nhit cao n tng tc
vi hi nc to nn oxit v gii phng hydro:
2 B + 3 H2O B2O3 + 3 H2
- Bo cng khng tan trong dung dch HCl v HF, dng bt mn n tan chm
trong trong dung dch m c ca HNO3 , H2SO4 , H2O2 v mt s cht oxy
ha mnh khc bin thnh H3BO3.
- Khi un nng trong kh quyn NH3 hoc NO, Bo cng to thnh BN:
2 B + 2 NH3 2 BN + 3 H2
5 B + 3 NO 3 BN + B2O3
B2O3 + 3 Mg 2 B + 3 MgO
196
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
KBF4 + 3 Na B + KF + 3 NaF
1, Boran
a. Cu to ca B2H6
197
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Sx
KLK sp3
sp3
1s Slk
b. Tnh cht
198
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2, Oxit Boric
B2O3 c 2 dng th hnh: dng thy tinh v dng tinh th. B2O3 dng
thy tinh l cht dng khi rn, khng mu v gin. Khi un nng n tr nn
do ri to thnh khi nht, c th kp si v ha lng 6000C. B2O3 dng thy
tinh c cu to bi cc nhmBO3 ni vi nhau qua nguyn t O v sp xp
mt cch hn n. Dng tinh th c cu trc hon ton khc, gm nhng t din
lch BO4 ni vi nhau qua nhng nguyn t O. Trong 4 nguyn t O th c 1
nguyn t O chung cho 2 t din v 3 O cn li chung cho 3 t din.
199
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
B O
O O O v B B
B O O
3, Axit Boric
t0 t0
H3BO3 H2O HBO2 H2O B2O3
Ka = 10-9.
XI.2. NHM
XI.2.1 n cht
200
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Tnh cht l hc
Tnh cht ha hc
Tm nhm khi c nhng trong dung dch mui thy ngn hoc thy
ngn kim loi th s b oxy ha n cng v khng c mng oxit bo v.
Al + Cr2O3 Al2O3 + 2 Cr
201
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Tng t Be, Al tan trong dung dch kim mnh gii phng H2 :
AlCl3 + 3 Na Al + NaCl
NaACl4 + Na Al + NaCl
202
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1. Nhm hydrua
203
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
H H
H H H
Al Al
H H H
H H H H
Al Al
H H H H
H H H
Al Al
H H H
H H
Cu trc ca (AlH3)n
Nhm oxit
204
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
O O
O O O
O O O
O O O O
O O O O
O O O
O O O
O O
205
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cu trc ca lp hydragilit
4. Nhm halogennua
206
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
a. Nhm florua
- Nhm florua l cht dng tinh th, c mu trng, nng chy 1290 0C.
Na3[AlF6].
Al + HF AlF3 + H2
b. Nhm clorua
Cl
Cl 2,12 A0
Cl
2,06 A0
0
Al 80 C Al
Cl Cl
Cl
207
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Al2Cl6 + Al AlCl
208
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XI.3.1. n cht
Tnh cht vt l
209
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Tnh cht ha hc
- Ging vi Al, Ga cng tan trong dung dch kim to mui galat
XI.3.2. Hp cht
210
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1. Oxit (E2O3)
Ga2O3 nng chy 1740 0C khng phn hy, In2O3 nng chy 850 0C v
chuyn thnh In3O4 cn Tl2O3 bt u mt oxy 100 0C v bin thnh Tl2O. V
vy khi t nng trong khng kh Tl to nn hn hp Tl2O3 v Tl2O.
- Tt c cc E2O3 u khng tan trong nc, dung dch kim v dung dch
axit tr Tl2O3 tan c trong axit
2. Hydroxit E(OH)3
- Tr Tl(OH)3, chng cng tan trong dung dch kim ging nh nhm
hydroxit to thnh mui hydroxygalat v hydroxyindat c thnh phn v tnh
cht tng t aluminat:
211
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
3. Mui E(III)
Ion Tl+ c bn knh 1,44 A0, tng ng vi bn knh ca cc ion K+, Rb+, Ag+
nn hp cht ca chng ging vi nhiu hp cht kim loi kim v bc.
1. Tl2O
- L cht b mu en, nng chy 3000C thnh cht lng mu vng tng
tc mnh vi thy tinh. N ht m v tan d dng trong nc to Tl (I) hydroxit:
Tl2O + O2 Tl2O3
2. TlOH
3. Mui Tl(I)
- Tng t mui kim, cc mui Tl(I) l hp cht ion. Dung dch mui
Tl(I) rt c, ch mt lng nh cng lm rng tc.
- Tng t mui bc, TlF d tan nhng TlCl, TlBr v TlI tng i t tan.
213
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Be Mg Ca Sr Ba Ra
S th t 4 12 20 38 56 88
Bn knh ion M2+ (A0) 0,34 0,74 1,04 1,2 1,33 1,14
XII.1 N CHT
XII.1.1.TNH CHT L HC
Be Mg Ca Sr Ba Ra
dn in ring (, 1,7.10
-1
28.104 25.104 23.104 3.104 4 -
cm )
Cc kim loi kim th l nhng kim loi hot ng ng sau kim loi
kim. Trong cc phn ng chng th hin tnh kh v tnh kh tng ln dn t
Be Ra.
215
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
1, Tc dng vi hydro
Ca + H2 CaH2
Cc hydrua ion ca kim loi kim th bn hn hydrua ion kim loi kim.
2, Tc dng vi oxi
Khi kim loi kim th chy trong khng kh, ngoi oxyt MO cn c nitrua
M3N2
3Mg + N2 Mg3N2
2Be + C Be2C
216
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Ca + C CaC2
Ca + H2O Ca(OH)2
Be + 2NaOH(nc) Na2BeO2 + H2
Cng nh kim loi kim, cc kim loi Ca, Sr, Be c th tan trong NH3
lng cho dung dch mu xanh lam thm. V bn cht v tnh cht ha hc ca
dung dch mu xanh lam ny ging dung dch kim trong NH3 lng, nhng khc
ch sau khi NH3 bay hi th dung dch kim loi kim cho kim loi kim cn
kim loi kim th li tinh th vng ng nh c thnh phn khng i l
M(NH3)6 (M = kim loi kim th), khi un nng c mt xc tc ta thu c
amiua
217
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XII.2.1. Oxyt
c im chung
Tnh cht ha hc
- BeO khng tan trong nc, MgO tan chm v rt t; cc oxyt Ca, Sr, Ba tan d
dng v phn ng ta nhiu nhit.
MO + H2O M(OH)2
218
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
ring BeO kh tan trong axit d tan trong dung dch kim to ra mui berilat
ng dng
Trong thc t BeO dng lm cht xc tc, chn nung, cng nghip thy
tinh. MgO lm gch chu la, iu ch Mg kim loi ximng magi. CaO (vi
sng) dng lm vt liu xy dng, iu ch CaC2...
iu ch
XII.2.2 Peoxyt
MO2 MO + 1/2O2
MO2 c iu ch khi cho H2O2 tc dng vi dung dch hydroxit tng ng:
219
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Ring BaO2, SrO2 c th iu ch bng cch cho oxyt kt hp trc tip vi oxyt
2BaO + O2 2BaO2
2BaO2 2BaO + O2
BaO2 kh tan trong nc, ru, te nhng d tan trong dung dch axit long gii
phng H2O2
BaO2 + H2 Ba(OH)2
M(OH)2 MO + H2O
220
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cc M(OH)2 bao gm hon ton cc ion kim loi M2+ v ion OH-, trong
dung dch chng l nhng baz tnh, baz tng ln t Be(OH)2 Ba(OH)2.
Be(OH)2 l mt baz rt yu, Mg(OH)2 yu, Ca(OH)2, Sr(OH)2, Ba(OH)2 l
nhng baz mnh. Cc M(OH)2 c kh nng hp th CO2, d tan trong axit to
ra mui.
ring Be(OH)2 cn c kh nng tan trong dung dch kim hay dung dch
cacbonat kim loi kim m c.
iu ch Be(OH)2, Mg(OH)2 cho dung dch kim tc dng vi dung dch mui
Cl
Cl Cl
Cl Cl
Be Be Be Be Be
Cl Cl
Cl Cl
Cl
Be Be
Cl2 + Mg MgCl2
dung dch MgCl2 30% trn vi bt MgO nung to thnh khi nho ng cng
sau vi gi gi l ximng magi. Trong ch yu to nn hp cht cao phn t
c cu trc mch di.
Cl-Mg-O-Mg-...........O-Mg-OH
Mun c CaCl2 khan nung nng CaCl2.6H2O 2600C, CaCl2 khan l mt cht
ht m, cht lm kh kh. Hp cht cha NH3 khng nn dng CaCl2 ht m v
Dung dch CaCl2 dng tri mt ng cho khi bi, trong phng th nghim
BaCl2 dng pht hin ion SO42-.
223
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CaCO3 khi kt tinh t dung dch nng c dng nhng tinh th t phng,
ngui chuyn dn sang dng mt thoi.
224
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XII.3. NC CNG
<4 mm
48 Nc cng tm thi
8 12 Nc cng
> 12 Nc rt cng
Nhng thng kh cng tm thi bng cch thm Ca(OH)2, lng Ca(OH)2
thm vo c tnh ton t lng bicacbonat c trong dung dch
Nha anionit l cc hp cht cao phn t hu c cha nhm baz c cng thc
chung l RNH3OH, qua ct ny cc ion m b gi li
Nhng nha ny sau khi c s dng c th c ti sinh bng cch cho ngm
trong dung dch axit, kim.
227
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MgCl2 Mg + Cl2
228
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nguyn t Li Na K Rb Cs Fr
S th t 3 11 19 37 55 87
- Kim loi kim phn ln to hp cht lin kt ion. Tuy nhin chng cng
c th to nn lin kt cng ha tr trong cc phn t : Li2, Na2, K2, Rb2, Cs2
nhng nng lng lin kt kh b. Do tc dng phn cc khng ng k ca cc
ion (in tch nh, tnh bn ca cu trc electron, kch thc ion M+ ln) nn s
to phc ca K+, Rb+, Cs+, v Fr+ khng c trng, i vi chng ngay c cc
hydrat tinh th cng hu nh cha bit.
XIII.1. N CHT
Cc kim loi kim tan trong thy ngn ngay nhit thng to thnh
cc hp kim gi l hn hng. Hn hng natri thng c dng lm cht kh
m du
iu kin thng trong khng kh cc kim loi b oxi ha: liti b oxi ha
chm, natri b oxi ha nhanh, phn ng tng ln kali, cn rubidi v cesi t bc
chy trong khng kh. V l do trn, nn cc kim loi kim phi c bo qun
trong kh quyn tr (agon). Mt lng nh natri, kali c th bo qun trong du
ha
khi t chy trong khng kh, liti to thnh oxit Li2O v nitrua Li3N, natri
to thnh peoxit Na2O2, kali, rubidi v cesi sinh ra supeoxit MO2. iu ny
chng t rng bn nhit ca MO2 v M2O2 ca cc kim loi kim theo cc
phn ng
230
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
H 298,s
0
, kJ/mol -318 -151 +84 +180 +314
2M + 2 HOH MOH + H2
231
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
lng ta ra do phn ng khng lm nng chy liti, trong khi cc kim loi
kim khc b nng chy khi phn ng vi nc. Mt cht th lng bao gi
cng d phn ng hn th rn
XIII.2. HP CHT
Na2O2 + 2 Na 2 Na2O
KO2 + 3 K 2K2O
232
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Hidroxit kim loi kim l nhng bazo mnh nht trong s cc bazo
bit. Chng n mn mnh vi, da, giy v cc cht hu c khc. Natri hidroxit
cn c gi l kim n da l xut pht t tnh cht ny. Khi un cao hn nhit
nng chy, liti hidroxit mt nc to thnh oxit Li2O, cn cc hidro MOH
khc ch bay hi khng b phn hy. trng thi nng chy cc hidroxit MOH
n mn thy tinh, s v khi c mt oxi khng kh n mn c platin. Do khi
thc hin phn ng trng thi nng chy c mt kim phi dng dng c bng
st, niken hoc bc
2H2O2 2H2O + O2
Ngi ta thy rng nhng mui ca kim loi kim vi anion ha tr mt kch
thc b c tan tng theo kch thc ca ion M+. V d tan tng theo chiu
234
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XIV.1. NH NGHA
235
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
236
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
gii thch lin kt ha hc trong ion phc cht hin nay ngi ta dng
3 thuyt: thuyt lin kt ha tr, thuyt trng tinh th v thuyt obitan phn t
237
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Nguyn nhn to thnh hai loi phc cht trn thuyt lin kt ha tr
khng gii thch c
238
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Tuy nhin cn nhiu tnh cht ca phc cht khng gii thch c bng
thuyt ny, nh tnh cht t chi tit, v d, tnh d hng t, cng hng t,
khng gii thch c s bt i xng v cu to ca ion phc m th nghim
quan st thy, khng gii thch c tnh cht quang hc ca phc cht
Thuyt trng tinh th gi thit rng lin kt cho nhn gia nhn trung
tm v cc phi t l in ha tr. y l thuyt c pht trin trn c s thuyt
tnh in n gin ca Kossel nm 1916. Nm 1930 hai nh vt l hc l Bethe
v van vleck dng thuyt ny gii thch tnh cht t v mu ca cc mui
tinh th, nn c tn gi l thuyt trng tinh th. Nm 1951 mt s nh ha hc
dng thuyt trng tinh th gii thch ph ca cc phc cht. V thuyt
ny p dng c kt qu, nn chng bao lu c dng rng ri nghin cu
phc cht
239
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Khi tan trong nc phn t phc cht in li hon ton thnh ion cu
ngoi v ion cu ni (ion phc). Sau ion phc in li yu tng nc ra cc phi
t . i lng c trng cho s in li ca ion phc l hng s in li
240
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
CHNG XV
241
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
242
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Nhit nng chy ca cc kim loi nhm II B thp nht trong dy, cn
ca mangan thp hn cc kim loi trc v sau n trong cng dy. iu ny c
lin quan ch yu n cc phn lp e bn bo ha s e (n -1)d10 v na bo ha
3d5
243
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cu Ag Au
XVI.1. N CHT
Tnh cht vt l
Tnh cht ha hc
245
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
c tnh chung
- S oxy ha +1 bn i vi Ag cn i vi Cu n ch c lm n nh
trong nhng hp cht c tch s tan rt nh v cc phc cht bn vng hoc
nhng iu kin hon ton kh. Hin tng ny c gii thch l do ion Cu2+
c nng lng hydrat ha ln hn nhiu so vi Cu2+ do khi mt nc Cu2+ tr
nn bn vng hn nhiu. Cc hp cht Cu(+1) thng th hin tnh kh d b
oxy ha ln Cu(+2) hoc b d phn. Cc hp cht ca Ag(+1) c tnh oxy ha
v b kh v Ag kim loi.
Cu+ = Cu + Cu2+
246
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cc hp cht
Cu2O: mu , Ag2O: mu nu en
TAgI < TAgBr < TAgCl; TCuI < TCuBr < TCuCl
2CuI2 2CuI + I2
247
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2AgX 2Ag + X2
CuCl CuCl2 + Cu
Ag+ + KI = AgI
AgI + KI = K[AgI2]
248
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V d:
250
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Zn Cd Hg
Hg + Hg2+ Hg22+
251
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XVII.1. N CHT
Tnh cht vt l
Zn Cd Hg
Tnh cht ho hc
252
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Hg + O2 HgO
- Khong quan trng: ZnS (sphalerit), Xinoba HgS, Grinockit CdS, chng
thng tn ti trong cc khong a kim. Ring thy ngn cn tn ti trng thi
n cht. Zn, Cd, Hg v cc hp cht ca n u c.
ZnO + C = Zn + CO
HgS + O2 = Hg + SO2
253
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MO v M(OH)2 c tnh cht lng tnh, tnh axit v baz tng i yu.
Tnh baz tng chm t hp cht ca Zn (+2) sang hp cht ca Cd (+2) v
gim t Cd (+2) sang Hg (+2).
254
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V d:
HgI2 + I- [HgI4]2-
Cc hp cht Hg22+
Hg2I2 = HgI2 + Hg
255
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Hg2S HgS + Hg
Hg2(CN)2 Hg(CN)2 + Hg
dn xut bn nht ca Hg22+ l Hg2Cl2 v Hg2SO4, tuy nhin chng cng b phn
hy khi un nng hoc chiu sng mnh
Thy ngn (I) nitrat c iu ch bng phn ng gia axit nitric long v
thy ngn d:
Hg2O HgO + Hg
256
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Phn ng gia Hg22+ v S2- hoc CN- cng khng thu c mui Hg (I)
tng ng m c mui Hg (II) v Hg;
Hg22+ Hg2+ + Hg ;
[ Hg 2 ]
K = 6.10-3
[ Hg 22 ]
Cc hp cht Hg(I) va th hin tnh cht oxi ha va th hin tnh cht kh. V
d:
257
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Trong bng cho thy tnh cht ca nguyn t cc nguyn t phn nhm
IIIA v IIIB
B Al Sc Y La Ac Ga In Tl
RM (A0) 0,91 1,43 1,64 1,81 1,87 2,03 1,39 1,66 1,71
RM3+ (A0) 0,21 0,57 0,83 0,97 1,04 1,11 0,62 0,92 1,05
I1 (eV) 8,29 5,98 6,56 6,22 5,58 5,1 5,99 5,78 6,11
258
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Tnh cht ha hc
Cc oxit l nhng cht rn, mu trng, kh nng chy, thc t khng tan
trong nc, nhng d kt hp vi nc to thnh hidroxit t tan. V d:
259
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cc ion M3+ khng mu, cc mui thng dng cha M3+ ha tan trong
nc l nitrat, clorua, axetat; cn florua, cacbonat, photphat, oxalat tan t trong
nc
XVIII.2. H LANTAN
261
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XVIII. H ACTINI
trng thi n cht, thori l kim loi do, kh nng chy, mu trng
bc. S oxi ha c trng nht l + IV, oxit quan trng l ThO2
XVIII.4. MT S HP CHT
Sc(OH)3 tan c trong axit v tan c khi cho phn ng vi dung dch
m c hay khi nng chy
263
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MIn[MXn+3] (n = 1, 2, 3)
MI4[M(NO3)5]
264
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Ti Zr Hf
in tch ht nhn 22 40 72
- Th ion ha tng dn, tnh kim loi gim dn. Trong dy Ti, Zr, Hf th
bn knh nguyn t v bn knh ion ca Zr v Hf rt gn nhau nn tnh cht
ging nhau hn so vi Ti.
XIX.1. N CHT
265
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Titan l kim loi trng bc, c nhit nng chy cao (t0nc = 16680C)
nh hn so vi nhiu kim loi (d = 4,5 g/cm3 trong khi t khi ca st l d =
7,9 g/cm3) nhng c tnh bn c bit tng i vi s n mn.
Ti + Cl2 TiCl4
nhng n ch tan c trong HCl c, nng, ch khng tan trong cc axit long
iu ch
266
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Zr v Hf kim loi cng c tnh cht chng n mn cao khng tan trong
axit v kim long.
XIX.2. HP CHT
1, Mt s hp cht ca Titan
267
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Khi cho Titan phn ng vi oxy n cng to thnh cc dung dch rn kim
loi v cc hp cht kim loi
Khi hm lng oxy tng ln t l gia lin kt kim loi v lin kt cng
ha tr gim dn v cui cng s to thnh TiO2 vi lin kt cng ha tr.
Cc hp cht Ti(+4)
TiO2 l cht rn mu trng, khng tan trong nc, khng tan trong axit
long v kim long. Khi un nng lu n tan chm trong axit. Khi un vi
kim nng chy n cng tan. Axit tng ng l axit titanic c thnh phn khng
xc nh TiO2.xH2O. Dng mi iu ch d tan trong axit v kim (dng ) cn
nu lu n chuyn sang dng kh tan trong c axit v kim. Hin tng ny
gn lin vi s chuyn dng cu trc plyme vi cc cu ni OH trong dng
sang cu trc polyme vi cu ni O trong dng .
- Khi ha tan TiO2 hoc axit ngi ta thng dng HF hoc H2SO4 m
c.
Cc titanat kim loi kim d tan trong nc, khi tan s b thy phn hon
ton.
268
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Phn t c lm bn do lin kt ca cp in t ca X vi vn o d
trng ca nguyn t Titan.
- Ph hp vi tnh axit, phc anion c trng cho Ti(+4). Quan trng nht
l cc phc halogeno [TiX6]2-, [Ti(SO4)3]2-, [TiO(C2O4)2]2- trong [TiF6]2- l
phc bn nht, chnh s hnh thnh phc cht ny l nguyn nhn lm cho cc
hp cht kh tan ca titan tr nn d tan khi c mt ca HF. Ti(+4) cn to
phc peroxyt c mu da cam khi c mt ca H2O2
Trong dung dch nc, ion Ti3+ tn ti di dng phc aqu [Ti(H2O)6]3+
c mu tm. Cc phc cht ca Ti(+3) cng thng c mu tm.
2, Mt s hp cht ca Zr v Hf
269
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Cc hp cht ca Zr v Hf s oxy ha +3 rt km bn v cn t c
nghin cu.
HfF4 khng tan trong nc, ZrF4 tan t v b thy phn, cc tetrahalogenua
khc b thy phn mnh trong dung dch to ra cc hp cht c thnh phn khc
nhau ty thuc vo nng v nhit . Sn phm ca s thy phn l kt ta
trng hidrat oxit xMO2.yH2O. Sn phm trung gian ca s thy phn thng
cha cc gc titanyl (TiO2+), ziriconyl (ZrO2+) v (HfO2+):
271
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
V Nb Ta
XX.1. N CHT
Tnh cht
272
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
273
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XX.2. HP CHT
Hp cht E(+2)
Cc hp cht E(+3)
274
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- V2O3, V(OH)3 c tnh cht lng tnh nhng tnh baz tri hn. Khi ha
tan trong axit chng to phc aqu [V(H2O)6]3+ mu xanh l cy hoc
[V(H2O)4Cl2]+, VO+.
Cc hp cht E(+4)
VO2 tan trong axit to thnh cc dn xut ca phc aqu ca ion vanadyl
2+
VO c mu xanh da tri nht.
Cc hp cht E(+5)
- Khi ha tan V2O5 trong axit s to thnh ion VO2+ hoc VO3+. Nh vy
khi thay i pH trong dung dch ca cc hp cht V(+5) s xy ra s chuyn
bin nh sau:
Tng pH
Vanadi cng to cc phc cht hoc cc hp cht trong ion VO2+ hoc
VO3+ ng vai tr ion trung tm. V d: VOHal3, [VOF4]-, [VOF5]2-, [VO2F3]2-,
[VF6]-...
NG DNG
276
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
(Cr, Mo, W)
Mt s c im ca cc nguyn t
Cr Mo W
S th t 24 42 74
XXI.1. N CHT
chng ph thuc vo tinh khit ca kim loi. Cc tp cht cacbon, nito, oxi,
hidro bin i mnh tnh cht c hc ca chng. V d, crom tinh khit c tnh
do, nhng thng ln tp cht nn gin
V d: Cr, ha tan c trong dung dch axit HCl v H2SO4 long cho kh H2 .
Cr + 2HCl CrCl2 + H2
W + HNO3 + HF H [WF6]
V d: Cr + Cl2 CrCl3
4Cr + O2 2Cr2O3
278
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XXI.2. CC HP CHT
279
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
3d 3p 3p
H - O Cr .... Cr OH Cr OH Cr OH
H-O OH OH OH
281
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MoO3 c t0nc = 7910C, WO3 c t0nc = 14730C nng chy th thng hoa khng b
phn hy.
H2CrO4 khng tch c trng thi t do, dung dch n l axit Crmic c
mnh trung bnh H2MoO4 v H2WO4 l nhng cht bt khng tan c mu trng
v vng, khi un nng chng d mt nc to ra axit.
Khi lm lnh v axit ha tip tc dung dch bng axit Sulfuric th nhng
tinh th anhydrit Crmic sm s tch ra.
2-
O O O O
O Cr O O Cr O
O O O O
Cc Crmat c hot tnh oxy ha ln nht trong mi trng axit. Tnh oxy
ha ca cc hp cht Mo (VI) v W (VI) ch th hin khi gp cht kh mnh
nh H nguyn t.
284
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
285
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Mangan (Mn), Tecnexi (Tc), Rni (Re) l nhng nguyn t hon ton
tng t nhau v cu to electron, cu hnh electron ha tr l: (n - 1)d5 ns2.
Mt s d kin nguyn t
Nguyn t Mn Tc Re
S th t 25 43 75
XXII.1. N CHT
Tnh cht vt l
286
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
MnO2 + Si Mn + SiO2
Tnh cht ha hc
Mn + 2HCl MnCl2 + H2
Mn + H2SO4 MnSO4 + H2
2Mn + O2 2MnO
Mn + Cl2 MnCl2
XXII.2. CC HP CHT
288
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
s to phc anion cn c
289
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
(en)
290
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
291
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Trong dung dch nc HXO4 l nhng cht axit mnh v c gi l axit per
manganic HMnO4, HTcO4, HReO4 mnh ca axit phn no b gim xung.
Phn ln cc dn xut MnO4-, TcO4-, ReO4- d tan trong nc. Tng i kh
tan l cc mui ca K+, Rb+, Cs+. Ion MnO4-: tm , TcO4-: hng, ReO4-: khng
mu.
292
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
B 1 Fe Co Ni
B 2 Ru Rh Pd
B 3 Os Ir Pt
XXIII.1. CC NGUYN T H ST
293
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XXIII.1.1. n cht st
Tnh cht ha hc
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
Fe + H2SO4 FeSO4 + H2
Fe th ng trong axit H2SO4 m c ngui. Trong dung dch axit HNO3 long
v nng va phi Fe b ha tan.
294
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
XXIII.1.2. Hp cht ca Fe
1. Cc hp cht Fe(II)
- Mui Fe(II) c to thnh bng cch cho tc dng trc tip Fe vi acid.
Cc hp cht Fe (II) c s phi tr 6. V d: [Fe(H2O)6]2+, [Fe(OH)6]4-
,[Fe(CN)6]4- ngi ta cng thy c cc phc cht t din ca kiu [FeCl4]2-,
[Fe(SCN)4]2-. Cc phc anion cng nh phc cht cation u c trng vi
Fe(II).
V d : FeO (en), Fe(OH) 2 (lc nht), FeS (en), FeCO3 (trng) u d tan
trong cc acid long to thnh phc cht aqu.
295
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
2. Cc hp cht ca Fe (III)
Fe2O3, Fe(OH)3 tan c trong axit to thnh phc cht aqu khng mu, t
nhng dung dch s tch ra cc Hydrat tinh th FeCl3.6H2O, Fe(NO3)3.6H2O,
Fe2(SO4)3.18H2O...
296
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
3. Cc hp cht Fe (VI)
4. Cc hp cht Fe (0)
Fe + 5CO Fe(CO)5
297
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
Fe(CO)5 l mt cht lng mu vng d bay hi t0nc = -200C, t0s = 1030C tan trong
Benzen v te nhng khng tan trong nc, phn t c cu hnh khi kp tam
gic ng vi s lai ha sp3d
3d 4s 4p
Fe(CO)5 + I2 [Fe(CO)4]I2 + CO
5. Hp kim ca Fe
298
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
- Gang:
- Thp
299
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
+ Thp c bit: c nhiu nguyn t khc nh Mn, Si, Cr, Ni, W... nhng
nguyn t ny gi l nhng nguyn t kt hp. S c mt ca nhng nguyn t
kt hp ny lm thay i cn bn tnh cht ca thp.
Thm W lm tng tnh cng; v d: Thp cha 18%W, 4%Cr, 1%V gi l thp
gi rt cng dng ch li ct, mi khoan. Thp cha Cr, Ni rt do, bn, chu
nng v khng b oxy ha. Thp cha 36%Ni, 0,5%Mn, 0,5%C c h s dn n
b c dng to ra cc dng c o lng chnh xc.
XXIII.1.3. Coban
300
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
hng en
Khi cho axit c cha oxy tc dng vi Co(OH)3 th khng to ra mui Co (III)
m to ra Co (II) v oxy. V d:
V d: [Co(NH3)6]Cl3, K3[Co(NO2)6]...
301
Bi ging: Ha V C Khoa Cng ngh Ha v Mi trng
lc xm
Cd(OH)2 + 2e Cd + 2OH-
303