I POJAM I SUTINA OBRAZOVANA

- Obrazovanje je osnovna didaktika funkcija.

- To je proces sticanja znanja, vjetina i navika, formiranja pogleda na svijet i

psihofiziokog razvoja

- Obrazovan je onaj koji zna , koji je sposoban i koji posjeduje oba kvaliteta

- Znanje je sistem nauno provjerenih i logiki povezanih injenica i generalizacija o

prirodi, drutvu i ovjeku koje je pojedinac usvojio

- Znanja se usvajaju razumijevanjem sadraja, injenica i generalizacija.

- injenice su detali iz spolnog svijeta koje saznajemo percipiranjem svojim ulnim

aparatima ( bijelo, crno, sjajno, tvrdo, meko kiselo, toplo , hladno i sl .)

- injenice se saznaju perciptivnim putem , opaanjem

- Generalizacije su mentalne radnje vieg nivoa ( pojmovi, pravila, sudovi ,zakluci,

zakoni)

- Mi znamo neki sadraj onda kada shvatimo znaenje rijei i pojmova, njihovu logiku
povezanost, kada shvatimo sudove, zakluke, definicije

- Nivoi znanja : /KVALITET /

1.Znanje na nivou prisjeanja- najnii nivo znanja

- Od cjeline ostalo malo ( 2-3 stiha od pjesme )

2.Znanje na nivou prepoznavanja

- Prepoznajemo sadraj i znamo kojoj cjelini pripada i na tom nivou se ono zavrava

3.Znanje na nivou reprodukcije

- Psiholoki: Reprodukcija je rad po uzoru
- Ovakva znanja karakterie dobra reprodukcija ( precizna verbalna). U praksi dolazi do
greaka. Oba znanja postaju neprimjenjiva u praksi.Student zna pravila, ali ih ne primjenjuje.

4.Primjenjeno operativni nivo znanja

- Ovo znanje karakterie se dobrim i temelnim vladanjem odreenim znanjima nastavnih
sadraja
- To su znanja aktivna, operativna, primjenjiva, funkcionalna. Nima uenici temelno
operiu i uspjeno ih primjenjuju u rjeavanju svakodnevnih problema.

5.Stvaralako znanje
- To je najvii nivo gdje pojedinac znanja i principe iz jedne oblasti uspjeno primjenjuje u
drugim oblastima
( transfer) to stvara novo znanje i nove produkte

- SUTINA: Tokom kolovanja pored reproduktivnih usvajaju se znanja koja su

primjenjiva u praksi i operativna znanja koja postaju oslonac za sticanje produktivnih
stvaralakih znanja. To je glavni zadatak

1
 DIDAKTIKA KAO NAUNA DISCIPLINA

- NAZIV-Grka rije DIDASKEIN= prouavati, obuavati i latinske rijei DIDACTIKA

- Prvi didaktiku kao termin upotrebio je u didaktikoj komunikaciji njemaki mislilac i

reformator vaspitno-obrazovnog reda Volfgang Ratke / 1571-1635/ u djelu Memorijal

- eh Jan Amos Komenski / 1592-1670/ knjigom Velika Didaktika 1657 ustalio

didaktiku

- Didaktika ulazi u knjievnost, filozofiju

- U 17. vjeku ona oznaava posebnu pedagoku disciplinu

- Ratke i Komenski didaktiku smatraju vjetinom prouavanja u kojoj su sadrane i

didaktika i metodika

- Helving i Junge trae da se u pouavanju vodi rauna o ueniku

- Komenski:Nastavnici manje da pouavaju, a uenici vie da ue ili Svi ue sve

( sveopta vetina svih da se ue svemu )
On je poistovetio didaktiku, metodiku i pedagogiju

- U romanskim i anglosaksonskim zemlama umjesto pojma didaktika upotreblavaju se

pojmovi: tehnologija instrukcija, modelovanje procesa uenja, kurikulum teori i problemi
pouavanja, nastavne metode i tehnike i slino.Didaktika ira

- Po institucijalnom kriterijumu razlikujemo:

a) osnovnokolsku
b) srednjokolsku i
c) visokokolsku didaktiku

- Integracijom didaktike sa drugim disciplinama nastale su:

1. Informatika didaktika
2. Medijska didaktika
3. Glotodidaktika/ pouavanje jezika /
4. Teledidaktika / pouavanje na dalinu / i druge specijalne didaktike

Predmet i definicija didaktike

- Adolf Disteverg- / 1790-1866 /

didaktiku definie kao nauku o zakonitostima i pravilima nastavnog rada

- Johan Fridrih Herbart / 1776-1841 /- To je teorija vaspitne nastave koja se bavi

prenoenjem znanja na uenike koji to znanje treba da zapamti

- XIX i XX vijeku- milenja: Didaktika je teorija obrazovanja ( Kapterov,

Kerentajner,Vilman) ili teorija nastave ( teker, Demkov) ili filozofijom nastave ( Jesipov,
Ilina )

- SHVATANA:
1.Didaktika kao teorija nastave:Predmet=Nastava

2
 Didaktika kao nauno uenje: 3 zadatka

- Kritiki izbor obrazovnih vrednosti i sadraja

- Istraivanje nastavnih situacija i razvoj nastavnih formi

- Pripremanje postupaka u smislu sticanja znanja i osposoblavanja

2.Didaktika kao teorija obrazovanja:

- Petersen, Helman, Klafki suavaju pole didaktike

- Hajman, Dolh,Krajevski to pole proiruje

- Zagovornici kibernetsko - informacijskog pristupa pod didaktikom podrazumijevaju

nauku o kontroli i upravlanju procesom uenja

- PREDMET DIDAKTIKE / razliita shvatanja /:

1. Obrazovanje
2. Nastava
3. Obrazovanje i nastava i uenje

TA JE PREDMETNO POLjE AUTOR

DIDAKTIKA
1.NAUKA O NASTAVI NASTAVA ULC 1968.
2. NAUNO UENE SVEUKUPNA NASTAVA MIKE, 1967.
3.TEORIJA NASTAVE NASTAVA TOMAEVSKI, 1965.
4.NAUNO RAZLIITE VELIINE HENTING,1969.
ISTRAIVANE KOJE ULAZE U
NASTAVE NASTAVNI PROCES
5.OPTA TEORIJA NASTAVA-ZAKONITOSTI TOMAEVSKI, 1956.
-POSEBNA JEDINSTVENOG PROCESA
DICIPLINA OBRAZOVANA-
PEDAGOGIJE-
6.TEORIJA NASTAVE UKUPNA NASTAVA PETERSEN, 1966.
(POTINENA OPTOJ TEORIJI)
7. NAUKA O NASTAVI STICANE ZNANA VILMAN, 1909.
8.NAUKA OBRAZOVANE UPUUJE OPALE, 1952.
O OBRAZOVANU NASTAVNIKE KAKO DA
OBRAZUJU
9.TEORIJA NASTAVE NASTAVNI PUT, HELMAN, 1960.
OBUHVATA I METODIKU

10.TEORIJA OBRAZOVANA IZBOR I STRUKTURA KLAFKI 1964.

OBRAZOVNIH SADRAJA
11.NAUKA O NASTAVI DIDAKTIKA SE NE MOE HAJMA, 1962.
I SVIM NENIM SVODITI SAMO NA
FORMAMA SADRAJE, JER
OBUHVATA CIJELU
NASTAVU
12.NAUKA O UENU SVI OBLICI , VRSTE DOLH, 1959.
I POUAVANU NASTAVE NA SVIM
STUPNEVIMA
3
KALSIFIKACIJA RAZLIITIH SHVATANA POJMA I PREDMETA DIDAKTIKE

- Predmet nauke: je oblast koju ona izuava ili dio stvarnosti koma se ona bavi

- Klafkijeva dopunjena klasifikacija / 1971 /

1.Didaktika je nauka o pouavanju

/ nastavi/ i uenju u svim oblastima i na svim nivoima ( Dolh, 1959)

2.Didaktika / teorija obrazovanja / je teorija obrazovanih sadraja i nastavnih planova/

Veniter,1962;Klafki,1967)

3.Didaktika / teorija nastave / je teorija pouavanja( nastave ) i uenja ( Hajman, 1962; Oto;
ulc,1965;ulc,1969)

4.Kibernetika didaktika i teorija ( optimalne) kontrole upravalanja procesom uenja

(Kube,1965; Frank,1969)

- Vidlivo je da je pole djelovanja didaktike razliito odreeno ( iroko i usko pole)

NAI DIDAKTIARI:
- Jovan orevi: Didaktika prouava sutinske probleme obrazovanja i vaspitanja
putem nastave i uenja

- Milan Bakovlev: Didaktika ja nauka o optim zakonitostima nastave

- Koleti, ilik: Teorija obrazovanja i nastave

- Vladimir Polak: Disciplina koja se bavi zakonitostima u obrazovanju

- Tihomir Prodanovi: Prouavanje optih zakonitosti i kategorija vaspitno

obrazovnog rada u nastavi

- Milan Janjuevi: Grana pedagogije koja se bavi optim problemima cjelokupne

nastave

- Nikola Filipovi: To je pedagoko-andragoka disciplina koja prouava inioce,

tokove i ishode nastave

- Nedostatak pojedinih shvatanja:

- strogo razdvajaju nastavu i uenje
- zahvataju samo jedan aspekt didaktike stvarnosti
- didaktiko pole ne moe sa omeivati svoenjem na samo jedan aspekt nego obuhvatom
svih bitnih elemenata

ZAKLjUAK:
- Predmet didaktike je jedinstvo nastave i uenja
- Uenje moe biti i izvan nastave( pojedinac moe uiti i izvan kolskog sistema ), ali nastave
bez uenja NEMA.

- Didaktika je pedagoka disciplina koja prouava opte probleme i zakonitosti nastave i

uenja u njihovom dijalektikom jedinstvu.

4
 - Didaktika se bavi: cilevima i zadacima nastave, nastavnim sadrajima, metodama i
postupcima u nastavi i uenju, nastavnim sredstvima koja se koriste radi uspjenijeg
savlaivanja nastavnog gradiva

- Didaktika treba da odgovori na pitanja:

1. ZATO SE UI ( CILj I ZADACI)

2. TA SE UI (NASTAVNI SADRAJI)

3. KAKO SE UI (NASTAVNE METODE,

POSTUPCI,NAINI UENA)

4. IME SE UI ( NASTAVNA SREDSTVA I MEDIJI )

III POJAM I SUTINA NASTAVE

- Drutvo uvijek odreuje cil i zadatke nastave.

- Osnovni inioci nastave su:

1.Nastavnik ( koji puoava)
2.Uenici( koji ue )
3. Didaktiki oblikovani sadraji koje treba savladati
4.ime se ui (nastavna sredstva i mediji )

- NASTAVA je sloen proces, planski organizovan i voen , u kome uenici usvajaju znanja, stiu
vjetine i navike, psihofiziki se razvijaju i svestrano vaspitavaju.
Procesom rukvodi nastavnik obuen didaktiko- metodiki i psiholoki.

-3 osnovna zadatka nastave su:

1.MATERIJALNI ( sticanje znanja, vjetina i navika)
2.FORMALNI ( psihofiziki razvoj )
3.VASPITNI ( svestrano vaspitanje)

- DAKLE:
Nastava je planski ,organizovan vaspitno-obrazovni proces kojim rukovodi nastavnik iji je
zadatak da pomae uenicima da stiu znanja, vjetine i navike i da se razvijaju kao linosti .

- Ona je vaspitno - obrazovni proces gdje je vaspitanje iri pojam od nastave ( porodica
takoe vaspitava i drugi)

- Nastavni sadraji su nauno dokazani i didaktiki oblikovani primjereni uzrastu

uenika.
- Akcenat nastave je na misaonom, fizikom i praktinom razvoju, a ne na
memorisanju injenica.

IV DIDAKTIKE KONCEPCIJE NASTAVE

Koncepcija Jana Amosa Komenskog/ 1592- 1670 /

- Odredio kolsku godinu, uveo razrede i odelenja, razvrstao gradivo po predmetima,
napravio raspored asova, uvezao vre kolski rad.
- Nastavnik umjesto jednog radi sa vie uenika ( 30 ) pa do ( 300) kasnije primjenjeno u
Engleskoj u XX vijeku.BELLANKASTERSKI SISTEM ( rad u grupama )

5
- Postupnost u nastavi ( od blieg ka dalem, od poznatog ka nepoznatom, od
jednostavnog ka sloenom).

- Podjelom na predmete i planiranje po asovima sedmicama i kolskoj godini nastava

postaje mnogo organizovanija.

- Paradoksalno: Slabost njegove koncepcije proistie iz njegove prednosti (nastavnik radi

sa cijelim razredom-obezbjeena masovnost i ekonominost kolovanja to je vaan kvalitet
, ali se favorizuje frontalni oblik rada-koji ima ozbilnije slobosti)

- Nastavnik govori uenici upijaju

- Interakcija nastavnik uenik na minimumu

- 80% vremena na asu otpada na prenoenje nastavnih informacija

- Povratna informacija koliko su uenici usvojili znanje je neznatna ( za kratko vrijeme

uenici ako nisu direktni akteri brzo zaborave upijeno znanje ).

- Treba klukanje informacijama zamijeniti radoznalou za uenjem kod uenika.

- Kod Komenskog u nastavi uenik je zanemaren i nije aktivan.

ZAKLjUAK: Sauvati vrednosti ovog modela i izbjei njegove ozbilne slabosti

Koncepcija Johana Fridriha Herbarta (1776-1841 )

-Svoju NAUNU PEDAGOGIJU temeli na etiki i psihologiji

- Cil: Izgraditi vrst karakter i volu prema etikim naelima:(untranja

sloboda,savrenost, dobroinstvo , pravinost i odmazde)

- Pedagogiju dijeli na:

a) PRAKTINU (bavi se porodicom, domovima i kolom )

b) TEORIJSKU(bavi se sutinom vaspitanja i obrazovanja, pojam ,potrebe i sredstva)

-Ponjemu vaspitna sredstva su: upravlanje, vaspitnu nastavu i stegu

-Nastavu ine stupnjevi: jasnoa, asocijacija, sistem i metoda

-Isticao vanost interesovanja u nastavi i izuavanje zakonitosti nastavnog procesa

- Po njemu nastavnikova uloga je prenoenje gotovih znanja.

- Ne poklanja panju uenju nago analizi nastavnikovih postupaka i kako on treba da radi
da bi uenici savladali nastavne sadraje.

- Negova teorija o formalnim stupnjevima imala je negativne posledice gdje su sputavani

stavralatvo i inicijativa nastavnika.

6
 KONCEPCIJA DONA DJUIA ( 1859-1952 )

- Ameriki pedagog zaetnik i pristaa Teorije pragmatizma

- Nauka i znanje treba da budu u slubi praktinih potreba koji produkuju istinu.

- On kritikuje tradicionalnu nastavu( ne zasniva se na interesovanju uenika nego njihovom

disciplinovanju kaznama, knjika je i odvojena od ivota, ne podstie uenike sposobnosti.

- Didaktika po njemu treba da ui uenike ivotu

- Nastava se oslanja na lino iskustvo uenika. Uenik je u centru. Kvalitet nastave mjeri se
aktivnou uenika.

- Protivnik je nastave po razredno - predmetnom sistemu nego istu vodi u radionice,

laboratorije, kabinete, kolske ekonomije, biblioteke.

- Nastavnik je boli ukoliko su uenici aktivniji

Djuijeva PROJEKT- METODA:

- postavlanje praktinog problema
- zajedniko sagledavanje tog problema
- zajedniki plan za rjeavanje problema
- donoenje zakluaka za prihvatanje/odbijanje hipoteze
- na kraju praktina primjena

- Protvnik je podjele na predmete

- Potpuno je suprotan Herbartu:

- umjesto knjike nastavepraktina nastava

-umjesto prenoenja znanja aktivnost uenika na praktinim radovima

- umjesto nastavnika predavaa nastavnik saradnik i savjetnik

- Djui didaktiku smatra kao teoriju uenja na teoriju nastave

- Trai potovanje uenika ija se interesovanja rjeavaju

- Negova koncepcija doprinijela je uvaavanju uenika, interesovanju uenika i

potrebama,da se kola povee sa praksom, da se didaktika bavi uenikom i uenjem, da se
analizira vie rad uenika nego nastavnika.

- Suprostavlajui se Herbartu otiao je u drugu krajnost to ini njegove slabosti: (

Precenjivao je iskustvo i mogunosti uenika , njegovim konceptom ne stiu se
sistematizovana znanja, nastava je nedovolano planska, postoje rupe u znanjima)

SAVREMENE KONCEPCIJE NASTAVE

- Derom Bruner/ koncepcija/ ameriki psiholog
- dao doprinos didaktici kao teoriji obrazovanja.Teorija uenja odgovara na pitanje TA /
sadrina procesa uenja/, a teorija nastave na pitanje KAKO / najuspjenije ostvariti proces uenja i
nastave /

7
 Po njemu u toriji nastave bitna su tri inioca:
1. PRIRODA OSOBE KOJA UI
2. PRIRODA ZNANA
3. PRIRODA SAZNAJNOG PROCESA

- Uenike staviti u situaciju da rjeavaju probleme gdje se razvijaju njihove sposobnosti.

- Prethodna znanja koristiti u savladavanju novih znanja

- Svrha nastave je da uenik samostalno rjeava probleme

- Otkrie je po njemu najvii nivo znanja

- Po Bruneru teorija nastave sadri:

1.Iskustvo radi razvijanja uenikovih naklonosti

2.Strukturisanje znanja da bi se ono razumjelo

3.Specifikovanje osnovnih stvari koje treba nauiti

4.Uloga uspjeha / neuspjeha, nagrade/ kazne u uenju

5.Postupci za stimulisanje milenja

- Po njemu nastavu treba uputiti na istraivanje

SAVREMANA DIDAKTIKA/karateristike/:

1. Oslanja se na Gnoseologiju / Teorija saznanja/ i materijalistiku filozofiju/ nastava je

saznajni proces, percepcija, usvajanje znanja, praktina verifikacija usvojenih znanja i
vjetina /.
2. Prenoenje gotovih znanja, samostalno rjeavanje problema i uenje putem otkria nisu
dati jednom za sva vremena dinamini procesi
3. Nastavnik nije jedini izvor znanja, nego upravla nastavni proces aktivirajui to vie
uenike osmostalujui ih.
4. Koritenje znanja doovotno uenje kao i uenje za praktinu upotrebu.
5. Primjena diferenciranih nastavnih planova i programa( jedan dio je zajedniki
obavezan za sve, a drugi dio je izborniprema sklonostima).
6. Primjena teorije informacija:
( nastavnik uenik)
( uenik nastavnik )

- Kibernetsko - informacijski pristup nastavi najvie su dali Rusi ( Talizina i Galperin)

navodei kibernetske zahtjeve:

1.Utvrditi cil upravlanja

2.Ustanoviti poetni sistem upravlanja
3.Obezbjediti program sistema upravlanja
4.Obezbjediti povratnu informaciju na kraju procesa
5.Preraditi dobijene informacije
6.Korekcija radnog procesa

8
Didaktika formulacija kibernetskih zahtjeva
1.Utvrditi cil nastave
2.Postaviti kriterije za mjerenje rezultata nastave
3. Sagledati poetno stanje psihike aktivnosti / znanja / uenika
4.Predvidjeti kroz kakva psihika stanja prolaze uenici
5.Obezbjediti povratnu vezu u nastavi
6.Regulisati /korigovati / nastavni proces
7.Utvrditi algoritam nastave

- Oni su na ovaj nain uradili: racionalizaciju nastave,efikasnost nastave, kontrolu rezultata

i korekciju nastave kada je to potrebno.

V FAKTORI NASTAVE

Faktori nastave: ueniknastavniksadraji nastave

-Po nainu na koji se stie obrazovanje se dijeli:

1.Obrazovanje koje se nesvesno stie /komunikacija u porodici, socijalnoj sredini /
2.Svesno obrazovanje u koli kroz nastavni proces
A- Uenik: od objekta do subjekta
- objekat : uenik prima znanje; on je pasivan
- subjekat: aktivnost u nastavi, uesnik u planiranju, evaulaciji i realizaciji nastavnog
plana.
- Sadraj: Obogauje uenika, mijenja ga, formiraju se stavovi prema odreenim
moralnim, estetskim i drugim vrednostim
B-Nastavnik:
- bira nastavne sadraje koji su uslovleni nastavnim planom i programom
- on oblikuje didaktiku grau
- znatan uticaj na nastavni sadraj
- on vaspitava , obrazuje , podstie uenike

- DOBAR NASTAVNIK:
Profesionalac ( strunjak ) dobru didaktiko- metodiku kulturu, on organizuje, podstie,
primjenjuje razliite stilove uenja i kada treba primjeni odreene strategije kompenzacije, ne
odrie se uticaja uenika, dobar saradnik sa uenicim/ demokratsko rukovonje / vie uspjeha u
nastavi

V-SADRAJI:
-Sadraji su kontakt relacije uenik-nastavnik
-Sadraji utiu na stil i pristup nastavnika i uenika
- Graa odreuje kako e uenik uiti
- Favorizovanje jednog faktora je greka ali uenika treba staviti u centar/ pedocentristi/
- Nastava kao kibernetiki sistem koji se sastoji od: -predmetnog ( nastavnih sadraja )
- sistema pouavanja i
- sistema uenja

-Na ovaj nain faktori u nastavi / nastavnik, uenik i gradivo/ dovode u uzajamnu vezu
dinamiki iz samog procesa i shvataju sa kao kiberenetiki sistem.

VI CILjEVI I ZADACI NASTAVE

- Svaka organizovana djelatnost ostvaruje se zahvalujui postavlenim cilevima.
- Nastava svoje zadatke ostvaruje na temelima opteg cila odgovarajue vrste kole
- Zadaci si utvreni nastavnim planom i programom

9
Zadaci se svrstavaju u 3 kategorije:

1. Materijalni ili obrazovni zadaci;

( kroz nastavu kola obezbjeuje uenicima da stiu znanje, vjetine i navike po
programu )
-Uenici upoznaju svijet oko sebe ,
shvataju prirodne i drutvene pojave i milenje kao najvei evolutivni put ovjeka.

2.Formalni zadaci nastave:

- Formalni / funkcionalni / zadaci nastave svode se da se glavna panja u nastavi posveti
psihofizikom razvoju uenika / misaonom, ulnom, verbalnom, praktinom i fizikom
razvoju /
- Dakle steeno znanje + zdrav psihofiziki razvoj= uspjeh

3.Vaspitni zadaci:
- Nastava je jedinstven proces iji je zadatak sticanje znanja, razvijanje sposobnosti i vaspitanje.
- Vaspitni zadaci su izraeniji i drutvenim naukama nego prirodnim
- Materijalne, formalne i vaspitne zadatke treba gledati jedinstveno

VII KALSIFIKACIJA I VRSTE NASTAVE:

-Prema enciklopedijskom renik pedagogije vrste nastave:
- individualna
- razredna
- grupna ( prema broju uenika )
- nastava u koli
- nastava na dalinu i samonastava

Vladimir Polak klasifikuje nastavu na:

- redovnu
- dopunsku
- dodatnu
- izbornu
- fakultativna
- dopisna
- nastava putem radija i televizije

Tihomir Prodanovi-Radisav Nikovi:

- nastava putem rjeavnja problema
- programirana nastava
-nastava u koli sa produenim
boravkom
-indivividualizovana nastava

Pero imlea:
- nastava u koli
- nastava na dalinu
- samonastava / pojedninac sam ui / nema nastavnika

Nikola Filipovi:
- Prema institucionalnom kriteriju nastava se dijeli na:
osnovnokolska-srednjokolska-visokokolska
- Prema objektima izvoenja:
uionika;nastava u prirodi; kulturnim i drugim objektima
- Prema dominantnosti didaktikih medija:
televizijska;audio; kompjuterska i multimedijska
10
 - Prema pripadnosti nastavnog predmeta, naunoj oblasti:
nastava prirodnih, drutvenih, lingvistikih,
umetnikih predmeta
- Prema kriteriju didaktikog modelovanja:
informativno-ilustrativno-predavaka,
egzemplarna,individualizovana,programirana,
problemska,timska,mikro-nastavna

- Prema obliku komunikacije sa uenicima:

direktna i indirektna nastava

VIII NASTAVNI SISTEMI:

- Nastavni sistem je cjelovito oblikovanje nastavnog procesa

- Svaki sistem odlikuje se specifinim vezama osnovnih faktora nastave(uenik-nastavnik-

sadraji)
- Nastavni sistemi sistemi nastave didaktiki sistemi nastavne strategije
mikrostrategije nastave multistrategije nastave i sl. (isto znaenje )

- Sistem tradicionalne nastave izvodi se kao:

predavaka,predavako-prikazivaka katehetika, majeutika nastava ili nastava u
kombinaciji njihovih varijanti

- Ovdje je nastavnik u direktnom odnosu sa nastavnim sadrajem, a uenik u indirektnom

odnosu sa nastavnim sadrajem i sa nastavnikom

- U tradicionalnoj nastavi dominantna je uloga nastavnika i pasivna uloga uenika

- NASTAVNI SISTEMI:
51. Individualizovana nastava
42. Problemska nastava
73. Timska nastava
24. Programirana nastava
35. Egzemplarna nastava
106.Saradnika nastava
117.Integrativna nastava
18. Heruistika nastava
69. Kompjuterizovana nastava
810.Responsibilna nastava
911.Mentorska nastava

IX HEURISTIKA NASTAVA:
grka rije HEURESKEIN ili pronalaziti, otkrivati ili ( razvojna;genetika; induktivna nastava )

- To je nastava gdje uenici samostalno trae put saznanja, nastavnik ih nenametlivo vodi
kao da su oni sami otkrili saznanja
- Uenik otkriva ranije poznato
- Ova nastava ima majeutiki razgovor gdje se ueniku nude alternativna pitanja dolazei
do istine.

- Dobar nastavnik pomou pravilnih pitanja vodi uenika do tanog rjeenja

- Nedostatak joj je to je nastavnik dominantan u razgovoru i uenik koji odgovara,ostali

zapostavleni

11
 - Prednost u odnosu na tradicionalnu /predavaku/ nastavu je to ovdje uenici bole
shvataju nastavni sadraj

- Primjer: Uenicima damo:1.injenine podatke,

2.uputstvo, 3.vie zakluaka od kojih
oni biraju tanu
Naprimjer:
1.Dati podaci: Bilke uskog lia bole podnose suu od bilaka irokog lia

2.Uputstvo:Izaberi jedan od zakluaka koji najbole objanjavaju navedenu pojavu

3.Zakluak:
1.jer je sitnije lie vre i otpornije
2.jer je isparavanje vode manje ako list ima manju povrinu
3.jer veem liu treba vie hrane

Naprimjer: Propadanje skijaa kroz snijeg zavisi od :

1. visine snijega
2. teine skijaa
3. od veliine povrine na koju
se oslanjamo

X PROGRAMIRANA NASTAVA
- Ovdje se uenik misaono-logiki vodi od shvatanja i usvajanja nastavnih sadraja specijalno
pripremlenih tj. programiranog gradiva
- Programirati se moe ono gradivo koje ima jasnu logiko-matematiku strukturu koje
udovolava kibernetikim i matematikim uslovima programiranja.

- Moemo programirati nastavne sadraje za jedan predmet za jednu kolsku godinu ili
manje

- Elementi programirane nastave:

1.Program 2.Tema 3.Programirana sekvenca 4.Povezani lanci / njih vie u skvenci / su
najmanji element programiranog gradiva koji se sastoji:
1.Upustva 2.Informacija 3.Zadatka
4. Prostora za rad 5. Povratne informacije /tano rjeenje /

1.- Program iznosi sve bitne injenice koje trebaju uenici savladati
savladavaju se prvo manje sloeni dijelovi kasnije sloeniji.Sadraji se ne mogu
preskakati / kontinuitet usvajanja /

2.- Tema sadrajna logika cjelina iz nastavnog programa/ napr: reenica ili brojevi /

3.-Sekvenca logiki dio teme / napr: nezavisne reenice /

4.-lanak /korak, porcija, doza/je najmanja jedinica programirane nastave

5.-Algoritam /uputstvo/ sa utvrenim redosledom operacija koje treba obaviti da bi se

problem rijeio

- Vrste programa za programiranu nastavu su:

12
 1.Linerani program:
Korak po korak pravolinijski
- Tu se ne uvaavaju razlike u sposobnostima uenikaslabost
- Osniva Skiner ( 1954 )
- 1 2 3 4 Linearni program

2.Razgranati program:
- Omoguava ueniku koji zna neke lanke da ih preskoi, a koji ne zna upuuje na dodatnu
informciju u bonom lanku
- Uenici koji imaju vie znanja idu pravolinijski, a sa manjim znanjem cik-cak linijom
- manja misaona aktivnost uenika

3 7

1 4 6 razgranati program

2 5

3.Kombinovani program:
- Kombinacija linearnog i razgranatog programa
- Cil spojiti prednosti, a izbjei slabosti prethodnih programa

Napr:Upotreba velikog slova:Nudi se vie odgovora

1. hidrocentrala erdap
2. hidrocentrala erdap
3. Hidrocentrala erdap

XI EGZEMPLARNA NASTAVA:
egzemplar = primjerak, uzorak ili paradigmatska nastava
- To je uzorna nastava, nastava za primjer, za ugled
- Iz cjelovitog predmeta koji se dobro analizira slijede faze:
1. Selekcija sadraja/sadraji se svrstavaju u teme
- iz mase slinog sadraja izdvaja se reprezentativno / egzemplarno /
Napr: Temaitaricereprezentativno
penica
2. Obrada egzemplarnog sadraja koji se obrauje na najviem didaktiko-metodikom
nivou
3. Samostalan rad uenikauenici sami obrauju analogne/ sline /sadraje ( ra,
jeam, zob )
4. Obnavlanje i sistematizacija sadraja tj. egzemplari koje je obradio nastavnik i
analogni koje su obradili uenici
- Cil je da je steeno znanje logiko povezano, da uenici pojedine sadraje shvate kao
dio cjeline.
- u etvroj fazi vri se provjeravanje usvojenog znanja gdje se utvruju odrene slabosti
koje se kroz proces rada ispravlaju.
- Nova varijanta egzemplarne nastave je Interaktivna egemplarna nastava ije su etape:

1. uvoenje uenika u interaktivne nastavne aktivnosti

2. nastavnikova obrada egzemplarnih nastavnih sadraja
3. formiranje grupa / parova/ uenika i podjela radnih zadataka
4. interaktivno / grupno ili tandemsko / uenje i pouavanje analognih sadraja
5. prezentacija rezultata interaktivnog uenja analognih nastavnih sadraja
6. povezivanje/sinteza/egzemplarnihi analognih nastavnih sadraja
7. osvrt na realizovane aktivnosti u uputstva za dali rad

13
* Pozitivno u egzemplarnoj nastavi je to omoguuje stvaralaki rad uenika i nastavnika.
- Ona se ipak mora sagledavati u sistemu drugih vidova i oblika nastavnog plana.

XII PROBLEMSKA NASTAVA

ili - nastava rjeavanjem problema
- metoda otkrivanja
- metoda istraivanja
- istraivaka nastava i sl.

Od 3 tipa nastave: predavakogobjanjavako istraivakog optem i intelektualnom

razvoju uenika najvie dopinosi istraivaki.
Cil kole je da uenici steeno znanje mogu samostalno primjeniti u novim okolnostima.
Na taj nain razvija se njihovo stvaralako milenje to je i glavni cil i zadatak problemske
nastave
Ovdje nastavnik nije emiter gotovih znanja nego saradnik takve nastave u kojoj uenici
samostalno rjeavaju probleme razvijajui svoje apstraktno milenje i metalne kapacitete.
od apstraktnog do stvaralakog milenja psiholozi / Ganje / visoko pozicionira uenje
rjeavanjem problema

Pojam problem:To je zadatak koji treba odrediti koji ima sledee odlike:
- popuniti neku prazninu na osnovu podataka koji nisu dati
- razliit broj mogunosti za rjeavanje
- rjeavanje ne pomou ustalenih algoritama naego na osnovu stvaralakog pristupa i
iskustva
- rjeavanje problema produbluje se znanje , usvajaju nova znanja i razvijaju mentalne
mogunosti

*Etape / faze / problemske nastave:

1. Pripremanje uenika
- stvaranje problemske situacije,
- izazivanje radoznalosti,
- motivacija uenika da uoe problem
i ipristupe njegovom rjeavanju

2. Uenikovo samostalno rjeavanje problema:

- predlaganje i izbor hipoteze
- raslanjivanje problema na manje dijelove /cjeline /
- neposredno rjeavanje problema / provjera hipoteze za svaki dio /
- izvoenje zakluaka

3.Provjeravanje rjeenjaprimjena steenih znanja u novim situacijama

* U problemskoj nastavi razvijaju se misaone operacije uenika kao to su: planiranje;

pretpostavlanje;anticipiranje;analogije,kompara-cije; analiziranje;sistematiziranje,
zakluivanje itd.
* Uenik sam vri izbor i slijed misaonih operacija
* Ovdje je uenik vie subjekt nego objekt nastave gdje je njegova aktivnost u prvom
planu, a nastavnikova pomo u drugom.
* Postavleni problem treba da bude primjeran uzrastu uenika, da se oslanja na
njihova iskustva i predznanja i da doprinosi formiranju i razvijanju razliitih tehnika
samostalnog uenja.
* Misaonom aktivnou reavaju se problemska pitanja :
naprimjer:
- ime bakterije izazivaju trulenje organskih materija
14
 - ta bi se desilo kad bi ovjek unitio sve grablivice u umi ?

* Na ovakovom asu / problemske nastave / reorganizacije nastavnog procesa uenje

postaje produktivnije, a poloaj uenika i nastavnika transformisani su u pravcu novih
nauno utemelenih savremenih uloga

* Varijanta problemske nastave je Interaktinva problemska nastava

- Etape interaktivne problemske nastave:

1. Zajedniki uvod u rjeavanje problema
2. Formiranje grupa ili parova uenika za rjeavanje problema
3. Interaktivno / grupno ili tandemsko/ rjeavanje problema
4. Prezentovanje rezultata interaktivnog rjeavanja problema
5. Analiza i ocjena rada na rjeavanju problema
6. Uoptavanje rezultata i sinteza znanja
7. Eventualno zadavanje domae zadae

* Nastavnici odreuju koji se nastavni sadraj obrauje na problemski nain

XIII INDIVIDUALIZOVANA NASTAVA

* Individualna nastava predstavla nametnuti rad, jednak zadatak za sve uenike bez obzira
na obrazovanje, motivacione, intelektualne i ostale razlike.
Individualizovana nastava sastoji se u tome da se za svakog uenika bira poseban
rad koji mu najvie odgovara.
* U takvom nastavnom sistemu uenik je u direktnom odnosu prema gradivu,
povremeno direktno kontaktira sa nastavnikom koji nije u direktnom odnosu prema sadraju
uenja ve u fazi pripremanja i vrednovanja nastavnog rada.

* Oblici individualizovane nastave:

1. Nastava razliitih nivoa sloenosti
( zasniva se na individualnim razlikama meu uenicima)

* Interaktivna nastava razliitih nivoa sloenosti

- odreivanje nivoa znanja svakog uenika
- zajednike uvodne nastavne aktivnosti-formiranje grupa ili parova
- iteraktivni rad na diferenciranim vjebama uz traenje povremene
nastavikove pomoi
- kooperativno vrednovanje odgovora i rjeenja(uzajamno-
tandemsko,samovred-
novanje,nastavnikovo vrednovanje njihova
kombinacija)
- zavrne zajednike aktivnosti
( prezentacija najbolih rezultata, osvrt na tok rada, odreivanje tipa naredne
vjebe)

* U ovoj nastavi uenici su osloboeni kliea, imaju nove ideje i rjeenja za nove naine
rjeenja problema te da pronalaze nova znaenja i funkcije sadraja ( redifinicija)

2.Primjena nastavnih listia je listi na kojem je napisan zadatak za pojednca ili grupu

* Tipovi listia:dopunjavanja;dvostrukog ili viestrukog izbora; uporeivanja; grafikog

predstavlanja; problemskog karatera i sl.
* Po namjeni listii se dijele ne:
a) listii za usvajanje novih sadraja
b) listii za vjebanje i ponavlanje
15
 * Najbola podjela nastavnih listia bila bi temelena na diferenciranim zadacima:
a) po sloenosti i teini
b) po metodikim upustvima
( diferencirano voenje u uenju )

* Tee je listi napraviti nego ga primjeniti

* Treba se pridravati Dotranovog pravila koje glasi : Jedan listi-jedno pitanje,

jedan listi- jedno vjebanje

* Pitanja jasna, precizna, prilagoena sposobnostima uenika ili pojedincu ili grupi.

3.Rjeavanje zadataka na tri nivoa teine

4.Diferencirani grupni rad
5.Individualno planirana nastava
6.Mikro nastava
7.Razgranati model programirane nastave
8.Grananje nastave u koli na redovnu , dopunsku i dodatnu
9. Kompjuterizacija uenja i nastave

XIV KOMPJUTERIZOVANA NASTAVA: - koritenje raunara u nastavi-

* Malo se upotreblavarazlozi:
- nedostatak takvih ureaja ( hardvera ) i
- nedostatak obrazovanih raunarskih programa
(softvera ) iz opteobrazovnih i strunih
predmeta

* Sada postoje:
- tamparsko- grafiki programi
- statistiki programi
- programi za informatiko opismenjavanje
- programi za pojedine uslune poslove

* Sve je to jo uvijek nedovolno u odnosu na nivo kolovanja

* Preduslov za koritenje kompjutera u nastavi je opismenjavanje nastavnika i uenika

* KRITERIJ DOBRE KOMPJUTERSKE LEKCIJE SU:

1.Pregledno i estetski dobro oblikovana slika,
2. Mogunost davanja pomonih informacija
3. Listanje naprijed-nazad
4. Maksimalno koritenje grafikonom,
5. Brza reakcija sistema na akcije uenika
6. Ugradnja internog kalkulatora,
7. Komunikacija uenik nastavnik
8. Funkcijsko definisanje tastature
9. Automatsko registrovanje svih ili odabranih parametara o nainu, rezultatima i
vremenu koritenja lekcije
10.Mogunost povezivanja s drugim lekcijama
11.Informacije uenika o stepenu njegovog
znanja i vjetine
12.Koritenje senzorskim ekranom

16
* PREDNOSTI KOMPJUTERIZOVANE NASTAVE:
1. Boli efekti, poveanje kvaliteta i kvaniteta znanja i vjetina,
2. Vei nivo individualizacije uenika
3. Omoguavanje skupih i opasnih eksperimenata i ogleda,
4. Poveanje preciznosti u postavlanju zadataka, zahtjeva i pitanja i u davanju
odgovora,
5. Redovno informisanje uenika o stepenu njegove obuenosti i osposoblenosto,
6. Automatizacija praenja uspjeha pojedinca i grupe, kao i evidencije o tome.

* NEDOSTACI KOMPJUTERIZOVANE NASTAVE:

1. Nije najbola tehnologija za sve predmete (filozofske, knjievne, umjetnike )
2. Obrazovanje uz kompjuter nije prilagoeno najsposobnijima
3. Pripremanje kompjuterizovane lekcije je skupo, njime se ne tedi ni novac ni vrijeme
( 100 sati za takvu lekciju se utroi, a ona traje 1 sat)
4. Kompjuterska lekcija teko se prenosi iz jednog u drugi etnosistem( zbog jezikih
barijera).

XV TIMSKA NASTAVA:
* je sistem nastavnog rada u kome se vie nastavnika realizuje programske sadraje jednog ili vie
srodnih predmeta.
- Tu su podijelene uloge i precizirani zadaci.

* Postoje dvije varijante timske nastave:

a)koordiniranaizvode vie nastavnika srodnih predmeta.Oni razmjenjuju i pripremaju

nastavu, nastavna sredstva, instrumente za vrednovanje.
- zajedniki rad uskauje voa tima.

b) asocijativna zajedno tim nastavnika planira i programira i zajedniki realizuje

raposdijelene programske zadatke nastave.
- nastavnici podijele nastavni program obuhvaene teme i svaki realizuje svoju temu u svim
odjelenima istog razreda( horizontalna timska nastava ) ili razliitih razreda ( vertikalna timska
nastva)

* Prednosti timske nastave: studioznije planiranje, pripremanje i vrednovanje nastavnog

rada,obogaivanje i dinamiziranje nastavnog procesa, kvalitetnija realizacija nastavnog programa,
bola korelacija vaspitno-obrazovnih sadraja, racionalnije 0korienje vremena, prostora,literature i
nastavnih sredstava.

XVI RESPONSIBILNA NASTAVA:

novi model savremenog nastavnog rada (responsibilan-lice za koje je neko odgovoran)

* Uenik je istinski subjekat ija se samostalnost, edukativna kompetencija i odgovornost stalno

uveavaju.
U toj nastavi dominatni: domekratinost, ravnopravnost, saradnja, su odgovornost, inicijativnost,
viemjernost informacija i sl.

* ETAPE RESPONSIBILNE NASTAVE:

1. Koncipiranje prijedloga, varijanti nastavnih aktivnosti tokom pripreme, izvoenja i vrednovanja
nastave( to ini nastavnik prije neposrednog nastavnog rada).
2. Predlaganje dvije ili vie varijanti aktivnosti u pripremanju, realizaciji i valorizaciji
resposnsibilne nastave
3. Zajedniki demokratski izbor najbole varijante nastavne aktivnosti
4. Realizacija demokratski odabrane varijante nastavnog rada
5. Vrednovanje tok rezultata resposabilne nastave
17
XVII MENTORSKANASTAVA: Mentor,bio vaspita Odisejevog sina Telemaha
Mentor znai: voa, savjetodavac, nastavnik koji podstiusmjerava,upuuje, informie i
podrava uenike
Aktivnost nastavnika svedena je na konsultantsku funkciju;(za referat,istraivaki rad,
diplomski ispit, nauni rad)
Uenik se na osnovu sugestija nastavnika opredjeluje za prouavanje odreenog problema i
da se putem konsultacija sa nastvnikom kontrolie i koriguje naine svoga rada.
Mentorska nastava pogodna je za starije uzraste uenika i studente.

XVII SARADNIKA NASTAVA:ili kooperativna nastava

* Maksimalna aktivnost oba subjekta uenika i nastavnika
* Britansko istraivanje: /ovjek zapamti/
- 10 % od onoga to ita
- 20% od onoga uje
- 30% od onoga to vidi
- 50% od onoga to vidi i uje
- 80% od onoga to kae
- 90% od onoga to istovremeno
kae i radi

* Kineska izreka: to ujem zaboravim, to vidim moda upamtim, to uradim znam

* B.Grin 3 naina uenja kod uenika:

1. Metoda Reci mi -uenici zaborave 90%
2.Metoda Pokai mi- za 7 dana zaborave 50%
3. Metoda Uklui me-uenik upamti 90 %

* Dakle:- Preko percepcije Reci mi nauimo

15% od onoga to kau

-Preko percepcije Pokai mi naui

se 50%
-Preko percepcije Uklui me 90%
onoga to sami kaemo i uinimo.

* Zakluak: Nastavnik ueniku treba dozovoliti

da to vie govori i radi, a
saradnika nastava je najpogodnija
za to.

* Ovakva nastava u celini daje najbole rezultate.

* Poul Ruders: govori o karakteristikama ove nastave:

- diskusije tokom nastve podstiu razvoj kognitivnih sposobnosti
- suelavanje milenja i ideja daje vee efekte i brem uenju
-aktivni razgovor doprinosi ostvarivanju cileva uenja
- u malim grupama najboli nain sticanja novih znanja ( grupe ne smiju da budu velike i
heterogene)
- u grupama uenje putem otkria treba biti osnovni oblik rada
- rasprave u ovoj nastavi doputaju uenicima da ponavlaju informacije, argumente i
objanjenja

18
SLABOSTI INTERAKTIVNOG UENA/ po N. Suziu/ lei u :
- interakcija bez nastavnikovog usmjeravanja
- zavisnost slabijih od bolih
- socijalno lenarenje
- Ringelmanov efekt
( pojedinac se nerado zalae u grupi )
- emocionalni rizik

* ORGANIZACIJA SARADNIKOG UENA:

-U frontalnoj nastavi uenci su misaono pasivni
- U frontalnoj nastavi od 30 uenika pojedinac se
osjea usamleno
- Slaba interakcija uenikuenik i
uenik grupa

- GRUPNI RAD:
samostalan rad ( rjeavanje zadataka ) grupe uenika
saradnja unutar grupe gdje pojedinac doprinosi zajednikom rezultatu
povezanost grupnog rada sa radom i zadacima cijelog odjelenja

planski karakter grupnog rada

* ULOGA NASTAVNIKA U GRUPNOM RADU:

-Cil grupnog rada nije pouavnje uenika od strane nastavnika nego da oni samostalno ue uz
pomo i usmjeravanje nastavnika.

-Zadaci nastavnika:
-priprema zadatke i druge materijale
-odluuje o sastavu i veliini grupe
-prati proces zajednikog rada
svake grupe
-procjenjuje napredovanje svakog pojedinca
-prati nain dolaenja do odgovora
-podstie uenike da provjeravaju tanost
odgovora
* U dobro organizovanom grupnom radu obezbjeuje se da svi napreduju:
- najsposobnijiprosjeninajslabiji

RAD U PAROVIMA: dva uenika saradniki ostvaruju postavlene zadatke.

- koristi se:
- u izradi domaih zadataka
- ravnopravan sa drugim oblicima rada
- svako da radi sa svakim( promjena partnera )
- koristi se naroito u vjebama i
ponavlanjima.

-Rad u parovima podstie kognitivne procese:

- izotrava se analitika mo uesnika u paru
- sintetizuju se injenice radi izvoenja sudova i zakluaka
- vjeba se uporeivanje i selekcija argumenata pri obrazlaganju stavova i milenja
- razvija se umenost u traenju alternativnih rjeenja
- uesnici pomau jedan drugome u vrednovanju ideja

19
* Rad u parovima daje dobre efekte u razvoju emocionalnih sposobnosti:
-uenik u ovom radu navikava da vlada sobom
-razvija se svijest o svojim mogunostima i
ogranienjima
-stie se samopouzdanje
-osposoblava se za prihvatanje promjena
- razvija se unutranja motivacija

* Rad u parovima razvija socijalne sposobnosti:

- navikavanje da se uspostavla odnos sa drugima
- razvijanje svijesti o potrebama i potekoama drugih
- shvatanje o neophodnom uvaavnju razliitosti meu ludima
- pruanje pomoi drugima
- sukobi se rjeavaju vrednovanjem argumenata i usaglaavanjem milenja

*Jednostavno:Rad u paru je kognitivni, emocionalni i socijalni susret dva uenika

* Tekoe i ogranienja:
- slino razmilanje
- suprotno razmilanje
- jedn neradnik
* Timski rad:
- obaveza za sklonost timskom radu ( mnogi konkursi to trae )
- Timski rad je grupa koja nastupa kao cjelina ili
skup pojedinaca koji treba da urade neki zadatak

* Timski rad ine:

- podjela uloga u timskom radu
- interesovanja svakog lana tima
- stil uenja svakog pojdinca
- saradnja u timu-novi kvalitet
- sposobnost svakog lana tima
-
* Radionice kao novi oblik nastavnog rada

-To je sutinski novo ime za grupni rad

*Nema saradnike nastave bez valanih pitanja nastavnika

*Platon kao i Sokrat:Dijalog je pravi put do istine

XIX INTEGRATRIVNA NASTAVA:

* Ovdje su svi elemetni nastavnog procesa: sadrajni , psiholoki, saznajni, sociloki, i
organizacioni povezani

* Ratke i Komenski prvo trae savladavanje jednog predmeta pa onda drugog i tako
redom(grekadug proces)
-Cilerova koncepcija

- centralna graa slui kao okosnica sa kojom su povezani svi ostali predmeti

* KLAFKI: zalae se za jednistvo formalnog

obrazovanja(cil cjelovit razvoj linosti ) i materijalnog obrazovanja(cil da budu obuhvaeni
glavnu kulturni sadraji)
On trai da se odaberu reprezentativni sadraji u kojim e uenici posredstvom posebnog
upoznati opte.
20
*Getalt teoretiari:(Verthajmer, Kofke, Keler )
-Oni smatraju da je u uenju najvanije razumjeti odnose u cjelini gdje su elementi uvezani u
cjelinu.

* Dju i V.Klipatrik:
Nastavnik postavla pitanje,uenici grupno ili pojedinano trae i izvode zakluke.

*Integrativna nastava:(ima korene u prethodnim

vrstama nastave )

Drugi izrazi za nju: cjelovitost nastave;koncentracija

nastave;koleracija nastave;skupna
nastava;kompleksni sistem.

*Osnovni razlozi za integrativni pristup u nastavi su:

- integrativni tokovi proistiu iz breg ukupno drutvenog razvoja
- znanja se ne zadravaju u okvirima nego idu iz jedne u drugu disciplinu
- svijet se sagledava iz svih uglova razliitim sredstvima i metodama
- saznajni proces nije omeen jednom naunom disciplinom nego mu je karakteristika
integralnost
- spoj racionalnog i emocionalnog, naunog i
umjetnikog u procesu uenja

*Pedagoka teorija ( integrisane nastave ) bavi se zadacima:

- procesom prouavanja
- zajednikom prirodom svih pedagokih pojava i
srodnosti meu razliitim sistemima
- vezama izmeu razliitih didaktikih
zakonomjernosti
- obrazlaganjem sintetike, cjelovite teorije obuke

* Postavke na kojima se temeli integrativna nastava:

-ukrupnjavanje nastavnih jedinica/na njoj zasnovana metoda projekta

-planiranje rezultata uenja /vieprofilno planiranje /

-psihologizacija procesa uenja /postavlanje procesa uenja na psiholoke osnove/

*Nivoi integracije nastavnih sadraja:

- unutar predmetnom
- meupredmetnom
- srednjem i
- meusistemskom nivou

*ZAKLjUAK ZA VRSTE NASTAVE / NASTAVNI SISTEMI/

* Svaki sistem ima didaktiko-metodike specifinosti, prednosti i ogranienja
* Ni jedan nastavni sistem ne treba potpuno eliminisati niti precjenjivati
* Prikladnom primjenom svih tih i drugih nastavnih sistema uspostavlamo vrste direktne veze
izmeu svih neposrednih inilaca nastave.

21
 XX SISTEM DIDAKTIKIH PRINCIPA:
-Princip = rukovodee naelo, smjer u radu , temelni zahtjev, osnovnu postavku u djelovanju,
smjernicu, polazni stav
*Didiaktiki principi-su osnovna naela kojima se rukovodi nastavnik u nastavnom radu da bi
uenici uspjeno usvojili nastavne sadraje , razvili vjetine, formirali navike i intenzivirali razvoj
sposobnosti.
- To su opti zahtjevi i obavezujui normativi za izvoenje nastave
- J.A.Komenski je govorio da su didaktiki principi osnovni ragulativi nastave
(favorizovao je princip oiglednosti )
- Taj princip (oiglednosti) favorizuju:Ruso, Pestaloci, Disterveg, Danilov,imlea, Polak,
orevi, Filipovi, Leki, Prodanovi
* Na produblivanje znaaja didaktikih principa u postizanju normativnosti, regulativnosti i
integrativnosti nastavnog procesa utiu rezultati savremenih didaktikih, psiholokih,
informatikih, sociolokih, antropolokih i drugih naunih istraivanja.
* Klasifikacija( broj i naziv ) didaktikih principa:

M.A. DANILOV:
- naunosti
- sistematinosti
- povezanosti teorije s praksom
- savjesnosti i aktivnosti uenika
- oiglednosti
- trajnosti znanja
- dostupnosti nastave
- individualnog prilaenja uenicima

KLAJN:
- naunosti u nastavi
- intenzivno sociloko vaspitanje uenika u nastavi
- stavralaka saznajna aktivnost uenika
- rukovoenje uenikim radom u nastavi
- kolektivizam u nastavi
- jedinstvo teorije i prekse u nastavi
- oiglednost
- sistematinost i postupnost
- dostupnost nastave i vaspitanja
- koordinacija svih aktivnosti u nastavi

P:IMLEA:
- primjerenosti nastav dobu uenika
- individualizacija nastave
- socijlizacije nastave
- koritenje postojeih interesa i razvijanje novih
- nastavnikovo rukovoenj nastavom
- doivlaj
- svjesna aktivnost
- povezanosti nastave sa ivotom
- povezanost teorije sa praksom
- sistematinost i postupnost
- zornost
- ekonominost
- trajnost znanja
- vjetine i navike

22
V.POLjAK:
- zornost i apstraktnost
- aktivnosti i razvojnosti
- sistematinosti i postupnosti
- diferencijacije i integracije
- primjerenosti i akceleracije
- individualizacije i socijalizacije
- historinosti i suvremenosti

N.FILIPOVI:
- naunosti i idejnosti
- uskalivanje nastave prema mogunostima uenika
- spoznajna kompleksnost u nastavi
- stimulativnost i stvaralaka aktivnost subjekata edukativnog
procesa
- postupnost i sistematinost
- trajnosti znanja, umijenja i navika
- racionalizacije i ekonomije
- jedinstva teorije i prakse

M . STEVANOVI:
- zornosti
- savjesne aktivnosti
- trajnosti znanja
- vjetina i navika
- jedinstva teorije i prakse
- efikasnosti,ekominostii racionalizacije
- interakcija svih subjekata u nastavi
- dobne i individualne usmjerenosti u nastavi
- akceleracije i individualizacije
- stimulativne klime
- vjebanja i ponavlanja

M.VILOTIJEVI:
- oiglednosti i apstraktnosti
- sistematinosti i apstraktnosti
- pristupanosti uzrastu uenika
- individualizacije, diferencijacije i integracije
- savjesne aktivnosti uenika
- racionalizacije i ekonominosti
- naunosti

* Svi didaktiki principi su relevatni za pobolanje kvaliteta nastave ( treba ih gledati u interakciji
zajedno )

* PRINCIPI INDIVIDUALIZACIJE I INTERAKCIJE

-Uenici istog razreda imaju razliita iskustva, znanja, vjetine, navike, sposobnosti, stil uenja,
interesovanja, uvjerenja
-Princip individualizacije- uvaavaju te individualne razlike
-Sve te individualizacije ili nivo svakog aka mora znati nastavnik
-Nastavnik prilagoava cileve, zadatke, oblike, metode, sredstva, sisteme i sadraje nastave
pojednicima i grupama uenika
-Sve se vie primjenjuju inovativni modeli i naini individualizacije savremene dopunske, dodatne,
izborne i redovne nastave gdje se potpunije respektuje princip individualizacije
23
-ne treba glorifikovati ovaj princip jer uenici stiu znanja i radom u parovima, grupama i
odjelenjima uenika
-princip interakcije komplementaran pricipu individualizacije gdje e se interaktivno uenje
prikladno e se izmjenjivati sa modelom individualnog uenja u istom odjelenju.
-proimanjem ova dva principa naoptimalnije e se u nastavi vriti socijalizacija individualiteta

*PRINCIP NAUNE ZASNOVANOSTI NASTAVE

-Ovdje se ukupna nastavna djelatnost temeli na nauno provjerenim sadrajima, oblicima i
metodama ime e biti zastuplena istinistost, uvjerlivost i mogunost kritikog preispitivanja
saznatog
-Nastavnik nauno tumai nastavnu grau sluei sa nauno verifikovanim udbenikom i drugim
izvorima znanja, nastavnim sredstvima i didaktikim metrijalom.
-Nivo apstraktnosti programske grae treba da bude u skladu sa saznajnim mogunostima uenika
odreenog uzrasta.
-Usvajanje nauno verifikovanih sadraja treba da podstie razvoj intelektualnih,kritikih, istraiva-
kih i kreativnih sposobnosti uenika
-Naunosti nastave doprinosi korelacija sadraja raznih nastavnih predmeta i cjelovitost objektivne
stvarnosti
-Tako se formira nauni pogled na svijet, stalnim traganjem i otkrivanjem i upotreblavanjem istine
sa nauno provjerenim metodama.

* Princip oiglednosti i apstraktnosti u nastavi:

-Oiglednost: je cjelovito ulno zapaanje (percipiranje ) predmeta radi prikuplanja injenica na

temelu kojih se formiraju jasne predstave o odreenim objektima.
-ulna iskustva esto su izvor saznanja u nastavi
-Percepiranje se vri direktno( uoavanjem stvarnih predmeta, pojava i procesa) i indirektno
(posmatranjem slika ,modela, predmeta, maketa,crtea,
filmova, video kaseta, kompjuterskih aplikacija i slino )
-Primjenom principa oiglednosti obezbjeuje se injeniki materijal to nije samo po sebi dovolno
jer se treba obezbjediti i misaona predrada injenike grae gdje se obezbjeuje principi
apstraktnosti kao komplementaran
-Tu nastavnik dovodi uenike do formiranja predstava, pojmova, kategorija, aksioma, pravila,
dokaza, formula,simbola, zakluaka, sistema ,teorija i sl.
-Postavka Dona Loka: Nema nita u saznanju to prethodnonije bilo u ulima .
-Leninjova trijada saznanja: Od ivog posmatranja ka apstraktnom milenju, a od toga ka
praksi .
-Najodgovornija je ona nastava u kojoj uenici upoznaju percepiranjem (angaovanjem ula )
objektivnu stvarnost, pa razmilanjem o ulnom isksustvu dolaze do apstraktnih zakluaka ,
pojmova i drugih generalizacija iju istinitost na kraju provjeravaju u praksi.

-N.FILIPOVI:-Saznajna kompleksnost u nastavi se postie integrisanjem 3 principa: principa

oiglednosti, povezivanjem teorije i prakse u nastavii principa povezivanjem nauke sa ivotom.
-oiglednost treba da podstakne misaonu aktivnost ne da je usporava
-u kasnijem dobu sazananje od konrektnog ka apstraktnog (indukcija) zamjenjuje se dedukcijom (
od apstraktnog ka konkretnom)
-optimalna omjer oiglednosti i apstraktnosti u nastavi je uslov racionalnog i produktivnog kolskog
uenja i pouavanja

*Princip stimulativnosti i stvaralake aktivnosti u nastavi:

-Stimulacija /motivacija/ uenika i nastavnika zavisi od niza sadrinskih, organizacionih,

subjektivnih i objektivnih faktora.

24
-Bez pozitivne ( naroito unutranje) motivacije nema produktivnog saznavanja niti stvaralatva u
nastavi.
-Motivacija: ili pozitivna stimulacija pokree stavralatvo u nastavi.
-Kreativnost: najbole jaa motivaciju u nastavnom radu i to su dvije strane jedninstvenog procesa
tj.dva komplementarna aspekta ovog principa.

-Po Klarku stimulatori u nastavi su:

1. Iskoristiti on motive koji se u novo vrijeme javlaju u ueniku.
2. Otvoriti perspektivu primjenom steenog znanja u budunosti, zainteresovati
i aktivirati uenikove potencijale
3. Podrati odreeni tempo rada svakog uenika
4. Izgraivanje kod uenika interesovanja , navika i sposobnosti da uspjeno
radi i da ima potrebno raspoloenje u radu.
5. Kultuvisanje u ueniku onih ideala i crta koje su uslov za aktivno uenje .

6. Pomoi uenicima u iznalaenju pristupa zadataka i cilevima rada.

-Prema stimulativnosti nastavnik kod uenika pokree kreativna interesovanja, da budi radoznalost
uenika, da gradi ugodnu radnu atmosferu i podrava nenasilnu komunikaciju da obezbjeuje
doivlavanje uspjeha i da bodrenjem i prihvatlivim prekorima optimalno potkrepluje
samorazvojni uspon svakog uenika

-Stvaralatvo treba da afirmie:

1.radost u radu uenika i nastavnika
2.matovitost i intuitivnost
nastavnika i uenika
3.fluentnost i originalnost ideja i
rjeenja
4.konstruktivno-kritiku valorizaciju
i promociju kreativnih ostvarenja.
5.stalno nastojanje da se do linog
maksimuma razvijaju stvaralake
sposobnosti i didaktiko
inovatorstvo nastavnika

*PRINCIP SISTEMATINOSTI I POSTUPNOSTI U NASTAVI:

-ovaj princip se koristi i prilikom pravlenja nastavnih planova i programa kao i udbenika
-konkretnije primjenjuje se kod izrade godinjeg, mjesenog, tematskog i sedminog plana rada
nastavnika.
-ovaj princip treba uvaavati u svim etapama nastave:

a)uvoenje uenika u nastavu

b)obrada novog gradiva
v)ponavlanju,vjebanju i vrednovanju

-ovdje se polazi od onoga to je ueniku blie, poznatije, lake, jednostavnije, konkretnije i

prelaziti na ono to je dale, nepoznatije, tee, sloenije i apstraktnije
-nakon upoznavanja optimalne koliine programskog gradiva slijedi uoptavanje znanja, formiranje
pojmova, generalizacija i provjeravanje razumijevanja
-kada se obradi tematsko podruje trebaju se sistematizovati nastavni sadraji kako bi se znanja
povezala i strukturirala u logiku cjelinu.To treba raditi na svakom nastavnom asu posebno na
asovima sistematizacije nastavne grae.

25
* PRINCIP RACIONALIZACIJE I EKONOMINOSTI NASTAVE

-Osnova ovog principa je: da se u nastavnom radu postigne maksimalni uspjeh u usvajanju
programskih sadraja sa to manjim ulaganjem vremena, sredstava i energije.
-To je zahtjev svih nivoa kole, svih vrsta nastave, u svakom nastavnom predmetu i podruju.

-Primjeri neracionalnog i neekonominog rada u koli:

a)nastavnik opirno objanjava koje gotovo svi uenici znaju
b)preopirno,nefunkcionalno, kvazistimulativno uvoenje uenika u nastavi rad na
poetku asa
v)formalistiko ponavlanje odreenog gradiva u sluajevima kada to nije uslov
shvatanja novih programskih sadraja.
g)didaktiki egzibicionizam (gomilanje nastavnih sredstava i didaktikih materijala,
uvjebavanje ve usvojenih postupka , obzbjeenje prevelikog vremena za samostalan
rad uenika bez provjeravanja rezultata, primjena didaktikih inovacija koje ne
odgovaraju sustini programskog sadraja, uzrastu i obuenosti nastavnika, previe
zabave,....).
d)zapostavlanje upuivanja i vjebanja uenika u primjeni metoda i tehnika uspjenog
uenja i slino.

*Ostvarivanje principa racionalizacije i ekonominosti vri se:

-blagovrmenim /godinjim, mjesenim, sedminim / planiranjem programskog gradiva
-izborom, didaktiki prikladnom primjenom i kombinacijom nastavnih sistema, oblika i metoda
koje odgovaraju prirodi nastavnog gradiva, sposobnostima i potrebama uenika, to vodi
pobolanju kvaliteta procesa i rezultata uenja
- didaktiki osmilen i funkcionalno koritena nastavna tehnika, sredstva i didaktiki materijali koji
olakavaju proces uenja
-studiozno pripremiti, implementirati i provjeravati inovacije u nastavi
-struno - metodiki prikladnom organizacijom aktivnosti uenika i nastavnika tokom asa naroiot
se postigne racionalnost, ekonominost i pedagoka efikasnost nastave
* Svakako da se podrazumijeva dae racionalan i ekonomian rad uspjenije organizovati struno
obrazovani i moderno didaktiko-metodiki obueni nastavnici.

XXI DIDAKTIKA PRAVILA: su smjernice za konkretniju nastavnikovu angaovanost u

podsticanju i usmjravanju aktivnosti uenika u nastavnim situacijama
- didaktika pravila se izvode iz didaktikih principa
- J.D. Komenski i A. Disterveg navode najvanija pravila:
1. Od blinjeg ka dalem
2. Od lakeg ka teem
3. Od poznatog ka nepoznatom
4. Od prostog ka sloenog

- nauna vrijednost didaktikih pravila, po nekim didaktiarima, stavlaju se u krug

didaktikih zakonitosti kao deterministiki protee veze meu faktorima i tokvima nastave
- pravila treba shvatiti i fleksibilno koristiti kako ne bi odveli u didaktiki ablonizam i
diletantizam.

XXII OBLICI NASTAVNOG RADA:

* Pri definisanju oblika nastavnog rada savremeni teoretiari poalze od socijalnih /drutvenih /
oblika ili formi rada uenika u nastavi.
- prema broju uenika jednog odjelenja koji zajedno rade razlikuju se:
- frontalni
- grupni
- individualni
- tandemski oblik rad u nastavi
26
* Frontalni oblik nastavnog rada:
- ovdje nastavnik istovremeno za sve polaznike jednog odjelenja izlae, obrazlae, pokazuje
ili procjenjuje odreeni nastavni sadraj
- nastao je u razredno predmetnom sistemu, ali i sada traje
- on je lak i jednostavan za praktinu primjenu
- dok nastavnici izlau gradivo uenici ga prate, razmilaju, zapaaju odnosno uestvuju u
zajednikom nastavnom procesu

SLABOSTI FRONTALNOG OBLIKA NASTAVNOG RADA:

- Dominacija je prouavalaka aktivnost nastavnika, uenik je u pasivnoj poziciji ime je
zanemareno njegovo samostalno uenje

- Nastavni rad je podeen prosjenom ueniku i takav rad ne odgovara ispodprosjenom i

darovitim uenicima, ni po sloenosti, niti po ritmu rada

- Nema dovolno mogunosti za povezivanje teorije i prakse, pa su usvojena znanja

verbalna i relativno brzo se zaboravlaju

- Teko se odrava panja i misaona aktivnost svih prisutnih

- Veoma je mala mogunost da nastavnik kontaktira sa svakim uenikom pojedinano.

*Ove slabosti otklanjati kombinovanjem frontalnog oblika nastavnog rada sa ostalim oblicima
nastavnog rada.

*GRUPNI OBLIK NASTAVNOG RADA:

- Grupni oblik rada nastaje podjelom odjelenja uenika na vie grupa koje samostalno
izvravaju / od nastavnika / dobijene radne zadatke.
- Nastavnik dijeli pojedince u grupe, daje grupama zadatke, objanjava nain rada, pomae
onim grupama koje mu se obrate, rukovodi objedinjavanjem njihovog rada pred cijelim
odjelenjem, kombinuje ovaj oblik rada sa ostalim oblicima nastave

- GRUPE:- optimalno 3-5 uenika

- grupisanje spontano ( slobodno ) uee
dirigovano od strane nastavnika
- kriterij: -ocjene kolskog uspjeha iz
pojedinog predmeta
- dobrovolnost,sposobnost,sklonost
- mjesto sjedenja, stanovanja
- radne mogunosti
- azbuni redoslijed u dnevniku
-Dobro sastavlena grupa je uslov za uspjenu saradnju meu njenim lanovima
-Ogranizacija grupnog rada dosta js sloena.Nastav-
nici i uenici treba solidno da se pripreme.
-U grupnom radu postoje 3 dijela asa:
1. Uvodni dio je zajedniki za sve uenike gdje se objanjavaju kluni pojmovi rada,
formiraju se grupe i saoptavaju im se radni zadaci i slino
2. Glavni dio asa posveen je grupnom radu, vodi untargrupna diskusija, priprema se
grupni izvjetaj
3. Zavrni dio asa /faza integracije / obuhvata grupne izvjetaje,
objedinjavanje,zakluivanje, eventualno zadavanje domaih zadataka i drugo.
-Integrativna faza posebno je znaajna u diferenciranom nastavnom radu.
27
* Prednosti grupnog rada:-ima uolivu motivaconu i socijalizacijsko-komunikacijsku vrednost
- doprinosi misaono-kritike vrijednosti
- doprinosi misoano kritikoj angaovanosti uenika i njihovom osposoblavanju da vie
odgovorno vrednovanje sopstvenog rad i grupnih ostvarenja.unosi dinamiku u nastavi.

-Ovaj oblik rada nedovolno se praktikuje u nastavi

-Uzroci ovome lee u:
-nedovolna obuenost nastavnika
-sloenost pripreme
-skuenost prostora
-ukorenjenost tradicionalizma u
forsiranju frontalnog rada.
-Ove uzroke treba otkloniti i grupni oblik nastavnog rada to vie organizovati i kombinovati ga
sa frontalnim radom.

INDIVIDUALNI OBLIK NASTAVNOG RADA:

-Zasniva se na samostalnom radu svakog pojedinca u odjelenju
-Ovaj oblik rada praktikuje se u 3 varijante:
a) direktna komunikacija jednog uenika sa
nastavnikom
b) individualan rad svakog uenika u odjelenju na istim zadacima /uz povremenu pomo
nastavnika /
v) individualan rad svakog uenika u odjelenju na razliitim /diferenciranim/ zadacima
prilagoenim predznanju i individualnim sposobnostima uenika, pa se esto naziva i
individualizovana nastava.

-Prva varijanta dominira u umjetnikim kolama i struno-praktinoj nastavi.Trebala bi se vie

korisiti u dopunskoj , instruktivnoj , izbornoj, pa i u redovnoj nastavi

FAZE: uenik se upoznaje sa zadacimasamostalna aktivnostprocjena uspjenosti obavlenog

posla

-U drugoj varijanti nastavnik svim uenicima daje pitanja /istovrsna/ za tihi samostalan rad.
ovdje su hednikepirani slabi i nadareni uenici (objasniti )
-Ove slabosti se otkalanjaju davanjem pitanja razliite sloenosti gdje se prvo na listiu daju laka
pitanja pa tea-----
-Trea varijanta dobija sve vei znaaj u didaktici
-Ona se smatra didaktikom inovacijom.Tu je zastuplena:
-nastava razliitih niova sloenosti
-rad na zadacima razliite teine
-rad u grupama nivoa
-primjena nastavnih listia
-razgranati model programske nastave
-mikronastava
-individualno planirana nastava
-kompjuterizovana nastava itd.

-Ovaj oblik nastave ima vie prednosti nego slabosti ,jer vie doprinosi aktivnosti svakog
uenika, podstie smoinicijativnost i samostalnost uenika.odgovara pojedninanom tempu
nepredovanja.prua priliku za njegovanje linog stila rada i boli razvoj radnih navika i tehnika
uenja.
-Individualni oblik rada ini nastavu fleksibilnijom i raznovrsnijom
28
RAD U PAROVIMA /TANEDEMIMA/ U NASTAVI:
-Dobijeni zadatak zajedno izvravaju dvojica uenika
-Razlozi za eu primjenu ovakvog oblika rada:

SOCILOKI:
-zajednike aktivnosti zbliavaju uenike
- potpunije formiranje uvjerenja, stavova, aspiracija i drutveno prihvatlivih oblika
ponaanja
- razvijanje smisla i potreba za drugarstvom
- naputanje egocentrinih stavova i razvijanje smisla za razumijevanje sagovornika

PSIHOLOKI:
-Dinaminija i slobodnija komunikacija, povolna radna atmosfera,smanjena napetost zbog
eventualnog neuspjeha, bra adaptacija na nastavne uslove rada
-Misaona aktivizacija, vjebanje u pronalaenju novih ideja i njihova primjena
-Razvijanje sposodnosti i navika za kooperativn i aradniki rad u paru doprinosi socijalizaciji
linosti

PEDAGOKI:
- usaglaavanje temparada doprinosi vaspitanju drutveno prihvatlivih osobina linosti
uenika
- mogunost muusobnog praenja, uporeivanja i vrednovanja postignua, naina rada to
djeluje motivaciono
- efikasnije uenje-uenja, usaglaavanje i racionalizacija tempa uenja doprinosi
osposoblavanju uenika za samoobrazovanje i samovaspitanje.

DIDAKTIKI:
- u tandemu svaki uenik lake dolazi do izraaja afirmacija njegove linosti
- tempo usvajanja znanja prilagoava se svakom partneru lake nego u kolektivnom radu
- samovrednovanjem i uzajamnim vrednovanjem brzo se obezbjeuju povratne informacije
ime se razvija untranja motivacija
- lake se uspostavlaju kontakti sa nastavnikom
- uenik ima aktivnu , vie subjekatsku , poziciju u odnosu na radne zadatke
- vea je ekonominost u odnosu na korienje vremena, enrgije, objekata, nastavnih
sredstava, didaktikih materijala

Didaktike varijante rada u parovima:

a) Instruktivni rad
b) Zajedniko(kooperativno) uenje
v) Individualno uenje u paru
g) Zajdniki stvaralaki rad u paru

- U instruktivnom radu boli uenik pomae slabijem u objanjenju novih pojmova,

injenica, upoznavanjem novih tehnika, nastavnih sredstava, primjene steenog znanja na
novim primjerima i u novim situacijama
- Zajedniko uenje u paru sadri planiranje i organizovanje uenja, posmatranje,
razmilanje, razgovor, sluanje, itanje, opisivanje, izvoenje vjebi, meusobno
vrednovanje, samovrednovanje i primjena znanja.
*Tandemski rad najprikladniji za vie uzraste osnovne kole
*Individualizovani nastavni rad pedagoki je poelan i didaktiko - metodiki mogu na svim
nivoima kolovanja
*Najvie struno - metodikih razloga ima za korektnu izmjenjivost i kombinaciju svih
pomenutih oblika nastavnog rada.
29
 XXIII NASTAVNE METODE= put, postupak,nain
postizanja odreenog cila

- T.Prodanovi:Metode smatra nauno verifikovanim nainima rada uenika i nastavnika

u nastavnom procesu gdje se obezbjeuju optimalni uslovi za racionalnu i efikasnu nastavu

- M.Vilotijevi: Nastava je verifikovani nain na koji uenici pod rukovodstvom

nastavnika u nastavnom procesu stiu znanja, vjetine i navike i razvijaju svoje psihofizike
sposobnosti

- Teoretiari i praktiari ubrajaju metode meu najvanije elemente nastave

- Metode same po sebi nisu dobre nastavne, nego je o njima potrebno dovolno znati i iste
primje-
njivati.
-Komenski, Pestaloci, Herbart pokuali su da iznau jednu metodu za sve predmete
/MONOMETODIZAM/utopija, jer je ispravan prisistup POLIMETODIZMA/ XIX i XX
vijek/
-Bilo je prisutno i uvjerenje AMETODIZMA gdje se nastava izvodi bez metoda, potpuna sloboda
nastavnika i uenika u izboru i nainu nastavnog rada neodrivo

KLASIFIKACIJA( PODJELA) NASTAVNIH METODA:

DISTERVEG:
a) metoda nastavnikog izlaganja
b)- nastavnikov razvojni razgovor

LERNER I SKATKIN:
-metoda objanjavanja i ilustracije
- reproduktivna metoda
- problemsko izlaganje
- istraivaka metoda

M.JANUEVI:
a) metoda za sticanje znanja,vjetina i navika ili metode za obradu novog gradiva
b) metode za utvrivanje gradiva

V.MLADENOVI:(prema oblicima nastavnog rada dijeli ih) :

a) frontalni oblik rada
b) grupni oblik rada

T.PRODANOVI:
1.verbalno- tekstualne ( pripadaju sferi apstraktnog milenja)
2.ilustrativno- demonstrativne ( pripadaju sferi posmatranja )
3.laboratorijsko-eksperimentalne

N.FILIPOVI:
1. metoda usmenog uzlaganja
2. metoda nastavnog razgovora
3. metoda rada sa tekstom
4. metoda pisanih radova
5. metoda ilustracije i demnostracije
6. metoda laboratorijskih i praktinih radova

Ovakva podjela u savremenoj praksi najee se koristi

30

1.METODA USMENOG IZLAGANA
- to je postupak glasnog monolokog izlaganja nastavnih sadraja
- njime se iznose injenice, izraavaju stavovi,poruke, sugestije,interpretacije
evaulacije, usmeno opisuju likovi ,dogaaji , procesi i itd.

VARIJANTE METODE USMENOG IZLAGANA SU:

1. Teorijsko predavanje ili ( predavanje, eks katedra )

- nastvnik se mora dobro spremniti za ovo predavanje

- treba zadovoliti i struno-teorijski niovo slualaca
- ovakvo predavanje je izuzetno apstraktno
- mogu i uenici samostalno pripremiti referate, kritike osvrte.

2.Predavanje proeto razgovorom:

a)pripovjedanje:treba biti slobodno, slikovito,
jasno , uvjerlivo, zanimlivo

b)opisivanje:dobar nastavnik na ovaj nain postie

dobro raspoloenje kod uenika ,
razvija njihovu misaonu mobilnost i
tenju za usavravanjem uenike
govorne kulture

v)objanjavanje: ovjde se tei da uenici shvate uzrono- posledine veze i odnose ,

bitna svojstva pojava, premdeta, procesa

* PREDNOSTI METODE USMENOG IZLAGANA:

- Ekonominost za krae vrijeme iznijeti vie informacija
- uenici prate kontinuitet misli
- uspostavla se veza izmeu prethodnih znanja i iskustava i novih informacija
- njome se razjanjavaju dileme, izaziva saznajna radoznalost

* SLABOSTI METODE USMENOG IZLAGANA:

- nedovolna pripremlenost predavaa
- ova metoda moe dovesti do monotonije u nastavi
- slablenja motivacije za uenje
- sputava misaone aktivnosti i samostalnog rada uenika
- do verbalizma i formalizma u znanju uenika

* 2.METODA NASTAVNOG RAZGOVORA:

- je metoda gdje se pomou pitanja i odgovora odvija nastava

VRSTE RAZGOVORA:
a) Pouni razgovor - nastavnik daje inicijativu
za razgovor, uenik izvrava
te zadatke i odgovara na
pitanja
b)Katehitiki razgovor: - korien u srednjovjekovnim crkvama i kolama
- knjige su pisane u formi pitanja i odgovora
- na postavleno pitanje odgovaralo se napamet nauenim odgvorom
- sada se koristi za uenje , pravila, formula, definicija

v)Majeutiki ili Sokratovski razgovor:

- nastavnik pomae ueniku da sam doe do rjeenja, do saznanja istine( majeutika)
31
 PRIMJER: Sokrat: ta je sa duom?Jeli ona vidliva ili nevidliba?

Uenik: Bar za lude nevidliva

Sokrat: Ali ipak, bar mi odreujemo vidlivo i nevidlivo, po prirodi ludskoj ili misli po kojoj
drugoj ?

Uenik: Po ludskoj
Sokarat:ta da kaemo dakle o dui?Da kaemo da je vidliva ili nevidliva?

- Ovakav razgovor dobio je aktivniju ulogu uenika od katehetikog razgovora.

g)Razvojni razgovor: - razvio se pod uticajem sokratovog razgovora

- na nastavnikova pitanja uenici postupno dolaze do saznanja

- za ovakav razgovor uenici moraju imati predznanja
- ovdje pita onaj koji zna ( nastavnik ) a ne onaj koji treba da saznaje ( uenik )

d) Slobodan razgovor:- uenici razgovaraju,

nastavnik uh usmjerava
- uenici odreuju sadraj, trajanje,uesnike i voenje razgovora

* U metodi nastavnog razgovora formuliu se pitanja razliitog oblika:

a) Jednostavna(jednoznana)-pitanja:
- su najodreenija i poinju rijeima :gdje, koji,
ime, koliko itd.
- koriste se prilikom utvrivanja i ponavlanja gradiva

b)Vieznana pitanja: su precizna, neodreena

nejasna
*Naprimjer:ta se deava promjenom rijenog korita?

v) Kategoriki odreena pitanja:trai se dokazivanje,odreene

radnje,veze,zakluka.
Poinju:dokai, zaklui, povei, pokai

g)Alternativna(disjunktivna)pitanja:
trai se izbor izmeu dvije alternative: sadre veznik ili

d) Retorika pitanja:Postavla nastavnik i na njih sam odgovara, ime pojaava

interesovanje uenika

) Viestruka(sloena)pitanja:Sadre u sebi vie pitanja.Napr: Koje godine i zbog ega

je izbio graanski rat u B i H ?
- didaktiki , gnoseoloki i metodiki vrlo su znaajna pitanja u formi verbalnih impulsa ili
podsticaja kao: blizu si , obrazloi to ,
pomogni mu
- pitanja u nastavi imaju vie didaktikih funkcija:
-usmjeravanje misaone aktivnosti uenika
-zadravanje na bitnom
-podsticanje samostalnosti
uenika
-provjeravanje uspjenosti u usvajanju sadraja
32
- pitanja treba da postavlaju misaoni angaman iji je rezultat uenikov produktivni
odgovor

3.Metoda rada na tekstu u nastavi:metoda itanja

- To je koritenje pisane rijei za ostvarivanje vaspitno-obrzovnih cileva

- Prednost teksta je to mu se moemo vraati vie puta
- Metoda itanja koristi se vie u jeziku i drutvenim naukama
- PREDNOSTI:-usvajanje znanja vee preciznosti i preglednosti
- mogunost eeg ponavlanja istih sadraja
- bogaenje rjenika i izgraivanje knjievnog stila
- sticanje navika druenja sa knjigom ,njegovanje italake kulture
- SLABOSTI:
- ne slue se uenci koji nisu savladali vjetinu itanja
- tee se prilagoditi interesovanjima i predznanjima i sposobnostima uenika
- trai vei mentalni napor i koncetraciju uenika

4.Metoda pisanih radova:

- piu se na : tabli, uenikoj biblioteci, grafologiji i sl.
- na tabli se ispisuje nastavna jedinica i glavni kostur i

-Oblici pisanih radova:prepisivanje, diktat, zabileke, odgvori na pitanja, referat slobodan

sastav
- ova metoda koristi se u svim predmetima i koristi intenziviranju misaono-logikih
aktivnosti i poveanju jeziko-stilske korektnosti.
-

5. METODA ILUSTRACIJE U NASTAVI:

- Ilustracijom se eli istai odreeno svojstvo sadraja i na taj nain saznanje inimo poptunijim

Ilustrovana sredstva:
-crtei,eme,grafikoni,dijagrami
slike,fotografije,figure,makete,
nastavni film, dijafilm, slajdovi,
edukativni softver, modeli

- Ilustracije ne daju gotove odgovore ve podstiu uenike na intenzivnije misaono

angaovanje.
- One pruaju podatke za razmilanje, otkrivanje i zakluivanje.

6.METODA DEMONSTRACIJE U NASTAVI:

-Postoje 2 vrste ove metode:

1. Pokazivanje radi uenja vjetina:
nastavnik pokazuje uenicima kako se obavlaju
odreene operacije/pisanje,
crtanje,plivanje,fotografisanje, modelovanje /
metodom demonstracije
2. pokazivanje nije dovolno ako ga ne prate Pokazivanje radi sticanja znanja:
demonstriranje postrojenja, tehnolokih procesa,
strukture predmeta ,ogledi.

33
 Prednosti:
doprinose da uenici na oigledn i prirodan nain stiu trajna znanja, vjetine i navike
podstie razvoja uenikovih sposobnosti percepiranja
intenzivira razvoj misaonih ,psihomotornih i govornih sposobnosti
Slabosti:
udalenje sloene objekte i pojave nemogue je pokazati u izvornom vidu
apstraktna znanja ne mogu se posredovati usmena ili pismena objanjenja

7.METODA LABORATORIJSKIH RADOVA:

- Pod kontrolom nastavnika uenici rade na materijalu s odgovarajuim instrumentima u

cilu dubleg upoznavnja strukture, oblika i drugih svojstava materije koja se prouava
- Ova metoda uglavnom se koristi u: fizici, hemiji,filozofiji,agronomiji,mehanici,
mainstvu,elektromehanici i umarstvu.

- Ovdje se uenicima omoguava da uoavaju i analiziraju uzrono- posledine veze i

odnose u toj oblasti i u njoj se aktiviraju njihove saznajno-nisaone aktivnosti
- ovom metodom se tee i sporije dolazi do istih znanja to je ovu metodu potrebno
kombinovati sa drugim

* 8.METODA PRAKTINIH RADOVA:

- Ova metoda se primjenjuje najee u struno- praktinoj nastavi, na ferijalnoj praksi, u

drutveno korisnim aktivnostima, prilikom pripreme diplomskih i zavrnih ispita i sl.
- praktini radovi mogu biti proizvodnog, uslunog, tehnikog, ekonomskog, kulturnog,
naunoistraivakog i drugog karaktera.
* Svaka metoda dobra je ako se pravilno odabere i znalaki primjeni i sa ostlim metodama
kombinuje.

XXIV INVOACIJE U NASTAVI:

- Epohalno tehniko-tehnoloki pronalasci, informaciona tehnologija, otkrie ula

omoguuje vrhunski napredak u svim ludskim aktivnostima
- Aleksandar King: Posle parne nita nije tako revolucionarno otkriveno kao ip
- informaciona tehnologija donijee promjene i u obrazovanju
- kola mora preuzeti ulogu u proizvodnji svjeih, inovativnih znanja ili e ostati
prevaziena koja zaostaje za vremenom
- inovacija je uvoenje novine u nastavni proces. ona je uvijek progresivna razvojna
promjena.
- Od izuma do primjene esto proe dugo vremena
- Inovativne kole: One imaju inovativnu kolsku klimu koja uvodi novo.

*KARAKTERISTIKE INOVATIVNE KOLE:

- otvoreno i sa povjerenjem primaju inicijative nastavnika
- nastavnici ne alei dodatno trud ekperimentiu primjenjujui nove oblike nastave /
problemska, individualizovana/
- inovativne kole alu nastavnike na struno usavravanje
- kole i nastavnici pretplatnici na strune asopise
- nastavnici i kola otvoreni prema uenikim pitanjima i prijedlozima
- uionice uvijek otvorene raznim posjetiocima
- na sjednicama nastavnikog vijea dominiraju pitanja iz organizacije nastave
- nastavnici o svojoj koli uvijek imaju pozitivno milenje i uspjeh kole doivlavaju kao
svoj uspjeh.
*Inovatinva kola u mnogome zavisi od direktora kole kao predvodnika inovativnih promjena.
34
-Direktor mora biti profesionalac sa bogatima iskustvom
-kolski pedagozi i psiholozi uestvuju u inovativnoj klimi

*Kako izgleda kola koja prednjai u inovacijama:

- stalno istrauje i eksperimentie
- primjenjuju raznovrsne oblike rada/male grupe individualno /
- koriste savremena nastavna sredstva, obogauju kabinete, laboratorije
- koriste izvori saznanja koje prua sredina
- primjenjuju aktivne nastavne metode, nove tehnike i postupci
- omoguuje svakom ueniku da napreduje sopstvenim ritmom u skladu sa sposobnostima i
prethodnim znanjem
- u nastavnom procesu maksimalno podstie misaonu aktivnost uenika, praktikuje se
uenje rjeavanjem problema i stavralako uenje
- nastavnik nije autoritaran nego , saradniki, na asu ne dri mnogo rije daje priliku
ueniku
- stalno vrednuje rad uenika obezbjeujui povratne informacije.

35