UNIVERZITET U TUZLI

MAŠINSKI FAKULTET
Energetsko mašinstvo
Osnove termografije

LABORATORIJSKA VJEŽBA 3
Određivanje koeficijenta emisije

Marko Divković Predmetni profesor

I-30/14 Dr.sc.Fikret Alić, vanr.prof.
Sadržaj
1. Teorijski uvod ...................................................................................................................... 3
1.1. Emisivnost realnih površina ......................................................................................... 3
2. Mjerenje i obrada rezultata ................................................................................................ 5
Zaključak ..................................................................................................................................... 8

Popis slika
Slika 1.1. Usporedba zračenja crnog i realnog tijela a) spektralna distribucija b) prostorna distribucija

Slika 1.2. Prostorna distribucija ukupne prostorne emisivnosti

Slika 1.3. Zavisnost emisivnosti od temperature za neke materijale

Slika 1.4. Zavisnost emisivnosti od temperature za neke materijale

Slika 2.1. Kontaktni termometar (lijevo i u sredini) i infracrveni termometar proizvođača Fluke (desno)

Slika 2.2. Objekti mjerenja

Popis tabela
Tabela 2.1. Rezultati mjerenja na čeličnoj pločici

Tabela 2.2. Rezultati mjerenja na aluminijskoj pločici

Tabela 2.3. Rezultati mjerenja na kružnoj aluminijskoj pločici (obojena strana)

Tabela 2.4. Rezultati mjerenja na kružnoj aluminijskoj pločici (hrapava strana)

Tabela 2.6. Rezultati mjerenja na čeličnom profilu (polirana površina)

Tabela 2.5. Rezultati mjerenja na čeličnom profilnu (oksidirana površina).

 1. Teorijski uvod

1.1. Emisivnost realnih površina

Kako je zračenje površinski fenomen za crno tijelo se može reći da je idealni emiter u
smislu da ni jedna površina ne može emitirati više zračenja od crnog tijela na istoj temperaturi.
Zbog toga crno tijelo služi kao referentno pri opisu emisivnosti površine realnih tijela. Na
osnovu navedenog emisivnost se može definisati kao omjer radijacije emitovane od realne
površine 𝐸(𝑇) prema radijaciji emitovanoj od crnog tijela 𝐸𝑏 (𝑇) na istoj temperaturi.
U opštem slučaju spektralna radijacija emitirana od površine realnog tijela odstupa od
Plankove distribucije (slika 1.1.a.) štoviše za razliku od crnog tijela ni prostorna distribucija nije
ista u svim pravcima (slika 1.1.b.) to jest nije difuzna. Stoga emisivnost može poprimiti različite
vrijednosti ovisno o tome da li se posmatra u odnosu na talasnu dužinu, pravac ili kao srednja
integralna vrijednost.

Slika 1.1. Usporedba zračenja crnog i realnog tijela a) spektralna distribucija b) prostorna distribucija

Saglasno definiciji emisivnosti može se napisati:

𝐸(𝑇)
𝜀(𝑇) =
𝐸𝑏 (𝑇)
Iz čega slijedi:

𝐸(𝑇) = 𝜀(𝑇)𝐸𝑏 (𝑇) = 𝜀(𝑇)𝜎 𝑇 4

Za dobre provodnike topline može se uzeti da je 𝜀
konstantno do ugla manjeg od 40o nakon čega dolazi do
porasta vrijednosti 𝜀, dok se kod termičkih izolatora ova
vrijednost može uzeti približno istom za uglove do 70o što je
prikazano na slici 1.2.

Slika 1.2. Prostorna distribucija ukupne prostorne emisivnosti

 Reprezentativne vrijednosti ukupne normalne emisivnosti (u pravcu normale na
površinu) prikazane su na slikama 1.3. i 1.4. Kod dobijanja ovih eksperimentalnih krivih
uzimane izvršene su sljedeće generalizacije:
1. Emisivnost metalnih površina je generalno mala (vrijednosti poput 0.02 za
visokopolirane zlatne i srebrene površine)
2. Prisutnost oksidacije na metalnim površinama može značajno uvećati emisivnost
3. Emisivnost toplotnih izolatora je većinom izuzetno visoka
4. Emisivnost toplotnih provodnika se povećava sa temperaturom, dok za
neprovodnike može i da se povećava i da se smanjuje povećanjem temperature

Slika 1.3. Zavisnost emisivnosti od temperature za neke materijale

Slika 1.4. Zavisnost emisivnosti od temperature za neke materijale

 2. Mjerenje i obrada rezultata

U cilju određivanja koeficijenata emisije vršeno je mjerenje temperature površina koje

su predhodno zagrijavanje na temperaturu iznad temperature okoline. Mjerenje je vršeno
kontaktnim termometrom (slika 2.1. lijevo) i bezkontaktnim infracrvenim termometrom (slika
2.1. desno). Zagrijavanje objekata mjerenja vršeno je na rešou(slika 2.2.).

Slika 2.1. Kontaktni termometar (lijevo i u sredini) i infracrveni termometar proizvođača Fluke (desno)

Objekti mjerenja su čelična pločica, aluminijska kružna pločica sa dvije strane, jedna
hrapava, druga glatka, prefarbana, čelični profil oksidirane i glatke površine (slika 2.2.).

Slika 2.2. Objekti mjerenja

Koeficijent emisivnosti određuje se sljedećim postupkom:

Nakon zagrijavanja objekta mjerenja njegova temperatura mjeri se kontaktnim
termometarom. Tako izmjerena temperatura uzima se kao stvarna. Istovremeno se vrši
mjerenje infracrvenim termometrom na čijem displeju se ispisuje prividna temperatura
objekta mjerenja. Na ovom uređaju postoji mugućnost promjene, odnosno prilagođavanja
koeficijenta emisivnosti.
 U tabelama od 2.1. do 2.6. ispisani su rezultati mjerenja za svaki objekat mjerenja
posebno. Mjerenja za jedan objekat rađena su više puta i pri tome se koeficijent emisije na
infracrvenom termometru prilagođavao tako da prividna temperatura bude što približnija
temperaturi izmjerenoj kontaktnim termometrom. Kako se pločica vremenom nekontrolisano
hladila tako se i za svako mjerenja temperatura razlikuje.

Tabela 2.1. Rezultati mjerenja na čeličnoj pločici

Broj Koeficijent emisije Prividna Izmjereno

mjerenja temperatura kontaktnim
termometrom
ε t [°C] t k [°C]
1. 0.55 77.2 67.5
2. 0.7 65.1 54.3
3. 0.84 57.1 53.1
4. 0.90 53.4 53

Za koeficijent emisije čelične pločice usvaja se vrijednost 0.9 za koju je izmjerena

približno ista temperatura (4. mjerenje) kao i kontaktnim termometrom. Prilikom mjerenja
vršeno je postepeno povećavanje koeficijenta emisije od 0.55 koji je predpostavljen za čelik.
Rezultat velike vrijednosti koeficijenta emisije za čelik dobijene ovim mjerenjem je stanje
površine mjernog objekta – čelične pločice.

Tabela 2.2. Rezultati mjerenja na aluminijskoj pločici

ε t [°C] t k [°C]
1. 0.53 23 46.5
2. 0.25 23.2 37
3. 0.10 90 91.1
4. 0.35 55 48
5. 0.40 48.5 43.5
6. 0.40 38.4 40.8

Kod mjerenja temperature aluminijske pločice primjećuju se značajna odstupanja

temperatura mjerenih bezkontaktnim i kontaktnim termometrom.Razlog tome je uzimanje
prevelikih vrijednosti za koeficijent emisije. Najprecinziji koeficijent emisije je 0.1 usvojen za
treće mjerenje (tabela 2.2.).
 U tabeli 2.3. za isti materijal kao u predhodnom slučaju, ali za drugu obradu
površine dobijen je značajno veći koeficijent emisije 0.8.
Tabela 2.3. Rezultati mjerenja na kružnoj aluminijskoj pločici (obojena strana)

ε t [°C] t k [°C]
1. 0.60 68 58
2. 0.7 60 56
3. 0.80 54.7 54.6

Sljedeće mjerenje vršeno je na hrapavoj strani aluminijske pločice. Strana je obrađena

specijalnim premazom. Koeficijent emisije je izuzetno velik 0.98. Što je potvrđeno trećim i
četvrtim mjerenjem – tabela 2.4.
Tabela 2.4. Rezultati mjerenja na kružnoj aluminijskoj pločici (hrapava strana)

ε t [°C] t k [°C]
1. 0.98 71 67.6
2. 0.63 68 57.5
3. 0,98 47 48
4. 0,98 44 43.1

Tabela 2.5. Rezultati mjerenja na čeličnom profilnu (oksidirana površina)

ε t [°C] t k [°C]
1. 0.42 64 83.5
2. 0.30 67.5 77.2
3. 0.21 80 70
4. 0.25 75.5 69
5. 0.27 58.5 64.2
6. 0.23 60 57.1

Tabela 2.6. Rezultati mjerenja na čeličnom profilu (polirana površina)

ε t [°C] t k [°C]
1. 0.30 45 60.9
2. 0.19 46.5 53
3. 0.14 47.8 49.9
4. 0.12 36 41.9

U tabelama 2.5. i 2.6. za istu vrstu materijala – čelik dokazano je da oksidacija na

površini s koje se vršilo mjerenje ima uticaj na koeficijent emisije. Za pliranu površinu usvojen
je 0.14 (3. Mjerenje tabela 2.6.), a za oksidiranu 0.23 (6. Mjerenje tabela 2.5.)
Zaključak

Za određivanje koeficijenta emisije površine nekog materijala potrebno je mjerni

objekat pobuditi, odnosno zagrijati ga na temperaturu višu od ambijentalne. Ovim se postiglo
da mjerni objekat odašilje zračenje koje se detektovalo bezkontaktnim termometrom.
Prilikom rada ovim uređajem potrebno je voditi računa o pravilnom položaju laserskih tačaka
na mjernom objektu.
Iz priloženih rezultata mjerenja vidi se da je za svako određivanje emisivnosti potrebno
više mjerenja. Prilikom postavljanja emisivnosti na bezkontaktnom termometru potrebno je
više iteracija. Za približavanje tačnoj vrijednosti najpogodnije je krenuti od unaprijed dobro
predpostavljene vrijednosti za što je potrebno iskustvo.