NDEKLER

NSZ .
Transkripsiyon Alfabesi ..
GR .
BLM I
Destan.
Roman .
yk.
BLM II
ykclk ncesi Siyasi, Sosyal Gelimeler ve Edebiyat Ortam

BLM III
YKCLN LK DNEM
Seccad Haydar Yldrm
Perim and.
Sultan Haydar Co..
Raid-ul Hayri
Dnemin Genel Deerlendirmesi
YKCLN II. DNEM
Niyaz Fetihpuri ..
Suder an .
Ali Abbas Huseyni
Muhammed Hasan Askari
Reid Cihan .
Kriien andar
Belvent Singh
Dnemin Genel Deerlendirmesi
YKCLN III. DNEM
Saadet Hasan Manto
Gulam Abbas .

I
Afak Ahmed .
smet aatay .
Ahmed Nedim Kasmi
Racandar Singh Beydi
Dnemin Genel Deerlendirmesi.
YKCLN IV. DNEM
ntizar Hseyin
Banu Kudsiyah
Selim Ahtar.
Mazhar-ul slam
Mmtaz Mfti
Halide Hseyin
Muhammed Muna Yad
Dnemin Genel Deerlendirmesi

BLM IV
SONU .
TRKE ZET
NGLZCE ZET
KAYNAKA
DZN

II
 NSZ

Bu almann amac, Urdu edebiyatn ve zellikle yk trn

incelemektir. Bunu yaparken, Urdu edebiyatnda ykclk ncesi dnemler de
incelenmeye allm ve bu temelden hareketle yk tr incelenmitir. Dnemlere
damgasn vurmu ykcler, onlarn ksaca yaamlar ve nemli eserleri ele
alnmtr.
Urdu Edebiyat'nda yk balkl bu yksek lisans almas, bir giri ve
drt blmden olumaktadr. Giri blmnde Urdu nesrinin geliimine deinilmi
ve 1857 Ayaklanmas, Ahmed Hann liderliinde balayan Aligarh Hareketinden
ve bu hareketin Hint toplumuna ve Urdu edebiyatna olan etkisinden sz edilmitir.
I. Blmde; yk ve ykden nce edebiyatta geliim gstermi olan destan
ve romann genel olarak tanm yaplmtr. Tanmlarnn yan sra Urdu
edebiyatndaki ilk rneklerine ve bu trde eser veren edebiyatlara da deinilmitir.
II. Blmde; Urdu edebiyatnda ykcln dnemler halinde incelemesi
yaplm ve drt dnem olarak ele alnmtr. Dnemlerin ayrntlarna girmeden
nce dnemlerin zelliklerini genel olarak tantmak amacyla bir giri blm
yazlmtr. Baka kaynaklarda da belirlenmi olan tarihler dorultusunda dnemler,
o dnemde eser veren en nemli ykcler kapsamnda deerlendirilmi; kiilerin
ksaca hayatlar, ykcle olan katklar ve eserleri ele alnmtr. Her dnemin
sonunda da genel bir deerlendirme yaplmtr.
IV. Blmde de tezin genel olarak deerlendirilmesi yaplmtr.
Tez konusunun seiminde ve yazm aamasnda almama destek veren
bata tez danmanm Sayn Yrd. Do. Dr. Celal Soydana, benden yardmlarn
esirgemeyen btn blm hocalarma, maddi ve manevi ynden daima bana destek
veren annem, babam ve kz kardelerime, ayrca sevgili ev arkadam Ayegl
Seyhana teekkrlerimi sunarm.

Senem Sade

III
 GR

Bir milletin edebiyat sanat ierisinde asrlar boyu meydana getirmi olduu

eserlerin btn, edebiyat olarak tannr. Bir baka deyile; edebiyat, duygu, dnce

ve hayallerin gzel ve etkili bir ekilde sz veya yaz ile anlatmdr. Gzel bir

slupla meydana getirilmi szl veya yazl esere de edebi eser denilmektedir.

Bir milletin balangcndan itibaren meydana getirmi olduu edebi eserleri

bir btn olarak ve belli devirlere blerek inceleyen eserlere edebiyat tarihi denir.

Edebiyat tarihi, bir milletin edebiyatn inceleyebilecei gibi dnya edebiyatnn

genel akn da inceleyebilir. Urdu edebiyatnn tarihine bakldnda, bu edebiyatn

Hindistan tarihinin dnm noktas olan 1857 ylndan sonra modernleme yolunda

ilk admlarn att grlr.

19. yzylda, ngilizler, Hint toplumuna ekonomik, sosyal ve siyasal ynden

hakimiyet kurma almalarna girimi ve alt kta zerinde emperyalist

dncelerini uygulamaya balamlardr. 1857 ylna gelinceye kadar ngilizler

adna Hindistanda ticari ve siyasi ileri yrtmekle grevli bulunan Dou

Hindistan irketi faaliyet gstermitir. Bu irket, misyonerlik faaliyetlerini blgede

yaygn olarak srdrmtr.

1800 ylnda Urdu edebiyatn temelden etkileyecek olan ve Modern Urdu

Edebiyatnn balamasna vesile olacak Fort William College kurulur. Bu kolej

irketin ngiliz memurlarna Hindistanda konuulan diller ile Hindistann kltr ve

medeniyetini retmek amacyla kurulmutur. Dier yandan, bu kolej, ngilizlerin

dini ve siyasi amalarn gerekletirebilmeleri iin uygun bir yer olarak da

IV
dnlmtr. Kolejde yerli dilleri n plana karan Bat tarznda bir eitim ve

retim program uygulanmtr. Bylece yerli diller ile Farsa ve Arapa bamsz

blmler halinde birbirlerinden ayrlmlardr. Bunun sonucu olarak da Hindu-

Mslman ayrmnda ilk tohumlar atlm olur. Kolejin mdr Dr. John Gilchrist,

grevde bulunduu drt yl boyunca Urdu Diline byk hizmetler vermi, lkenin

her yanndaki Mslman ve Hindu yazarlar bir araya toplamtr. Bu kolejdeki

yazarlarn meydana getirdikleri eserler, Urdu edebiyatnn ada bir edebiyat olma

yoluna girmesini salamtr.

Urdu Dili ve Edebiyatna byk hizmetler vermi olan Fort William

Collegeda Arapa, Farsa, Sanskrite ve Urduca dillerinden oluan dou dilleri

blm bulunmaktayd. Bu kolej yaklak yirmi yl yaplan tercmelerle hizmetine

devam etmitir. Bu sre iinde 18 yazar, 50 kitap tercme etmitir. Bu almalar o

dnemde popler yazarlar ve eserler de oluturdu. Mir Amman Dehlevinin Bag o

Bahar (Nau Tarz-e Murassa), Sayyid Haydar Bah Haydarinin Tota Kahani

(Tutiname), Mir ir Ali Afsosun Bag-e Urdu (Gulistan), Mirza Ali Lutfun

Tazkirah-e Gulan-e Hind (Gulzar-e brahim), Mazhar Ali Han Vilann

Madhunal aur Kamkandala (Moti Kam Kabiarn Hinte yazm olduu

hikayeler) v.b. eserler, Urdu nesrine bir dnem damgalarn vurmulardr.

Fort William Collegeda yaplan ilmi almalar dnda da Urdu nesrini

gelitirme almalar yaplmtr. Ancak, bu almalar ngiliz irketinin ve

hkmetinin idaresi dnda gelimitir. Kolejin dnda kalan yazarlar olumsuz

koullara ramen 18. yzyln ortas ile 19. yzyln balarnda Urdu nesrinin

geliiminde pay sahibi olmaya almlardr.1 Bugn, Urdu Edebiyat Tarihinde

1
Kadri, Hamid Hasan, Dastan-e Tarih-e Urdu, Agrah, 1938, s.150

V
Delhi College ya da Kadim Delhi College adyla anlan kolejler de bu dnemde

ald.

Urdu Edebiyat Sir Seyyid Ahmed Han liderliinde balatlan Aligarh

Hareketi ile bir reform ortam ierisine girmi ve Batdaki geliimlere ayak

uydurmutur. Blge tarihi asndan nemli bir dneme olarak kabul edilen 1857

Bamszlk Sava yaanm ve Hint toplumu kendini bir uyan hareketi ierisinde

bulmutur.

Sir Seyyid Ahmed Han, British Indian Association Aligarh (Aligarh ngiliz-

Hint Dernei) adyla reform hareketlerinin balamasna vesile olan bir dernek kurdu.

Bu dernek ilk Hindu-Mslman organizasyonu idi. Bir ok destekisi olan Sir

Seyyid Ahmed Han sayesinde olduka nemli bir deiim ve geliim ortamna giren

sosyal yaam ve edebiyat da buna paralel olarak geliti.

Aligarh Hareketi edebiyata yeni yazn trlerinin girmesini salamtr. yk

trne nclk eden roman, bu dnemde bat edebiyatlarnn da etkisiyle ve

toplumun iinde bulunduu ortamdaki deiiklikler dorultusunda ilk rneklerini

vermeye balamtr.

Ahmed Hann almalarna yardmc olan arkadalar da Urdu nesrine ve

diline en az onun kadar katklar olmu kiilerdi. Mesela bunlardan Dipti Nezir

Ahmed roman trnn temelini atm, Nezir Ekber Abadi halk iirini canlandrm,

smail Mirthi ocuklara ynelik eitici yazlar yazm, Azat ve Hali yeni bir iir

anlaynn temelini atmlardr ve Batnn etkisiyle Urdu edebiyatnda modern

nazmn balamasn salamlard.2

2
zcan, Asuman Belen, Urdu Edebiyatnda Dzyaznn Evrimi, Atatrk ni.Fen
Edeb.Fak.Sosyal Bilimler Dergisi Say:27, 2001

VI
 Aligarh Hareketi temel olarak bir reform hareketiydi ve bu, edebiyat da

ieriyordu. Toplumu uyandrma, yeniliklere ak bir yap oluturma temel ama

olarak belirlenmiti. Bu akmla birlikte Urdu edebiyatna giren yeni edebiyat trleri

vard ve ilerleyen srete Bat edebiyatlarnn da etkisiyle ada yazn trleri Urdu

edebiyatna girmeye devam etti.

Urdu nesri 18. yzylda Hindistanda kafiyeli nesir tarznda Sabras, Dah

Meclis, Nau Tarz-e Murassa adl eserlere sahipti. Ancak bunlarn halk tarafndan

anlalmas zordu. Ksa srede nesir tarz ticari bir kimlie brnd. Bu kimlik

kendini Kuran tercmeleri olarak gsterdi. Ayrca Urdu Ahbar adl gazetenin

yaynlanmas Urdu nesrine olan ilgiyi artrd. Ancak Urdu nesri gerek kimliini

Aligarh Hareketi ile gstermitir.

Urdu nesri yolculuuna ilk olarak destanlarla balamtr. Bag o

Bahar(Mir Amman Dehlevi), Tota Kahani (Haydar Bah Haydari), Destan-

Emir Hamza (Halil Ali Han k), Nezir be Naziyr (Bahadur Ali Huseyni) Urdu

nesri iin nem tekil eden eserler arasndadr.

Destan trnden sonra Maulvi Nezir Ahmedin 1869 ylnda yazd Mirat-

ul Arus adl roman ile balad kabul edilen roman tr edebiyata girmitir. Nezir

Ahmed o dnemde halk tarafndan olduka ilgi grmt. Destanlardaki gibi hayali

unsurlara sahip olmayan roman, toplumun sorunlarn konu etmi ve insan hayat ile

ilgilenmitir. bn-ul Vakt (Zamane ocuu), Tobet-ul Nasuh (Halis Tvbe),

Fesanah Mbtela (Mptelann Hikayesi), Ruya-e Sadk (Gerek Rya) Nezir

Ahmedin dier nemli romanlardr. Daha sonra Ratan Nat Serar, Abdlhalim

erar, Mirza Muhammed Sayid, Azim Beg atai, smet atai, Perim and, Raid-

ul Hayri gibi edebiyatlarla roman tr geliim gstermitir.

VII
 Romandan sonra da bata roman trnn yazmna benzer bir nitelikte

ortaya kan ve daha sonra kendini bulan yk tr ortaya kmtr. lk ykler, yer

yer roman unsurlar tamaktayd. Romanlarda hayat bir btn olarak ele alnp,

yaamn farkl paralar incelenirken, yklerde hayatn bir yn ele alnmtr.

yklerde yer verilen olaylar ve kiilerin says da bu yzden snrl tutulmutur.

yk trnn Urdu edebiyatnda yer bulmas ve tutunmas zor olmad zira kkl bir

yazn kltrne sahip olan bu edebiyat, her trl yenilii zmseyecek nitelikleri

tayordu. Bu zelliinden dolay yk tr edebiyatta yer bulmaya balad ve ksa

srede en makbul yazn tr haline geldi.

Urdu edebiyatnda hikayelerin tarihi olduka eskiye dayanr. Konular

genellikle doa st olaylar, hayali maceralar ve elerden oluur. Hint Alt ktasnda

Bat etkisi, 19. yzylda belirgin bir ekilde hissedilmi ve bunun sonucu olarak da

edebiyatta yeni kaplar almtr. Bu yzyln ortalarnda batda romantizm ve

realizm akmlar ortaya kmtr. Romantizm, hrriyet, eitlik ve demokrasi

arzusunun eseridir. Realizm, yani gerekilik akm da olgu gerekiliini sanat ve

edebiyata yerletirmi, baz yazarlar tarafndan kendi anlaylar ierisinde

deerlendirilmeye; hayat, tabiat, insan ve olaylar olduu gibi anlatlmaya

allmtr.

Urdu edebiyatnda ilk yk yazarlar Perim and, Seccad Haydar Yldrm

ve Raid-ul Hayri olarak kabul edilir.

Perim andn Anmol Ratan (Paha Biilemez Mcevher), Raid-ul

Hayrinin Nasr aur Hadicah, Seccad Haydar Yldrmn Naa ki Pahli Tereng (lk

Coku Kprts), Molla Vecihinin Sabras adl eserleri ilk ykler olarak kabul

edilir.

VIII
 Tezimizin dier blmlerinde de belirtmi olduumuz gibi Urdu

Edebiyatnda ykclk drt dnem olarak ele alnr. ykcln balangcndan

1930 ylna kadar olan sre I. Dnem, 1930 ylndan Hindistann blnd yl olan

1947ye kadar olan sre II. Dnem, 1947den 1960a kadar geen sre III. Dnem,

1960dan balayp gnmze kadar olan sre de IV. Dnem olarak ele alnr.

ykclk, toplumun iinde bulunduu siyasi, sosyal ve ekonomik deiimlerden

etkilenerek yolculuunu srdrmtr.

Her edebiyat yazlarna kendi bak alarn de ekleyerek eserler ortaya

karmtr. zellikle ilk dnemde sunulan eserlerde ykclerin toplumu slah etme

amac olduu dikkat eker. II. dnemde ykcler, edebiyatta reform yaratma

eilimine girmilerdir ve romantik tarz da benimsemilerdir. . III. Dnemde ise Hint

alt ktasnn kargaa dolu ortam yklere ilham vermitir. Son dnemde ise ada

yazarlarn sembolik anlatm tarz ile ykler yazlmtr.

ykcler 1947den nce daha ok esaretten kurtulmak, ngilizlere kar

bakaldr ierikli ykler yazmlardr. Hindistan'n blnd ve Pakistan'n

kurulduu tarih olan 1947den sonra bu tarihi olay ve onun sonularn konu alan

yklere arlk verilmitir. Mbadele dneminin sosyal aclar yklerde tm

detaylaryla ilenmitir. Urdu ykclnn son dnemi olan 1960 sonrasnda ise

lkedeki siyasi istikrarszln bir sonucu olarak sembolizme ynelme grlr, zira

edebiyatlar lkedeki askeri ynetimlere olan muhalefetlerini sembollerin ardna

snarak gsterebiliyorlard. Keza, bu dnemde gelien sembolizm akm, sosyal ve

kltrel tabular nedeniyle rahatlkla ilenemeyen ak, sevgi, cinsellik konulu

yklerin yazlmasn da kolaylatrmtr. Ayrca, her dnemde olduu gibi bu

dnem yazarlar da toplumun iyi ve kt ynlerini de yanstmaya almlardr.

IX
 GR

Bir milletin edebiyat sanat ierisinde asrlar boyu meydana getirmi olduu

eserlerin btn, edebiyat olarak tannr. Bir baka deyile; edebiyat, duygu, dnce

ve hayallerin gzel ve etkili bir ekilde sz veya yaz ile anlatmdr. Gzel bir

slupla meydana getirilmi szl veya yazl esere de edebi eser denilmektedir.

Bir milletin balangcndan itibaren meydana getirmi olduu edebi eserleri

bir btn olarak ve belli devirlere blerek inceleyen eserlere edebiyat tarihi denir.

Edebiyat tarihi, bir milletin edebiyatn inceleyebilecei gibi dnya edebiyatnn

genel akn da inceleyebilir. Urdu edebiyatnn tarihine bakldnda, bu edebiyatn

Hindistan tarihinin dnm noktas olan 1857 ylndan sonra modernleme yolunda

ilk admlarn att grlr.

19. yzylda, ngilizler, Hint toplumuna ekonomik, sosyal ve siyasal ynden

hakimiyet kurma almalarna girimi ve alt kta zerinde emperyalist

dncelerini uygulamaya balamlardr. 1857 ylna gelinceye kadar ngilizler

adna Hindistanda ticari ve siyasi ileri yrtmekle grevli bulunan Dou

Hindistan irketi faaliyet gstermitir. Bu irket, misyonerlik faaliyetlerini blgede

yaygn olarak srdrmtr.

1800 ylnda Urdu edebiyatn temelden etkileyecek olan ve Modern Urdu

Edebiyatnn balamasna vesile olacak Fort William College kurulur. Bu kolej

irketin ngiliz memurlarna Hindistanda konuulan diller ile Hindistann kltr ve

medeniyetini retmek amacyla kurulmutur. Dier yandan, bu kolej, ngilizlerin

dini ve siyasi amalarn gerekletirebilmeleri iin uygun bir yer olarak da

dnlmtr. Kolejde yerli dilleri n plana karan Bat tarznda bir eitim ve

1
retim program uygulanmtr. Bylece yerli diller ile Farsa ve Arapa bamsz

blmler halinde birbirlerinden ayrlmlardr. Bunun sonucu olarak da Hindu-

Mslman ayrmnda ilk tohumlar atlm olur. Kolejin mdr Dr. John Gilchrist,

grevde bulunduu drt yl boyunca Urdu Diline byk hizmetler vermi, lkenin

her yanndaki Mslman ve Hindu yazarlar bir araya toplamtr. Bu kolejdeki

yazarlarn meydana getirdikleri eserler, Urdu edebiyatnn ada bir edebiyat olma

yoluna girmesini salamtr.

Urdu Dili ve Edebiyatna byk hizmetler vermi olan Fort William

Collegeda Arapa, Farsa, Sanskrite ve Urduca dillerinden oluan dou dilleri

blm bulunmaktayd. Bu kolej yaklak yirmi yl yaplan tercmelerle hizmetine

devam etmitir. Bu sre iinde 18 yazar, 50 kitap tercme etmitir. Bu almalar o

dnemde popler yazarlar ve eserler de oluturdu. Mir Amman Dehlevinin Bag o

Bahar (Nau Tarz-e Murassa), Sayyid Haydar Bah Haydarinin Tota Kahani

(Tutiname), Mir ir Ali Afsosun Bag-e Urdu (Gulistan), Mirza Ali Lutfun

Tazkirah-e Gulan-e Hind (Gulzar-e brahim), Mazhar Ali Han Vilann

Madhunal aur Kamkandala (Moti Kam Kabiarn Hinte yazm olduu

hikayeler) v.b. eserler, Urdu nesrine bir dnem damgalarn vurmulardr.

Fort William Collegeda yaplan ilmi almalar dnda da Urdu nesrini

gelitirme almalar yaplmtr. Ancak, bu almalar ngiliz irketinin ve

hkmetinin idaresi dnda gelimitir. Kolejin dnda kalan yazarlar olumsuz

koullara ramen 18. yzyln ortas ile 19. yzyln balarnda Urdu nesrinin

geliiminde pay sahibi olmaya almlardr. 1 Bugn, Urdu Edebiyat Tarihinde

Delhi College ya da Kadim Delhi College adyla anlan kolejler de bu dnemde

1
Kadri, Hamid Hasan, Dastan-e Tarih-e Urdu, Agrah, 1938, s.150

2
ald.

Urdu Edebiyat Sir Seyyid Ahmed Han liderliinde balatlan Aligarh

Hareketi ile bir reform ortam ierisine girmi ve Batdaki geliimlere ayak

uydurmutur. Blge tarihi asndan nemli bir dneme olarak kabul edilen 1857

Bamszlk Sava yaanm ve Hint toplumu kendini bir uyan hareketi ierisinde

bulmutur.

Sir Seyyid Ahmed Han, British Indian Association Aligarh (Aligarh ngiliz-

Hint Dernei) adyla reform hareketlerinin balamasna vesile olan bir dernek kurdu.

Bu dernek ilk Hindu-Mslman organizasyonu idi. Bir ok destekisi olan Sir

Seyyid Ahmed Han sayesinde olduka nemli bir deiim ve geliim ortamna giren

sosyal yaam ve edebiyat da buna paralel olarak geliti.

Aligarh Hareketi edebiyata yeni yazn trlerinin girmesini salamtr. yk

trne nclk eden roman, bu dnemde bat edebiyatlarnn da etkisiyle ve

toplumun iinde bulunduu ortamdaki deiiklikler dorultusunda ilk rneklerini

vermeye balamtr.

Ahmed Hann almalarna yardmc olan arkadalar da Urdu nesrine ve

diline en az onun kadar katklar olmu kiilerdi. Mesela bunlardan Dipti Nezir

Ahmed roman trnn temelini atm, Nezir Ekber Abadi halk iirini canlandrm,

smail Mirthi ocuklara ynelik eitici yazlar yazm, Azat ve Hali yeni bir iir

anlaynn temelini atmlardr ve Batnn etkisiyle Urdu edebiyatnda modern

nazmn balamasn salamlard.2

Aligarh Hareketi temel olarak bir reform hareketiydi ve bu, edebiyat da

ieriyordu. Toplumu uyandrma, yeniliklere ak bir yap oluturma temel ama

2
zcan, Asuman Belen, Urdu Edebiyatnda Dzyaznn Evrimi, Atatrk ni.Fen Edeb.Fak.Sosyal
Bilimler Dergisi Say:27, 2001

3
olarak belirlenmiti. Bu akmla birlikte Urdu edebiyatna giren yeni edebiyat trleri

vard ve ilerleyen srete Bat edebiyatlarnn da etkisiyle ada yazn trleri Urdu

edebiyatna girmeye devam etti.

Urdu nesri 18. yzylda Hindistanda kafiyeli nesir tarznda Sabras, Dah

Meclis, Nau Tarz-e Murassa adl eserlere sahipti. Ancak bunlarn halk tarafndan

anlalmas zordu. Ksa srede nesir tarz ticari bir kimlie brnd. Bu kimlik

kendini Kuran tercmeleri olarak gsterdi. Ayrca Urdu Ahbar adl gazetenin

yaynlanmas Urdu nesrine olan ilgiyi artrd. Ancak Urdu nesri gerek kimliini

Aligarh Hareketi ile gstermitir.

Urdu nesri yolculuuna ilk olarak destanlarla balamtr. Bag o

Bahar(Mir Amman Dehlevi), Tota Kahani (Haydar Bah Haydari), Destan-

Emir Hamza (Halil Ali Han k), Nezir be Naziyr (Bahadur Ali Huseyni) Urdu

nesri iin nem tekil eden eserler arasndadr.

Destan trnden sonra Maulvi Nezir Ahmedin 1869 ylnda yazd Mirat-

ul Arus adl roman ile balad kabul edilen roman tr edebiyata girmitir. Nezir

Ahmed o dnemde halk tarafndan olduka ilgi grmt. Destanlardaki gibi hayali

unsurlara sahip olmayan roman, toplumun sorunlarn konu etmi ve insan hayat ile

ilgilenmitir. bn-ul Vakt (Zamane ocuu), Tobet-ul Nasuh (Halis Tvbe),

Fesanah Mbtela (Mptelann Hikayesi), Ruya-e Sadk (Gerek Rya) Nezir

Ahmedin dier nemli romanlardr. Daha sonra Ratan Nat Serar, Abdlhalim

erar, Mirza Muhammed Sayid, Azim Beg atai, smet atai, Perim and, Raid-

ul Hayri gibi edebiyatlarla roman tr geliim gstermitir.

Romandan sonra da bata roman trnn yazmna benzer bir nitelikte

ortaya kan ve daha sonra kendini bulan yk tr ortaya kmtr. lk ykler, yer

4
yer roman unsurlar tamaktayd. Romanlarda hayat bir btn olarak ele alnp,

yaamn farkl paralar incelenirken, yklerde hayatn bir yn ele alnmtr.

yklerde yer verilen olaylar ve kiilerin says da bu yzden snrl tutulmutur.

yk trnn Urdu edebiyatnda yer bulmas ve tutunmas zor olmad zira kkl bir

yazn kltrne sahip olan bu edebiyat, her trl yenilii zmseyecek nitelikleri

tayordu. Bu zelliinden dolay yk tr edebiyatta yer bulmaya balad ve ksa

srede en makbul yazn tr haline geldi.

Urdu edebiyatnda hikayelerin tarihi olduka eskiye dayanr. Konular

genellikle doa st olaylar, hayali maceralar ve elerden oluur. Hint Alt ktasnda

Bat etkisi, 19. yzylda belirgin bir ekilde hissedilmi ve bunun sonucu olarak da

edebiyatta yeni kaplar almtr. Bu yzyln ortalarnda batda romantizm ve

realizm akmlar ortaya kmtr. Romantizm, hrriyet, eitlik ve demokrasi

arzusunun eseridir. Realizm, yani gerekilik akm da olgu gerekiliini sanat ve

edebiyata yerletirmi, baz yazarlar tarafndan kendi anlaylar ierisinde

deerlendirilmeye; hayat, tabiat, insan ve olaylar olduu gibi anlatlmaya allmtr.

Urdu edebiyatnda ilk yk yazarlar Perim and, Seccad Haydar Yldrm

ve Raid-ul Hayri olarak kabul edilir.

Perim andn Anmol Ratan (Paha Biilemez Mcevher), Raid-ul

Hayrinin Nasr aur Hadicah, Seccad Haydar Yldrmn Naa ki Pahli Tereng (lk

Coku Kprts), Molla Vecihinin Sabras adl eserleri ilk ykler olarak kabul

edilir.

Tezimizin dier blmlerinde de belirtmi olduumuz gibi Urdu

Edebiyatnda ykclk drt dnem olarak ele alnr. ykcln balangcndan

1930 ylna kadar olan sre I. Dnem, 1930 ylndan Hindistann blnd yl olan

5
1947ye kadar olan sre II. Dnem, 1947den 1960a kadar geen sre III. Dnem,

1960dan balayp gnmze kadar olan sre de IV. Dnem olarak ele alnr.

ykclk, toplumun iinde bulunduu siyasi, sosyal ve ekonomik deiimlerden

etkilenerek yolculuunu srdrmtr.

Her edebiyat yazlarna kendi bak alarn de ekleyerek eserler ortaya

karmtr. zellikle ilk dnemde sunulan eserlerde ykclerin toplumu slah etme

amac olduu dikkat eker. II. dnemde ykcler, edebiyatta reform yaratma

eilimine girmilerdir ve romantik tarz da benimsemilerdir. . III. Dnemde ise Hint

alt ktasnn kargaa dolu ortam yklere ilham vermitir. Son dnemde ise ada

yazarlarn sembolik anlatm tarz ile ykler yazlmtr.

ykcler 1947den nce daha ok esaretten kurtulmak, ngilizlere kar

bakaldr ierikli ykler yazmlardr. Hindistan'n blnd ve Pakistan'n

kurulduu tarih olan 1947den sonra bu tarihi olay ve onun sonularn konu alan

yklere arlk verilmitir. Mbadele dneminin sosyal aclar yklerde tm

detaylaryla ilenmitir. Urdu ykclnn son dnemi olan 1960 sonrasnda ise

lkedeki siyasi istikrarszln bir sonucu olarak sembolizme ynelme grlr, zira

edebiyatlar lkedeki askeri ynetimlere olan muhalefetlerini sembollerin ardna

snarak gsterebiliyorlard. Keza, bu dnemde gelien sembolizm akm, sosyal ve

kltrel tabular nedeniyle rahatlkla ilenemeyen ak, sevgi, cinsellik konulu

yklerin yazlmasn da kolaylatrmtr. Ayrca, her dnemde olduu gibi bu

dnem yazarlar da toplumun iyi ve kt ynlerini de yanstmaya almlardr.

6
I. BLM

7
DESTAN

Bir edebiyatn edebi denilecek ilk yazl kaynaklar genellikle destanlar

eklinde ortaya kmtr. Urdu edebiyatnda da, ilkin sadece szl olan destan

gelenei, zamanla yazl edebiyat olarak geliir ve Urdu dzyaz edebiyatnn

gelimesine byk katk salar. Urdu edebiyatnda destan ve geliiminden nce genel

olarak destann tanmndan sz edeceiz.

Destanlar, uluslarn gemi ve gelecekleri arasnda kpr ilevi gren ve

tarihin karanlklarna k tutan mealelerdir. Bir toplumun, bir halkn savalar,

elenceleri, sevinleri, mzikleri yani ulus vasfn tayan her zellik, destanlarda

msra msra ilenir. Anlatcsnn dilinde destana katm olduu yorumla narin bir

elde ilenen, renk verilen bir kilim gibi dokunur. Destan syleyenin dilinde destan

kahramanlar, zaman ve mekan snrn ap tekrar hayat bulurlar.

Kahramanlar arasnda Tanrlar, Tanralar, padiahlar, ehzadeler, bycler,

cadlar, yldz falclarndan sz edilir. Destanlarda insani karakterler de bulunmasna

ramen insani yaamla ok az alakas olur. Destanlar ilk bakta, ilk insanlarn hayal

alemini yanstan masallar gibi grnr. Ancak, bu masallarn yaplarnda, uluslarn

inanlar, faziletleri, fikir ve sanatlarn meydana getiren byk medeniyet

mimarisinin temel talar bulunur. nsanlk tarihinin nasl balayp gelitiini bir

masal atmosferi iinde retir.

Destan, gemi zaman hakkndaki kahramanlk idealizmi zerine olan

hikayeler ve rivayetlerdir. Destanlarda tarihi olaylar, halk fantezisi temelinde

genelleen tiplemelerde kendi ifadesini bulur. Ayn zamanda, destanlarda epik

8
genelletirme hakimdir. Bu tr genelletirmeler, halkn sosyal adalet hakkndaki

idealleri, arzu ve mitleri ile yorulur. Destanlarda epiklik n plandadr.

Kompozisyon ve znel yap bakmndan karmak olaylar kapsar. Bu tr olaylar

anlamsal olarak kahramanlk zelliine sahip olup, halkn ideallerini kahramann

evresinde birletirir. Btn bir halkn arzu ve mitleri, imkanlar ve yapmak istedii

eyler olaanst gce sahip olan byle kiilerde btnleir. Halk destanlarnn konu

ve tr zellikleri kendine zg slup ve yapsn belirler.Yani, ezgi ve icra ile sk

skya bal olan byk hacimli ve geni aptaki destanlarn poetik ifadesinde yksek,

tantanal ifadelerin, geleneksel bilgilerin, iirsel ksmlarn srekli birbirini izleyip

deierek gelmesi zgn zellikler olarak karmza kar. 3

Destanlar gerek tarih, gerek fikir ve sanat bakmndan byk deer tarlar.

Tarihi aydnlatr, fikir ve sanat hayatna kaynak olurlar. Destanlar, tarihleri eskilere

uzanan uluslarn ilk alarn bize birtakm mitolojik menkbeler halinde anlatrlar.

Bunlar gerek olmasalar, hatta geree uymasalar bile, uluslarn kendi mazileri

hakknda neler bilip, neler dndklerini haber vermek bakmndan nem tarlar.

Bununla beraber, destan tarih demek deildir. Destan, kk tarihe dayanan ilhamn

tarihten alan bir halk edebiyat rndr. Destanlar, halk gzyle grlen, halk

ruhuyla duyulan ve halk hayalinde masallatrlan tarihlerdir.

Her milletin destan yoktur. Baz milletler destan edebiyatna epopee

artificielle denilen yapma destanlarla katlmlardr. Deiik Avrupa milletlerine

mensup fikir ve sanat adamlarndan birou, ilhamlarn eski Yunan, Latin ve ark

milletlerinin destanlarndan veya mitolojilerinden almlardr. nk bir milletin

destan, hele tabii ve milli destan olabilmesi iin o milletin tarihinde u artlarn

3
elikbay, Ayhan, Groglinin Tugilii Destan-zbek Varyant, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi,
A..D.T.C.F, Ankara 2000, s.3

9
bulunmas gerekir.

1) Millet, halk hayalinin efsaneler yaratmaya elverili bulunduu, en eski ve iptidai

devirlerde yaam olmaldr.

2) O milletin tarihinde, unutulmaz tabiat olaylar, byk savalar, gler, istilalar,

yeni corafyalarda vatan kurular gibi halk hayat ve hafzasn nesillerce megul

edecek hadiseler bulunmaldr.4

Destanlar tarih boyunca milletlerin halk airleri tarafndan sylendi. Destan,

devrinin dier iirleriyle birlikte, yaz olmad iin bir szl edebiyat gelenei

meydana getirerek geliti.

Prof. Dr. Muharrem Ergin, bir destann milli destan kimliini tayabilmesi iin

destanda aada belirtilen on iki zelliin bulunmas gerektiini ifade etmektedir.

1-Destann mellifinin bir millet olmas,

2-Milletin hayatn konu etmesi,

3-Kahramanlk menkbesi olmas,

4-Yksek ve cokun bir anlatm tarznn olmas,

5-Tabiat unsurunun n planda olmas,

6-Tabiat unsuru ile birlikte onun tamamlaycs olarak hayvanlarn rol almas,

7-Hzl bir hayat tarznn hkm srmesi,

8-Tarihle ilgili olmas,

9-Belirli bir corafyaya sahip olmas,

10-Manzum eser olmas,

11-Olayn bir kahraman etrafnda olumas,

12-Bal olduu dilin en gzel rneklerini tekil etmesi.5

4
Banarl, Nihad Sami, Trk Edebiyat Tarihi, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1971, s.7
5
Trk Leheleri ve Edebiyat Dergisi (Jambl zel Says) Say 8, Austos 1996

10
 Yukardaki destan ve destan oluturan zellikler nda baktmzda, bu

ltlere uyan destan geleneinin Urdu Dilinde Dekkan blgesinde baladn

grrz. Bu dnemde ok az nesri destan yazlm olmasna ramen, mesnevi

eklinde yazlm olan pek ok manzum destan vardr. Bu destanlarn anlatm tarz da

kendine zgdr. Destan anlatan kii akamlar bir yere oturur, insanlar etrafna

toplandktan sonra destan anlatmaya balard. Anlatan anlatt eyin havasna

girerek hikaye iinde hikaye anlatr ve destanlarda uzadka uzard. Aylarca sren

destanlar bile olmutur. Byle uzun destanlara rnek olarak 7 ciltten oluan Tlsm-e

Ho Ruba verilebilir.

Prof. Seyyid Vakar Azim Destn s Efsan Tak adl mehur kitabnda

destanla ilgili unlar yazmtr. Hikaye, ilgi ekici bir elence aracdr. Destandaki

hikaye, insann baar yksnn kaleme dklm halidir. O insan, kendi blgesiyle

atan bir gcn karsna kp ona kar zafer kazanmtr. Hikaye, insann

stnlk duygusunun teskinini salayan aratr. Gerekler dnyasndan uzakta, hayal

tasavvuru ve duygunun canl dnyasnn resmidir. Hikayenin bu tanm Urduca

destanlarnn temel niteliidir.6

Urducann ilk yazl destan Nau Tarz-e Murassadr. Mir Ata Hseyin Han

Tahsin tarafndan 1775 ylnda Kuzey Hindistanda yazlmtr. Bu destan aslnda

Farsa Fasanah-ye ahar Derviin Urduca tercmesidir. Mir Ata Hseyin Han

Tahsin, eseri ar ve kafiyeli bir slupla yazdndan hikaye skc ve zevksiz bir hale

gelmitir. Ancak bu destan ilerleyen yllarda Fort William Kolejin tevikiyle Mir

Aman Dehlevi tarafndan Ba u Bahar adyla yeniden Urducaya evrilmi ve

Urdu destanclnn ba yaptlarndan biri olmutur.

6
Metin, Prof. Arif, Urdu Cezel, Pablirz Emporym Urdu Bazar, Lahor, s.27

11
 Urdu edebiyatnda dzenli ve kurall hikayelerin temeli, 1800 ylnda

Kalkttada Fort William Kolejinin kurulmasyla atlr. Bu dnem Urdu destannn

ykselme dnemidir. Kolejin mdr Dou Dilleri otoritesi olan Dr. John Gilchrist

ngilizlere yerel dili retmek amacyla alan bu kolejde, Hindistann eitli

ehirlerinden gelen edebiyatlara, deiik dillerde yazlm destan ve hikayeleri ar

ve sade bir dille Urducaya tercme etme grevini verdi. Bununla sz konusu kolejde

eitim gren ngilizlerin, Urdu dilini daha iyi renmeleri, blge kltrn ve

toplumsal hayatn yakndan tanmalar amalanmaktayd. Bylece halk zerinde iyi

bir izlenim brakarak Hindistana etkin bir tarzda hkmedebileceklerdi.

Bu dnemde pek ok destan Urducaya tercme edilir. lk olarak zellikle

Fars edebiyatndan eviriler yaplr. O dnemdeki en nemli destanlar ise unlardr:

-Mir Aman Dehlevinin kaleminden kan ve Urdu nesrinin bayaptlar arasnda

sylan Ba u Bahar ve Ganc-e Hubi,

-Haydar Bah Haydari tarafndan Urducaya aktarlan Arai-e Mahfil ve Tota

Kahani,

-Halil Ali Han kin Urdu edebiyat nesrine kazandrd Destan-e Emir Hamza,

-Bahadur Ali Huseyni tarafndan yazlan Nezir-e be Nazir,

Ayrca Mirza Kazm Ali Cavan, Lallu Lal Ci, Nihal and Lahori, Mirza Ali

Lutf gibi edebiyatlar da pek ok Sanskrit, Arapa ve Farsa eseri Urducaya

aktarmlardr. Bu destanlar eviri olmalarna ramen hepsinde Hint yarmadasnn

kltrel ve toplumsal hayatnn izleri grlr. evrilen eserler arasnda en gze

arpan ve nemlisi Ba u Bahardr. 7 Mir Aman gibi byk bir edebiyatnn

yazd ve ksa hikaye trnn balangc olarak kabul edilen bu destanda toplumsal

7
Ahtar, Dr.Selim, Urdu Edeb ki Muhtasr Teriyn Tarih, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1985, s.146

12
hayatn tasviri aka grlr. Tm eletirmenler bu eserden vgyle

bahsetmilerdir.8 Yukardaki destanlara ek olarak Hatam Tai ve akuntala da

bahsedilmeye deer eserler arasndadr.

Fort William Koleji yazarlarnn destanlar haricinde herhangi bir destan

olmad ve baz edebiyatlarn kiisel abalaryla yazmadklarn sylemek doru

deildir. Bu destanlar iinde en nemlisi Receb Ali Beg Sururun Fasanah-ye

Acaibidir.9 Mir Amann Ba u Baharna karlk olarak yazd renkli ve kafiyeli

bir slup setii bu eserde, Lakhnova ait yaam tarz, kltr ve toplumsal hayat

yanstlmtr. Hikayenin yaps, karakterleri, toplumsal hayat vs. bakmndan bu

destan olduka standarttr. Bu tr destanlarda ksa hikayenin dzenli veya bozulmu

ekilleri grlr. Hikayeler, ksa hikaye biimindedir. Mesela, Ba u Baharda yer

alan Hatam Tai ve Lakkar Harann Hikayesi veya Hvacah Sagparastn Hikayesi vb.

ksa hikayenin belirgin rnekleridir.

ROMAN

Tm edebiyatlarda olduu gibi Urdu edebiyatnda da dz yaznn geliim

srecinin ikinci ve en belirgin halkasn roman yazarl oluturur. Destan edebiyat,

zamann koullarna uygun olarak daha teknik ve sosyal yaamla daha balantl olan

roman trnn geliimine salad katkyla yazn tarihi iindeki yerini alr. Urdu

edebiyatnda nemli bir yere sahip olan roman yazarlnn geliimi ve Urdu

edebiyatna salad katklardan bahsetmeden nce, genel olarak romann tanm

bavurduumuz kaynaklar dorultusunda aadaki ekillerde aklanmtr.

Roman, anlatm yolu olarak dzyaznn kullanld bir edebiyat trdr. En

8
Cayn, Dr.Giyan and, Urdu ki Nasri Dastanin, Ancuman-e Tarakki-ye Urdu, Karai 1969, s.19-20
9
Saksinah, Ram Babu, Tarih-e Adab-e Urdu, Urducaya ev.Mirza Mh.Askari, Lakhnov, s.24

13
genel anlamyla, insanlarn servenlerini, i dnyalarn, toplumsal bir olay ya da

durumu ayrntlaryla anlatan bir tr olarak tanmlanabilir. Baka bir tanma gre,

olmu ya da olabilecek olaylar anlatan edebiyat eseridir.

Fransz szlks Littre, roman szcn iki biimde tanmlamtr.

1) Roman dilinde kouklu (iirle) ya da dzyaz halinde kaleme alnm gerek ya da

uydurma bir olay

2) Yazarn tutkular, treleri ya da servenleri betimlemek yoluyla okurlarn ilgisini

ekmeye alt dzyaz ile kaleme alnm uydurma yk10

Roman terimi, Roma mparatorluu iindeki halklarn kullandklar

Latinceye verilen addr. Latinceden treyen bu dillere roman dilleri denilir. Roman

dilleriyle yazlan ilk destan ve halk hikayelerine roman denmi, bu terim sonradan

belli bir edebiyat trnn ad olmutur.

Klasik tanmlara gre tr olarak tanmn balca zellikleri, uzun oluu,

kiilerin sayca okluu, kiilerin ve zellikle ba kiinin yaaynn ayrntl

anlatlmas, genellikle geni bir zaman parasn kapsamasdr. yk tr gz

nnde tutularak sralanan bu zellikler her roman iin kesin ve belirleyici zellik

saylamaz.

Bat dnya grnn bir rn olan roman, Dou ile modern Bat arasndaki

bakaln zelliklerini tar. Roman, Bat uygarlnn yaratt en kendine zg

trdr. Bat felsefesinin, dininin, ekonomisinin ve dier kurumlarnn btn

birikimini tayarak Batnn tarihine k tutar.11 Her uygarln kendine zg sanat,

her sanatn evrensel boyutu vardr. Fakat, 17. yzylda, yalnz Batda, Batnn genetik

10
Ouzkan, Dr. Ferhan, Yazl ve Szl Anlatm, An Yaynclk, Ankara, 1995, s.35
11
Arslan, Nihayet, Trk Romannn Oluum Aamasnda D Dnya, Yaynlanmam Doktora Tezi,
A.. Sosyal Bilimler Enstits, Ankara 2001, s.3

14
zgrl iinde ortaya kmtr.

Neredeyse btn roman tarihileri bir noktada birleirken ilk roman XVII.

yzyln banda yazlan Cervantesin Don Kiotudur. Aslnda romann kklerini

bulmak iin eski Yunana ve Romaya kadar gitmek gerekiyor. Roma

mparatorluunun hakimiyeti altnda olan halklarn konutuu halk Latincesi, yani

konuma dili ile yazlm, balangta manzum, sonra nesir biimideki hikayelere

roman deniliyordu, XII. yyda ise roman, Latince kaynaklardan ilham alan ya da

Latinceden, halk dili olan Romenceye dorudan evrilen eserlere verilen ad oldu.

Baz modern diller tarafndan benimsenip gnmzde de kullanlan ad budur.

Roman, olmu ya da olabilecek olaylar anlatr. Karakterleri, olaylar, evreyi

inandrc klmak gereki yazarn temel kaygsdr. Klasik gereki romann ana

esi, olay rgs, karakter ve evredir. Ancak, XX. yzyln roman anlaynda bu

eler byk lde nemini yitirmitir. Romanda kiiler genel olarak, geni bir

zaman erevesi iinde, hayatlarnn batan sona kadar akyla ilenir. Kiilerin

zellikle ba kiinin karakterinin her yn zerinde durulur. Her ey ayrntlaryla

anlatlr. Kiilerin fizyolojik, psikolojik ve sosyal zellikleri ayrntl olarak verilir.

Romanda olaylarn anlatl srasnda eitli yntemler uygulanr. Bunlarn

balcalar unlardr; -Olaylar genellikle nc kiinin azyla, kimi zamanda birinci

kiinin azyla anlatlr. Roman, kiilerin birinin ya da birkann yazd an defteri

eklinde anlatlr. Roman, kiilerin birbirine gnderdikleri mektuplarla anlatlr12.

Destan geleneinin bir sonraki halkas olarak grlen, ancak destandan farkl

teknik zelliklere sahip olan roman trnn kendine zg unsurlar vardr. Bu

unsurlara baktmzda bir olay, ya da olaylar stne kurulmu btn trler gibi

12
Ouzkan, Dr. Ferhan, Yazl ve Szl Anlatm, An Yaynclk, Ankara, 1995, s.35

15
romanda da u alt eyi seebiliriz:

1-Konu, 2-Kiiler, 3-evre, 4-Zaman, 5-Ama, 6-slup.

Bu alt e stndeki grler de adan aa ve romancdan romancya

deimektedir. Zamann koullar dorultusunda roman trnn bu vazgeilemez

elerinde deiimler yaand. Zaman iinde daha rahat ve okunabilir olan yk tr

geliti. Burada, romann ksaca yerlemi hkmler zerinde duracaz.

KONU:

Romanlarda konu, bir olaylar bileimidir. Bir temel olayn ekseni etrafnda

gelien bu olaylar, dizi halinde deil, i ie bulunur. Roman konularn masal ve

destan konularndan ayran vasf, olmu veya olabilir hissini vermesidir. Bu

bakmdan, hayat mantna aykr gelen yersiz tesadfler, olaand ender olaylar,

romanda ho karlanmaz. Olaylar, yazarn tand ve gzledii hayatlardan

tasarlad veya okuduu eylerden alnabilir. Tarihten, anlardan, hatta mitolojiden

ve masallardan da karlabilir. Btn hner, olaylarn topluluk ve insan

yaaylarna uygunluk hissi vermesidir.

KLER:

Roman kiilerinin ayrc nitelii; toplumda rastlanabilir, yaayabilir

olmalardr. Eer bu kahramanlar, insan deil de bir takm timsaller, simgeler ise,

onlarn da kiileri temsil edecek nitelikte olmalar gerekir. Roman kiileri, toplumun

her katndan, her soydan ve her yatan olabilir. nemli olan, bu kiilerin hayattaki

kimselere benzer tutku, hrs, sevgi, nefret, fikir ve duygularla canlandrlmasdr.

16
EVRE:

Gerek yaamdaki insanlar gibi, roman kiileri de bir corafi blgede, bir

ehir, kasaba veya kyde yaarlar. Bu evre okuyucuya tasvirle tantlr. evre ile

batan geen olaylar ve kahramanlarn mizalarn arasnda trl balantlar bulunur.

Usta romanc, bu ilikileri sezmi, bize de sezdirebilmi olandr. Roman evresini

masal ve destan evrelerinden ayran balca zellik; onlarn hayali veya belli belirsiz

yerlerde gemesine karlk bunun corafi bir mekana yerlemi olmasdr. Baz

romanlar da yazcnn tasarlam olduu ideal gerekst veya topik lkelerde

geebilir.

ZAMAN:

Masal ve destanlarn tersine romanlar, bilinen bir tarihte, belirli bir sre

iinde snrldr. Zaman, yazarn yaad a olabilecei gibi gemi veya gelecek

zamanlar da olabilir. Roman hangi zamanda geerse gesin, yazarn kendi yaamakta

olduu a; o romann olaylar, kiileri ve fikirleri zerinde az ok kendini

hissettirecektir. nk onun kendi zamanndan bsbtn koparak eski zaman, o

an bir insan gibi tasarlamas imkanszdr.

AMA:

Her edebi eser gibi, roman da bir amala yazlr. Yazarn, sylemek iin

dnyaya gelmi olduu, ahsi fikirleri ve duygular vardr. Bize bunlar anlatamazsa,

sezdirmek ister. Bylece bir eser, bir roman, insanln ezeli meselelerinden birine

cevap vermi veya biraz aklk getirmi olur. Her eser, bir ey sylemek, aklamak

17
veya duyurmak iin yazlr ama, bu amacn, eserlerde belirme tarz baka baka olur.

Kimi romanda maksat konuya ve sluba iyice yedirilmi, sindirilmitir ki, sanat

eserinden asl beklenen de budur. yi romanc, eserini kimsenin ve hibir fikrin

emrine vermez; varsa kendisinin ortaya koyduu meseleleri yine kendisi zmeye

alr.

SLUP:

Her edebi eserde olduu gibi, romanda da slup son derece nemlidir. Bir

eserde her eyin lml, fakat yalnz slubun lmsz olduu unutulmamaldr. Fikir

tanabilir, olay eskiyebilir, fakat aheserler sluplar sayesinde yaarlar. lmsz

eserlerin hibirisi derbeder, perian bir slupla yazlm deildir. En kt sahneler

bile, gzel slubun bys altnda zengin bir hayat gcne ularlar.

Urdu edebiyatnda da destan geleneinden sonra bat edebiyatlarnn da

etkisiyle roman tr destanlarn yerini ald ve yukarda belirtilen ltler iinde

romanclk geliim gsterdi. Urdu dzyazsnn bu gnk aamaya gelene kadar

geirdii geliim srecini incelendiimiz bu blmde, roman trnn nasl balad

ve ileriki dnemlerde yerini yk trne brakn ana hatlaryla incelemekte yarar

grmekteyiz.

Urdu Edebiyatnda destan geleneinden sonra Sir Seyyid Ahmed Han (1817-

1898) ve arkadalarnn balatt reform hareketi araclyla, bilimsel ve akli

dnceler kabul grmeye balad. Kltr ve toplumsal yapdaki deiimin etkileri

edebiyatta da derhal ortaya kt. 1857 sonras dnem, eski deerlerin

khnelemilikleri ve eskilikleriyle yok olmaya baladklar ve hayat iin yeni

dncelerin, yeni dzen ve deerlerin nem kazand bir dnemdi. te yandan

18
ngilizlerin lkeye tamamen hakim olmas ilim, edebiyat, kltr, toplumsal yap, dil

ve ifade tarzlarn da etkiledi. Beraberlerinde yeni bir fikir getiren bu ulusla birlikte

dnce tarzlar deiti ve yeni eilimler dodu. Dolaysyla btn bunlar edebiyat

da deitirdi. Edebiyatta hayali dnyann yerine gerek hayatla ilgili meseleler ele

alnd. Ksacas, 1857 ayaklanmas sadece ngiliz, Hintli ve Mslmanlarn

glerinin denenmesi deildi; aksine, yeni ve eski deerlerin iki farkl kltrn,

farkl siyasi sistemlerin arpmasyd. Romantik ve hayali dnyann karsnda

gerek ve maddi dnyann atmasyd. Bu atma, Hint Yarmadasnn kltrel,

edebi ve bilimsel deerlerini alt st ediverdi. Edebiyatlar ve bilim adamlar bu

kltrel sarsnty hissettiler. Toplumsal deerler, eitim-retim sistemleri deiti.

Destanlar, yerini roman ve yeni trdeki hikayelere brakt.

Bu inklabn neticesinde, dzyaz trnde de byk deiiklikler oldu. Maulvi

Nezir Ahmed (1831-1912) sayesinde konusu insan hayat ve toplum olan slahi ve

ahlaki romanlar revatayd13. Maulvi Nezir Ahmed, Urducada ilk roman yazan ve

halk tarafndan olduka ilgi gren bir edebiyatyd. Romanlarnda destanlar gibi

hayali unsurlar yoktu. Aksine insan hayat ile ilgiliydi. Konular, karakterleri ve dili o

dnemin toplumsal meseleleri, insan ve konuulan diliydi.

Maulvi Nezir Ahmed roman yazmn 1869da yazd Mirat-ul Arus adl

roman ile balatmtr. Dier nemli romanlar arasnda, bn-ul Vakt (Zamane

ocuu), Tobet-ul Nasuh (Halis Tvbe), Fesanah Mubtela (Mptelann

Hikayesi), Ruya-e Sadk (Gerek Rya) saylabilir.

Maulvi Nezir Ahmedden sonra Ratan Nat Serar (1846-1902) Fesanah-ye

Azad isimli romann, nce seri blmler halinde, sonra da kitap eklinde yaymlad.

13
Saksinah, RamBabu, Tarih-e Adab-e Urdu, Urducaya ev. Mirza Mh. Askari, Lakhnov, s.58

19
Bu romanda destanlarn etkisi vardr. Nezir Ahmedin, Delhinin toplumsal hayatna

karlk, bunun Lakhnovun toplumsal hayatnn gerek yzn yanstt grlr.

nemli bir edebiyat olarak ne kan Serar, sadece dili nemli bir ekilde

kullanmakla kalmayp, Urdu Edebiyatna yaayan karakterler de kazandrmtr.

Urdu roman tarihinde iz brakan Hoci unutulmayan roman karakterlerindendir.

Bu iki roman yazarnn yan sra bu dnemin nc nemli roman yazar,

arlkla tarihi romanlar yazan Abdulhalim arardr. Romanlarnda destanlarda da

var olan romantizmin unsurlarna yer vermitir. arar, gemie duyulan zlemi ve

Mslmanlarn kahramanlklarnn anl rneklerini romantik unsurlarla birletirerek

ifade etmitir. Bu unsurlar, daha sonra Seccad Haydar Yldrmn edebiyatlyla

gelimitir. Saysz roman yazan Abdlhalim ararn en mehur olan eserleri

unlardr: Yusuf u Nacmah (Yusuf ve Nacmah), Aziz-i Msr (Msr Azizi),

Husn-e Anceliyna (Ancelinann Gzellii), Hasan bin Sabbah (Hasan bin

Sabbah), Esir-i Babil (Babil Esiri) ve Babak Hurremi (Hurremli Babak)

Romann balang dneminden sonra, Raid-ul Hayri, Muni Secad Huseyn

ve Moulana Muhammed Ali Tabib gibi, edebiyatlarn da iinde yer ald,

balangtaki edebiyatlar taklit eden bir grup gelir. Raid-ul Hayri, Mv. Nezir

Ahmedi rnek alarak ahlaki ve yeniliki romanlar yazd. Moulana Muhammed

Tabib de Moulana ararn tarznda tarihi romanlar yazd.

Elbette, bu ilk dnem yazarlar ile, Muni Perim andn da iinde olduu

hikayecilik geleneine nemli katklar olan roman yazarlar da bulunmaktadr.

Bunlardan biri, Urducann ilk byk romanlarndan Umrau Can Edann yazar

Mirza Rusva (1858-1931)dr. Psikolojik dncelerin de mevcut olduu eserde belli

bir dnemin toplumsal hayatna ait gerek manzaralar yer alr. Mirza Rusva, roman

20
tekniini ustaca kullanmtr. Toplumsal yaama dair betimlemeleri, karakter

yaratcl, dil ve ifade gzellii bu romann belirgin zelliklerindendir. Rusva, Urdu

roman tarihinde romann gelimesine nemli katklarda bulunmutur. Gei

dneminin bir baka edebiyats da Mirza Muhammed Seyiddir. Huvab u Hasti

(Rya ve Varlk) isimli roman ok tutulmutur.

Urdu ksa hikayeciliine byk katklar salayan Perim and ile romanda

yeni bir dnem balar. Perim and, toplumsal hayat romanlarna konu yapan ilk

edebiyatlardandr. Gnlk problemler, halkn ekonomik skntlar, ezilen tabakann

yoksulluu, tutkular, ky hayatnn mahrumiyeti, ehir hayatnn zorluklar, ar

ekonomik koullar romanlarnn balca konulardr. Perim and roman tekniini de

gelitirmitir. Romann bu geliim srecinde, balangtaki roman yazarlarna nasip

olmayan baar Perim anda nasip olmutur.

Urdu romanclna katkda bulunan dier edebiyatlar da unlardr: Niyaz

Fethpuri, Mirza Muhammed Sayid, Zafer Omur Teyr Tedam, Feyraz Puri, Azim Beg

atai, smet atai, Feyaz Ali Edukeyt vb. Urdu edebiyatnda Terakki Pasand

(lericilik) hareketi edebiyatlar sayesinde zellikle yk tr geliim gstermitir

ancak bunun yan sra pek ok roman da yazlmtr. Secad Zahir, smet atai,

Krien andar, Saadet Hasan Manto gibi edebiyatlar bu dnemde yazdklar

romanlarla isimlerinden sz ettirmilerdir. Pakistann kurulmasndan sonra roman

yazan kiiler ise; A. R. Hatun, Debida Begum, Reys Ahmed Caferi, M. slam,

Raziya Bad, Raziya Feysah Ahmed, Nesim Hicazi, Hacra Surur, Hadica Mestur,

Kurratul Ayn Haydar, aukat Thanvi, Mmtaz Mfti, Abdullah Huseyn, ntizar

Huseyn, A. Hamiddir. Bu dnemde yazlan romanlarn konular daha ok, 1947den

sonra Hindistann blnp bamsz lkelerin ortaya kmasyla doan toplumsal,

21
psikolojik, corafi ve siyasi meselelerdir. Fikir atmalar, ailelerin paralanmas,

ahlaki buhran, siyasi k, cinsel sapklk, alk, yoksulluk, i atmalar, savan

brakt hasarlar, zalim ve mazlumlarn atmas gibi konular arlkla ilenmi;

kiisel deneyimlere de nem verilmitir.

YK

Dier yazn trlerinde olduu gibi yk iin de deiik tanmlar yaplmtr.

Ancak, bunlarn hibirine deimez, kesin bir tanm gzyle bakamayz. nk,

toplumdaki gelime ve deime dorultusunda yazn trleri de geliim ve deiim

gsterir. Bu, dz yaz trlerinin belirleyici zelliklerinden biridir. Uzun yllar yk

tr, olmu ya da olabilmesi mmkn olaylar anlatan ksa edebi eser olarak

tanmlanmtr. Bunun gibi insan yaamndan kesitler sunan, bunu yere ve zamana

balayarak yapan yazn tr denilmitir. Daha deiik tanmlar da yaplmtr;

olaylar ve kiileri tek ynyle ele alp anlatan, romandan daha ksa yazdr gibi.

Bu tanmlar daha da oaltabiliriz. Ancak, yine de balanabileceimiz kesin bir

tanma ulaamayz.

Kesin bir ekilde tanmlanamamasna ramen bir yazya yk nitelii

kazandran baz genel zellikler vardr, bunlar; dar bir zaman parasn kapsamas,

kiilerin sayca az olmas, kiilerin yaaynn bir yan zerinde daha ok durulmas

ve romandan daha ksa olmasdr. Ayrca, her ykde nemli olan bir balang, bir

doruk noktas ve kesin bir son vardr. Ancak, unu belirtmemiz gerekir ki, ada

yk yazarlar olay, kii, zaman, evre gibi elere eski nemi vermemekte ve onlara

bal kalmamaktadrlar. Gnmzde dnyann her yerinde, soyut ykler

yazlmaktadr. Yazarlar gerekst, bilinalt dnyalarnn gizli srlarn aratrmaya

22
arlk vermektedirler.

yk tr, masallardan gnlk olaylar anlatmaya gei yoluyla olmutur.

talyan yazar Boccacionun Decameron hikayeleri, bu trn ilk rnekleri olarak

kabul edilir.14 Ancak, 20. yzyl balarna kadar hikaye, romann ksa lde olan,

yani ksa roman saylmtr. Hikayeye romandan olduka ayr bir edebiyat gzyle

baklmas amza mahsustur.15

yk, Avrupa edebiyatlarnda en kalc rneklerini XIX. yzylda vermitir.

Bu dnemde yazlan yklerde, yk yazar, olaylarn ncesini ve sonrasn bilen,

kahramanlarn iini okuyan bir anlatcdr. Kahramanlar, olaya egemen ve hayatn

stesinden gelebilen kiilerdir. Kahramanlarn zellikleri, yklerde tm ynleriyle

verilir. XX. yzyln deien hayat felsefesi, edebiyat sanatnn dzyaz trlerinde de

deiikliklere yol amtr. Kahraman imaj silinerek, sradan insanlar da yklerde

anlatlmaya balanm, zaman kavram deimitir.

yk ve ksa yk arasnda kurmaca ve ksa olmalarnn dnda bir benzerlik

yoktur. yk ya da eski adyla hikaye, belli biim zellikleri gsterir. Giri, gelime,

sonu gibi olay rgs vardr. yk yazar olaylarn ncesini ve sonrasn bilen bir

anlatcdr. Ksa ykde bu zelliklerin birou bir arada bulunmayabilir. Ksa

yknn en belirgin zellii, sluptaki younluktur. Bir baka ifadeyle, az szle ok

ey anlatma ilkesidir. Anlatlanlarla gerei sezdirme sz konusudur. Bir durum, an

ya da gnlk hayattan bir kesit, hayatn btn hakknda sezgi uyandrmak zere

anlatlr. ykden daha ksadr. Belli bir ba ve sonu yoktur.

Her yk yazar, evresinde olup biten olaylar dikkatle izleyerek kendisini

etkileyen szleri ya da kendi yaad olaylar yklerinde sunmak ister. Bu sunu

14
Ouzkan, Dr. Ferhan, Yazl ve Szl Anlatm, An Yaynclk,Ankara, 1999, s. 481
15
Kabakl, Ahmet, Trk Edebiyat I.Cilt, stanbul 1994, s.481

23
ou zaman karmza kymetli bir eser olarak karken bazen de tecrbesiz ve

yeteneksiz kiilerin elinde can skc ve kymetsiz olurlar.

yknn ne olduunu tam olarak anlayabilmek iin, yknn yapsn

oluturan eleri ayr ayr tanmak gerekir. Her yknn yapsn oluturan balca

e vardr: Olay ve durum, kii ve karakter, yer ve zaman.

OLAY VE DURUM:

Her yk, bir olay ya da duruma dayanr. Yani olay ve durum yky

oluturan elerin banda gelir. Genellikle szlkler, olay kavramn olan ey, bir

olgu olarak yer alan ve geen ey diye tanmlar. Durum iin de, bir eyin iinde

bulunduu koullarn tm tanmn verir. Dilin genel kullanm iinde yaplm

tanmlardr bunlar. Bu genel balamda olay diye nitelendiremeyeceimiz hibir ey

yok gibidir. Yamurun yamasndan, bir kiinin ldrlmesine, elenmeden douma

varncaya kadar her ey olay balam iinde dnlebilir. Ayn eyi durum

kavram iin de syleyebiliriz. Her nesne ya da varln iinde bulunduu birtakm

koullar vardr. Yani, her eyin kendine zg bir durumu vardr.

yknn yasland her olay, gerekte insann eyleme dnm tutkular,

zlemleri, dleri ya da istemleridir. Bu ynden, her olay ya da durum, bir sorunu da

beraberinde getirir. Bu sorun insann insanla, insann doayla, insann toplumla ya da

insann kendisiyle olan atmasnda bir yn ierir. yknn ilk satrndan son

satrna kadar okurun ilgisini ayakta tutan da budur.

Yazar, giri, gelime ve sonu ksmnda konuyu okuyucunun ilgisini ayakta

tutacak, onun gerilimini aamal bir dzen iinde zmleyecek biimde ele alr.

Blmlerin birbirleriyle ilgisini buna gre dzenler.

24
K VE KARAKTER:

Her yk ister olaya yaslansn, ister duruma, insansz olmaz. Olay ve durum

ykde eyleme dnm bir tr istek , zlem, d ya da tutkudur. Bu ynden olay

ve durum gibi insan da asl elerinden biridir yknn. Yaznsal rnlerin ana ilevi

insan insana tantmaktr. Bu tantm, ya bir olay iinde, ya da bir durum iinde

olacaktr. yknn yaps iinde insansz bir olay ve durum dnlmeyecei gibi,

durum ve olay dnda kalm bir kii de dnlmez. Durum ve olay kiiliin ve

karakterin belirlenmesine bir etkendir.

Karakter, kiinin huy ve davran zelliklerine verilen addr. Romanda olduu

gibi, ykde de huy ve davran zellikleri btn boyutlaryla verilmez; tek bir

ynyle tek bir dorultuda gelien karakter ar basar. Say ynnden de romana

oranla olduka snrldr.

yk yazar, kiilerin karakterini izerken, ya dorudan izim yntemini ya

da dolayl izim yntemini kullanr. Dorudan izimde yazar, kiinin tensel ve tinsel

grnmn belirli bir adan ortaya koyar. Ayrca, yazarn yorumlara ve

aklamalara giritii de olur. Dolayl karakter izimindeyse yazar, yk kiisini, ya

olay iinde olaylara kar tepkisini gstererek, ya da ykdeki baka kiilerin onun

zerindeki grlerini belirterek izer. Bunu, kiiyi oluturarak ve onun davran

edimlerini somutlayarak dolayl bir yolla yapar. Roman ve yklerde, tm elerinde

olduu gibi kii ve karakter esi de ortaktr. Ancak karakterler yklerde tek

boyutludur.

25
YER VE ZAMAN:

yklerdeki olay ve durumlarn belli bir yerde, belli bir zaman dilimi iinde

gemesi gerekir. Yer ve zaman esi dnda, hibir olay ve hibir durum

dnlemez. Bu ynden, yklenen olay ve duruma bal olarak yer de zaman da

deiir. nk, her olayn bir ortaya k, bir gelimesi, bir de sona ermesi vardr.

Ayrca, bu aama ya dzenli bir biimde olur ya da zikzaklar izer. Olaylar ister

dzenli bir ak gstersin, ister zikzaklar izsin olay ve durum deitike yer de

deiir.

ykc, olayn akna gre zaman esini de dzenler. Bir olayn gelimesi,

bir durumdan baka bir duruma, bir olgudan baka bir olguya geile olur. Buna

devinim de denir. ykdeki zaman esiyle devinim arasnda sk bir balant vardr.

nk, her olayn ya da devinimin bir balang, bir gelime ve bir de sona erme

evresi vardr. Bu evreleri kuatan sreye, ykde zaman denir. ykdeki zaman

esi, genel balamda zaman kavramndan ayrlr. nk, genel anlamda ba ve

sonu olmayan bir sretir zaman.

Hikaye trnn, ne batya, ne de douya ait olduunu syleyebiliriz. Ancak

yapsal olarak dou, hikaye ile daha iyi kaynamtr. Yani, dounun bnyesi daha

elverilidir. Bat edebiyatnda dnyevilik vardr. Dou edebiyatndaki derin

duygusall bat edebiyatndaki eserlerde bulmak ok zordur. Dounun varl

hikayeye hikaye tad vermede ve nemini artrmada yardmc olmaktadr.16 Hikaye

geleneksel olarak ok eski bir trdr. Ama ksa hikaye tr biiminde karmza

16
Caferi, Mehdi, Urdu Afsanah ke Ufk, Lakhnov, 1986

26
gelii pek eskiye dayanmaz. Balangcnn da herhangi bir lke ya da yazara

balanamad gibi, ortaya k iin de kesin bir tarih verilemez.

Hikaye, ya da ksa hikaye tr, Urdu Edebiyatnda gazelden sonra en ok

kabul grm olan trdr. Gazelde olduu gibi, sradan bir hikaye yazmak olduka

kolaydr, ancak, iyi hikaye yazmak da bir o kadar zordur. Roman gibi hikaye de bat

edebiyatndan, zellikle de ngiliz edebiyatndan Urdu edebiyatna girmitir.

Urdu edebiyatnn bu tr ile ilk tanmas, o dnemde yaygnlamaya

balayan Oudh Pan ve ntihab- La Cevab gibi gazeteler ile dergiler iin,

ngilizceden yaplan eviriler ve adaptasyonlarla gereklemitir. Daha sonra,

orijinal eserlere doru bir ynelme olmutur17. ngilizcenin yan sra dier diller de,

zellikle Rusa ve Franszca hikayeler, Urduca hikaye yazarlarn etkilemitir. Ancak,

bu hikayeler de ngilizce tercmeleri vastasyla Urducaya gelmilerdir. Romanlarda

hayat bir btn olarak ele alnp, yaamn farkl paralar karmza getirilirken,

hikayelerde hayatn bir yn ele alnr ve btn ince ayrntlaryla incelenir. Bu

yzden, hikayede olaylar ve karakterlerin says olduka azdr.

Urdu Edebiyatnda ilk yk yazarlar olarak, Perim and, Seccad Haydar

Yldrm ve Allamah Raid-ul Hayri karmza kmaktadr. Urdu edebiyat

eletirmen ve aratrmaclar genellikle bu hikayeciyi, Urdu ksa hikayesinin

kurucusu olarak kabul ederler. Daha nceleri Perim and, Urducann ilk hikaye

yazar olarak kabul edilirdi. Nitekim, pek ok Urdu edebiyats ve eletirmeni Muni

Perim andn, Urdu edebiyatnn ilk hikaye yazar olduu fikrinde birleirler. 18

Urducann ilk ksa yksnn de Anmol Ratan (Paha Biilemez Mcevher) isimli

17
Toker, Halil, Pakistan Hindistan ykleri, Kakns Yaynlar, stanbul 2000, s.8
18
Bilik, Nuriye, Seccad Haydar Yldrm ve Hikaye Yazarl, A.. Sosyal Bilimler Enstits,
Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara 1997, s.7

27
hikayenin olduunu kabul ederler. Daha sonra bu gr rtld. Dr. Masud Rza,

doktora almas Urdu Hikayesinin Geliiminde Raid-ul Hayrinin Mahzen

dergisinde yaymlanan Nasr ve Hadicah isimli hikayesini (1903) Urducann ilk

hikayesi kabul eder. Sonraki aratrmalarda, Urducann ilk modern yksnn

Seccad Haydar Yldrmn 1900 ylnda Maarif dergisinde yaymlanan Naa ki

Pahli Tarang (lk Coku Kprts) olduu sonucuna varlmtr19.

Dr. Muin-ur-rahman Mutalae Yldrmda Yldrmn ilk Urduca hikaye

yazar olduunu, nk Hayalistandaki hikayelerinin ve genellikle Mahzende

yaynlandn belirtir. Yine Prof. Dr. Suraiya Huseyn (Sreyya Hseyin),

Yldrmn 1909da yazd kendi eseri olan Hikayah-e Layla u Macnunun Urdu

edebiyatnn ilk hikayesi olarak kabul edilebilecei aklamasn getirir.

Raid-ul Hayrinin hikayesi Nasr ve Hadicah tarih itibariyle daha nce

yaynlanr (1903). Ama teknik adan bu hikaye daha ok roman zellikleri tar.

Ayrca zaman asndan da, Raid-ul Hayriye, adalar olan hikaye yazarlar

arasnda ayrcalk tanr.

Kimilerine gre ise temsili bir hikaye olan Sabrasn yazar Molla Vecihi ilk

hikaye yazar, Sabras da ilk hikaye olarak kabul edilir. Vechi, bu eserinde, akn

kemekeliini hikaye tarznda sunmutur. Urdu hikayeciliinin balang

dneminde isminden bahsedilmesi gereken bir baka ahsiyet de, Sultan Haydar

Cotur. Co-e Fikr (Dnce Cokusu), Afsanah-e Co (Coun Hikayesi), gibi

eserlerinde t ve kltrel teblii ne karmtr.

Urduca hikayecilikte bulunan konulara, hikayeciliin balangcndan bu yana

gz atarsak daha ok u konularn ele alndn syleyebiliriz. Hindistann

toplumsal yaps, dini frkalar, ilericilikle tutuculuk atmas. Bu konulara ilave

19
a.g.tez, s.7

28
olarak cinsellik, kapitalizme kar geli, insanlar arasndaki eitsizlik gibi konular da

hikayelerde ilenmitir. kinci ksmda saydmz konular yazarlar daha ok

Hindistann blnmesinden sonra kaleme almaya balamlardr. Her yazar konulara

kendi bak alarn ekleyerek sunmutur. Son zamanlarda hikayelerde ilenen

konular arasnda ak, sevgi, cinsellik gibi konular, daha yaygn bir ekilde

incelenmeye balanmtr. Yazarlar, Hindistann blnmesinden sonra yaadklar

yeni tecrbeleri de birikimlerine ekleyerek, daha da farkl konularda hikayeler

yazmaya balamlardr. Hikayelerde setikleri konularda yazarlar son derece

zgrdrler. Ancak her konuya edebi kimlik kazandrp kymetli bir eser haline

getirmede tam anlamyla baarl olmak mmkn deildir.

Hint Yarmadasnn 1947 ylnda blnmesinin ardndan, toplumun siyasal

ve sosyal durumu deiime urar. lkenin blnmesiyle birlikte paralanan aileler

ve bunlarn duygularnn yansmas, g, kanl dehet olaylar, tutsaklk, hasret

duygusu, esaret ve vatan sorunlar gibi problemler ortaya kar. Tabii ki hikaye

yazarlar da etraflarnda gelien olaylara duyarsz kalamaz. Bu nedenle de, btn

konular hikayelerinde etkili bir tarzda sunarlar ve Hindistann blnmesini de konu

edinen olduka gzel hikayeler yazarlar.

1947den nce yazlan siyasi trden hikayelerin konusu; ngilizlere kar

bakaldrmak, lkeyi klelik zincirinden kurtarmak ve bamsz hale getirmek gibi

konulard. Bazen, toplumun yapsndan veya siyasetilerden kaynaklanan i

meseleler pek ok hikayeye konu olmutur. Bamszlktan sonra, konular da deiti.

Daha ok, kadnlar, ak ve sevgi, cinsellik gibi kavramlar konu edilmitir. Artk

kadnlar evin drt duvarndan dar kp, sosyal hayata katlmaya balarlar.

Toplumda, kadn erkek eitliini salama almalar hzla srer. Din istismar

29
yaplarak insanlara yaplan zulmler artk azalmaya balar. Aile yapsnda da

deiiklikler meydana gelir. Gelimi toplum dncesinde kadn ve erkek eit

statler yklenir. Medeni toplumun iyi ve kt ynleri de hikayelerde ilenmitir.

Bunun yan sra, orta ve alt tabakaya ait fertlerin ihtiyalar, mutluluklar, zntleri

de hikayelerde gze arpan konular arasndadr. Ky ve kasaba yaamna yeni bir

adan baklm, oralarn ynetimi, kanunlar, insann dnce zgrl gibi konular

da hikayelerde yerini bulmutur. ehirlerde, saraylarda lks iinde yaayanlara karn,

sokaklarda kimsesiz, a ve yoksullarn bulunmas, ehirde yaayan orta tabakaya

mensup insanlarn ve memurlarn ihtiyalar ve dnceleri, dini ve blgesel statden

kaynaklanan eitsizlikler de hikayelere konu olmutur.

Bu konular ileyen hikayeler arasnda: Lambi Serak (Uzun Sokak),

Balkoni (Balkon), Girhen (Ay Tutulmas), Ye Bhi Tac Mahal Hai (Bu da Tac

Mahaldir), Pehla Pattar (lk Ta), Cagte Kheyt (Canl Tarla) gibi eserler

bulunmaktadr.

Bunlarn yan sra hikayelerde felsefi konular da ilenmitir. Hindistann

blnmesinden sonra, insanlarn duygularnda mutluluktan ok hzn ve yas

hakimdi. Bu nedenle pek ok hikayenin konusu ayrlk, hasret, hzn ve yas

olmutur. Ak ve sevgi hikayelerinde bile konu, daha ok hznn glgesinde

kalmtr. Kltr yozlamas ve insanlar arasndaki eitsizlikler de birok hikayeye

konu olmutur. Baz kadn yazarlar da, zellikle Raziyah Seccad Zahir, Saliha Abid

Huseyn, Amina Abul Ahsen ve Banuya Sadikah kadn felsefesi ve onlarn ev ve

sosyal yaamlarnn ele alan hikayeler yazmlardr. Zenginlik, fakirlik, ehir hayat,

teknoloji, iilerin sorunlar yani hayatla ilgili her ey hikayelere konu olmutur.

30
II. BLM

31
 YKCLK NCES SYAS, SOSYAL GELMELER

VE

EDEBYAT ORTAMI

Urdu Edebiyatnda yk trnn balamas, gelimesi ve eitli dnemlerine

gemeden nce, ykclk ncesinde, Hindistanda siyasi, sosyal ve edebi ynde

meydana gelen geliimlerden bahsedeceiz.

Hindistann geleceini, siyasi, sosyal ve kltrel olarak her ynden byk

apta etkilemesi sebebiyle 1857 Ayaklanmas, bu ayaklanma ortaya kncaya kadar

lkenin iinde bulunduu durum ve ayaklanmann ardndan oluan sosyal yaama da

deineceiz. Tarihe genellikle Baavat, yani isyan adyla geen ve bamszlk

amacyla yaplan bu giriim Hindistann gelecei iin bir dnm noktas olarak

kabul edilir. Zira bu ayaklanmann ardndan Sir Seyid Ahmed Han tarafndan,

ncelikle ngilizlerle uzlama temeline dayal balatlan reform hareketi edebiyatta

da kendini belirgin bir ekilde hissettirir. Bu hareket sayesinde, Urdu edebiyatna

yeni edebiyat trlerinin girmesinden baka, var olagelen edebiyat trlerinde de

toplumsal slah amalayan bak as etkin hale getirilir.

1857 ylna gelinceye kadar, ngilizler adna Hindistanda ticari ve siyasi

ileri yrtmekle grevli bulunan Dou Hindistan irketi pek ok faaliyetlerde

bulunur. 1813 ylnda, yetkililerinin yenilenmesinden sonra misyoner faaliyetlerini

artrr. Misyonerler ngilizlerin siyasi kontrol ellerinde bulundurduklar Madras ve

Bengalde almalarna balar ve zamanla, Uttar Pradein dier blgelerine de

32
yaylrlar. 1813den 1831e kadar, lkenin hemen hemen nemli her kentinde

merkezler alr ve 1819dan sonra Pencab ve Kuzey Snr Eyaletine kadar ulalr.

Bu arada, ngiliz idareciler de misyonerlerin bu faaliyetlerine maddi ve manevi

ynden destek olurlar.

1854 ylnda Hindistandaki eitim sistemine ynelik geni ve kapsaml

kararlar alnr. 1854 Tasars, ya da Wood Tasars adyla bilinen bu kararlar,

eitimin tm lkede yaygnlatrlmas, her blgede bir eitim dairesinin kurulmas,

niversiteler almas, bu niversitelere yerli diller ile Arapa, Farsa ve Sanskrit

eitimi iin hocalar tayin edilmesi, kz okullar almas, eitimde yerli dillere nem

verilmesi, ilk retimin yerli diller ile; niversite, kolej ve orta dereceli okullarn

ngilizce ve yerli diller ile eitim yapmas gibi pek ok konuyu ierir. 20 Eitimi

yaygnlatrmak amacyla 1861de Kalkta, Bombay ve Madrasda niversiteler

alr. 1877de Sir Seyyid Ahmed Han, Aligarh Muhammeden Anglo Oriental

College kurar. 1882de Pencab niversitesi, 1887de lahabad niversitesi alr.

Bundan sonra da yeni okullarn almas devam eder.

ngilizler, Hindistanda balattklar eitim sisteminde daha ok ngiliz Dili

ve Edebiyatna arlk verirler. Ancak bir yandan kendi dil ve edebiyatlarn

yaymaya alrken, dier yandan da Hindistanda konuulan dilleri, kltr ve

edebiyat renmeyi ve bunlardan yararlanmay ihmal etmezler. Hindistana

geldikleri andan itibaren de bu dorultuda almalarna balarlar.

1783de, irketin hukuk ilerini ynetmesi iin, ba yarg sfatyla

Hindistana gnderilen William Jones, Hindistana gelir gelmez, Kalktada Asiatic

Society ad altnda bilimsel bir dernek kurar. Bat bilimcileri bu dnemde yaplan

20
Benli, Selma, Modern Urdu iiri (1850-1900), Yaynlanmam Doktora Tezi, A..Sosyal Bilimler
Enstits, Ankara 1994, s.30

33
tercme ve almalardan byk lde yararlanrlar. Hindistanda bu tr almalar

yapanlar sadece ngilizler olmamtr. Sanskritin yansra Farsa ve Arapay da iyi

bilen Alman dilbilimci Franz Bopp (1791-1867), yapt nemli almalaryla,

karlatrmal dilbiliminin temellerini atmtr. 21 Daha sonra pek ok Avrupal,

Urduca hakknda almalar yapmtr. Bu almalar arasnda zellikle gramer ve

szlk almalar ile ncil evirileri dikkat ekmektedir.

Avrupallarn bu almalar srp giderken, zamann Hindistan genel valisi

olan Lord Wellesley, 1800 ylnda Kalktada gelecekte Urdu Edebiyatn temelden

etkileyecek ve Modern Urdu Edebiyatnn balamasna vesile olacak Ford William

College kurar. Kolej, irketin ngiliz memurlarna Hindistanda konuulan diller

ile Hindistann kltr ve medeniyetini retmek amacyla kurulur. Ancak dier

yandan Wellesley, bu koleji ngilizlerin dini ve siyasi amalarn

gerekletirebilecekleri bir yer olarak da grr. Vali, kolejde Arapa, Farsa,

Sanskrit gibi dillerin yansra; Urdu, Bengali, Marathi gibi yerli dillerin ve ngilizce,

Latince, Yunanca gibi bat dillerinin okutulmas ve Dnya Tarihi, Hindistan Tarihi,

kanun, corafya gibi blmlerin de yer almasn ister. Fakat, bunun irkete masrafl

olaca gerekesiyle sadece dil blmleri alr. Ne var ki, ald andan itibaren

yerli dilleri n plana karan, bat tarznda bir eitim ve retim program

uygulamaya konulur. Bylece, yerli diller ile Farsa ve Arapa bamsz blmler

halinde birbirlerinden ayrlrlar ve dolaysyla, Hindu-Mslman ayrmnda ilk

tohumlar serpilmi olur.

Koleje mdr olarak tayin edilen ve ayn zamanda Urduca Blmnn

Bakan olan Dr.John Gilchrist, grevde bulunduu drt yl boyunca Urdu Diline

byk hizmetler verir, ayrca, bir ok kitap da yazar. Eserleri arasnda gramer, szlk

21
Aksan, Doan, Her Ynyle Dil, c.I, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara, 1987, s.21 ve 23

34
gibi dil almalar ve Urducaya yapt eitli eviriler bulunur. lkenin her

yanndan Mslman ve Hindu yazarlar bir araya toplayan Gilchrist, Urduca Telif ve

Tasnif Blm kurmu ve kitap basm iin ilk Urdu matbaasn amtr.22

Bu kolejdeki yazarlarn meydana getirdikleri eserler, Urdu Edebiyatnn

zellikle Urdu Nesrinin yeni bir dneme girmesini salarr. Bu dnemde nesrin

konular geniler; tarih, tezkire, hikaye, gramer, ahlak, fkh, slam gibi hemen hemen

her konuda kitaplar yazlr, Kuran ve ncil evirileri yaplr.

Ksacas, siyasi yn bir yana braklacak olursa, Fort William Koleji, Urdu

Dili tarihinde, Urdu Dili ve Edebiyatna hizmet veren ilk mstakil kurulutur ve

Urdu Dili ve Edebiyatnn geliimine byk hizmetlerde bulunmu, yeni ufuklar

amtr.

Yine, bu dnemde alan ve Urdu Dilinin geliimine katkda bulunan bir

dier okul da Delhi Kolejidir. daresi ngilizlerin elinde bulunan bu Kolej, 1825

ylnda kurulur. Temel amac, bat bilimlerini yerli diller araclyla retmektir.

Ancak okutulacak kitaplarn ya Urdu Diliyle yazlmas ya da ngilizceden tercme

edilmesi gerekmektedir. Bu yzden Dar-ul Tarcumah (Tercme Dairesi) kurulur. Bu

kurum sayesinde tarih, matematik, jeoloji, biyoloji, kimya, felsefe, mantk gibi pek

ok konuda kitaplar ve makaleler yazlr, tercmeler yaplr.

1857ye kadar ilmi ve edebi almalarn srdren Kolej, 1857

Ayaklanmasndan sonra kapatlr. 1864de yeniden aldysa da eski zellikleri

kaybolduu iin tutunamaz ve 1877de tamamen kapanr.

1857 ylna gelindiinde, ngilizler uzun yllar srdrdkleri siyasi, sosyal,

kltrel ve dini faaliyetleri sonucunda Hindistanda tek sz sahibi millet haline

gelmilerdir. Mslmanlarn, yzyllar boyu devam eden saltanatlar artk kmeye

22
Kadri, Hamid Hasan, Dastan-e Tarih-e Urdu, Karai 1966 (3.bask), s.96

35
yz tutar, kltr ve medeniyetleri temelden sarslmaya balar. Byk ekonomik

glkler ierisinde yaamlarn srdrmeye alrlar.23 Dier yandan da, hala Delhi

Sultanl dneminden kalma eitim sistemini kullanp, cami, medrese ve tekkelerde

dini arlkl eitim grmektedirler.. Hristiyanlatrlma korkusuyla bat eitiminden

uzak dururlar. Ancak, dier yandan Hindular oktan bat dilleri ve bilimleriyle

tanmlardr. Hindular, Mslmanlara nazaran bat sistemini daha kolay

benimserler. Bu nedenle de ngilizler, Hindular daima kendilerine daha yakn

bulmular ve onlardan yana politika izleyerek, Hindular ile Mslmanlarn arasn

amaya almlardr.

Sonu olarak, Mslmanlar iine dtkleri bu durumdan kurtulmak,

dinlerini dillerini, ekonomik ve sosyal yaamlarn, kltr ve medeniyetlerini,

yeniden canlandrmak ve en nemlisi esaretten kurtulmak iin, son bir gayrette

bulunarak 1857de zgrlk mcadelesine giriirler. Aslnda bu mcadele sadece

Mslmanlarn deil; hem Mslman hem de Hindularn ngilizlere kar

giritikleri ortak bir mcadele olur. Ancak ngilizler tarafndan Ayaklanma olarak

nitelendirilen bu mcadele, ngilizlerin lehine sonulanr ve en byk zarar

grenler de Mslmanlar olurlar. ngilizler ayaklanmann tm sorumluluunu

Mslmanlara ykler ve onlar acmaszca cezalandrrlar.

zet olarak sylemek gerekirse; Hindistan Mslmanlar politik, sosyal,

ekonomik ve kltrel bakmdan byk bir kmazn iine dmler, tm umutlarn

yitirmi, fakir bir toplum haline gelmilerdir. te byle bir ortamda, Mslmanlarn

dtkleri bu bataktan kmalarna yardmc olacak Sir Seyyid Ahmed Han gibi lider

bir kii ortaya kar. Kt gidie dur demek, ngiliz ynetimiyle Mslman toplumu

uzlatrmak amacyla eitli giriimlerde bulunur.

23
Abd-ul Kayyum, Hali ki Urdu Nasr Nigari, Lahor 1964, s.1-60

36
 Sir Seyyid Ahmed Han, Hint Yarmadasndaki Mslmanlarn haklarn

savunan bir politikac, kalemi son derece gl bir yazar ve Mslmanlarn

bilinlenmelerini salayan, esaret ve umutsuzluk zincirlerini krarak yeni ufuklara

ynlendiren bir eitim reformcusu olarak Mslman Hindistan tarihinde zel bir yere

sahiptir.

1857 ylnda yaanan trajik olaylara yakndan ahit olur ve 1857 sonrasnda

Mslmanlarn yaadklar zor gnler, onu derinden yaralar. Ahmed Hana gre,

1857den sonra Mslmanlarn nnde byk glk bulunmaktadr. Birincisi,

halk gemiteki konumlarndan karp, yeni durumu kabul etmek iin zihni olarak

hazrlamak; ikincisi ngilizlerin gvenini kazanmak ve son olarak da komularla

24
birlikte mcadeleye katlmak. Bu nedenle, Ahmed Han, bir yandan yazd

yazlarla ve yapt almalarla mslmanlar aydnlatmaya ve onlarn kukularn

gidermeye alr; dier yandan ngilizlerin Mslmanlar hakkndaki olumsuz

dncelerini silmeye gayret eder. Bu amala, 1858 ylnda Asbb- Bgavat-e

Hind(Hint syannn Sebepleri) adl eserini yazar. Bu eserle ngilizlere

Mslmanlarn bu savaa girmeye neden ihtiya duyduklarn ve savaa sadece

Mslmanlarn deil, Hindularn da girdiklerini anlatarak, ngilizlerin Mslmanlara

kar giritikleri sert davranlar ve tek yanl politikalarn da gstermeye alr. Bu

kitab, hem Hindistandaki hem de ngilteredeki ngiliz yneticilere gnderir. Ancak,

bundan somut bir sonu alamaz.

Ahmed Hann zerinde nemle durduu bir baka konu da, Mslmanlarn

eitim sorunudur. O, Mslmanlarn iinde bulunduklar durumu, tamemen bat

eitiminden ve bilimlerinden uzak kalmalarna balar. Mslmanlar, eitli dini

24
Abd-ul Kayyum, Hali ki Urdu Nasr Nigari, Lahor 1964, s.19

37
gerekelere dayandrarak, ngilizce renmeye bile yanamazlar. Ahmed Han da,

dine ve manevi deerlere kr krne balanmann, onlara hibir ey

kazandramayacan anlatmaya alr. Ona gre, Mslmanlarn eksiklikleri, ancak,

bat tarz eitim ile giderilebilir. Ahmed Han, dinine sk skya bal bir insan

olmakla birlikte, an gereklerine ancak mantk yoluyla ulalabileceine

inanmaktadr. Ahmed Hann amac, asla Mslmanlar dinden uzaklatrmak

deildir. Onun tm gayesi, Mslmanlar banazln esiri olmaktan kurtarmak,

aydn bir toplum yaratmaktr. Ahmed Han, ngiliz idarecilerin de desteini

salayarak 19. yzyln ikinci yarsnda giritii slah ve yenilik hareketleri ile

Pakistann kurtulu hareketlerinin hazrlayclarndam biri, belki de en bata geleni

olarak tarihe geer.

Ahmed Han, ksa srede pek ok bilgin ve edebiyaty etrafnda toplamay

baarm, bylece Hint Mslmanlarn kurtulua gtren reform hareketini meydana

getirmitir. Grlerini hayata geirmek iin, ilk olarak, Muradabadda bulunduu

dnemde faaliyete geer ve bir okul aar. Fakat bu okul uzun mrl olmaz.

1862 ylnda Gazipura tayin olan Ahmed Han, burada bir Bilim Dernei

kurar. Dernein amac, bilim, tarih, ekonomi, sanat, edebiyat gibi deiik konularda

yazlm, faydal Urduca kitaplarn Urducaya evrilmesini salamaktr. Ahmed Han,

1864de Aligarha tayin edilince, dernek de Aligarha tanr. 1866da dernek,

ngilizce ve Urduca olmak zere iki dilde yaynlanan Aligarh Institute Gazette

(Aligarh Enstits Gazetesi) adl bir gazete yaynlanmaya balar. Bu gazetede sosyal,

ahlaki, ilmi ve politik her tr konuda yazlar yazlr. Ayn yllarda Muradabadda lise

seviyesinde retim yapan ve halkn yardmlaryla kurulan (adna bugn Victoria

Okulu denilen) bir medrese aar.

38
 Ahmed Han, Bilim Derneinde yapt konumalardan birinde,

Hindistanllarn istek ve ikayetlerini ngiliz Hkmetine duyuracak resmi hviyete

sahip bir kurulua ihtiya olduunu ayrntlaryla anlatr. Bunun zerine, 10 Mays

1886da Aligarh ngiliz Hindistan Dernei (Aligarh British Indian Association )

kurulur. Ahmed Han, faaliyetlerini hkmete ve geni halk kitlelerine duyurma

amacyla dernein adn tayan ve hayatnn sonuna kadar ba yazar olduu Aligarh

Gazetesini karmaya balar. Bu gazetede yaynlanan siyasi, dini ve edebi ve

benzeri konulu yazlar, halkn bilinlenmesinde byk rol oynar.

Ahmed Han, 1869da ngiltereye giderek niversitelerde ve gazetelerde

incelemelerde bulunur. Dnnde (1870), Mslmanlarn reformunu daha etkin bir

ekilde hayata geirmek iin, ba yazarln da kendisinin stlendii Tehzib-ul-

Ahlak adl dergiyi karr. Dergide yer alan yazlarn slubu ve sade dili, Urdu

Dilinin geliimine ve Modern Urdu Nesrinin balamasna byk katklarda bulunur.

Ahmed Han eitli giriimlerde bulunduktan sonra, 1875 ylnda

Muhammadan Anglo Oriental College (Aligarh Koleji) kurar. Bu kolej

araclyla balatlan eitim ve retim hareketi , pek ok kar gre ramen, ksa

srede geni bir evreye yaylr ve lkenin eitli yerlerinde buna benzer okullar,

kolejler, ilmi ve edebi dernekler kurulmaya balanr. Ahmed Han, kolejde yrtlen

program yurt apnda yaymak iin Aligarhda 1886 ylnda Muhammadan Education

Conferance (Mslman Eitim Konferans) kurar.

Aligarh Fakltesi, Mslmanlarn eitiminde yeni bir dnemi balatmakla

kalmaz; ayn zamanda sosyal, siyasi, edebi ve kltrel alardan da yeni bir gelime

sreci balatr. Mslmanlar arasnda milli uyana sebep olur, byk bir heyecan

yaratr. Bu fakltede balayan ok ynl hareketin, Urdu Edebiyat zerinde olduka

39
olumlu etkileri olur. Urdu Edebiyat bu dnemde altn an yaar.

Sir Seyyid Ahmed Han ve yandalarnn bu genel eitim ve retim hareketi,

kendisine merkezlik yapm olan ehrin adn alr ve Aligarh Hareketi adyla anlr.

Ancak, bu merkeziyet Sir Seyyidin 1898de vefatndan sonra ad geen blgenin

snrlarn aarak lkenin her yanna yaylr. ok ynl olduu kesin olan bu

hareketin ilmi ve edbi ynn omuzlayan bilgin ve edebiyatlarn meydana getirdii

zengin literatr, Urdu Edebiyat iin ok byk bir neme sahiptir.

1850 ve 1900 yllar arasna rastlayan bu altn ada batl ve yerli yazarlarn

bir ou Urduca nesir eserlerini bir araya toplayan koleksiyonlarn meydana

getirirler. Bu koleksiyonlarda tesbit edilebildiine gre, bu dnemde yazlan Urduca

nesir eserleri eviri ve telif olmak zere 2000 civarndadr. evirilerin ou Arapa,

Farsa, ngilizce ve yerli dillerdendir. Konular arasnda, dini eserler; szlk,

dilbilgisi ve filoloji ile ilgili birka deneme; evliya menkbeleri; hikayeler ve

romanlar; ahlakla ilgili eserler; biyografi ve tarih kitaplar; edebi tenkit eserleri;

mektup koleksiyonlar; makale koleksiyonlar, matematik, fizik, kimya gibi eviri

ders kitaplar; tarm, hukuk gibi konularda eviri kitaplar; gazete ve dergiler

bulunmaktadr.

Urdu Dilinin altn a olan bu dnem ncesi literatr, Fort Wiliam Koleji

(4 Mays 1800) ve onun etrafnda meydana gelen eviri ve telif eserlerle, Galibin

mektuplarndan ibarettir. Bu adan bakldnda bu dnemde yazlan 2000 eseri ve

konularn kmsememek gerekir.

40
III. BLM

41
 URDU YKCLNN LK DNEM

Deien dnya ve lke koullar Urdu edebiyat zerinde kanlmaz

deiiklikleri de beraberinde getirir. Edebiyat, geliim kaydetmesinin yansra ilk

olarak halkn desteine ihtiya duyuyordu. I. Dnya Savandan 1936ya kadar olan

dnem bu deiikliklerin somut olarak yaand bir sreti. Batnn fen bilimleri

zerindeki etkileri artk edebiyatta kendini gl bir ekilde gsteriyordu. Roman ve

yk bu deiimi oktan kabullenmiti. Seccad Haydar Yldrm, Perim and, Raid-

ul Hayri gibi edebiyatlarn katklaryla bu deiim ve geliim ortamnda ykclk

de kendisini gelitirme imkan bulmutur. Tabii, bu geliimdeki en byk etken,

lkenin iinde bulunduu siyasi ve sosyal ortamdr.

Urdu ykcl, dnemler ierisinde srekli bir geliim kaydetmitir. 80

yllk yolculuu drt dneme ayrlarak incelenir. Balangtan, 1930 ylna kadar

olan sre ykcln 1. dnemidir. Yllar belirtilerek saptanan dnemlerin snrlar

bir iki yl fark edebilir. Zira, bir dnemin zellii olan arlkl eilim, mutlaka bir

dierinde de bir lde grlr ama baskn olan eilimleri bakmndan dnemler

birbirinden ayrt edilmi durumdadrlar.

lk dnemin kesin bir balang tarihi saptanmamtr. Bu dnemin, dier

nden daha uzun olduu kabul edilir. Bu dnemin yklerinde iki belirgin zellik

ar basar. Bunlar slahi ve romantizm zellikleridir. Islahi eilimin kurucusu Hinte

ve Urduca her iki dilde de ykler yazan Perim anddr.

yk yazarlarnn amac, toplumu slah etmekti. yknn zndeki benzer

slah amac Yldrm, Niyaz Hekim eca, Mecnun, Sultan Haydar Co ve Hicab

42
mtiyazn yklerinde de grlmektedir. Ancak, bu ykclerin slah amac Perim

andnkinin yannda olduka hafif kalmaktadr. Onlar, daha ok romantizm

eyiliminde ve reformcuydular. Eserlerindeki ana konu ak ve gzellikti. Onlar,

hayalleri, ryalar ve romantizm grleriyle yklerini rmekteydiler. Bu konular

zaten halkn olduka ilgisini eken konulard. Bunun yansra ykclerin gl

kalemi ile de byl bir hal alp, halkn ilgisini daha da artryordu.

Perim andn da slahi amala yazd ykler kadar bu romantizm eyilimi

ile yazlan ykler de halk tarafndan kabul grd. Ancak, Perim andn slahi

eyilimi daima ykcler iin nderdi.

Perim andn Sir Seyyid Hareketinden sonra gerekilik ilkesini

yaygnlatrmas Urdu edebiyat asndan ok nemli bir hizmettir. Bu adan

bakldnda destanlardan sonra Perim andn zamanna kadar daha ok aklc ve

gereki hikayeler edebiyatta yaygnd. Bu hareketlere tepki Seccad Haydar

Yldrmn romantik anlayyla kendini gsterdi. ada Perim andn aksine o

romantik unsurlar Urdu edebiyatna getirmiti. Akl, mantk ve delile dayal konular

edebiyatta yaygn iken, yeni bir zevk ve yeni bir canlla sahip romantik gelenekleri

yaygnlatrd. Perim and ve Yldrm iki farkl gelenek ve gr ayn dnemde

srdrerek belli bir konuma geldiler.

Daha nceki blmde de bahsetmi olduumuz gibi, Urducaya ksa yk

trn tantan kii Perim and m, Yldrm m, yoksa, Raid-ul Hayri mi olduuna

tam olarak bir aklk getirilememi olmasna ramen tezimizin bu ksmnda Urdu

ykclnn ilk dnemini incelerken Seccad Haydar Yldrmn ykclnden

bahsederek giri yapacaz.

43
SECCAD HAYDAR YILDIRIM

Seccad Haydar Yldrm, 1880 ylnda, Bacnur Blgesindeki Nahtur

Kasabasnda dodu. Atalar, Orta Asyann Tirmiz blgesindendiler. Ailesi,

zamann en saygn ve kltrl ailelerindendi. lk eitimini babasnn memurluk

yapmakta olduu Banaras ehrinde grd. rencilik dnemi boyunca hep

baarlyd. Oxford niversitesini rnek alan Muhammeden Anglo Orientel College

Aligarhda eitim gren Yldrm, matematik, ngilizce, Arapa ve Farsay rendi.

Farsa hocas Mvn. ibli Numani (1857-1914)nin ders ve sohbetlerinden iir ve

edebiyat zevki alan birka renciden biriydi ve fakltenin en parlak rencileri

arasndayd. Prof. Thomas Arnolda gre ngilizceyi mkemmel derecede konuup

yazabiliyordu.

1890 ylnda, Urdu-ye Mualla adl Urdu Edebiyat Topluluunu kurar. 1897

ylnda dnemin mehur edebiyatlarndan Hac smail Han Reis Datavali, Seccad

Haydardan kendisine ngilizce retmesini ister. Kendisi de Yldrma Trke

retir. Hac smail Han 1898de eitli konularda makalelerin yer ald Maarif

adnda Urduca bir dergi karmaya balar.Trk Dergisi Servet-i Fnunu rnek alan

bu dergide Hac ahab ve Yldrmn Trkeden evirdikleri pekok roman seri

halinde yaynlanr. Daha rencilik gnlerinde Trk dili ve edebiyatna ilgi duymaya

balayan Yldrm, ksa srede Trkeyi renir ve birok eviri yapar. Urdu

edebiyat onun sayesinde Trk edebiyatlarn tanma frsat bulur. Bunlardan Nea

ki Pehli Tereng (Sarholoun lk Samal) ve Ftrat-e Cevan Merdi

(Delikanlln Doas) gibi tercmeler bu dnemin rnleridir.

44
 Seccad Haydar Yldrm, lisans eitimini tamamladktan sonra, Nagpur

Racas Azim ahn zel hocas tayin edilerek Nagpura gider. Nagpur Hkmeti,

yksek renim yapmas iin onu 1901de Aligarh Fakltesine gnderir. 1904de

ngiltere Dileri Bakanl tarafndan, Badatn ngiltere Konsolosluunda

grevlendirilir. Orada Trke tercmanlk yapar. Daha sonralar da stanbuldaki

ngiliz Konsolosluuna tayin edilir ve Trkiyeyi yakndan tanma frsat bulur.

Yldrm, Ekim 1907de babas vefat edince vatanna dner. 1912de Han Bahadur

Seyyid Nazr-ul Bakarn kz Nazir Zehra Begam ile evlenir. Yldrm ve ei Dahra

Dunda kzlar iin ngilizce eitim veren bir okul aarlar. Hindistandaki ilk kz

okullar olarak bilinen Muslim Girls School Aligarh (Aligarh Mslman Kz Okulu )

ve Lakhnov Karamat Huseyn Girls Schoolun kurulmas srasnda da ok yardmc

olurlar.25

Yldrm, yazlarnn ounu Aligarh Magazin, Nereng-e Hayal ve Zamanah

dergilerinde yaynlatr. Tabiilik, gerekilik ve aklcl savunarak, ahlakn slahi

menfaatlerini n plana karan ancak yaamda insani duygular, gzellik ve

romantizm gibi deerlere nem vermeyen Sir Seyyid ve arkadalarnn balatm

olduu Aligarh Hareketi'ne gsterdii tepkiyle beslenir. Yldrm, hikayelerinde bu

hareketin kuru geekiliine kar bir reaksiyon olarak sevgi gereini vurgulamak

iin kadn meselesine ynelir. Yldrma gre bu konunun en nemli yan kadnn,

erkein en iyi arkada oluuydu. Hikayelerinde, eitimli hr hanmlar, liberal

dnce ve bat kltrnn olumlu yanlarndan yararlanmay telkin ediyordu. Buna

ramen bu dnemde, siyasi ve dini tahrikler, dier taraftan da hrriyet ve zgrlk

duygular g kazanm, Hindu ve Mslman toplum arasnda farkllk yaratlmaya

25
Bilik, Nuriye, Seccad Haydar Yldrm ve Hikaye Yazarl, A.. Sosyal Bilimler Enstits,
Yaynlanmam Doktara Tezi, Ankara 1997, s.12,13 (zetle)

45
allmtr.

Sir Seyyid Ahmed Hann balatt ve amac, aklclk, toplumsal reform,

siyasi ve sosyal toplum bilinci yaratma olan Aligarh Hareketi, Seccad Haydar

Yldrmn eserlerinde insan sevgisi ve hayatn gzellikleriyle birleerek daha da bir

anlam kazanr. Zira, Aligarh Hareketine mensup edebiyatlar verdikleri eserlerde

hep toplumu n plana karm, toplumun slah ve gereksinimlerini ilemiler, ama

bireyi ve duygularn grmezden gelmilerdir. Yldrm, verdii eserlerle bu boluu

doldurmutur. Urdu Edebiyatnda ilk roman ve hikaye yazarlarndan biri olarak

Mslman-Hindistan ve Pakistann en nemli edebiyatlarndandr. Onun tarz,

eserleri, romantik edebiyat olarak adlandrlan Urduca yazarlarnn btn kuaklarn

etkilemitir.

1857lerden sonra Aligarhda kurulan Mslman ngiliz Dou Fakltesi, (M.

A.O.) aralarnda Mh. Ali Cauhar ve Mvn. Hasrat Mohaninin de bulunduu aydn

gen mezunlarn vermeye balar. Onlarn pekou, edebiyatn ve kltrn deiik

alanlarna damgalarn vurmulardr. Yldrm da onlardan biriydi. Doutan gelen

yetenei, Urducay yeniletirme ve Hint toplumunun gelimesi iin var olan

hevesiyle an ruhunu temsil edenlerden biri oldu. Daha sonraki yllarda, devlet

memuru olarak grevlendirildiinde edebi faaliyetlerine pek zaman ayramamakla

birlikte tamamen de kopmamtr.

19. yzyln ortalarnda, Hindistanda ngilizlere kar verilen milli mcadele,

Hint Mslmanlarnn dikkatlerini Trkiye zerinde younlatrr. nk,

Hindistanda yzlerce yl hkm sren Trklerin kahramanlklar dillere destan

olmutur. 26 Gen yatan itibaren Trk Dili ve Edebiyatna ilgi duyan Yldrm,

26
Aydemir, .Sreyya, Tek Adam Mustafa Kemal, II.c.,Remzi Kitabevi, stanbul 1977

46
milletinin youn ilgisini grp Trkeden bir ksm eserler tercme etmeye balar.

Yldrmn asl amac, Hind Milli Hareketini canlandrmaktan ziyade Trkiyedeki

batllama hareketinin ne gibi problemlere yol atn halkna aktarmaktr. Bu

konuyla ilgili olarak, Badatta kald sralarda milliyeti Trk edebiyats Ahmet

Hikmet Mftolunun Lane-i Mnkesir adl eserini Salis Ba-el Hayr (Tarafsz

Hakem) veya Lerki Ki Kar Sitani ( Kzn Beceriklilii) adyla Urducaya evirir.

Trkeden aktard evirilerin bir hayli oalmas sonucunda da Yldrmn

zgn hikayelerinde romantizm yer yer grlmeye balar. Eserlerini okuyanlar

okuduklar eserin tercme mi, yoksa yazarn hayallerinin rn m olduunu ayrt

etmekte zorlanrlar. nce kelimelerin seimini fevkalade yapm, sonra onlar uygun

yerlerde kullanarak yazya bir akclk vermitir. te, Hayalistan (1910) Yldrmn

yukarda belirttiimiz zelliklerini yanstan ilk eserlerinden biridir. Bu eser,

yaynlanr yaynlanmaz byk bir beeni toplam ve Urdu dilinin ok okunan

yaptlar arasndaki yerini almtr.

Yldrmn sadece bir edebiyat deil, ayn zamanda radikal grlere sahip

bir edebiyat olduunu grmekteyiz. O, toplumun byk ounluuna ters den

kadn haklarnn savunuculuunu bilinli olarak stlenmekte herhangi bir saknca

grmemitir.

Yeni eilimlerin, yeni dncelerin ve yeni bir hayat tarznn hayal edildii

bir dnemde yetien Yldrm, Sir Seyyid Ahmed Han ve arkadalarnn ounlukla

gereki, aklc ve toplumun slah gibi konular ele aldklar eserlerinin aksine,

hikayelerinde arlkla sevgiyi anlatmaya ve ilemeye almtr. Bu nedenle daha

nce inkar edilen, hi yer verilmeyen kadn konusuna arlk vererek onu eserlerinin

ana temas yapmtr. Hereyden nce, cinslerin eitli duygularn okurlarna

47
hissettirmeye alm ve bu duygularn asla bastrlamayacan gstermitir. Kadn

olmadan erkein hayatnn noksan ve anlamsz olacan, kadn ve erkek arasnda

yaratllarnn gerei olan ilgi ve sevgiyi engelleyen sebeplerin ortadan kaldrlmas

iin aba gsterilmesini, kadnn da toplumda erkekle ayn seviyede olmas

gerektiini hikayelerinin ana konularndan biri haline getirmitir. Bu konuda, Trk

edebiyatn rnek alan Yldrm, ister istemez Trk kltr ve medeniyetinin etkisinin

izlerini tamaktadr. Bylece, Trk edebiyatn aratrma onun iin belli bal

uralarndan biri olmutur. Trkiyenin Avrupaya yakn olmas nedeniyle Bat

kltr ve medeniyetinin toplumsal hayattaki etkisi daha belirgin bir hal almt.

Yldrmn Urdu okuyucusuna tantt Trk tiyatro eserlerindeki kadn karakterler,

onun iin ideal kadn kahramanlardr. Seccad Haydar, Trkeye olan sevgisinden

dolay Trke bir kelime olan Yldrm takma adn semitir.27

Yldrm, Trk edebiyatnn etkisi altnda Urdu edebiyatna yeni bir tarz

kazandrm ve bu tarz yeni bir biimde sunmutur. Bu kendine zg slubunu, ses

ahengi ile gzelletirip romantik bir ortam yaratabilmek iin gerekleri bir yana

brakarak kimi yerlerde hayali mekanlar yaratmtr. Nitekim, Hayalistanda tasvirini

yapt ormanda hurma, nar, bambu, vb. aalar bir araya getirmitir.

Romantizmin balca zellikleri olan zgrlk, tahayyl, yerleik gelenek ve

greneklere bakaldr, Yldrmn hikayelerinde ilk bakta gze arpar. Yldrmn

balca arzusu Hint Mslmanlarn, gelimi toplumlarn karsnda dimdik saygn

bir yerde grmekti. Her romanc gibi, Yldrmn yklerinde de duygusallk

hissedilir ekilde mevcuttur. Kadn ve gzelliin yansra doal manzarlar da dikkat

eker. Doann ekicilii, sahra ve virane yerlere ilgi, mamur olan yerlerden kamak

27
Hamid Beg, Dr. Mirza, Urdu Afsana ki Rivayat, Akademi Adbiyat-e Pakistan,slamabad,1991,
s.177

48
gibi konulara da yer verilir. Bunlarn yan sra, Seccad Haydar Yldrmn pek ok

iiri ve nazm da eitli dergilerde yaynlanmtr. Herhangi bir olay ve tecrbe onu

etkilediinde duygu ve dncelerini manzum olarak dile getirmeyi tercih ettii

grlr.

Mslmanlarn eski geleneklere sk skya bal olduklar bir ada yetien

Yldrmn hikayelerinde genellikle yeni konular, yeni duygular aray hissedilir

ekilde mevcuttur. Bu dnemdeki edebiyat daha ziyade destan ve tarih yazarlndan

ibaretti. ada Perim andn aksine romantizmi Urdu edebiyatnda yaygnlatran

Yldrmn sayesinde edebiyatta o zamana kadar hakim olan akl, mantk ve

geleneklerin yerini yeni zevkler, yeni duygular ve gzellikler alr.

Romantizm trnde eserler veren Yldrm, slubundaki gzelliin yansra

hayatn gereklerini de gzard etmez. Romantizmin yan sra hayatn ac ve tatl

ynlerini ifade ederek ahlakn dzeltilmesi grevini de yerine getirmeye alr.

Ancak, bunu yaparken hibir zaman bir hatip gibi deil, bilinli bir sanat ve

edebiyat kimliiyle konulara yaklar. Yldrma gre, insann yaratlnda var

olan sevgi, kimi yerde yanl olarak kullanlrken kimi yerde de ar zgrle

kalarak istismar edilir. Yldrm, erkein zgrce istedii kadn sevip seebilmesi

gibi kadnn da ahlaki deerlere bal kalarak kendi sevdii erkei semesi

taraftardr.28 O, insanlarn toplumda aka bu konu zerinde konuamadklar bir

dnemde sesini ykseltmitir.

Zamanla halk, eski slup ve ifade tarzlarndan bkp usanm ve edebiyatta

konu ve slup bakmndan yenilikler istemeye balamt. te, halkn bu ihtiyacna

cevap veren Seccad Haydar Yldrm, sadece ngiliz edebiyatna aina deildi, ayn

28
lken, Hilmi Ziya, Ak Ahlak, Muallim Ahmed Halid Kitaphanesi, 1931,

49
zamanda Trk Edebiyatna da vakft ve ilgiliydi.

Seccadn tercmelerinde de, kendi hikayelerinde de, ona has yaz tarz ok

belirgindir. Galib gibi ,o da, kelimelerle yeni yeni terkibler icad etmitir.

Tm bu aklamalar nda denilebilir ki, Seccad Haydar Yldrm ann

mantksal, kuru dzyazsnn karsnda edebiyata bir canllk getirmi, konu ve slup

bakmndan onu zenginletirmitir.

yk kitaplar unlardr:

1- Hayalistan (Hayal bahesi): 1911 ylnda yaymlanan bu eserde on tane

yk ve tane makale yer alr. Seccad Haydar Yldrm, bu kitabnn banda yle

bir not yazmtr. Bu yklerin bir ksm zgndr, bir ksm da Trkeden ve

ngilizceden alnmtr. Haristan u Gulistan, Sohbet-e Nacins, Nikah-e Sani, Soda-ye

Sengin Trkeden alnmtr. Ancak ben onlarda pek ok deiiklik yaptm29

nemli yklerden biri olan Haristan u Gulistan (Diken Bahesi ve Gl

Bahesi), ilk olarak 1906'da Mahzen dergisinde blm halinde yaymland. Dost

ka Hat (Arkada Mektubu) yine ilk olarak 1906 ylnda Mahzen dergisinde

yaymland. Gurbet u Vatan (Gurbet ve Vatan), yine ayn yl Urdu-ye Mualla

dergisinde yaymland. irya irey ki Kahani (Kularn Hikayesi) Mahzen'in

1907'deki 13. Saysnda yaymland. Nikah-e Sani (kinci Nikah) 1907; Hikaye-yi

Layla u Macnun (Leyla ile Mecnun Hikayesi) blm halinde 1907 ve 1908; Agar

men Sahranein Hota (Ben le Dm Olsaydm) 1907'de Mahzen dergisinde

yaymlanmt.

2- Hikayat u hsasat (Hikayeler ve Duygular): 1926 ylnda yaymlanan bu

eserinde on yk ve on iki tane de makale yer almaktadr. Yldrm, bu kitabnn

29
Ahmed, Dr.Enver, Urdu Afsanah, Beykn Books, Multan 1988,.s.60

50
giri blmnde de unlar yazmtr: Afsanah-ye k, Gumnam Hutut, Bezm-e

Reftegan, Kosem Sultan, Madr-e Vatan, Viran Sanamhane ada Trkiyenin

emsalsiz hanm yazar ve vatanperesti Halide Edip Hanmn byleyici hayal

gcnn neticeleridir. Ayine ke Samne, Titri, Eik Muganni se ltica, Aurat ka

ntikam, Damad ka ntihab dier Trk yazarlardan deitirilerek alnmtr.30 Bu

kitaptaki ykler iki ayr blm halinde incelenebilir:

a- Hikayat: Ayine ke Samne (Aynann Karsnda), Neeh ki Pahli

Tarang (Sarholuun lk samal), Afsanaha-ye k (Ak Efsanaeleri), Msr-e

Kadim ki Mahbubaha-ye Aiknavaz (Eski Msr'n A Mutlu Eden Sevgilileri),

Gunam Hutut (simsiz Mektuplar), Bazm-e Reftagan (Gidenler Meclisi), Baht-e

Nasr ka Kaydi (yi Talih Tutuklusu), Kosam Sultan (Ksem Sultan), Aurat ka

ntikam (Kadnn ntikam), Damad ka ntihab (Damat Seimi)

b- hsasat: Aik Muanni se ltica (arkcya Rica), Ah Yeh Nazrin (Ah

u Baklar), Titri (Kelebek), Ey Mader-e Vatan (Ey Vatann Anas), Viran

Sanamhane (Virane Puthane)

Bunlardan baka, eitli dergilerde ok sayda makale, hikaye ve gezi notlar

yaynlanmtr. Dergilerde yaynlanan hikaye ve gezi yazlarndan bazlar unlardr:

Sefer-e Badad (Badad Yolculuu), Aligarh Monthly Number, Ocak 1904

Cahan Phul Kiltey Heyn (ieklerin Ald Yer), Aligarh Monthly Number,

Eyll 1905

Men ahta Hun (Ben stiyorum), Urdu-ye Mualla, Mart, Nisan 1906

Ahmed- Aligarh ka Eyk Gssah (Bir Aligarh yks Ahmed), Mays 1906

Bas Eyk Nazar (Bir Bak Yeter), Zamanah, Temmuz 1919

Klopeytra (Kleopatra), Aligarh, 1927

30
a.g.e., s.60

51
Cezbat-eYldrm (Yldrmn Duygular), Zamanah, Kanpur, Eyll 1930

Sefer-i Hicaz (Hicaz Yolculuu), Nereng-e Hayal, Nisan 1934

Eyk Kahani Pan Edibon ki Zebani (Be Edibin Dilinden Bir Hikaye), Matbua

Kutubhanah lm-o-Adab, Dehli 1938

Bu eserlerinin yan sra, Seccad Haydar Yldrm pekok Trk hikayesini de

Osmanlcadan Urducaya evirmitir: Salis bil-Hayr adl eseri Ahmed Hikmet

Mftolunun Lane-i Mnkesir adl eserinin tercmesidir. Sohbet-e Nacins ise

Ahmet Hikmet Mftolunun ki Mektup adl eserinin tercmesidir.

52
PERM AND

Muni Perim and 1880 ylnda Hindistann kutsal bir ehri olan Banarasa

birka kilometre uzaklkta bulunan, Lemhi isimli kyde dodu. Babas, Acaib

Lal isimli postanede memurdu. Perim and sekiz yandayken annesi bir hastala

yakaland ve alt ay sonra da vefat etti. Bunun zerine babas ikinci bir evlilik yapt.

Perim and, o dnemdeki geleneklere uyarak cami hocasndan Arapa ve

Farsa eitimini alr. Babasnn tayini baka bir yere knca da 6. snfa kaydolarak

eitimine orada devam eder. 1899 ylnda, bir ilkokulda vekil retmenlik yapmaya

balar. 1919da lisansn tamamlayp eitimci diplomasn alarak, lahabad ve

Kanpurdaki okullarda retmenlik yapmaya balar. 1909da, mfetti olarak

Hemirpurdaki bir blgeye gnderilir.

Perim and memurluu sresince pekok yerde grev yapar. Gandinin

konumalarndan etkilenince 15 ubat 1921de memurluk grevinden istifa eder.

Maryada, Hans, Cagran, Madhvari gibi dergilerin ynetiminde alr. lmnden

iki yl nce Bombaydaki bir film irketiyle anlama yapar ve Smrlen i

adyla bir film yapmaya balar. Ancak, bu film sansre kurban gidince daha sonra

Fakir i adyla yayna verilir.31

15 Nisan 1936da, lerici Yazarlar Derneinin ilk toplantsnda, Perim

andn yapm olduu bakanlk konumas Urducann en nemli konumalarndan

biridir. yklerinin yansra yazm olduu romanlar da hretine katkda bulunur.

31
Ahmed, Dr.Enver, Urdu Afsanah, Beykn Books, Multan, 1988, s.92

53
 Perim and 5 Ekim 1936da vefat eder.

Urdu ykclnde, Perim andn yeri nemsenmeyecek gibi deildir. O,

ilk yk yazarndan biri ve ksa yknn kurucusu olarak kabul edilir. Urdu

ykclne Perim andn etkisi dier iki yk yazar Raid-ul Hayri ve Seccad

Haydar Yldrmdan daha fazladr. O, daha sonraki yk yazarlar iin yeni yaz

denemelerinin temelini oluturmutur. Perim and, 20. yzyln balarnda yk

yazmaya balam ve lmne kadar da yazmaya devam etmitir. yklerinin says

204tr. Urducada bu kadar ok sayda bir Manto, bir de Kren andar yk

yazmtr.

Urdu ykclk tarihinde Perim anddan bahsetmeden ykcln geliim

srecini anlayamayacamz sylemek yanl olmaz. Urducada ilk yky Perim

and yazmtr. Urdu edebiyatnda gerekilik (realizm) ve gereki yazarlk

hareketinin kurucusu da Perim anddr.

Perim and ncelikle, bir halk sanatsdr. st tabaka yerine halk ve halkn

sorunlarn yklerine konu eder. Yani alan tabaka, fakir iiler, iftiler ve

dilencilerin yaamn ele alr. Ezilen tabakann btn sorunlar, mahrumiyetleri,

Perim andn yklerinde yanstlr. yklerinde snfsal bir atma grlr.

lk olarak siyasi, toplumsal ve iktisadi yaam batan sona yklerine konu

etmi, bu konulara kar olduka duyarl davranmtr. Alt tabakay yklerine konu

ederken herhangi bir kompleks de hissetmemitir.

Sosyal snf dzeninin uuru ve ona kar duyduu nefret zel yaamndan

dolay ortaya kar. lk olarak alt tabakann kemekeliini konu etmi, gelimi bir

sanat anlay ile konularn sunmu ve srekili bir ykseli kaydetmitir. Soz-e

Vatan (Vatan Acs) adl yksyle balayan ykclk dneminin Kefen

54
(Kefen)e kadar srekli bir geliim gsterdii grlmektedir. Bu bakmdan

dnemindeki ykclerden olduka ileridedir.

Perim and topluma seslenmek amacyla yk yazar ve geni bir kitleyi

etkilemesiyle de bunu baarr. Onun tarz, yapaylk ve yapmacklktan tamamen

syrlmtr.

Perim andn yazarlk hayat, bandan sonuna kadar Pakistan ve

Hindistann kargaa dolu dnemine rastlar. Bu dnem siyasi bir uyan dnemidir.

Yzyllardr hareketsiz bir ekilde peneler altda esir olmu bir toplum artk yeni bir

uyana girer. Bylece, pekok inklabi deiim ortaya kar. Bu dnemde Perim

andn grlen gereklerin tercman olmas gerekir. Kle toplumda ortaya kan

iktisadi, toplumsal, dini, siyasi zorunluluklar, dzensizlikler sadece ortaya kmakla

kalmaz hatta insanlarda yeni bir dnce istei meydana getirir. Perim and sanat

araclyla bu ihtiyalar karlar.

1857 zgrlk Savann baarszlkla sonulanmas Pakistan ve Hindistan

yarmadasnda yaayan halk iin umutsuzluk ve yenilme duygusuna sebep olduu

gibi yaylmaclarn da amalarn, olumsuz planlarn ve siyasi karlarn harekete

geirmitir

ngiliz askerlerinin says artar ve halk byk bir yk altna girer. ngilizlerin

vergi toplamak iin ordular kadar alan vard. Bu bir yama hareketi idi. Toprak

aalar, tefeciler, adliye, karakol, mali idare ksacas her grup bu yamaya dahildi.

Graham D. Sanderson kitab India and British Emperyalismde yle

yazmtr. 1894ten sonra Hindistan hkmeti durumu dzeltmek iin adm att. Bu

adm Hindistandaki yoksul iftileri daha da yoksullatrd. Hatta, durumlar

55
anlatlamayacak derecede bir yoksulluk ve kimsesizlik rnei idi.32

iftilerin rnlerine el koymular, iftiler de kendilerine ait topraklar

brakmak zorunda kalp tarlalarda ii olarak almlardr. Ham mal ucuza alp

fabrikalarnda retim yapyorlard ve bu mallar arda daha pahalya satlyordu.

Ekonomideki bu bozukluk, halkn sosyal yaamn da olumsuz etkilemitir. nk,

bu yama ve smrge dzeninde yaamn btn deerleri de ke maruz kalmtr..

Nitekim toplumsal k, inanszlk, bilinsiz ballk ve kadercilik yaygnlamtr.

Ayrca, dini de bir smrge arac yapmlardr. Bu ekilde, Hindistann btn

toplumsal iskeleti kntye uramtr. Muni Perim and toplumun btn bu

olumsuz durumunu yklerine konu yapmtr. Onun ykleri gerek dnyadan uzak

ykler deildir. Yani, hayali bir dnyaya ait deillerdir. Hayatn eksikliklerini,

zntlerini, insani zayflklar, dzensizlii, iki yzll, deikenlii yanstmtr.

Genellilkle, her edebiyatnn sanat yaam dnemlere ayrlmtr. Bazen bu

ayrm yapay gzkr. Ancak, Perim and iin durum farkldr. nk, onun sanat

yaam yle aamalardan gemitir ki sanatnda sadece konu bakmndan geliim

grlmekle kalmaz sanat asndan da geliim grlr.

Perim and ilk dneminin bandan 1920ye kadar Soz-e Vatan (Vatan

Acs), Perim Paisi (25lik Perim), Perim Batisi (32lik Perim) adl yklerini

yazmtr. yklerinin konularnda siyasi durum incelemesi, toplumsal gereklerin

yansmas, vatan sevgisi, Hint ulusuluu gr, Bat medeniyetine muhalefet,

Racputlarn rnek yaam tarz etkin grnr.

Soz-e Vatan adl yksnn konusu adndan da anlalaca gibi

vatanseverlik duygular ile ilgilidir. Bu duygular, dorudan siyasetle alakaldr. O

32
Eref, Dr. A.B., Kuh Nee aur Purane Efsane Nigar, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1987, s.17

56
dnemin byk bir kargaa ve k dnemi olduu aktr. Vatanseverlik duygular

o dnemin tefik edici, gl bir duygusudur. Perim and da yklerini bu

duygunun younluu ile yazmtr. Derin bir siyasi uurla deil, daha ok duygusal

bir yaklamla yazmtr. Vatanseverlik duygularn ortaya karmak iin Perim and,

Racputlarn yaamn rnek olarak sunmutur. Rani Sarinda, Roti Rani gibi

yklerini bu konu zerine yazmtr. Perim Paisi ve Perim Battisi deki

yklerinde ise yaamn eitli sorunlarn derlemitir.

Perim and toplumsal sorunlar ele alrken, en byk nemi ekonomik

duruma vermitir. Yaamnn byk bir blmn kyde geirmitir. Yani, ky

yaamn bizzat kendi tecrbelerine dayanarak sunmutur. O dnemde, duygusallk

ve rnek sunma amac hakimdir. Perim andn dnce tarz da bu ekildeydi. lk

dnemlerinde doal olarak duygusalln ve hassasiyetin esiri olmutur. Bu durum

yalnzca Perim and iin deil, btn edebiyatlar iin geerlidir. lk dnemlerinde

duygu younluu mutlaka fazla olur. Hayatla ilgili daha olgun bir uura kavuulmas

ile birlikte duygularda da sakinleme balar ve dncenin duyguyu bastrd

dnemler gelir. Perim andn da daha sonraki dnemlerinde bu duygusal tarz, fikir

ve sanatnda olgunlua dnr. lk dnemde yazd yklerde teknik, dil ve ifade

bakmndan eksiklikler vardr. Ayrca, onlarda destan trnn etkileri de gze arpar.

Perim andn yklerinde duygusallk, haykr ve olduka belirgin bir slahi

tarz hakimdir. Sade kurgulu bir anlatm vardr. Karakterleri toplum iin bir rnek

oluturmutur. Ancak, karakterlerin hepsi doast deil, iimizde yaayan kiilerdir.

Yani, ulaamayacamz bir dnyaya ait deillerdir. slubu ve anlatm tarz

airanedir. Duygusal younluk ve samimiyet, Perim andn yklerine airane bir

tarz katmtr.

57
 Perim and Gandinin kiiliinden o kadar etkilenmitir ki, onun fikirlerini

yaymay yaamnn misyonu yapmtr. Perim andn yklerindeki pasif direni

felsefesi, Gandinin fikirlerinin sonucudur.

1921de Perim and devlet memurluundan istifa eder ve kalem memurluu

yapmaya balar. Memurluu braktktan sonra btn yaamn geim sknts iinde

geirir. Ama buna ramen, ngiliz memurluuna geri dnmez. O dnem, I. Dnya

Savann btn yaygn sistemleri silkeledei bir dnemdir. Savan etkileri hemen

hemen btn dnya lkelerine ulam ve onlar fazlasyla etkilemitir. Uluslarn

siyasi, toplumsal, iktisadi kalplar ani bir deiime maruz kalmtr. Blnmemi

Hindistann hayat tarzna da deiiklikler getirmitir. Mesela, ehirlerde fabrikalarn

kurulmasyla iilerin protestosu sermaye ve emek sorunlarn oluturmutur.

Perim and ykclnn ikinci dneminde lkedeki siyasi, toplumsal ve

ekonomik deiimin tercman olmutur. Bu dnemin yklerinde bu hareketin ve

deiimin olduka derin bir yansmas vardr. Bu dnem 1921den 1932ye kadar

srmtr. Bu dneme ait 4 yk kitab vardr. Genel olarak bakldnda,

ykclnn ikinci dneminde toplumu slah etmeyi amalamtr. Satti

Geleneini, dullarn sorunlarn, dengesiz evliliklerin sonularn bu dnemdeki

yklerinde yanstmtr. Geri Perim andda bu sorunlarn belirgin bir aresi yoktu.

Zaten, herhangi bir edebiyatdan da bunu beklemek yanltr. O, bu sorunlar

gerekilikle yazmtr. Din ad altnda yaplan smrge hareketleri, dini nderlerin

yaymacl ve iki yzl davranlar, utlara uygulanan gayr insani davranlar,

snf ayrm, yapay ballklar; o dnemdeki yklerin konusunu oluturmutur.

Perim and, toplumdaki bu bozukluklara byk bir cesaretle ve hi ekinmeden

deinmi, olduu gibi resmetmitir. Ayrca, bu dnemde yazd yklerde hayat

58
kadnlarnn sorunlarna da deinmitir. Ayn ekilde brokrasi dzeninin

bozukluklar, devlet ilerindeki yolsuzluklar, rvet almlar, devlet memurlarnn iki

yzl davranlar, eyiz ve faiz sorunlar, toplumsal basklar, dengesiz gelir dalm

vb. konular Perim andn yklerinin konusunu oluturmutur.

Perim andn yk yazarlnn son dnemi, 1932den lmne kadar sren

dnemdir. Bu dnem, onun sanatnda tam anlamyla olgunlua ulat ve asri

uurunun tamamland dnemdir. Perim and deiik yollarda yrrken sonunda

belirledii bir hedefe doru ynelir. Duygusal kabarmalarnn yerini derin dnce

ve ciddiyet alr. phesiz o dnemde de sanatsal ini klar olur. Baz ykleri hem

konu hem de teknik bakmdan zayftr. Ancak, btn olarak o dnemde Perim

andn dncelerinde bir deiiklik ve teknik adan da aka bir olgunluk grlr.

O dnemde uluslararas dzeyde ekonomik kriz ortaya knca, Pakistan ve

Hindistanda politik hareketler glenir Hindistann siyaseti ve ekonomisinde bu

krizin etkisi fazlaca grlr. Kylerdeki geim sknts tehlikeli bir snra ular.

Siyasi bakmdan Adm-e Taavun Hareketi, Simon Komisyonunun

Hindistana gelii, Yuvarlak Masa Toplantsnn dzenlenmesi, Sudeyi ve arha

Hareketleri o dnemde lkede bir frtna yarattr. te btn bu olaylar ve yansmalar

o dnemin yklerinde aka grlr. Perim andn son dnemine ait de 4 yk

kitab bulunmaktadr. Bu dnemdeki ykleri konu bakmndan olduka kapsamldr.

Hindistan toplumunun btn sorunlar ve eyilimleri belirgin bir ekilde grlr.

Perim and yklerinde geici gerekleri sunmakla yetinmemi hatta insan

psikolojisi ve duygular ile yklerine manevi bir boyut da katmtr.

nceleri, Perim andn yklerindeki karakterler duruma baml olarak

grlmektedir. Onlar, d gerekler karsnda zavall ve aresiz gzkr. Fakat, o

59
dnemin karakterleri de bu zavallla tepki olarak deiime uramtr. Sonra da

durum ile mcadele ederek kendi etki ve tepkisini ortaya koymutur. Bu dnemde

Perim andn rnekilii zayftr. Hatta birok yksnde acmasz gereki

yazarln ortaya koyar. Bu durum daha sonra Mantonun yklerinde de grlr.

nk temel olarak olaylar yanstan insandr ve bunu ortaya koyan hikayeler

olaylarn arka plannda yazlmtr. Karakterin merkez olduu durumlarda Perim

and mutlaka sanatsal yeteneini ortaya koymutur. Ayrca, dini nderlerin dardaki

yaamlar ile zel yaamlar arasndaki tezatlklar sunarken de ustaln

ispatlamtr. Alt snf karakterlere de fazlasyla yer vermitir.

Perim andn son dnemde yazm olduu ykler, sanatsal adan

Urducann ilk dnemindeki yklerden daha ileridedir. Perim and aslnda

reformist bir edebiyatyd ve hibir zaman sanatsal incelie nem vermedi.33 Ama

bunun yannda ykleri de gzellik unsurlarndan yoksun deildir. Dili ve anlatm

tarz olduka dzeylidir. Farsa ve Hinte kelimeleri ustaca kullanmtr.

yklerinde romantik tarzn hakim olduu yerlerde dil daha ardr ve Farsa

terkiplerle doludur. Ancak, gerekiliin galip olduu yerlerde Hinte kelimeler

ounluktadr. Perim and genellikle konunun ieriine gre dili kullanmtr. Yani,

hangi snf konu ediyorsa onlarn dili ile yazmtr. Alt tabakadaki insanlarn da ince

dncelere sahip olduunu dnerek, onlar konu ederken daha ok airane

cmleleri kullanmtr.

Baz yklerini hiciv slubunu kullanarak, bazlarn da diyalog eklinde

yazmtr. Elence ve mizah tarz da Perim andn yklerinde dzeyli bir ekilde

grlmektedir. Bu tarz daha ok dini nderleri konu ederken kullanmtr.

33
Eref, Prof.Dr.A.B, Kuh Nee aur Purane Efsane Nigar, Sang-e Meel Publications, Lahor, 1987,s.29

60
 Perim andda zaman zaman dnce tezatlklar gze arpar. Bir yandan

yenilii desteklemeyi mevcut dzene isyan olarak grrken, dier taraftan da inklabi

glerin kaynanda fakir insanlarn yerini orta halli insan olarak gsterir. Burjuva

toplumunda eitlik ryasn grr. Ama bu ryann gereklemesi de burjuva snfna

baldr ve onlardan medet umar. Airet toplumunu zanaati topluma tercih eder.

Halbuki zanaati toplum daha geliimcidir.

Perim and kadn konusunda da olduka tutucudur. Bat medeniyetinin

yalnzca olumsuz ynlerini grr. Bu yzden, Perim andn herhangi bir bilimsel ya

da tarihi bilince nclk yapm bir kii olarak grlmediini sylemek yanl olmaz.

O, insan dostluu, bar ve anlama yanlsdr.

Perim and toplumun eitli kesiminden insanlarn yaamn konu etmitir.

Mesela, tarla iisi, ayakkabc, st, bakc, temizliki, ifti vb. Bu kadar eitli

grubu yklerinde sunun baka bir edebiyat da yoktur. phesiz bugnk Urdu

yks uzun bir tecrbe dnemi katettikten sonra teknik ve sanat bakmnda zirveye

ulamtr. Kurgu ve kalp pekok deiiklikten gemitir. Bu durumda bile Perim

andn nemi ve Urdu ksa ykclndeki seviyesi inkar edilemez.

Perim and 35 yllk yazm hayatnda 200n zerinde yk yazmtr. En

nemli yk kitaplar unlardr:

1- Soz-e Vatan (Vatan Acs): 1908

2- Perim Paisi (25lik Perim): lk basks 1915, ikincisi 1918

3- Perim Battisi (32lik Perim): lk basks Aralk 1920, ikincisi Austos 1920

4- Hak-e Pervana (Pervanenin Vatan): 1928

5- Huvab-u Hayal (Rya ve Hayal): 1928

6- Firdos-e Hayal (Hayal Cenneti): 1929

61
7-Perim alisi (40lk Perim): 1930

8- Ahri Tuhfah (Son Hediye): 1934

9- Zad-e Rah (Yol Az): 1936

10- Dudh ki Kymet (Stn Deeri): 1937

11- Vardat (Olaylar): 1937

Baz yklerinin adlar ve konular da yledir: Namak ka Daruga (Tuz

Bekisi): Drstlk, prensiplilik, grev bilinci gibi deerler ilenmitir. Barey Ghar

ki Beyti (Byk Evin Kz): Ev hayatnn aclar ve mutluluklar arasndaki

tezatlklar sunmutur. Be Garez Muhsin (Karlk Beklemeyen Ak): yi kalpli ve

hareketli bir kiinin yksdr. Andehyr (Karanlk): Ky yaamndaki rekabetlerin

yksdr. Hun Safiyd (Beyaz Kan): Dini atmalar balamnda insani ilikiler ve

kan bann snflandrlmasnn yksdr. Penayat (Penayat): Hindistann eski

dzeni olan Penayat hakknda slahi ve rnek bir ykdr. Beyti ka Dohen (Kzn

Tutumu): nsani fitretin gzellikleri, ky sorunlar ve insan ilikileri ile ilgili bir

ykdr. Siyteh Girah (Kr Dm): Belirli bir dnemin siyasi hareketlerinin ve

dini nderlerinin iki yzl karakterlerinin yksdr. Davet (Davet): ki Brahman

arasndaki mesleki rekabet ve dini istismar etmeleri hakknda yazlm ekici ve

esprili bir ykdr. Aciyb Holi (Tuhaf Bayram): Siyasi amala yazlm bir

ykdr. Kongre toplantsn brakma ve yaylmac dmana ait yansmalar konu

edilmitir. Taliyf (Birletirme): Suudi Hareketini konu etmitir. Nok Chunk

(Azarlama): Soy snflandrlmas ve Hindularn tutucu tavrlarna kar aalama

konu edilmitir. atran ka Bazi (Satran Hamlesi): Lakhnovun k dneminin

yksdr. Maiyah Tefriyh (Elenme Arzusu): Kolej yaamnn ekicilii konu

edilmitir. Hudi (Benlik): rnek bir sevginin yksdr. Lal Fiytah (Krmz

62
Back): Milli duygular harekete geirmeyi amalayan bir ykdr. Tobah

(Tvbe): Brokrasinin bozukluklarna parmak basar. Muriydi (Mritlik): Dinn

istismar edilmesindeki rty kaldrr. Rah Nicat (Kurtulu Yolu): Gerideki

dmanlklarn, ekememezliklerin ve insanlarn iinde gizli kalm iyiliklerin

yksdr. Nuzul-e Barak (Yldrm Dmesi): Tarihi bir ykdr. Nadir ahn

Hindistana yapt hamleler konu edilir. Soa Seyr Gehyon (1.125 gram tahl):

Teknik adan zayf ama konu bakmndan gzel olan bu ykde faiz sorunlar konu

edilmitir. Manter (By): alan snfn drstl ve insanlarn iyi

davranlarnn yksdr. Kemeke (Kargaa): Sevgiyi fethetmek konu

edilmitir. Hayat kadnlarnn sorunlar yanstlmtr. Hana Berbad (Viran Hane):

eyiz sorunlar sunulmutur. Kefarah (Kefalet): Kin ve haset konu edilmitir.

Tirsul ( Ulu Mzrak): Sevgideki baarszlklar konu edilmitir. Elzam

(Sulama): phe konu edilmitir. Daruga ki Sergzet (Muhafzn yks):

ekici ve mizahi bir ykdr. stifa (stifa): Brokratik sistemin bozukluklarn

anlatr. nsan ka Mukaddim Farz (nsann En Kutsal Grevi): Dini nderler ve

Tanrlar konu edilmitir. Mizar-e Ulfet (Sevgi Mezar): Hindu toplumundaki

bozukluklarn konu edildii bir ykdr. Kazaki (Tayfalk): ocukluundaki

masumiyeti neticesinde ortaya kan karakterler arasnda bulunan Kazaki

karakterinin sunulduu bir ykdr. O, sevgi, ahlak ve iyiliin vcududur. Ah-e

Beykas (Kimsesizin Feryad), Mecburi (Mecburiyet), Nei Biyvi (Yeni E),

Hasret (Hasret), Diyvi (Tanra) adl ykleri toplumu slah etmeyi amalad

yklerdir. Bunlarda dullarn sorunlarn, dengesiz evliliklerin sonularn

yanstmtr. Eyk Avaz (Bir Ses), Dindari (Dindarlk), Mandar (Mandar), Sud

(Faiz) adl yklerinde de din ad altnda uygulanan smrge hareketlerini, iki yzl

63
davranlar, snfsal farklar, insanlara uygulanan zalimlikleri yanstmtr. Cennet

ki Diyvi (Cennetin Tanras) ve Behmeni ki Misalin (Kurnazlk rnekleri) adl

yklerinde de zayf inan ve batl inan konusu zerinde durmutur. Ahri Tuhfaf

(Son Hediye) ve Ceyl (Hapishane) tamamen siyasi yklerdir. Do Beyl (ki

kz), Tulu-e Muhabbet (Sevginin Douu) adl yklerde fedakarlk ve olumlu

insani duygular ortaya karma hareketi vardr. Ziyvar ka Dibda (Mcevher

Kutusu): Kapitalizm sisteminde ortaya kan snf fark, sermaye savanda insani

ilikilerin bozulmas ve bozuk sosyal deerlerin yaylmasnn yksdr. Aiyan

Berbad (Yklan Yuva): Siyasi bir ykdr. Caliyanvala Ba Olaynn yansmalar

grlr. Ayrca bu ykde Perim andda iddet ynne doru bir eyilim gze

arpar. Damel ka Kaydi (Damelin Tutuklan) Kapitalizm dzeni ve sanat

toplumundaki sermaye ve i karmaasnn yksdr. Zad-e Rah (Yol Az):

Perim andn genel yolunun dnda acmasz gerekiliin bir rneidir.

Toplumdaki bozuk davranlar, yalanclk ve geleneklere kar talamalardan oluan

bu yk sanat ve fikir bakmndan dzenli bir ykdr. Hakiykat (Gereklik):

Toplumsal bir ykdr. Hintli bir hanmn yaantsn konu eder. Dudh ki Kymet

(Stn Deeri): Konusu, talama slubu ve acmasz gerekiliinden dolay Perim

andn en iyi ykleri arasnda yer alr. ksir (ksir): Eler arasndaki sorunlar

konu eden bir ykdr. Vefa ka Deyota (Vefa Tanras): Psikolojik bir ykdr.

Riyaset ka Divan (ehir Meclisi): Siyasi bir ykdr. ydgah (Bayram Yeri):

nsanlarn ince duygularn konu eder. Do Beheniyn (ki Kzkarde): Yaam

hakkndaki farkl dncelerin yksdr. Kaynvalide ve gelin anlamazlklarn

konu eder. ikve ikayet (ikayetlenme): Uzun bir diyalog halinde bir ev

hanmnn ikayetlerini neeli bir slupla anlatr. Masum Baa (Masum ocuk):

64
yi ve temiz kalpli bir insan olan Gangunun yksdr. Guli Dandi (elik

omak): ocukluundaki gzel anlar yazd bir ykdr. nsaf ki Polis

(Adaletin Polisi): Smrge dzenine kar yazlm talama tarznda bir ykdr.

Kefen (Kefen) adl yk Perim andn ykclnde ok nemli bir yere

sahiptir. Bu yk dier Urdu yklerine yol gstermitir. Perim andn sanatsal ve

toplumsal uuru bu yk ile en st dzeye ulamtr. Urdu ykclndeki

lmsz yerini bu yk sayesinde kazanmtr. Acy ve mizah bir araya getirerek

yazd bu ykde cenazelerini kaldrmak iin topladklar paray meyhanede yiyen

baba-oulu konu eder. Madhunun kars doum sanclaryla kvranrken bile onlar

midelerinin derdindedirler. Kadncaz kendisiyle ilgilenen kimse olmad iin lr.

Baba oulun cebinde hibir zaman para olmad iin kefen parasn da kyn

aasndan ve daha baka insanlardan toplarlar. Bu paray meyhanede harcarken;

gecenin ilerleyen saatlerinde len gelin iin zlrler. Ama yine de kendilerini

rahatlatmay baaran iki kahraman konu eden ykden bir blm verilmektedir:

Yemei bitiren Madhu, yiyemedikleri drmleri toparlayp, orada a

gzlerle kendilerine bakan dilenciye verdi. menin gururunu, cokusunu,

mutluluunu yaamnda ilk kez hissetmeye balad.

Gheysu, Al. Adamakll ye ve ona dua et. Bunu kazanan ne yazk ki ld.

Ama senin duan ona mutlaka ulaacaktr. Her zerren ona dua etsin. Zor bir kazancn

parasyladr bunlar dedi. Madhu tekrar gkyzne bakt. Cennete gidecek o dede...

Cennetin hurisi olacak o. Gheysu ayaa kalkt. Dalgalanr gibi, He oul, cennete

gidecek o. Kimseyi incitmedi, kimseyi ezmedi. lrken bile hayatmzn en byk

arzusunu yerine getirdi. O gitmeyecek cennete de, gz yallar soyanlar m,

babasn ykamak iin Ganja gtrp mandarda atee veren bu ikolar m

65
 34
gidecek?...

SULTAN HAYDAR CO

Sultan Haydar Co, 1888de dodu. Babas tarafndan eyhpurann Badayon

blgesindeki Feriydi Hanedanndan idi. Annesi tarafndan da soylar Hekim

Ensarullah Dehleviye balanr. Coun babas Naziruddin sekin bir aileden

geliyordu. Nitekim onun hayat tarz Coun annesini Delhideki ailesinin yanna

gitmeye mecbur brakt.

Co, Delhide Englo Arabic okulunun dil snavn kazanr.1905te

Aligarhdaki Medreset-ul Aluma girer. Futbolda ve yaramazlkta n salar. Burada

ona Can Bil lakabn takarlar. Ertesi sene, Navab Muhsin-ul Mulke kar bir

protesto olduunda o da katld ve eitimini yarda brakr. Co, hnerlerini ortaya

koyan yarmalara da katlr. Biraz bu yarmalar sayesinde biraz da Molvi

Abdlselam Banda-e Hasan tarafndan mantk bilimini renir. Futbol araclyla

ngilizlerle balarn kuvvetlendirir. Bu sayede Bat uygarlnn etkileri ortaya

km olur. Amcas Han Bahadur Mmtazuddinin torpili sayesinde ngiliz

hkmdar onu defterdar yardmclna getirirler. Sonra Co defterdar olur ve daha

sonra da kaymakamla ykselir. 1946da bu makamdan emekli olur. Aligarhda

yaar ve ayn ehirde 11 Mays 1953de vefat eder.

Coun teyzesinin olu avukattr. 1932de ngiltereden dndnde Cou,

Batl yazarlarn eserlerine zendirmeye alr. Bylece Co, ngilizceden pek ok

34
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul, 2001, s.16

66
eviri yapar. Daha renciyken ngiliz roman Heryyi tercme eder. Ondan sonra

ksa bir roman olan A Farewel To Arms ve daha sonra da Nak u Nigar evirir.

Bu ksa romanlar zerinde Samrsed Mahamn roman The Moon and Six

Pencein etkileri aka grlmektedir. Ayn ekilde, onun hikaye tarznda bir

yks olan Ubliys Tamaddun Dergisinde blm blm yaynlanmtr. Bu

yksnde, Miss Kavarlinin Sorrows of Satannn yansmas grlmektedir.35

Coun balangtaki birka yksnde kadnlarn almas ve eit haklara

sahip olmas ve Bat tarzna kar ar bir tepki grlr. O, orta ve st tabaka

Mslman snfn yaamn da yk ve romanlarna konu eder. Roman ve

ykleriyle Bat eitimi ve kltrnn zararlarn da aktarmaya alr. Ayrca

yazlarnda slah ve tebli tarzn benimser.

Co, Yldrmn aksine, siyasi konular daha cesaretle iler. Bu birok yk

ve makalesinde aka grlr. Onun hiciv tarz da cmlelere ikili anlam katm olur.

1919daki Caliyanvala Ba olay hakknda da dnceleri dorudan yanstmtr.

Sosyalizm hakknda da Coun pek ok yorumu vardr.

Niyaz Fetihpuri ve Seyyid htiam arasnda geen edebi bir sohbette Seyyid

htiam Sultan Haydar Coun Aligarh hareketini gz nnde bulundurarak

yklerini yazdn ve bundan dolay da bu konu hakknda tartmak istemediini

sylemitir. Bunun zerine Niyaz Fetihpuri Sultan Haydar Coun amac ne olursa

olsun Yldrmn taklitisi olduunu sylemitir. Ayrca, Niyaz Fetihpuri

Masurideyken Coun Mahzen adl bir dergide yaynlanan bir yksn grm ve

bundan Yldrma bahsettiinde Yldrm Coun kendisini taklit ettiini ifade

etmitir ve Sultan Haydar Coun adndan bahsetmek gerekirse sadece bir takliti

35
Ahmed, Dr. Enver, Urdu Afsanah, Beykn Books, Multan, 1988, s.77

67
demek gerektiini sylemitir.36

Coun yklerini okuduktan sonra her iki yazar da onaylamak zordur. Eer

Aligarhn amac kapall desteklemek Bat uygarln aalamak ve talamak

olsayd o zaman htiam Hseyinin dncesi hakl saylabilirdi. Dorudan bat

dncesinden istifade etmek ve daha zgr bir toplumun fertleri hakknda

konumak da sadece Yldrma has bir eyse o zaman Co Yldrmn taklitisidir.

Oysa Coun belirtilen yklerinde sadece dilde doallk olmayp yklerinin yaps

da daha abalayc bir ekilde ortaya konulmutur.

Coun yks caz-e Muhabbet de baroldeki karakter olan caz bayan

Rustemin yaknnda olmak iin Framaz adyla mzikte onun rencisi olur. te,

Yldrmn yks Soda-e Sengindeki ba rol karakterin ad da Framaz idi.

(Yldrm'n yks Coun yksnden 8 yl nce yaynlanmtr) fakat Yldrm

bayanlarn kapal olmasna karyd. Tersine, Sultan Haydar Co ve Yldrmn

arkada olan Mtak Zahidi arasnda Tamaddun adl derginin bir ok blmnde

kapallk hakknda lehte ve aleyhte tartma olmutur. Coun Musavat adl yks

ve nkiaf-e Hakikat adl makalesi onun gericiliini ortaya koyar.37 kincisi; Coun

slup ve sanat hakkndaki dnceleri dorudan bat yklerinden alntdr. Bunun

yan sra Coun dilinde hibir zaman Yldrmn etkisi grnmemektedir. Bundan

dolay Co Yldrmn taklitisi demek her ikisinin de sanatna kar bir saygszlktr.

Urdu yk eletirisinde Sultan Haydar Coa mecburen yer verilmi ve o da

birok roman yazmasndan dolay ya da takliti olduundan dolay yer verilmitir. u

dorudur ki Coun birok yks hala kitap halinde yaynlanmamtr. u da bir

gerektir ki o, bat yklerinden faydalanr ve bat uygarlndan kanrd. Veya an

36
a.g.e., s. 87

68
azndan belli bir sre bu fikri savunmutur.

Geri Coun dncelerinde onun resmine bakarak onun toplum hakkndaki

ilgin bir rengi grlr. u da bir gerektir ki, Coun pek ok yks

deerlendirmeleri ve mantki dnceleri yznden harcanmtr. Fakat, Urdu

ykclk tarihinin balang dnemindeki bu nemli yk yazarn gz ard

etmemiz uygun olmaz.

Sultan Haydar Coun en nemli iki yk kitab unlardr:

1- Fesanah-e Co (Coun ykleri): 1927, 6 yk ve 9 makaleden oluur,

Elnaziyr Pariys Lakhnovda baslmtr.

2- Co-e Fikir (Coun Dncesi): 4 yk, 6 makaleden oluur.

37
a.g.e., s. 87

69
RAD-UL HAYR

Raid-ul Hayri, Ocak 1868de Delhide dodu. Babas Abdlmacid,

demiryolunda memurdu. Raid-ul Hayrinin babas, annesinin zerine Avrupal bir

kuma getirmiti. Bu yzden, Raid-ul Hayri iin ilk mazlum kadn, annesi Reid-ul

Zemani idi. O, pekok eziyete maruz kalm ve olduka skntl bir yaam srmt.

Raid 9 yandayken babas ld ve her iki hanm da kocasz kald.

Raid-ul Hayri, ilk olarak annesi ve bykbabas tarafndan eitim grr.

Babas lnce zamannn ounu elenceyle, iskambil katlaryla oynayarak, flt

alarak ve ark syleyerek geirmeye balar. Dedesi lnce de okulu brakr. O

srada 9. snftadr. Aile fertleri aresiz onu byk enitesi Maulvi Nezir Ahmedin

yanna gnderirler. Raid kuran, hadis ve kssa kitaplarn yeniden okumaya balar.

Nezir Ahmed Haydarabada gittiinde, onu, devlet memuru olan amcas

Abdlhamidin yanna brar. Raidi yeniden okula kaydettiler ama o, okulla hi

ilgisi olmadn bir kez daha kantlar. Amcasnn torpiliyle 1891de katip olur.

Ancak yine de hayatnda pek fazla bir deiiklik olmaz. Daha sonra, Delhide bir

muhasebe yardmcsnn genel mdrlk dairesinde alr. Burada da baka

memurlara para vererek kendi ilerini yaptrr. Kendisi de, yakndaki Kutsiyah

Bahesinde oturup yazlarn yazar. 1908de, smet Dergisi yaynlandktan sonra bu

anlamsz iten de istifa etmi olur.

70
 Bykbabalarnn yolundan giderek, bir ara, camide vaaz da verir. 1894de

Ehsen-u Meymuna adl romantik bir roman yazar. Fakat, ne yazk ki, bu roman

enitesine gsterdiinde enitesi ok kzar ve kendi tarznda yazmasn ister. Bunun

zerine Raid-ul Hayri 1895de ikinci roman olan Salehat ve daha sonra da

1898de Munazl Esaray yazar. Daha sonra ykleri Mahzen ve Vekil adl

dergilerde yaynlanmaya devam eder.

1908de Subh-e Zindigi (Yaam Sabah) adl roman yaynlandnda ok

vg alr. smetin yansra Nisan 1911de Tamaddun ve 1915te de haftalk bir dergi

olan Suheyl yaynlanr. Ancak her ikisi de fazla tutulmaz.

Raid-ul Hayri 3 ubat 1936 sabah Delhide vefat eder.

Dr. Mesud Rza Hakinin yaynlanmam doktora tezinde, Urdu Dilinin

balangcnda yle yazldr: 1903de Mahzen Dergisinde Raid-ul Hayrinin

Nasir aur Hadicah adl yks yaynlanmtr ve bu Urducann ilk yks olarak

kabul edilir.38 (sf.163)

Geri, sanatsal adan bu yk romann bir paras gibi grnmektedir ama,

zaman bakmndan bu yk Raid-ul Hayriyi dier ada yazarlardan daha stn

klar.

Raid-ul Hayri, yklerinin ounu Mslmanlarn sosyal yaamlaryla ilgili

konular zerine yazmtr. Perim and da onu, daha ok bu konu zerine eildii ve

daha ok Mslman toplumun reformunu ama edindii iin eletirmitir.

Raid-ul Hayri Mslman toplumu konu etmitir, ama bunun yansra

annesinin ektii skntlardan dolay da hayat boyunca Mslman kadnn

mazlumiyetini ele almtr. Bu sayede de ona Kadnn Ressam nvan verilmitir.

38
a.g.e., s. 42

71
Kz ocuklarnn baba evinde de kocasnn evinde de urad hakszlklara

deinmitir. Yani, bu ekilde kadnlarn skntlarna ayrntl bir ekilde

deinmesinin yansra baka konulara da yklerinde yer vermitir.

Raid-ul Hayri, birka yksn slam Tarihinden ve slami geleneklerden

alnt yaparak yazmtr. yklerinde siyasi konular iki ynl ele almtr. Bir

yandan slam alemini sunarken, dier yandan da Hindistandaki siyasi durumu ortaya

koymutur.

Mizahi tarzda da yk yazmtr. Nani Au (Au Nine), Vilayti Nanni

(Kk ngiliz Kz), Dada Lal Backar (Dada Lal Backar) bu tarzda yazd

yklerdendir.

yklerini bir misyoner ruhuyla ortaya koyduundan dolay yknn merkez

noktasna zarar vermitir. Sevdii konular hakknda bazen uzun konumalar yapp

yorumlar eklemitir.

Raid-ul Hayri, phesiz Mslman toplum tarafnda olmutur. yklerinde

amacn sunmak isterken bazen de yapay bir mbalaa yaratmtr. Bu yzden baz

zamanlarda karakterlerinin gerek dnya ile ilikisini koparmtr.

Raid-ul Hayri yklerindeki karakterleri daha sona ulamadan yle alt st

eder ki karakterler sona ulamadan belirli bir kalp iinde biter.

yklerinde tesadfi olaylara ska rastlanr. Umulmadk bir anda pekok ey

ortaya kabilir. Onun yklerinde geni bir teknik aramak doru deildir. Ama o,

yine de basit bir renk ile deiik yazlar birletirerek yklerini ayn teknikten

kurtarmtr.

Raid-ul Hayrinin gcnn de zayflnn da sebebi dildir. Dilinde

samimiyet, eitlilik, genilik ve kadnsal diyaloglar ok akc bir ekilde bulunur

72
Ama bazen de Delhinin kadnlara zg kelime ve deyimleri kullanmas da

yklerinin merkez konusu haline gelmi olur.

Nezir Ahmet gibi, Raid-ul Hayri de yk yazmada olduka iyi bir yetenee

sahiptir ama yksek bir eitim grmemitir. alma ynnden de hibir zaman ciddi

olamamtr. Enitesi gibi, o da Bat eitimi almam ve ngiliz edebiyatn

yklerinde nemsememitir. Byle olmasna ramen dnemindeki en mehur yk

yazarlar arasna girebilmitir. yklerinin baz blmleri Perim andn ykleriyle

bile yarabilir.

Raid-ul Hayrinin ykleri yaad dnemdeki Mslman toplumun baz

ynlerini yanstmas bakmndan olduka nem tar. Bunun yansra, Raid-ul Hayri,

yk yazar ve okuyanlar arasndaki ba daha da kuvvetlenmitir. Onun bamsz

gelenek ve grenekleri sunmas, toplumun tezatlklarna zellikle de radikal din

zerine eilmesi Raid-ul Hayrinin lerici Hareketten olduunu gstermektedir.

Raid-ul Hayrinin eserlerinin toplam says 88dir. Bunlardan yalnzca 38

tanesinde yk zellikleri mevcuttur. En nemli yk kitaplar unlardr:

1- Goher-e Maksud (Amalanan nci): 1918 ylnda yaymland ve 2 ykden

olumaktadr.

2- Katrat-e k (Gzya Damlalar): 1921 ylnda yaymlanan bu eserinde toplam 13

yk yer almaktadr.

3- Coher-e smet (Namus Cevheri): 13 ykden oluan bu eser 1921'de yaymland.

4- Guldesteh-e 'Ayd (Bayram iekleri): 1927de yaymlanan bu eser 9 ykden

olumaktadr.

5- Nani Au (Au Ninen): 4 ykden ibaret olan bu eser 1928 ylnda yaymland.

6- Seylab-e k (Gzya Seli): 1928 ylnda yaymlanan bu eserde 7 yk yer

73
almaktadr.

7- Tufan-e k (Gzya Tufan): 1929 ylnda yaymland ve 11 ykden

olumaktadr.

8- ehiyd-e Marib (Bat Vurgunu): 8 ykden oluur ve 1929 ylnda

yaymlanmtr.

9- Dada Lal Backar (Dada Lal Backar): 1930 ylnda yaymlanan bu eser 5 ykden

oluur.

10- Nesvani Zindigi (Kadn Yaam): 3 yknn yer ald bu eser 1931 ylnda

yaymland.

11- Gadr ki Mari ehzadyan (syann ldrd Prensesler): 1932 ylnda

yaymlanan bu eserde 13 yk yer almaktadr.

12- Misli Hoi Pattiyan (Ezilmi Yapraklar): 11 yknn yer ald bu eser 1937

ylnda yaymland.

13- Dilli ki Ahri Bahar (Delhi'nin Son Bahar): 1937 ylnda yaymlanan bu eserde

14 yk yer alr.

14- Girdab-e Hayat (Yaam Girdab): 25 ykden oluan bu eser 1937 ylnda

yaymlanmtr.

15- Bisat-e Hayat (Yaam Yolu): 1937de yaymlanan bu eserde toplam 7 yk yer

almaktadr.

16- Neiyb-u Firaz (ni-klar): 8 ykden oluan bu eser 1937 ylnda

yaymlanmtr.

17- Hudai Rac (Tanrsal Ynetim): 1937de yaymlanan bu eser 7 ykden

olumaktadr.

74
DNEMN GENEL DEERLENDRMES

Urdu Edebiyatnda ykcln, 4 dnem halinde incelendii almamzn

banda belirtilmitir. lk dnemdeki (--- / 1930) edebiyatlarn amac, bu dnem

ncesinden sregelen edebiyat akm olan Sir Seyyid Ahmet Han veya Aligarh

Hareketi olarak Urdu edebiyatna damgasn vuran akmn etkilerinden dolay genel

olarak toplumu slah etmekti.

nceki sayfalarda da belirtildii gibi, asrlardr bir arada yaayan Mslman

ve Hindu toplumlar, ngiliz egemenliinden sonra atan iki toplum haline geldiler.

Hindular, lkeye ingilizlerin gelmesiyle bat eitim sistemini Mslmanlardan daha

nce benimsediler. Ama mslmanlar inanlarndan dolay bat kltrne kar

nyarglydlar, zira bat eitiminin onlar dinden karaca inancna sahiptiler. Bu

yzden, bat kltr ve eitimine uzak durdular. Edebiyatlar da bu durumu

gznnde bulundurarak, mslmanlarn da kendi din ve kltrlerinden dn

vermeden an gelilerine ayak uydurmalar gerektiini eserlerinde ska ilediler.

Bunlardan ilk ykc olduu kabul edilen Perim and yklerinde halkn ve

ezilen tabakann sorunlarn dile getirmitir. Toplumun siyasi, sosyal ve ekonomik

olarak g koullarda yaadn ve bunlar zmek iin Mslman kesimin de an

gelimeleri dorultusunda slah edilmesi ynnde mesajlar vermeye almtr.

Ayrca, bizzat kyde yaam biri olarak ky yaamn yklerinde konu ederken

75
duygular ar basmtr. Toplumun eitli kesitlerine Perim and kadar yklerinde

yer veren baka bir edebiyat yoktur diyebiliriz.

Bu dnemde ayrntl olarak ele almaya altmz Seccad Haydar Yldrm,

Perim andn aksine yklerinde daha ok insan sevgisi ve hayatn gzelliklerini

ele almaya almtr. Oysa, Aligarh Hareketine mensup edebiyatlar eserlerinde

toplumu n plana karp, toplumun gereksinimlerini ilemilerdir. Bu edebiyatlar

bireyin duygularn grmezden gelmilerdir. Seccad Haydar Yldrm ise eserleri ile

bu boluu doldurmu ve romantizme arlk vermitir. Ayrca daha nce yer

verilmemi olan kadn konusunu yklerinin ana temas yapmtr. Trk

Edebiyatna olan yaknlyla bilinen Yldrmn balca arzusu; Hint

Mslmanlarn gelimi toplumlarn karsnda bilinli bir toplum olarak grmekti.

nc olarak yer verdiimiz nemli bir edebiyat olan Sultan Haydar Co,

Yldrmn aksine siyasi konular daha cesur bir ekilde ilemitir. ngilizceden

yapt evirilerle Urdu Edebiyatna katkda bulunmutur. Baz eserlerinde de Bat

tarzna kar bir tepki vardr.

Son olarak ilediimiz Raid-ul Hayri de daha ok toplumun sosyal yaamn

ele almtr. zellikle kadnn toplum iindeki yerini ve skntlarn yanstmtr.

I. Dnem yk yazarlar romandan ykcle gemi olduklar iin

yklerinde roman unsurlar da yer almaktadr. Ancak, bu dnem yklerindeki

baskn eilim toplumun slahdr. Urdu Edebiyatnn ilk dnemini drt edebiyatnn

katklar dorultusunda inceledik. Bu dnem ierisinde eser veren baka

edebiyatlar da olmutur. Ama en belirgin olanlar bunlardr.

76
URDU YKCLNN II. DNEM

1930lu yllar, Hindistanda zgrlk hareketlerinin kendii gsterdii

yllardr. lk kurulduunda tm Hint toplumunun haklarn savunmay ilke edinen

Congress Partisi, zamanla sadece Hindu ounluun haklarn savunma yoluna

gitmitir. Buna kar, 1906 ylnda Mslman kesimin siyasi haklarn savunan bir

parti Muslim League ad altnda kuruldu. Bylece, Hindistan'n siyasi ortamnda bir

hareketlenme olur. Hint toplumunun genelini olduu kadar tek tek fertlerini de etkisi

altna alan siyasi hareketler, yk alannda da iinde bulunduklar kt artlara isyan

eden ve kurtulu areleri arayan modern tarzda yetimi yeni dnceler sahip olan

gen bir yazar kuann ekillenmesine neden olur. Edebiyatn srekli bir geliim

kaydettiini ve yeni bir deiime ihtiyac olduunu gren bu edebiyatlar 1936dan

sonra lerici Hareket diye adlandrlan hareketi balatrlar. lk konferanslar 15

Nisan 1936da Lakhnovda Perim andn bakanlnda gerekleir. Bu konferansta

alnan kararlar ve ykcle bak alar zetle aada verilmektedir.

Urdu ykclnde 1930 ve 1947 yllar arasn oluturan ikinci dnemde

bu lerici Harekete dahil olan ve lerici Yazarlar olarak adlandrlan edebiyatlarn

nemli lde Urdu ykcln ynlendirdii grlr. Bu dnemde yazlan

yklerde ama Hint sosyal ve siyasal yaamnn sorunlarn yanstmak ve ngiliz

emperyalizmine tepki gstermekti. Aralarnda Ahmed Ali, Reid Cihan, Mahmuduz

Zafer, Secad Zahirin bulunduu bir grup yazarn bu amala kard ilk yk

derlemesi olan Angare yaynlandktan birka yl sonra hkmet tarafndan

77
toplattrlr. Yazarlar da hkmetin bu hareketine tepki olarak, Londrada lerici

Yazarlar Derneini kurarlar. 39 1936da kurulan bu dernein yeleri, ykcln

geni yazar kitlelerinin ksa srede beenisini kazanan bir tr haline gelmesinde

nemli rol oynarlar. Bu dernein asl amac, Marksist gerekilik bak asndan

Hint sosyal yaamnn sorunlarn irdelemekti. ncelikli olarak, toplumun geri

kalmlna, alk ve yoksulluk gibi temel sorunlarna arlk verdiler. Siyasi ve

sosyal yaamdaki deiimleri dorudan yanstmaya altlar. Ayrca edebiyat ve

sanat gerici snfn tekelinen karp, edebiyatta bilimsel aklcl yaymaya ve

edebiyat halkn kolayca anlayabilecei bir ekle sokmaya altlar. lericiYazarlar

bylece, o gne kadar romantizmcilerin arlkl olarak iledikleri birey merkezli

konular yerine, derin bir siyasi ve sosyal biimde yaamn kendisini konu alan

olarak benimsediler. lericilerin bu oluumla edindikleri amalar, ortamn da

uygunluu nedeniyle eski ve yeniliki edebiyatlar tarafndan olumlu karland ve

byk bir taraftar kitlesi edindi.40

Pekok kii tarafndan desteklenen lerici Hareket Yazarlar toplumdaki siyasi

ve sosyal sorunlar yanstmada zellikle yk trn ara olarak kullandlar. Ancak,

yknn kominizm propogandas yapmak amacyla kullanlmak istenmesi ve cinsi

sorunlardan bahsedilirken erotizm snrlarnn dahi almas, Urdu ykclnde bu

hareketin ikiye blnmesi sorununu dourmu, ar ve lml gruplar arasnda devam

eden ksa sreli bir mcadelenin ardndan mesajlar verilirken arya kamadan

dengeli bir tavr taknlmasn savunan lml grup, yk trne egemen olmutur.

1930-1947 yllar arasn kapsayan, Urdu ykclnn ikinci dnemini

verdikleri eserlerle etkileyen ve ynlendiren yazarlardan bazlar hakknda tanc

39
Toker, Halil, Pakistan Hindistan ykleri, Kakns Yaynlar, stanbul 2000, s. 9
40
Fetihpuri, Dr. Ferman, Urdu ka Afsanvi Adab, Beaken Books, Multan 1988, s. 125

78
bilgiler, edebiyata baklar ve eserlerinden aada bahsedilmektedir

NYAZ FETHPUR

Asl ad Niyaz Muhammed Handr. 1884 ylnda Fetihpurda dodu.

Eletirmen olarak Urdu edebiyatna nemli katklar salar Hindistan kkenli

olmasnn salad Urducay ilek kullanma avantajyla edebiyatn hemen hemen

her trnde nitelikli edebiyat rnleri ortaya karr. Roman, yk, hiciv ve eletiri

yazlar gibi edebiyat trlerinin yannda tarih, din, toplumbilim konularnda da

pekok nemli bilimsel eser sahibidir. Ayrca, Niyaz Fetihpuri Urdu Dilinde ksa

yky tantan ve devaml olarak yk yazan birka ykcden biridir. Hindistann

blnmesinden sonra Pakistana yerleir ve 1966 ylnda Karaide vefat eder.

Dr. Ferman Fetihpurinin aratrmasna gre Niyaz, ilk yksn 1915de

gen bir Parsi kzn grdnde yazmtr.41 u aktr ki, ondan yalnzca birka yl

ncesinde Raid-ul Hayri, Seccad Haydar Yldrm ve Perim andn ykleri ortaya

kmtr. Seccad Haydar Yldrmn romantik slubu, Niyaz Fetihpuride de grlr.

O da hem yk ve romanlarnda, hem de eletiri yazlarnda ayn romantik anlatm

tarzn ve ince slubu benimsemitir. kisinin hayat hakkndaki dnceleri de

birbirine benzemektedir. ykleri masum duygulardan ibarettir. Ancak, Niyaz

Fetihpurinin ykleri incelendiinde onun yalnza romantik ykc olmad

sonucuna varlr. Onda toplumsal reform yn de ar basar. Ayrca, yklerinde

mizahi bir tarz da vardr. Nasl Perim andn gerekilik anlay ortadaysa, ayn

ekilde Seccad Haydar Yldrm ve Niyaz Fetihpuride de romantik gerekler

41
Eref, Prof. Dr. A. B., Kuh Nee aur Purane Efsane Nigar, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1987, s.
55

79
mevcuttur. Niyaz Fetihpuri, Yldrmla karlatrldnda Niyazn ykclnn

daha geri seviyede olduu grlr. nk, Seccad Haydar Yldrm kendisini

yalnzca ykyle snrlamtr. Bu yzden Seccad, Urdu ykclk tarihinde sadece

yk yazar olarak yer alr.

Ancak, Niyaz Fetihpurinin, daha ok eletiri alanndaki ilmi ve edebi

almalar dier edebiyat almalarndan daha baskn geldii iin onun yk

yazarl fazla ortaya kamamtr.

Niyazn yklerinde ilk olarak gze arpan ey, kendine has bir slupla

yazmasdr ve bu yaz tarz btn hikayeyi aydnlatr. Snrlamalar, ilgin terkipler,

kelimelerin uyumu ve ahenk onun slubunu bakalarndan stn klar.

Niyaz Fetihpuri kadn-erkek ilikilerini konu ederken aka dncelerini

ortaya koyar. Belirsiz davranmaz.

yklerinin says 100e ular. Konu ve sanat bakmndan ykleri, Urdu

ykclnn ikinci dnemi iin belirgin bir yere sahiptir. Onun ykcl hibir

zaman gz ard edilemez. Cretkar, cesur ve keskin bir slupla toplumdaki ztlklar,

uursuzluklar, vicdanszlklar, ktlkleri kaleme ald..

Birleik Hindistann drt bir yannda yaynlanan ve Urdu edebiyatna ok

sayda yeni yazar kazandrm olan tannm edebiyat dergisi Nigarn yaymcs

olmas edebiyat alannda Niyaz Fetihpuriye nemli bir paye kazandrd.

En nemli yk kitaplar unlardr:

1- Nip Uth Cn k Ba'd (Pee Kalktktan Sonra)

2- Nigristn (Ss Bahesi): 1947

3- Cemlistn (Gzellik Bahesi): 1944

4- Muhtarat- Niyaz ( Niyaz'n zgnlkleri): 1947

80
SUDER AN

Pandit Badri Nath Suder an,1895 ylnda Pakistann Siyalkot kentinde

dodu. Pencab niversitesinde lisans eitimini tamamladktan sonra edebiyat ve

gazetecilik alannda almaya balar. Urduca ve Hinteye eit derecede hakimdir.

Her iki dilde de yk, roman ve tiyatro oyunlar yazar. Bengal hikayelerini

Urducaya aktarmtr. renci tiyatro kumpanyalar iin yazd Urduca tiyatro

oyunlar pek kabul grmez. Ancak, edebi amal oyunlar ok deerlidir. Bunun yan

sra Bengal dramalarndan da eviriler yapar. Hindistann zgrln

kazanmasndan nce Lahordan ayrlr. 1967 ylnda Bombayda vefat eder.

Perim andn ada ve onun ekolnden bir yazardr. Ksa yk yazarl

konusunda onun gibi baarldr, fakat baz sradan eserleri yznden Perimand gibi

bir yazar sfat kazanamamtr. Ama yine de asl nn yk yazar olarak

kazanmtr.

yklerinin konularndaki ekicilii ve farkl slubundan dolay Urdu

edebiyatnda nemli bir yer tutar. Suder ann en nemli ve etkileyici ykleri

diyalog eklinde olanlardr. Olaylar yklerinde yle bir ekilde kurgulamtr ki her

admda okuyucuda merak uyandrr. Bu zellik, olaylarn karmak olmasnda deil,

aksine setii olaylarn ilgin olmasndan kaynaklanr. Bu yklerdeki konular

gncel ve basit olmasna ramen insanlar olduka etkilemitir.

Suder ann yklerinin bir baka zellii de sadeliktir. Dili de, ifade tarz

da, dnceleri de sadedir. yklerinde kk kk kelimeleri yle anlaml bir

81
ekilde dizmitir ki ykde yumuaklk ve etkileyicilik kendiliinden ortaya kar.

Anlatm tarz da ok dzgn ve sadedir. Benzetmelerinde yenilik grlr. Daha ok

Hindistan corafyasna zg benzetmeler kullanmas da onun nemli zelliklerinden

biridir.

Duygularn ifade ederken durumu en iyi karlayan kelimeleri kullanmas

Suder ann en nemli zelliklerinden biridir. Buradan da, onun insan psikolojisi ve

duygularyla olduka ilgili olduu anlalmaktadr. Dramatik olaylar ve doa

manzaralarn basit kelimelerle baarl bir ekilde tasvir etmitir. Byle durumlarda

ok etkileyici ve arpc kelimeler kullanmaktan kanmtr. Bylece dramatik

olaylar anlatt ykleri insanlarda daha yumuak bir etki yaratr ve yknn etkisi

uzun sre devam eder.

Suder an, yklerinin merkez noktasn bir yerde toplayamamtr. Bazen

ky hayatn ve olaylar anlatm; bazen de ehirde yaayan insanlarn hayatn konu

etmitir. Genellikle zengin ve fakir insanlarn hayat arasndaki mukayese,

yklerinin kaynadr. Zengin insanlarn paras olduu halde doyumsuz olduunu,

buna karn fakirlerin paras olmad halde daima tatminkar olduunu ilemitir.

Ona gre fakir insanlar sevginin bitmeyen zenginliine sahiptir.

Suder ann bir baka zellii de yklerindeki karakterlerin gnlk

yaamdaki insanlardan farkl olmaydr. zellikle orta snftan setii karakterleri

sunarken doallktan uzaklamamaya zen gstermitir. Ara sra bu durumda

deiiklikler olur ancak bunun mutlaka bir sebebi vardr.

82
AL ABBAS HUSEYN

Ali Abbas Huseyni 1899 ylnda Gazipurda dodu. King College

Lakhnovda lisans eitimini tamamladktan sonra 1924de lahabadda tarih alannda

yksek lisans eitimi grr. 1919da roman yazmaya balar. Romanclnn yansra

yk yazarlnda da nemli bir yer edinir.

Ali Abbas Huseyni, Urdu yk yazarlnda zel bir sluba sahip olan

ykclerdendir. yklerinde iledii karakterleriyle farkl olmaya almtr.

Huseynide bir yk yazar olarak gze arpan zelliklerden biri biyograficiliktir.

Karakterlerinin sahip olduu zellikler yknn banda da sonunda da, yani

yknn tamamnda kendini gsterir. Karakterleri anlamak ve anlatmak iin insan

psikolojini bilmek ve kiisel deneyimlere sahip olmak mutlaka gereklidir. Ali Abbas

Huseyni de bunu gz nnde bulundurarak yk yazar. lk yklerinde psikolojik

zmlemeler azdr, nk, o yklerindeki amac yalnzca etki yaratmaktr. Fakat

daha sonraki yklerinde bu eksiklii gidermi ve yazmaya devam ettii srece de

karakteristik olgunlua kavumutur.

Huseyni'nin, yklerine konu ettii olaylar sunarken detaylara nem vermesi

nemli bir zellii olarak gze arpar. nemsiz saylacak eyleri bile anlatmak iin

sayfalarca yazd olmutur. Bu detaylar okuyucunun karakterleri anlamas iin

faydal olmutur. Ama bazen gereksiz ayrntlara girdii grlmektedir. ou zaman

kulland ksack cmlelerle anlatmak istedii eyi kolaylkla ifade etmitir.

Bugnk yk yazarlar gibi, o da yresel rengi ekici bulmutur. Ky

83
ortamndan huzur bulmu, orada yaayan insanlarn gelenek ve greneklerini,

ahlakn yklerinde yanstmtr. Ky hayatnn deiik ynlerini sunmutur.

Huseyninin yklerini okuyanlarn onlarn ekici tasvirleri iinde bylenmemesi

imkanszdr. Mesela, tarla ve mahsullerinden bahsederken bile bunu ekici bir

slupla sunar.

yklerinin kurgusu da olduka doaldr. Birok yksnn amac toplumsal

bir reform gerekletirmek amacna yneliktir. Sonraki yklerinde bu ama daha da

belirginleir. Sevgiyi masum bir ekilde ifade eder ve sayg da onun vazgeilmez bir

unsuru olarak grr.

yklerinde yer yer mizah unsuruna rastlanmaktadr. Ancak bu mizah

unsurunu ilerken bunu ekici ve ilevsel bir hale getirerek sunar. Aslnda

yklerinin birok yerinde dert ve hznn rpntlar grlr ama bu hafif mizah

onun yklerini daha doal hale getirir.

Dilin sadelik ve akcl yk iin ok nemlidir. Huseyni, deyimleri ve

gnlk konuma dilini kullanarak toplumsal yaamn ve insan psikolojisinin derin

konularn aktarmakta zorluk ekmemitir. Kelime seimi, benzetmeler, istiarelerin

kullanlmas ile ykleri etkileyicilik kazanmtr. O, Farsa ve Arapann

bilinmeyen kelimelerini bir tarafa brakarak, Hintenin zel ve sade kelimelerini

kullanmtr. Ancak kulland bu Hinte kelimeler, gnlk hayatta kullanlmayan

kelimelerdi. Bunun yerine Urducann gnlk hayatta kullanlan kelimelerine yer

vermesinin daha iyi olaca eletirmenlerin birletikleri ortak grtr.42

Huseyninin yklerinde yanstt karakterler genellikle orta tabakadandr.

Bu tabakann gelenek ve greneklerini, yaay tarzlarn kendi iinde

42
Husain, Dr. Seyyid caz, Muhtasr Tarih-e Edeb Urdu, Urdu Akademi Sindh, Karai 1971, s. 413

84
deerlendirerek ortaya koymutur. Resmi iinden emekli olunca btn zamann

yk yazmakla geirmitir.

yk kitaplar unlardr:

1- Basi Phul (Solmu iek)

2- Kuh Hansi Nahiyn He (Hibir Glmseme Yok)

3- Refiyki Tenhai (Yalnzlk Arkada)

4- Melah Ghumti (Dnme Dolap)

Bunlardan baka; Sir Seyyid Ahmed Han (Sir Seyyid Ahmed Han) da nemli

eserleri arasnda yer almaktadr.

85
MUHAMMED HASAN ASKAR

Muhammed Hasan Askari yaad dnemde pek fazla tannmadndan

dolay kendinden sonraki alarda da kendisi hakknda pek fazla bilgi aktarlamaz.

Hasan Askari 1921de Miyrthin Buland ehrinde dodu. 1943de lahabad

niversitesinde master yapan Askari, Pakistann kuruluundan nce yk yazmaya

balar. Kalc se Ghar Tak (Kolejden Eve Kadar) adl ilk yksn 9 Kasm

1939da yazar.

Saki (Saki), Delhi Mi (Delhide), Chalkiyan(Enstantaneler) adl ykleri

ile eletiri tarznda da ne kadar usta olduunu kantlamtr.

Delhinin Eynglo Arabik Kolej'de retmelik yapmaya balar. ok

alakgnll ve kanaatkar birisi olduu iin lahabad niversitesinden gelen

retmenlik nerisini geri evirir. Pakistana g ettiinde bir sre Lahorda kalr.

Manto ile birlikte Urdu Edeb adl dergiyi yaynlar. Fakat sadece iki say

kartabilirler. Ayrca, Seyyid Vakar Azimden sonra Mah-e Nou adl dergide

resmi editrlk yapar ve Karaiye gider. Ocak 1950den, Haziran 1950ye kadar

mdrlk yapar. Daha sonra da Karaideki slamiyah Kolejde retmenlik yapar.

Sesi ok yumuak olduu iin kk snflar okutmay tercih etmitir. Gvercinler,

resim, fotoraflk ve kitaplkla ilgili kitaplar okumay ok sevmitir.. Hayatn

yalnz geirmi, bir rencisine ak olmu ve bu konuda iki roman yazmtr. Ama

bu durum geleneklere ters dt iin romanlar baslmamtr.

Hasan Askari hayatnn son dnemlerinde dine balanr. Mufti Muhammed

86
efiyhin tefsirini ngilizceye evirir. Eref Ali Tanvinin eserlerini de ngilizce ve

Franszcaya evirmeyi planlamtr. Ancak 18 Ocak 1978de kalp krizinden dolay

vefat eder. Hasan Askari, Urdu ykclerinden Saadet Hasan Mantoya ok deer

vermitir. O da, onun gibi 18 Ocak (1955) de vefat etmitir.

Geri Hasan Askari'nin yklerinde cinsel alk, psikolojik alkantlar,

kiilerin i dnyasndaki atmalar ve benzeri konular Urdu yk okuyucular iin

yabanc konular deildir. Buna ramen, Ahmed Ali'den baka Urdu yk yazarlar

konusunda yazarken unu sylemeye cret edememitir: Ben Hindistanlln

gerekte ne demek olduunu bilmiyorum. Ancak, onun varln kabul etmekteyim

ve ona sayg da duymaktaym. yklerimde bu sayg u ekilde ortaya kmaktadr

ki benim karakterlerimin isimleri Hristiyan isimleridir. Ben onlara Hindu veya

Mslman ismi de takabilirdim. Bunu yapmaktaki amacm aslnda udur; ben

Hindistanllk doasn ve mizacn yanstma sorumluluunu yklenmeye hazr

deilim.(Ceziyre, s.262)

Aslnda Hasan Askari, fikirsel geliim srecinin banda lericiler Akm'na

mensuptur. Ancak o, hem lericilerin duygusal sloganclndan bkknlk, hem

Ahmed Ali gibi bireyselciliini gstermek ve daha da nemlisi siyasi ve sosyal yap

karsnda edebiyatnn 'sradan' biri olarak alglann ve geree belirli amalar

dorultusunda farkl bir grnt vermeyi kabul edemiyor oluundan dolay bu

akmdan kopmutu. Bu yzden o, farkl bir hikaye yazma tarz gelitirdi. Bu tarznn

uluslar aras alanda edebi ve sanatsal balamda fazla parltl duracann farkndayd.

Ancak, bu lkede onun ykleri geni bir halk kitlesinin dikkatini ekmeyecekti.

Askari'nin bu tarzdaki ykleri arasnda Eyk Mamuli Hat (Sradan Bir

Mektup), Ceziyre (Adalar), a'ey ki Piyali (ay Barda), Haram Cadi

87
(Haramzade) yer alr. Urdu yk eletirmenlerinden Seyyid Vakar Azim, Dr. Selim

Ahtar, Mumtaz irin vb. bu yklere byk bir nem vermilerdir. Bizzat Askari de

Ben yklerime ehov'un yklerindeki mziksellii verme abas iinde oldum

eklinde ifadelerde bulunmaktadr.

Askari'nin yklerinde u iki zellik btn sanatnda ar basmaktadr. 1-

Karakterlerin i dnyalarn incelemek 2-Karmak cmleler yazmak.

Hasan Askari'nin yk kitaplar unlardr:

1-Ceziyre (Adalar): 1943 ylnda yaymlanan bu eserde 8 tane yk yer alr.

Askari'nin belirttiine gre bu yk kitabnn adn Metthue Arnold'un bir iirinden

almtr. Bu iirde yaam denizinde insanlar ayr ayr adalar olarak betimlenmektedir.

2-Kyamet Hamrukab Aey na Aey (Kyamet ster Gelsin ster Gelmesin):

1947'de yaymland. Bu eserde 3 tane yk yer alr.

88
RED CHAN

Dr. Reid Cihan, 25 Austos 1905de Delhide dodu. Babas, eyh Abdullah

Kemirin Brahman hanedanndand. O ve Reid Cihann Alabiy adyla mehur olan

annesi, Sir Seyyid Ahmed Hann eitim hareketinden ok etkilenmiti. Reid

Cihann doumundan bir yl sonra anne ve babas kzlarnn medrese okulunun

temelini atmt.

Reid Cihan ok gzel, akll ve hareketli bir hanmdr. 1922de yksek okulu

bitirdikten sonra Aligarhdan ayrlr ve sabella Tobaran Collage Lakhnovda

eitimine devam eder. 1924, 1929 yllar arasnda Yeni Delhide Leydi Harding Tp

Fakltesinde renci olarak devam eder. Tp eitimini tamamlar tamamlamaz UP

(Birleik Eyaletler)'de uzmanlk alannda almaya balar. lk nce Kanpur, sonra

Buland, daha sanra da Laknovdaki Leydi Defran Hastanesinde alr.

Muhammeden Anglo Oriental Collegen Amritser Kolejinde mdr

yardmcs olan Mahmud-ul Zafer ile 14 Ekim 1934de Reid Cihan evlenir. Bundan

sonra Reid Cihan eyalet hizmetinden istifa eder ve Amritsarda zel olarak

almaya balar, kendi kliniini aar.

18 yandayken Selma adl ngilizce bir yk yazar. Onun Urduca evirisi

de oalah Cevalah adl dergide yaynlanr. Radyo iin de birok oyun yazar.

Aslnda edebiyatn pekok trnde eserlerler ortaya karr, fakat asl nn ksa

yk yazarlndan kazanr.

Reid Cihan, baarl bir doktor, uurlu bir sosyal ve ideolojik bir ye

89
olmasnn yansra, hayat boyu edebiyatla uramtr. 1942 ve 50 yllar arasnda

hastalanr ve ameliyat geirir. 1950de kanser olduu tehis edilir ve kocas ile

birlikte tedavi iin Moskovaya gitder. Fakat hafta iinde 47 yandayken 29

Temmuz 1952de vefat eder. Mezar Moskovadadr.

Sadece Angare grubu deil, ayn zamanda lerici Hareket yazarlarnn

komnizm yanls tutumlarnda, Reid Cihan'n yazdklar sanki inklap deillermi

gibi gsterilmeye allr. Eer, bu olmasa da, onun yazdklarnda mutlak surette

toplumsal yaamn aksayan ynlerine ilikin nitelikli rnekler bulunmaktadr. Reid

Cihan, yklerini bir kadn olarak sadece kadn kimliiyle yazmakla kalmad aksine

daha ok erkeklerin grnd alanlarda da kendini cesaretle gstermitir.

yklerinden Dilli ki Seyr (Delhi Gezisi), basit bir uslupla yazm olduu

bir ykdr. Ama Mucrim Kon (Kim Sulu), Nei Msibbetn (Yeni Sorunlar) adl

ykleri Urducann en iyi ykleri arasnda saylr. Her ikisinde de yk iki adan

sunulmutur veya bir dnyada iki dnyann insanlar birlemitir. Nei Musibbetn

grnte sosyal bir ykdr. Ana karakteri Sugra adl dul bir kadndr ve

geleneki bir kaynvalidesi vardr. Kaynpederi merhametlidir, ancak, onun da

elinden bir ey gelmez. Eletirerek uraan bir de grmce vardr. Bu, zengin bir

ailedir, problemleri II. Dnya Savandan sonra ortaya kmtr.

Soda (Pazarlk) ve stihara (Hayrl stek) adl yklerinde Dr. Reid

Cihan dncelerini aka ortaya koymutur. Sodada, iki trl manzara yer

almaktadr. stihara ise mazlum bir gelinin yksdr.

Garibon ka Bahgvan (Fakirlerin Tanrs) adl yksnde Perim andn

etkileri aka grlr. yknn ana fikri, Perim andn Mandar adl yksn

anmsatr. Pun (Hayrat) adl yksnde de sosyal atma ve ztlklar ortaya koyar.

90
Bu ykde derinlik yoktur.

olah-e Cevala (Uuan Kvlcm)isimli yk kitabnda yer alan

yklerinde arlkla toplumun aksayan ynleri irdelenmi ve ataerkil toplum yaps

eletirilmitir. sabella Tobaran Collage Lakhnovun aylk dergisi iin nce

ngilizce yazd ve Al Ahmed Surur tarafndan Urduca'ya evrilen 'Salma' adl yk

de bu kitapta yer alr. Bu ykde romantizmin incelikleri vardr. Ayrca, toplumdaki

erkeklere kar tepkisini ak bir ekilde ortaya koymutur.

Mucrim Kon adl yks de iki konudan oluur. Bir tarafta ngiliz bir

hanm konu ederken, dier taraftan da masum bir oban anlatr. adda ka Ma

(addann Annesi) tek bir karaktere bal bir ykdr. Kadnn ezilmesi, istismar

edilmesi anlatlr. Sfar (Sfr), bir hakimin devrimci olunun yksdr. Voh (O)

arpc bir slupla yazlm bir ykdr. Bu ykde Manto gibi toplumdan

soyutlanm karakterlere yer vermitir.

Sas aur Bahu (Kaynvalide ve Gelin) adl yks anlatm olarak zayf bir

ykdr. Konu sadece gelin tarfafndan tek tarafl olarak ele alnmtr. oor

(Hrsz) belki de Reid Cihann siyasi fikirlerini bu kadar ak bir ekilde ortaya

koyduu tek ykdr. Andhey ki Lathi (Krn Bastonu) temeli zayf bir ykdr.

nk ayn konu birka yl nce Abdlhalim erar tarafndan konu edilmiti.

Voh Cal Gei (O Yand) adl yksnde ilk defa st tabakann tezatlarnn

ortaya koymutur. st tabakann kadnlara zgrlk verip tutkular uruna esir

edilmeleri anlatr. nsaf (nsaf) da Perim andn etkilerinin aka grld bir

ykdr.

Reid Cihan lerici Hareket yazarlarnn nemli isimleri arasndadr. Ama asl

nemini aklllk, ilericilik, gzellik ve uygulama tarzndaki baarsndan dolay elde

91
etmitir. olah-e Cevala (Uuan Kvlcm) adl yks dnce asndan

dorudur, ama sanat bakmndan tam bir hava vermemektedir.

Reid Cihan, taassubun yan sra kzgnln ve nefretini kontrol edememi,

birok yksnde patlama yaamtr. Fakat, o ,bir kadn olarak sosyal olaylarn

geleneklerini dnp, bu dnceye gre hareket ederek yklerini yazmtr. Bu da

19.yzyl yksnn nemini daha da artrmtr.

Btn yklerini bamszlktan nce yazmtr. smet atai, Hatice Mestur,

Vacidah Tabassum gibi isimler de onun kadar korkusuz ve cretkar bir tarzda yk

yazmlardr. Reid Cihann btn ykleri Aurat aur Diygar Efsane (Kadn ve

Dier Hikayeler) ad altnda bir kitapta toplanmtr.

92
KREN ANDAR

Krien andar, 1915 ylnda Pakistann Vazirabad ehrinde dodu. lk

renimini bu ehirde tamamladktan sonra, ngiliz Dili ve Edebiyatnda yksek

lisans eitimini tamamlar. ngiliz Dili ve Edebiyat eitiminden sonra hukuk eitimi

grr, ancak, bu alanda almaz. Edebiyata olan eilimi ve yeteneinden dolay bir

sre dergilerde editrlk yapar. 1939dan 1943e kadar Hindistan Radyosunda

alr. Daha sonra Hindistanda film endstri merkezi olan Bombaya gider.

Dnemin nemli film yapmcs olan alimar Filmcilik iin ok sayda film

senaryosu yazar. 1977 ylnda kalp yetmezliinden dolay bu ehirde vefat eder.

Urdu Edebiyatna nemli katklar olmu bir ykc olan Krien andarn

sanat btn olarak etkileyici ve kalcdr. Onun bu zellii yklerinin tamamnda

grlmektedir. O, yrenin doal manzaralar ile yklerinin arka plann ssler.

Ayrca, yklerini okuyan insanlara ksa bir sre iin de olsa ehrin i yaamnn

daha etkileyici bir ynn yanstr. Kydeki yaam sunarken dereler, aalar,

yokular ile anlatmna daha da ekici bir hava katar. Fakat yklerinin sonunda da

hayatn ac gereklerini yanstmay kendisine ama edinir. Buna en gzel rnek; Gul

Furo (ieki) adl yksdr.

Bat tarz eletiride olduu gibi, Hindistandaki edebiyat eletirisinde de iki

ayr ekol olumutur. Bir taraf ilerici, dier taraf da geleneki eletirmenler hakimdir.

Ancak, bu blnme pek ok kii tarafndan uygun grlmemektedir. Herhangi bir

yazar ilerici ya da geleneki diye snflandrmak doru olmaz. nk, iki taraftaki

93
edebiyatlar da birbirinden taban tabana zt deildir. ki tarafn snrlar da birbirine

yakndr. Batda snrn izgisi belirlenmitir ama Hindistanda bu mmkn deildir.

Zira Batda kapitalizm, imparatorluk ve komnizmin yerini almtr ama

Hindistanda sosyal ve ekonomik durumdan dolay henz belli bir snr

oluamamtr. Bu yzden herhangi bir yazar ilerici ya da geleneki diye

snflandrmak pek kolay olmaz. Fakat baz zelliklerinden dolay, Krien andar

ilerici gruba dahil edebiliriz.43

Krien andar pek ok gen air ve edebiyatnn ilgilendii eylerle

ilgilenmez. Orta tabakadaki insanlarn yaamnn ac ynlerine de yklerinde yer

verir.

Gereki bir edebiyatdr. Eer o, dar ve karanlk sokaklardan bahsediyorsa

mutlaka bunun yannda geni ve kl yollara da yer verir. Hayat ne ekilde grd

ve nasl dzenlemeye altn Zindigi Ke Mor Per (Hayatn Dnemecinde) adl

yksnde gzel bir ekilde sunmutur. O da gen yazarlar gibi sosyal yaamn

anlamsz baskclna iddetle saldrr ve daha gzel bir gelecek iin iaretler verir.

yklerinde gereki anlatm slubuyla hayatn aclarn derin bir duyarllkla konu

eder, ayrca romantizm akmnn etkileri de grlr. Baz yklerinde lke ve dnya

siyasetinin derin izleri vardr. Hindu yazarlarndan olan andar, lkenin dil, din ve

etnik kkenindeki eitli kaynak sorunlar da konu eder. Gl bir sosyal bilince

sahip olan andarn ykleri lerici Edebiyat Akm iin de nemli bir yere sahiptir.

yk, roman ve film senaryosu yazmasnn yan sra airlik yan da vardr.

Bugn bakldnda, Krien andarn, btn yazarlardan daha ileri bir

konumda olduu grlr. yk kitaplarnn says ok fazladr. Fakat, onun

ykclkteki fikirsel geliim srecini gsteren en nemli eserleri, Zindigi ke Mor

43
Husain, Dr Seyyid caz, Muhtasr Tarih-e Edeb Urdu, Urdu Akademi Sindh, Karai 1971, s.421

94
Per ve Tute Huey Taredir.

Krien andar, ykclnn ikinci dneminde komnizme daha ok

yaklamtr. Bu dnemdeki yklerinde bu durum aka bellidir. ykclnn

son dnemi Hindistann blnmesinden sonra balar. Bu dnemdeki yklerinde de

arlkl olarak bu konuya yer vermitir. Ham Vahi Heyn (Biz Vahiyiz) bu

dnemde yazd bir ykdr.

nemli yk eserleri unlardr:

Zindigi ke Mor Per (Hayatn Dnemecinde)

Tute Hoe Tare (Kayan Yldzlar)

Tilsim-e Hayal (Dncenin Bys)

Andata (Rzk Veren)

Nazare (Gezintiler)

Ham Vahi Hain (Biz Vahiyiz)

Krien andarn en nemli ykleri arasnda yer alan Kara Baba adl

yks, hayatta bir dayana ve beklentisi olmayan, insanlar tarafndan Kara Baba

olarak adlandrlan ve bir p kasann yannda yaamn srdren bir adam konu

eder. Karakterin hznl ve umutsuz yaam bir gn p kasasnda bulduu bir

bebekle deiir. Sade ve akc bir dille yazlm bir blm aada verilmitir:

Bir anlna Kara Baba, bebei brakp uzaklara kamay dnd. Usulca

bebein elinden parman kurtarmaya alt, ancak bebek skca kavramt onu.

Kara Baba, yaamn onu yeniden yakaladn ve kk sarsmalarla kendine doru

ektiini hissetti. Birden Dilaveriyi, dk yapt bebei hatrlad ve sarsla sarsla

alamaya balad. O an denizlerde bile onun gzlerindeki yalar kadar damla yoktu

sanki. Geen yirmi be yl boyunca ne kadar kir ve pislik ruhuna km ise, bu

95
frtnann sadece bir dalgasyla temizlenip gitmi gibiydi.

Kara Baba, kucandaki bu masum yavrucakla, sabrsz ve telal admlarla

gece boyunca kaldrmda gezindi durdu. Sabah olup gne doduunda insanlar,

Kara Babay her zamanki gibi p kasasnn yaknlarnda bir yerlerde oturuyor

olarak deil de, yolun kar tarafndaki inaata tula tarken buldular. naatn

yaknndaki bir aacn glgesinde, iekli bir bezle kundaklanm minik bir bebek,

aznda biberonuyla glmsemekteydi...44

96
BELVENT SNGH

1921de Hindistanda doan Singh, reformcu edebiyat akmnn nclerinden

Perim and geleneinin ada yk ve romanclarndandr. Blgedeki ngiliz

ynetiminin siyasi ve sosyal basklarna kar 1936da kurulan lerici Yazarlar

Derneinin etkin yelerinden olan Singh, yirminin zerinde roman ve yk kitab

yazmtr.

Urdu Edebiyatnn Sih yazarlarndan olan Singh, dini inancndan

kaynaklanan eilimle Hint mitolojisi motiflerini ve retilerini yazd romanlarda

ve yklerde ska ilemitir. Dini inanlar bakmndan ok tutucu bir ailede yetiir

ve bu zelliini de yklerinde aka yanstr. ocukluu, babasnn

memuriyetinden dolay Hindistann eitli blgelerinde geer. Bir sre sonra doum

yeri Gucranvalaya dnmek zorunda kalr. Ancak ocukluunda pek ok deiik yer

gren ve orann okullarnda eitim gren Belvent Sing, Gucranvala gibi kk bir

kasabada yaamaya dayanamaz ve evden kaar. Bir sre eitli yerlerde avarelik

yaptktan sonra ailesi tarafndan yakalanr, evine dner ve eitimine kald yerden

devam eder. Ancak ev yaamn bir trl iine sindiremez, kez daha evden kaar.

rencilik yaamn devamsz bir renci olarak srdrr. Zamannn ounu

serserilikle geirir. Yaamnn sonuna kadar mzik ve resimle daha ok ilgilenir. lk

yksn on yllk temel eitimi dneminde yazar. 1946 ylnda Delhiye gelir ve iki

buuk yl kadar Hindistan Hkmetinin Enformasyon Bakanl basn-yayn

blmnde Aac Kal, Basat-e Alem ve Naunehal dergilerinin yneticileri

44
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul, 2001, s.53

97
arasnda yer alr. Haziran 1948de babasnn lmnden sonra lahabada tanr ve

babasnn kurduu Emperial Hotelin iletmesini stlenir. Bu dnemde Belvent

Singh, Mahmud Ahmed Huner ile birlikte Fasanah dergisini karmaya balar. Bu

dergide sadece yk yaynlanmaktayd. Ticareti pek sevmeyen Singh, bir sre sonra

iletmekte olduu oteli satp, Nitacinegara tanr.

lk evliliini 1948 ylnda yapan yazar 1949 ylnda boanr. Bundan sonra 21

yl yalnz yaar. kinci evliliini ise ya 50yi getikten sonra yapar. Ei kendisinden

25 ya kkt ve lahabadda bir okulda retmendi. Belvent Singh, 1975 ylndan

sonra srekli hastalklarla urar. Barsaklarnda ve midesinde sorunlar vard.

Singh, 1975den itibaren Urduca yazmay brakp Hindistan hkmetinin

siyasetine uyup sadece Hinte yazmaya ynelir.

yk yazarlnda nemli bir yer edinen Singh, yklerinde genellikle

Pencab ky yaamn ele alr. Smrlen kylnn emeini korumaya alr ve ky

halknn sorunlarn, beklentilerini arlkla yklerine konu eder. 1975den sonra

Urduca yerine Hinte yazmaya ynelen Singh, modern Urdu dz yaznnda roman

ve yk trnn geliiminde nemli rol oynar. Singh, 1986 ylnda lahabadda lr.

Belvent Singh, yazarl hakknda u ifadeleri kullanr: Ben, ncelikle ok az

hikaye yazarm, zira istesem bile ok yazamam. kincisi, sadece hikaye yazar olarak

kalmaktan korkarm. Yazarlardan Krien andar, Racandar Singh Beydi,

Muhammed Hasan Askari, smet ahid Latif, Saadet Hasan Mantoyu ok

severim.45

yklerinin topland nemli eserleri unlardr:

Pehla Patthar (lk Ta),

45
Beg, Dr. Mirza Hamid, Urdu Afsane ki Rivayet 1903-1990, Lahor (tarihsiz), s. 805-806

98
 Hindustan Hamara (Bizim Hindistan)

Deyota ka Cenem (Tanrnn Doumu)

Sunehra Vatan (Kutsal Vatan),

Pencab ki Kahaniyan (Pencab Hikayeleri (yk)

Cagga (Pehlivan)

Belvent Singh ke Afsane (Belvent Singin ykleri)

Men Zarur Roungi (Mutlaka Alayacam) (Hinte yklerinin topland

eseri.

Romanlar arasnda, Kale Kos (Kara Dmbelek) , Eik Mamuli Lerki

(Sradan Bir Kz), Sona Asman (Altn Gkyz), Phir Subh Hogi (Tekrar Sabah

Olacak), Rat or aur and (Hrsz ve Ay) ilk akla gelen romanlardr.

Belvent Singin en gzel yklerinden biri olan Ghar ka Rastah' (Evin

Yolu) adl yksnde yaam srecinin dngsn anlatr. nsan hayat ocukluk,

genlik, yallkla sraralanr. Herkesin evi aslnda ayndr. Eninde sonunda herkes bu

dngnn son duranda gerek evi olan kara topraa varr.

99
 DNEMN GENEL DEERLENDRMES

Urdu ykclnn II. dnemi, arlkla Rus Devriminin etkisi altnda

gelien bir akmn izlerini tar. lerici Harekete dahil olan ve lerici Yazarlar olarak

adlandrlan edebiyatlar, bu dnem yk yazarlna damgalarn vurmulardr.

Toplumun sosyo-ekonomik knt iinde olmas, ngiliz ynetiminin basklar gibi

sebepler, sosyal barn ve ekonomik eitliin olduu; snf atmalarnn

yaanmad siyasi grlerin hem edebiyatlar arasnda hem de toplumda rahata

yer bulmasn salad. Bu etkiler neticesinde lerici Yazarlar topluluu kuruldu ve

Urdu edebiyatnn II. dnemine has arlkla yeniliki ve inklabi sylemlerin yer

ald bir ykclk anlay olutu.

Bu edebiyatlar, Urdu ykcln nemli lde ynlendirmilerdir. Bu

dnemde, Hint sosyal ve siyasal yaamnn sorunlar yanstlm ve ingiliz

emperyalizmine kar bir tepki gsterilmitir. lerici Yazarlar o gne kadar

romantizmcilerin gelitirmi olduu yazm tarzndan daha farkl bir tutum

benimsemilerdir. Yani, yaamn kendisini konu alan olarak benimsemiler,

toplumun sorunlarn yanstmada zellikle yk trn ara olarak kullanmlardr.

Bu dnemde, ilk olarak incelediimiz ykc olan Niyaz Fetihpuri,

eserlerinde romantik anlatm tarzn ve ince uslubu benimsemi bir edebiyatyd.

Bunun yan sra toplumsal reform ve sol sylemcilik yn de ar basmtr.

ekici konular ve farkl slubu ile ykcle katklarda bulunan Suder an

da zellikle diyalog eklinde yazd yklerle dikkat ekmitir. zellikle orta snf

100
yklerinde konu ederken doallktan uzaklamamaya zen gstermitir.

Ali Abbas Huseyni de biyograficilik zelliiyle gze arpmtr. Olaylar

sunarken ayrntlara nem vermitir. Perim aan gibi Huseyni de ky yaamn

yanstmtr. Eserlerinde mizah unsurlarna da rastlanan Huseyni sade ve akc bir dil

ile yazmtr.

Hasan Askari ise yklerinde kiilerin i dnyasndaki atmalar, psikolojik

alkantlar ve al ele almtr. Ayrca, dier ykclerden daha farkl bir tarzda

hikaye yazma tarz gelitirmitir.

Urdu ykclne nemli katklar salam olan Reid Cihann yklerinin

ana temas da siyasi ortam ve toplumsal sorunlar olmutur. Marks ve Freudun

grlerinden etkileniini de ykleri aralyla yanstmtr.

Krien andar da sosyal yaamn anlamsz baskclna iddetle saldrm ve

daha gzel bir gelecek iin iaretler vermitir. Bir sre komnist dncenin de

etkisiyle yk yazm olan andar, Hindistann blnmesinden sonra da arlkl

olarak bu konuyu ele almtr.

101
 URDU YKCLNN III. DNEM

Hint Yarmadasnn kltrel deiim srecine bakldnda 1857 ve 1947

yllar blge tarihinde dnm noktas saylabilecek yllardr. 1857 yl, blgede

ngiliz emperyalizmine kar yaplan, ancak, baarszlkla sonulanan zgrlk

ayaklanmas yldr. Mslmanlar, iine dtkleri durumdan kurtulmak, dinlerini,

dillerini, ekonomik ve sosyal yaamlarn, kltr ve medeniyetlerini yeniden

canlandrmak ve en nemlisi esaretten kurtulmak iin son bir gayrette bulunarak

1857 ylnda zgrlk mcadelesine girerler. Ayaklanma olarak nitelendirilen bu

mcadele ngilizlerin lehine sonulanm, en byk zarar grenler de Mslmanlar

olmutur. ngilizler ayaklanmann tm sorumluluunu Mslmanlara yklemi ve

onlar acmaszca cezalandrmt.

Blge tarihindeki ikinci nemli dneme de 1947 ylnda yaanr. Hindular ve

Mslmanlar artk daha fazla bir arada yaayamayacak hale gelmelerinden dolay

1947de Hindistan blnr ve Pakistan kurulur. Dou ve Bat Pakistan (Banglade ve

Pakistan) olmak zere Hindistandan iki devlet ayrlr. Mslmanlar kendileri iin

kurulan lkelere g etmek zorunda kalrlar. Yeni kurulan bu iki lkedeki Hindular

da Hindistana g edeceklerdir. Yurtlarn terkeden yaklak 12-14 milyon insann

yarsna yakn bir blm g yolunda ldrlm, soyulmu ve insanlk d

saldrlara maruz kalmtr.

1946-1948 yllar arasnda yaanan iddet olaylar srasnda hayatn

102
kaybedenlerin saysnn 500 binin ok zerinde olduu kesindir. 46 Ayrca Hindu

Mslman ayrm iinde yer almayan dier gruplar da, zellikle Sihler, bu

kargaadan ar zarar grmlerdir.

Blgenin siyasal, sosyal ve kltrel yaamna damgasn vuran bu g

dnemi Fesadat (Kargaa) olarak adlandrlr. Edebiyatlarn tamamna yakn bu

g konu eden olaylar kaleme almtr. Yani bu g edebiyatlara byk malzeme

salamtr. Bu dnemde yaanan olaylar nesir ve iirin her trne konu olmutur.47

Bu dnem Urdu edebiyatna Fesadat Dnemiadyla gemitir. Kym,

kargaa, atma gibi anlamlara gelen bu kelime, zellikle blnme arifesi ve g

esnasndaki Hindu-Mslman atma ve katliamlarn tanmlayan bir terim olmutur.

Bu dnemdeki atmalar, soygun ve yamalamalar, kylerin, mahallelerin tmyle

atee verilmesi, terk edilmi kyler, kasabalar, blnm aileler, yollarda kaybolanlar

ve eitli insanlk d olaylara maruz kalanlar yklerin temel konusu oldu.48

Fesadat olarak isimlendirilen bu konu alan, aslnda sadece Hindularla

Mslmanlarn atmalar, g annda ve sonrasnda yaadklar insanlk d

olaylarla snrl deildi. Bunun tesinde, ana yurtlarn terk etmek zorunda kallar,

asrlarca sahip olduklar topraklar, dost ve akrabalardan ayrlmalar ve yeni bir

lkeye g edip oraya adapte olamamann dourduu sosyal buhran da bu konu

alannn nemli bir parasyd. Muhacirler byk zorluk ve umutlarla g ettikleri

lkede karlatklar gvensizlik ortam, yalnzlk, terk edilmilik ve dlanmlk

karsnda iddetli bir karamsarla kapldlar.49 Bir taraftan evini, yurdunu brakp

46
Johnson, Gordon, Hint Dnyas, letiim Yaynlar, 1998, s.166-167
47
Rizvi, Dr. Vakar Ahmed, Tarih-e Cadid Urdu Gazel, National Book Faundation, Karai, 1988,
s.784-787
48
Fetihpuri, Dr.Ferman, Urdu ka Afsanvi Adab, Beaken Books, Multan 1988
49
Riyaz, Seyyid Hasan, Pakistan na Guzir tha, ube-ye Tasnif u Talif u Tercumah, Karai University,
1987 (5.basm), s.539-545

103
daha iyi bir gelecek midiyle g edenlerin g esnasnda yaadklar olaylar, dier

yandan g edilen lkede umduunu bulamamann yaratt psikolojik ve sosyal

kaos ortamna gmen kamplarnda yaananlar da eklenince bir vahet grnts

ortaya kt. Toplumsal dzenin alt-st olduu bu dnemde ortak kltrel deerler de

iflas etmi gibidir. Zira, hem Hinduizm hem de slam felsefesinin ortak paydas olan

insani deerler, yerini insanlk d bir vahet ve zulme brakmtr.

Urdu yk yazarl bu dnemde adeta altn an yaar.Yaanan insanlk

d olaylar aktarmak balamnda ou edebiyat bu konuda yazmaya yneldi. O

dnemde yaanan olaylar tm detaylaryla yklerde kendini gsterir. Hindistandan

kopup yeni bir lke domutu ve her iki tarafn edebiyatlar, sanki daha nce

asrlarca birlikte yaamamlar gibi; ayn tarihi gemii, ayn kltr paylamamlar

gibi snrlarn ayrlmasyla ayr birer kimlie brnm ve birbirlerine dman

olmulard. Dier yandan, baz edebiyatlar o dnemde yaananlar, lkesinin

politik grlerine malzeme yapp kurulan zorunlu birlii gl klmaya soyunmu

bir grnt iine girdiler. Bylece ou edebiyat bu konuda yazmaya balad. yle

ki, yer yer ok sradan olaylar bile yk konusu yapld. Bunun doal sonucu olarak,

yklerin ierii zayflad ve sanatsal dzeyi dt. Baz yazarlar konuyu sebep

sonu ilikisiyle aktarrken bazlar politikaya malzeme yapp, vatanda olduu

lkenin siyasi karlarna edebiyat feda etmekten geri durmad ve kar tarafn

dman saflarnda oluan birlik olduu saptamasna arlk verdi. Ancak, tarafsz bir

yaklamla, hakl haksz saptamasna girmeden sadece gerei aktarmak ve edebiyat

rn oluturmak balamnda konuyu ele alan baz edebiyatlar da vard.50

Urdu Edebiyatna ada bir yn kazandran lerici Yazarlar, bu konuyu

50
Soydan, Celal, Urdu yksnde Fesadat Dnemi ve lerici Yazarlar,Nsha,2001,57

104
ilerken tarafsz kalmaya ar zen gsterdiler. Hatta bir ellerinde kalem bir

ellerinde terazi 51 tarafszlyla yazd gerekesiyle baz kesimlerce sulandlar.

Ancak lericiler bu sulamay vg kabul ettiler; zira bu insanlk ayb konuyu

ilerken duygu seline kaplarak bir ulus ya da kitlenin silahrlne soyunmadlar

ve herhangibir grup ya da ulusu, yaanan insanlk d olaylarn msebbibi olarak

gsterme urana kalkmadlar. Fesadat konusunu tarafsz bir yaklamla irdeleyen

edebiyatlardan ilk akla gelenler, Saadet Hasan Manto, Hayat-ullah Ansari,

Racandar Sengh Beydi, Salahud-din Ekber, Ramanend Sager, Belvent Singh, Aziz

Ahmeddir. Eletirmenlere gre bu yazarlarn yklerindeki humanist yaklam ve

tarafszlk dier edebiyatlara rnek olabilecek vgye deer bir yaklamdr.52

Yoksulluk, eitsizlik ve siyasi basklar gibi konular arlkla ileyegelen

lerici edebiyatlarda oluan bu yneliin arkasnda blgede gerekleen siyasi

gelimeler yatmaktadr. Hindistann blnmesinden sonra lerici edebiyatlarn

ideolojik balamdaki sylemleri zayflamt. Emperyalist glerin lkeye hakim

olduu dnemde ortaya kan bu akmn halkn zgrl, refah, siyasi alanda sz

sahibi olmas, adil dzen gibi sylemlerinin zgrlk aya artk fiilen gereklemi

grnyordu ve kurulan yeni lkenin refaha alan bir kap olaca midi vard.

Dolaysyla lerici Akmn siyasi ve ideolojik sylemi nisbeten zayflamt. Ancak,

ok gemeden deien fazla bir ey olmad gereini gren lerici edebiyatlar,

halkn refahn, haka ve eit bir dzen yapsn savunmaya devam ettiler ve her

eyden nce hak ve eitlik ilkesini kendi yazlarnda ortaya koymaya altlar. lerici

edebiyatlarn dier yazarlarda oluturduu tarafsz bilincin temelinde fesadat

dneminde lerici edebiyatlarn sergiledii tarafsz tutum yatar.

51
Manzar, ahzad, Pakistani Adab 1994, Akadmi Edbiyat Pakistan 1995, s.524
52
Soydan, Celal, Urdu yksnde Fesadat Dnemi ve lerici Yazarlar, Nsha, 2001, s.57

105
 Yaanan olaylar byk bir insanlk ayb olmas balamnda nemliydi ve

edebiyatlara olabilecek en iyi malzemeyi salyordu. Ancak, tm bunlar tarafl

aktarp, yaananlarn tarihi sorumluluunu baz kitlelere ykleme abas iinde

olmak edebiyatlk etiine uygun dmeyen propoganda kokusu veriyordu. Bunun

yannda baz edebiyatlar fikirsel dzeyde konuyu irdelemek ve benimsenmesi

gereken tutumu belirlemek amacyla eitli grler savundular. Bunlardan en ilgin

olan Fesadat konusunun edebiyata malzeme yaplmamas gerektii yolundayd. Zira

hibir edebiyatnn bu konuya objektif bakamayaca kaygs vard. Bu durumda

edebiyatnn asli amac olan yaamda olup-biteni gzlemleyip, tarafsz aktarma

ilevi sekteye urayacaktr. Bu endieyi iddetle savunanlarn ban dnemin nemli

yazarlarndan Muhammed Hasan Askari ekiyordu. Ama o bile lerici Yazarlarn

tarafsz yaklamndan vgyle bahseder. zellikle Saadet Hasan Mantonun konuyu

tarafsz aktarmasn vgyle karlar. Onun yklerinde, siyasi ya da eletirel

kimlikten te, edebiyat etiin mutlak hakim olduunu belirtir. Ona gre; Manto,

ne acma duygularn alevlendirir ne fke, ne de nefret. O, okuyucuyu aklc, kiilikli

ve tutarl tarzda dnmeye ynlendirecek edebi rnler vermeye zen gsterir. O,

eer bir duyguyu hedefliyorsa, bu duygu -bir edebiyatnn hakl olarak yapmas

gereken- yaamdaki sonsuz deiim karsnda okuyucunun arma duygusudur.53

Hindistann blnd tarih olan 1947 ile balayan Urdu ykclnn III.

Dnemi bu siyasi ve sosyal olaylar erevesinde ekillenir. yklerin konu alan ok

g ve gn doal sonucu olan sosyal alkantlardr. Pek ok edebiyat bu olaylar

farkl yaklamlaryla ele ele aldlar. Bu dneme damgasn vuran nemli

edebiyatlardan bazlar aada incelenmitir.

53
Manzar, ahzad, Pakistani Adab 1994, Akadmi Edbiyat Pakistan, 1995, s.526

106
SAADET HASAN MANTO

Saadet Hasan Manto, 11 Mays 1912de Hindistann Ludhyana Blgesinde

dodu. Amritsarn Kamiri slalesindendi. Babas Gulam Hasan, Pencab

Eyaletinde hakimdi. Annesi Serdar Begam, babasnn ikinci eiydi.

Manto, lise eitimini 1931de tamamladktan sonra Amritsarda

Muhammeden Anglo Collegea girer. Burada lerici Yazarlar Derneinin kurucu

yeleri olan Mahmud-ul Zafer, Feyz Ahmed Feyz, Ahtar Husayin Raepuri ve Dr.

Tasir gibi alimlerden ders ald. 1935de Sir Seyyid Ahmed Hann kurmu olduu

Aligarh niversitesine girer; ancak, birka ay sonra siyasi grlerinden dolay

niversiteden karlr. 1939da Safiye Begam ile evlenir. kz olur. Olu ise

kk yata lr.

1952 ylnda hastalanmasna ramen mucizevi bir ekilde kurtulur. Ancak, 3

yl sonra 18 Ocak 1955de vefat eder. Ayrca akli dengesi bozuk olduu gerekesiyle

iki kez tedavi grmtr. Mezar tana yazlmasn vasiyet ettii yazda Burada,

ykcln tm gizlerini yreine gmen Saadet Hasan Manto yatmaktadr.

Kilolarca topran altnda bile, kendinin mi yoksa Tanrnn m daha byk ykc

olduunu dnmektedir ifadelerini kullanr.

Edebiyat yaamna eviriler yaparak balar. evirileri hikayelerinden nce

yaynlanr. 21 yandayken Victor Hugonun The Last Days of Condemned (Esirin

Son Gnleri) adl romann Serguzet-e Esir (Esirin Hikayesi) adyla Urducaya

evirir. Ertesi yl Oscar Wildn Vira adl dramasn Urducaya aktarr. Ayrca

107
Anton ehovun da bir eserini evirmitir. Ayn yl yazm olduu ilk yks

Tamaa (Oyun) Amritsarda kan Halk dergisinde baslr. Daha sonra bu yk

Alemgirde de yaynlanr. 1936da kitap haline getirilir. Mantonun yakn arkada

Ebu Said Kureyiye gre onun ilk hikayesi Tamaadr.54

Manto, Urdu edebiyatnn en byk yk yazarlarndand. Yaad dnemin

toplumsal ve sosyal konumunu cesurca, ustaca ve sade bir dille yazm, ykleriyle

toplumsal yaralara neter vurmutur. Mazlumlarn tercman olmu, hibir eyi

yazmaktan ekinmemi, grd her aksakl korkusuzca kaleme almtr.

Amritsar, Lahor ve Bombayda eitli birimlerde farkl statlerde alt.

yk yazmann yan sra film dnyas iin de pek ok ey yapt. Birka film

senaryosu yazd, bir filmde de rol ald. Ayrca drama ve makaleler de yazd.

Manto halkn pek ok sknt, zulm ve baskya maruz kald bir dnemde

yaamtr. Bu nedenle ykleri o dnemin sosyal, siyasi ve ekonomik yaamnn

aynas olmutur. Manto, esaretten nefret ederdi ve dolaysyla da ngiliz

emperyalizmine iddetle karyd.

Manto bu dnemde siyasi ykler de yazmtr. Neya Kanun (Yeni Kanun),

Matami Calsa (Matem Toplants), uul (Megale), Nara (Slogan), Mum

Batti ke Ansu (Mumun Gzyalar) bu trden ykleri arasndadr. O, siyaseti

dorudan konu yapmam; hicvetmitir. Mektuplarnda kulland Sam Amca ad

altnda dnya siyasetini ve sper glerin kurnazlklarn hicvetmitir.

Urdu Edebiyatnda ahsiyet ve stat asndan ok eletirilmi bir

edebiyatdr. Yaad srece almalar pek dikkate alnmamtr ve hak ettii

deeri grememitir. Miza itibariyle korkusuz ve dengesiz bir insandr.55

54
Fetihpuri, Dr. Ferman, Urdu ka Afsanvi Edeb, Beaken Books, Multan 1988, s.117
55
a.g.e.,s.129

108
 Kimsenin honutsuzluundan ve fkesinden ekinmemitir. Aksine insanlar

korkutan o olmutur. Kimsenin makamna itibar etmemi, bu sebeple de korkusuz ve

kar endiesi olmayan bir izgi izlemitir. Olaylar tasvir ederken mbalaa da

yapmtr. Bu belki onun sanatnn en belirgin zelliklerinden biridir. O, mbalaay

insan germek, korkutmak iin deil, toplumun iinde bulunduu durumu daha etkili

bir biimde dile getirmek iin ve bunlardan ibret alnsn diye kullanmtr.

Mantonun yklerindeki konular arasnda cinsellik nemli bir yer tutar.

yklerinin nemli bir blm bu konu zerinedir. Halkn iine yaylm olan cinsel

davran bozukluklar ve karmak fikirler, dncelerinin odak noktasn

oluturmaktadr. Manto bu konular cinsel arzularn tatmin iin deil, halkn nemli

bir sorunu olduu iin ilemitir.56

Ona gre cinsellik insann psikolojisini anlamada byk bir istifade

kaynadr. O, bu yolla hayat anlamaya almtr. Ayrca, cinsellii tepki arac

olarak da kullanmtr. Toplumda cinsellik konusunu iledii iin, Mantonun ad

ktye kmtr. nsanlar, onun adn duyunca kulaklarn tkam, fkelerini dile

getirmi, fakat yklerini de zevkle okumaktan geri durmamlardr. O dnemlerde

Hindistan toplumu kapal ve zulme maruz kam bir toplumdu. Bu durumda da cinsel

alk ve cinsel davran bozukluklar olmas kanlmazd.

Manto toplumda hasr alt edilmi duygu ve dnceleri dile getirmitir. O,

iine insann hr olduu, korku, riyakarlk bulunmayan, herkesin dilediini zgrce

syleyebildii bir toplum dlemitir. Cinsel sapknlklarn meydana getirdii

bozukluklarn yok olmasn amalamtr. Cinsellii sadece insann ftri bir ihtiyac

olarak grmtr.

56
Araf, Dr.A.B.,Kuh Nei aur Purane Efsane Nigar, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1987, s.87

109
 Kimi zaman Mantonun korkusuzluu ve ak szll baz yklerinde

mstehcenlik derecesine kadar ulamtr. Mstehcenlie edebi adan deer

verilemez ancak pek ok eletirmen onun mstehcen slup kulland hikayelerini

daha baarl bulmutur.57

Phaha (Yara Band), Blauz (Bulz), Bu (Koku), Khol Do (Aver),

Upar, Nie aur Darmiyan (Altta, stte ve Ortada), Thanda Got (Souk Et), Kali

alvar (Kara alvar) cinsellik ieren ykleri arasndadr.

Kara alvar adl yksnde bir hayat kadnnn yaamn ve ektii

skntlar konu eder. yknn ana karakteri olan Sultana isimli hayat kadn belirli

bir dzende geinip, hayatn srdrrken, tesadfen Huda Bah adl biri ile

tanmas sonucunda daha fazla para kazanacan ve rahat edeceini umut ederek

farkl bir ehre tanr. Ancak, bu ehirde umduunu bulamaz ve kendisini rahata

geindirebilecek miktarda para kazanamaz. Dolaysyla, Muharrem ay iin gerekli

olan kara alvar da tedarik edebilecek durumda deildir. Bu yk, ayrca, akc

anlatm ve tasvirleri ile de Mantonun en iyi ykleri arasndadr.

Sarak ke Kinare(Yol Kenarnda) adl yksnde de gerekten alayan,

aresiz bir kadnn ruh hali, psikolojik zmlemesi olaanst bir slupulukla

tasvir edilmitir.

Yaanan ac olaylar, vaheti ve konu ederek yazm olduu Khol Do

(Aver) adl yks de Urdu ykclnde olduka nemli bir mihenk tadr.

Fazlaca eletiri almasna ramen, edebi deeri hibir zaman gz ard

edilmeyen Thanda Got (Souk Et) adl yks, l bir kadna tecavz konu eder.

Bu yks yznden Mantoya byk tepki gsterilmi ve dava almtr.

57
Durgun, Recep, Saadet Hasan Mantu, Baslmam Yksek Lisans Tezi, Seluk niersitesi Sosyal
Bilimler Enstits, Konya 2001, s.12

110
 Urdu edebiyatnda yenilikilerin balatm olduu edebi bir akm olan

Terakki Pesend Hareketi yani lerici Hareket; nesirde ve nazmda ok kkl

deiimlere sebep olmutur. zellikle yk trnn bir tr olarak Urdu edebiyatna

tam manasyla girmesini ve yaygnlamasn salamtr.

30lu yllarda eser veren ancak lerici Hareketin takipileri arasnda yer

almayan yk yazarlar da vardr. Saddet Hasan Manto da bunlardan biridir. Urdu

ykclnde psikolojik zmlemelere en fazla ynelen yazar olmutur. ykleri

toplumun vcuduna anszn verilen elektrik eklinde deerlendirilmektedir.58

Mantonun yklerinde ince espri ve mizah unsurlar bulunmaktadr. Mizah

iin alayl ve kaba tabirleri kullanmtr. Bu yzden bu tr ykleri edebi bakmdan

ok kymetli saylmaz. Ancak, karakterlerin zenle seilmesi ve iyi gzlemlenmesi

yklerinin olumlu ynleridir. Baz ykleri olay ve karakterlerin uygunsuz

olmasna karn gerein tam resmini aksettirmektedir. Seyyid Vakar Azimin

belirttiine gre Manto Yarmadann blnmesinden sonra pek ok iyi ve kt

hikayeler yazmtr.59

Mantonun balang dnemindeki yklerinde duygusalln n plana kt

grlr. Bu dnemde hayata sadece kendi penceresinden bakm, dolaysyla tam

manada objektif olamamtr. yklerinde romantizm, idealizm ve realizmi

harmanlayarak tam kvamnda ortaya dkmtr. Beygo, Eyk Hat (Bir Mektup),

Misri ki Dili (eker Paras) gibi ykleri romantik unsurlar tayan

yklerindendir. Bu yklerde gen bir yazarn sadelii, cokusu hakimdir. Sonraki

dnemlerde topluma olan ilgisi artmtr.

Psikolojik ve felsefi ykler de yazmtr. zellikle Sigmund Freudu

58
Toker, Halil, Pakistan-Hindistan ykleri Sekisi, Kakns Yaynlar, stanbul, Mays 2000, s.5
59
Selam, Prof.Dr.Abds, Urdu Novel, Bisvin Sadi Min, Urdu Academy, Sindh, Karai, tarihsiz, s.185

111
incelemi ve ondan etkilenmitir. So Kendil Paver ka Balb (Yz Mumluk Ampul),

Nangi Tanvarin (Knndan km Kllar), Sarkandon ke Pihe (Kavallarn

Peinden) gibi ykleri felsefi unsurlar bulunan ykleridir. Bu yklerde rekabet,

gayr ahlaki davranlar, insanolunun felsefi karmaalar, maneviyattan yoksun bir

hayat gibi konular gze arpmaktadr.

Mantonun nesri hem temiz hem de aktr. Sz edilmeye deer bir zellii de

ne kard ifadede arka plan kaybetmemesidir. n planda karakter ve olay vardr.

Hikayenin giri ksmnda o arka plan ortaya koyar. yklerini skclktan uzak bir

tarzda yazmtr. Okuyucu asla sklmaz. Ksa ksa cmlelerle karakterin gizli

mutluluklar, eksiklikleri, iyilikleri ve ktlklerini ortaya kartr. Karakterin

zelliini en az kelimeyle aklar. Gereksiz kelime ve cmle tekrarlarndan kanr.

Sanki yklerinden bir cmle hatta bir kelime bile karlrsa ykde byk bir

kopukluk meydana gelir ve yknn yaps bozulur. Bu da onun ne kadar mkemmel

bir yk yazar olduunu kantlar. yklerinde fikirde olgunluk, ifadede salamlk,

dnce ve slup bakmndan zirveye ulamlk grlr.

Mantonun yklerinin sonu ksmlarnn ortak bir zellii vardr. ou

zaman yklerinde olaylarn sonunu vermez, okuyucuya brakr. yk iinde baz

olaylar st kapal anlatmay da ok sever. ykleri ilk cmleden son cmleye

kadar srkleyicidir.60

yklerini artc bir sonla bitirmesi da Mantonun yklerine tiyatro havas

katar. Ayrca, talama ve hiciv sanatn da ok baarl bir ekilde kullanmtr. Bu

tarz ykleri Urdu edebiyatnn en gzel rnekleridir. Kelimelerin ince anlamlar

zerinde durur ve kelimelerin hakkn verirdi. A.B.Araf, Mantonun eserleri

60
Haki, Mesud Rza, Urdu Afsane ka rtika, Mekteb-I Hayal, Lahor 1987, s.611

112
hakknda unlar sylemektedir: Mantonun ykleri bizim iin deerli bir kaynaktr.

Baka lkelerin edebiyat ile yarrken, onun yklerini gururla sunabiliriz.

Mantonun eserleri birok dile evrilmektedir. Onun ykleri ulusal tarihimizin

gerek belgeleridir ve bunlar yok etmek ulusal tarihimizi yok etmek anlamna gelir.

Mantonun ykleri ulusal mirastr.61

Manto sayca ok fazla yk yazmtr. ok sayda yk yazmas sanatnn

kymetini de etkilemitir. Edebi adan nemli olmayan ykleri de mevcuttur.

htiya olduu iin ok sayda yk yazmtr. lkenin ekonomik koullar ona

kendini geindirebilecek, karsna ve ocuklarna bakabilecek miktarda para kazanma

frsat vermemitir. Kazancnn byk bir blmn de ikiye harcam ve ikiden

dolay amansz bir hastala tutularak lmtr. Bir sre daha lmeseydi,

mahkemeye verilen ykleri yznden daha da zor duruma debilirdi. Manto,

yklerinin bir ounu yaynevlerine ok ucuz bir fiyata satmtr. Yaynclar ise

onun eserlerinden ok fazla miktarlarda para kazanmlardr. Yani, almalarnn

semeresini kendisi grememitir.

Mantonun yk kitaplar unlardr:

1- Atepare (Ate Paras) 1936

2- Manto ke Afsane (Mantonun ykleri) 1940

3- Dhuan (Duman) 1941

4- Afsane aur Drame (yk ve Dramalar) 1941

5- Lazzet-e Sang (Talanmann Tad) 1940

6- ugad (Enayi) 1948

7- Thanda Got (Souk Et) 1950

8- Hali Botlen Hali Dabbe (Bo ieler, Bo Kutular) 1950

61
Araf, A.B., Masail-e Adab-Tankid o Tacziya, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1995, s.415

113
9- Nemrud ki Hudai (Nemrudun Tanrl) 1950

10- Badiahat ka Hatma (mparatorluun Sonu) 1951

11- Yezid (Yezid) 1951

12- Sarak ke Kinare (Yol Kenarnda) 1953

13- Sarkandon ke Pihe ( Kavallarn Peinden) 1954

14- Phundne (Pskller) 1955

15- Baer cazet (zinsiz) 1955

16- Burka (Pee) 1955

17- ikari Auratin (Avc Kadnlar) 1955

18- Rati, Maa aur Tola62 1955

19- Anarkali (Anarkali) 1956

20- Eyk Merd (Bir Adam) 1956

62
zellikle altn tartmakta kullanlan arlk ls birimleri

114
GULAM ABBAS

Pakistann nemli yk yazarlar arasnda olan Gulam Abbas, 17 Ocak

1909da Amritsarda dodu. Babasnn ad Miyan Abdulazizdi. lk renimini

Lahordaki Diyal Singh adl okulda grr. Fakat, okula dzenli olarak gidemez.

1942de 10. snf snavyla mezun olur. 1944de Pencab niversitesinde n lisansn

bitirir. Sonra bir sre lisans snav iin alr ama hi snava girmez.

15 yandayken Tolstoyun nl bir romann Cila Vatan (Srgn) adyla

tercme eder. Bu tercmesi, 1925 ylnda Hazar Das (Bin Hikaye) adl dergide

yaynlanr. Daha sonra ocuklar iin birok kitap yazar. and ki Beyti (Ayn Kz),

Capani aur Dusri Kahaniyan (Japon ve Dier Hikayeler), Cadu ka Lafz (Sihirli

Sz), Sreyya ki Gurya (Sreyyann Bebei), Baraf ki Beyti (Buz Kz), Rusi

aur Diyger Kahaniyan (Rusa ve Dier Hikayeler) adl ykleri nemli ykleri

arasndadr.1930da Washington Arwangn mehur bir kitabn zgn bir tercmeyle

Elhamra ke Efsaneh (Elhamrann ykleri) adyla evirir.

Balangta bamsz bir gazeteci olarak hizmet verir. Hamayun, Nigar,

Karvan, Hazar Dastan, Edeb-e Latf, Nreng- Hayal ve razah adl dergilerde

ykleri srekli olarak yaynlanr.

1928den 1937ye kadar ocuklarn mehur dergisi Phul (iek) ve

hanmlarn ok beendii Tehzb- Nisvn (Kadn Islah) adl dergilerde mdr

yardmcs olarak grev yapar. 1937de Delhideki All India (Tm Hindistan) adl

radyoda almaya balar ve vz dergisine mdr olur. Ayn yl, Hinte bir dergi

115
olan Sareng yaynlanmaya balar

Gulam Abbas, 1947de Pakistana gelir ve Pakistan Radyosunda almaya

balar. 1948de Pakistan radyosu, kendi dergisi olan hang (Ahenk)i karmaya

balaynca Gulam Abbas bu derginin mdr olur. 1949da, Pakistann merkezi

hkmetinin Enformasyon ve Yaynclk Bakanlnda almaya balar. Albay

Mecidin yardmcs olarak halkla ilikiler mdr yardms olarak hizmet verir.

1949dan 1952ye kadar BBC Londonda yapmc olarak alr. 1952de yine

vatanna dner ve hang Dergisinde mdr olarak resmi grevine devam eder ve

1967de bu grevinden emekli olur.

Gulam Abbas alt yllarda Fransa, ngiltere ve spanyaya gider. Emekli

olduktan sonra da Amerika ve Kanadaya gider.

ki kere evlenir. lk ei Aligarhdandr. 1939da evlendii bu einden drt kz

ve bir de olu olur. kinci eiyle de Londrada yaarken 1952 ylnda evlenir. Bu

bayan ngiliz aslldr. Ama Mevlana htiam-ul Hak Tanvi sayesinde slam' kabul

eder. Bu evliliinden de iki kz ve bir olu olur.

1948de Gulam Abbasn ilk yk kitab nendi (Mutluluk) yaynlandnda

Pencab Yardmlama Kurumu onu parayla dllendirilir.

kinci yk kitab olan Carey ki andni (Karak Dolunay) 1960da

Adem Ci edebiyat dln kazanr. 1967de de Pakistan Hkmeti onu imtiyaz

madalyas ile onurlandrlr.

Eyyp Hann yazd Friends Not Masters (retmen Deil Arkada) adl

kitab Pervaz Min Kotahi (Uuta Kstahlk) adyla Urducaya evirir.

1 Kasm 2ye balayan gece kalp krizi geirerek vefat eder.

Gulam Abbas'dan sz ederken, Urducann herhangi bir edebi harekete dahil

116
olmam tek edebiyatsdr diyebiliriz. O, hibir zaman halkn karsnda

byklenmemi, sansasyon yaratmamtr. Kiisel yoksulluk ve isteklerini

sergilememitir. Buna ramen, Pakistan ve Hindistann pek ok okuyucusu ona

balanmtr. Urdu edebiyat eletirmenleri Gulam Abbas her ne kadar gz ard

etmilerse de Anendi, Overcoat (Palto), Ktbe (Kitabe) adl ykleri ve bunun

gibi daha birou hibir zaman gz ard edilemez.

Urdu edebiyatnn nemli akmlarndan olan lerici Yazarlar birlii, zamanla

kendi akmlarna zarar verecek yollara sapmlardr. Kendilerinden olanlar ve

olmayanlar diye gruplar oluturmaya; kendilerinden olup da lerici Yazarlar grleri

dorultusunda yazmayanlar da aralarndan ayklamaya almlardr. Oysa,

toplumsal bilin sahibi ve toplumun sorunlarn yazlarna konu eden her edebiyat

aslnda lerici Yazarlar grleri dorultusunda alyor demekti. Zira dorudan o

dernee bal olmakszn da o dernein grlerini yaymaktaydlar. Gulam Abbas da

yklerinde toplumsal sorunlar ilemi ve dolaysyla lerici Yazarlar gibi edebiyat

rnleri vermitir. Bu yzden Gulam Abbas, hibir siyasi dnceye sahip

olmamasna ramen sosyal uur ve dnce dengesinden dolay ilerici

yazarlardandr.63

Gulam Abbas iki yzllk, riyakarlk ve gsterii hi sevmezdi. Beenmedii

eyleri aka belli eder ve deitirmek iin aba harcard. Gler yzyle toplumdaki

tezatlar ortaya koyarken, umursamazca gler ve glerken alay ediyormu gibi

grnrd.

yklerinde karakterlerin yanl davranlarna ramen onlardan nefret

ettirmeyen, olumsuzluklar bile okuyucuya lml bir tarzda sunan Gulam Abbas,

63
Ahmed, Dr. Enver, Urdu Afsanah, Becan Books, Multan 1988, s. 257

117
Overcoat (Palto) adl yksn de bu tutumla yazmtr. Bu yk, kendisini

olduundan farkl gstermeye alan bir genci konu eder. Yrtk prtk eski

elbiselerini k bir paltoyla, delik oraplarn gzel bir ayakkabyla gizleyen, zengin

ve kltrl bir insan klnda ehirde gezen bu karakterin konu edildii yk yle

bir tarzda yazlmtr ki insan bu karaktere kzmak yerine, iinde ona kar bir acma

hissi bile uyanr.

Behrupiya (Takliti)adl yks de bu tarzda yazd bir ykdr.

yklerinde toplumun belli bal insanlarnn iki yzlln alayl bir

slupla sunmutur. Fakat bu alayc slubu ok grlt karmazd. Sakin bir ekilde

zarar vermeden yaplan bir alayd bu.

yklerinin konusunu etrafnda yaanan gerek olaylardan semitir. Olaylar

en ince ayrntsna kadar gzlemleyip ince bir slupla aktarm, ve karakterleri de en

saf ve aldatlmaya yatkn haliyle ilemitir. Ona gre bizzat yaamn kendisi

aldatmacadan baka bir ey deildir.64 Gereki bir yazar olduu iin hayal rn

konulara yer vermemitir.

Gulam Abbas kadnlarn, ayrca, hayat kadnlarnn toplumda ektii

skntlar da kaleme almtr. nendi yksnde hayat kadnlarnn ehirden

karlmalar ve ehir dnda kendilerine yeni meskenler yaptrmalar esnasnda

ektikleri sknty kabul edilebilir bir dille aktarmay baarmtr. yknn konusu

ksaca yledir: Belediye meclisinin karar ile hayat kadnlar, ehir d edilirler.

nk onlarn varlnn insanlk, ahlak ve medeniyet adna kt bir leke olduuna

kara verilir. ehrin dnda bir blgeye tanan ve burada sfrdan balayarak

meskenlerini oluturmaya, yaamlarn bir dzene koymaya alan hayat kadnlar

64
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul 2001, s.232

118
sayesinde, bir ok esnaf da burada i kurar ve geimini bu meskenden salar. Bu

ekilde bombo bir yer canlanm, hayat bulmu olur. 20 yl sonra da bu mesken

tklm tklm bir ehir haline gelir. Yllar sonra ehir o kadar geniler ki, hayat

kadnlar iin kurulan bu yeni yerleim merkezi artk ehrin iinde kalr, dolaysyla

belediye meclisinde yeni bir karar alnr. Bu kez, hayat kadnlarnn yerlemeleri iin

seilen yer ehirden 12 kos uzaklktadr.

Gulam Abbas, hibir zaman politika konular zerine yk yazmamtr.

Fakat, yk kitabnda bulunan drt yk politik konulara deinmitir.

Gulam Abbas, Surh Culus (Krmz Yry) adl yksnde halkn

psikolojisini ok baarl bir ekilde tasvir etmitir. Eyk Derdmand Dil (Dertli

Kalp)ise vatann seven bir gencin hznl ve uzun bir yksdr. ngiltereden

byk umutlarla vatanna dner ama bekledii eylerle deil, insanlarn bencillii ve

aalamalar ile karlar. Bu yzden btn planlarn bir yana brakarak bir dans

salonu aar. Laak aur Otar (Esneklik ve Yce Ruh) adl yksnde de Hint

Mslmanlarnn karmak ve affedici dncelerini ortaya koyar.

ntizar Hseyin gibi Gulam Abbas da ada Hint Mslmanlarnn dnya

grlerini ve dncelerini ak bir ekilde yanstmtr. Hindularla Mslmanlar

arasndaki atmalarda Mslman kannn dklmesi zerine etkileyici ykler

yazmtr.

N. M. Raid, Gulam Abbasn sadece sradan insanlarn yk yazar olduunu

sylemitir. Raid'in belirttii gibi, o aradn herhangi bir ehrin kk bir

mahallesinden veya bir kyden bulup karr. ncelikle, etrafnda olanlar tasvir

ederdi. Zira o, bir insann bir evresi olmadan sadece kendi iinde yaayabileceine

inanmayan biriydi. Bu yzden onun tm karakterleri iinde yaad toplumun birer

119
parasdr.65

Ktbah (Kitabe) ok etkili bir tarzda yazlmtr. Sosyal sistemin, halkn

isteklerini nasl ldrdn yanstmtr. Bunu da son derce yumuak bir slupla

yapmtr. Sadece ana karakter olan erif Hseyinin deil btn memurlar etkileyen

bir ykdr. Cavari (Kumarbaz) adl yksnde kumarhane sahibin yaamn konu

ederken btn kumarbazlarn zayf noktalarn ve alkanlklarn ortaya koymutur.

akkar (Yuvarlanma), zengin bir kii olan anna Milin kahyas iyla Ramn

anlamsz abalar ve baarszlnn yksdr. Overcoat (Palto) adl yks de

grnte basit ancak dikkat edildiinde sosyal yaamn doru bir yansmasdr.

Bhanvar (Girdap) Konu bakmndan Anendi adl yksyle ayndr.

Hayat kadnlarn konu eden hznl bir ykdr. Bu ykde iki yzl karakterler

yoktur. Hac efaat Ahmet adl karakter btn samimiyetiyle baz eyleri dzeltmeye

almtr.

Gazi Merd (Mert Gazi), etkili bir karakterin yksdr. Kr bir kz karanlk

hayatn dualar ile aydnlatmaya alr. Firar (Ka) basit tarzda yazlm bir

ykdr. Surh Gulab (Krmz Gl) cehaletin, batl inanlarn, cinsel

isteklerin kapal kaplar ardnda gereklemesinin yksdr. Ruhi (Ruhi) adl

insanlarn isteklerini ve yalnzlkla ilgili dncelerini samami bir ekilde ortaya

koyduu bir ykdr.

Urdu ykcln en nemli isimleri arasnda yer alan Gulam Abbasn ad

daima en st seviyede yer alacaktr. nk o istikrarl, seviyeli, onurlu bir ekilde

alm ve Urdu edebiyatna nemli eserler kazandrmtr.

65
Ahmed, Dr.Enver, Urdu Afsanah, Becan Books, Multan 1988, s.260

120
AFAK AHMED

Afak Ahmed 22 Austos 1925de Hindistann Firuzpur ilinde dodu.

Pakistana g eden Hindistanllardandr. Halen hayatta olan Afak Ahmed, ada

Urdu edebiyat yk ve oyun yazarlarndandr. Lahor Devlet Kolejinde master yapar.

talyann Roma niversitesinde talyanca, Fransann Garinol niversitesinde de

Franszca diplomas alr. New Yorkda radyo yayncl eitimi alr. Dial Singh

College Lahorda aratrmac okutman olarak alr. Roma niversitesinde iki yl

Urduca, Pencab niversitesinde de 1 yl gnll aratrmac okutman olarak

Pencabca dersi verir. Leyl u Nihar adl haftalk dergide 2 yl mdrlk yapar. Daha

sonra da, aylk bir dergi olan, Dastangoyu karr. 4 yl da R.C.D (Blgesel Kltr

Aratrmalar Enstits)nin Pakistan blmnde mdrlk yapar. Ardndan da Urdu

Science Boardn mdr olarak alr. Pakistan Hkmeti tarafndan stn hizmet

madalyasyla taltif edilir.

Pakistan Radyosu iin birok oyun yazar ve televizyon iin dizi film

senaryolar yazarak mehur olur. Bir gezi yazs ve roman da yaynlanr.

Kalabalk karsnda konumada olduka ustadr. Zaten televizyon ve radyoda

baarl olmas da bunu kantlar.

Afak Ahmed, Urdu ykclnn en nde gelen yazarlarndandr. Fakat

son dnemlerde eskisi kadar ok yk yazmamaktadr.

yklerini genellikle kk olaylardan balayp genileyerek ilerleyen bir

kurgu iinde yazar. yklerindeki karakterler her zaman, her yerde rastlanabilecek

tiplerdir. ou zaman konu ettii karakterin psikolojik zmlemesine girer ve bunu

121
o karakterin en yaln hali olarak yk ve hikayelerinde ince bir slupla iler. mgesel

anlatm tarznn yaratt grntlerle yklerine grsel bir hava kazandrr.

Geleneksel toplum deerleri konusunda da olduka hassas bir anlatm slubunu

benimsemitir.

Karakterin psikolojik zmlemesine girerek, tasvirlerle bezedii Toey

Billey adl yks drama tarznda yazlm, olduka ilgi ekici bir ykdr.

nsanlarda aynen dramann yaratt tesiri brakmtr. Okuyucu, bu yky ilk

cmlesinde itibaren dikkatle okumazsa bu yky anlamas zaman alacaktr. 66

Evlenmek iin hayalinde bir erkek yaratan, onun bir gn mutlaka geleceine inanan

ancak onu bulduunu zannettiinde kaybeden bir gen kzn duygularn ve hayal

krkln anlatan bir ykdr. yknn ana karakteri olan gen kzn psikolojisi u

ekilde yanstlmtr:

te, byle bir insan iin hayatm boyu bekledim, iten ie ona seslendim

durdum. Seslenilerime verilen yant ok uzaklardan geldi hep; gece karanlnda

balk avlamak iin ak denizdeymi gibi sahilde bekleyip, bkmadan usanmadan ona

seslendim durdum, her sesleniime sevgiyle karlk verdi. Ama bir trl kendi

gelmedi. ok talibim kt, ben ise onu bekledim. Baka biri iin elime niye kna

yakaym!

Ben aileden bir erkei sevme yanls deilim. nk, bir arada yaaya yaaya

yle bir iliki oluuyor ki, bence sevme dncesine olaslk tanmyor. Ben

istiyorum ki, masal lkesinden anszn bir prens kagelsin, onu ilk bakta tanyaym,

sonra devesinin peisra onunla llere vuraym ve onu epeevre saran serin hava

olaym. Ya da spanyann bir arenasnda boa greine kan birisi olsun. Seyirciler

66
Amced, slam Amced, Yeh Afsane, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1992, s.171

122
arasnda gzleri birden bana taklsn ve kanl boay bir anlna unutsun, boa onu

sivri boynuzlarna takp frlatsn, sonra ne olursa olsun; ister lsn ister kurtulsun.

stediim inciye kavuaym yeter...67

Afak Ahmed, televizyonda yapt iki program; Aur Drame ve Tota

Kahani yznden karmaaya sebep olmutur. Bu yzden ona bn-ul Vakt (Zamane

ocuu) denmitir. Fakat en sert muhalifleri bile onun eserlerini, zellikle de

Gadriya (oban) adl lmsz yksn baarl bularak sayg gstermilerdir.

Afak Ahmedin hayat felsefesi asl olarak sevgiye dayanr. Ayrca derin bir

ekilde toplumu birletirme ve bilinlendirme arzusu grlr. rnein, 'Master Roi

(Roi retmen)', Aciyb Badah (Tuhaf Padiah)', 'Pinahin (Snaklar)' gibi

yklerinde ilim ve bilgiye sayg gsterilmesini ve toplumun bilgiye olan

gereksinimini ak ifadelerle iler.

Afak Ahmed bilerek lerici Hareket yazarlarnn kalabal iine girmekten

holanmamtr. Fakat siyasi konulu ykleri de vardr. Mesela Toba (Tvbe) adl

ilk yks Mslman birliinden bahseder.

yk kitaplar unlardr:

1- Eyk Muhabbet So Efsane (Bir Sevgi Yz yk): 1951de baslm olan bu

kitabnda 13 yk yer alr.

2- Ucle Phul (Parlak iekler): 9 ykden oluan bu kitab 1957 ylnda

baslmtr.

3- Sefer-e Miyna (Mina Yolculuu): 1983de baslan bu kitapta 11 yk

bulunmaktadr.

67
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul 2001, s. 150

123
SMET AATAY

Urdu Edebiyatnn tannm kadn yazarlarndan olan Bhopalli aatay,

1915de Agrada (Hindistan) dodu. rencilii yllarnda eitli edebiyat trlerinde

yazmaya balad. Aligarh Muslim niversitesinde eitim grd. lk roman olan

nat 1941de yaymland.

Arlkla kadn sorunlar ve ve kadnlarn toplum iindeki yerini yklerine

konu eder. Ancak, cinsel temalar evrenin sosyal ve kltrel hassasiyetini gz ard

ederek ayrntlaryla ilemesi eitli tepkilere sebep olmutur. Kadnn, toplumda

sadece cinsel bir meta olarak grlmesini ve cinsel iddeti ou zaman ironik bir

anlatm tarzyla yklerinde iler. iir, yk, roman trlerinde yazan aatay, ok

sayda film senaryosu da yazmtr.

Cinsellik konusunu ayrntl bir ekilde iledii yklerinden biri olan

Yorgan adl yksnde, Begum Can adl bir karakterin yaamn konu eder. Bu

kadn, kocas tarafndan ilgi grmedii ve onunla cinsel olarak birliktelik

yaayamadndan dolay, kocasnn da yapt gibi, bu ihtiyacn hemcinsi ile

gidermektedir. Bu karakterin yaam drt duvar arasnda geer. Onun, bakalar gibi

dar kp gezebilecek, deiik eylerle ilgilenebilecek bir yaam yoktur.

Kadnn toplumdaki yerini ve sorunlarn tepkilerden ekinmeden, ayrntl bir

ekilde ileyen smet aatay, bu yksn de cesur bir ekilde kaleme alm ve

arpc bir eser ortaya karmtr. Aada bu ykden bir kesit yer almaktadr:

Kim bilir onun yaam nereden balyordu; belki domak hatasn yapt

andan; belki de bir navabn ei olarak onun evine gelip, cibinlikli yatana girdii

124
andan itibaren. Ya da navabn etrafnn parlak olanlarla dolduu, onlara yal

helvalar, lezzetli yemekler gitmeye balad ve Begum Cann hareminin zgaral

pencerelerinden esnek belli genlerin zarif baldrlar ve kokulu tiril tiril ine

kurtalarn seyrede seyrede, iten ie erimeye balad andan itibaren.

Ya da dilek tutmalar, adaklar, byler ve geceler boyu dualar, tespihlerin

ardndan...Ama slk taa yapr myd hi? Navvab Beye hibir etkisi olmad.

Sonunda Begum Can yenilgiyi kabullendi ve kendini okumaya verdi. Ama onda da

bir ey bulamad. Ak romanlar ve duygulu iirler okuya okuya kendini daha da kt

hissetmeye balad. Gece uykusu haram oldu. Begum Can artk yaamay brakp yas

ve keder korkuluuna dnd. Ate alm bir bez gibiydi..giyinip sslendii olursa da

bakalarna kendinin nemli biri olduunu gstermek iindi. Artk ne Navvab Beyin

tiril tiril kurtallarndan ayrlp birazck olsun ona ilgi gsterecek zaman vard, ne de

bir yerlere gitmesine izin veriyordu. Begum Can, evlenip bu eve geldiinden beri,

akrabalar gelip aylarca onun yannda kalrlard, ama zavall Begum Can hep hapis

hayat yaard.68

Bu ykden de anlald gibi smet aatay toplumdaki arpklklar cesur

bir ekilde kaleme alm ve yaln bir dille okuyucuya aktarmtr. Urdu

ykclnde onun adnan daima vgyle sz edilmektedir.

nemli yk eserleri arasnda; Tiyrhi Lakir (Eri izgi), Masumah

(Masum Kadn), Saudai (Mteri), Eik Bat (Bir ey) ve eytan (eytan) en

nemlileri olarak saylabilir.

68
a.g.e., s., 170,171

125
AHMED NEDM KASM

Pirzade Ahmed ah Nedim Kasmi, 20 Kasm 1916da Sergodhada dodu.

Babasnn ad Pir Gulam Nabi idi ama an Pir adyla mehurdu.

Nedim Kasmi, 1920de kynn camisinde kuran eitimi alarak dnce ve

bilim yolculuuna balar. Ertesi sene ilkokula girer. 1924de, babas lnce, aabeyi

Pirzade Muhammed Bah ile amcas Han Bahadur Pir Haydar ahn yanna gider ve

orada orta okula devam eder. 1929da ntermediate Collegede eitimini srdrr.

Kasmi, 1931de Goverment High Schoolda liseyi bitirir. 1931 ylnda da

niversiteyi bitirir.

Eitimini bitirdikten sonra alma hayatna balayan Kasmi, ok deiik i

alanlarnda alr. nce, Lahorda kaymakamlkta yaz ileri ile uramaya balar ve

memuriyete girer. Fakat, ksa bir sre sonra buradan istifa eder. Okarada 9 gn

telefon santralinde alr, ancak, oradaki nemli bir kiiyle tartmaya girince oradan

da istifa eder. 1939da Multann vergi dairesinde yardmc mfetti olarak alr.

Ama, bu iten de skld iin 20 Eyllde istifa eder. 3 gn sonra Pencabdaki

yaynevinde almaya balar. Phul ve Tehzib-e Nisvan adl haftalk dergilerin

editrln yapar. Ayn dnemde Edeb-e Latif adl derginin de editrln yapar.

1946da Edeb-e Latif dergisinin editrlnden de istifa eder ve Mslman Birlii

bayra altnda Pakistan Hareketi iin gece gndz almaya balar. Ayn yln

sonunda Peaver Radyosunda program yazar olarak ie balar. Bundan bir sre

nce de Mantonun daveti zerine Bombaydaki film dnyasn yakndan grme

frsat bulur. 1947 ve 1948 ylnda Saveyre adl dergiyi karma grevini stlenir. Bu

126
derginin ilk 4 saysn karr. 1948de Peaver Radyosundan istifa eder ve Lahora

gelir. 1948 ve 1949 ylnda ise manevi kardei Hacra Masrur ile Nuku adl derginin

ilk 10 saysn karr. lerici Edebiyat Hareketi iin de alr. Ayn yl bu dernein

ilk genel sekreteri seilir. Siyasi grlerinden dolay hapis cezasna arptrlr ve

Mays 1951den Kasm 1951e kadar hapishanenin dnce sulularna ayrlm

ksmnda yatar. 1953de Amroz dergisinin editrln alr. Ekim 1958den ubat

1959a kadar yine gz altna alnr. 1959da Eyyp Hann diktatr brokrasisi

yznden Amrozun da editrlnden istifa eder. Bu dergi daha sonra hkmet

tarafndan satn alnr. 1961 ylnda halen yaynlanmakta olan edebi dergi. Fnunu

yaynlamaya balar. Bylece Kasmi, kaleminin gcyle para kazanmaya devam eder.

Hilal-e Pakistan-Lahor, hsan-Lahor, Cang-Karai, Hurriyet-Karai gibi gazetelerde

ke yazar olarak dnsel makaleler yazar. Bugnlerde de Cang-Lahor adl gnlk

gazetede makaleler yazmaktadr. 1968de stn baar dl almtr. 1974de

Meclis-e Terakki Edeb Lahor (Edebiyat Gelitirme Dernei)un mdr olur ve

1980de Sitare mtiyaz (stn Hizmet Nian) dln kazanr.

mtiyaz Ali Tac, Nedimin ilk yk kitaplarnn giri blmlerinde Nedimin

yklerini iki adan deerlendirir. 1- Perim andn ykleri genellikle UP (Birleik

Eyaletler)nin kylerindendir. Nedim ise Pencabn kylerini almtr; 2- Perim and

kyllere sempati duymasna ramen kyllerin hayatna bir ehirli gzyle

bakmtr. Fakat Nedim hi ekinmeden ky bir kyl gzyle yanstmtr.

Kitabndaki ilk yk olan Beygnah (Gnahsz)sanatsal adan iyi bir yk

deildir. Duygusallk, biimsellik ve rnekilik etkileri bu ykye zarar vermitir.

Ancak Pencabdaki bir kyn yaamn gereki bir ekilde yanstmtr. Bu ykde

Pencab cehennemin bir rnei olarak grlr. Rehmu adl karakter btn iftilerin

127
temsilcisidir. Toprak aalarnn aalamalarn hazmedemeyen iftileri temsil

etmektedir. Tarlalarda yangnlar, hapishane hcreleri toprak aalarnn her trl

aalamas ve soygununa tahamml edemeyen iftinin kaderi haline gelir.

Burha Sipahi (Yal Asker) romantik bir ykdr. Pencabn iki ayr

kynde bulunan sevgilileri ve onlarn duygularn konu eder. Nannha Manchi

(Kk Manchi) masum bir ocuun aclarn ve yoksulluunu konu eden duygusal

bir ykdr. Bu yky yazarken yazarn da gzlerinin dolduu anlalr.

Hercai (Hercai) Sade ve romantik bir ykdr. Nedimin bu tarzda yazd

yklerinin says fazla deildir. Bu ykde dardaki etkenler yerine kendi iindeki

etkenleri yanstmtr. Musafir (Yolcu) Hznl bir tarzda yazlm uzun ve

romantik bir ykdr. yknn sonunu anlaml bir ekilde ilgin bir hale getirerek

sunmutur. Nedim, bu ykde ilk defa st tabaka insanlarnn duygusallktan yoksun

olma durumunu yanstmtr. Belki de o, st tabaka romantizminin daha onurlu ve

ciddi olduunu, insanlar daha fazla hznlendireceini dnmtr.

Gayretmand Beyta (Onurlu ocuk) sadece bulunduu kitaptaki en nemli

yk olmakla kalmaz, dier nemli ykleri arasnda da ilk sralardadr. Bu ykde

idealizm ve gereklerin atmasn ortaya koymutur. Bu da, onurlu bir ocuun

kaderinin bir parasdr. ntikam (ntikam) adl yk de Onurlu ocuk gibi basit

dncelerin yks deildir, aksine baskn ortamda ztlklarn birbirine nasl girmi

olduu yanstlmtr.

Gurur-e Nefs (Nefsin Gururu) opal adl kitabn ilk yksdr. Bir kadnn

kalbinde yanmakta olan sevginin konu edildii bir ykdr. Buradaki karakterin

lm ve yaad ortamdaki basklar, kstlamalar ikayeti bir ekilde ortaya konur.

Beara (Zavall) arpc bir konusu olmamasna ramen olgun tarzda

128
yazlm bir ykdr. Sahibi ve kle arasndaki ilikileri ortaya koyar. opal (Ky

Odas), Nedim, Pencabn kylerinde yaayan kylleri konu ettii bu yksn

Ahtar eyrani ile sohbet eder tarzda kaleme almtr. Bu ykde ciddiyet olgunluk,

rnekilik, detayclk sanata biraz zarar verir. Her ykde airlerin birka iirine yer

vermitir. Toba Meyri (Tvbem) Perim andn Kefen, Dudh ki Kymet ve

Zaderah adl yklerinden etkilenerek yazd bir ykdr.

Bhut (Cin) romantizm hareketinin ilgin durumlarnn yanstld bir

ykdr. Mantonun Mantar adl yks gibi masumca yazld belli olmaktadr.

Fakat bu ykde Nedim durumu daha sert bir ekilde sunmutur. Bapanah

(ocukluk) orta halli bir ykdr. ehir yaamndaki tuhaf beklentileri ortaya koyar.

Man (Anne) olduka etkileyici bir tarzda yazlm bir ykdr. ok zalim bir

kadn konu eder. Meyra Ranca (Benim Sevgilim) Romantik bir ad olan ama

romantik olmayan bir ykdr. Anne ve babasnn resmi nikahl olmadn

renince ortadan kaybolan bir kiinin konu edildii bir ykdr.

Keyl (Oyun) Mecburiyet ve zulmn bir oyunudur. Nedim gibi insancl ve

rnek bir sanat olan bir kiinin bile mecburiyet karsnda lm tercih ettii

grlr. Paun ka Kanta (Ayaa Batan Diken) Duygusal bir ykdr. Bir kadnn

vey ocuunun sadece ruhsal olarak deil, fiziksel adan da katili olduunu konu

eder. Bae ki Biymari (ocuun Hastal) Perian bir baba ve hasta ocuunun

konu edildii, etkileyici bir tarzda yazlm bir ykdr. An Ban (Anlamazlk)

Kar-koca hayatnn tatl tartmalarnn konu edildii basit tarzda yazlm bir

ykdr. Ho Reho (Mutlu Kal) Para vermeden i yaptrmay konu alan etkileyici

bir ykdr. Sapnon ke Mehel (Ryalarn Saray) Bu ykde Perim andn

karakterleri hatrlatlr.

129
 Surh Tobi (Krmz apka) Politika konulu bir ykdr. Hindu, Mslman

ve Sihlerin bir arada yaad gzel gnleri anlatr. Peraya (Glge) Tiyatro oyunu

havasyla yazlm bir ykdr.

Tulu o Gurub (Dou ve Bat) adyla yaynlad yk kitabnda nemli

ykler yer alr. Bu kitabn nsznde Nedim; gelenek, grenek ve yasalarn

azlarn kapatt dilsiz insanlarn dncelerini ortaya koyduunu yazmtr. Kendi

adn alan kitabn ilk yksdr ve romantik bir tarzda yazlmtr. Kydeki temiz ve

tatl suyu kirleten ehir yaam konu edilir. Gon (Yank) sanat bakmndan basit

bir ykdr. Ryasnda yksek sesle ilahiler okuyan kr bir kzn yaamn konu eder.

Celsa (Toplant) ve Paka Mekan (Betonarme Ev) Bu yk derlemesinin

en etkili ykleridir. Celsa'da sahtekar bir hocann karakteri konu edilir. Bu hoca,

siyaseti kendi menfaatleri iin kullanmaktadr. Mescid ki Minar (Caminin

Minareleri) Mbalaal bir tarzda yazlmtr. Sevgilisine mesaj ulatrabilmek iin

caminin minaresine kmay gze alan bir kz konu eden etkileyici bir ykdr.

Narm Dil (Yumuak Kalp) talama tarznda yazlm etkileyici bir ykdr.

stifa (stifa) Romantizmi arayan bir kadn retmeni konu eder.

Bin (At) olduka duygusal bir tarzda yazlm, etkileyici bir ykdr.

Ranu isimli dindar bir kzn, baland ermi eyh tarafndan tecavze uramas

neticesinde kafay bozmasn ve lmn konu eder. Kznn lm ardnan

annesinin hzn ve ac dolu adn, dnyaya geldii zamanki mutluluunu, ancak,

babasnn bu gzellik karsnda duyduu endieyi anlatr.

Elhamdlillah (Elhamdlillah) adl ykde ise mam Ebel isimli bir

hocann yaamn konu eder. nceleri, varlkl bir ekilde hayatn srdrrken,

yllarn gemesiyle durumunun ktlemesini, kzn evlendirirken ektii maddi

130
skntlar akc ve sade bir tarzla anlatan bir ykdr.

Kasminin yaynlanm 15 yk kitab unlardr:

1) opal (Ky Odas): 1939da baslan bu kitap 14 ykden oluur.

2) Begoley (Krc): 20 yknn yer ald bu kitap 1941de baslmtr.

3) Tulu o Gurub (Dou ve Bat): 1942-43de baslan bu kitapta 8 yk bulunur.

4) Girdab (Girdap): 15 yk yer ald bu kitap 1943de yaynlanmtr.

5) Seylab (Sel): 12 yknn yer ald bu kitap 1943 ylnda baslmtr.

6) Anal (Yemeni): 1944de yaynlanmtr, 11 ykden oluur.

7) Abley (Kabarcklar): 3 ykn yer ald bu kitap 1946da baslmtr.

8) As Pas (Etraf): 1948de baslmtr ve 8 yk yer alr.

9) Dar u Divar (Mekan): 8 ykden oluan bu kitap da 1948 ylnda yaynlanmtr.

10) Sannata (rktc Sessizlik): 10 yknn yer ald bu kitap 1952de baslmtr.

11) Bazar-e Hayat (Yaam Pazar): 1959da yaynlanan bu kitapta 13 yk bulunur.

12) Berg-e Hina (Kna Yapra): 9 ykden oluan bu kitap 1959da baslmtr.

13) Ghar se Ghar Tak (Evden Eve): 1963de baslmtr ve 11 yk bulunur.

14) Kapas ka Phul (Pamuk iei): 1973de yaynlanan bu kitap 17 ykden oluur.

15) Niyla Pattar (Mavi Ta): 1980 ylnda baslmtr ve 9 ykden oluur.

131
RACANDAR SNGH BEYD

Hindu bir aileden gelen Beydi 1915de Pakistann Lahor ehrinde dodu.

yklerinde ak izleri grlen mitolojik Hint destanlar Ramayan ve Mahabarataya

kar olan ilgisi eitimi yllarna dayanr. Ayrca, din kitaplar Vedalardan da

olduka etkilenmi olduu yklerinde gze arpar. Hinduizmin kendine has

inanlar ve geleneksel kltrnn Urdu ykclne aktarlmasna byk katks

olmutur.

Reformcu bir yazar olan Beydi, rencilik yllarnda yk yazmaya balar.

Bu yazn trne yapm olduu katklarndan dolay Hindistan alt ktasnda ada

ykcln ncs olarak kabul edilir. Beydi 1984te Bombayda vefat eder.

Beydi Urdu edebiyatna ok nemli eserler kazandrmtr. Yem ve Tuzak,

Girehen (Ay Tutulmas), Evlat Acs ve Divali (Divali) nemli eserleri

arasndadr.

Ay Tutulmas bir kadnn koca evinde ektii skntlar, aalanmalar

konu eden bir ykdr. Bu ykde kadnn toplumdaki yeri incelenir ve

olumsuzluklar ak bir ekilde ortaya konur. Holi adndaki ana karakter babasnn

evindeyken koca evinin hasretini eker ancak koca evinde umduunu bulamaz.

Kocasnn evinde sayg grmez ve sanki yalnzca ocuk dnyaya getirmesi iin

orada yaayan bir varlk olarak grlr. Baba evinin hasretini eker ve geri

dnebilmek iin byk bir istek duyar. Aada bu ykden bir blm yer

almaktadr:

O gn akam olmadan nce ekmek piirme ve yeme ime iinin bitmi

132
olmas gerekiyordu. Mayya, ay tutulmasndan nce yemein yenmesi gerektiini

sylyordu. Yoksa tutulma annda yaplan her hareket, rahimdeki bebein hem

bedenini hem de kaderini etkilermi. O irkin, o beyaz hzmal inat Mayya, prenses

gelininin rahminden ulu bir varlk bekliyordu sanki. Drt ocuk, erkek, iki kadn

ve drt bykba hayvandan oluan byk aileye bir tek Holi... lene kadar Holi

bulak ynn temizlemekle urar, sonra hayvanlar iin arpa, yulaf ve kepek

slatmaya giderdi. yle kotururdu ki, ardan beli kopacak kadar ok altnda,

karnndaki asi bebek, kendince nemsiz ama Holiyi inleten hareketleriyle itiraza

balard. Holi tekmelere dayanamaz hale geldiinde kapnn eiine otururdu. Ancak,

uzun sre yerde veya eikte oturma isteklisi deildi Holi. Ayrca, Mayyaya gre

nemli eikte oturmakla bebek sadece kel olmakla kalmaz, ba da yass olurmu. Holi

zaman zaman Mayya ve Kaisatlardan gizli sakl divana uzanr, karn burnunda dii

bir kpek gibi ayaklarn iyice uzatp uzun uzun gerinir, ama hemen irkilerek kendini

toplar ve eliyle ufak karnn okamaya balard...69

69
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul 2001, s.128.

133
 DNEMN GENEL DEERLENDRMES

1947-1965 yllar arasnda incelediimiz bu dnem blge tarihi iin bir

dnm noktas olarak kabul edilen 1947 ylnda balam ve Urdu ykcln

Altn a' olarak adlandrlmtr. Bu dnemin giri ksmnda da bahsetmi

olduumuz gibi Hindistan 1947 ylnda blnm ve Pakistan bu tarihte kurulmutur.

Mslmanlar iin kurulan yeni lke Pakistan'a yerlemek iin yollara den

Mslmanlarn byk g, eitli iddet olaylarn da beraberinde getirmitir.

Binlerce insann zarar grd ve hayatn kaybettii Fesadat yani Kargaa olarak

adlandrlan bu dnem blgenin siyasal, sosyal ve kltrel yaamna damgasna

vurmutur. Bu blmde ele aldmz ykcler iin bu kargaa ortam byk bir

malzeme salamtr. yklerin ana konusu g olmutur.

Dnemin en belirgin ykclertinden olan Saadet Hasan Manto, o gnlerdeki

siyasal ve sosyal konumu olduka cesur bir ekilde yanstmtr. Toplumdaki

aksaklklar hi kimseden ekinmeden ele alrken mazlumlarn tercman olmutur

ve toplumun aynas olma grevini stlenmitir. Ayrca, ngiliz emperyalizmine olan

tepkisini de ykleri vastasyla yanstmtr. zellikle Sigmund Freudun

fikirlerinden etkilenmi ve buna bal olarak da birok psikolojik ve felsefi eserler

ortaya karmtr.

kinci olarak ele aldmz ykc olan Gulam Abbas da Manto gibi

toplumsal sorunlar ilemi ve kadn sorunlarna da deinmitir. Keza, kurulan bu

yeni lkedeki ynetsel kargaay da yklerinde ince bir slupla hicvetmitir.

Afak Ahmed de Urdu ykclne yapt psikolojik zmlemelerle

134
katkda bulunmutur. Hayat felsefesi olarak da sevgiyi benimseyen Afak Ahmed

siyasi konulu ykler de yazmtr.

Deindiimiz bir dier ykc olan smet aatay da arlkl olarak kadn

sorunlarn ele alm, cinsellik konusunu da ayrntl bir ekilde ilemitir.

Son olarak ele aldmz Ahmed Nedim Kasmi,, yklerinin byk bir

ksmnda siyaseti ele alm ayrca st tabaka insanlar da yklerine konu etmitir.

III. Dnem ykclnn bir de yle bir zelliine deinmekte yarar vardr.

ykcln ilk dnemlerinde ciddiyet zellii ar basmtr. Edebiyatlar

bireyler sunmaya alrken ciddi bir tavr sergilemilerdir. Bu da onlara yeteri

kadar topluma yakn olamama zelliini getirmitir. Urdu Edebiyatna ilk olarak

Hali tarafndan getirilen metanet zellii aslnda ngiltereden gelmitir 70 . Bu

metanet tutkunluu edebiyata fayda salamam ayrca dier edebiyatlarn da

anlalmasna frsat vermemitir. ykcln III dneminde ise bu zellik

deiimne uramtr. Edebiyatta daha nceki dnemlerde var olagelen ar ciddiyet

yznden sosyal yaamn her alan yeteri kadar incelenememitir. zellikle cinsellik

ve benzeri konulara ar tepki gsterilmitir.

70
Askari, Mh. Hasan , Askari Namah Afsane Mazamin, Sang-e Meel Publications, Lahor 1998, s.510

135
YKCLN IV. DNEM

Urdu ykclnde 1965 ylndan gnmze kadar geen sreyi kapsayan

Urdu ykcl IV. dnemi ada dnem olarak da adlandrlr. Bu dnemde

Urdu ykcl blgesel konularn dna km ve dnya edebiyatnda gelien

ykclk anlayn benimsemeye almtr. 1960 ncesi blgenin kendine has

sosyal ve kltrel ortam merkezli ykler arlktayken 60 sonras ykclk,

dnyann her yerindeki gelimeleri de konu etmeye balamtr. Bu dnemde Bat

edebiyatnda gelien sembolizm Urdu edebiyatnda da geni bir yazar kitlesi

tarafndan nemsenen bir akm haline gelmitir.

Bu dnemde ele alacamz ykcler, daha nceki dnemde yaam

ykclerden daha farkl tarzda eserler ortaya karmlardr. nceki dnemlere has,

toplumun slah, lkenin bamszl, sosyal ve siyasi uyan, g ve beraberinde

gelen sorunlar gibi konular artk nemini kaybetmi ve Urdu ykcl yeni konu

alanlarnda younlamtr. Dnemin siyasi gelimeleri de bu alan ykclere

salamakta gecikmemitir. Art arda gelen askeri ynetimler ve onlarn sosyal yaam

zerindeki ar basklar, yazarlarn farkl anlatm kalplarna girmeleri sonucunu da

beraberinde getirmitir.

Bu dnemin yazarlarndan bir ou III. dnemde de ykler yazm

edebiyatlardr. Ancak, arlkla IV.dnemde yazdklar iin bu dnem iinde

deerlendirmeyi uygun bulduk.

136
NTZAR HSEYN

ntizar Hseyin Aralk 1925de Hindistann Bulend ehrinde dodu. Pakistan

kurulduktan sonra da bu lkeye g etti. Babas Seyyid Manzar Ali dindar bir kiiydi.

Bundan dolay ilk dini eitimini evde alr. 11 yana kadar Dubaideki bir ilkokulda,

daha sonra da Hapurdaki bir yksek okulda okur. Miyrth Collegedan mezun olur.

1942 ve 1943 yllarnda yine ayn kolejde master yapar. lk yks Kma ka Dkan

(Kmann Dkkan) Nisan 1948de yazar. Bu yks Aralk 1948de Edeb-e Latif

adl dergide yaynlanr.

Gten sonra bir ara Lahorda resmi bir grevde alr. Sonra gazetecilik

yapar. nce Lahordaki haftalk dergi Nizamn mdr olur. 1949 ylnda era

Hasan Hasret, Amrozun mdrln yapt srada Amroz-Lahorda almaya

balar. 1942de de ke yazarl yapt Afak Gazetesinde almaya balar. Bu

gazetenin yasaklanmasndan dolay bir sre isiz kalr. Fakat, yasa kalktktan sonra

yeniden orada almaya balar. Daha sonra, halen almakta olduu Marik-Lahor

adl gnlk gazetede almaya balar. 1943de Hayal adl bir dergi karr ama 3.

saydan sonra bu dergi kapanr. Bir sre sonra Edeb-e Latifin editrln yapar.

Ayn ekilde Halka-e Arbab-e Zoukda yardmc sekreter olarak alr.

ntizar Hseyin 1966da evlenir ancak hi ocuu olmaz. and Gehen

(AyTutulmas) ve Basti (Yerleim) adl iki roman yaynlanr. eitli konularda

yazd makalelerden oluan derleme Alameton ka Zaval (mgelerin k) ve

ke yazlarndan hazrlad seki de 'Zerreler' adyla yaymlanmtr.

Pakistann kurulmasndan sonraki ilk ykcler kuana mensuptur. Urdu

137
ykclnn ok nemli bir ismi olmakla birlikte, slubu bakmndan da kendine

has bir zellii vardr. ou yksnde mazideki destanlar yansmaktadr ve onun

nesir anlay da Fort William Koleji edebiyatlarnnkini andrr. yklerinde

arlkla tarihi, mitolojik ve kltrel konular ilemitir. Sembolleri ska kullanmas

ve metamorfoza arlk vermesi ykclnn en belirgin zelliidir. Sembollerle

bezeli anlatm tarzyla yaad sosyal ve kltrel ortamn aksayan ynlerine

gndermelerde bulunmutur. Roman ve yklerinde yaratt imgesel betimlemeler

okuyucuya yeni fotoraflar sunar. mgesel anlatm tarz ve dili kullanmadaki stn

yetenei gz ard edilememitir.

ntizar Hseyin, eski deerlerin dalmas ve yeni deerlerin yabanc ve

yzeysel olduunu defalarca aktarmtr. Hatta zaman zaman bu da vurumu o kadar

karamsar ve ac vericidir ki, onun ykleri iinde bulunulan zamann akndan

kopup arlkla maziyi yadetme ekline brnmektedir.

lk kitab Gali Kue (Sokaklar)yi arkada Reyutiye ithaf etmitir. Gali

Kuedeki btn karakterler hzn ve acma duygular iindedir. Bir yerden

kopmu ve temelden yoksun olan insanlarn yabanc bir yerden belirli bir yola doru

ilerlemesini konu eder. Fakat bu yolculuk iinde znt, dert ve gizem yer alr. Bu

konu zerindeki en gzel yks, Urducann da en iyi ykleri arasnda yer alan

Bin Likhi Rezmiye (Yazlmam Sava Destan)dir. Bu ykde ilenen karakter,

Urdu ykclnn en belirgin karakterlerindendir.

lk kitabndaki Kma ki Dkan, Fica ki Ap Beyti, Rah Geya auk Menzil

Maksud; adl ykler birbirinin devam eklinde yazlmtr. Siyaset, liderlik, g,

uygarlk gibi konular hakknda sradan insanlarn duygu ve dncelerini yanstmtr.

Dusra Gnah (kinci Gnah) adl yksnde heves, para, hret, gsteri ve

138
maddi istekler kaynaklar ile birlikte, insann arzularyla snflandrlarak lerici

Hareketin hissetii aclarla birlikte ortaya konulmutur.

ntizar Hseyinin en ok deindii konular batl inan, halkn hayali

duygular ve zayf inant. Bu duygularn diktatr hkmetin oluturduu ortamda

glendirdi.

Hindistan se Eyk Hat (Hindistandan Bir Mektup), sadece bulunduu

Kave (Kaplumbaa) adl derginin deil Urducann da en iyi ykleri arasnda yer

alr.71 Bu ykde Dou Pakistann kopmasyla oluan gerilim ve Hindistandan g

edenlerin ailelerinin psikolojik durumlar byk bir sanatsallkla anlatlmtr. Bu

mektup, ailesi Benglade ve Hindistan arasnda blnm yal bir adamn

monoloudur.

Hseyin, son kitabndaki yklerini konu zerine yazmtr. Bir ksmn

basit insanlarn slubuyla yazm ve onlar konu etmitir. Bir ksmnda slami tarih

ve uygarla yer vermi, Hindu ve Mslman farkllklarn ortaya koymutur.

Dierlerini de Hindistan ve Pakistan topraklarnda yaanan olaylardan esinlenerek

yazmtr.

ntizar Hseyin, nceleri arka planda kalm olan kadn ve erkek ilikilerini

doal olarak yanstmtr.

Ahri Admi (Son nsan) adl yksnde toplumdaki bozukluklar konu

etmitir. Toplumdaki insanlarn insanlktan ktn ve bu ekilde evresindekileri de

etkilediini ve bylece btn toplumun yapsnn bozulduunu vurgulamaktadr.

Hseyin, ne syleyeceini ve ortaya koyaca eyin yntemini ok iyi

bilmesi bakmndan dnemindeki yazarlardan stnd. O, karmak duygular,

71
Askari, Muhammed Hasan, Askari Namah, Sang-e Meel Publications, Lahor 1998, s.450

139
romantizmi, kelimeleri itinayla seerek Urducann seviyesine zarar vermeden

yanstmtr. Ayrca tarih ve uygarlk hakkndaki karmak konular da baarl bir

ekilde sunmutur.

yk kitaplar unlardr:

1) Gali Kue (Sokaklar); 1952 ylnda yaymlanmtr ve 11 ykden oluur.

2) Kankari (Talk); 14 ykden oluan bu kitab 1955 ylnda yaymlanmtr.

3) Ahri Admi (Son nsan); 1967de yaymlanan bu kitapta 11 yk bulunur.

4) ehr-e Efsus (Matem ehri); 1972de baslan bu kitap 17 ykden olumaktadr.

5) Kave (Kaplumbaa); 1981de baslmtr, 17 yk yer alr.

6) Hayme se Daur (adrdan Uzakta); 17 yknn yer ald bu kitap 1986da

yaymlanmtr.

140
BANU KUDSYA

Urdu Edebiyatnn nemli ykc, romanc ve drama yazarlarndandr. 28

Kasm 1928de Firuzpurda doan Kudsiya 1950 ylnda Pencab niversitesinde

Urdu Dili ve Edebiyat alannda yksek lisans yapar. Eitimini tamamladktan sonra

ev kadn olmaya karar verir ve Urdu Edebiyatnn mehur yk ve drama yazar

olan Afak Ahmed ile evlenir. Bu iki edebiyat birlikte, bir edebiyat dergisi olan

Dastangoyu karmaya balarlar. Radyo ve televizyon iin oyunlar yazarlar. Banu

Kudsiyann Hindistan ve Pakistann nitelikli dergilerinde ykleri yaynlanmaya

balar ve ksa srede byk bir beeni kazanr.

Banu Kudsiyann ad, Urdu roman ve ykclnde nemli bir yere

sahiptir. O, yklerinde insan konu etmede ok deneyimli ve usta bir edebiyatdr.

Yeryznde yaayan zengin, fakir, cmert, cimri, hizmeti, temizliki, amir ve

alanlar, dkkan sahibi ve mteri, memur ve toplumun tm kesimlerinden

karakterlere yklerinde yer verir. ykleri genellikle toplumsal temellere dayanr.

yklerinde sosyete snfn yapmack, iki yzl, kibirli ve riyakar davranlarnn

yan sra, toprakta plak yatan insanlardan, alayan ocuklardan ve ilaszlktan len

insanlardan da bahseder. Banu Kudsiya, btn bu karakterlerinin durumlarn sadece

nefret, hakaret ve irendirmek iin ortaya koymaz aksine o karakterlerin kck

masumluk ve mutluluklarn da byk bir ustalkla yklerinde yanstr.

yklerindeki karakterlerin psikolojilerini yakndan inceler ve irdeler. Bu da

halkn iinde yaayarak karakterleri ortaya koyduunun gstergesidir. Karakterleri

olutururken Banu Kudsiyann gzlemcilii olduka ie yaramtr. O, olaylara bir

141
mercek ile bakarken ince ayrntlar bile grr. Bu da gzlemcilii ve tahlil

yeteneini gsteren bir zelliidir.

Banu Kudsiya karakterleri sadece melek olarak gstermez; tersine insanda var

olabilecek btn gzellik ve kt istekleri, arzular, al tm detaylaryla ortaya

koyar. Bu karakterlerin yaam srerken nefretleri de, sevgileri de onlarla birlikte

sre gitmektedir. Karakterler fedakarlk da yapar, intikam duygusunu da beslerler.

yklerinde insanlarn evlilik hayatlarna da deinmitir. Kar-koca

arasndaki anlamazlklar da ortaya koymada ustadr. Bu ekilde o, dou kadnnn

kiiliini de ustaca ortaya koymaktadr. Banu Kudsiya toplumda kadnn yerini de

ok iyi bilir. yklerinde kadn isyana srklemez, aksine kadn kadn yapmay ve

erkei de koruyucu bir erkek yapmay retir.

Banu Kudsiyann ou yks sevgi zerine kurulmutur. Sevgiyi yasak bir

meyve olarak nitelendirmeyip, hayatn gerekli bir paras olarak ele alr. Bu sevgi,

bedensel istekle snrl deil, bunun iinde fedakarlk ve ballk; sayg ve yceltme

de yer almaldr. Sevgi insana ac verici deil, insan onurlandrc ve kiilik

kazandrc olmaldr. te, Kudsiya yklerinde bu amac arlkla iler.

Kudsiya, slubu ve ifade tarz bakmndan olduka usta bir edebiyatdr.

Tebihlerini dzenli bir ekilde yklerinde kullanmaktadr. fadelerinde tebihlerini

kullanarak gzellik ve denge yaratr. Bu ekilde tebihleri daha anlaml ve kolay bir

ekilde sunmu olur.

nsan psikolojisi konusunda olduka tecrbe sahibidir. yklerinde, psikoloji

arka plan ile sevginin geleneksel sonucunu ve lezzet isteini ortadan kaldrm olur.

Ona gre: Sevgi, sevgiyi bomaktadr; namus, namusu ldrmektedir; ve bizler

kendi atelerimizde, kendi phelerimizle ve kendi hsn kuruntularmzda fosfor

142
gibi yanmaktayz.72

yklerinde kadn ve erkein karlkl ilikilerindeki mantkll ve

mantkszl maharetle yanstr. Onun birok karakteri, ada yaam yznden

yalnz ve tek bana kalmaya mahkum olmutur.

Banu Kudsiya bir yksnde yle der: Senin kocan da sessizdir fakat onun

sessizlii babasna benzemez. Burada bir tehdit ve meydan okuma var. Bu bir fatihin

sessizliidir. yle bir fatih ki, kendi sessizliini baka biriyle paylamak istemez.

yklerinde yer verdii karakterleri srlarla doludur. O, yklerindeki

karakterleri betimlemeleriyle daha da arpc bir hale getirmektedir. Bu zellikler

onun romanlarnda da grlr. Eyk Din (Bir Gn), Perva (lgi), ehr-e Be

Misal (Emsalsiz ehir), Raca Gid (Raca Gid), ehar aman (Drt Bahe)

nemli romanlardr.

Amr Bel (Akasya), Mum ki Galiyan (Mum Sokaklar), Bazgat

(Hatra), Dant ka Deste (Diler), Na Kabil-e Zikr (Anlatlamaz), Kuh aur

Nehin ( Baka Birey Yok), Ate-e Zeyr-e Pa (Ayn Altndaki Ate)de nemli

yk kitaplardr. Eyk Teyre Ane Se (Bir Tek Senin Gidiinle) adl da bir oyun

kitab yazmtr.

Adhi Bat (Yarm Kalan ey), Dusra Kadam ( kinci Adm), Havva ke

Nam (Havvaya), Temasil (Oyunlar) adl tiyatro eserlerini de Urdu Edebiyatna

kazandrmtr.

72
Sayyid, Farzanah, Nuku-e Adab, Lahor, 1989, s.472

143
DR. SELM AHTAR

ok nl bir edebiyat olan Ahtar, yk yazar, eletirmen, psikolog,

kbaliyat, tarihi ve eletirmen olarak Urdu Edebiyatna nemli katklarda

bulunmutur.

11 Mart 1934de Lahorda doan yazar 1961 ylnda Pencab niversitesinde

Urdu Dili ve Edebiyatnda yksek lisansn tamamlar. 1978 ylnda Urdu

Eletirisinde Psikolojik Ekol adyla yazd tez ile doktorasn tamamlar. Eitimini

tamamladktan sonra eitim-retim ile ilgilenir. Yazd birok eseri Pakistann

nemli edebiyat dllerini kazanr. eitli konular hakknda elliden fazla eseri vardr.

Urducann nemli bir eletirmen, aratrmac ve yk yazardr. O, Urdu

edebiyatnda psikolojik eletiriye sadece derinlik kazandrmakla kalmam, ayrca

edebiyata bu adan bakmay da salamtr. Yani, edebiyat psikolojik balamda

inceleme konusunu gelitirmitir. hretinin dayand yer, farkl dnme tarz ve

edebiyat tartmak iin gelitirdii kendine has bak as ki bu ayla o,

edebiyatnn isel ve dnsel incelenmesi balamnda edebiyat rnnn anlalr

klnmasn salamaktadr. Edebiyatn pek ok trnde ayn dzeyde ve ustalkta

eletiriler yazmtr. zellikle kbal konusunda farkl bir bak asna sahiptir.

yk yazarl boyunca eitli alanlarda yk yazmtr. lk dnemde, daha

ok toplumsal konular ilerken, ilerleyen srete arlkla sembolizme arlk

vermitir. Hatta bunlardan bazlarna soyut ykler de denilmektedir.73

Urdu Edebiyatnn nemli eletirmenlerinden Gulam Hseyin zharn

73
Reide Pervin, Urdu Alameti Afsanah, Baslmam Yksek Lisans Tezi, Bahauddin Zekeriya
niversitesi, Multan 1984, s.77

144
ifadesine gre Selim Ahtarn ykclnn dnsel ve sanatsal erevesi

olduka genitir. Onun dnsel ve sanatsal boyutlar bir taraftan Angare gelenei ile

birleirken dier taraftan Yeni ykclk yani soyut ve sembolizme kadar

uzanmaktadr. 74 Bunun sebebi Selim Ahtarn eitli akmlardan etkilenii deil

aksine bilgi birikimi ve gzlemciliindeki derinlikten kaynaklanmaktadr. Yaamnn

byk bir blmnde psikoloji ile ilgilenmi, bu yzden de yklerinde psikolojik

zmlemeler ve sembolik anlatmlara arlkla yer vermitir. Aub-e em (Gzn

Kr Oluu), Co Cagey Hvab Min (Uykusunda Uyananlar ), Pukar (Haykr),

Zl-e Huma (Humann Glgesi), Panvin Ghont (Beinci Yudum), Hakikat Se

Alamet Tak (Gerekilikten Sembolizme Kadar) gibi ykleri bu trden yklerdir.

Selim Ahtarn ou yks sk ynetimler dneminde bask ve ifade

zgrlnn olmad dnemlerde yazlmtr. Bu yzden, yklerinde anlatmak

istedii eyleri sembollerin arkasna snarak anlatmaya almtr. Khacuran ka

Mosm (Hurma Mevsimi), ahi Desterhan (ahlk Sofras) bu trde yazlm en iyi

yklerindendir.

yklerinin nemli bir zellii de yklerine verdii isimlerdeki arpclktr.

Ayrca geleneksel olmayan kanunlar zerine yazmas da onu dierlerinden ayran

baka bir zelliktir.

Dr. Selim Ahtar, edebiyata da yaam gibi geni, kapsaml ve derinlemesine

bakar. Onun grleri yaama dair eyler retici niteliktedir.Ayrca, dnya

edebiyatlar ve fikirleri hakknda derin bir aratrmaya sahiptir.

Dr. Selim Ahtarn eletirisine gelince o, Urdu Edebiyatnn klasik iir

edebiyat ve edebi ilimler gibi konularn da kaleme ald. Burada da, onun edebi

zevkinin ne kadar ileri bir seviyede olduu dikkat eker.

74
a.g.tez, s.77

145
 Psikolojik eletiride de Dr. Selim Ahtar zel bir yere sahiptir. Temel olarak

olduka yaratc bir sanatkardr. Bundan dolay, sanatn asl faktrlerini ortaya

karmada ve onlarn gerekelerini belirlemede onun belirledii yolu bakalar ister

kabul etsin, ister etmesin, bunu reddetmek mmkn deildir. Bu yol iyi bir edebiyat

zevki, mizac, ciddi bir dnme ve takireayan bir sanat basiretine dair pek ok

izleri kendi iinde tamaktadr.

Onun makaleleri batan savma tarznda deil, aksine, geni bilgi birikimi,

zekilik ve almann rn olduu grlmektedir. O, edebiyat edebi ltler iinde

tartmaktadr. Din, dnya gr veya baka herhangibir faktr ona gre edebiyatn

yolunda bir engel deildir.

Balangta ykleri, insan psikolojisi, cinsel eyilimler, toplumun iki

yzll ve irkinliklerine gnderme yapma tarznda yazlmtr. Zabt ki Diyvari

adl ksa roman bu balamda yazlmtr. O, baarl bir ekilde alt ve orta tabakann

ahlakn gz nnde bulundurarak, yeni neslin olgunlamam duygularn

sembollerine dayanarak aktard. Fakat, bu semboller ok yaln ve toplumsal

gelenekler iermekteydi. O, keskin bir hiciv ile etrafndaki toplumsal yaam konu

etmitir. Yazd hafif konularda da ince bir hiciv ve acma duygularn kullanmtr.

Genel olarak denilebilir ki, Dr. Selim Ahtar, ada edebiyatn son

dneminde eser veren en neml edebiyatlardandr.

Kitaplar:

1) Nigah aur Nukte (Bak ve Noktalar)

2) Urdu Edeb ki Mutasr Terin Tarih (Urdu Edebiyatnn En Ksa Tarihi)

3) Tenkidi Debistan (Eletiri Ekolleri)

4) Afsana: Hakikat se Alamet tak (yk: Realizmden Sembollere Kadar)

146
5) Edeb aur La uur (Edebiyat ve uur Dlk)

6) Tahliki aur La uuri Muharrikat (Yaratclk ve uur Dln Faktrleri)

7) Edeb aur Kalr (Edebiyat ve Kltr)

8) uur aur La uur ka air Galib (Bilin ve Bilindln airi Galib)

9) Bag u Bahar ka Tahkik u Tankidi Mutalaa (Bag u Baharn Aratrma ve Eletiri

ncelemesi)

Bunlardan baka kbal zerine de birok eseri yaynlanmtr. Urdu

Edebiyatnn son derece baarl ve daima adndan saygyla sz edilen bir

edebiyatsdr.

147
MAZHAR-UL SLAM

Yeni kuak yk yazarlarndan olan Mazhar-ul slam, 4 Austos 1949da

Pakistann Haneval ehrinde dodu. Yazn hayatna orta renim yllarnda balayan

Mazhar-ul slam, daha sonra dz yazya ynelir. Urdu Edebiyat alannda yksek

renim grdkten sonra Eitim Bakanl, Devlet Televizyonu ve Radyosunda

alr. Kolejde okurken yklerinin konular ve deiik tarz ile edebiyat evresini

ve yk okuyanlar kendisine hayran brakr.

Urdu ykclnde, Mazharul slamn ad hakknda fazla bir ey

sylemeye gerek yoktur. zellikle, seksenli yllarn n safhadaki yk yazarlar

arasnda yer alr 75. yk yazarlnn yansra, makale yazar, gazeteci, oyun yazar

ve kltr aratrmacs olarak da tannr.

slup, teknik ve setii konular bakmndan farkl bir izgidedir. Teknik

adan onun ykleri sembol ve gerekilikle bir arada bulunur. Yazlarnda,

evrensel ykcln ada akmlarnn farkl ve yaratc bir yn vardr ayrca

klasik anlatmclk geleneine yaknl da vardr. yk kitaplarnn isimleri artc

ve ilgi ekicidir. yklerindeki karakterler genellikle toplumun alan, reten

kesiminden olan sradan insanlardr. yklerinin ierii toplumun byk kesiminin

gereini yanstan fotoraflardan oluur. Toplumsal yaam iinde eitli sosyal ve

ekonomik faktrler sonucu ortaya kan kar-kiilik atmasn ou zaman

yklerine konu eder. lkesinde bir trl son bulmayan antidemokratik ynetimlerin

basklar, yazar sembollere ynelten nemli bir etkendir.

yk kitab olarak Ghoron ke ehir min Akeyla Admi (Atlar ehrinde

75
Amced, slam Amced, Yeh Afsane, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1992, s.232

148
Yalnz Adam) ve Baton ki Bari min Bheykti Lerki (Kelimeler Yamurunda

Islanan Kz), Gurya ki Ankh se ehr ko Deykho (Oyuncan Gzyle ehri

Seyret) yaynlanmtr. O, slup, konu ve teknik bakmndan yeni bir yol am ve

adalarn da bu bakmdan etkilemitir. ykleri ada Urdu Edebiyatnn

nemli bir sermayesi olarak grlr. Deiik slubu ve yeni tarzndan dolay sadece

okuyucular etkilemekle kalmam ayn zamanda birka yl iinde ad nemli yk

yazarlar arasnda yer almtr.

Mazhar-ul slamn ykleri ince, ngilizce, Almanca, Hinte gibi bir ok

dile evrilmitir. 1985de yk evirilerinin yer ald Hara Semender (Verimli

Deniz) adl kitap yaynlanmtr.

Mazhar-ul slamn yklerinin ana karakteri genellikle bkkn ve hznl

insanlardr. Temizliki, postac, ii, telefoncu, memur, ifti gibi alan emeki

karakterlerin yaamnn deiik ynlerini yklerinde sunar ve onlarn hayatnn

ayrntlarn derin bir inceleme ve yaratclkla ortaya koyar. yklerinde vatanndan

ayrlm, zorluklar gsleyen ileke insanlarn hayatn, evrensel bir yaklamla

deerlendirmi ve bununla yeni bir tarz ortaya karmtr. Sevgi konusu zerine

yazd ykleri de rnek niteliktedir. Bu yklerdeki kadar etkili bir ekilde

ayrln konu edildii yk az bulunur.

Mazhar-ul slamn ykleri toplum hayatnn gerek yzn yanstr.

Duyarszlk, onun en nem verdii konudur. Bu duyarszlk, ister kiisel olsun, ister

toplumsal, onun yklerinde aka ortaya kar. ykleri duyarllk ve duyarszlk

arasndaki atmay ortaya ve ada dnemin i yzn deerlendirmi olur.

yklerinin nemli bir zellii de herhangi bir dile evrildiinde mana ve

slup bakmndan anlamn yitirmemesidir. yklerinin konusu, geree o kadar

149
yakndr ki, bu ak bir ekilde hissedilir. Karakterler, sk sk yasalarn yalnzca fakir

insanlar iin olduundan ikayet eder. Bu yzden yklerinde karakol ve mahkeme

ska yer alr. yklerinde dnya gerekleri grnr, insan ve toplumun zgrl

yanstlr.

Mazhar-ul slamn farkl bir zellii de toplumbilimci olmasdr. lkenin

uzak blgelerine yolculuk yaparak sadece Pakistann kltr sermayesini bir yerde

toplamam, ayn zamanda derin bir aratrma da yapmtr. Kendi lkesindeki halkn

yaamn yakndan incelemi, problemlerini anlamtr. Bu yzden yklerinde

kltrel deerler ve gelenek greneklere nem vermi, lkenin uzaklarndaki

yerleim merkezlerini konu etmitir. Buralar, ana yoldan ok uzakta, hibir vastann

gitmedii, yalnzca yryerek ulalabilecek yerlerdir.

Mazhar-ul slamn ykleri, nc dnya halklarnn duygularna

tercmanlk eder niteliktedir. Sevgi konusu, kiiler arasndaki saygszlk, ayrlklar

ve adaletsizlik gibi konular derin bir sanat duyarll ve yksek bir slupla ortaya

koyar. Bir aratrmac kimliiyle toplum hayatn irdeler.

ok anlaml ykler yazm, Urdu ykclne yeni bir lehe, slup ve tarz
76
kazandrmtr. yklerinde, roman niteliinde kapsaml konular rahata

ilemektedir. yklerinde genellikle iki katman bulunur. lkinde, okuyucu iin ilgin,

ekici bir hikaye yer alrken, onun arkasnda dnsel bir gr yatar. Bu zellik,

okuyucuyu dnmeye srkler. Mazhar-ul slamn yklerinde coku younluu

vardr, ancak o, bu younluu sanatsal ustalyla son derece ciddi bir dnme

ortamna evirir.

O, yklerinde yer verdii karakterlerin aclarn paylap, skntlarn da

76
Sayyid, Farzanah, Nuku-e Adab, Lahor, 1989, s.513

150
onlarla birlikte eker. Bu yzden kiilii, ykclnden ayrlamaz. Kk

ayrntlara nem veren bir yazardr.

lm konusu, Mazhar-ul slamn yklerinde en ok yer verdii

konulardandr. Pek ok yksnn banda lm yer alr. Hayat ve lm arasndaki

srete insann maruz kald zulm, adaletsizlik ve eitli sorunlarn insanlarn

sosyal, toplumsal, ekonomik ve psikolojik durumlarn inceleyerek ortaya koyar.

yklerinde dalkavukluk, cehalet ve yalana kar bir tepki vardr.

Mazhar-ul slamn Lok Pencab (Pencab Kltr) adl sefernamesi, yazm

olduu ilk sefernamedir. Bunun yansra, Foklor ki Pehli Kitab (Folklorun lk

Kitab) Pakistanda kendi slubunda yazd ilk kitaptr. Bu kitapta folklorun tanm,

aklamas ve folklor mirasnn aratrlmas konusunun kurallarndan baka bunu bir

bilim dal olarak tantmaktadr.

Edebi evrelerde yeni tartmalara sebep olan bir ok elitiri makalesi de

yazmtr. Mazhar-ul slamn nesri bazen iir havas verir. Yazd dualar, nesrin en

gzel nazm olarak grlr. O, tartarak konuur ve yazar. Ayrca, yk ve

makalelerinde fazladan hibir kelime kullanmaz.

Mazhar-ul slamn Pakistan kltrn ele ald 80 tane kitab vardr.

Ghoron ke ehr min Akeyla Admi (Atlar ehrinde Yalnz Adam) adl yks en

gzel ve arpc yklerindendir. Bu yk Urdu edebiyatnda sembolik tarzda

yazlm en nemli ykler arasnda yer almaktadr. yknn arka plannda

Pakistann siyasi ynetimi irdelenmektedir ki bu ynetim ksa aralklarla askeri

ynetimler eklinde karmza kmaktadr. Askeri ynetimlerde bask, fikir

zgrlnn engellenmesi, sosyal kstlanma vb. sorunlar ykde sembolik

ifadelerle ilenmitir.

151
MMTAZ MFT

11 Eyll 1905de Batalahda doan Mfti 1913 ylnda Amritsar Okulunda 3.

snfa balar. 1921de Deyra Gazi Han Lisesine girer. 1922de slamiyah Kalc

Lahora kaydolur. Ancak, bu koleji sevmez. Devamszlktan ve harcn

77
dememesinden dolay okuldan atlr. Daha sonra Anbalah Kolejine girer. n

lisans snavn kazanr. 1924 Hazirannda BDP Kalc Anbalahda ngilizce, Farsa,

felsefe, tarih ve Urduca derslerini alarak eitimine devam eder. Fakat, ngilizcede

baarl olamaz. slamiyah Kalc Lahorda BA imtihann nclkle geer. 1932de

edebiyat ve psikolojiyle ilgilenmeye balar. Gucrada ngilizce retmeni olarak da

grev yapar. Eitmenlikle birlikte edebiyat almalarna da bu dnemde balar.

Kdemli ngilizce retmeni olarak eitli ehirlerde hkmet okullarnda alr.

1947 ylnda blnmeden sonra Pakistana gelir. 1945-1947 yllar arasnda Al Inda

Radyosunda kadrolu sanat olarak alr. Pencab Hkmetinin haftalk dergisi

stiklalin yardmc editrln yapar.

Mmtaz Mfti, Urdu Dilinin nemli bir yazardr ve deiik bir slupla uzun

sreden beri yazmaktadr. Chuki Chuki Ankin (Yere Eilmi Gzler)adl ilk

yks edebi dnyada 1936 ylnda yaynlanmtr. 13 tane yk kitab vardr.

1) An Kahi (Sylenmemi)

2) Kehma Kehmi (Kalabalk)

3) up (Sessiz)

4) Asmarain (Gece Masallar)

77
Nezir Ahmed, Mmtaz Mfti, Destaviz Matbuat, Lahor 1996, s. 21

152
5) Gurya Ghar (Oyuncak)

6) Gubarey (Balonlar)

7) Nizam-e Sekka (Nizam Sekka)

8) Ali Pur ka Eyli (Ali Purun Eylisi) [roman]

9) Piyaz ke Chalke (Soan Kabuklar)

10) Lebbeyk (Lebbeyk)

11) Hint Yatra (Hinduluk) [sefername]

12) Runi Putle (Cilal Korkuluklar)

13) Keyse Keyse Log (Trl Trl nsanlar)

Mmtaz Mfti, pek ok yk yazmtr. yklerinde yaam gzlemcilii ve

derin bir bilin hakimdir. O, anlatmc slubuyla gerek bir tasvircidir. Onun olaylara

farkl bir bak ve onlardan yeni bir basiret oluturmaya ynelik kendine has bir

slubu ve tarz vardr. O, ev yaamndan toplumsal yaama kadar insanlar eitli

ekillerde incelemitir. zellikle kadnlarn psikolojisini ve onlarn duygusal

tutumlarn konu etmitir. Bu tarzda yazd Baci (Abla) adl yksnde bu zellii

aka kendini gsterir. Bu ykde, son derece gl bir psikolojik zmleme gze

arpar. ine kapank, duygu ve dncelerini da yanstmayan, sakin bir gen kzn

psikolojisini olduka ho ve akc bir anlatmla sunmu ve okuyucuyu etkilemitir.

Urdu Edebiyatnda Mmtaz Mfti kadar kadnlarn psikolojisini ve davranlarn

anlayan edebiyat says azdr.

yklerinde mizah ve talama tarz da yer alr. Toplumdaki iftestandardn

yansra basknn insan karakterini nasl etkilediini, Mmtaz Mfti ak bir ekilde

sunmada ustadr.

ki yzll ve maskecilii yklerinde drst bir ekilde sunar.

153
yklerinde yer alan karakterler genellikle orta ve st tabakadandr. yklerinde

genellikle artc konulara yer verir. Mmtaz Mfti, insanlarn doal isteklerine

nem vermi ve yakndan ilgilenmitir. O, hayat genel bir ekilde bakar. Ali Pur ka

Eyli adl roman, Hindistann blnmesinden nceki Hint toplumunun bir

yansmasdr. Burada hayatn birok ynn ve dzeyini ortaya koyar. Bu romanda

yle der: Bu benim hayatmn hikayesidir. O dnemde ben, biyografimi

yazabilecek kadar cesur deildim. Bu yzden buna roman eklini verdim. Bu

romanda yazl her ey dorudur. 78

Ali Pur ka Eyli adl roman 1947de tamamlanmtr.

Lebbeyk adl sefernamesinde Ha yolculuunu anlatm, tasavvuf yoluyla

hakikate ulamaya almtr. Bunun hakknda Mmtaz Mfti yle der: Lebbeyk

adl sefernameyi entellekteller sadece bu kitapta yer alan olaylar akl kabul etmekte

aciz kald iin reddetmilerdir. Mmtaz Mftinin bu kitab olduka ilgintir.

Kiiler hakknda ilgin portreler ortaya koymu, hi ekinmeden arkadalarnn zayf

noktalarn ve olumsuzluklarn sunmutur.

O, bir ok oyun da yazmtr ancak, bu onun asl alan deildir. Hint Yatra

(Hinduluk) adl bir kitab vardr.

78
a.g.e., s.484

154
HALDE HSEYN

Halide Hseyin, 1938 ylnda Pakistann Lahor ehrinde dodu. 1960 sonras

kuann tannm kadn yazarlarndan olan Halide Hseyin, yeni kuak yk

anlaynn en nemli temsilcilerinden saylr. Lahor, Karai ve slamabadda eitli

eitim kurumlarnda grev yapar. eitli dergilerde ok sayda yks yaymlanan

yazarn ilk yk kitab 1980 ylnda yaymlanr.

Halide Hseyin, dnemin sosyal ve siyasi basklarna yklerinde sk sk ba

vurduu sembolik anlatmla direnmeye alr. Kendimi hissetmek istediimde

yazarm diyen yazar, arlkla kadnn toplum iindeki yerini irdelemeye zen

gsterir. ou kez olaylar ve bunlar karsnda bireylerin taknd duyarsz tutumla

alay eder. Onun bu ironik anlatm tarz ou yksnde grlr.

1963 ve 1965 yllarnda Hint alt ktas onun adn iyi bir ekilde tanmtr.

Kurret-ul Ayn Haydar onun Savari adl yksn ngilizceye evirerek

Hindistandaki bir degide, Muhammed Omer Mumin de Hindistan Edebiyat

Antolojisinde yaynlatr.79

Halide Hseyin sembollere ve soyut kavramlara o kadar ok ynelir ki

ykleri dnemin ender sembolik ykleri arasnda yer alr. Ancak bunu yaparken

gelenekleri ve blgesel kltr deerlerini de yklerinde yanstr. Onun yenilikilii

blgesel nortam ve kltrn glgesinde gelimitir.

Halide Hseyinin yklerinin nemli bir zellii de hemen hemen ounda

belirgin bir kurgu olmamasdr. Bu tr yklerini belirgin bir kurgu forml iinde

79
Reide Pervin, Urdu Alameti Afsanah, Baslmam Yksek Lisans Tezi, Bahauddin Zekeriya niv.,
Multan, 1984, s. 82

155
aklamak imkanszdr. ou yksnde bireyin i dnyasndan geerek ve birey

balamnda yaamn gizlerini arama ve kendini tanma, kendini bilme gibi abalar

grlr.Bu tr yklere sebebiyet veren etken kesinlikle bireysellik ve iselliktir.

Onun tarznda toplumsal olaylar ve sorunlar onun anlatmna ynelik sebepler

arasnda deildir. Eer zaman zaman dolayl bir ilgi varsa bile bu kar k eylemi

biiminde gerekleir. O da yar gelimi blgelerin yeni nesli gibi son derece

gelimi sanayi ve teknoloji ile donatlm evreyi toplumda yaanan fikri kargaann

ve sorunlarn sebebi olarak kabul edilir.

Halide Hseyinin ykleride deindii nemli bir konu da kadn konusudur.

Urdu edebiyat eletirmenlerinden ehzad Manzarn ifadesine gre Halide

Hseyinin ykler,nde kadn ala.glamasnda daha ok onun korunmaszl temel

konudur. Korku, nefret, ac ekme ve phe kadnn k sebepleridir.80

Halide Hseyinin Urdu edebiyatna zellikle sembolizme yapt katk

phesiz dikkate deerdir. Eletirmenlerden Feth Muhammed Melik yle demitir:

Halide Hseyin ile birlikte Urdu ykcl yeni bir yolculua kmtr. Bu

yzden Halide Hseyinin yannda Urdu ykcl de gelime yolunda bir

dneme katetmitir.81

nemli eserleri unardr:

1- Pehan (Tanm)

2- Darvazah (Kap)

3- Masruf Aurat (Megul Kadn)

4- Musafir (Yolcu)

5- Eik Rportac (Bir Rportaj)

80
a.g.e., s.86
81
a.g.e., s.88

156
 Halide Hseyinin en gzel yklerinden biri olan ve sembolik tarzn hakim

olduu Darvazah (Kap) adl yksnde kendini bilim adam sanan ve bilim

adamln kahve imek, leblebi yemek ve zayf bir vcut yapsna sahip olmak

eklinde tanmlayan bir adamn, fazladan bir eyler renebilmek amacyla eitli

yollara bavurmas ancak bulunduu her ortam da kmsemesi konu edilir.

157
MUHAMMED MUNA YAD

1938 ylnda Pakistann Sheikhpura adl ehrinde doan yazar, inaat

mhendislii eitimi ald. Ancak, edebiyata daha yatkn ve yetenekli olduunu

dnen Yad, Pencab niversitesinde Urdu ve Pencabi dillerinde yksek lisans

yapar. Eitiminden sonra yazn hayatna ve eitli dergilerde almalarn

yaymlatmaya balar.

yklerinde ustalkla kulland sembolizmi, klasik anlatmc slubuyla

birletiren Yad, ksa srede edebiyat evrelerinin beenisini kazanr ve Urdu

ykcleri arasnda ad daima en st seviyede kalr. Ky uyannn yazar olan ve alt

orta snfn insan manzaralarn yklerinde ileyen Yad, sosyal arpklklara bazen

sembolik ifadelerle bazen de ak ak gndermelerde bulunur. Sosyal evreden

setii karakterler herkesin her yerde karlaaca ve ele ald konular okuyucuya

yabanc olmayan trdendir. yklerindeki kurgu sade ve yalndr.

Muna Yad kye kar da ilgilidir ve iinde hala ky insanlarna mahsus bir

ama vardr. Sadelik, samimiyet, insaniyet ve yardmlama duygular onda daima

canl kalmtr. Oysa ehir yaam bu duygulardan gittike uzaklamaktadr.

Baslm be yk kitab bulunmaktadr. Bunlar; Mudhi Min Cagnu

(Avutaki Atebcei), Mas aur Mitti (Et ve Toprak), Hola Andar Hola (Boluk

inde Boluk), Vakt Semender (Zaman Denizdir), Surec ki Tala (Gne

Aray)

Bu eserler okuyucular ve edebiyat eletirmenlerinden byk vgler almtr.

Onun yazm tarznda ada yk yazarlnn sembolizmi ile klasik tarzn dz

158
anlatmcl bir arada bulunur. Bu iki zelliin bir arada bulunmas okuyucuyu

artmakta ve mutlu klmaktadr. Dnyann Son A nsan da ite byle bir ykdr

ve her insann yaamnda karlaabilecei bir olaydr. Muna Yadn gc bu

ykdeki gibi sradan bir konuyu, gzleri yaartc bir tarzda sunmasndan

kaynaklanr ki; okuyucu yknn her aamasnda kendisini ipek bir aa

dolayormu gibi hisseder82.

Bu yksnde sade ve yaln bir tarzla toplumdaki arpklklara k tutmaya

almtr. rme sele satan yal bir adam, parasz kald iin dilenmek zorunda

kalmtr. Ona para vermeden evine dnen, ancak, bu yzden byk bir vicdan azab

duyan, bu durumdan kurtulmak iin de onu aramaya koyulan bir kiinin duygularn

konu eder. Onu bulamamasna ramen, bir gn gazetede arabann altnda kalarak

len bir adamn haberini okuduunda, kendisini, bu adamn, o sele satan adam

olduuna inandrr ve sanki dnyann son a insan oymu ve o da bu dnyadan

gitmi diyerek iini rahatlatr. Muna Yad, konuyu yle gzel bir tarzda aktarmtr

ki, yknn son satrna gelene dein okuyucu da bu rahatszl kendi yreinde

hissetmeye balamaktadr. te bu durum iyi yknn bir gstergesidir ki okuyucuyu

da hikayenin iine ekip ona ayn duygular yaatmaktadr. Aada bu ykden bir

blm verilmektedir:

Kah kendime kzdm, kah ihtiyara, eitli tahminlerde bulunarak

rahatlamaya altm. O ihtiyar dilenmeyi meslek edinen bir gruptand mutlaka;

imdiye kadar arabas gelip onu almtr, ya da imdiye kadar merkezine dnp

gnn kazancn hesaplyor, ya da birine hesap veriyordur... kim bilir belki de bir

restoranda oturmu tavuk i veya et sote yiyordur veya ii uyuturucu dolu

sigaradan nefes ekiyordur... Ama birden gzyayla ykanm, saf ve zayf yz

82
Amced, slam Amced, Yeh Afsane, Sang-e Meel Pablications, Lahor, 1992, s.13,14,15

159
gzlerimin nnde dnmeye balyor, zlyordum. Bundan kurtulmann bir tek

yolu vard; geri dnmeli ve eer o a adam oradaysa ona yemek yemesi iin birka

rupi vermeliydim. Yok, eer et sote yiyor veya uyuturuculu sigara iiyorsa, ona

lanet edip eve dner, rahatlam olarak uyurdum. Her trl zayflm

saklayageldiim iin acil bir i bahanesiyle arabay garajdan kardm ve arya

doru yola ktm. Sokan kesini dnp ana yola kmamla uzaktaki dalarda

onun kk evini grr gibi oldum. Hasta kars, kap eiine uzanm ksryor, al

yanakl kz sele ryordu83.

83
Soydan, Celal, Pakistan Hindistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul, 2001, s.184

160
DNEMN GENEL DEERLENDRMES

ykcln 1965 ylndan gnmze kadar olan geliim srecini IV.

Dnem olarak ele aldk ve bu dnemin en belirgin ykclerini genel hatlaryla

incelemeye altk.

Bu dnemin en nl ykclerinden olan ntizar Hseyin daha ok tarihi ve

kltrel konulara deinmi, Banu Kudsiya ise eserlerinde sevgi konusuna arlk

vermitir.

Selim Ahtar, insan psikolojisi, cinsel eilimler gibi konulara deinmi,

Mahzar-ul slam da onun gibi toplum hayatnn gereklerini yanstmaya almtr.

Ayrca, Mazhar-ul slam, sembolik anlatm tarzyla dnemin siyasi iktidarna olan

muhalefetini yklerinde arlkla ilemitir. Atlar ehrinde Yalnz Adam

tamamen cunta ynetiminin hicvedildii son dnemde yazlm en iyi yklerden

biridir.

Mmtaz Mfti ise kadnlarn psikolojisini ve onlarn duygusal tutumlarn

konu etmi, son olarak ele aldmz ykc olan Muna Yad da Halide Hseyin gibi

sembolizmi ustaca kullanmtr ve sosyal arpklklara deinmitir.

161
IV. BLM

162
SONU

Edebiyat, bir toplumun kltrn yanstan en nemli iletiim yollarndan

biridir. Toplumun duyarl ve aydn kesimi olan sanat ile toplum arasnda kpr

vazifesi gren nemli bir aratr. Bu tanmla yola karsak, Hint Alt Ktasnda da

edebiyatlar toplumu siyasi ve kltrel adan aydnlatmak, slah etmek ve toplumun

sosyal yaamnda aksayan pek ok eyi net bir ekilde gzler nne sermek iin bu

yolu semilerdir.

Hint Alt Ktasnda kkten bir deiimin yaand 19. Yzylda, ngiliz

yaylmaclnn sonucu olarak Urdu edebiyat da kendisini bir reform ortam

ierisinde bulmu ve modernleme yoluna girmitir. Zira blgede tam bir hakimiyet

kuran ngiliz ynetimi buradaki kltr ortamn bir ekilde etkilemeye ve

ynlendirmeye almtr. ngilizlerin kurduu Fort William Collage'de verilen

eitim ve bu kolejin almalaryla ortaya konan edebi rnler Urdu dilinin sade ve

akc bir ekilde kullanmna dayanyordu. eitli dillerden yaplan destan evirileri,

ileriki yllarda ortaya kacak yeni edebiyat trlerinin temelini atmtr. Bylece Urdu

Edebiyat modernleme yoluna girmi ve ilk olarak dikkati eken edebi tr roman

olmutur. Roman takip eden de yk trdr.

Urdu Edebiyatnda ykcln tam olarak bir balang tarihi

saptanamamtr. Zira yk trnn ilk rneklerinde genellikle roman etkileri gze

arpar. Seccad Haydar Yldrm, Perim and, Raid-ul Hayri ile balad kabul

edilen ykclk, ilk dneminde baskn olarak slah amac tamtr. Bu amala

yazan en belirgin ykc Perim anddr. Islah amacn onun kadar ok hissettiren

163
baka bir edebiyat yoktur. ada olmasna ramen, Seccad Haydar ondan farkl

bir tutum sergilemi ve yklerinde iledii konular ve diliyle romantizm akmnn

ncln yapmtr. Yldrm daha ok ak, sevgi, doa ve kadnn toplumdaki

yerini vurgulamtr. Ancak, genel olarak deerlendirdiimizde bu dnemdeki baskn

eilim toplumun slahdr.

1930lu yllara gelindiinde lerici Harekete dahil olan ve lerici Yazarlar

olarak adlandrlan edebiyatlarn ykcl ynlendirdii grlr. Bu dnemdeki

edebiyatlar en ok etkileyen dnce Rus devrimi ve sosyalist dnce idi.

yklerinin amac Hint sosyal ve siyasal yaamnn sorunlarn yanstmak, sosyal

yaamdaki snflar arasndaki atmalar ilemek ve ngiliz emperyalizmine tepki

gstermekti. Bu dnemin ykcleri zellikle Marksist gerekilik bak asndan

Hint sosyal yaamnn sorunlarn irdelemilerdir. Bu ykcler edebiyat ve sanat

gerici snfn tekelinden karp, edebiyatta bilimsel aklcl yaymaya ve edebiyat

halkn kolayca anlayabilecei bir ekle sokmaya almlardr.

III. dnem belki de ykcln en nemli dnemidir. Bu dnem

Hindistann bamszln kazand ve blnd yl olan 1947 yln iine alr.

ngiliz ynetiminden kurtulan Hindistan'da ve zellikle yeni kurulan Pakistan'da

ynetim kargaas yaanr. Keza bu dnem mbadele dnemidir; byk halk kitleleri

ana vatanlarndan g etmek durumunda kalm ve gittii yerede de genellikle

umduunu bulamamtr. Bylece byk bir kargaa ortamnn yaand ve binlerce

insann zarar grd bu dnem, Urdu ykcl iin snrsz malzemeye sahipti.

ykcler bu dnemde yaanan olaylar kaleme alm, halkn ektii aclar

dorudan yanstmtr. Baz yazarlar bu dnemde yaanan olaylar arptmaya ve

vatanda olduklar devleti hakl gstermeye arlk vermilerdi. Ancak ikinci ve

164
nc dnem Urdu ykclne damgasn vuran lerici Yazarlar bu konuyu

aktarmada tamamen gereklere sadk kalarak ykcl siyasi propaganda arac

olmaktan kurtarmlardr. Bu dnemde yazlm olan ykler, okuyan herkesi

olduka etkiler ve aclar ekmi bir toplumu anlamada nemli bir ara olur.

1960l yllara gelindiinde Urdu edebiyatnda Bat edebiyatlarndaki edebi

akmlar yakndan takip eden ada bir ykc topluluu karmza kar. Bu

dneme gelindiinde sosyal yaam, siyasi kargaadan dolay gerginleir. Dzenli bir

siyasi ynetim oluamaz ve sk sk askerler ynetime mdahale eder ve iktidar ele

geirirler. lkedeki askeri ynetimler, yazar kitleleri zerinde ar basklar uygular

ve onlar sindirmeye alr. Buna ramen edebiyatlar aktarmak istediklerini bir

yolla okuyucuya ulatrmaya alr. Bu dnemdeki ykclerin en belirgin zellii

sembolizme ynelmeleridir. Ortaya kan eserlerde aktarlmak istenen konunu,

sembollerin ardna snarak ifade edildii grlr. ncekilerden daha farkl bir tarz

benimsemi olmalarna ramen onlar da toplumun yaamn yanstmaya ve toplumu

bilinlendirmeye almlardr.

Sonu olarak zetlemek gerekirse, Urdu Edebiyatnda yk tr

baladndan itibaren en makbul dz yaz tr olmutur. yk, edebiyatlar iin

duygularn ifade etmede, halkn sorunlarn yanstmada nemli bir yazn tr olarak

canl kalmtr. ykde roman gibi ayrntl ve uzun bir yazm tarz hakim

olmadndan bu tr, hem edebiyatlar iin hem de okuyanlar iin vazgeilmez bir

edebi tr olarak varln srdrmtr.

165
 ZET

19. yzyl, Hint Alt Ktasnn tarihinde siyasi, sosyal ve kltrel pek ok

kkl deiimin yaand nemli bir yzyld. Bu almada, temel konumuz olan

Urdu Edebiyatndaki yk yazarl balamnda, bu trn gelimesini ve edebiyat

evrelerinde tutulmasna sebep olan tarihi gelimelere de deinmeye altk. Mesela;

ngilizlerin blgeye smrge amal gelileri, ksa srede blgede hakimiyet kurup

emperyalist bir tutum sergilemeleri, blgenin siyasi, sosyal, kltrel ve ekonomik

yapsn etkilemeleri gibi konular ele aldk. Zira blgede ngiliz yaylmacl

sonucu yaanan bu gelimeler ykclkte ska ilenen konularn banda

gelmektedir.

Hint toplumu, lke iindeki bu bat yaylmaclna kah tepki gstermitir,

kah ona uyum salamaya almtr. Zira Bat kltrnn gelimek iin gerekli

olduu kans, toplumun baz kesimlerinde ska vurgulanmaktayd. Bylece Bat

kltrnn etkisiyle toplumun siyasi, sosyal ve ekonomik yaamnda byk

deiimler meydana gelmi, Urdu edebiyatnda da eitli yenilikler ortaya kmtr.

zellikle 1857 sonras siyasi gelimeler neticesinde yaamn her alannda

yenilenmenin gereklilii ortaya karmtr. Blgede esen deiim rzgar doal

olarak edebiyat da etkilemitir. ncelikle roman ve ardndan da yk tr bu etki

neticesinde ortaya km ve sratle gelimitir.

ncelikle blgenin iinde bulunduu ortama, yaanan nemli olaylara ve

ykden nce geliim gstermi olan edebi trlere ksaca deindik. Daha sonra

tezimizin esas konusunu oluturan Urdu Edebiyatnda yk konusuna giri yaptk.

nsz ksmnda da belirttiimiz gibi konumuzu drt dnem altnda inceledik. Zira

166
her dnem kendine has zellikler tamaktayd. ykcln ilk dneminde Bat

yaylmaclna kar Rus devriminden alnan ilhamla bir kar kn yan sra

toplumu slah etme zellii ar basmaktayd. te yandan yaklak yarm yzyldr

sre gelen Aligarh Hareketinin toplum merkezli edebiyat rnlerine kar birey

merkezli edebiyat rnleri ortaya karlmaya baland. Bylece romantizm akm ilk

rnlerini vermeye balad. ykcln konu bakmndan daha geni bir yelpazeye

sahip olduu bu ilk dneminde etkin olan yazarlar ve zelliklerini ele aldk.

ykcln ikinci dneminde ise ngiliz yaylmaclna kar olan

hareketler iddetlenmi ve artk Hindistan lkesinin bamszl iin almalar

arlk kazanmt. Dolaysyla yklerde arlkla bu konular ilenmitir.

nc dnemde ise blnen Hindistan'da yaanan siyasi ve sosyal

alkantlar, g olaylar ve bunun ortaya kard kargaa ykcln ve yk

yazarlarnn temel konular olarak ortaya kt. Bu dnemde edebiyatlarda siyasi

bilincin daha keskin olduu gzlenmektedir.

Drdnc dnem ise tamamen Pakistan'n siyasi, sosyal ve ekonomik

ortamndan kaynaklanan konularn arlkta olduu konular kapsamaktadr. Henz

kurulan Pakistan'da siyasi ynetim yer edememiti ve sk sk askeri darbeler lke

ynetimine el koymaktayd. Bunun sonucu olarak edebiyatlar askeri ynetimlerin

basklarndan kendilerini koruyabilmek iin sk sk sembollere bavurmak zorunda

kalmlar ve bylece ykclk yeni bir yn kazanm oldu.

Bu almada yer verdiimiz ykcler zellikle kendi dnemleri ierisinde

nc olan nemli edebiyatlardr. ykleri ile topluma yol gstermi, hasr alt

edilmi bir ok konuyu gzler nne sermeyi amalamlardr.

167
ABSTRACT

In the history of Indian lower continent, 19th century was very important with

radical changes in political, social and cultural areas. In this study, in relation to the

main subject story writing in Urdu Literature, development of this type and the

historical reasons that helped this type of literature to be accepted by littrateurs were

studied. For example, the arrivals of British people to the region for exploitation,

their being dominant in a short period of time and affecting the social, cultural,

political and economic structure of region were considered. For this reason, the

results of British imperialism in the region formed the most treated subjects of story

writing.

Indian society sometimes reacted to Western imperialism, sometimes tried to

adapt to it. Because the idea of for developing of the country the Western culture is

necessary was emphasized in the society very frequently. In this manner by the

effect of Western culture important changes occurred in social, political and

economic life of society. Also in Urdu literature various reforms appeared.

Especially by political events of 1857, in all areas of social life developments were

understood to be needed. Naturally the change in all areas affected the literature.

Before all else novel and then story writing appeared as a result of these

developments.

Firstly, structure of the region, important events and common types of

literature before story writing were studied. Then, the main subject of this thesis

The Story Writing in Urdu Literature was studied. As mentioned in abstract, the

subject was studied in four periods. In the first period of story writing, against the

168
Western imperialism a challenge - inspired by Russian Revolution - and the idea of

reforming the society were dominant. At the same time, against the society centered

literature works of Aligarh trend that has gone on for approximately a half century,

individual centered literature works started to appear. Consequently, romanticism

trend started to produce its first works. The active authors in the first period - in

which story writing had a broader subject variety - and their characteristics were

studied.

In the second period of story writing, the actions against British Imperialism

had become more intense and finally the actions for the freedom of Indian Country

were increased. Consequently, these subjects were mostly treated in stories.

In the third period, political and social disturbances in partitioned India,

immigrations and the chaos resulted from immigrations constituted the subjects of

stories. In this period, it appears that the political conscious of authors was more

acute.

In the fourth period, the subjects of stories were related to political, social and

economic environment of Pakistan. In recently established Pakistan, state was not

stable and so military powers had seized the control of the country frequently. As a

result of this, for protecting themselves from pressures of military authorities, authors

were forced to use symbols and thus the story writing got new aspects.

The story writers mentioned in this thesis were avant-gardist and important

authors in their periods. By their stories, they had guided the society and tried to

expose the many concealed subjects.

169
KAYNAKA

Abd-ul Kayyum, Hali ki Urdu Nasr Nigari, Lahor 1994

Ahmed, Enver, Urdu Afsanah, Becan Books, Multan 1988

Ahmed, Kalimuddin, Urdu Zeban aur Fan-e Destangoi, National Book Foundation,

Lahor 1990

Ahtar, Selim, Urdu Edeb ki Muhtasr Terin Tarih, Seng-e Meel Pablications, Lahor

1985

Ahtar, Selim, Destan aur Navel, Seng-e Meel Pablications, Lahor 1991

Aksan, Doan, Her Ynyle Dil, c.I, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara 1987,

Amced, slam Amced, Yeh Afsane, Sang-e Meel Pablications, Lahor 1992

Arslan, Nihayet, Trk Romannn Oluum Aamasnda D Dnya, Yaynlanmam

Doktora Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara 2001

Askari, Mh. Hasan , Askari Namah Afsane Mazamin, Sang-e Meel Publications,

Lahor 1998

Araf, A.B., Masail-e Adab- Tankid o Tacziya, Sang-e Meel Publications, Lahor

1995

Araf, A.Bahtiyar, Kuh Nei aur Purane Afsanah Nigar, Seng-e Meel Pablications,

Lahor 1995

Araf, Prof.Dr.A.B, Kuh Nee aur Purane Efsane Nigar, Seng-e Meel Pablications,

Lahor 1987

Aydemir, evket Sreyya, Tek Adam Mustafa Kemal, II.cilt, Remzi Kitabevi,

stanbul 1977

170
Azim, Seyyid Vakar, Fen aur Fenkar, Urdu Merkez, Lahor 1996

Banarl, Nihad Sami, Trk Edebiyat Tarihi, Milli Eitim Basmevi, stanbul 1971

Beg, Dr. Mirza Hamid, Urdu Afsane ki Rivayet 1903-1990, Lahor (tarihsiz)

Benli, Selma, Modern Urdu iiri (1850-1900), Yaynlanmam Doktora Tezi,

Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara 1994

Bilik, Nuriye, Seccad Haydar Yldrm ve Hikaye Yazarl, Ankara niversitesi.

Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, Ankara 1997

Caferi, Mehdi, Urdu Afsanah ke Ufk, Lakhnov 1986

Calbi, Cemil, Nai Tankid, Rail Book Company, Karai 1985

Cayn, Dr.Giyan and, Urdu ki Nasri Dastanin, Ancuman-e Terakki-ye Urdu, Karai

1969

elikbay, Ayhan, Goroglinin Tugilii Destan-zbek Varyant, Yaynlanmam

Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi D.T.C.F, Ankara 2000

Davudi, Halilul Rahman, Urdu ki Kadim Manzum Dastanin, Meclis Terakki Edeb,

Lahor 1967

Durgun, Recep, Saadat Hasan Mantu,Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Seluk

niversitesi, Seluk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Konya 2001

Fetihpuri, Dr. Ferman, Urdu Afsanah aur Afsanah Nigar, Urdu Academy, Karai

1982

Fetihpuri, Dr.Ferman, Urdu ka Afsanvi Adab, Becan Books, Multan 1988

Garica, Raid Ahmed, Urdu Adab Bisvin Sadi Min, Lahor tarihsiz

Geyani, Muhammed Ered, Afsanvi Nesr, lmi Ktphane, Lahor 1992

Haki, Mesud Rza, Urdu Afsanah ka rtika, Mektebi Hayal, Lahor 1991

Hamid Beg, Dr. Mirza, Urdu Afsan ki Rivayat, Akademi Adbiyat-e Pakistan,

171
 slamabad 1991

Hami, Rafiuddin, Asnaf Adab, Seng-e Meel Pablications, Lahor 1991

Husain, Dr. Seyyid caz, Muhtasr Tarih-e Edeb Urdu, Urdu Akademi Sindh, Karai

1971

kram, eyh Muhammed, Mouc-i Kovser, dareh Sekafet slamiyeh, Lahor 1975

Johnson, Gordon, Hint Dnyas, letiim Yaynlar 1998

Kabakl, Ahmet, Trk Edebiyat I.cilt, stanbul 1994

Kadri, Hamid Hasan, Dastan-e Tarih-e Urdu, Karai 1966

Manzar, ahzad, Pakistani Adab 1994, Akadmi Edbiyat Pakistan 1995

Metin, Prof. Arif, Urdu Cenrl, Pablirz Emporym Urdu Bazar, Lahor tarihsiz

Moran, Berna, Trk Romanna Eletirel Bir Bak, I.cilt, letiim Yaynlar, stanbul

1994

Nezir Ahmed, Mmtaz Mfti, Destaviz Matbuat, Lahor 1996

Ouzkan, Dr. Ferhan, Yazl ve Szl Anlatm, An Yaynclk, Ankara 1999

Perad, Pandit Kaan, Niya Edeb, Encmen-e Terakki-ye Urdu, Karai tarihsiz

Rahmani, red, Urdu Drama ka rtika, eyh Gulam Ali and Sons, Lahor 1968

Reide Pervin, Urdu Alameti Afsanah, Baslmam Yksek Lisans Tezi,

Bahauddin Zekeriya niversitesi, Multan 1984

Riyaz, Seyyid Hasan, Pakistan na Guzir Tha, ube-ye Tasnif u Talif u Tarcumah,

Karai niversitesi 1987

Rizvi, Dr. Vakar Ahmed, Tarih-e Cadid Urdu Gazel, National Book Foundation,

Karai 1988

Saksinah, Ram Babu, Tarih-e Adab-e Urdu, Lakhnov (tarihsiz)

Selam, Prof. Dr Abbas, Urdu Novel, Bisvin Sadi Min, Urdu Academy, Sindh, Karai

172
 (tarihsiz)

Soydan, Celal, Hindistan Pakistan ykleri, letiim Yaynlar, stanbul 2001

emiyma Beygam, Terakki Pasand Tankid ka rtika aur htiam Hseyin, Urdu

Academi, Karai 1987

Tena, Nazir Ahmed, Urdu Adab ki rtika,Maktebe-yi Ahya, Lahor 1991

Toker, Halil, Pakistan Hindistan ykleri, Kakns Yaynlar, stanbul 2000

Trk Leheleri ve Edebiyat Dergisi (Jambl zel Says), Say:8, Austos 1996

lken, Hilmi Ziya, Ak Ahlak, Muallim Ahmed Halid Kitaphanesi 1931,

Vakar, Azim, Dastan se Afsane Tak, Urdu Akademi, Karai 1966

173
NDEKS

Andehyr 62
Andhey ki Lathi 91
A nendi 116, 118
Angare 77, 90, 145
Anmol Ratan 27
A Farewel To Arms 66
Anton ehov 107
Aac Kal 97
Arai-e Mahfil 12
Abdullah Huseyn 21
Arapa 12, 33, 34, 40, 44, 53, 84
Abdlhalim erar 91
Arnold, Prof.Arnold 44, 88
Abley 131
As Pas 131
Aciyb Badah 123
Asbb- Bgavat-e Hind 37
Aciyb Holi 62
Asiatic Society 33
Adem Ci 116
Asmarain 152
Adhi Bat 143
Afak Ahmed 121, 123, 134, 141
Adm-e Taavun Hareketi 59
Aiyan Berbad 64
Afsanah-e Co 28
Aub-e em 145
Afsanah-ye k 51
Atepare 113
Afsane aur Drame 113
Aur Drame 123
Agra 124
Aurat aur Diygar Efsane 92
Ah Yeh Nazrin 51
Aurat ka ntikam 51
hang 116
Avrupa 9, 23, 48
hang Dergisi 116
Ayine ke Samne 51
Ah-e Beykas 63
Azim Beg atai 21
Ahri Tuhfaf 64
Aziz Ahmed 105
Ahri Tuhfah 61
Aziz-i Msr 20
Ahmed- Aligarh ka Eyk Gssah 51
Ahmed Han, Sir Seyyid 18, 32, 33, 36, 37, 38, 39,
40, 46, 47, 85, 89, 107
Ahmed Nedim Kasmi 126, 135 B
Ahri Admi 139, 140
Ahtar Husayin Raepuri 107 Babak Hurremi 20
Ahtar, Dr. Selim 88, 145, 146 Bae ki Biymari 129
Aik Muanni se ltica 51 Bapanah 129
Al Ahmed Surur 91 Badayon 66
Alabiy 89 Badiahat ka Hatma 114
Alameton ka Zaval 137 Bag u Bahar ka Tahkik u Tankidi Mutalaa 147
Albay Mecid 116 Ba u Bahar 11, 12, 13
Alemgir 108 Baavat 32
Ali Abbas Huseyni, 83 Badat 45, 47
Ali Pur ka Eyli 153, 154 Baer cazet 114
Aligarh 38, 89 Banaras 44, 53
Aligarh Fakltesi 39, 45 Banu Kudsiya 141, 142
Aligarh Hareketi 40, 45, 46, 75 Banuya Sadikah 30
Aligarh Magazin 45 Baraf ki Beyti 115
Aligarh Monthly Number 51 Barey Ghar ki Beyti 62
Aligarh Muhammeden Anglo Oriental College 33 Bas Eyk Nazar 51
amac Hind Milli Hareketi 47 Basat-e Alem 97
Amerika 116 Basi Phul 85
Amina Abul Ahsen 30 Basti 137
Amr Bel 143 Baton ki Bari min Bheykti Lerki 149
Amritsar 89, 107, 108, 115 Bazar-e Hayat 131
Amroz 127, 137 Bazgat 143
An Ban 129 BBC London 116
An Kahi 152 Be Garez Muhsin 62
Anarkali 114 Beara 128
Anbalah 152 Begoley 131
Anal 131 Behmeni ki Misalin 63
Andata 95 Behrupiya 118

174
Belvent Singh 97 up 152
Belvent Singh ke Afsane 99
Bengal 32, 81
Bengali 34 D
Berg-e Hina 131
Beygo 111
Dada Lal Backar 72
Beygnah 127
Dada Lal Backar 72, 74
Beyti ka Dohen 62
Dahra Dun 45
Bezm-e Reftegan 51
Damad ka ntihab 51
Bhanvar 120
Dant ka Deste 143
Bhopal 124
Dar u Divar 131
Bhut 129
Daruga ki Sergzet 63
Blauz 110
Dar-ul Tarcumah 35
Bisat-e Hayat 74
Darvazah 156, 157
Boccacio 23
Dastango 121, 141
Bombay 33, 53, 81, 93, 108, 126, 132
Datavali, Hac smail Han Reis 44
Burha Sipahi 128
Davet 62
Burka 114
Debida Begum 21
Decameron 23
Dehlevi, Mir Aman 11, 12, 66
C Dekkan 11
Delhi 20, 35, 36, 66, 70, 71, 72, 74, 86, 89, 90, 97,
Cadu ka Lafz 115 115
Cagga 99 Delhi Sultanl 36
Cagran 53 Destn s Efsan Tak 11
Caferi, Reys Ahmed 21, 26, 171 Destan-e Emir Hamza 12
Cahan Phul Kiltey Heyn 51 Deyota ka Cenem 99
Caliyanvala Ba 64, 67 Deyra Gazi Han Lisesi 152
Cang 127 Dhuan 113
Capani aur Dusri Kahaniyan 115 Dial Singh College Lahor 121
Carey ki andni 116 Dilli ki Ahri Bahar 74
Cavan, Mirza Kazm Ali 12 Dilli ki Seyr 90
Cavari 120 Divali 132
Celsa 130 Diyvi 63
Cemlistn 80 Do Beheniyn 64
Cennet ki Diyvi 63 Do Beyl 64
Cervantes 15 Don Kiot 15
Ceyl 64 Dost ka Hat 50
Cezbat-eYldrm 52 Dr. Tasir 107
Ceziyre 87, 88 Dubai 137
Chalkiyan 86 Dudh ki Kymet 62, 64, 129
Chuki Chuki Ankin 152 Dusra Gnah 138
Cila Vatan 115 Dusra Kadam 143
Co Cagey Hvab Min 145
Coher-e smet 73
Congress Partisi 77 E
Co-e Fikir 69
Ebu Said Kureyi 108
Edeb aur Kalr 147
Edeb aur La uur 147
Edeb Lahor 127
a'ey ki Piyali 87 Edeb-e Latif 126, 137
akkar 120 Edeb-e Latf 115
an Pir 126 Eik Bat 125
and Gehen 137 Eik Mamuli Lerki 99
and ki Beyti 115 Eik Muganni se ltica 51
arha 59 Eik Rportac 156
ehar aman 143 Elhamdlillah 130
ehov 88, 107 Elhamra ke Efsaneh 115
irya irey ki Kahani 50 Elzam 63
oor 91 Ergin, Prof.Dr. Muharrem 10
opal 128, 129, 131 Esir-i Babil 20
ugad 113 Evlat Acs 132

175
Ey Mader-e Vatan 51 Goher-e Maksud 73
Eyk Avaz 63 Gon 130
Eyk Derdmand Dil 119 Gubarey 153
Eyk Din 143 Gucra 152
Eyk Hat 111, 139 Gul Furo 93
Eyk Kahani Pan Edibon ki Zebani 52 Gulam Abbas 115, 116, 117, 118, 119, 120, 134
Eyk Mamuli Hat 87 Guldesteh-e 'Ayd 73
Eyk Merd 114 Guli Dandi 64
Eyk Muhabbet So Efsane 123 Gumnam Hutut 51
Eynglo Arabik Kolej 86 Gurbet u Vatan 50
Eyyp Han 116, 127 Gurur-e Nefs 128
Gurya Ghar 153
Gurya ki Ankh se ehr ko Deykho 149
F
Farsa 11, 12, 33, 34, 40, 44, 53, 60, 84, 152 H
Fasanah 11, 13, 98
Fasanah-ye Acaib 13 Hac ahab 44
Fasanah-ye ahar Dervi 11 Hacra Surur 21
Feriydi Hanedan 66 Hadica Mestur 21
Fesadat 103, 104, 105, 106, 134 Hak-e Pervana 61
Fesanah Mubtela 19 Haki, Dr Mesud Rza 71
Fesanah-e Co 69 Hakikat se Alamet tak 146
Fesanah-ye Azad 19 Hakiykat 64
Feyaz Ali Edukeyt 21 Hali 36, 37, 113, 135, 170
Feyraz Puri 21 Hali Botlen Hali Dabbe 113
Feyz Ahmed Feyz 107 Halide Edip 51
Ftrat-e Cevan Merdi 44 Halide Hseyin 155, 156, 157, 161
Fica ki Ap Beyti 138 Ham Vahi Heyn 95
Firar 120 Hamayun 115
Firdos-e Hayal 61 Han Bahadur Mmtazuddin 66
Firuzpur 121, 141 Han Bahadur Pir Haydar ah 126
Foklor ki Pehli Kitab 151 Hans 53
Fort William Koleji 12, 35 Hapur 137
Fransa 116, 121 Haram Cadi 87
Fransz 14 Haristan u Gulistan 50
Franszca 27, 87, 121 Hasan bin Sabbah 20
Franz Bopp 34 Hasret 63, 137
Freud 101, 134 Hatam Tai 13
Friends Not Masters 116 Hatice Mestur 92
Fnun 127 Hatun, A.R. 21
Havva ke Nam 143
Hayal 50, 61, 112, 137, 171
G Hayalistan 28, 48
Hayat-ullah Ansari 105
Haydarabad 70
Gadr ki Mari ehzadyan 74
Haydari, Haydar Bah 12
Gadriya 123
Hayme se Daur 140
Gali Kue 138, 140
Hazar Das 115
Galib 40
Hazar Dastan 115
Ganc-e Hubi 12
Hemirpur 53
Gandi 53, 57, 58
Hercai 128
Garibon ka Bahgvan 90
Hicab mtiyaz 43
Gayretmand Beyta 128
Hikayah-e Layla u Macnun 28
Gazi Merd 120
Hikayat 50, 51
Gazipur 38, 83
Hikayat u hsasat 50
Ghar ka Rastah 99
Hilal-e Pakistan 127
Ghar se Ghar Tak 131
Hindistan 11, 32, 33, 34, 35, 46, 59, 77, 93, 94, 97
Ghoron ke ehir min Akeyla Admi 148
Hindustan Hamara 98
Ghoron ke ehr min Akeyla Admi 151
Hint 12, 19, 29, 37, 38, 46, 48, 56, 76, 77, 97, 100,
Gilchrist, Dr. John 12, 34, 35
102, 103, 119, 132, 153, 154, 155, 163, 164, 172
Girdab 74, 131
Hola Andar Hola 158
Girdab-e Hayat 74
Ho Reho 129
Girehen 132
Hudai Rac 74

176
Hudi 62 Kazaki 63
Hun Safiyd 62 Kefarah 63
Hurriyet 127 Kefen 54, 65, 129
Huseyni, Bahadur Ali 12, 83, 84, 101 Kehma Kehmi 152
Husn-e Anceliyna 20 Kemeke 63
Huvab u Hasti 21 Keyl 129
Huvab-u Hayal 61 Keyse Keyse Log 153
Khacuran ka Mosm 145
Khol Do 110
Kyamet Hamrukab Aey na Aey 88
King College Lakhnov 83
Klopeytra 51
bn-ul Vakt 19, 123
Kosem Sultan 51
caz-e Muhabbet 68
Krien andar 21, 93, 94, 95, 98, 101
hsan 127
Kuh aur Nehin 143
hsasat 51
Kuh Hansi Nahiyn He 85
ksir 64
Kurratul Ayn Haydar 21
lahabad 33, 53, 83, 86, 97, 98
Kuzey Snr Eyaleti 33
lerici Hareket 73, 77, 78, 90, 91, 111, 123, 139,
Kma ka Dkan 137
164
Kma ki Dkan 138
lerici Yazarlar Dernei 53, 78, 97, 107
Ktbah 120
mtiyaz Ali Tac 127
ncil 34, 35
ngiliz 12, 19, 32, 37, 55, 163
ngilizce 27, 33, 34, 35, 38, 40, 44, 45, 50, 66, 76, L
86, 89, 91, 149, 152, 155
ngiltere 37, 39, 45, 66, 116, 119, 135 Laak aur Otar 119
nkiaf-e Hakikat 68 Lahor 86, 121, 126, 137, 144, 152
nsaf 64, 91 Lal Fiytah 62
nsaf ki Polis 64 Lallu Lal Ci 12
nsan ka Mukaddim Farz 63 Lane-i Mnkesir 47, 52
ntihab- La Cevab 27 Latin 9
ntizar Huseyn, 21 Latince 14, 15, 34
ntizar Hseyin 119, 137, 138, 139, 161 Lazzet-e Sang 113
sabella Tobaran Collage Lakhnov 89, 91 Lebbeyk 153, 154
slamiyah Kalc Lahor 152 Lerki Ki Kar Sitani 47
slamiyah Kolej 86 Leydi Harding Tp Fakltesi 89
smet aatay 124, 125, 135 Leyl u Nihar 121
smet atai 21, 92 Littre 14
spanya 116 Londra 77, 116
stanbul 45 Lord Wellesley 34
stifa 63, 130
stihara 90
stiklal 152 M
k, Halil Ali Han 12
ydgah 64
Maarif 44
Masumah 125
Madhvari 53
K Madr-e Vatan 51
Madras 32, 33
Kave 139, 140 Mahabarata 132
Kale Kos 99 Mah-e Nou 86
Kalc se Ghar Tak 86 Mahmud-ul Zafer 89, 107
Kali alvar 110 Mahzen 28, 50, 67, 71
Kalkta 33, 34 Mandar 63, 90
Kalktta 12 Mantar 129
Kanada 116 Manter 63
Kankari 140 Manto 21, 54, 60, 86, 87, 91, 98, 105, 106, 107,
Kanpur 53 108, 109, 110, 111, 112, 113, 126, 129, 134
Kapas ka Phul 131 Marathi 34
Karai 13, 35, 79, 84, 86, 94, 103, 111, 127, 155, Marks 101
171, 172, 173 Marksist 78, 164
Karvan 115 Maryada 53
Katrat-e k 73 Mas aur Mitti 158

177
Masruf Aurat 156 Nani Au 72, 73
Nannha Manchi 128
Nara 108
M Narm Dil 130
Nasir aur Hadicah 71
Nasr ve Hadicah 28
Master Roi 123
Naa ki Pahli Tarang 28
Masum Baa 64
Nau Tarz-e Murassa 11
Matami Calsa 108
Naunehal 97
Mazhar-ul slam 148, 149, 150, 151, 161
Nazare 95
Mecburi 63
Nazir Zehra Begam 45
Meclis-e Terakki 127
Nei Biyvi 63
Mecnun 42, 50
Nei Msibbetn 90
Melah Ghumti 85
Nemrud ki Hudai 113
Men ahta Hun 51
Nereng-e Hayal 45, 52
Men Zarur Roungi 99
Nreng- Hayal 115
Mescid ki Minar 130
Nesvani Zindigi 74
Mevlana htiam-ul Hak Tanvi 116
Nea ki Pehli Tereng 44
Meyra Ranca 129
Neeh ki Pahli Tarang 51
Mh. Ali Cauhar 46
Neiyb-u Firaz 74
Msr-e Kadim ki Mahbubaha-ye Aiknavaz 51
New York 121
Mirza Ali Lutf 12
Neya Kanun 108
Mirza Muhammed Sayid 21
Nezir Ahmed 19, 20, 70, 152, 172
Mirza Rusva 20
Nezir-e be Nazir 12
Misli Hoi Pattiyan 74
Nigah aur Nukte 146
Misri ki Dili 111
Nigar 55, 60, 66, 79, 80, 109, 115, 170, 171
Miss Kavarli 67
Nigristn 80
Mizar-e Ulfet 63
Nihal and Lahori 12
Molvi Abdlselam Banda-e Hasan 66
Nikah-e Sani 50
Moskova 90
Nip Uth Cn k Ba'd 80
Mucrim Kon 90, 91
Nitacinegar 98
Mudhi Min Cagnu 158
Niyaz Fethpuri 21
Muhammadan Anglo Oriental College 39
Niyaz Fetihpuri 67, 79, 80, 100
Muhammadan Education Conferance 39
Niyaz Hekim eca 42
Muhammed Hasan Askari 86, 98, 106
Niyla Pattar 131
Muhammed Omer Mumin 155
Nizam-e Sekka 153
Muhtarat- Niyaz 80
Nok Chunk 62
Muin-ur-rahman 28
Nuzul-e Barak 63
Mum Batti ke Ansu 108
Mum ki Galiyan 143
Munazl Esara 71
Muna Yad 158, 159, 161 O
Muradabad 38
Muriydi 62 Oscar Wild 107
Musafir 128, 156 Oudh Pan 27
Musavat 68 Overcoat 117, 120
Muslim Girls School Aligarh 45 Oxford niversitesi 44
Muslim League 77
Mftolu, Ahmet Hikmet 47, 52
Mmtaz Mfti 21, 152, 153, 154, 161, 172 P
Mslman Birlii 126
Mslman ngiliz Dou Fakltesi 46
Paka Mekan 130
Mtak Zahidi 68
Pakistan 21, 27, 38, 46, 48, 55, 59, 65, 78, 79, 81,
Mvn. Hasrat Mohani 46
86, 93, 96, 102, 103, 105, 106, 111, 115, 116,
Mvn. ibli Numani 44
117, 118, 121, 126, 132, 133, 134, 137, 139, 141,
144, 148, 150, 151, 152, 155, 158, 160, 164, 171,
172, 173
N Panvin Ghont 145
Paun ka Kanta 129
Na Kabil-e Zikr 143 Pehan 156
Nadir ah 63 Pehla Patthar 98
Nahtur 44 Pencab 33, 81, 98, 99, 107, 115, 116, 121, 126,
Namak ka Daruga 62 127, 128, 129, 141, 144, 151, 152, 158
Nangi Tanvarin 112 Penayat 62

178
Peraya 130 Salma 91
Perim Battisi 57, 61 Samrsed Maham 67
Perim alisi 61 Sannata 131
Perim and 20, 21, 27, 42, 43, 49, 53, 54, 55, 56, Sanskrit 12, 33, 34
57, 58, 59, 60, 61, 64, 65, 71, 73, 75, 76, 77, 79, Sapnon ke Mehel 129
81, 90, 91, 97, 127, 129, 163 Sarak ke Kinare 110, 114
Perim Paisi 56, 57, 61 Sareng 115
Perva 143 Sarkandon ke Pihe 112, 114
Pervaz Min Kotahi 116 Sas aur Bahu 91
Peaver Radyosu 126 Saudai 125
Phaha 110 Savari 155
Phir Subh Hogi 99 Saveyre 126
Phundne 114 Secad Huseyn, Muni 20
Secad Zahir, 21
Sefer-e Badad 51
P Sefer-e Miyna 123
Sefer-i Hicaz 52
Selim Ahtar 145, 161
Pinahin 123
Serguzet-e Esir 107
Pir Gulam Nabi 126
Serar, Ratan Nath 19, 20
Piyaz ke Chalke 153
Servet-i Fnun 44
Pukar 145
Seylab 73, 131
Pun 90
Seylab-e k 73
Seyyid htiam 67
Seyyid Manzar Ali 137
R Simon Komisyonu 59
Sitare mtiyaz 127
R.C.D 121 Siyalkot 81
Raca Gid 143 Siyteh Girah 62
Racandar Sengh Beydi 105,132 So Kendil Paver ka Balb 111
Racputlar 56, 57 Soa Seyr Gehyon 63
Rah Geya auk Menzil Maksud 138 Soda 50, 68, 90
Rah Nicat 63 Soda-e Sengin 68
Ramanend Sager 105 Soda-ye Sengin 50
Ramayan 132 Sohbet-e Nacins 50, 52
Rani Sarinda 57 Sona Asman 99
Raid-ul Hayri 20, 27, 28, 42, 43, 54, 70, 71, 72, Sorrows of Satan 67
73, 76, 79, 163 Soz-e Vatan 54, 56, 61
Rat or aur and 99 Soz-e Vatan (Vatan 54, 56, 61
Raziyah Seccad Zahir 30 Smrlen i 53
Refiyki Tenhai 85 Subh-e Zindigi 71
Reid Cihan 89 Sud 63
Reid-ul Zemani 70 Suder an 81
Reyuti 138 Sudeyi 59
Rza, Dr. Mesud 28, 112, 171 Suheyl 71
Riyaset ka Divan 64 Sultan Haydar Co 28, 42, 66, 67, 68, 69, 76
Roma 14, 15, 121 Sunehra Vatan 99
Romence 15 Surec ki Tala 158
Roti Rani 57 Surh Culus 119
Runi Putle 153 Surh Gulab 120
Ruhi 120 Surh Tobi 130
Rusa 27, 115 Surur, Receb Ali Beg 13
Rusi aur Diyger Kahaniyan 115 Sreyya ki Gurya 115
Ruya-e Sadk 19

S
ahi Desterhan 145
Safiye Begam 107 akuntala 13
Saki 86 aukat Thanvi 21
Salahud-din Ekber 105 ehiyd-e Marib 74
Salehat 71 ehr-e Be Misal 143
Saliha Abid Huseyn 30 ehr-e Efsus 140
Salis Ba-el Hayr 47 eyhpura 66

179
eytan 125 117, 120, 121, 124, 125, 132, 134, 135, 136, 137,
ikari Auratin 114 138, 141, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150,
ikve ikayet 64 151, 152, 153, 155, 156, 158, 163, 164, 165, 170,
razah 115 171, 172, 173
oalah Cevalah 89 Urdu Science Board 121
olah-e Cevala 91 Uttar Prade 32
uul 108
uur aur La uur ka air Galib 147
V
T Vacidah Tabassum 92
Vakar Azim, Prof. Dr. Seyyid 11, 86, 87, 111
Tabib, Muhammed Ali 20 Vakt Semender 158
Tahliki aur La uuri Muharrikat 147 Vardat 62
Tahsin, Mir Ata Hseyin Han 11 Vazirabad 93
Taliyf 62 Vefa ka Deyota 64
Tamaddun 67, 68, 71 Victor Hugo 107
Tamaa 108 Vilayti Nanni 72
Tehzib-ul-Ahlak 39 Vira 107
Temasil 143 Viran Sanamhane 51
Tenkidi Debistan 146 Voh Cal Gei 91
Terakki Pasand 21, 173
Thanda Got 110, 113
The Last Days of Condemned 107 W
The Moon and Six Pence 67
Tlsm-e Ho Ruba 11
William Jones 33
Tilsim-e Hayal 95
Wood Tasars 33
Tirmiz 44
Tirsul 63
Titri 51
Tiyrhi Lakir 125 Y
Tobah 62
Tobet-ul Nasuh 19 Yezid 114
Tolstoy 115 Yldrm, Seccad Haydar 20, 27, 28, 42, 43, 44, 45,
Tota Kahani 12, 123 46, 47, 48, 49, 50, 52, 54, 63, 67, 68, 76, 79, 80,
Tufan-e k 73 163, 164, 171
Tulu o Gurub 130, 131 Yunan 9, 15
Tulu-e Muhabbet 64 Yunanca 34
Tute Hoe Tare 95 Yusuf u Nacmah 20

U Z
Ubliys 67 Zad-e Rah 62, 64
Ucle Phul 123 Zafer Omur Teyr Tedam 21
Upar 110 Zamanah 45, 51, 52
Upar, Nie aur Darmiyan 110 Zl-e Huma 145
Urdu 8, 11, 12, 13, 18, 19, 20, 21, 26, 27, 28, 32, Zindigi ke Mor Per 94, 95
33, 34, 35, 36, 37, 39, 40, 42, 43, 44, 46, 47, 48, Zindigi Ke Mor Per 94
49, 50, 51, 53, 54, 61, 65, 67, 68, 69, 71, 75, 76, Ziyvar ka Dibda 64
77, 78, 79, 80, 81, 83, 84, 86, 87, 93, 94, 97, 98,
100, 101, 103, 104, 105, 106, 108, 110, 111, 112,

180