T.C.

DOKUZ EYLL NVERSTES ETM BLMLER ENSTTS

TRKE ETM ANABLM DALI
YKSEK LSANS TEZ

MUZAFFER ZGNN ANNEANNEMN AKIL

ALMAZ MACERALARI SERSNDEK ALE
KAVRAMININ OCUK GELM AISINDAN
DEERLENDRLMES

Yasemin KOKUNLU

zmir
2008
 T.C.
DOKUZ EYLL NVERSTES ETM BLMLER ENSTTS
TRKE ETM ANABLM DALI
YKSEK LSANS TEZ

MUZAFFER ZGNN ANNEANNEMN AKIL

ALMAZ MACERALARI SERSNDEK ALE
KAVRAMININ OCUK GELM AISINDAN
DEERLENDRLMES

Yasemin KOKUNLU

Danman
Yrd. Do. Dr. Nevin AKKAYA

zmir
2008
 YEMN

Yksek Lisans Tezi olarak sunduum "Muzaffer ZG nn Anneannemin

Akl Almaz Maceralar Serisindeki Aile Kavramnn ocuk Geliimi Asndan
Deerlendirilmesi adl almann tarafmdan bilimsel ahlk ve geleneklere aykr
decek bir yardma bavurulmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin kaynakada
gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanlm olduunu belirtir ve
bunu onurumla dorularm.

Austos 2008

Yasemin KOKUNLU
YKSEK RETM KURULU DKMANTASYON MERKEZ TEZ VER
FORMU

Tez no: Konu Kodu : nv. Kodu:

Not: Bu blm merkezimiz tarafndan doldurulacaktr.

Tez yazarnn

Soyad: KOKUNLU Ad: Yasemin

Tezin Trke Ad: Muzaffer zg nn Anneannemin Akl Almaz Maceralar

Serisindeki Aile Kavramnn ocuk Geliimi Asndan Deerlendirilmesi

Tezin Yabanc Dildeki Ad: The Evaluation of Muzaffer Izgus Serial Named The
Unbelievable Adventures of My Grandmother From The Side Of Family
Concept In Terms Of Child Development.

Tezin yapld

niversite: DOKUZ EYLL Enstit: ETM BLMLER Yl: 2008

Tezin Tr: Yksek Lisans Dili: Trke

Sayfa Says: 79
Referans Says: 93

Tez Danmannn

nvan: Yrd. Do. Dr. Ad: NEVN Soyad: AKKAYA

Trke Anahtar Kelimeler: ngilizce Anahtar Szckler:

1. ocuk Edebiyat 1. Childrens Literature
2. ocuk Geliimi 2. Child Development
3. Aile 3. Family
4. Muzaffer zg 4. Muzaffer Izgu
5. Anneannemin Akl Almaz 5. The Unbelievable
Maceralar Adventures of My
6. leti Grandmother
6. Message
 i

NSZ

Toplumun en kk birimi olan aile, ocuu hayata hazrlayan, bu srete pek

ok bilgi ve beceri kazandran, ocuun kiilik yapsn ekillendiren en nemli ve en
etkili kurumdur. Aileden sonra gelen ve ocuk eitiminde nemli bir role sahip olan
dier kurum ise okuldur. ocuun salkl bir geliim gsterebilmesi, pek ok bilgi
ve beceriyi kazanabilmesi ve hayata hazrlanabilmesi iin bu iki kurumun
birbirleriyle ibirlii iinde almalar gerekmektedir. ocuk eitiminde gerek
ailenin gerekse retmenlerin bavurabilecekleri en nemli kaynaklardan biri de
ocuk edebiyatdr. ocuk edebiyat rnleri, bata anadili geliimi olmak zere,
ocuun zihinsel ve ruhsal geliimlerine nemli katklar yapar ve bunlarn yannda
onlarn ilgi, duyarllk ve zevklerine de hitap ederek ocuklara eitli deerler
kazandrmaya yardmc olur.

Yaznsal metinler eitim iinde bir ara olarak etkin ekilde

kullanlmaldr(Uan,2005:22). Edebiyat, glmeceyle harmanlayp eitim amacyla
kullanan yazarlarmzdan biri de Muzaffer zgdr. zg, gerek yetikinler gerekse
ocuklar iin yazd eserlerde ailenin ocuk ve gen eitimi zerinde etkisini ortaya
koymutur. Bu aratrmada, Anneannemin Akl almaz Maceralar serisinde yer
alan metinlerde, yazarn aile kavramn ocuk geliimi ynnden nasl iledii,
gerek ocuk gerekse yetikinlere ne tr iletiler gnderdii zerinde durulmutur.

almamzda be blm bulunmaktadr. Aratrmann problem durumu,

amac, nemi ve snrllklar ilk blmde yer almaktadr. Bu blmde problem ortaya
konmu, almann amac ve nemi aklandktan sonra almann snrllklar
belirtilmitir.

lgili yayn ve aratrmalarn yer ald ikinci blmde, almaya kaynaklk

eden eitli yayn ve aratrmalar, bunlarn ierikleri ve sonular verilmitir.
 ii

nc blmde aratrmann yntemi ortaya konmu ve aratrmann modeli,

evren ve rneklemi, verilerin toplanp zmlenmesinde izlenen yol belirtilmitir.

Aratrmann amacna ynelik bulgular ve bunlarda yola klarak yaplan

yorumlar drdnc blmde ele alnmaktadr. Bu blmde ocuk ve aile
kavramlar, ocuk geliiminde ailenin rol, ocuk edebiyat, Muzaffer zgnn
yaam ve sanat zerinde durulmu, ardndan Anneannem serisi aile kavram
bakmndan ele alnm, bulgu ve yorumlar ortaya konmutur.

Serideki kitaplarn incelenmesi ve deerlendirilmesi ardndan ulalan

sonulara ve konuyla ilgili nerilere beinci blmde yer verilmitir.

Dokuz Eyll niversitesi Eitim Enstits Trke Eitimi Anabilim Dalnda

alm olduumuz eitim, almann temelini oluturmaktadr. Bata tez danmanm
sayn Yard.Do.Dr. Nevin AKKAYA olmak zere, bizlere eitim ve tez sresince
emek veren hocalarmza teekkr eder, sayglarm sunarm. Ayrca her trl
destekleri iin aileme, eime ve benden desteklerini esirgemeyen yaknlarma
teekkr ederim.
Yasemin KOKUNLU
zmir, 2008
 iii

NDEKLER
Sayfa No

NSZ.i
NDEKLER.......iii
KISALTMALARv
ZET...vi
ABSTRACTviii

I. BLM... ..1
1.GR......................1
1.1.1.Aile ve ocuk Geliimindeki Yeri3
1.1.1.a. Aile Kavram..3
1.1.1.b. Aile Yaps.4
1.1.1.c. Ailedeki Gereksinmeler.7
1.1.1.. Aile ve ocuun Eitim Sreci..8
1.1.2. ocuk Edebiyat...10
1.1.2.a.ocuk Edebiyat..................................................................................10
1.1.2.b. ocuk Edebiyatnn ocuk Kitaplarnn Amalar ...12
1.1.2.c. ocuk Edebiyatnn ve ocuk Kitaplarnn Yararlar ..13
1.1.2.. ocuk Kitaplarnda Bulunmas Gereken zellikler .15
1.1.3. Muzaffer zg ..17
1.1.3.a. Yaam....17
1.1.3.b. Sanat Yaam.17
1.1.3.c. ocuk Kitaplar..19
1.1.3.. Muzaffer zg ve ocuk Edebiyat....20
1.2. Problem21
1.3. Ama22
1.4. nem22
1.5. Snrllklar . 23
 iv

BLM II.24
2. LGL ARATIRMALAR VE YAYINLAR24

BLM III29
3. ARATIRMA YNTEM...29
3.1. Aratrma Modeli.29
3.2. Evren ve rneklem..29
3.3. Verilerin Toplanmas...29
3.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanmas.30

BLM IV31
4. BULGULAR VE YORUMLAR......31
4.1.1.Anneannemin Akl Almaz MaceralarSerisinde Aile Kavram 31
4.1.2.Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisinde Anlatlan Aile Bireyleri32
4.1.3.yklerde Yer Alan Aile Bireylerinin likileri ve Aile Kavramnn lenii...37
4.1.4. Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisinde Konu Edilen
Aile Araclyla Verilen letiler ve Bunlarn lenii............49

BLM V61
5. SONU VE NERLER61
5.1. Sonular.61
5.2. neriler..67

KAYNAKA71
A. Aratrmaya Konu Olan Eserler71
B. Aratrmada Yararlanlan Dier Eserler72
C. Elektronik Kaynaklar.76

EKLER.77

EK 1 : Muzaffer zgnn Bir Fotoraf78

 v

KISALTMALAR

TDKTRK DL KURUMU

Akt. .Aktaran

ve dier. ve dierleri
 vi

ZET

ocuk edebiyat, lkemizde Tanzimatla balamtr. Bu dnemde ocuklara

ynelik iir, yk, dergi gibi edeb rnler verilmeye balamtr. Fakat bu eserlerde
reticilik ynnn ok ar bast, yaznsalln ikinci plana atld ve eserlerin
konu ve dil ynnden ocuklarn seviyesine inemedii grlmtr. Bu dnemden
sonra eviri eserlerin says artm, kitaplarda grsellik de nem kazanm ve
ocuklara daha ok hitap eden eserler oalmtr.

Fakat ocuk edebiyat, zellikle Cumhuriyet dneminde byk gelime

gstermitir. ncelikle ocuk, bir birey olarak dnlm ve eserler ocuun
ilgi, hayal gc ve seviyesine gre hazrlanmaya balamtr. Eserlerdeki iletiler,
eskisi gibi dorudan deil, daha dolayl olarak sezdirilmitir. Bu dnemde ortaya
konan pek ok eser klasiklemi, yazarlar da ocuk edebiyat alannda kendilerini
kantlamlardr. Edebiyat yaamna 1959 ylnda yk tryle balayan Muzaffer
zg de bu yazarlardan biridir. retmen Okulundan mezun olup uzun yllar
retmenlik yapan zg, kara mizh tarznda eserler vermitir. Daha sonra ocuk
edebiyatna ynelen yazar, retmenlik dneminde yapt gzlemleri ve edindii
tecrbeleri eserlerinde ustaca kullanm ve klasikleen ocuk edebiyat rnleri
meydana getirmitir. kke serisinde yakalad baary Anneannemin Akl
Almaz Maceralar serisinde de srdrmtr. ocuklar gldrrken eitmeyi
amalayan zgnn eserlerinde, ocuklara kltrel deerlerimizle birlikte sevgi,
paylama, fedakrlk, retkenlik, alkanlk, sayg gibi evrensel deerler de
verilmeye allr.

zgnn eserlerinde aile ve ocuk kavramlar n plana kmaktadr. zg,

eserlerinde yer verdii aile rnekleri ile gerek hayat yanstmaya ve ocuklara eitli
deerler kazandrmaya alr. Anneannemin Akl Almaz Maceralar dizisindeki
yklerde de aile n plana kmaktadr. Orta hlli, iki ocuklu bir Trk ailesinin,
evin anneannesiyle renklenen yaamnn anlatld yklerde aile bireylerinin
 vii

geree yakn karakterler, olay ve durumlarn da gerek hayattan alnm olduu

grlmektedir. yklerde Trk insanlarnn yaamna, gelenek ve greneklerine,
kltrel miras gelerine de yer verilmektedir. Seride aile bireylerinin birbirlerine
sayg, sevgi ve anlayla yaklatklar grlmektedir. Seride yer alan metinler
araclyla verilen iletilerin birou da byklere yneliktir. Bu nedenle, Muzaffer
zgnn bu seriyi hem ocuklara hem yetikinlere ynelik olarak yazd
sylenebilir.

Bu almann temel amac; Trk edebiyat ve zellikle ocuk edebiyat

alannn tannan yazarlarndan Muzaffer zgnn, uzun bir zaman dilimi iinde
oluturduu Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisinde aile kavramn ele
aln, seride yer alan tipik aile ile yoluyla verdii iletileri, bu iletilerin ocuk
geliimine etkilerini ortaya koymaktr.

Nitel bir alma olan bu aratrma iin nce literatr taramas yaplm ve
daha sonra aratrmann evrenini oluturan 19 kitaptaki 78 yk incelenmitir. Bu
yklerde yer alan olaylar ve aile bireylerinin ilikileri, verilen iletiler gz nnde
tutulmu ve aile kavramnn nasl ilendii ve iletilerin ocuklar nasl
etkileyebilecei belirlenmeye allmtr. Bunlarla ilgili eitli sonulara ulalm
ve ardndan eitli nerilerde bulunulmutur.

Anahtar Szckler: ocuk edebiyat, ocuk geliimi, aile, Muzaffer zg,

Anneannem Serisi, ileti
 viii

ABSTRACT

Child literature in our country, started with the Administrative Reform Period.
In this period, poems, stories, magazines that aimed at children had been started to
given. However, it had been seen that, in these books didactic quality was influential,
literary side of these was become of secondary importance and by the language side,
they couldnt be in the level of children. After this period, numbers of translated
books were increased, visual part of books was considered important and books that
had been spoken to children were increased.

But the child literature in our country has shown a great progress, especially in
the Republic Period. Firstly, child has been thought as a person and the books
have begun to be prepared just for the interests, imagination and the level of a child.
Messages in books have been sensed indirectly, not directly just as in the past. Many
of them that had been created in this period have been classics and their authors have
proved themselves in the child literature field. Muzaffer Izgu who started his
literature life with stories in 1959, is one of these authors. Izgu who graduated the
Teachers Training School and worked for long years as a teacher, wrote books in
black humor style. After going towards to child literature, he has used his his
experiences and observations he got while teaching and then he has created child
literature books which have been classics. He has continued his success that he got in
Okke series, with Unbeliveable Adventures of My GrandMother series.

He tries to educate children while making them laugh and in his books, many
values just as love, sharing, self-sacrifice, productivity, studiousness, respect and
culturel values are tried to be given.

The concepts of family and child are the most important things in Izgus
books. Izgu tries to reflect the real life and to make children get some values by the
family models given in his books.In the stories taken places in Unbeliveable
 ix

Adventures of My GrandMother series, family has been the most important

concept. In the stories that a middle class Turkish family and their lifes become more
amusing with their grandmother have been told , its seen that family members are
like to real characters and the events and situations are taken from the real life. The
life of Turkish people , traditions and customs, elements of culturel inheritance have
been given places in the stories. In the series, its seen that family members come
closer with each other by having respect, love and sympathy. Many messages given
through the stories go towards to adults. Because of this, it can be said that Muzaffer
Izg has written this series for both children and adults.

The aim of this research is to expose how Muzaffer Izgu (one of the best
known authors in Turkish literature and especially child literature) deals with the
family concept in My Grandmothers Unbeliveable Adventures series that he had
composed in a long period, the messages that he gave by the typical family in the
series and the effects of these messages to child development.

At first, a literature research has been done and 78 stories in the series that
composed the universe of the research, have been examined for this research which is
a qualitative study. By considering the cases in the series and the relationships
between family members, dealing with the family concept and the effects of the
messages on children have been tried to determine. Many outcomes about these have
been reached and different purposes have been made.

Key words: child literature, child development, family, Muzaffer Izgu,

Unbeliveable Adventures of My Grandmother Series, message
 BLM I

1.GR

Aile, ocuun tm temel ihtiyalarnn karland, onun kiilik yapsn ve

duygu dnyasn ekillendiren, fiziksel, ruhsal, dilsel ve zihinsel geliimine byk
katkda bulunan temel kurumdur. ocuk, bir aile iinde dnyaya gelir ve ocuun
fiziksel ihtiyalarnn yannda sevgi, gven, kendini gerekletirme gibi tinsel
ihtiyalar da ailede giderilir. Nelerin doru ya da yanl olduu, neyin zararl veya
zararsz olduu, sevgi, paylama, fedakrlk, drstlk, sorumluluk ve kltrel
deerler hep ailede renilir. Onun iindir ki birey, ilk ve en nemli eitimini ailede
alr.

Ailenin, bireyin yaamndaki nemi gz nnde tutulacak olursa, ebeveyn

davranlarnn ve ebeveynlerin oluturduklar modellerin ocuun eitiminde ne
denli etkili olduu da anlalacaktr. nk; ocuk, yemek yemeden okuma
alkanlna kadar her konuda anne babasn model alr.

ocuun eitiminde aileden sonra ikinci sray alan, okuma-yazma bata

olmak zere birok becerinin, mill ve evrensel deerlerin kazanld yer ise
okuldur. Okulda, zellikle lkretim I. kademede (7-12 ya dnemi) retmen
ok nemlidir. nk; ocuun anne babasndan sonra en ok deer verdii ve
kendine model ald kii, retmenidir. Okuma-yazma renme, okuma alkanl
kazanma ve eitli deerlere sahip olma konusunda retmen, anne babalarla ibirlii
yapmaldr.

ocua eitli deerler kazandrmada ve gerek yaam retmede

bavurulacak en nemli yerlerden biri; edebiyat, yani ocuk edebiyatdr. Gerek
 2

anne babalar gerekse retmenler, ocua hayat retirken zellikle yk, roman,
masal gibi ocuk edebiyat rnlerinden yardm alrlar. Anadili becerileri zerinde
yaplanan ocuk edebiyat, ocuklarn zihinsel, dilsel ve ruhsal geliimlerine katkda
bulunup yaratclklarn gelitirirken dier yandan onlarn ilgi, duyarllk ve
zevklerine hitap eder ve onlara eitli deerler kazandrmaya yardmc olur.
Edebiyattan, sanattan ve ocuktan ayr dnemeyeceimiz ocuk edebiyat,
ocuklarn okuma alkanlklarn ve sanat zevklerini de gelitirmektedir.

Bireylerin, zellikle ocuklarn kendilerine srekli ve dorudan t

verilmesinden holanmadklar ve bu ekilde verilen tlerin ie yaramad
bilinmektedir. Bu nedenle, ocuk kitaplar yazanlarn bu durumu gz nnde
bulundurmalar gerekir. letilerini eitli yollarla dolayl olarak sezdiren kitaplar,
skc olmaz ve bunlarn iletileri ocuklar tarafndan kolayca benimsenebilir.

ocua grelik ilkesini uygulayan, iinde bulunduumuz zamana,

yeniliklere ve teknolojik gelimelere ayak uydurabilen, ocuk geliimini ve
ocuklarn dnyasn tanyan; yani ocuklarn dilinden anlayan, mesaj kaygs iinde
rpnp yaznsalla bo vermeyen, gerek hayat yanstan yazarlarn eserleri, ocuk
edebiyatnn nitelikli eserleri arasndaki yerlerini alacaktr.

lkemizde Tanzimat Dneminde gelimeye balayan ocuk edebiyat,

gnmzde hl istenilen dzeye gelmi olmasa da birok usta yazarmz bu alanda
nitelikli eserler vermektedir. Bu yazarlardan biri de Muzaffer zgdr. 1933 ylnda
Adanada doan yazar, edebiyat dnyasna yk ve rportaj ile adm atm ve
ounlukla kara mizah trnde eserler vermitir. Uzun bir dnem retmenlik yapan
ocuk babas yazar, retmen ve baba olmann getirdii deneyimleri ve
gzlemleri ustaca kullanarak ocuk edebiyat alannda eserler vermeye balamtr.
kke ile balad seri ocuk kitaplarn, Anneannemin Akl Almaz Maceralar
izlemitir. Bu almada, yazarn 19 kitaptan oluan Anneannem serisinde aile
kavramnn nasl ilendiini, ailenin ocuk geliimindeki etkisini, model ailenin
zelliklerini, bu model yoluyla ocuklara kazandrlabilecekleri ortaya koymay
amaladk. Bu ama dorultusunda almada Anneannemin Akl Almaz
 3

Maceralar serisindeki aile kavram, ocuk geliimi ynnden irdelenecek ve

serideki iletilerin ocuk geliimi zerindeki etkileri tespit edilmeye allacaktr. Bu
nedenle ncelikle aile kavramn ve ailenin ocuk zerindeki etkilerini vermek
yerinde olacaktr.

1.1.1. Aile ve ocuk Geliimindeki Yeri

1.1.1.a . Aile Kavram

Aile; evlilik ve kan bana dayanan, kar, koca, ocuklar, kardeler

arasndaki ilikilerin oluturduu toplum iindeki en kk birlik olarak
tanmlanabilir.(TDK,1998 :50)

Aile kavramn Yavuzer ise; nsan yaamnn zerinde doumundan nce

balayan ve ilk geliim yllarndan mrnn sonuna dek etkisini srdren bir kurum
olarak aklamakta ve bu kurumun ekonomik ve toplumsal ynleriyle de kiiyi ruhsal
geliim ve davran asndan biimlendirdiini belirtmektedir. (Yavuzer,1982:201)

Yavuzer ayrca; ailenin toplumun kltr deerlerinin kuaktan kuaa

aktarlmas biimindeki temel eitim ilevinden ve okul ncesi ocuunun
yaamndaki toplumsallatrma kurumu olduundan da sz etmektedir.
(Yavuzer,1982:201)

zensele gre;

Aile, toplumun ekirdei olarak tanmlanr. Anne, baba, ocuklardan

oluan bu birimin, yasalarla belirlenen grevleri yan sra geleneksel olarak da
belirlenen birok grevleri vardr.

Ailenin toplum iinde nemli ilevleri vardr. ocuklarn yetitirilmesi

ve topluma kazandrlmas bu ilevlerin banda gelir ki bunun baka kurumlarda
 4

gereklemesi pek mmkn deildir. Bu adan aile, en etkin eitim kurumu

olarak kabul edilmektedir (zensel,2004:77).

Ktba da ailenin nemini Aile, insann gelimesinde birinci dzeyde

nemlidir.(Ktba,1990:61) szyle aklamaktadr.

1.1.1.b. Aile yaps

Aile yaplar ya da tipleri kltrden kltre, toplumdan topluma

deimektedir. Aileler evlilik tiplerine, otorite figrlerine, kimin evinde oturulduuna
gre deiik ekillerde gruplandrlmtr.

lkemizdeki aile tipleri, genel olarak 2ye ayrlmaktadr: 1. Geni Aile

(Modern Aile): Bu aile tipi, endstrilemi toplumun rn olarak
grlmektedir(Akt.Aydn ve dier.,1991:68). ekirdek aile, evli bir ift ve onlara
bal evlenmemi ocuklarn bir arada yaamasyla olumaktadr(Aydn ve dier.,
1991:68).

Yukardaki snflandrmann yan sra eitli aratrmaclarn yapt farkl

snflamalar da bulunmaktadr. rnein; Yavuzer drt temel aile biiminden sz
etmektedir:

1. ekirdek Aile: Kar koca ve evlenmemi ocuklardan oluan ev

halk

2. Ataerkil Geni Aile: Aile bakan ve karsyla, evli oullar,

gelinleri ya da evli oul ve dier bekr ocuklar veya tek bir evli oul, gelin ve
torunlarn birlikte oturmalar

3. Geici Geni Aile: Aile bakannn kendi ana babas (ya da

bunlardan biri) , bekr kardeleri, karsnn bu tr yaknlar ya da her ikisinin dier
akrabalarnn bulunmas

4. Paralanm Aile: lm, boanma, ayr yaama gibi nedenlerle

kar ya da kocann birinin ya da her ikisinin bulunmad aile. Dul anne ve
evlenmemi ocuklar ya da bykanne ve evlenmemi torunlarn birlikte oturmas
gibi.(Yavuzer,1982:230)
 5

Baaran da aileyi, krsal aileler, gecekondu aileler ve kentsel aileler

(Baaran,1978:176) olarak grupta ele almtr.

Ktba, yukarda saylanlarn dnda ilevsel geni aile ve ilevsel

karmak aile gibi aile trlerinin da eklemektedir(Ktba,1990:109).

Aratrmaclarn gr birlii iinde olduklar ortak nokta udur: Aile; bireyin

fizyolojik ve psikolojik ihtiyalar(beslenme, bakm, sevgi ihtiyac, vb.) ile duygusal-
psikolojik geliim, kltrel deer kazanma gibi temel ihtiyalarn karlad ilk ve
en nemli evredir.

Bireyler, temel kiilik yaplarnn ve eitimlerinin nemli bir blmn aile

iinde kazanmakta, bu kazanmlarn okul ve dier evrelerde gelitirmektedirler. Bu
yzden bireyin bedensel, duygusal ve kiilik geliiminde ailenin rol
yadsnamamaktadr.

Annebabann ve ailenin dier bireylerinin, ocukla olan iletiim ve

etkileimleri, ocuun aile iindeki yerini belirler. Okul ncesi ocuu, sosyal birey
olmay renirken ayn zamanda zdeim kuraca bir modele gereksinim duyar.
Kiilik oluumu iin gerekli olan bu zdeim, ounlukla aile iindeki yakn bir ye
ile gereklemektedir. Genellikle zdeim nesnesi anne-baba olmaktadr. Ayrca
aabey, abla, teyze, hala, day ya da amca gibi aile iinden bir erikin de zdeim
nesnesi olabilir.

Bu durumda aile, bireylerin etkileim iinde olduu bir sistemdir ve bu

sisteme dhil olmak, beraberinde birtakm kurallara uyma zorunluluu getirmektedir.
Kurallarn ok kat veya ok gevek olmamas, sistemi gl klar. Kurallara
uymayan birey, dier aile bireylerinin kurduu ortak cepheye kar yalnz kalr ve
hafif ya da ar tepkiler alr.

Aile bireyleri arasnda yetki paylam bulunmaktadr ve yetki, genellikle aile

iindeki temel ihtiyalar karlayan bireyde bulunur.
 6

Salkl bir aile iin, dier bir nemli nokta da aile bireylerinin ailede
alnacak ortak kararlara katlmasdr. Demokrasinin aile sistemine yansm olduu
bu durumda ailedeki her bireyin ihtiya ve isteklerine sayg gsterilmesi byk nem
tamaktadr. Bu ekilde ailedeki gven ortam da devam ettirilmi olur.

Ayrca aile bireylerinin, zellikle ocuklarn duygu ve dncelerini rahat

bir ekilde ifade etmeleri, aile sisteminin salkl yrmesinde byk nem
tamaktadr. Duygu ve dncelerin rahat ifade edilmedii bir aile ortamnda,
bireylerde depresyon, huzursuzluk, sululuk, saldrganlk gibi olumsuz duygulara
ska rastlanr. Bireylerin kendilerini rahata ifade edebildikleri bir ailede ise
bireylerde gelecee gven duyma, karlkl anlay, dayanma, fedakrlk, en
nemlisi de sevgi n plana kmaktadr.

Yavuzere gre; ailenin, ocuun geliimindeki en etkin yardmlar yle

sralanabilir:
Aile, grup iinde dengeli bir birey olabilmesi iin ocua gven
duygusu alar.
Onun, sosyal kabul grebilmesi iin gerekli ortam hazrlar.
Toplumsallamay renebilmesi iin, kabul edilmi uygun davran
biimlerini ieren birer model oluturur.
Sosyal adan kabul edilmi davran biimlerinin geliimi iin
rehberlik eder.
ocuun yaam ortamna uyum salarken rastlad sorunlarna zm
getirir.
Uyum iin gerekli olan eylemsel, szl ve toplumsal alkanlklarn
kazanlmasnda yardmc olur.
Okul ve sosyal yaamda baarl olabilmeleri iin ocuun yeteneklerini
uyarr ve gelitirir.
ocuun ilgi ve yeteneklerine uygun arzularn geliimine yardm
eder(Yavuzer,1982:202-203).

1.1.1.c. Ailedeki Gereksinmeler

Aile bireylerinden te, aile sisteminin belli bal baz gereksinmeleri

bulunmaktadr. Bu gereksinmeler, aslnda aile sisteminin temel talardr.
 7

Ccelolu, bu gereksinmeleri; gven ve deerli olma gereksinimi, yakn ve

dayanma iinde olma gereksinimi, anne ve baba gereksinmesi, sorumluluk
gereksinimi, mcadele etmeyi renme gereksinimi, mutlu olma ve kendini
gerekletirme gereksinimi, manev yaam gereksinimi(Ccelolu,1997:66-67)
biiminde belirlemitir. Bu belirlemeye gre:

Her aile sisteminde bir anneye ve bir babaya gerek vardr(Ccelolu,

1997:66). Bir ailede babann lm, hastal, vb. nedenlerle baba gereksinimi
karlanmadnda; ailedeki day, amca ya da byk erkek ocuk baba roln
stlenip bu gereksinmeyi karlamaya alr. Ayn durum anne gereksinimi
karlanmadnda ailedeki hala, teyze ya da yetikin kz ocuk, anne roln
stlendiinde de grlebilmektedir.

Anne ve baba gereksinmelerinin karlanmad aile dzenleri arpk olur

ve bu dzen iinde yetien kiilerin yaamlarnn her ynn olumsuz
etkiler(Ccelolu,1997:66).

* Aile iindeki tm bireyler deerlidir. Bireylerin birbirlerine deer

vermesi; gven, yakn ve dayanma iinde olmayla yakndan ilgilidir.Aile
iindeki etkileim, ocuklar ya ben deerliyim, ya da deersizim duygusuna
gtrr. Bu gereksinme aile iinde yerine getirilmezse, ocuk kendini deersiz
grerek byr(Ccelolu,1997:67).

* Gven; aile bireylerinin aile iinde gvende olduu ve tehlikelerin aile iine
giremeyecei duygusudur(Ccelolu,1997:69). Aile iinde gven ortam
yaratlmazsa, bireyler daha gven verici ortamlara ynelmektedirler.

* Aile iinde yaknlk, gven ve dayanma ortam olmaldr. Aile iinde bu

gereksinmeler karlanrsa, bireyin aile dnda karlat olumsuz olaylar onu ok
etkilememektedir.Gven duygusunun baskn olduu aile, d dnyann yaratm
olduu znt ve kayglardan kurtulacak bir snak, bir ortam
oluturur(Ccelolu,1997:69).
 8

* Ailede sadece ebeveynler deil, ocuklar da ya ve geliim dzeylerine uygun

sorumluluklar almaldrlar. Hi sorumluluk almayan ocuklar, gelecekte kendini
ynetemeyen, bakalarnn ynetiminde bireyler olacaklardr.

* Aile ortamnda ebeveynler, ocuun karsna kan her sorunu zp onu

kolay bir yaama altrmamaldrlar. ocuk, yana ve geliimine uygun bir sorunla
karlatnda, ebeveynlerin onu sorunla ba baa brakmas gerekmektedir. ocuk,
ancak bu ekilde mcadele etmeyi renebilir ve gelecekte kendine gvenen,
sorumluluk sahibi, mcadeleci bir birey olabilir.

* ocuklarn, anne babalar tarafndan kabul edilip sevilip desteklenmesi,

baka hibir kimsenin yapamayaca kadar, onlar mutlu ve yaamlarndan doyumlu
klar(Ccelolu,1997:72).

* Banaz din koullandrlmasnn baskn olduu aile ortamnda yetien

ocuk, kendi yaant ve deneyimlerini zenginletirecek, i ve d dnyasn
aratrp kefedecek bir tutum yerine, kr krne itati, kendi dnce ve
duygularndan utanmay renir(Ccelolu, 1997:74).

1.1.1.. Aile ve ocuun Eitim Sreci

Gnmzde okullar daha ok retim grevini stlenmekteyken, aile de

eitim ve retim grevlerini birlikte yrtmektedir. Okullar ocuun eitim
srecinin akademik baar ksm ile, aile ise akademik baardan ziyde,
yaamda baar ve kazandrlacak deerlerle ilgilenmektedir.

nk, her ocuk bir ailenin yesi olduu kadar bir toplumun da
yesidir ve bu toplum yeliine ailesi araclyla hazrlanr. Eitimin temel
amalarndan birinin bireyin yaama uyumunu salamak olduu gz nnde
bulundurulduunda, ailenin nemli bir eitim hizmetini yerine getirdii ileri
srlebilir(Aydn ve dier.,1991:71).
 9

ocuk, doumuyla birlikte aile iinde eitim srecine girmi bulunur. Bu

sreci okul takip eder. ocuun ailede kazandklar ile okulda kazanlanlar
birbirini etkilemektedir. Aile ile okulun kazandrdklar birbirine uymuyorsa, ocuk
ikilem iine girecek ve depresyon, ruhsal rahatszlklar, iddet eilimi gibi olumsuz
durumlarla kar karya kalacaktr. Aile ile okulun ocua kazandrdklar arasndaki
ortak noktalar veya paralellik arttka, ocuk psikolojik ve akademik ynlerden daha
dengeli olacaktr. Bu nedenle; aile ile okul arasnda bir egdm kurulmas
gerekmektedir. Ancak bu ekilde, aile de okul da kendi amalarn
gerekletirebilirler.

Ksaca aile, ocuun belli bir eitim dzeyine ulamasnda, eitim

ve meslek beklentilerinde, snftaki davranlarnda okul ile benzer deerlere
sahipse, ayn derecede nem veriyorsa, ocuk (renci), eitimin ileri dzeylerine
devam etmeye ve akademik baar elde etmeye daha fazla istekli olarak alacak,
okul normlaryla uyumlu olacaktr. Bunun tersi durumda ise ocuk, bu alanlarda
baarl olmak iin daha az aba sarf edecektir (Aydn ve dier.,1991:72).

eitli deerlerin benimsetilmesi ve akademik baarnn arttrlmas iin

uygulanacak yntemlerden biri de ocua kitap okuma alkanl kazandrmaktr.
Aile bireyleri model olarak ocua kitap sevgisi kazandrrken okulda retmen, bu
sevgiyi bir alkanla dntrmelidir. Aile iinde veya snf ortamnda baz
deerlerin zorlama yoluyla kazandrlamayaca bilinmektedir. Bu durumda,
ocuun yana ve seviyesine uygun, dzgn nitelikli ocuk kitaplar yararl
olacaktr. Kitaplardaki kahramanlar ve olaylar irdeleyen ocuk, yazarn vermek
istedii iletileri de alacaktr. Konuyla ilgili olarak Baran;

ocuklara kk yalardan itibaren masal kitaplar okumak suretiyle kitab

sevmeleri salanabilir. Hatta ocuun yana ve geliimine uygun olarak vermek
istediiniz mesajlar da bu yolla aktarabilirsiniz (Baran,2007:152) demektedir.

ocuun ruhsal geliiminde; yaama gc ve sevinci kazandrmak,

yaratc dnceyi gelitirmek, dil geliimini salamak, kendini ve bakalarn
tanmada yol gstermek, zaman en iyi biimde deerlendirmek gibi beceriler
okuma alkanl ile gerekleecektir. (Akt.Gen,2004:9)
 10

Sonu olarak; aile ve retmenin(okulun) kitap sevgisi ve kitap okuma

alkanl kazandrmada ortak aba gstermesi gerekmektedir.

1.1.2. ocuk Edebiyat ve zellikleri

1.1.2.a. ocuk Edebiyat

Okul ncesi ve okul andaki ocuun ihtiyalarn karlamak iin

oluturulan edebiyata ocuk edebiyat denir.(Yardmc ve Tuncer,2002:9)

ocuk edebiyat; 2-14 yandaki ocuklarn duygu ve dncelerine ynelik

yazl ve szl edebi rnlerden olumaktadr. Bunu 0-16 ya grubu olarak daha
geni bir zamana yayan grler de dikkate alnmaldr(Bilkan,2005:7).

ocuk edebiyat, erken ocukluk dneminden ergenlik dneminin de dhil

olduu dneme dek, ocuklarn zihinsel ve dilsel gelilerine uygun, onlarn duygu ve
dnce dnyalarn zenginletiren ve eitici nitelik tayan rnleri iine almaktadr.

ocuk edebiyat, ama ve ilevi itibariyle ocua dnk bir edebiyattr ve

salt bu ynyle-bildik edebiyata kyasla ge domu olsa da zgn, nemsenmesi
gereken bir daldr. nk; ister biyolojik, ister kltrel, ister medeniyet asndan
dnelim: ocuk gelecektir. (Tekin,2005:469)

ocuk edebiyat rnleri, ncelikle ocuun ruh ve hayal dnyasnn

gelimesine yardmc olur. ocuun sosyallemesinde nemli bir etkisi vardr.
zerinde durulmas gereken en nemli noktalardan biri de ocuk edebiyatnn
ocuun dil geliimine yarar salamasdr.

ocuk edebiyat rnlerindeki konu, karakterler, olaylar, davran ve

duygular, eserin ierdii iletiler ve bu iletilerin etkileri ocuun ruhsal, sosyal,
kiilik, ahlk ve sanat zevki geliimine byk katkda bulunmaktadr.
 11

ocuk edebiyat, yukarda sz geen alanlarda salad geliimin yannda,

ayn zamanda ocuu elendirir ve ocuun hoa vakit geirmesini salar. Edebiyat
sayesinde ocuk insanlar, evresini ve hayat tanma ansn yakalar. ocua yaam
deneyimini, iyi-kt ayrmn kazandrmak ocuk edebiyatnn eitici ilevi ile
gereklemektedir.

ocuk edebiyatnn ortaya kt ilk dnemlerde eserlerin eitici yn ar

basarken, son dnemlerde elence yn de n plana kmaktadr.

Tm dnyada olduu gibi, eitli siyas ve toplumsal olaylarn ve

deiimlerin edebiyatta da yansmalar grlmtr. lkemizde ocuk edebiyatna
ynelik zgn almalarn ve geliimin dikkat ektii dnem Merutiyet Dnemi
olmutur. Bu dnemde eserler tamamen ocuklara yneliktir. Ziya Gkalp, mer
Seyfettin gibi nl yazarlarn ocuklara ynelik eserleri, ocuk edebiyatmzn
gelimesinde byk rol oynamtr.

Cumhuriyet Dneminde ise ocuklara ynelik eserlerin fikir, slp ve biim

ynnden olduka byk deiim ve geliim gsterdii grlr. Harf Devrimi ve
eitim alanndaki dzenlemeler sayesinde ocuklarda da okuryazarlk oran artm
ve bu sayede ocuk edebiyat da ayr bir nem kazanmtr. Bu dnemde R.Nuri
Gntekin, Peymi Safa, Kemlettin Tucu, Mahmut Yesari, Rakm alapala ocuk
edebiyatnda dikkat eken isimler olmulardr. Cumhuriyet Dneminden gnmze
ocuk edebiyat kapsamnda pek ok iir, hikye kitab, roman, tiyatro oyunu
yazlm ve dergi, gazete yaymlanmtr. Her geen gn, kresel gelimelere ayak
uydurulmaya allsa da ocuk edebiyat rnlerimizin nitelik ve nicelik olarak
istenen seviyede olmadn syleyebiliriz. Cumhuriyetten bugne, ocuk
edebiyatna byk katklar yapan yazarlar arasndan C.Atf Kansu, F.Hsn
Dalarca, Cahit Uuk, Muzaffer zg, Yalva Ural, Glten Dayolu, Rfat Ilgaz,
Orhan Asena, nver Oral rnek olarak verilebilir.
 12

ocuk edebiyatnda ne en fazla kan tr; ykdr. Gerek veya geree

uygun olaylarn anlatld ykler, ocua yaamn gereklerini gstermesi
bakmndan nemlidir.

ocuk, masallarn olaanstlnden yklerle syrlr ve yklerde

gerek yaamn yansmalarn grr. Kendisinden, ailesinden ve evresinden
izlerle karlar. Bu nedenle ykler ocuk edebiyatnn vazgeilmez tr
olur.(Demir,2006:9)

Bilgilendirme, elendirme, estetik zevk kazandrma, yaama hazrlama,

ruhsal ve dilsel geliime yardmc olma, hayal gcn harekete geirme, heyecan ve
merak uyandrma gibi ilevleri olan ocuk ykleri, ocuu ynlendirmek,
biimlendirmek, hayat doru alglamasn salamak amacyla kurgunun(fiction)
devreye sokulmasndan ibrettir(Tosun,2005:214).

ocua yaam doru alglatabilmek, doru mesajlar verebilmek ve ocukta

okuma zevkini uyandrabilmek, ocuk edebiyat yazarlarnn sorumluluundadr. Bu
sorumluluu yerine getiren yazarlardan biri de glmece ustas Muzaffer zgdr.

1.1.2.b. ocuk Edebiyatnn ve ocuk Kitaplarnn Amalar

Aratrmada incelenen ocuk hikyeleri serisindeki iletileri ele almadan nce,

ocuk kitaplarnn amalarnn neler olduunun belirtilmesi konunun daha rahat
anlalmasn salayacaktr.

ocuk edebiyatnn ve dolaysyla ocuk kitaplarnn eitli amalar vardr:

ocuk edebiyatnn en temel ilevlerinden biri ocuklara okuma sevgisi ve

alkanl kazandrmaktr(Sever,2003:11).

Ayrca ocua belirli bir sanat ve edebiyat zevki vermek,

 13

ocuu bilisel, duygusal olarak gelitirmek,

Drstlk, azimli olma, fedakrlk, aile sevgisi, vb. gibi pek ok erdemi
kazandrmak,

rnek olay ve kiiler araclyla yaam tecrbesi edindirmek,

ocuun kiiliini kazanmasnda yardmc olmak,

Zamann nemini ve iyi deerlendirilmesini anlatmak,

Hoa ve verimli zaman geirmesini salamak,

retici olmaya da zen gstererek ocuun ruh dnyasn gelitirmek

gibi amalar bulunan ocuk edebiyat, ksaca; ocuu hayata hazrlamay ve

ocuun bilisel ve ruhsal ynlerden salkl bir birey olarak yetimesini
amalamaktadr.

1.1.2.c. ocuk Edebiyatnn ve ocuk Kitaplarnn Yararlar

ocuk edebiyat ve kitaplarnn amalarndan genel olarak bahsettikten sonra,

bunlarn yararlar zerinde de durulmas gerekmektedir.

ocuk bilincine sahip bak asna gre ocuk gelecektir;

dolaysyla yazmak gelecee ve yarnlara yazmaktr. ocua edebiyat sunmak,
edebiyat okutmak onun geleceini inya kalkmaktr, geleceinin temellerini
atmaktr.(Alver,2005:307)
 14

0-3 ya grubundaki ocuk, renkli ve resimli kitaplara ilgi duyar ve bunlardaki

varlklar adlandrmaya alr. Bylece ocuun dil geliimine katk salanm
olmaktadr.

3-6 ya grubundaki ocuklar da ebeveynlerinden kitap okumasn isterler ve

kitapta geen desteklemekte ve ayn zamanda ona kitap sevgisi alamaktadr.

Okul andaki ocuklara, ocuk kitaplar sayesinde, kitap okuma alkanl

kazandrlabilmektedir.

Kitaplar ocuklarn konuma ve okuma-yazma, olaylar kavrama,

karlatrma, yorum yapma becerilerini de gelitirmektedir.

Edebiyat, ocua hoa vakit sunmaktadr. Kitap sayesinde ocuk,

bilmedii diyarlara gidip nice maceralar yaar, elenir, bilmediklerini kefeder ve
renir.

ocuk, edebiyat sayesinde yaam tanr; hayatta doum ve lmn, aclarn

ve mutluluun, zenginliin ve fakirliin, dostluun ve dmanln olduunu anlar.
Edebiyat bir anlamda yaam rehberi olur.

Deerler oluturur, deerler alar edebiyat. ocuun kalbine, ruhuna, zihnine

toplumsal ve insan deerleri tar(Alver,2005:308).

Edebiyat ocuun sosyallemesine de yardmc olmaktadr.

Edeb okuma, okura (ocua) toplumu iaret ederek onun topluma

katlmasn salar. Toplumun sahip olduu kltr ve ona ocuun o kltrel
ortam iinde var kalmasn kolaylatrr(Alver,2005:308).

zetlemek gerekirse; ocuklarn gzel ve elenceli zaman

geirmesiyle birlikte estetik zevk kazanmasn salayan edebiyat rnleri, ayn
zamanda ocuklar pek ok adan gelitirmekte ve onlar zorlu yaam snavna
hazrlamaktadr.
 15

1.1.2.. ocuk Kitaplarnda Bulunmas Gereken zellikler

ocuu hayata hazrlama amac gden, onlar elendirirken dier yandan da

onlarn okuma, anlama, dil bilgilerini gelitirme misyonunu yrten ocuk
kitaplarnn, ocuklar zerindeki etkisi tartlmazdr. ocuk kitaplarnn yukarda
belirtilen eitli amalara ulaabilmesi iin sahip olmas gereken baz zellikler
vardr.
Hazrlanan bu almada sadece ierik zellikleri ele alnacaktr. Bu zellikler
aada verilmitir:

ocuk kitab, pedagojik bir anlayla ocuun geliimine uygun olarak; yani
ocua gre hazrlanmaldr.

Kitap, edeb zevki oluturacak sanatsal alt yapya sahip olmaldr.

Yazarn snrl mesajlarla kalmayp, ocua zengin bir dnya gr

kazandrabilecek eitli temalar ilemesi gerekir.(Yardmc ve
Tuncer,2002:48)

lenen tema, gerek yaamla elimemeli ve ileti; didaktizme ok kamadan

ocuun dzeyine uygun olarak verilmelidir.

Kitapta ele alnacak olan konu ocuun ilgisini eken nitelikte olmaldr.
Ayrca ocuun ruh dnyasna, kltrel geliimine de olumlu katklar
yapmaldr.

ocuu ok zecek, korkutacak, manev dnyasn smrecek konular

ilenmemelidir.
 16

ocuk kitaplarndaki kahramanlar, gerek dnyaya ters dmeyen,

eriilebilecek, gereki zelliklere sahip, olumlu rnek olacak trden kiiler
olmaldr. ocuun ya grubu ve seviyesine gre; kahramanlar insann yan
sra bitki ve hayvanlardan da seilebilir.

Kitaptaki kahramanlar araclyla, ocuun kendi kiiliini gelitirmesine

yardmc olunmaldr.

Ulusal deerlerin yannda evrensel deerler de ilenmelidir.

ocuu doruya ve iyiye yneltmelidir.

Kitaplarda dil ve anlatm, ocuun ana dil geliimi iin ok

nemlidir.Kullanlan dilin Trkenin iyi bir rneini vermesi, ocuun
dilini doru olarak renmesinde nemlidir.(Yardmc ve Tuncer,2002:49)

Kitaplarda uzun ve karmak cmleler deil, ksa, ak ve net cmleler

kullanlmal ve anlatmn eitli yntemlerle tekdzelie kamas
nlenmelidir.

Tm bunlarn yan sra; renkli kapaklarn, resimlerin, biim ve boyutun, kt

trnn, harf tr ve boyutlarnn, kapak ve yaz dzeni ve btnlnn de
nemli olduu unutulmamaldr.

1.1.3. Muzaffer zg

1.1.3.a. Yaam

Trk Edebiyatnn tannm glmece yazarlarndan biri olan Muzaffer zg,

29 Ekim 1933te, Cumhuriyetin 10. Yl Dnmnde Adanada dnyaya gelmitir.
Portakal sandklar, inko levha ve muambadan yaplm bir evde, kendi deyimiyle
 17

Atatrk tutkunu olan anne babas ve kendinden bir ya byk aabeyi Sef ile
yaayan sanat, yoksulluk ekip zor bir ocukluk geirmitir.

zg, ilkokulu farkl okulda okumutur. lkokul sralarndayken almaya

balayan zgnn hayatnn dnm noktas; yamurlu bir gnde snmak iin halk
ktphanesine gidiidir. Ktphanede yepyeni dnyayla tanan yazar, ortaokuldan
sonra Diyarbakr retmen Okuluna gitmi ve oradan mezun olmutur. Mezun
olduktan sonra okulda tant Gnsel Hanmla evlenmitir ve biri erkek ikisi kz,
evlt sahibi olmutur.

Diyarbakr, Silvan, Aydn-Akaova Ky, Cincin Ky ve Gzelhisar

lkokulunda snf retmeni olarak alan sanat, daha sonra 15 yl kadar da
Trke retmeni olarak grev yapm ve 1978de emekli olmutur. zg, u an
zmirin Bozyaka semtinde eiyle birlikte yaamaktadr.

1.1.3.b. Sanat Yaam

Edebiyat yaamna Aydnda retmenlik yaparken balayan zgnn,

buradaki Hr Aydn Gazetesinde ilk yazlar yaymlanmtr. Ardndan zmirdeki
Demokrat zmir ve sonra stanbuldaki Milliyet ve Akam gazetelerinde yazlar
yaymlanan sanat, Dneme, ivi, Milliyet Sanat gibi dergilerde de yazmtr.
Akbaba dergisinde, 1964ten dergi kapanana dek yazlar kmtr.

lk kitab Gecekonduyu eline aldnda ok sevinmitir. Bunu

yle aklamtr : Beni en ok duygulandran, ilk kitabm Gecekonduyu elime
aldm zaman oldu. Titriyordu ellerim. O gece Remzi Kitabevinin bana
gndermi olduu otuz kitab dizdim, getim karya baktm, baktm.
Gecekondunun ardndan teki kitaplarm geldi. (Uyguner,2005:14).

Gecekondunun ardndan lyas Efendi (1971) ve Halo Day adl kitaplarn

yazmtr. Bu ikisi ile birlikte ehit Osman adl kitab Remzi Kitabevinden
kmtr. Ardndan Bilgi Yaynevine gemi ve buradan kan ilk kitab; ok
 18

sevilen eserlerinden Donumdaki Para (1977) olmutur. Bu kitab ile 1978 Trk Dil
Kurumu yk dln almtr. 1977 ylndan bugne kadar yazd tm roman,
hikye, oyun ve ocuk kitaplar Bilgi Yaynevinden kmaktadr.

Eserlerinden Halka Yirmibe ile Zkkmn Kk sinema filmi

yaplmtr. Zkkmn Kk adl film yurt ii ve yurt dnda pek ok dl almtr.
Ynetmenliini Memduh nn yapt Zkkmn Kk, Hindistanda, Japonyada,
spanyada, Fransada, Kanada ve Avustralyada pek ok dl alm, lkemizde de
Adanada Altn Koza Film Festivalinde be dl birden almtr.

Muzaffer zgnn kara-mizah anlay, yklerinin dnda tiyatro

eserlerinde de kendini gstermektedir. Bu eserler tiyatrolarda ve radyolarda
oynanm; fakat ayr bir kitap biiminde yaynlanmamtr. zg, baz eserleri ile pek
ok dl de kazanmtr. Bunlar:

Milliyet Gazetesi Glmece dl (1977) , Anayasa Hangi Yasa ile;

Nasreddin Hoca Altn dl(1977) , Dayak Birincisi ile;
Trk Dil Kurumu dl(1978) , Donumdaki Para ile;
Uluslararas Bulgaristan Altn Kirpi dl (1978) , Dayak Birincisi ile ;
Suitov zel dl , Dayak Birincisi ile
stanbul ocuk Kitaplar Fuar Masal Birincilik dl(1979) , Utu Utu
Ali Utu ile ( Uyguner, 2005:110-111 ).

Ayrca 1997de TMERin En Baarl ocuk Kitaplar Yarmasnda

Trkiye 2.si olmutur.

Glmece yazar olarak tannan Muzaffer zgde kaba bir glmece anlay
yoktur. O, gzlemledii bazen siyas bazen de toplumsal yanllar ve arpklklar
aka gstermektedir. Temiz, duru bir Trkeyle yazd eserlerinde akclk ve
kendine zglk de n plana kmaktadr.
 19

1.1.3.c. ocuk Kitaplar

Muzaffer zg, ocuk edebiyat alanna artk bir klasik saylabilecek kke
serisi ile girmitir.1968-1971 yllar arasnda tamamlad bu seri, byk bir ilgi
grm ve ok sevilmitir. Bu seriden sonra 70li yllarda Muratn Tatili(1972),
Korkak Kahraman (1973), Makasnn Olu(1976), Alinin Bisikleti gibi daha pek
ok ocuk kitabnn yan sra, dll Utu Utu Ali Utu(1979) kitabn da
yazmtr.

1979 ylnda byk beeni toplayan Ekmek Paras ile beraber Bayram
Yeri, Arck ve Pazar Kular kitaplar yaymlanr. Bunlar 80lerdeki olaylarn
etkisini tayan Gldren Uurtma, Blbl Ddk, izmeli Osman,
Yumurtadan kan retmen, Al Yanakl Hasan gibi kitaplar takip eder.

70 ve 80lerde ocuk edebiyatndaki yerini ve tarzn belirleyen zg, 90l

yllarda en retken dnemini yaar. 90larn banda Duyduk Duymadk Demeyin,
Spermen stanbula Dt, Nasl arlo Oldum, Konuan Kedi, Uzay
Karpuzu gibi kitaplar yaymlanan zg, 90larn ikinci yarsndan itibaren uzay ve
bilgi an, ocuklarn deien ilgi alanlar ve toplum yapsndaki farkllamalar da
gz nnde tutarak daha deiik konulara ynelir.Armutu Ay, Konuan Balon,
Bisikletim Vz Vz, Kahraman Kuu, Akrobat Pisicik, Ssl Kzlar, Kk
Futbolcu kitaplar bu dneme aittir. Yazarn, getiimiz yllarda Atatrk
Grdm, Anne Dersim Bitmedi, Bandocu ocuk(2004), Mum Bebek, Ben
Cumhuriyet Bayramnda Dodum(2005) kitaplar Bilgi Yaynevinden kmtr.

Muzaffer zgnn sevilen dier bir ocuk kitab serisi de almamza konu
olan Anneannemin Akl Almaz Maceralar adl seridir. Serinin ilk kitab olan
Anneannem Askere Gidiyor 1973 ylnda yaymlanmtr. 19 kitaptan oluan
serinin son kitab ise Anneannemin Kar Kz (2007)dr. Serideki tm kitaplarn
adlar kaynaka blmnde verilmitir.
 20

1.1.3.. Muzaffer zg ve ocuk Edebiyat

Toplumcu-gereki bak asyla bireylere ve olaylara eletirel bir tutumla

deinen Muzaffer zg bu eletiride glmeceyi ara olarak kullanmaktadr. Fakat
onun glmecesi, kaba glmece unsurlaryla salanmaz. zg, glmeceyi okurlarn
eitmek iin de kullanmaktadr. Bu durumu, Uyguner yle aklamtr:

Bir glmece yazar olarak tannan zg, glme esi bende bir ama deil
salt aratr. der. Anlatmak istedii konularn iine glme gesini katnca okumak
daha kolay oluyor, aklda daha kolay kalyor (Uyguner,2005:17).

zg, ocuk kitaplar ve tiyatro eserlerinde de glmeceden yararlanmtr.

ou sanatnn aksine, ocuk edebiyatn ayr bir dal olarak gren zg, ocuklarn
byklere ynelik kitaplarn ok kk bir ksmn okuyabileceklerini
dnmektedir.

Yaptlarnda glmece esinden yararland iin en ok okunan ocuk yazar

olduunu dile getiren zg; glmeceyi yaptlara ok serpitirmek gerektiini; nk
ocuklarn byklerden daha keskin eletiriler yaptklarn belirtmektedir. Ona gre;
glmeceyi kitaba iyi serpitirmezseniz ocuk, kitab sadece komik bulur, iter ve
okumaz. O, ocuklarn kitaplarn okumalarn, glmelerini, elenmelerini ve bundan
bir eyler renmelerini ister.

Bu yzden zg, ocuklarn beeni ve isteklerini de gz nnde

tutar.Eserlerinde ocuklarn toplumsal yaamda karlaabilecekleri gncel olaylar
evrensel boyutta ele alp ocuklarn bak asndan yanstmas da bunun
gstergesidir(Kk,2005:78).

Ayrca her eserinde olduu gibi ocuk kitaplarnda da z Trke szckleri

kullanmasyla dikkat eken zg, pek ok yresel ve genel halk syleyiine de yer
vererek ocuklarn hem szck daarcklarn hem de kltrel alt yaplarn
gelitirmeyi hedeflemitir.
 21

1.2. Problem

ocuk; bebeklik a ile erginlik a arasnda gelime dneminde bulunan

insandr(TDK,1998:495). Her ne kadar insann ya ve vcut olarak k gibi
grlse de ocuk, kiilii ve isel dnyas ile de yetikinlerden tamamen farkldr.
Abdlhk Hamit Tarhan; ocuk bir cihandr. demitir. ocuun bal bana ayr
bir cihan olmas, beraberinde tp, eitim, psikoloji, edebiyat gibi alanlarda, sadece
ocua ynelik bamsz dallarn olumasn salamtr.

Aile; ocuun fiziksel, ruhsal ihtiyalarn gideren ve pek ok alanda

geliimini salayan bir birimdir.Bu adan da aile, en etkin eitim kurumu olarak
kabul edilmektedir.(zensel, 2004:77)

ocuun sadece fiziksel ihtiyalarnn karlanmas, ocuun genel geliimi

iin yeterli deildir. ocuun gelecekte toplumla uyumlu, salkl bir birey
olabilmesi iin kiilik ve ruhsal geliiminin de tamamlanm olmas gerekir.

Aile, okul ve arkadalarn yan sra edebiyat da ocuun ruhsal geliimine

katkda bulunmaktadr.

ocuk ve edebiyat ilikisi temelde iki bahsi iaret eder. lki ocuklar iin
yazmak, dieri ise ocuun edebiyat eserlerini okumas/ dinlemesidir. Her iki
bahsin geliimi ile birlikte de ocuk edebiyat denilen yeni bir bamsz alan ortaya
kmtr(Alver,2005:307).

Ouzkan, ocuk edebiyatn; usta yazarlarca zellikle ocuklar iin yazlm

olan ve stn sanat nitelikleri tayan yaptlardan oluan yazn
(Akt.Konar,2005:208) olarak tanmlamtr.

Bu almada Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisindeki aile

kavramnn ne lde ele alnd incelenmitir.
 22

almada Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisi iinde yer alan 19

ocuk yk kitab incelenmi ve ayrca aile,ocuk psikolojisi, ocuk edebiyat
kavramlar zerinde durulmutur.

Muzaffer zgnn Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisinde aile

kavram nasl ele alnmtr ve bunun ocuklar zerindeki olumlu ya da olumsuz
etkileri neler olabilir?sorusu aratrmann problemini oluturmaktadr.

1.3. Ama

Bu almann temel amac; Trk edebiyatnn ve zellikle ocuk edebiyat

alannn tannan yazarlarndan Muzaffer zgnn, 34 yl gibi uzun bir zaman dilimi
iinde oluturduu 19 kitaptan oluan Anneannemin Akl Almaz Maceralar
serisinde aile kavramn ileyiini, seride yer alan tipik aile ile vermek istedii
iletileri, bu iletilerin ocuk geliimine ve eitimine etkilerini ortaya koymaktr.

1.4. nem

lkemizde Tanzimat sonrasnda olumaya balayan ve sonraki dnemlerde

geliimine devam eden ocuk edebiyatnn ocuk eitimindeki nemi, her geen gn
daha fazla n plana kmaktadr.

ocua sunulacak bir kitabn biimi, ierii ocuun okuma alkanl

kazanmasnda, estetik bir tavr edinmesinde, bir davran birimi kazanmasnda
nemli rol oynar(Uan,2005:22).

Pek ok yazarn ayr bir edebiyat olarak grmedii ocuk edebiyatna byk
katklarda bulunan, ocuklar iin yazan yazarlarmzdan biri de Muzaffer zgdr.
 23

Zkkmn Kk, kke Serisi, Utu Utu Ali Utu, Anneannemin Akl
Almaz Maceralar gibi pek ok tannan ve sevilen esere imza atan zgnn
Anneannem serisinde aile kavramn nasl iledii; yklerde geen ailenin
idealize edilmi bir aile tipi mi, yoksa ocuklarn benim ailem de byle yapyor.
diyebilecei, gerei yanstan bir aile tipi mi olduu, yklerdeki iletilerin sadece
retici bak asyla m verildii, yoksa ocuklarn glp elenirken ve hoa
vakit geirirken dolayl biimde alacaklar iletiler mi olduklar ve zgnn bu seri
ile ocuklara kazandrmak istedikleri ortaya konmutur. ocuk edebiyat,
ocuklarn her trl geliimlerini ve eitimlerini etkilemektedir. alma, zgnn
serideki kitaplarnn ocuklar zerinde ne gibi etkilerinin olacan belirtmesi ve
ocuk edebiyatnda pedagojinin nemini vurgulamas ynnden nem tamaktadr.

1.5. Snrllklar

Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisindeki Aile Kavramnn

ocuk Geliimi Asndan Deerlendirilmesi adl tezde, serinin kitaplarnda aile
kavramnn ilenii ve ocuklara ynelik iletiler tespit edilmitir.

almada, zgnn 1973-2007 yllar arasnda kaleme ald

Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisini oluturan 19 kitap incelenmi,
yazarn dier ocuk edebiyat eserleri aratrma kapsamna alnmamtr.

Ayrca, serinin kitaplar yalnzca aile-ocuk-eitim ve iletiler ynnden

ele alnm, kitap dier ierik ve biim ynlerinden incelenmemitir.
 BLM II

2. lgili Yaynlar ve Aratrmalar

Bu alma hazrlanrken literatr tarama aamasnda eitli kaynaklar,

aratrmalar, tezler, genelgeler ve raporlar incelenmi; bunlardan ocuk edebiyat,
ocuk geliimi ve aile, Muzaffer zg ile ilgili olanlar almaya kaynaklk edip yol
gsterici olmutur. Bunlardan bazlar aada verilmektedir.

* ocuk Geliimi ve Aile le lgili Olan almalar

ocuk geliiminde ailenin etkisi ile ilgili aratrmalardan biri, zensele aittir.
zenselin 2004 ylnda yaynlanan Trk Toplumunda ocuun Yetitirilmesinde
Annenin Rol: Konya li rnei adl almasnda, Konya ilinde 360 evli kadnla
yaplan grmeler neticesinde farkl sorunlarla ilgili eitli bulgular elde edilmitir.
Aile bireylerinin eitim ve meslek durumlarnn, eler arasndaki anlama
durumunun, ailedeki otorite figrnn, ocuun eitiminde kimin daha etkili
olduunun oranlarla verildii aratrmann sonucuna gre; Trk toplumunda eler
arasndaki anlamazlklardan en ok ocuklarn etkilendii, babalarn ocuk
eitiminde pasif kalmalar yznden annelerin bu grevi stlendikleri ve bu nedenle
rol karmaas yaadklar ortaya kmtr.

nn niversitesi Eitim Fakltesi Dergisinin 2004 ylndaki 7. saysnda

yaynlanan ocuun Ruhsal Sreleri zerinde Ailenin Etkisi adl makle, Usta
tarafndan kaleme alnmtr. Makle, dnyaya eitilebilir bir canl olarak gelen
ocuun biyo-psiko-sosyal geliim ortamnn aile tarafndan oluturulduu ve
ocuun ruhsal geliiminde an nemli roln aileye ait olduu sonucuna ulamaktadr.

Bakanln resmi internet sitesindeki Eitim Dergisinde ocuk

Sululuunda Ailenin Rol adl bir makle yaynlanmtr. elikin bu maklesinde
 25

ailenin, zellikle de annenin, ocuun temel fiziksel ve ruhsal ihtiyalarn

karlad, anne babann ocuk iin iyi veya kt ama mutlaka model oluturduu
savunulmaktadr.

Seluk niversitesi retim grevlilerinden Herken ve zkann birlikte

hazrladklar Sigara Alkanl ve Anne Baba Tutumu adl maklede ocuk
geliimi, ailenin ocuk geliimindeki etkisi zerinde durulmu ve sigara ime
davrannn nedenleri irdelenmitir. Sonu olarak; olumsuz anne baba tutumlarnn
ve sigara ien ebeveynlerin ocua olumsuz model oluturmalarnn ocuun bu kt
alkanl edinmesinde etkili olduu saptanmtr.

Milli Eitim Bakanl zel Eitim Rehberlik ve Danma Hizmetleri Genel

Mdrlnn Mart 2006da yaynlad nce ocuklar Projesi Kapsamnda
Gerekletirilen 7-19 Ya Etkili Ana-Baba Eitimi altay ve ocuk Hazrlk
Toplants Sre Raporunda, ubat 2006da Ankara ve Abantta yetkili kurum
temsilcileri ve farkl evrelerden gelen ocuklarla yaplan toplantlar sonucunda;
ocuklarn ergenlik ile ilgili sorunlar ve bunlara ynelik zm nerileri grlm,
kurumlarn projeye katlmak istedikleri grlp kurumlara hazrlanan alma
program gnderilmitir. UNICEFin ve ABnin desteiyle balayan bu projeyle
gelecein teminat olan ocuklarn salkl gelimeleri, doru ynlendirilmeleri,
iddet ve istismardan korunmalar iin leri Bakanl, Adlet Bakanl, Milli
Eitim Bakanl, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl,
Trkiye Barolar Birlii, Devlet statistik Enstits, Avrupa Komisyonu, UNICEF,
sivil toplum kurulular ile ailelerin ve ocuklarn ibirlii ierisinde olmalarnn
amaland duyurulmutur.

Ankara Mamak Rehberlik Aratrma Merkezinde grevli olan Psikolojik

Danman Yaar Kuzucunun 27 Mart 2003 tarihinde katld radyo programnda,
Aile i iddetin ocua Etkisi konusu ele alnmtr. Anne baba tutumlarnn
ocuu nasl olumlu ya da olumsuz etkilediinin anlatld programda grler eitli
kaynaklar ve aratrma sonularyla desteklenmitir.
 26

Akam Gazetesinin internet sitesinin 29.06.2003 tarihli zgr Platform

blmnde, Atatrk niversitesi ocuk Sal ve Hastalklar Anabilim Dal
retim yesi Altnkaynakn ocuk Eitimi Ailede Balar adl maklesi
yaynlanmtr. Maklede ocuun beslenme, bakm, korunma ve sevgi gibi
ihtiyalarn karlayan anne babann, davranlaryla ocua rnek oluturduklar,
ocuun kiilik ve kimlik gelitirmesinde etkili olduklar belirtilmektedir.

* ocuk Edebiyat ve Okuma Alkanl le lgili Olan almalar

Trkiye statistik Kurumunun yaynlad Trkiye statistik Yll 2007

adl kitapta yer alan Trkiye Eitim Harcamalar Aratrmasnda, 2007 nfus saym
sonular baz alnmtr. Buna gre; 70 535 000 nfuslu Trkiyede, 2007 yl
sonunda Halk ve ocuk ktphanelerinden yararlanan kii saysnn toplam 21 138
821 olduu grlmtr. Ayrca 2006 ylnda baslan toplam kitap says da 18 bindir.
Bu rakamlarn gelimi lkelerin gerisinde olmas, lkemizde okuma alkanlnn ne
denli az olduunun gstergesidir.

Gnen, nc ve Itann, Milli Eitim Bakanl resmi internet sitesindeki

Milli Eitim Dergisinin 164.Saysnda yaynlanan lkretim 5.,6.ve 7. Snf
rencilerinin Okuma Alkanlklarnn ncelenmesi adl aratrmalarnda toplam
1272 ocua 40ar soruluk anket formlar doldurtulmu ve ocuklarn okuma
alkanl dzeyleri belirlenmeye allmtr. Elde edilen verilere gre; st sosyo-
ekonomik dzeydeki ailelerin kitap okuma konusunda ocuklarna daha fazla model
oluturduklar, en ok yk ve roman trlerinin okunduu, ktphane saysnn
yetersiz olduu ve ktphanelerin renciler tarafndan daha ok dev yapmak iin
kullanld ortaya kmtr. alma sonunda, lkemizde ocuklara okuma
alkanl kazandrabilmek iin baz neriler de yer almaktadr.

Milli Eitim Bakan Hseyin elik, 6 Aralk 2004 tarihinde yapt Okuma
Kltr ve Okullarda Uygulama Sorunlar konulu panelin al konumasnda Trk
insannn okuma alkanlnn istatistik olarak i ac seviyede olmadn, 70
milyon nfuslu Trkiye de 40 milyon insann hi kitap okumadn belirtmi ve
 27

Milli Eitim Bakanl olarak, hazrlanan ve uygulamaya geirilen projelerle

Trkeyi sevdirmeyi ve okuma alkanln gelitirmeyi amaladklarn ifade
etmitir.

Milli Eitim Bakanl resmi sitesinden ulalabilecek olan Okuma Kltr

zerine Bir Aratrma adl maklede, Ayyldz, Bozkurt ve Canl, Abant zzet
Baysal niversitesi Trke retmenlii Anabilim Dalndan rastgele seilen 227
rencinin okumaya, kitap trlerine, yazarlara ve yaynevlerine ynelik tutumlarn
belirlemeye almlardr. Elde edilen verilere gre; retmen adaylarnn okuma
alkanl seviyelerinin yksek olduu, okumaya kar ilgili olduklar, genellikle
yk ve roman trlerini setikleri, daha ok ilgi ekici eserlere yneldikleri, klasikleri
okuduklar, ayda en az 1 kere kitapya gittikleri, alanlar dnda da okumaya meyilli
olduklar ortaya kmtr.

irinin bakanlndaki ocuk Vakfnn Eyll 2006da yaynlad

Trkiyenin Okuma Alkanl Karnesine gre; lkemizdeki okuma alkanl
dzeyi olduka dk seviyededir.Niin okumuyoruz? ve Okuyan bir toplum
hline nasl gelebiliriz?sorularna cevap vermeyi amalayan raporda, nfusumuzun
%88inin okur-yazar olduu, lkretim 6.snftan itibaren OKSye hazrlk nedeniyle
okuma ilgisinin azald, kzlarn erkeklerden daha ok kitap okuduu, genlerin
%70inin kitap okumad, eitimli ailelerde okuma ilgisinin yksek olduu ve
Trkiyede dzenli okuma alkanl orannn binde 1 olduu gibi arpc sonulara
yer verilmitir.

Gnenin Dil Geliiminde ocuk Kitaplarnn Rol isimli maklesi, Bilim

ve Akln Aydnlnda Eitim Dergisinin 2005 ylndaki 62. Saysnda
yaynlanmtr. Maklede dil-edebiyat-insan ilikisinden bahsedilmi, ocuklarn
kk yata kitapla buluturulmas gerektii ve okuma alkanlnn ocuun dil
geliimine dorudan byk katklar yapt vurgulanmtr.
 28

Milli Eitim Bakanl Aratrma Planlama ve Koordinasyon Kurulu

Bakanl tarafndan yaynlanan, Milli Eitim Bakan Hseyin ELK imzal,
B.08.0.APK.0.03.01.00/3126 sayl genelgede, eitimde Trkenin kullanmna ve
rencilerin okuma alkanlklarna deinilmi ve zellikle ilk ve orta dereceli
okullarda rencilerin okuma alkanlklarn gelitirmek amacyla 100 Temel Eserin
okutulmas, bunlarla ilgili dramalarn ve yarmalarn hazrlanmas, Trke ve Trk
Dili ve Edebiyat derslerinin mfredatlarnn 100 Temel Eser ile ilikilendirilmesi
gerektii belirtilerek ilgili makamlara duyurulmutur.

Karakuun hazrlad 2006 tarihli ocuk Edebiyat rnlerinin Okuma

Geliimine Etkisi adl yksek lisans tezinde, Ankarann Kzlcahamam ilesindeki 9
okuldan toplam 360 renciye bilgilendirici, ykleyici ve iir trlerinde eitli
metinler okutulup kavramaya ynelik eitli sorular yneltilmitir. Bu ekilde
toplanan veriler nda ocuun okuma becerisinin temelini ailenin att, ocuklar
iin kitap ve metin seiminde retmenlerin ve ailelerinin zen gstermeleri gerektii
sonularna ulalmtr.

Demire ait 2006 tarihli (204917 nolu), Muzaffer zgnn yklerinde

ocuk ve Eitim Temas adl yksek lisans tezinde ocuk, edebiyat, ocuk
edebiyat ve eitim kavramlar sorgulanm ve Muzaffer zgnn 65 yk kitabnda
yer alan yklerde eitim temasna ynelik bulgular yorumlanmtr.

Yukarda ad geen yayn, aratrma ve tezlerden baka, alma konumuzla

ilgili olduu tespit edilen Dilek omaklya ait Trk ve Alman Ailesinde Kadnn
ocuk Eitimindeki Yeri adl yksek lisans tezine, Canan Er Gazeloluna ait
lkokul 4.Snf rencilerinin Psiko-Sosyal Geliimine Ana-Baba Tutumunun
Etkisinin ncelenmesi adl yksek lisans tezine, Halise Devrimci Knyelinin
lkokul 5.Snf ocuklarnda Okuma Alkanlnn ncelenmesi adl yksek lisans
tezine, tezlerin yayn izni olmadndan ulalamamtr.
 BLM III

3. Aratrma Yntemi

3.1. Aratrma Modeli

Bu tezde, literatr taramas ile birlikte betimleme yntemi model alnm ve

mlkat(grme) ynteminden de yararlanlarak Muzaffer zgnn Anneannemin
Akl Almaz Maceralar serisindeki yklerde ilenen aile kavramn ocuk
geliimi ynnden incelemeye ve iletileri saptamaya ynelik nitel bir alma ortaya
konmutur.

3.2. Evren ve rneklem

Aratrma evrenini Muzaffer zgnn 1973-2007 yllar arasnda kaleme

ald Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisindeki 19 kitapta yer alan 78
yk oluturmaktadr.

Aratrmann rneklemini ise, yine bu 19 kitaptaki 78 yk oluturmaktadr.

3.3. Verilerin Toplanmas

Verilerin toplanmas aamasnda ncelikle planlama ilemi yaplm ve

aratrmann amalar belirlenmitir. Ardndan aratrma iin toplanan verilerin nasl
deerlendirilecei, aratrma sresince hangi yntem ve tekniklerden yararlanlaca,
 30

yorumlama ileminin nasl yaplaca ve almann genel bir taslann hazrlanmas

zerinde durulmutur. almada yer alan veriler kaynak taramas ile elde edilmi,
baz kaynaklar iin ktphanelerden ve internet ortamndan yararlanlmtr. Serinin
tm kitaplar eitli kitabevlerinden tedrik edilmitir. Bunun yannda Kavcarn dile
getirmi olduu uzman kiilerle yaplan grme teknii(Kavcar,2007:155) de
kullanlmtr. Dier ad mlkat olan bu teknik, Muzaffer zgnn yaam,
edebiyat ve seriyle ilgili grleri ile ilgili olarak yazarn kendisinden bilgi almada
kullanlmtr. Veriler 7.zmir yk Gnleri kapsamndaki syleide yazara bizzat
yneltilen sorularn, alnan cevaplarn ve yazarn konumasnn kaydedilmesi ile elde
edilmitir.

Serinin 19 kitabnda yer alan 78 yk iin okuma, not alma, ileti karma,
deerlendirme ilemleri yaplmtr. Ardndan tm verilerin toplanmas,
deerlendirilmesi ve son olarak yorumlanmas ilemleri yaplmtr.

3.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanmas

Aratrmann veri analizi aamasnda nce, aratrmann evrenini oluturan 19

kitaptaki 78 yk taranmtr. Bunun sonucunda aile kavram yoluyla verilmek
istenen iletiler ve bunlarn balklar belirlenmitir. Ardndan balklar halinde
belirlenen iletilerin yklerde nasl verildii ve yklerde aile kavramnn nasl
ilendii tespit edilmi ve yorumlama yaplm, sonulara ulalmtr.
 BLM IV

Bulgular ve Yorumlar

4.1.1. Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisinde Aile Kavram

Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisi 19 kitaptan olumaktadr.

Seride toplam 78 yk bulunmaktadr. Seride pek ok ynden idealize edilmi, fakat
gerek hayatla balants koparlmam, gerek yaam yanstan bir Trk ailesi, ba
figr anneanne olacak biimde konu edilmektedir. Ba figr anneanne olsa da
kiiler ve olaylar kk torun Metinin azndan, onun bak asyla anlatlmaktadr.

Seride Metin adl ocuun ailesinin yaadklar konu edilmitir. Bu aile;

anneanne Hikmet Hanm, kz Nebaht Hanm, damad Fazl Bey, torunlar Oya ile
Metin ve kedileri Tekir olmak zere 6 kiiden olumaktadr. Aile bireyleri kedileri
Tekiri ok sever ve ona ilgi gsterirler, bu yzden onu da ailenin altnc bireyi
olarak sayarlar.

Kentin orta halli semtlerinden birinde, kk bir mahalledeki Gl Sokakta

bir apartman dairesinde kirac olarak yaayan bu ailede, gn iinde anne ve baba
almakta, ocuklar okula gitmekte, anneanne de evde kedisiyle birlikte yalnz
kalmaktadr. ocuklar okuldan dndkten sonra, akam anne babalar gelinceye
dein onlarla anneanneleri Hikmet Hanm ilgilenmektedir.

Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisindeki aile kavramn ele

almadan nce, seride yer alan aile bireyleri hakknda bilgi vermenin yararl olaca
kansndayz.
 32

4.1.2. Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisinde Anlatlan

Ailenin Bireyleri

Anneanne (Hikmet Hanm): Tm serideki ba figr olan Hikmet Hanm;

eini kaybettikten sonra kz, damad ve torunlaryla yaamaya balam olan orta
yal bir kadndr.

Hikmet Hanmn evdeki yeri bakadr ve o, evin vazgeilmez bir bireyidir.

Torunu Metin, anneannesini yle anlatmaktadr:

Gerekten anneannem evin papatyas, lavantasyd. Annemin en byk

yardmcsyd.Skntl gnlerimizde, sofrada hibirimizin azn bak
amyorken, ne yapar eder, bir konu bulur, bizi gldrmeye alr, skntmz yok
etmek isterdi.(Anneannem Sihirbaz,2007:56)

Gn iinde, kz, damad ve torunlar evden gidince Hikmet Hanm, kedisi

Tekir ve ei Bahri Beyin fotoraf ile evde tek bana kalr. Anlaryla yaayan
Hikmet Hanmn en ok deer verdii nesneler; ou zaman karsna geip
konutuu ei Bahri Beyin fotoraf, eiyle evlendikleri ilk zamanlarda aldklar ve
artk antika olan gramofon ve iinde bin bir para eyann bulunduu eski eyiz
sanddr. Hikmet Hanm iin bu eyalar ok deerlidir; nk bunlar yalnz
kaldnda konutuu, zaman geirdii ve anlarn yaatan, ona eini hatrlatan
yegne nesnelerdir.

Hikmet Hanm, ayrca kedisi Tekiri de ok sever. Tm gn Tekirle geiren

yal kadn, kediyle arkada olmutur. Kimi zaman kzp yanndan kovalasa da
Tekirsiz olmaya da dayanamamaktadr. Kedisine bu kadar dkn oluuna aranlar
da tersler: -Hadi oradan sen de, nne bak nne.O kedi deildi benim
arkadamd, biz onunla konuurduk, akalardk, bakkala giderdik, parka giderdik
(Anneannem Dans Kraliesi,2007:100).

Hikmet Hanm, hemen hemen tm yklerde, yallara zg

alnganlklaryla, inatlklaryla neeli olaylara neden olur. Bazen ylesine
yaratcdr ki serinin 15. kitabnda olduu gibi bir plastik kova ve Tekirle
sihirbazlk numaralar bile yapar.Baz konularda ylesine ayak direr ki, aile
 33

bireyleri olanaksz isteklerine set ekebilmek iin az birlii edip kandrmaya

alrlar kadn. Gekin yana ramen cin gibi olan Hikmet Hanm iin bu
hileleri sezmek hi de zor olmaz. te o zaman kser. Zaman zaman mzmzlanp
yllar nce yitirdii einin duvardaki fotorafyla dertleir. Ama yine de ii bir
evlt kadar sevdii damad, kz ve torunlar iin titrer (Kuzu ,2005: 235)

Hikmet Hanm, tm sevimliliine ramen olduka inat ve dediim dedik bir

kiidir. Bu ynyle aile bireylerini zaman zaman ileden karr.Anneannem bir
eyi kafasna koydu muydu, mutlaka onu gerekletirir.(Anneannemin Konuk
Kedisi,2007:64) cmlesiyle balayan Anneannemin Guguklu Saati adl ykde
Hikmet Hanm, kendine bir guguklu saat almak ister.Damadnn ve kznn kar
kmasna ramen Hikmet Hanm, ne yapar eder, sonunda kendine bir guguklu saat
alr.

Evdeki bireylerin hepsini ok seven, her biri iin ayr srprizler hazrlayp
eitli fedakrlklar yapan Hikmet Hanmn, yine de ailede en iyi anlat kii
kk torunu Metindir. Metin, anneannesiyle srekli uraan, onunla akalaan,
ablas Oya ile anneannesine ara sra kzan anne babasnn aksine, anneannesinin her
yaptna hogr ile bakan, anneannesinin anlarn dikkatle dinleyen, zamann
ounu onunla geiren ve pek ok ynden anneannesine hayran olan kiidir. Metin
anneannesine en yakn aile ferdidir ama o bile bazen Hikmet Hanmla ilgilenmez.
Bunun kimi zaman farkna varan Metin, durumu yle itiraf etmektedir:

-Evde en yal anneannemdir. Hepimiz onu ok severiz. Ama hi

onunla birlikte olmayzYalnz yemeklerde onunla birlikte oluruz.Dier
zamanlar o yalnzdr, odasnda, koltuunda, yatanda her zaman yalnzdr. O bize
bir ey sorunca, dersimiz var ders alyoruz deriz. Anneannem anneme bir ey
sorsa, annem, iten geldim yorgunum, der . Babama bir ey sorsa, dinlemez, h h
der, ban sallar. Anneannem de ne yapsn, hep Tekiriyle konuur, her eyi
Tekirine anlatr. Anneannem ok masallar bilir, ama biz onun masallarn
dinlemez, televizyon izleriz. Anneannemin bandan ok eyler gemitir,
deneyimlidir, ama biz onun deneyimlerini dinlemez, mzik dinlerizBeni azck
parka gtrn, dese, aman parkta ne varm derizOysa biz kkken bizi parka
gtren odur, salncaklara bindiren odur, dp dizimizi kanattmzda, kanmz
dindiren odur. Biz onun bir parasyz ama, biz o paradan hep ayr
dururuz(Anneannem Askere Gidiyor,2007:124).

Hikmet Hanm ok dadnk, sosyal bir tip olmasa da onun da arkadalar

vardr. En ok grt arkada yan apartmanda, yine Hikmet Hanmn
 34

yalarndaki Mzeyyen Hanmdr. Hikmet Hanm ile Mzeyyen Hanm ok iyi

anlarlar. Bir araya geldiklerinde bol bol eskilerden sz ap alarlar. Fakat bu
alamadan rahatszlk duymazlar, tersine alayp rahatladklarn sylerler.Hikmet
Hanmn, ehrin dier ucunda oturan Rkiye adl bir ocukluk arkada da vardr.
Seyrek de olsa Rkiye Hanmla gren Hikmet Hanm, arkadann ailesinin
tavrlarndan ok rahatsz olur ve kendi ailesinin kymetini bir daha anlar. Torunu
Metinle her ayda bir maan almak iin bankaya gelen Atiye Hanmla arkada
olmutur. Kimi zaman Atiye Hanm bankada gremeyince zlr.

Hikmet Hanmn bilgili ve sevimli oluu, mahalle esnafyla da iyi iletiim

kurmasn salamtr. Bakkal Mustafa, Manav Hilmi Bey, kasap ve St Ahmet
Bey bu yal kadna sayg duymakla beraber, ara sra muziplik olsun diye onu
kzdrmaya alrlar.

Metin: Evdeki kk torun olan Metin, vaktini anneanneyle en ok geiren

kiidir. Metin sevecen, hogrl ve uslu bir ocuktur. Ailesinin ekonomik
durumunu bilir ve ar isteklerde bulunmaz. Anneannesinin yemeklerine baylr. Eve
gelince yemek yiyip devlerini yapar, devlerinde bazen anneannesinden fikir alr.
Anneannesiyle yapt tm devler retmeni tarafndan beenilir ve snfta
sergilenir.

Metin mahalledeki ve snftaki arkadalaryla iyi geinir, hata yaptklarnda

onlar uyarr.

Akamlar evde anne babasyla oturup televizyon izlemeyi seven Metin, ou

gece anneannesinin masallaryla uyur. Zaten anneannesinin odasna en ok ve en
rahat girebilen Metindir.

Oya: Evin byk ocuu olan Oya, lisede(daha sonra niversitede) okumakta
ve snavlarna hazrlanmaktadr. Bu nedenle, akamlar ounlukla ders alr. Oya
 35

anneannesini ok sever ve onunla ok urar. Bazen onu kzdrana kadar akalar

yapar ama Oya, anneannesinin kzmasna hi dayanamaz. Aile bireyleriyle iyi
ilikiler iinde olan Oya, ev ilerine yardm eder. Kardei Metin gibi o da iyi kalpli
biridir. Fakat olaylarda Oya, hep ikinci planda kalan silik bir kiilik olarak
grlmektedir. Seride Oyann olaylarn aknda bir etkisi bulunmamakla birlikte,
yine tamamen Oyann hkim olduu ya da n plana kt bir yk
bulunmamaktadr.

Oya, anneannesini ok sevse de Hikmet Hanmn Oyaya yaklam ok

sevgi dolu grnmemekte, hatta Hikmet hanmn Oyaya kar Metini kayrd
grlmektedir. Metinin her akasna, nazna katlanan Hikmet Hanm, Oyann
akalarna katlanamamakta ve yzn asmaktadr. Bu durumdan Hikmet Hanmn
torunlar arasnda bir ayrmcla gittii ve Metini ayrcalkl bir yere oturttuu,
dolaysyla zellikle ataerkil toplumlarda yaygn olan cinsiyet ayrmcln fark
etmeden yapt sonucu karlabilmektedir. Bu sonu Trk toplumu gibi ataerkil
toplumlarda erkek cinsiyetinin ne kmas ve erkek evldn stn tutulmas
durumuyla badamaktadr. rnein; Kabak Tatls yksnde bu durum olduka
belirgindir. Kendisinin pazardan ald 9,5 kglk kabakla ilgili akalar yapan Oyaya
kar Hikmet Hanm, farkl bir tavr sergilemektedir.

(Hikmet Hanm, torunu Metine:)

_ A ocuk kabak ekirdei niye diyorlar, kaban iinden kt iin. Ama
ablana bir tane bile vermeyeceim. Oh bir gzel oturur ikimiz
interiz(Anneannemin Konuk Kedisi,2007:88) ve

_Onlar olmu, balkonda kuruyor, yarn tuzlayp kavuracam,ders alrken

yersin. Ama ablana vermeyeceim.(Anneannemin Konuk Kedisi,2007:96)
biimindeki diyaloglardan da Hikmet Hanmn-aka yollu ya da deil-torunu Oyay
dlayan, Metini ise kollayan bir tavr iinde olduu grlmektedir.

Yine _Ay u kzn dediine bakn? Senin derslerin arlat yine galiba.
Dersler arlanca anlayn ktlayor(Anneannemin Konuk Kedisi,2007:66) ve
 36

Anneannem ablama ters ters bakt.(Anneannemin Konuk Kedisi,2007:67)

szlerinde de Hikmet Hanmn ters denebilecek yaklam grlebilmektedir.

Nebaht Hanm: Hikmet Hanmn kz olan Nebaht Hanm alan bir

kadndr. Sabah erkenden ie gider ve akam ge saatte eve gelir. Genellikle
yorgundur. Akam yemeinden sonra eiyle karlkl kitap okumay sever.
Genellikle iyi ilikiler iinde olduu annesine kar bazen yorgun olduu iin ilgisiz
ya da ters davranr. ocuklara iyi bir eitim vermeye ve iyi bir gelecek salamaya
alr. ocuklarna kar eiyle eiyle ortak tavr taknr. Nebaht Hanmn da-kz
Oya gibi-yklerde geen olaylarda byk bir etkisi olmad gibi, olaylarda
genellikle ikinci planda kald grlmektedir.Ayrca Nebaht Hanmn ounlukla
annesinin lgnca saylabilecek davranlarna mantkla yaklap kar kt ama
Hikmet Hanmn kzn hi dinlemedii grlmektedir.

Fazl Bey: Hikmet Hanmn damaddr. Einin annesiyle ayn evde

oturmaktan rahatsz olmaz. Tam aksine Hikmet Hanm annesi gibi sever ve onunla
yaamaktan mutludur. Hikmet Hanmn birok isteini yerine getiren Fazl Bey pek
ok konuda da Hikmet Hanma destek olur. Hikmet Hanm iin yaplan srprizlerde
olu Metinle baroldedir. Btn gn alp eve yorgun gelen Fazl Bey ocuklaryla
da ilgilenmeyi ihml etmez. Kooperatiften ev almak iin bte hesaplar yapp durur.
Araba alma, tatil, vb konularda karar almadan nce aile bireylerine danr, ama
sonunda kafasndaki karar uygular. Drst, iyi niyetli, saygl bir kiidir.

Tekir: Evin irin ve uysal kedisidir. Gn boyunca Hikmet Hanmla kalp

onun konumalarn dinler. Dinlemese de Hikmet Hanm onun dinlediini ve
kendisine cevap verdiini dnr. Tekir sevecen, uysal ve uslu bir kedidir. Zaman
zaman ortadan kaybolup evdekileri telalandrsa da sonunda mutlaka eve geri dner.
yklerde Hikmet Hanmn yolda ve hayvan sevgisinin sembol olarak
grlmektedir.
 37

4.1.3.yklerde Yer Alan Aile Bireylerinin likileri ve Aile

Kavramnn lenii

Annesi alan ocuklarn, snf ii davranlarda silik ve ekingen

olduklar, okul baarlarnn dk olduu gzlenmitir. Annenin yorgunluu,
ilgisizlii baarszlkta rol oynamakta, ocuk eve dnnce okul durumunu
anlataca anneyi karsnda bulamamakta ve yeterli ilgiyi gremeyince baarsz
olmaktadr.( zensel,2004:81)

Anneannem serisinde ise Metini okuldan geldiinde anneannesi Hikmet

Hanm karlamakta, ona yemeini hazrlamakta ve onunla ilgilenmektedir.
Anneannesi ile arkada gibi olan Metin, gn iinde olanlar onunla paylamakta ve
annesinin yokluunu pek hissetmemektedir. Annesinin yokluunu ok hissetmeyen
ve aile iinde mutlu olan Metin, okulda da baarldr.

Pazartesi gn okulda yazl anlatm dersimizde bu masal yazdm.

retmenimiz de arkadalarm da ok beendiler. Okulun duvar gazetesinde
yaymlanmasna karar verdiler.(Anneannemin Bebei,2006:108) eklindeki blm
de Metinin baarl bir renci olduunu gstermektedir.

Baba, ocuun kiiliinin geliiminde zdeim modeli olmas

sebebiyle byk nem tar. Babalarn uygun davran konusundaki tavrlar daha
belirginse, bu davranlar arasnda kesin izgiler izmilerse, kz ve erkek
arasndaki davran farklarn oluturma ve glendirmedeki rolleri anneninkinden
daha nemli yer tutar (zensel,2004 : 81).

Serideki yklerde baba Fazl Beyin ocuklar, zellikle de olu Metin iin
iyi bir zdeim modeli olmaya alt grlmektedir. Fazl Bey alkandr. ten
dndnde, zamann dikkatlice kullanp dinlenme esnasnda kitap okumakta ve
kitap okuma alkanl kazandrma ynnden ocuklarna rnek olmaktadr. Ayrca
tatile gitme, hediye seme, srpriz yapma, araba alma vb. konularda aile bireylerine
danarak aile ii demokrasiyi basit ekilde uygulayan Fazl Bey, bu ynyle de
ocuklarna model oluturur.
 38

Fazl Beyin Hikmet Hanma saygl ve sevecen davranlar da rnek

oluturmaktadr. Fazl Bey, Hikmet Hanmn ocuksu davranlarn, garip
isteklerini hep hogryle karlar. ou zaman onun tarafn tutar ve yallarn
ocuk gibi olduklarn, onlara kar sevgi, sayg ve hogry elden brakmamak ve
onlarla ilgilenmek gerektiini sk sk ailesine hatrlatr. Bu davranlar da
ocuklarna kazandrr. yle ki Anneannemin Gramofonu adl kitapta Hikmet
Hanm zgn gren ocuklar ve anne babalar, Hikmet Hanm iin doum gn
hazrlarlar. Hikmet Hanm ok sevinir ve alar; nk tm aile bireyleri kendisiyle
ilgilenmitir.

-Aman anne! Noldu ki, niin alyorsun? diye sorduk.

Bize demesin mi:
-Ya gnm yaplyor, ben alamayaym da, kim alasn!
diye.(Anneannemin Gramofonu,2008:50)

Uzmanlara gre; ocuun kk yata annesinden (alma, lm, vb

nedenlerle) ayrlmas ocuun psikolojisini olumsuz ynde etkiler. Anne yokken
ocua bakacak olan zellikle bayan yardmclarn ocuun dilsel ve motor
geliiminde yeterli olmadklar, ocuklarn dikkatsizlik sonucu eitli kazalara ve
bazen de sistimallere uradklar bilinmektedir. Bu yzden bu bakmn ocuu
sevebilecek, ocukla arasnda kan ba olan kiilerce verilmesi nerilmektedir.
Bykanne ve bykbabalar bu dnemde devreye girmektedirler. Onlar ocuk sahibi
olma konusunda deneyimsiz olan gen anne babaya deneyimlerini aktarrlar, ayrca
sevgi ve kan bayla bal olduklar ocuun her trl bakm ve geliimiyle de
yakndan ilgilenirler. yklerde de anneanne Hikmet Hanmn ocuklarn bakmn
ve sorumluluunun bir ksmn stlendiini grmekteyiz. Nebaht Hanm ve Fazl
Bey btn gn almaktadrlar. ocuklarla, zellikle Metinle ilgilenme ii de
Hikmet Hanma kalmaktadr. Ama o, bu durumdan honuttur; hatta tm gn yalnz
olduundan ocuklarn geliini drt gzle beklemektedir. Onlara birbirinden lezzetli
ve salkl yiyecekler, ilgin srprizler hazrlar. Metinin devlerine yardm eder ki
bu devler retmen tarafndan hep ok beenilir.
 39

Her ne kadar lkemizde artk geni aile yerini ana-baba-ocuktan oluan

ekirdek aileye braktysa da, hl yer yer byklerin otoritesine dayal geleneksel
aile anlay geerliliini korumaktadr(Yavuzer,2002:43). Serideki ailede de bu
durum grlmektedir. Bykanne ve bykbabalarn baz durumlarda, anne babalara
ocuk eitiminde fazla mdahale ettikleri ve baml bir aile oluturduklar, bu
nedenle de ailede sorunlarn kt bilinmektedir. Muzaffer zg, Anneannemin
Akl Almaz Maceralar serisinde ara sra sorun karan, buna karn ailenin en canl
simas olan, ocuklarla ilgilenen, onlara her gn yeni bir ey reten, gelenekleri
yaatan bir bykanneyi kahraman olarak semitir. Bu ailedeki anneannenin de kimi
zaman ailenin dier bireylerini rahatsz eden davranlar olmaktadr. rnein;
Metin, serideki pek ok ykde anneannesinin inatlndan yaknmaktadr. Bu
yaknmalardan biri de u ekildedir:

Anneannem bir eyi kafasna koydu muydu hani kafa kurutmak diye bir
deyim vardr ya, ayn yle ite, insann kafasn kuruturdu. Anneannemin ya o
istedii ey bulunacak, ya da her gn onun sorularna raz olacaksn.(Anneannem
Cankurtaran,2007:19)

Dediim dedik bir kiilie sahip olan Hikmet Hanm, zaman zaman fark
ettirmeden de olsa toruna Metine kimi konularda bask yapmaktadr. Anneannesine
kar gelemeyen Metin, aresiz sz dinleyen iyi ocuk olmak durumundadr.
Hikmet Hanmn aklna eseni mutlaka yapmas ve aile bireylerinin uyarlarna kulak
asmamas, ailenin dier bireylerinin artk armad olaan bir olay haline
gelmitir. rnein;Doum Gnm adl ykde Hikmet Hanm, hi beklenmeyen
bir anda torununun snfna girer ve tm snf Metinin doum gnne davet eder.
Tm snf nasl arlayabileceklerini dnen ve olduka kayglanan Metin,
anneannesinin bu davranyla ilgili olarak Anneannem mutlaka bunu ne anneme
danmtr, ne de babama. Otururken birden karar verip okulun yolunu
tutmutur.(Anneannem Dans Kraliesi,2007:43) eklinde yorum yapar.
 40

_Benim gol atacam nereden biliyorsun anneanne?

_Atacaksn Metin
_Ya atamazsam anneanne?
_O zaman yanma anneanne diye gelme(Yaasn
Anneannespor,2006:88)

Yukardaki diyalog Hikmet Hanm ile torunu arasnda, torunu Metinin de

oynayaca ma ncesinde gemektedir. Hikmet Hanm bu konumada torununu
motive etmeye almaktadr. Fakat burada motivasyon salamaktan ok, ocua
uygulanan bir bask sz konusudur. Baarsz olacandan korkan ocua, anneanne;
O zaman yanma anneanne diye gelme diyerek onu sevgisinden mahrum
brakacan sezdirmekte ve baarszlnn kabul edilemeyecei mesajn
vermektedir. Oysa sevgiden mahrum brakma ocuun ruhsal geliimi asndan
olduka olumsuz bir davran biimidir.

Anneannemin Akl Almaz Maceralar serisi 7-11 ya grubundaki ocuklara

hitap etmektedir. Bu ya grubunda, hem kzlarn hem de erkeklerin fiziksel gc ve
el becerileri artar. Bu dnem ocuklarnn zelliklerini iyi bildii grlen Hikmet
Hanm da el becerileri ve spor faaliyetlerinde torunlarna hem rnek hem de destek
olmaktadr. rnein; Anneannemin Konuk Kedisi kitabndaki ie Dibi Lahmacun
adl ykde Hikmet Hanm, torunlar sokak satclarndan yiyecek almasnlar diye
evde lahmacun yapmaya karar verir. ki torunu da hamur amada ve lahmacunu
piirmede ona yardm ederler. Hikmet Hanm, lahmacun bahanesiyle hem ocuklara
ev yapm yiyeceklerin yenmesi gerektii dncesini alar, hem onlara sorumluluk
ve dayanmay retir hem de el becerilerinin geliimine katkda bulunur.

Hikmet Hanm ayrca parklarda yry yapmann, bahe ileriyle

uramann, bisiklete binmenin; ksacas sporun ne kadar gzel bir ura olduunu
torunlarna gsterir. Yaasn Anneannespor adl kitapta Hikmet Hanm, hi
bilmedii hlde futbolu televizyondan renir, torunu ve arkadalarnn takmn
altrr ve takmn kazanmasn salar. Hikmet Hanm, altrd ocuklara
sporun, beslenmenin ve temizliin ne kadar nemli olduunu alamaya alr:
 41

- ocuklarn uykularna, yiyeceklerine, temizliklerine dikkat edin, diye

anneleri babalar uyaryordu. Sporun ilk koulu bunlardr(Yaasn
Anneannespor,2006:106)

Sporda centilmen olmann gerekliliini de srekli vurgulayan anneanne,

sadece takmdaki ocuklar deil, tm mahalleyi de sportmence davranma konusunda
uyarr:

- Sporda nemli olan yenmek deildir.Yenilebiliriz de, ama yenince yle ne

oluyor, barmalar,armalar.(Yaasn Anneannespor,2006:113)

Bu ekilde gerek torunu ve arkadalarna gerekse evredekilere sportmence

davran retmi olur. Torunu bu davran kazandndan gelecekte de sportmence
davranacaktr.

Serideki ailenin tm bireyleri doa sevgisine ve bilincine sahiptirler. Bunun

ilk kant, evde besledikleri Tekir adl kedidir. Ailenin ve zellikle Hikmet Hanmn
Tekire olan sevgisi ve dknl serinin tm yklerinde yer almaktadr. Fakat
hayvan sevgisi arlkl olarak Anneannemin Konuk Kedisi, Anneannem Hayvanlar
Arasnda, Anneannemin Gll Yorgan, Apartman Kuzusu ve Anneannem
Cankurtaran kitaplarnda grlmektedir. Hayvanlar ok seven Hikmet Hanm,
onlara mutlaka birer ad bulur. Ev ya da sokak hayvan olmalarna aldrmadan onlarn
bakmn stlenir. Tabi bu konuda en byk yardm ve destei, torunu Metinden
almaktadr. Zaten Metinin de hayvanlar bu kadar sevmesindeki en nemli etken;
anneannesi Hikmet Hanmdr.

Anneanne Hikmet Hanmn doa sevgisinin ve bilincinin n plana kt

ykler; Austos Bcekleri, Anneannemin Erikli Bahesi, Kelebekler
Yasemine Konar ve Konuk Ku tur. Bu yklerde aa dikmenin yararlar,
evremizdeki bitki ve hayvanlara kar duyarl olmann nemi, giderek artan evre
kirliliinin yaammza etkileri zerinde durulmaktadr. rnein; Metin austos
bceklerinin sesini duyabilmek iin anneannesiyle parka gider. Fakat evre o kadar
 42

grltldr ki bcein sesini duyamazlar. Park bekisi de iki yldr austos

bceklerinin gelmediini syler. Bylece Metin, grlt kirliliinin nelere sebep
olduunu renir.

Aile ocuu yaama hazrlamak ve yaamn gereklerini gstermek

sorumluluu tar. Metinin ailesi de (zellikle Hikmet Hanm) evre sorunlarn ak
bir biimde ocuklarna gsterir. Serinin 2.kitab olan Anneannemin Gramofonunda
yer alan Anneannemi Kuma Gmdk yksnde Hikmet Hanm, kz ve damadn
zorlayarak ailece denize gitmelerini salar. Hafta sonu zorlu bir yolculuktan sonra
plaja giden aile, oturacak yer bulamaz. Bir ekilde yerletikten sonra anneanneyi
gmmek iin kum ararlar ama kumlarn satldn grrler. stelik bu kumlar ivi,
bcek ve inaat malzemeleri ile doludur. ocuklar da bu vastayla arpk
kentlemenin yaratt evre katlimyla yzlemi olurlar.

Aile; zellikle 7-10 ya grubu arasndaki ocuklarn mantkl ve soyut

dnmeye baladklarn gz nnde tutup demokratik bir ortamda genel
sorunlardan ocuklar da haberdar etmeli ve gerektiinde onlarn da grlerini
almaldr. nk bu ya grubundaki ocuklarda gl bir kabul edilme ve deerli
olma arzusu grlr. Seride yer alan yklerde ailenin reisi Fazl Bey ile ei, aile ii
demokrasiyi gerekletirmeye alrlar. rnein; ocuklar, kooperatif iin aidat
dediklerini, ekonomik durumlarnn ok iyi olmadn bilirler ve anne babalarnn
onlar salkl ve ucuz yiyeceklerle beslemelerini, tatile gidememelerini anlayla
karlarlar. Metin, bu durumu yle aklar:

Babamn, annemin gelirleri fazla deildi. Geiniyorduk, evimizin

kooperatif borcunu dyorduk.Ablam niversitede okuyordu
Anneannem de ayln alnca, bize hediyeler alrd, gerisini anneme
verirdi.
_ Ben ne yapacam kzm paray, derdi.(Anneannem
Sihirbaz,2007:16)

Demokratik olmaya alan bir baba olan Fazl Bey, araba alma dncesini
ailesine aar ve tm aile birlikte bu karar destekler. Ya da olu Metine teleskop
almak istediini fakat ucuz olanlarn arzal kacandan korktuunu belirtir ve
 43

karar Metine brakr. Babasnn bu davranlar karsnda Metin, kendini deerli

hisseder. Ama Metinin tek bana karar vermesi ok ender grlr.

Ebeveynler ocuktaki paylam duygusunu desteklemelidirler. Yoksa ocuk,

gelecekte bencil ve sosyal ilerinde baarsz bir birey olur. Anneannem serisinde
ailenin paylama ne kadar nem verdii grlmektedir. rnein; Anneannem Dans
Kraliesi adl 9.kitaptaki Doum Gnm adl ykde Hikmet Hanm, Metinin tm
arkadalarn Metinin doum gnne davet eder. Pasta ve limonata tm ocuklara,
retmene, hatta mahallenin manavna ikram edilir. Anneannemin Erikli Bahesi adl
5.kitapta apartman bahesine dikilen sebze fidanlar ocuklar arasnda paylatrlr ve
sebze dikmenin zevkini tm ocuklar birlikte yaarlar .Anneannemin Bebei adl
kitaptaki Dondurma iei yksnde Hikmet Hanm, torunu Metine evde
salkl dondurma yapmay teklif eder ve yaplan dondurmalar Metin ve arkadalar
arasnda paylalr.Anneannemin Cep Telefonu adl kitaptaki Anneannem Srpriz
Yapmay ok Sever adl ykde de yine Hikmet Hanm, Metinin tm snf
arkadalarna ksr ve ayran datr. Paylamann yannda salkl ve temiz
yiyeceklerle beslenmenin nemini de anlayan Metin, dardan hi yiyecek almaz.
Evde annesinin ve anneannesinin yaptklarn sever, nk; salkl olann bunlar
olduunu renmitir.

7-10 ya grubundaki ocuklarn eitli ykler, dergiler, eitli ara ve

makinelerin nasl yaplacan anlatan kitaplarla okumaya ynelik ilgileri artar.
ocuklarn bu ilgisini, onlara rnek olarak okuma alkanlna dntrme
sorumluluu yine aileye dmektedir.

ocuklarn gzlem yetenei ok iyidir. evrelerinde gelien tm olaylar

dijital bir kamera gibi beyinlerine kaydederler. zellikle anne babalarndan
grdkleri ve her eyi tm detaylaryla kodlarlar (Baran,2007:179)

Bu nedenle ebeveynler, okuma alkanl kazandrrken ocuklarna iyi rnek

tekil etmeye abalamaldrlar.
 44

Okuma ilgisinin oluumunda ailenin sosyo-ekonomik durumunun

dnda, anne ve baba modelinin rol byktr.ocua kitab elinde tutabilecei
yatan itibaren bu frsat veren ve ocuun yannda kitap okuyarak olumlu bir
model oluturan anne ve baba, okuma ilgisinin geliimine nemli lde katkda
bulunur(Yavuzer,2002:158).

Seride zerinde durulan ailede de, anne ve baba her akam, iten gelip yemek
yedikten sonra, dinlenme amacyla salonda kitap okurlar. Anne babann dzenli
olarak yerine getirdii bu davran ocuklarn da etkilemektedir. nk Metin, pek
ok ykde kendisinin ve ablas Oyann kitap okuduundan bahsetmektedir. Bu
ailede, ana-babayla birlikte kitap okumay zendiren dier bir kii de Hikmet
Hanmdr. Anneannemin Bebei kitabndaki Anneannem Yemei Yakt adl yk
tamamen bu davran zerine kurulmutur. Torunu Metinin salonda bir kitabn
bulan Hikmet Hanm kitab yle bir incelerken beenmi, bir trl elinden
brakamam; hatta bu yzden yemei bile yakmtr. Yemein yanmasndan aka
yollu, kitab sorumlu tutan torunlarna yle der:

- Ama romann suu ne? Roman ok gzeldi Ay ne gzel anlatyor

yazarBir an okurken dalverdim kendi ocukluuma gittimBuray, bu evi,
ocaktaki taze fasulyeyi unuttumKendime geldiimde, yani roman bitirdiimde,
bizim elik tencere teneke tencere olmutu. (Anneannemin Bebei,2006:86)

Yine ayn ykde, kitap okuma alkanln kazand grlen Metin, dersleri
bitince kitap okuduunu, arkadalaryla kurduu kitap kulbnden kitap aldn ve
arkadalaryla dei-toku yaptn anlatr. 7-11 ya grubunda kulplere katlmak
son derece poplerdir. Metinin kitap kulb de buna rnek olarak verilebilir. Ayrca
19.kitaptaki Anneannemin Kar Kzadl ykde, kitabn nemi yle
vurgulanmaktadr:

Kitap okumak, yani iir, roman, yk okumak ok nemli. Okuldaki

renilenler bilgidir.Ama iir, yk, roman duygularmzn gelimesini salar.Ve
kitaplar insana dnmesini retir.Dnen insan deiir, yresindekileri de
deitirir.Kitap okuyan insan her eyde baarldr.(Anneannemin Kar
Kz,2007:30)

7-11 ya grubundaki ocuklarda belli bir benlik duygusu oluur ve sosyal

olarak kabul grme, arkadalklar ve baar tecrbeleri nem kazanmaya balar.
 45

ocuklar arasnda gizli kodlar, ortak uydurma diller ve zel ifreler arkadalk
balarn glendirmek iin kullanlr.

Serideki yklerde de arkadalk kavram ok eitli biimlerde

grlmektedir. En nemli arkadalk ilikisi, Metin ile anneannesi arasnda
yaanandr. Kuak atmasnn yaanmad bu arkadalk ilikisinde anneanne de
torun da birbirini en iyi anlayan kiilerdir. Metinle Hikmet Hanm arasndaki
ilikinin en belirgin olarak ele alnd yk, Anneannemin Konuk Kedisi adl
14.kitaptaki Anneannem Hastanededir. Bu ykde Hikmet Hanm rahatszlanr ve
hastaneye yatrlr. Onun evdeki yokluunu en ok Metin hisseder ve anneannesini
yle anlatr:

_ Ben de onu zledim. Anneannemi zledim.O benim anneannem deil ki ,

arkadam, oyun arkadam , masal arkadam , yk arkadam , kahkaha arkadam,
macera arkadam. (Anneannemin Konuk Kedisi,2007:98)

Seride n plana kan dier bir arkadalk da Tekir ile Hikmet Hanm
arasndadr. zellikle Anneannemin Kuyruklu Yldz,Anneannemin Konuk
Kedisi,Anneannem Bulutlar Boyuyor ve Anneannemin Gll Yorgan adl
kitaplarda Hikmet Hanmn Tekire olan sevgisi ve dknl daha n plandadr.
Hikmet Hanm, Tekire zel yiyecekler hazrlar, onu ykar, ona patikler ve hrkalar
rer. Anneannem Dans Kraliesi adl kitaptaki Tekir Anneanneme Kst adl
ykde, ailenin yeni evlerine tanmas esnasnda Tekir ortadan kaybolur. Her yerde
alayarak kedisini arayan anneanne; Bulun benim Tekirimi, bulun benim
arkadam.(Anneannem Dans Kraliesi,2007:99) diyerek Tekirle olan arkadalk
ilikisini dile getirir.

Serideki yklerde; sk sk anneannenin arkadalarndan bahsedildiini

grmekteyiz. Hikmet Hanmn yakn komusu Mzeyyen Hanm, ocukluk arkada
Rkiye Hanm ve bankadaki kuyruk arkada olan Atiye Hanmla olan dostluklar
rnek olarak verilebilir. Yat olan kiilerle dostluklarnda da ok ey paylatn
grdmz Hikmet Hanm, ad geen bu kiilerle sk sk gemii anar, eskilere
 46

dner. Gemii yaayabilecei yegne kiiler olan bu yal kadnlar da bu yzden

ok sever.

Hikmet Hanm; ayrca mahalledeki komularla, Bakkal Mustafa, Manav

Hilmi Bey ve kasapla da iyi ilikiler iindedir. yle ki, 8.kitap olan Yaasn
Anneannesporda, Bakkal Mustafann da Hikmet Hanm ve ocuklara byk
faydas ve destei olur.

Bir akran grubuna uyum salamak ve yeterli sosyal becerilere sahip olmak,
ocuun yksek benlik saygsna ulamasnda olduka nemli bir yer
tutar(Akt.Yavuzer,2000:28). Seride Metinin de eitli arkadalklar kurduunu
gryoruz. Metin, mahallede Ufuk, Seher, Lle, mer ve Erolla arkadalk eder.
Snftaki tm arkadalarn sever. Metin, mahalledeki Kaan, Akn, Nuri ve Aliyle
futbol takm kurar ve zafere ulamak iin, anneannesinin de desteiyle,
arkadalaryla didinir durur. Metinin arkadalarnn genelde erkek olduu
grlmektedir. nk; 7-11 ya grubundaki ocuklarn kar cinsiyetten akranlarna
ynelik ilgileri artsa da, en iyi arkadalar ounlukla ayn cinsiyetten olur.

Fakat, Metinin kz arkadalar da vardr. rnein, anneannesiyle bisiklet

binerken onlarla gelen Selin ve apartman bahesine fidan dikerken yardn eden dier
kzlar Metin, en ok sevdii kz arkadalarn ise Serap arkadam ok seviyorum
ama pek arkadam da ok seviyorum. kisi de kitap okumay ok seviyorlar,
onlarla kitaplarmz deitiriyoruz.(Anneannemin Kar Kz,2007:53) szyle
anlatr.

Aile, toplumun ayrlmaz bir parasdr ve doas gerei toplumun sosyal

yapsndan, deerlerinden, kurallarndan vb. etkilenir.(Ktba,1990:63) ve
bunlar ocua aktarr. ocua aktarlan deerlerden biri vatan-millet bilinci ve
sevgisidir. Serinin 19.kitab olan Anneannemin Kar Kznda yer alan Fener
Alay adl ykde bu bilincin aland grlmektedir. Hikmet Hanm, fener
alayna gitmek ister ve torununa gemiteki trenleri yle anlatr:
 47

_yle okulu yle cokuluyduk ki Metin, biz bir mar sylerken

Trkiye de bizimle sylyor, biz rap rap diye yrrken Trkiye de bizimle birlikte
yryor sanrdk. Zaten evlerde kimseler kalmazd ki, yediden yetmie tren
alanna koarlard.(Anneannemin Kar Kz,2007: 40)

Trenlere nem veren ve vatan-millet sevgisini edindii grlen Metin de :

Hibir bayramda iimde olmayan bir heyecan bu bayram bende de vard.

Yooo, bayramlarmz ok seviyorum. Hele 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk
Bayramn ok seviyorum.(Anneannemin Kar Kz,2007:42) diyerek bu konudaki
duygularn aklar.

Aile bireylerinin sevgi, gven ortam, sorumluluk, zorluklarla mcadele

etmeyi renme, yakn ve dayanma iinde olma gibi eitli gereksinmeleri
vardr(Ccelolu,1997:67-72). Aile, bireyin bu gereksinmelerini salamaldr.
Anneannemin Akl Almaz Maceralar dizisinde konu edilen ailenin, bireylerinin,
ama zellikle ocuklarnn, yukarda belirtilen gereksinimlerini karladklar
anlalmaktadr. nk herkes sorununu ve mutluluunu birbiriyle paylar. Bireysel
baarlar aile iinde sevinle karlanr ve herkes mutlu olur. Hastalk durumunda,
kedi iin bile olsa, tm aile seferber olur. ocuklarn beslenmesine, okul
durumlarna, sosyal ilikilerine dikkat edilmektedir ve ocuklarn bir hatas olursa,
bu, onlara uygun bir dille anlatlmaktadr. ocuklar ev ilerinde(masa hazrlama,
pazara gitme,v.b.) sorumluluk alr ve anneannelerine yardm ederler. Zor bir durum
varsa, dier aile bireyleri zorluk yaayan kiiye destek olurlar. rnein; Yaasn
Anneannesporda kar takm nasl yeneceklerini bilemeyen Metinlerin takmna
Hikmet Hanm destek olur. Anneannem Ssleniyor kitabndaki Anneannem
Barolde adl ykde de bir yardm kuruluu gnlllerinin sergileyecei tiyatro
oyununda barolde olan Hikmet Hanm, roln nasl oynayacan bilemez. Ama
torunu Metin, ona destek kar ve roln almasnda yardmc olur.

Ailenin ilevleriyle ilgili olarak zerinde durulmas gereken

noktalardan biri de; geleneklerin aktarlmasdr.
 48

Gelenekler, kltrn en nemli unsurlarndan biridir ve yzyllar iinde

byklerden kklere, atalardan yeni kuaklara aktarlarak gelecee tanr. te,
ailenin grevlerinden biri de geleneksel ve kltrel eleri ocua
aktarmaktr.(Yavuzer,1982:201)

Anneannem serisinde gelenekleri aktarma ilevini, daha ok Hikmet

Hanmn yerine getirdii grlmektedir. Hikmet Hanm, tlbent, mezeki, srme,
cibinlik, klhan gibi eskiye ait nesneleri torunlarna reten kiidir.

-Cibinlik nasl bir ey anneanne?

-adr gibi bir ey.(Anneannem Bulutlar Boyuyor, 2007:34) ve

-Klhan ne anneanneciim?
-Ocak olum ocak, imdi biz ocan stndeyiz, ama aramzda kocaman
bir su deposu var, kazanYani biz hem kazann stnde oturuyoruz imdi hem de
hamam ocann.(Anneannem Dans Kraliesi,2007:70)

biimindeki eitli diyaloglarda Hikmet Hanmn eskiye ait kavramlar torunlarna

nasl aktard grlebilmektedir.

Ayrca eski tip pamuklu veya ynl, ssl el yapm yorganlarn artk
kalmadn, rg rmenin insan nasl mutlu ettiini, gramofonu ve eyiz sandn,
eski bayram, snnet ve dn trenlerini, Trk mutfana ait bin bir lezzeti, bez
bebek yapmn, Nasreddin Hocay, eski danslar torunlarna tek tek anlatan ve
aktaran Hikmet Hanmdr. Hkmet Hanm, gemi deneyimleriyle birlikte, Trk
kltrnn yok olmaya yz tutmu geleneklerini de torunlaryla paylar.

18.kitap olan Anneannemin Gll Yorgannda, neredeyse yok olan

yorgaclk meslei/sanat anlatlmaktadr. Bu meslein belki de son ustalarndan
biri; Gtmz yerde yorgancydm. Orada yorgan diktiren kalmad.Belki byk
kentte diktiren olur dedim, olumun arkasna takldm, geldim(Anneannemin Gll
Yorgan,2007:32) diyerek bu meslein yok olmaya yz tuttuunu dramatik bir
ekilde dile getirir.

Anneannem Dans Kraliesi adl 9.kitaptaki Anneannemle Hamama Gittik

yksnde ise anneanne, torunu Metini hamama gtrr. lk defa hamama giden
 49

Metin, hamam geleneklerini anneannesinin anlar araclyla renir, hamam ok

beenir ve oraya tekrar gitmek ister:

-Yine geleceiz deil mi anneanne?dedim.

-Hamam kuu mu olmak istiyorsun diye sordu.
-Evet, dedim(Anneannem Dans Kraliesi,2007:84).

Anneannem Gelin Oldu adl kitapta geleneksel tarhana yapmn aile

bireylerine reten Hikmet Hanm, souk algnl gibi rahatszlklar da hlamur
ay, nane ve kekik ya gibi geleneksel yntemlerle iyiletirmektedir. Tm aile
bireyleri de bu etkili, salkl ve ucuz yntemleri benimsemekte, zellikle Metin
yemek konusunda anneannesini takdir etmektedir:

Bir kzar ki ardan pazardan hazr orba alanlara, tarhana paketi

alanlara.
-Ay bunlarda hi akl yok, der. Yapn mis gibi, hem ucuz mu ucuz, hem
gdal m gdal, boyasz moyasz, oh lezzete bakn.(Anneannemin
Gramafonu,2008:92)

Ne derse desin anneannem, ben onun yapt akr brei ok

seviyordum; hele iine marul yapraklarn, yeil soan yapraklarn bol
doramsa..Aman aman, kelei de bol olursa, yannda bir de
ayran.(Anneannemin Kuyruklu Yldz,2007:35)

4.1.4.Anneannemin Akl Almaz Maceralar Serisinde Konu Edilen Aile

Araclyla Verilen letiler ve Bunlarn lenii

almann bu blmnde seride verilen iletiler eitli balklar altnda

incelenmektedir:

Aileyle ilgili iletiler

*Ailede sevgi, gven ve benzeri temel ihtiyalar karlanmaldr.

 50

Serideki ailede de bu ihtiyalarn giderildii, aile bireylerinin birbirlerine

kar olan sevgilerini dile getirdikleri grlmektedir. Aada bunun bir rnei yer
almaktadr:

_Canm anneanneciim, biz hepimiz seni ok seviyoruz!

_Ben de sizi Metin, hepiniziNe gzel ey insann sevildiini
birisinden duymas.nsanlarn yle gereksinmesi var ki buna.Ne olur insanlar
birbirlerine sevgilerini syleyerek de belirtseler?Onun iin ok mutluyum sizinle
birlikte olmaktan.(Anneannem Sihirbaz,2007:99)

* Aile bireyleri iyi ve kt gnde birbirlerinin yanndadr; zorluklar

karsnda dayanma kurarlar.

Anneannemin Gramofonu adl kitapta baba, evin kooperatif taksidini

deyemeyeceini anladnda, Hikmet Hanm en ok deer verdii eyas olan ve
einden kalan gramofonu alr ve damadna; Sat bunu!der(Anneannemin
Gramofonu,2008:24).

Metinin ailesinin yllar nce kaydolduklar kooperatifteki evleri bitmitir ve

ailece artk orada yaayacaklardr. Tm aile bireylerini mutlu eden bu durumu Metin;
Hepimiz seviniyorduk. En ok da annemle babam seviniyorlard. Artk ev kiras
vermeyeceklerdi. Salt, bankann taksitlerini deyeceklerdi. Artan parayla daha iyi
geinecektik(Anneannem Dans Kraliesi,2007:87) szleriyle anlatr.

* Bireyin kendisi iin nemli olan bir ey, ailenin dier yeleri iin de
nemlidir.

Gramofonun satlmasn istemeyen Fazl Bey: _ Anne, dedi, ok iyisin, bizi

ok seviyorsun, ama ben bu gramofonu satamam, nk seni yaama balayan bir
ey. (Anneannemin Gramofonu,2008:25) der ve kaynvlidesine ve onun eyalarna
ne kadar deer verdiini gstermi olur.
 51

*Bireysel baarlar aile iinde takdir edilir ve bireyler desteklenir.

Anneannem Barolde adl ykde, sokak ocuklar yararna alan bir

dernee ye olan anneanne Hikmet Hanm, bu dernekte almaktan ok mutludur.
Torunu Metin; Babam, annem, anneannemin byle dernekte almasna ok
seviniyorlard(Anneannem ssleniyor,2008:74) szleriyle dier aile bireylerinin de
Hikmet Hanmn mutluluunu paylatklarn belirtir.

Anneannem Sihirbaz adl ykde byk bir aba ile gzel bir sihirbazlk
gsterisi sunan anneanne Hikmet Hanm, tm aile bireylerinin kutlad
Anneannemi bu numarasndan tr hepimiz kutladk ve Anneannemi candan
alkladk(Anneannem Sihirbaz,2007:72) szlerinden anlalmaktadr.

* Ailedeki yallarla ilgilenilmeli, onlarn davranlarna sevgi ve hogryle

yaklalmaldr. Yallarn tek istedikleri; ilgi ve sevgidir.

Fndkl Kfte adl ykde, Hikmet Hanmla Metin arasnda, yallarn

ihtiyalaryla ilgili yle bir diyalog gemektedir:

_ Niin alyorsun anneanne? dedim.

_ Hi, dedi, mutluluktan torunum mutluluktan. Yallar da ocuklar gibi. Her
zaman sevilmeye gereksinmeleri var.(Anneannem Sihirbaz,2007:99)

Anneannemin Gramofonu kitabnda, anneanne Hikmet Hanm imdiye

kadar doum gn hi kutlanmad iin ok zgndr. Bu durumu belli etmek
istemese de torunu metin, lf azndan alr. Tm aile bireyleri, bata Metin ve
babas olmak zere, Hikmet Hanm mutlu etmek iin zel bir doum gn
hazrlarlar. Metin, anneannesinin bu kutlamayla ilgili dncelerini yle anlatr :
 52

Eh, be gnde anneannemin ya gnne o denli gzel hazrlanrdk ki.

Bir ey istemiyordu ki zaten, pasta bile istemiyordu. Salt, o gn, hi olmazsa,
koskoca bir yl iinde, bir gnck olsun, tamamen kendisiyle ilgilenmemizi
istiyordu. Tm dilei buydu(Anneannemin Gramofonu,2008:48)

*Aile byklerinin ocuklaryla yaamas doaldr. Trk kltrnde

bykanne ve bykbabalar huzurevine yollanmaz.

Serinin kahraman Hikmet Hanm, ei Bahri Bey ldkten sonra kz, damad
ve torunlaryla yaamaya balamtr. Geni aile kavramnn sk sk vurguland
serideki kimi yklerde de ocuklaryla yaayan yallar grlmektedir. Hatta seride
yer alan tm yallarn ocuklaryla yaad sylenebilir. Buna karn huzurevinde
yaayan hibir yal ya da yal bireyi huzurevine gnderme durumu sz konusu
deildir. Yazar, Trk kltrndeki yaygn geni aile kavramn stne basarak
vermitir.

* Ailedeki herkes aile btesine katkda bulunmaldr.

Anneannem Sihirbaz balkl 15.kitapta, Fazl Bey araba alaca zaman

Hikmet Hanm da _ Aman karma. Yarn gn zaten, biz Metinle bankaya gider
benim ayl alrz. Avcuna sayarm Fazl olum. (Anneannem Sihirbaz,2007:10)
diyerek bteye katkda bulunur.

Anneannem Cankurtaran adl kitapta da Hikmet Hanm ve torunlar msr

satarak aile btesine katkda bulunurlar.Anneannemin gzleri parlyordu sevinten.
Hemen birlikte hesapladk. Yirmi be dardan epey kr etmitik (Anneannem
Cankurtaran,2007:114) diyen Metin, sattklar msrlarn getirdii paradan duyulan
sevinci yanstr.

* Demokratik bir ailede kararlar ortak biimde alnr.

Anneannemin Yeil Kuzusu adl ykde Fazl Bey, ailesine arkadann

satla kan arabasn almay dndn syler ve aile bireylerinin de tek tek
 53

grlerini almak istediini belirtir. Anneanne ve Nebaht Hanm grlerini ayr

ayr belirtirken ocuklar ortak karara sevinle katlrlar.Durumu Metin u ekilde
anlatr:
En neeli gnlerimizden biriydi. Hepimizin yznde glck
vard.Biliyordum, o glckleri yzmze oturtan ey alnacak arabayd. Kimbilir,
belki babam ilemleri tamamlar, yarn arabay alr gelir, iki gn sonra da piknie
giderdik.
_ Biraz daha dnelim mi ocuklar? dedi babam.
_Hayr! dedik. (Anneannem Sihirbaz,2007:16)

* Aile iinde iblm olmaldr.

Metinin ailesinde ev ilerine ailenin tm bireyleri bir ekilde katlr, bylece

iblm yaplm olur. rnein; sofra hazrlanrken ya da toplanrken herkes bir ii
stlenir:

Anneannem cier yahnisi yapmt. Parmaklarmz da yedik, yle

gzel, yle lezzetli bir yemekti ki. Anneanneme hepimiz teekkr ettik. Babam da
bulaklar sudan geirdi bir bir, ablama uzatt. Ablam bulaklar bulak
makinesine koydu. Ben yemek masasnn zerini sildim. Annem elektrik
sprgesiyle masann altndaki krntlar ald.(Anneannem Sihirbaz,2007:66)

Metin, ounlukla anneannesiyle pazara gider ya da pazardan dnen

anneannesine torbalar tamasnda yardm eder:

_ Metin, gel yardm et, pazardan geldim.

Kotum, merdiven basamaklarn indim. Pazar arabasndan kardm
torbalar dairemize tamaya baladm. Anneannem de pazar arabasn yukar
kard.(Anneannemin Cep Telefonu,2007:25)

* Aile bykleri ocuklara kimi zaman gzel tlerle hayat retirler.

Hikmet Hanm zaman verimli kullanmaya ok dikkat eden biridir ve torunu

Metinin de zamann kymetini bilip onu verimli kullanmas iin ona yle bir t
verir:
 54

_ Zaman gitti mi gitti Metin. O zaman bir kez daha gelmez. Onun iin
zaman ok iyi kullanmak gerek, zaman bo yere harcamamak gerek. Ah o
televizyonlara bal kalanlar, o camn nnde saatlerce oturanlar, bir futbol man
birka kez izleyenler, ma yorumlarnn banda saatlerce televizyonun bana
aklp kalanlar. Ya o sama diziler Metin?(Anneannemin Gll
Yorgan,2007:47)

* Aile bykleri ocuklarn beslenmesine ve edindikleri alkanlklara dikkat

etmelidirler.

Hikmet Hanm dardan hazr yiyecek alnmasn istemez, evde onun yapt
temiz, lezzetli ve salkl yiyecekler tketilir. Hikmet Hanm, Kabak iei adl
ykde torunun itahla cips yediini grnce merak eder ve cipsi o da tadar.Bana
veya drt ay nce kzartlm gibi geldi. Sonra bir tuhaf ya kokusu
var(Anneannemin Kar Kz,2007:47) diyerek cipsi beenmediini belirtir. Cipsi
ok seven torunun dardan bu tr gdalar almamas iin

Bundan byle cip (Hikmet Hanm cips diyemez,cipder.)

almayacaksn! Ben sana her gn yapacam. Okuldan gelince scack hazr
bulacaksn cipini deil, patates kzartmasn. ster zerine ketap dk ye, istersen
yle ye, istersen tuz serp ye. Yeter ki bir daha cip yeme.(Anneannemin Kar
Kz,2007:47)

der ve torunu ile arkadalarna salkl kzartmalar hazrlar. Metin de honut olduu
evdeki bu durumu u ekilde anlatr:

Annem, babam, ablam hi o hazr yiyeceklerden yemeyiz. Anneannem zaten

azna koymaz.(Anneannemin Kar Kz,2007:50)

Arkadalkla lgili letiler

* Kiiler akran olmadklar kiilerle ya da hayvanlarla da arkada olabilirler.

Metinle anneannesinin arkadalklar; MetininO benim anneannem deil

ki, arkadam, oyun arkadam, masal arkadam, yk arkadam, kahkaha
 55

arkadam, macera arkadam. (Anneannem Hayvanlar Arasnda,2006:98) szleriyle

aklanmtr.

Anneannemin Konuk Kedisinde Metin;

Ben cumartesi gnlerini ok seviyorum. nk anneannemle birlikte

yryoruz.Her zaman evde yan yanayz ama yrrken daha ok yan yanayz.ou
zaman da el ele tutuuyoruz. Birbirini ok seven iki arkada gibi. (Anneannemin
Konuk Kedisi,2007:111)

diyerek anneannesiyle olan arkadaln anlatr.

Hikmet Hanmn Tekirle arkadal da _Hadi oradan sen de, nne bak
nne. O kedi deildi, benim arkadamd, biz onunla konuurduk, akalardk,
bakkala giderdik, parka giderdik.(Anneannem Dans Kraliesi,2007:100) szleriyle
somutlatrlmtr.

Gelenekleri ve Kltrel Deerleri Yaatma le lgili letiler

* Gnmz ocuklar hamam geleneini ve kltrn bilmiyorlar.

Anneannesi hamamn ne olduunu, orada neler yapldn anlatrken

Metinin; Anneanne, sen o ksr burada yapsan da, ben banyodayken getirsen, bir
tabak da kzarm patates, ben bir yandan ykansam bir yandan onlar
yesem.(Anneannem Dans Kraliesi,2007:58) demesi, bu gelenei bilmemesinden
kaynaklanr.

* Yorganclk unutulmaya yz tutmu geleneklerimizden biridir.

Anneannemin Gll Yorgan adl 18.kitapta, yorgan yaptrmak isteyen Hikmet

Hanm, ehrin hibir yerinde eski yorganclardan bulamaz. Esnaftan biri;

Bu sokan sonunda, hemen ke banda. Ama dkkn ak deil. Belki

alt aydr amyor. Kimse de niin amadn bilmiyor. Belli ki i yok, yorgan
diktiren yok. Hem bu zamanda insanlar niin yorgan diktirsinler ki? Pazarda ucuz
 56

ucuz yorganlar satlrken niin onca paray yorganclara versinler? O eskidenmi

ite, eyiz meyiz. imdi eyiz de kalmad.(Anneannemin Gll
Yorgan,2007:27)

diyerek eski geleneklerin kaybolduunu anlatr.

* Eskiden genler nian, dn trenlerinde rahat davranamaz, utanrd.

Kadn-erkek ilikileri ok daha mesafeliydi.

Anneannem Hayvanlar Arasnda kitabnda ykde nian yz kaybolan

Hikmet Hanm, nian trenini anlatr, utandklarn sylediinde aran Oyaya :

-O zaman utanlrd kzm. Yzkleri parmaklarmza geirirken ellerimiz

titriyordu. (Anneannem Hayvanlar Arasnda,2006:86) eklinde karlk verir.

* Kola, vb. iecekler yerine, bizim kltrmze ait ayran, demirhindi erbeti
gibi iecekler daha yararldr.

Metin, Hikmet Hanmn konuyla ilgili grn, Tekirin Yn Hrkas adl

ykde yle aklar:

Bir bfeden iki ayran aldk. Anneannem kolal ikilerin hibirini imezdi.
Bana da iirmezdi. - Hh, bizim ne gzel ayranmz var, derdi. (Anneannemin
Kuyrukluyldz,2007:66)

* Geleneksel yiyeceklerimiz hem daha salkl hem daha ucuzdur.

Anneannemin Tarhana Aac, Anneannemin Turusu gibi yklerde

geleneksel Trk mutfana ait yiyeceklerin yapm ayrntlaryla anlatlrken bunlarn
ok daha lezzetli, salkl ve ucuz olduklar vurgulanr.
 57

Azmza gtrdmz her kaktan sonra anneanneme teekkr ettik.

Yediimiz tarhana, imdiye dek yediklerimizin hibirine benzemiyordu.
(Anneannem Gelin Oldu,2007:57)

Yine baka bir ykde anneanne Hikmet Hanm, torunu ile arkadalar
dardan hazr bir ey almasnlar, salkl beslensinler diye Metinin snfna evde
kendi hazrlad ksr ve ayranlar gtrr. Ksrdan tadan okul mdr de;

_ Ah ah, ocuklarmz o hazr eyleri yiyeceklerine u bizim ksrlarmz,

breklerimizi, tulumba tatllarmz, peltelerimizi, stllarmz yeseler
ya.(Anneannemin Cep Telefonu,2007:57)

diyerek bu konudaki grlerini belirtmekte ve okuyuculara mesaj vermektedir.

evre bilinci ve hayvan sevgisiyle ilgili iletiler:

* Gnmzde pek ok aile, evinde hayvan istemiyor ve ocuklarna hayvan

sevgisi veremiyor.

Anneannem Hayvanlar Arasnda adl ykde, Seil adl kz, tavann

Metine brakrken yle der: _Daym ald, ama ne annem ne de babam tavan
istiyor. Onu nereye gtrrsen gtr dediler. Annem raz olacak gibi de, babam
hi istemiyor,Gzm grmesin onu, her yere pisler diyor(Anneannem
Hayvanlar Arasnda,2006:14)

* ocuklar hayvan sevgisini ailede renirler.

Ayn ykde Metin,Belli ki anneannem tavan vermek istemiyordu. Hayvan

sevgisini benimle paylayordu. (Anneannem Hayvanlar Arasnda,2006:20) diyerek
bu sevgiyi anneannesinden rnek aldn anlatr.
 58

Kedisini ok seven Hikmet Hanm, 9.kitap olan Anneannem Dans

Kraliesindeki son ykde Tekiri kaybeder, bulunca ok sevinir:

Anneannem birden ayaa kalkt. Ben hi anneannemi byle grmemitim.

Bir gen kz gibi evikti. Ablamn elinden kapar gibi ald Tekiri, pt, pt,
pt(Anneannem Dans Kraliesi,2007:107).

* Apartmanda koyun gibi hayvanlar beslenmez.

Hikmet hanm, bir gn kuzu alacam diye tutturur. Bunun zerine kz ve

damad;Gerekten baz eyleri dnemiyorsun artk anne. Apartmanda hi kuzu
beslenir mi? Nerede yedirirsin, nerede yatrrsn?(Anneannemin Apartman
Kuzusu,2007:9) diyerek kar karlar. Ama Hikmet Hanm onlar dinlemez, kuzuyu
beslemeye alr; fakat kuzu hasta olur.

* Bitkiler de hayvanlar gibi sevgi ve bakm ister.

Yolda bir yasemin dal bulan Hikmet Hanm, bu dal yaatp balkondaki
saksya dikmeye karar verir.Metin iekleri ok seven anneannesinin iek bakmn,
Anneannem iekleri ok seviyordu.Balkonumuzda birok iek vard.Anneannem
onlarn topraklarn bir i parasyla kazar,bazen gbre verir, sulamay hi
unutmazd. diyerek anlatr.(Anneannemin Konuk Kedisi,2007:32)

Kitap Okuma Alkanl le lgili letiler:

* Kitaplar, insan baka dnyalara gtrr, insana zaman unutturur.

 59

Anneannemin Bebei kitabndaki Anneannem Yemei Yakt ykde,

Hikmet Hanm torununun bir kitabn okumaya dalar ve yemei ocakta unutur.
Evdekilere durumu yle aklar:

- Ama romann suu ne?Roman ok gzeldiAy ne gzel anlatyor

yazarBir an okurken dalverdim kendi ocukluuma gittimBuray, bu evi,
ocaktaki taze fasulyeyi unuttumKendime geldiimde, yani roman bitirdiimde,
bizim elik tencere teneke tencere olmutu. (Anneannemin Bebei,2006:86)

* Kitaplar kiiyi pek ok ynden gelitirir .

Anneannemin Kar Kz adl ykde, Hikmet Hanm kar kzn elinde

bulunan kitab soranlara;

- Kitap okumak, yani iir, roman, yk okumak ok nemli. Okulda

renilenler bilgidir. Ama iir, yk, roman duygularmzn gelimesini salar. Ve
kitaplar insana dnmeyi retir.Dnen insan deiir, yresindekileri de
deitirir. Kitap okuyan insan her eyde baarldr.(Anneannemin Kar
Kz,2007:30)

diye cevap verir.Anneannenin azndan, yazar Muzaffer zgnn kitapla ilgili

dnceleri ak ve net biimde verilmitir.

Dier iletiler:

* Hayal gc ile olas sorunlara pratik zmler bulunabilir.

Hikmet Hanm, o geni hayal gcn Anneannem Ssleniyor adl kitaptaki

Balkonda Hrsz Var yksnde gsterir. Eve hrsz girmesin diye, adam boyunda
bir bez bebek ve ayaksz bir kpek yapp balkona beki olarak koyar. Bu nlemini de
yle savunmaktadr:

_Alarm alarm, dedim. Bu evde hrsz korkusuna son. te palabyk

orada.(Anneannem Ssleniyor,2008:65)
 60

* ans oyunlar insanlara bo yere hayal kurdurur. Byle para kazanmak ok

da doru deildir.nsan alarak kazanmaldr.

Anneanneme Piyangodan Para kt adl ykde, ans oyunlarnn

karsnda bir tavr sergileyen Fazl Bey; nsan alarak emeiyle bir eylerin sahibi
olmal. Havadan gelen para insan tembel yapar. demektedir.(4.kitap:47)

Hikmet Hanmn bo hayaller kurmas da ayn ykde yle yer almaktadr:

Anneannem o denli inanmt ki byk parann kendisine kacana,

ekilie iki gn kala odasn bile toplad. Sanki para km, sanki yeni ev
almz.(Anneannemin Apartman Kuzusu,2007:68)

* Hayal gc sanat eserlerinin ortaya kmasn salar.

Anneannem Bulutlar Boyuyor adl ykde anneanne ve torunu, bulutlara

bakp hayaller kurar, daha sonra bunlar resme yanstmaya alrlar. Metin, hayal
kurarak yapt resmin beenildiini; Ve retmenim, boyadm bulutlarn resmini
snfmzn duvarna ast.diyerek anlatr.(Anneannem Bulutlar Boyuyor,2007:24)

* ocukluk, hayatn en gzel devresidir. yle ki kimi zaman yallar da o

eski ocukluk gnlerine dnmek isteyebilirler.

Neeli ve hareketli bir kadn olan Hikmet Hanmn, baz gnler ocuksu
taraf ar basmaktadr ve o, ocukluuna geri dnmek istemektedir. ocukluunu
tekrar yaama ve hayata bu ekilde tutunma yoluna semitir. Bu yolda ona en byk
destei, kendisi de bir ocuk olan Metin verir. Bisiklete binen, piknie giden,
 61

apartmanda kuzu beslemeye kalkan Hikmet Hanm, bu sefer salncaa binmek ister.
nsanlar garip karlar ve ayplar diye, torunuyla parka akam gider, salncakta
sallanr ve torununa yle seslenir:

_Ah yavrum, bizim yallarn can belli olmaz. Bakarsn hi istemez canm.
Fakat bu gn hi unutmayacam. Metin, inan hi unutmayacam.(Anneannemin
Gramofonu,2008:125)

Utu Utu Anneannem Utu yksnde Hikmet Hanm, bir gn lunaparka

gitmek ister ve torunuyla oraya gittiinde uan vagonlara binerek ok elenir.

* Trafik kurallarna uymalyz.

Anneannemin Yeil Kuzusu adl ykde, Hikmet Hanm, Fazl Beyin

ald arabay ok beenir. Kendisi de ehliyet alp arabay srmek ister. Bu hayalini
anlatt torunun trafik canavar olacan sylemesi zerine, trafik kurallarnn
nemli olduu mesajn da ilitirerek _Ay ay ben ha, btn trafik kurallarna
uyarm.(Anneannem Sihirbaz,2007:32) diye cevap verir.
 BLM V

5. Sonular ve neriler

5.1.Sonular

ocuk edebiyat, zellikle 7-14 ya grubu ocuklarna ynelik olarak

hazrlanm eserleri kapsamaktadr. ocuk edebiyat rnleri de tpk yetikinlerinki
gibi, gzel ve etkili olmaldr. Hatta ocukluk dneminde edinilen bilgi, alkanlk ve
deerlerin, bireyin tm yaam boyunca etkili olduu dnlrse, ocuk edebiyatna
ok daha fazla nem gsterilmesi gerei ortaya kmaktadr. Her iyi ve usta yazar, iyi
bir ocuk edebiyat yazar olamayabilir. nk; ocuklar iin yazmak farkl bir bak
as ve birok farkl bilgi, beceri ve deneyim gerektirmektedir. rnein; bir ocuk
yazar, ocuklarn fiziksel, ruhsal, zihinsel ve dilsel geliimlerinden ilgi ve
duyarllklarna kadar her eyi bilmelidir. Ancak bu ekilde ocuklara ynelik,
onlarn geliim dzeylerine ve ilgilerine uygun eserler verebilir. Bunun yannda
ocuk yazar, eserleri aracyla ocuklara eitli deerler kazandrmal ama mesaj
verme kaygsyla yaznsall ve estetii de ikinci plana atmamal, byk bir
sorumluluk tadn bilmelidir.

lkemizde Tanzimattan gnmze ocuk edebiyat alannda pek ok yazar

pek ok eser vermitir. ocuk edebiyat alanndaki en verimli ve baarl yazarlardan
birisi de Muzaffer zgdr. Ksa yk dalndaki eserlerle sanat yaamna balayan
zg, uzun sre yetikinlere ynelik glmece-yergi trnde eserler verdikten sonra,
uzun yllar retmenlik yapm olmann kazandrd bilgi birikimi ve deneyimi ile
ocuk edebiyat alannda baarl eserler vermeye balamtr. ok sevilen nl
kke dizisinin ardndan, Anneannemin Akl Almaz Maceralar dizisine
balayan zg, bu seride de 19 kitaba imza atmtr.
 63

Aile kavramyla ilgili olarak incelenen 19 kitaptan ikisinin ocuk roman,

dierlerinin yk formatnda olduu belirlenmi ve toplam 78 metin olduu
grlmtr. Her kitaptaki bir yk, o kitabn bal olarak seilmitir. Bu yklerin
ve iki romann incelenmesi sonucunda varlan aile ve ocuk temalaryla ilgili
sonular unlardr:

1. yklerde orta halli, tipik bir Trk ailesi ele alnmtr. Ebeveynler, iki
ocuk ve bir bykanneden oluan bu be kiilik ailede, sevgi dolu bir ortam vardr.
yklerdeki model aile ile ocuklara sevgi, sayg, fedakrlk, evre bilinci, manev
deerleri koruma, tutumluluk, salkl beslenme, alkanlk gibi konularda iletiler
verilmektedir.

2. Yazarn, yklerdeki model aile araclyla okura gnderdii iletiler skc

biimde ve dorudan verilmemitir. Tersine, iletiler olaylar ve durumlar iinde,
kiilerin davranlar ile dolayl biimde sezdirilir.Kat bir didaktik slp
grlmemektedir.

3. yklerde glmece unsuru fazladr, fakat zgnn glmeceyi kullanma

sebebi, ocuklar eitmektir. Daha dorusu, gldrrken dndrmektir.

4. Glmece unsuru kullanlrken ocuklarn zihinsel, dilsel ve ruhsal geliim

dzeyleri de dnlmtr. yklerdeki mizah durum, olay ya da szler 7-11 ya
ocuklarnn seviyesine, ilgi ve meraklarna yneliktir.

5. ykler ocuun dilsel geliimine yardmc olmaktadr. Yazar, yklerde

mezeki, tlbent, srme, cibinlik gibi szckleri kullanmakta ve bunlarn
anlamlarn aklamaktadr. Bu sayede, ocuklar da yeni szck ve kavramlar
renmektedirler.

6. Muzaffer zgnn yklerdeki amalarndan biri; ocuklar eitmektir.

yklerdeki Metin ve ailesinin, zellikle Hikmet Hanm araclyla sevgi, sayg,
alkanlk, salkl beslenme, demokrasi, arkadalk, drstlk, doa ve hayvan
 64

sevgisi, tutumluluk, zaman doru kullanma, retkenlik, fedakrlk, eitlik gibi

deerlerin dolayl olarak verildii grlr. Yazar, ocuklara bu deerleri
kazandrarak onlarn salkl ve bilinli bireyler olarak yetimesini hedeflemektedir.

7. zgnn ykler yoluyla gerekletirmek istedii dier bir amac ise

kltrel deerlerin korunmas ve yeni nesle aktarlmasdr. yklerde bu grevi
anneanne Hikmet Hanm stlenir. Eski komuluklar, sz-nian-dn trenleri,
hamam kltr, yorganclk meslei, Trk mutfana ait eitli lezzetler, birok
gelenek ve grenek ocuklara ayrntl biimde tantlr. Hatta baz yemeklerin
tarifleri o denli ayrntldr ki dileyen kiiler rahatlkla bu tarifleri deneyebilirler.

8. Yazar yklerde retime ve okula geni yer verir. Okul ortamnn ilgi
ekici ve gzel ynlerini ileyerek ocuklarn okulu sevmelerini amalayan yazar,
dev kavram zerinde de durur. yklerde yer verilen devler ezberci olmayan,
ocuu dnmeye ve aratrmaya sevk eden tiptedir. Bylece yazar, yeniliki eitim
grn aktarr ve bir eitimci olarak ezbercilie kar kar. Ayrca yklerdeki
tm ocuklar ayn zamanda rencidir.

9. zg, yklerde okuma alkanl kazanmann nemini byk kk

herkese sezdirmeye almaktadr. Bunun ne kadar gzel ve yararl bir alkanlk
olduunu anlatabilmek ve ocuklara bunu alayabilmek iin eitli olaylar ve
diyaloglar kullanr. yklerde zellikle yetikinleri, kitap okuma konusunda
ocuklara model olarak kullanr.

10. yklerde aile bireyleri yar-demokratik bir ortamda yaamakta, kararlar

baba(bazen anneyle birlikte) almakta ve nemli kararlarda ocuklarn da sadece
grleri alnmaktadr. ocuklarn dorudan ve tamamen kendilerinin aldklar
kararlar yoktur.

11. Olaylarn anlatcs olan kk torun Metin pek ok karar vermesine

frsat verilmeyen, baml bir ocuktur(ya da olacaktr). Ailedeki nemli kararlar
baba ve Hikmet Hanm almaktadr. ocuklara sadece grleri sorulmaktadr.
 65

Bununla birlikte, Metin btn gn anneannesiyle birliktedir. O ne derse onu

yapmaktadr. Evde imdiye kadar hi yalnz kalmam olan Metinin ileride baml
bir kiilik gelitirecei sylenebilir. zellikle anneannesinin hastaneye yatt
Anneannem Hastanede adl ykde bu durum daha ak grlmektedir.

12. ykler tek bir kiinin, bir ocuun(Metin) azndan anlatlmaktadr.

Fakat anneannenin ba kii olduu grlmektedir. ocuklarn kendileri gibi baka
ocuklarn yaadklarn daha iyi anlayabileceklerini bilen yazar, bu yzden
yklerde ounlukla ocuklar ele alr. Bunun yannda empati kurmalar amacyla
yallar da ska konu eder. yklerde ailedeki tm bireyler anneanne Hikmet
Hanma ok iyi, saygl ve sevgi dolu davranrlar. ocuk ve yal ztlna ve
benzerliine deinen yazar gerek ocuklara gerek yallara birbirlerini tantmakta,
kuak atmasn yklerinde ortadan kaldrmaktadr. Burada retmenlikteki ve
yaamndaki genel tecrbelerinden ve gzlemlerinden yararlanmaktadr.

13. yklerde geleneksel ataerkil geni aile yanstlmtr. yklerdeki tm

yal bireyler(anneanneler, babaanneler, dedeler) hep ocuklarnn yannda
yaamaktadrlar. Bykanne ya da dedenin huzurevine gnderilmesinin ho
karlanmad geleneksel toplum yaps da burada gze arpmaktadr.

14. yklerdeki aileler ounlukla orta hlli, bazen ekonomik glkler

yaayan ailelerdir. Metinin ailesi ok tutumlu davranp ay sonunu getirmeye alr.
ocuklar dardan gereksiz abur cubur almazlar, bo yere para harcamazlar.
Ebeveynler srekli para denkletirmeye alrlar. Gerek hayat eserlerinde
yanstmaya alan yazar, ekonomik skntlar gibi hayatn olaan sorunlarna kar
ocuklar bilinlendirip duyarl olmaya yneltmeye almaktadr.

15. Emekli bir retmen olan Muzaffer zg, evde ve okulda ocuklara iddet
uygulanmasna, eitimde iddet kullanlmasna kardr. Bu nedenle, yklerin
hibirinde iddet olgusuna yer vermemi, ideal model olacak tipler ve karakterler
semitir.
 66

16. Ailenin ocuk zerindeki etkisini ve ocuk geliimine katksn bilen ve

bunu gstermek isteyen yazar, bu nedenle kendisine gre ideal olan bir aile modelini
ilemektedir. yklerdeki model ailede ebeveynler, ocuklarna rnek tekil
ettiklerini bilip ona gre davranmaktadrlar. rnein; her akam eve geldiklerinde bir
iki saat salonda kitap okurlar. Bu yzden de iki ocuklar da kitap okumay seven ve
okulda baarl olan rencilerdir.

17. Anneannem serisinde en sk ilenen konulardan biri de gncel evre

sorunlardr. Bilinli bir ailede yetien ocuk, su sknts, evre kirlilii, arpk
kentleme, hayvan nesillerinin azalmas gibi gncel sorunlara kar duyarl davranr.
Su skntsn yaayan ocuk (Metin), suyu daha tutumlu bir ekilde kullanr. Hatta
tm mahalleli bu konuda rnek davran gsterir. Bu konularda da yine, ailenin
ocuk eitimi zerindeki etkisi grlmekte ve yazar, ocuklar evre sorunlarna
duyarl bireyler olarak yetitirmeyi amalamaktadr.

18. zg, yazn yaamna kara mizah trndeki ksa ykler ile balam ve
yetikinlere ynelik eserler vermitir. Daha sonra ocuk edebiyat alanna ynelmi
ve bu alanda da glmeceyi kullanmtr. Glmeceyi eiticilikle harmanlayan yazar,
ne salt glmeceyi kullanr ne de salt reticidir. kisini birbirinden ayrmadan i ie
kullanr. nk ocuk iin eitim de glmece de gereklidir.

19. Yazar, seride model olarak verdii bir ailenin bandan geenleri
anlatmaktadr ve her kitapta bireyler ounlukla ayndr. Bir kitapta sadece ad geen
bir birey, baka bir kitapta mutlaka tantlr ve bir olayn iinde yer alr. Yazar
kurguyu o denli iyi oturtmutur ki hibir szck bouna kullanlmamtr.

20. yklerde n plana en ok kan bireyler Hikmet Hanm, Fazl Bey ve

kk torun Metindir. Anne Nebaht Hanm ve byk torun Oya silik birer kiilik
olarak kalmlardr ve olaylardaki etkileri yok denecek kadar azdr. Bununla birlikte
Oya ve Nebaht Hanm, Hikmet Hanmn lgnca ilerine kar kan tek kiilerdir.
Burada yazarn -bilinli ya da bilinsiz olarak- geleneksel ataerkil geni aile yapsn
 67

yansttn, evdeki yal kadn figr ile erkek bireyleri nemli rollere oturtup n
plana kard, kadn figrlerini saf d brakt sylenebilir.

21. Hikmet Hanm her ne kadar ok sevecen grnse de torunu Oyaya,

Metine davrand gibi sevecen ve yumuak davranmaz, hatta zaman zaman Oyay
serte tersler. aka yollu ya da deil, torunu Metini her frsatta kollar ve Oyay hep
ikinci plana atar. Bu da torunlar arasnda ayrmclk (ve cinsiyet ayrmcl)
yaptn gstermektedir.

22. Hikmet Hanm dediim dedik bir kiidir, bu zellii sebebiyle

ailesindeki yeleri de zaman zaman bezdirmektedir. Ailede sadece Hikmet Hanm
can ne isterse, hi kimseye danmadan yapmaktadr. Bu yzden kimi zaman aile
bireylerini zor duruma sokar. Ama zlmesin diye, kimse ona bir ey diyemez, sesini
karamaz. eitli konularda(ma, yemek, vb.) da torunu Metine bask yapmaktadr.
Bu da Hikmet Hanmn ailedeki asl otorite figr olduunu kantlamaktadr.

23. Anneannesi olmad hlde, bir anneanneyi ba kii olarak seen yazar,
Anneannem serisini yazarken asl amacnn, 7.zmir yk Gnlerindeki (ubat
2008) syleisinde de anlatt gibi sadece, ocuklara kltrmz tantmak ve
kltrel deerlerimizi yaatmak olduunu belirtmitir.

5.2. Tartma ve neriler

Muzaffer zgnn gerek yetikinler gerekse ocuklar iin yazlm birok

eseri bulunmaktadr. zgnn nce tm ocuk kitaplar, sonra da dier eserlerindeki
aile ve ocuk kavramlarnn irdelenmesi, yazarn ocuklar ve yetikinler iin
yazd eserlerinde aile kavramn ve aileyle ilgili grlerini nasl yansttnn tespit
edilmesinde yararl olacaktr. Bylece tm eserlerinde, aile kavramn nasl ele
 68

alnd genel bir sonuca ulaabilir ve eserler arasnda bu konuda tutarllk olup
olmad belirlenebilir.

Ayrca, Anneannem serisinin yazarn dier ocuk kitab serileriyle veya

baka bir yazarn ayn trdeki seri kitaplaryla aile, eitim, ocuk kavramlarna
ynelik karlatrlmasnn ve yeni bulgular elde edilmesinin edebiyatmza da
yararl olaca grndeyiz.

Muzaffer zg aslnda bir eitimci olduu iin son dnem ocuk edebiyat
rnlerinde, zellikle Anneannem serisinde paylama, fedakrlk, tutumlu olma,
yardmlama, birlik ve beraberlik, evre bilinci, vatan sevgisi, dengeli beslenme gibi
pek ok alkanlk ve deeri kazandrmaya almaktadr. Fakat yazar, kitaplarnda
verecei iletileri, salt didaktik olma kaygsyla vermez. Aksine, kitaplardaki iletileri
ocuun kendisinin bulmasn ister. Yazarn 7-12 ya aral iin yazd bu
kitaplardaki edebi ifde zenginlii, z Trke szcklerin ve yeni kavramlarn
kullanlmas ve dzeyli glmece unsurlar bu ya grubu ocuklarnn zevkle
okuyaca, ocuun ruhsal ve kiilik geliimine olduu kadar dilsel geliimine de
katk salayan, onlar okuma alkanl kazanmaya tevik eden bir kitap serisi haline
getirmitir. Bununla birlikte kitaplarda geen olaylarn gncellii, salam kurgu ve
ustaca anlatm sayesinde bu kitaplar yetikinlerin de okurken zevk alabilecekleri bir
seri durumundadr.

Serideki baz ynler ise incelemeye ve eletiriye ak durumdadr. rnein;

Hikmet Hanm ne kadar sevimli olsa da aslnda dediim dedik, inat, aklna eseni
yapan biridir ve bu durum ailesini kimi zaman rahatsz etmektedir. Fakat bu durum;
yani anneannenin verdii bu tr rahatszlklar seride ok ksa olarak verilmi,
bunlarn zerinde fazla durulmamtr. Ayrca, giderek modernleen toplum yapmz
dnldnde geleneksel geni ailenin yklerde bu kadar vurgulanmas da
ilgintir.

Seride yer alan bireylerin aile iindeki konumlar da ilgi ekici bir baka
konudur. Her ne kadar lkemizde artk geni aile yerini ana-baba-ocuktan oluan
 69

ekirdek aileye braktysa da, hl yer yer byklerin otoritesine dayal geleneksel
aile anlay geerliliini korumaktadr(Yavuzer,2002:43). Hikmet Hanm da
geleneksel aile yapsna uygun biimde evin hkimi, otorite figr konumundadr.
Baba Fazl Bey, Hikmet Hanmdan sonra gelir. Ayrca olaylarn merkezinde Hikmet
Hanm olmakla birlikte Fazl Bey ve Metin de n plandadrlar ve bunlar Hikmet
Hanmla hep iyi geinirler. Buna karn Nebaht Hanm ve Oya, hep ikinci plandaki
silik kiilerdir ve ounlukla bunlar Hikmet Hanmla problem yaarlar. Ayrca
Metin de annesinden ok az bahsetmekte, onun sevgisinden ok Hikmet
Hanmnkini yaamakta, annesini genellikle yorgun ve sinirli bir kii olarak
grmekte ve babas Fazl Beyle daha fazla ey paylamaktadr. yklerde Nebaht
Hanm ile Metinin ilikilerine niin ok fazla yer verilmedii konusunda Yavuzerin
u aklamas yerinde olmaktadr:

Baz durumlarda da bykler, kendi geleneksel terbiye yntemlerinin en

salkl yntem olduuna inanrlar ve ister beslenmeyle isterse terbiye ile ilgili
olsun kendi kzlarna veya oullarna, ocuklaryla iliki frsatn
vermezler(Yavuzer,2002:43).

Hikmet Hanmn da Metinin terbiyesi ve zellikle beslenmesi konusunda

olduka ne kt grlmekte, hatta Hikmet Hanm, torununa anne gibi
davranmakta ve Metinin annesine olan ihtiyacn da gidermektedir. Metinin
annesiyle olan ilikisinin, Hikmet Hanmn bu davranlar nedeniyle yzeysel
kald sylenebilir.

Oya da daha ok annesinin safnda yer alan, Hikmet Hanmn biraz dlad
torun olarak grlmektedir. Bu bilgilerden hareketle seride erkek figrlerin ne
kt ve kadn figrlerin silik kald sylenebilir. Yazarn ailedeki erkek figrleri
ne karp kadn figrleri(Hikmet Hanm hari) daha silik ele almasnn, seride
belirtilen belirli bir nedeni yoktur. Fakat, tm seri boyunca (anneanne hari)kadn
figrlerin(zellikle anne ve ablann) geri planda kalmalar, ocuklar kimi ynlerden
olumsuz etkileyebilecek, zerinde durulmas gereken bir durumdur. Bu durumun
nedenleri ve ocuklar zerinde yapaca etkiler, psikoloji ve edebiyat alanlarnda
uzman kiilerin beraber yapacaklar kapsaml bir alma ile ortaya karlabilir.
 70

Serideki yklerin anlatcs olan Metin her zaman sz dinleyen, yaramazlk

yapmayan, ailesine kar kmayan, bykler ne derse onu yapan iyi ocuktur.
Fakat Metin evde hi yalnz kalmamtr, srekli anneannesiyle beraberdir. Metin
anneannesinin ou zaman dayatmalarna ve bazen de emirlerine asla kar kmaz.
Ailedeki kararlar ounlukla baba aldndan Metinin bireysel kararlarn almasna
gerek kalmamtr. Seride ok uslu olarak grdmz Metin, aslnda baml bir
ocuk olma yolun ilerlemektedir. Metinin tek bana kararlar ald pek
grlmemekte, herhangi bir konuda ona ters gelen bir ey olduunda Metin kar
kmamakta, kendi dorularn savunamamakta; ksacas kendini pek de
gerekletirememektedir. Bu nedenle serideki ocuk karakter olan Metinin kiilik
geliiminin ok salkl ve Metinin de bamsz bir karakter olduu
sylenememektedir.

Bu yzden bu serinin, nce retmenler ve ebeveynler tarafndan okunmas,

retmenler tarafndan ocuklara tavsiye edilmeden nce, iletilerin ocuklar nasl
etkileyeceinin belirlenmesi gerekmektedir. nk yukarda da saydmz
nedenlerden dolay, seride verilen iletilerin ocuklar zerinde kimi olumsuz etkileri
oluabilir. Anne-babann ya da retmenin seriyi nceden okuyup ilgili aratrmalar
takip ederek kitaplar tavsiye etmeleri yerinde olacaktr.

Tm bunlarn yannda, ncelikle ocuk edebiyatna hak ettii deeri ve nemi

vermek gerekmektedir. Her ne kadar nitelikli rnler verilse de lkemizde ocuk
edebiyat nicelik ve nitelik bakmndan pek ok lkenin gerisinde kalmaktadr.
Burada Kltr Bakanlna, dier yetkili kurumlara, yayn evlerine ve yatrmclara
da grevler dmektedir. Her yl Frankfurtta ve Bolognada dzenlenen ocuk
Kitaplar Fuarna benzer etkinlikler lkemizde de ciddiyetle dzenlenir ve byk
sponsorluklarla desteklenirse hem pek ok yazar ocuk edebiyatna ynelme arzusu
duyabilir hem de anne, baba, retmen ve ocuk herkes yeni kan kitaplara ulama
imkn bulabilir. Tabi byle etkinliklerin medya araclyla ve eitli kampanyalarla
lkeye duyurulmas ve eitli yarmalarla gen yazarlarn da desteklenmesi yararl
olacaktr. lkemizde okuma alkanlna sahip kiilerin, zellikle ocuklarn
 71

orannn ne kadar az olduu dnlrse, bu tr etkinliklerin bir nebze de olsa yarar

salayaca ortaya kacaktr.

Ayrca niversitelerin eitim fakltelerinin Trke ve Trk Edebiyat

retmenlii blmlerinde ocuk edebiyatna daha geni yer verilmesi, ocuk
edebiyat ve ocuk psikolojisi alanlarnda uzman kiilerin zerinde beraber
alacaklar ve bu gibi eitli bilim dallarnn ibirliiyle yaplacak yeni aratrmalar,
ilk ve ortaretim iin okuma alkanl program hazrlanmas ve uygulanmas,
medya okur-yazarl adl dersin rgn retimde yaygnlatrlmas ve gereken
biimde uygulanmas ocuk edebiyatnn geliimine ve Trk insannn okuma
alkanl dzeyini ykseltmeye byk katk salayacaktr.
KAYNAKA

A. Aratrmaya Konu Olan Eserler

zg, M.(2007). Anneannem Askere Gidiyor.(14.Basm) .Ankara:Bilgi Yaynevi

zg, M.(2008).Anneannemin Gramofonu.(11.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M. (2007). Yaasn Kanal Anneanne. (11.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Apartman Kuzusu.(10.Basm). Ankara: Bilgi

Yaynevi

zg, M.(2008).Anneannemin Erikli Bahesi.(10.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M. (2007).Anneannem Gelin Oldu.(9.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannem Cankurtaran.(8.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2006).Yaasn Anneannespor.(7.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannem Dans Kraliesi.(8.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2006). Anneannemin Bebei.(7.Basm).Anakara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2008). Anneannem Ssleniyor.(5.Basm).Ankara:Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Kuyrukluyldz(4.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Konuk Kedisi.(4.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2006). Anneannem Hayvanlar Arasnda.(3.Basm).Ankara:2007

zg, M.(2007). Anneannem Sihirbaz.(3.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannem Bulutlar Boyuyor.(2.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Cep Telefonu.(2.Basm).Ankara: Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Gll Yorgan.Ankara. Bilgi Yaynevi

zg, M.(2007). Anneannemin Kar Kz.Ankara: Bilgi Yaynevi

 73

B.Aratrmada Yararlanlan Dier Eserler

Akbakr, S. ve ahin, .(2005).Ya Gruplarna Gre ocuklar in Edebiyat.

Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat zel Says. Say 104-
105:(Austos-Eyll 2005)

Alver, K.(2005). ocuk ve Edebiyat. Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat
zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Arpac, .(2006).ocuk Kitaplarndaki letiler ve letilerin Aktarm Biimi .

Yksek Lisans tezi, Mersin niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Arseven, T.(2005). Mesaj Asndan ocuk Kitaplar. Hece Aylk Edebiyat

Dergisi ocuk Edebiyat zel Says.Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Ay, A.(2005). ocuk Yetitirmek ve Edebiyat. Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk
Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Aydn, M., nal, L.I., Balc,E., Koak, Y. ve Burgaz, B. (1991). Eitim Sosyolojisi.
Ankara: Gazi Bro Kitabevi

Ayta, G.,(2003). Karlatrmal Edebiyat Bilimi . stanbul: Say Yaynlar

Ayta, G., ve Yaln, A.(2005). ocuk Edebiyat . (3.Basm). Ankara: Aka

Yaynlar

Baran, Z.(2007).Armut Dibine Der eker Cinsine eker . zmir: Bilgivizyon

Yaynlar

Baaran, .E.(1978). Eitim Psikolojisi. (5.Basm). Ankara: Bilim Matbaas

Baytar, .(2006). Muzaffer zgnn ocuklara Ynelik Kitaplarnda

Gldrrken Dndrme . Kk Dev Adamocuk ve Genlik
Yaznnda Muzaffer zg Sempozyumu(T.C.Eskiehir Osmangazi niversitesi.
(19-21 Ekim2005).Ankara: Bilgi Yaynevi

Bilkan, A.F.(2005). ocuk Edebiyat-Kavram ve Mahiyet-. Hece Aylk Edebiyat

Dergisi ocuk Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Bolat, S.(2005). yk Yazma Teknikleri. stanbul: Varlk Yaynlar

Can, G.(Tarihsiz). Kiilik Geliimi. Anadolu niversitesi Yaynlar

 74

Cemilolu, M.(2001). lkretim Okullarnda Trke retimi . (3.Basm).

stanbul: Alfa Yaynlar

Cirit, F.(2005). Yabanc Dil retiminde Yaznsal Metin Kullanm. Anadili Dil
Kltr ve Eitim Dergisi. Say 34:(Eyll,Ekim,Kasm,Aralk 2004)

Clarke, J.I.(1996) . ocuk Bakm ve Eitimi. Ankara: Papirs Yaynlar

Ccelolu, D.(1994). Yetikin ocuklar .(10.Basm). stanbul: Sistem Yaynclk

kla, S.(2005). Tanzimattan Gnmze ocuk Edebiyat ve Baz neriler.

Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat zel Says. Say 104-
105:(Austos-Eyll 2005)

olak, V.,(2005), nsan ve Edebiyat, Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat
zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Demir, F.(2006).Muzaffer zg nn yklerinde ocuk ve Eitim Temas .

Yksek Lisans Tezi,anakkale Onsekiz Mart niversitesi Sosyal bilimler
Enstits

Develliolu, F.(1999). Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat.(16.Basm).

Ankara: Aydn Kitabevi

Gen, .(2006). Edebiyat Bilimi Kuramlar-Akmlar-Yntemler. stanbul:

Merdiven Kitaplar

Gken, E.N.(1980). rnekleriyle ocuk Edebiyatmz, (4.Basm). stanbul:

Remzi Kitabevi

Gvsa, .A.(1952). ocuk Ruhu . stanbul: Milli Eitim Basmevi

Gleryz, H.(2006). Yaratc ocuk Edebiyat.(3.Basm). Ankara: Pegem A

Yaynclk

Hzlan, D.(2005) ocuk Edebiyat Deyince . Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk
Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

z, N.(2006). Anneannemin Akl Almaz Maceralar ve Yaammzda

Unutulan Deerler .Kk Dev Adam ocuk ve Genlik Yaznnda
Muzaffer zg Sempozyumu(T.C.Eskiehir Osmangazi niversitesi, 19-21
Ekim2005), Ankara, Bilgi Yaynevi

zg, M.(2008). Zkkmn Kk . (15.Basm). Ankara: Bilgi Yaynevi

Jacqun, G.,(1964). ocuk Psikolojisinin Ana izgileri. stanbul: Remzi Kitabevi

 75

Ktba, .,(1990). nsan Aile Kltr . stanbul: Remzi Kitabevi

Karaosmanolu, M.(2005). ocuk Nedir ,Edebiyat Nereye Der?. Hece Aylk

Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat zel Says,Say 104-105:(Austos-Eyll
2005)

Karasar, N.(2007). Bilimsel Aratrma Yntemi.(17.Basm). Ankara : Nobel Yayn

Datm

Kavcar, C.(1999). Edebiyat ve Eitim.(3.Basm).Ankara:Engin Yaynevi

Konar, E.(2005).ocuk, Edebiyat ve Eitim. Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk

Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Kudret, C.(2003).rneklerle Edebiyat Bilgileri-1. stanbul: nklp Kitabevi

Kuzu, T.(2006).Muzaffer zgnn Anneannem Serisinde Kuak Barmas.

Kk Dev Adamocuk ve Genlik Yaznnda Muzaffer zg
Sempozyumu(T.C.Eskiehir Osmangazi niversitesi, 19-21
Ekim2005).Ankara: Bilgi Yaynevi

Kk,S.(2006). Muzaffer zgnn Genlik Romanlarnda Gen Tipler.

Kk Dev Adamocuk ve Genlik Yaznnda Muzaffer zg
Sempozyumu(T.C.Eskiehir Osmangazi niversitesi, 19-21
Ekim2005).Ankara: Bilgi Yaynevi

Moran, B.(2005). Edebiyat Kuramlar ve Eletiri. (14.Bask). stanbul: letiim

Yaynlar

Ouzkan, A.F.(1979).Yerli ve Yabanc Yazarlardan rneklerle ocuk Edebiyat.

(2.Bask). Ankara: Kadolu Matbaas

Onaran, ..(2005). ocuk Edebiyat zerine Notlar. Hece Aylk Edebiyat Dergisi
ocuk Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

zdemir, E.(Tarihsiz) . Okuma Sanat. stanbul : nklap Yaynevi

zdemir, E.(1999). Yaznsal Trler. (4.Basm). stanbul: Bilgi Yaynevi

zensel, E.(2004). Trk Toplumunda ocuun Yetitirilmesinde Annenin Rol :

Konya li rnei. Deerler Eitimi Dergisi.Cilt 2. Say 6: (2004)

ztrk, H.E.(1991).Tercme ocuk Klasiklerinde Temel Deerler.Yksek Lisans

Tezi , Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
 76

Parlatr, ..(1997). Cengiz Aytmatov le Dil ve Edebiyat zerine Sylei. Gzel

Yazlar Rportajlar. Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar

San Bayhan, P. ve Artan , .(2005). ocuk Geliimi ve Eitimi. stanbul : Morpa

Kltr Yaynlar

Sever, S.(1997). Trke retimi ve Tam renme. Ankara: An Yaynclk

Sever, S. (2003). ocuk ve Edebiyat. Ankara : Kk Yaynclk

irin, R., Usta Sayta, S. ve Neydim, N.(2000). ocuun Hayata Dokunmasnda

Edebiyatn levleri.1.stanbul ocuklar Kurultay Proje Kitab:(26-27
Haziran 2000)

irin, M.R.( 2007). ocuk Edebiyatna Eletirel Bir Bak. Ankara: Kk

Yaynclk

irin, M.R.(2007).ocuk Edebiyat Kltr-Okuma Alkanl ve Medya

Sarmal. Ankara : Kk Yaynclk

Tekin, M.(2003).Roman Sanat 1 (Romann Unsurlar).(3.Basm). stanbul:

tken Neriyat

Tekin, M.(2005). ocuk Edebiyat. Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat
zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll 2005)

Tezcan, M.(1992). Eitim Sosyolojisi.( 8.Bask).Ankara: Zirve Ofset

Tnaz Titiz, M. (2000). Okulda Yeni Eitim. stanbul : Beyaz Yaynlar

Tosun, N.(2005).ocuk Hikyeleri. Hece Aylk Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat

zel Says . Say 104-105: (Austos-Eyll 2005)

Tuncer, H. ve Yardmc, M.(2002). Eitim Faklteleri in ocuk Edebiyat.

(2.Basm). Ankara : rn Yaynlar

Trk Dil Kurumu(1998).Trke Szlk.(9.Basm). Ankara: Trk Dil Kurumu

Yaynlar

Uan, H. (2005). ocuk Kadar Saf, Temiz olabilmek/Kalabilmek. Hece Aylk

Edebiyat Dergisi ocuk Edebiyat zel Says. Say 104-105:(Austos-Eyll
2005)

Uyguner, M.(2005). Muzaffer zg Yaam, Sanat, Yaptlarndan Semeler.

(2.Basm). Ankara: Bilgi Yaynevi

Yavuzer, H.(1982). ocuk ve Su. stanbul : Altn Kitaplar Yaynevi

 77

Yavuzer, H.(2000).Eitim ve Geliim zellikleriyle Okul a ocuu.stanbul:

Remzi Kitabevi

Yavuzer, H.(2002). Ana-Baba ve ocuk. (15.Basm).stanbul: Remzi Kitabevi

Yeilyaprak, B.(2002). Geliim ve renme Psikolojisi. Ankara: Pegem A

Yaynclk

Ycel, H.A.(1999).Okumak. Gzel Yazlar Denemeler. Ankara:Trk Dil Kurumu

Yaynlar

C.Elektronik Kaynaklar

Altnkaynak, S.(2003). ocuk Eitimi Ailede Balar < http:// www.aksam.com.tr /

arsiv / aksam /2003/ 06/ 29.ozgurplatform /ozgurplatform .3.html (10 Mays
2008)

Ayyldz, M., Bozkurt, . ve Canl, S.(Tarihsiz). Okuma Kltr zerine Bir

Aratrma < http:// yayim.meb.gov.tr/169/mustafa.pdf (10 Mays 2008)

elik, H.(2004) Okuma Kltr ve Okullarda Uygulama Sorunlar < http://

yayim.meb.gov.tr/okuma_konusma>(13 Mays 2008)

Gnen, M., elebi nc, E. ve Itan, S.(2004).lkretim 5.,6. ve 7. Snf

rencilerinin Okuma Alkanlklarnn ncelenmesi <http://
yayim.meb.gov.tr/ dergiler/gonen.htm(7 Mays 2008)

Herken, H. ve zkan, .(Tarihsiz). Sigara Alkanl ve Ana Baba

Tutumu.<http:// www.aile.selcuk.edu.tr /text/makale5.htm> (14 Mays 2008)

Kuzucu, Y.(2003).Aile i iddetin ocua Etkisi.<http://

www.mamakram.com/rad.aile.html> (29 Nisan 2008)

zyalner, A.(2008).Muzaffer zg le Yaadklarmzn Glmecesi.

http://www.evrensel.net/ekhaber.php?haber_id=23134 (3 Mart 2008)

enol, elik, D.(2004). ocuk Sululuunda Ailenin Rol <.http://www.

egm.gov.tr/egitim/dergi/eskisay/34/yeni/web/yrd_doc_Dr_Dolunay_S_celik.ht
m>(28 Nisan 2008)

Trkiye statistik Kurumu(2007). Trkiye statistik Yll 2007.<http://

www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=0&KITAP_ID=1>(18
Mays 2008
 78

EKLER
 79

EK 1 : Muzaffer zgnn Bir Fotoraf