ಯೋಗ

ಯೋಗ (ಸಂಸ್ಕ ೃತ, ಪಾಲಿ: योग yóga ) ಎಂದರೆ ಭಾರತದಲಿಿ ಆರಂಭವಾದ ಸಂಪ್ರ ದಾಯಿಕ
ದೈಹಿಕ ಹಾಗೂ ಮಾನಸಿಕ ಆಚರಣೆಗಳ ಬೋಧನಶಾಖೆ.[೧] ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಬೌದಧ ಧರ್ಮ
ರ್ತ್ತು ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳಲಿಿ ಈ ಪ್ದವನ್ನು ಧ್ಯಾ ನದ ಆಚರಣೆಗಳಂದಿಗೆ
ಬಳಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.[೨][೩][೪] ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲಿಿ , ಹಿಂದೂ ತತವ ಶಾಸ್ು ರದ ಆರು
ಸಂಪ್ರ ದಾಯಬದಧ (ಆಸಿು ಕ) ಶಾಖೆ/ಪಂಥಗಳಲಿಿ ಒಂದಕ್ಕಕ ಈ ಪ್ದವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತು ರಲ್ಿ ದೆ,
ಆ ಪಂಥವು ತನು ಆಚರಣೆಗಳಂದ ತಲುಪ್ಲು ಬಯಸುವ ಗುರಿಗೂ ಇದೇ ಪ್ದವನ್ನು
ಬಳಸುತ್ತು ರೆ.[೫][೬] ಜೈನ ಧರ್ಮದಲಿಿ —ಮಾನಸಿಕ,ಮೌಖಿಕ ರ್ತ್ತು ದೈಹಿಕ ಎಲಾಿ
ಚಟುವಟಿಕ್ಕಗಳಗೆ ಇಡಿಯಾಗಿ ಈ ಪ್ದವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತು ರೆ.

ಹಿಂದೂ ತತವ ಶಾಸ್ು ರದಲಿಿ ಪ್ರ ಸು ಪ್ವಾಗುವ ಯೋಗದ ಪ್ರ ಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಂದರೆ ರಾಜ
ಯೋಗ, ಕರ್ಮ ಯೋಗ, ಜ್ಞಾ ನ ಯೋಗ, ಭಕ್ತು ಯೋಗ, ರ್ತ್ತು ಹಠ ಯೋಗ.[೭][೮][೯]
ಪ್ತಂಜಲಿಯ ಯೋಗಸೂತರ ಗಳಲಿಿ ಪ್ರ ಸು ಪ್ವಾಗಿರುವ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂ ತತವ ಶಾಸ್ು ರದ
ಸಂದಭಮದಲಿಿ ಸ್ರಳವಾಗಿ ಯೋಗ ಎಂದೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳು ವ ರಾಜ ಯೋಗವು ಸಂಖಾ
ಸಂಪ್ರ ದಾಯಕ್ಕಕ ಸೇರಿದ್ದು .[೧೦] ಅನೇಕ ಇತರೆ ಹಿಂದೂ ಗರ ಂಥಗಳ್ಳ ಉಪ್ನಿಷತ್ತು ಗಳ್ಳ,
ಭಗವದಿಗ ೋತೆ, ಹಠಯೋಗ ಪ್ರ ದಿೋಪಿಕಾ, ಶಿವಸಂಹಿತೆ ರ್ತ್ತು ಅನೇಕ ತಂತರ ಗಳ್ಳ ಸೇರಿದಂತೆ
ಯೋಗದ ವಿವಿಧ ಮುಖ/ರ್ಗಗ ಲುಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಮಸುತು ವೆ.

ಸಂಸ್ಕ ೃತ ಪ್ದ ಯೋಗ ವು ಅನೇಕ ಅಥಮಗಳನ್ನು ಹಂದಿದೆ,[೧೧] ರ್ತ್ತು ಆ ಪ್ದವು

"ನಿಯಂತ್ರರ ಸುವ,", "ಐಕಾ ವಾಗು" ಅಥವಾ "ಒಗಗ ಟ್ಟಾ ಗು" ಎಂಬಥಮಗಳ ಸಂಸ್ಕ ೃತ ಮೂಲ್
"ಯುಜ್,"ನಿಂದ ವಾ ತಪ ನು ವಾಗಿದೆ.[೧೨] ಇದರ ರೂಪಾಂತರಗಳಂದರೆ "ಸೇರಿಸುವಿಕ್ಕ,"
"ಜೊತೆಗೂಡುವಿಕ್ಕ" "ಒಕ್ಕಕ ಟ" "ಸಂಯೋಗ," ರ್ತ್ತು "ನಿಮಿತು /ಉಪ್ಕರಣ."[೧೩][೧೪][೧೫]
ಭಾರತದ ಹರಗೆ, ಯೋಗ ಪ್ದವನ್ನು ಸಮಾನಾ ವಾಗಿ ಹಠ ಯೋಗ ರ್ತ್ತು ಅದರ
ಆಸ್ನಗಳನ್ನು ಸೂರ್ಚಸ್ಲು (ಭಂಗಿಗಳ್ಳ) ಅಥವಾ ವಾಾ ಯಾರ್ದ ಒಂದ್ದ ರೂಪ್ವಾಗಿ
ಪ್ರಿಗಣಿಸ್ಲಾಗುತು ದೆ. ಯೋಗವನ್ನು ಅಭಾಾ ಸ್ ಮಾಡುವವರು ಅಥವಾ ಯೋಗ
ಸಿದಾಧ ಂತವನ್ನು ಅನ್ನಸ್ರಿಸುವವರನ್ನು ಯೋಗಿ ಅಥವಾ ಯೋಗಿನಿ ಎಂದ್ದ ಕರೆಯುತ್ತು ರೆ.[೧

ಯೋಗದ ಇತ್ರಹಾಸ್
Main article: History of yoga

ರಾಜಯೋಗ

ವೇದ ಸಂಹಿತೆಗಳ್ಳ ತಪ್ಸಿವ ಗಳ ಬಗೆಗ ಪ್ರ ಸು ಪಿಸುತು ವೆ, ಆದರೆ ತಪ್ಶ್ಚ ರ್ಯಮಗಳ(ತಪ್ಸುು
ಮಾಡುವಿಕ್ಕ ) ಬಗೆಗ [[|Brāhmaṇas]] (900ರಿಂದ 500 BCE)ಗಳಲಿಿ ವೇದಗಳ ಮೇಲೆ ಬರೆದ
ವಾಾ ಖೆಾ ಗಳಲಿಿ ಉಲೆಿ ೋಖಗಳವೆ.[೧೭] ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿೋಕತೆಯ (c. 3300–1700 B.C.E.)
ಪಾಕ್ತಸು ನದಲಿಿ ನ ಸ್ಥ ಳಗಳಲಿಿ ಪ್ತೆು ಯಾದ ಮೊಹರುಗಳಲಿಿ ಸಮಾನಾ ವಾಗಿ ಯೋಗ
ಅಥವಾ ಧ್ಯಾ ನದ ಭಂಗಿಯನ್ನು ಹೋಲುವ ರ್ಚತರ ಗಳದು ವು, "ಶಾಸಿು ರೋಯ ಚರ್ಯಮಗಳ ಒಂದ್ದ
ವಿಧ" ಯೋಗದ ಪಾರ ರ್ಚೋನ ರೂಪ್ವನ್ನು ತೋರಿಸುವಂತಹದ್ದ" ಎಂಬುದ್ದ
ಪುರಾತತವ ಶಾಸ್ು ರಜಾ ಗೆರ ಗೋರಿ ಪಾಸ್ಸು ಲ್ರ ಅಭಿಪಾರ ಯವಾಗಿತ್ತು .[೧೮] ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆಯ
ಮೊಹರುಗಳಗೂ ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಸಿಂಧೂ ಯೋಗ ರ್ತ್ತು ಧ್ಯಾ ನಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಗೂ
ಯಾವುದೋ ವಿಧದ ಸಂಬಂಧವಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅನೇಕ ತಜಾ ರು
ಊಹಿಸಿರುತ್ತು ರಾದರೂ, ಇದಕ್ಕಕ ಯಾವುದೇ ರಿೋತ್ರಯ ನಿರ್ಣಮಯಕ ಪುರಾವೆಗಳ್ಳ
ದರೆತ್ರಲ್ಿ .[೧೯]

ಧ್ಯಾ ನದ ಮೂಲ್ಕ ಪ್ರ ಜ್ಞಾ ಯ ಉನು ತ ಹಂತಗಳನ್ನು ಅನ್ನಭವಿಸುವುದರ ತಂತರ ಗಳನ್ನು

ಶ್ರ ರ್ಣಿಕ/ಶ್ರ ಮಾಣಿಕ್/ಶ್ರರ ತ/ಶೃತ್ರ ರ್ತ್ತು ಉಪ್ನಿಷತ್ತು ಗಳ ಸಂಪ್ರ ದಾಯಗಳಲಿಿ
ಅಭಿವೃದಿಧ ಪ್ಡಿಸ್ಲಾಗಿತ್ತು .[೨೦]

ಬೌದಧ ಧರ್ಮಕ್ಕಕ ಮುಂರ್ಚನ ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ಗರ ಂಥಗಳಲಿಿ ಧ್ಯಾ ನದ ಬಗೆಗ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪ ಷಾ

ಪುರಾವೆಗಳಲ್ಿ ವಾದರೂ, ಉಪ್ನಿಷತ್ತು ಗಳಲಿಿ ನ ಬರ ಹಾಮ ಂಡದ ಬಗೆಗಿನ ಹೇಳಕ್ಕಗಳ್ಳ ರ್ತ್ತು
ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಬೌದಧ ಧಮಿೋಮಯ ಗರ ಂಥಗಳಲಿಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವ ಪ್ರ ಕಾರ ಬುದಧ ನ ಇಬಬ ರು
ಗುರುಗಳ ಧ್ಯಾ ನದಿಂದ ಸಧಿಸುವ ಗುರಿಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಉಲೆಿ ೋಖಗಳ ಸ್ಮಾಂತರ
ಪ್ರ ಸು ಪ್ವನ್ನು ಆಧ್ಯರವಾಗಿಟುಾ ಕೊಂಡು ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ಸಂಪ್ರ ದಾಯದಿಂದಲೇ ನಿದಿಮಷಾ
ಸ್ವ ರೂಪ್ವಿರದ ಧ್ಯಾ ನದ ಸಂಸ್ಕ ೃತ್ರಯು ಉದಯವಾಯಿತ್ತ ಎಂದ್ದ ವಾದಿಸುತ್ತು ರೆ.[೨೧]
ಅವರು ಇದರ ಸಧಾ ತೆಗಳೂ ಕಡಿಮೆ ಎಂದೂ ತ್ರಳಸುತ್ತು ರೆ.[೨೨] ಉಪ್ನಿಷತ್ತು ಗಳಲಿಿ ನ
ಬರ ಹಾಮ ಂಡದ ಬಗೆಗಿನ ಹೇಳಕ್ಕಗಳ್ಳ ವಿಚಾರಶಿೋಲ್ ಸಂಪ್ರ ದಾಯವನ್ನು ಬಂಬಸುತು ವೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ತಕ್ತಮಸುವ ಅವರು, ವಿಚಾರಶಿೋಲ್ ಸಂಪ್ರ ದಾಯವಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕಕ ಪಾರ ರ್ಚೋನ
ಋಗೆವ ೋದ ಕಾಲ್ದಲೆಿ ೋ ನಾಸ್ದಿೋಯ ಸೂಕು ವು ಇದಕ್ಕಕ ಪುರಾವೆಯನ್ನು ಹಂದಿದೆ ಎಂದ್ದ
ವಾದಿಸುತ್ತು ರೆ.[೨೧]

ಬೌದಧ ಧರ್ಮದ ಗರ ಂಥಗಳೇ ಬಹುಶಃ ಧ್ಯಾ ನದ ತಂತರ /ಪ್ರ ಕ್ತರ ರ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ
ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಗರ ಂಥಗಳರಬೇಕು.[೨೩] ಅವುಗಳಲಿಿ ಬುದಧ ನಿಗಿಂತ ಮುಂಚೆಯೇ ಚಾಲಿು ಯಲಿಿ ದು
ಧ್ಯಾ ನದ ಆಚರಣೆಗಳ್ಳ ರ್ತ್ತು ಅದರ ಸಿಥ ತ್ರ/ಭಂಗಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಮೊದಲಿಗೆ ಬೌದಧ
ಧರ್ಮದಲಿಿ ಯೇ ಉದಯವಾದ ಆಚರಣೆಗಳ ಬಗೆಗ ಸ್ಹಾ ವಿವರಣೆಗಳವೆ.[೨೪] ಹಿಂದೂ
ಗರ ಂಥಗಳಲಿಿ "ಯೋಗ" ಎಂಬ ಪ್ದವು ಮೊದಲಿಗೆ ಕಠೋಪ್ನಿಷತ್/ಕಥಾ ಉಪ್ನಿಷತ್ನಲಿಿ
ಮೊದಲಿಗೆ ಕಂಡುಬರುತು ದೆ, ಅದರಲಿಿ ಇಂದಿರ ಯಗಳ ನಿಯಂತರ ಣ ರ್ತ್ತು ಮಾನಸಿಕ
ಚಟುವಟಿಕ್ಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥ ಗಿತಗಳಸಿ ಉತ್ತು ಂಗ ಸಿಥ ತ್ರಗೆ ತಲುಪುವುದನ್ನು
ಉಲೆಿ ೋಖಿಸ್ಲಾಗಿದೆ.[೨೫] ಯೋಗದ ಕಲ್ಪ ನೆಯ ವಿಕಾಸ್ದ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರ ಮುಖ
ಗರ ಂಥಮೂಲ್ಗಳಂದರೆ ರ್ಧಾ ಕಾಲಿೋನ ಉಪ್ನಿಷತ್ತು ಗಳ್ಳ, (ca. 400 BCE), ಭಗವದಿಗ ೋತೆಯೂ
ಸೇರಿದಂತೆ ರ್ಹಾಭಾರತ (ca. 200 BCE), ರ್ತ್ತು ಪ್ತಂಜಲಿಯ ಯೋಗಸೂತರ ಗಳ್ಳ (150 BCE).

ಪ್ತಂಜಲಿಯ ಯೋಗಸೂತರ ಗಳ್ಳ

Main articles: Raja Yogaರ್ತ್ತು Yoga Sutras of Patanjali

ಭಾರತ್ರೋಯ ತತವ ಜ್ಞಾ ನದ ಪ್ರ ಕಾರ, ಯೋಗ ಎಂಬುದ್ದ ಆರು ಸಂಪ್ರ ದಾಯಿಕ
ಶಾಖೆಗಳಲ್ಿ ಂದ್ದ. ಸಂಖಾ ದಶ್ಮನ, ಯೋಗ ದಶ್ಮನ, ನಾಾ ಯ ದಶ್ಮನ, ವೈಶೇಷಿಕ ದಶ್ಮನ,
ಮಿೋಮಾಂಸ್ ದಶ್ಮನ, ವೇದಾಂತ ದಶ್ಮನ , ಇವು ರೂಢಿಯಲಿಿ ಬಂದ ಭಾತ್ರೋಮಯ ಷಡ್
ದಶ್ಮನಗಳ್ಳ (ಆರು ತತವ ಸಿದಾಧ ಂತಗಳ್ಳ) .[೨೬][೨೭] ಯೋಗದ ತ್ತತ್ರವ ಕ ವಾ ವಸ್ಸಥ ಯು ಸಂಖಾ
ಪಂಥದಂದಿಗೆ ಸ್ಮಿೋಪ್ದ ಸಂಪ್ಕಮ ಹಂದಿದೆ.[೨೮] ಪ್ತಂಜಲಿ ಋಷಿಗಳ್ಳ ವಾಾ ಖ್ಯಾ ನಿಸಿದ
ಯೋಗ ಪಂಥವು ಸಂಖಾ ರ್ನಶಾಾ ಸ್ು ರ ರ್ತ್ತು ಆಧ್ಯಾ ತಮ ವನ್ನು ಸಿವ ೋಕರಿಸುತು ದೆ, ಆದರೆ ಇದ್ದ
ಸಂಖಾ ಶಾಖೆಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಚ ಆಸಿು ಕ ವಾ ವಸ್ಸಥ ಯಾಗಿದ್ದು , ಸಂಖಾ ದ ಸ್ತಾ ದ ಇಪ್ಪ ತೆು ೈದ್ದ
ಅಂಶ್ಗಳಲಿಿ ದೈವಿಕ ಅಂಶ್ವನ್ನು ಸೇರಿಸಿರುವುದ್ದ ಇದಕ್ಕಕ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ.[೨೯][೩೦] ಯೋಗ
ರ್ತ್ತು ಸಂಖಾ ಗಳ ನಡುವಿನ ಹೋಲಿಕ್ಕಯು ಎಷ್ಟಾ ಸರ್ಾ ತೆ ಹಂದಿವೆರ್ಯಂದರೆ
ಮಾಾ ಕ್ು ಮುಲ್ಿ ರ್ "ಪ್ರಸ್ಪ ರ ಸರ್ಾ ತೆ ಹಂದಿರುವ ಎರಡೂ ತತವ ಗಳನ್ನು ರೂಢಿಗತವಾಗಿ
ದೇವರ ಅಸಿು ತವ ದಲಿಿ ನಂಬಕ್ಕಯಿರುವ ಸಂಖಾ ರ್ತ್ತು ಇಲ್ಿ ದ ಸಂಖಾ ಎಂದ್ದ
ಗುರುತ್ರಸ್ಲಾಗುತು ದೆ...."[೩೧] ಎನ್ನು ತ್ತು ರೆ. ಸಂಖಾ ರ್ತ್ತು ಯೋಗಗಳ ನಡುವಿನ
ಅನ್ಾ ೋನಾ ತೆಯನ್ನು ಹೇನ್ರಿಚ್ ಝಿರ್ಮ ರ್ ಹಿೋಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತು ರೆ:

ಭಾರತದಲಿಿ ಇವೆರಡನ್ನು ಅವಳಗಳಂದ್ದ ಪ್ರಿಗಣಿಸ್ಲಾಗುತು ದೆ, ಒಂದೇ ಪಂಥದ ಎರಡು

ರ್ಗಗ ಲುಗಳ್ಳ. Sāṅkhyaವು ಮಾನವ ಧರ್ಮದ ಮೂಲ್ಭೂತ ಸೈದಾಧ ಂತ್ರಕ
ಪ್ರ ತ್ರಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿೋಡುತು ದಲ್ಿ ದೇ ಅದರ ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿ ಗಣಿಸುವುದಲ್ಿ ದೇ,
ನಿಬಮಂಧದ(ಬಂಧ ) ಸಿಥ ತ್ರಯಲಿಿ ಪ್ರಸ್ಪ ರ ಸ್ಹಕಾರಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಿ ೋಷಿಸಿ, ಅವುಗಳ
ತಡಕ್ತನಿಂದ ಬಡುಗಡೆ ಪ್ಡೆಯುವುದ್ದ ಅಥವಾ ಬಡುಗಡೆಯಲಿಿ ಪ್ರ ತೆಾ ೋಕಗಳ್ಳು ವುದನ್ನು
ವಿವರಿಸಿದರೆ, ([[|mokṣa]] ), ಯೋಗವು ತಡಕ್ತನಿಂದ ಬಡುಗಡೆ ಪ್ಡೆಯುವುದರ
ಪ್ರ ಕ್ತರ ರ್ಯಯ ಶ್ಕ್ತು ಕ್ತರ ಯಾವಾದವನ್ನು , ಆ ಬಡುಗಡೆಯನ್ನು ಪ್ಡೆಯಲು ಕಾಯಮತಃ ಸಧಿಸ್ಲು
ಬೇಕಾದ ತಂತರ ಗಳ ಅಥವಾ 'ಬೇಪ್ಮಡಿಕ್ಕ-ಏಕ್ತೋಕರಣ' (ಕೈವಲ್ಾ ) ತಂತರ ಗಳ ಸೂಥ ಲ್ ವಿವರಣೆ
ನಿೋಡುತು ದೆ.[೩೨]

ಪ್ತಂಜಲಿಯವರಿಗೆ ಔಪ್ಚಾರಿಕ ಯೋಗ ತತವ ಜ್ಞಾ ನದ ಸಥ ಪ್ಕರೆಂದ್ದ ವಾಾ ಪ್ಕವಾಗಿ

ರ್ನು ಣೆ ನಿೋಡಲಾಗಿದೆ.[೩೩] ರ್ನಸ್ು ನ್ನು ನಿಯಂತ್ರರ ಸುವ ವಾ ವಸ್ಸಥ ಯಾದ ಪ್ತಂಜಲಿಯವರ
ಯೋಗವನ್ನು ರಾಜಯೋಗವೆಂದ್ದ ಕರೆಯಲಾಗುತು ದೆ.[೩೪] ಪ್ತಂಜಲಿ "ಯೋಗ" ಎಂಬ
ಪ್ದವನ್ನು ತರ್ಮ ಎರಡನೇ ಸೂತರ ದಲಿಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತು ರೆ,[೩೫] ಅದ್ದ ಅವರ ಸಂಪೂಣಮ
ಸಧನೆಯ ನಿರೂಪ್ಣೆಯನ್ನು ಕೊಡುವ ಸೂತರ ಕ್ಕಡ ಹೌದ್ದ:

योग: चित्त-वृचत्त चिरोध:

( yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ )
- ಯೋಗಸೂತರ ಗಳ್ಳ 1.2

ಈ ಸಂಕ್ತಿ ಪ್ು ನಿರೂಪ್ಣೆಯು ಮೂರು ಸಂಸ್ಕ ೃತ ಪ್ದಗಳ ಅಥಮದ ಮೇಲೆ

ಅವಲಂಬತವಾಗಿದೆ. I. K. ತೈಮಿು ಯವರು ಇದನ್ನು "ಯೋಗವೆಂದರೆ ರ್ನಸಿು ನ (citta )
ಚಂಚಲ್ತೆಗಳ (vṛtti ) ಮೇಲಿನ ಪ್ರ ತ್ರರೋಧ/ನಿಬಮಂಧ ಹೇರುವಿಕ್ಕ (nirodhaḥ )" ಎಂದ್ದ
ಭಾಷಂತರಿಸುತ್ತು ರೆ.[೩೬] ಯೋಗದ ನಿರೂಪ್ಣೆಯ ಪಾರ ರಂಭದಲೆಿ ೋ nirodhaḥ ಪ್ದದ ಬಳಕ್ಕ
ಮಾಡಿರುವುದ್ದ ಬೌದಧ ಧರ್ಮದ ತ್ತಂತ್ರರ ಕ/ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪ್ದಗಳ್ಳ ಹಾಗೂ ಕಲ್ಪ ನೆಗಳ್ಳ
ಯೋಗಸೂತರ ದಲಿಿ ವಹಿಸುತ್ರು ರುವ ಪ್ರ ಮುಖ ಪಾತರ ಕ್ಕಕ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ; ಈ
ಪಾರ ಮುಖಾ ತೆಯು ಪ್ತಂಜಲಿಯವರಿಗೆ ಬೌದಧ ಧರ್ಮದ ಕಲ್ಪ ನೆಗಳ ಅರಿವಿತ್ತು ಹಾಗೂ
ಅವರು ಅದನ್ನು ತರ್ಮ ವಾ ವಸ್ಸಥ ಯಳಗೆ ಅಳವಡಿಸಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂರ್ಚಸುತು ದೆ.[೩೭]
ಸವ ಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರು ಈ ಸೂತರ ವನ್ನು "ಯೋಗವೆಂದರೆ ರ್ನಸಿು ನ ಅಂತರಾಳವನ್ನು
(ರ್ಚತು ) ವಿವಿಧ ರೂಪ್ಗಳನ್ನು (ವೃತ್ರು ಗಳ್ಳ) ತ್ತಳದಂತೆ ನಿಗರ ಹಿಸುವುದ್ದ" ಎಂದ್ದ
ವಾಾ ಖ್ಯಾ ನಿಸಿದರು.[೩೮]

ಪ್ತಂಜಲಿಯ ಗರ ಂಥಗಳ್ಳ "ಅಷಾ ಂಗ ಯೋಗ" ("ಎಂಟು-ಅಂಗಗಳ ಯೋಗ ") ಎಂದ್ದ

ಕರೆಯಲಾದ ವಾ ವಸ್ಸಥ ಗೆ ಸ್ಹಾ ತಳಹದಿಯಾದವು. ಈ ಎಂಟು-ಅಂಗಗಳ ಕಲ್ಪ ನೆಯು 2ನೇ
ಗರ ಂಥದ 29ನೇ ಸೂತರ ದಿಂದ ವುಾ ತಪ ನು ವಾಗಿದೆಯಲ್ಿ ದೇ ಇಂದ್ದ ಬೋಧಿಸ್ಲಾಗುತ್ರು ರುವ
ಕಾಯಮತಃ ರಾಜಯೋಗದ ಪ್ರ ತ್ರ ರೂಪ್ದ ಜೋವಾಳ ಲ್ಕ್ಷಣವು ಇದೇ ಆಗಿದೆ. ಆ ಎಂಟು
ಅಂಗಗಳಂದರೆ:

1. ಯರ್ (ಐದ್ದ "ವಜಮನೆಗಳ್ಳ" ): ಅಹಿಂಸ್ಸ, ಸ್ತಾ ಪಾಲ್ನೆ, ಅತ್ತಾ ಸ್ಸಪ್ಡದಿರುವುದ್ದ, ಇಂದಿರ ಯ

ನಿಗರ ಹ, ರ್ತ್ತು ಸವ ಧಿೋನತೆಯ ನಿಗರ ಹ.
2. ನಿಯರ್ (ಐದ್ದ "ಅನ್ನಷಾ ನಗಳ್ಳ"): ಶುದಧ ತೆ, ಸಂತ್ತಷಿಾ , ಸಂಯರ್, ಅಧಾ ಯನ, ರ್ತ್ತು
ದೇವರಲಿಿ ಶ್ರರ್ಣಗತ್ರ.
3. ಆಸ್ನ : ಅಕ್ಷರಶಃ ಅಥಮವೆಂದರೆ "ಪಿೋಠ/ಕುಳತ್ತಕೊಳ್ಳು ವಿಕ್ಕ", ಹಾಗೂ ಪ್ತಂಜಲಿಯವರ
ಸೂತರ ಗಳಲಿಿ ಧ್ಯಾ ನಕ್ಕಕ ಕುಳತ್ತಕೊಳ್ಳು ವ ಭಂಗಿಗಳಗೆ ಈ ಪ್ದವನ್ನು ಉಲೆಿ ೋಖಿಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
4. ಪಾರ ರ್ಣಯಾರ್ ("ಉಸಿರನ್ನು ನಿಯಂತ್ರರ ಸುವುದ್ದ"): ಪಾರ ಣ , ಉಸಿರು, "ಆಯಾರ್",
ನಿಯಂತರ ಣ ಅಥವಾ ನಿಲಿಿ ಸುವಿಕ್ಕ. ಜೋವ ಶ್ಕ್ತು ಯ ನಿಯಂತರ ಣವೆಂದೂ ಸ್ಹಾ
ಅರ್ಥಮಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.
5. ಪ್ರ ತ್ತಾ ಹಾರ ("ಆಮೂತಮವಾಗಿರುವಿಕ್ಕ"): ಬ್ರಹಾ ವಸುು ಗಳಂದ ಇಂದಿರ ಯಗಳನ್ನು
ದೂರವಿಡುವಿಕ್ಕ.
6. ಧ್ಯರಣ ("ಏಕಾಗರ ತೆ"): ಗರ್ನವನ್ನು ಒಂದ್ದ ವಸುು ವಿನ ಮೇಲೆಯೇ ಕಂದಿರ ೋಕರಿಸುವುದ್ದ.

7. ಧ್ಯಾ ನ ("ಧ್ಯಾ ನ"): ಧ್ಯಾ ನದ ಗುರಿಯ ಸ್ವ ಭಾವದತು ಅತ್ರೋವ ರ್ಚಂತನೆ.

8. ಸ್ಮಾಧಿ ("ಬಡುಗಡೆ"): ಧ್ಯಾ ನದ ಗುರಿಯಲಿಿ ಯೇ ತನು ನ್ನು ರ್ಗು ನಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳು ವುದ್ದ.

ಈ ಪಂಥದ ದೃಷಿಾ ಕೊೋನದಲಿಿ ಉತ್ತು ಂಗ ಸಿಥ ತ್ರಯು ವಿಶ್ವ ದ ವೈವಿಧಾ ತೆಗಳ

ಅನ್ನಭವಗಳನ್ನು ಮಿಥ್ಯಾ ರ್ಯನ್ನು ವುದಿಲ್ಿ . ಈ ದೈನಂದಿನ ವಿಶ್ವ ವು ವಾಸ್ು ವ. ಇದ್ದ
ಮಾತರ ವಲ್ಿ , ಉತ್ತು ಂಗ ಸಿಥ ತ್ರರ್ಯನ್ನು ವುದ್ದ ವಿಶ್ವ ದಲಿಿ ರುವ ಜೋವಿಗಳಲಿಿ ಕ್ಕಲ್ವು ಜೋವಿಗಳ್ಳ
ತರ್ಮ ನ್ನು ತ್ತವು ಅರಿತ್ತಕೊಳ್ಳು ವುದ್ದ ಮಾತರ ; ಎಲಾಿ ವಾ ಕ್ತು ಗಳಲಿಿ ರುವ ಅಂಶ್
ಸವಮತ್ರರ ಕವಾದ್ದದದಲ್ಿ .[೩೯]

ಭಗವದಿಗ ೋತೆ
Main article: Bhagavad Gita

ಭಗವದಿಗ ೋತೆಯು ('ಭಗವಂತನ ಗಿೋತೆ'), ಯೋಗ ಎಂಬ ಪ್ದವನ್ನು ಬಹಳ ವಾಾ ಪ್ಕ
ಅಥಮಗಳಲಿಿ ಬಳಸುತು ದೆ. ಪೂಣಮ ಅಧ್ಯಾ ಯವಂದನೆು ೋ (ch. 6) ಧ್ಯಾ ನದಂದಿಗೆ[೪೦]
ಸಂಪ್ರ ದಾಯಿಕ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಯ ಬಗೆಗ ಮುಡಿಪಾಗಿಟಿಾ ರುವುದಲ್ಿ ದೇ, ಇದ್ದ
ಯೋಗದ ಮೂರು ಪ್ರ ಧ್ಯನ ವಿಧಗಳನ್ನು ಪ್ರಿಚಯಿಸುತು ದೆ :[೪೧]

 ಕರ್ಮ ಯೋಗ: ಕಾಯಮಪ್ರ ವೃತ್ರು ಯ ಯೋಗ,

 ಭಕ್ತು ಯೋಗ: ದೈವಶ್ರ ದೆಧ ಯ ಯೋಗ,
 ಜ್ಞಾ ನ ಯೋಗ: ಜ್ಞಾ ನದ ಯೋಗ.
ರ್ಧುಸೂದನ ಸ್ರಸ್ವ ತ್ರಯವರು (b. ಸುಮಾರು 1490) ಗಿೋತೆಯ ಮೊದಲ್ ಆರು
ಅಧ್ಯಾ ಯಗಳನ್ನು ಕರ್ಮ ಯೋಗಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಪ್ಟಾ ದೆು ಂದ್ದ, ರ್ಧಾ ದ ಆರು ಅಧ್ಯಾ ಯಗಳ್ಳ
ಭಕ್ತು ಯೋಗಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಪ್ಟಾ ದೆು ಂದ್ದ, ಹಾಗೂ ಕೊನೆಯ ಆರು ಜ್ಞಾ ನಕ್ಕಕ (ತ್ರಳ್ಳವಳಕ್ಕ)
ಸಂಬಂಧಪ್ಟುಾ ದೆಂದ್ದ ಗಿೋತೆಯನ್ನು ಮೂರು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಸಿದರು.[೪೨] ಇತರ
ವಾಾ ಖ್ಯಾ ನಕಾರರು ಪ್ರ ತ್ರ ಅಧ್ಯಾ ಯಕ್ಕಕ ಪ್ರ ತೆಾ ೋಕ 'ಯೋಗ'ವನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿ, ಹದಿನೆಂಟು
ವಿವಿಧ ಯೋಗಗಳನ್ನು ವಣಿಮಸಿದಾು ರೆ.[೪೩]

ಹಠ ಯೋಗ
Main articles: Hatha yogaರ್ತ್ತು Hatha Yoga Pradipika

ಹಠಯೋಗವೆಂಬುದ್ದ 15ನೇ ಶ್ತಮಾನದ ಭಾರತದಲಿಿ ಹಠಯೋಗ ಪ್ರ ದಿೋಪಿಕಾವನ್ನು

ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಯೋಗಿ ಸವ ತ್ತಮ ರಾರ್ರಿಂದ ವಣಿಮಸ್ಲ್ಪ ಟಾ ನಿದಿಮಷಾ ಯೋಗ ವಾ ವಸ್ಸಥ .
ಹಠ ಯೋಗವು ಪ್ತಂಜಲಿಯವರ ರಾಜಯೋಗದಿಂದ ಗಣನಿೋಯ ಪ್ರ ಮಾಣದ
ವಾ ತ್ತಾ ಸ್ಗಳನ್ನು ಹಂದಿದ್ದು , ಇದ್ದ ಷಟಕ ರ್ಮ ಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ಭೌತ್ರಕ ಶ್ರಿೋರವನ್ನು
ಶುದಿಧ ೋಕರಿಸಿ, ತನ್ಮಮ ಲ್ಕ ರ್ನಸುು (ಹ ), ರ್ತ್ತು ಪಾರ ಣ , ಅಥವಾ ಚೈತನಾ (ಠ )ಗಳ
ಶುದಿಧ ೋಕರಣ ಮಾಡುವುದರ ಮೇಲೆ ಕಂದಿರ ೋಕರಿಸುತು ದೆ.[೪೪][೪೫] ಕುಳತ್ತಕೊಳ್ಳು ವ ಆಸ್ನ,
ಅಥವಾ ಕುಳತ್ತ ಧ್ಯಾ ನಿಸುವ ಭಂಗಿಯ, ಪ್ತಂಜಲಿಯವರ ರಾಜಯೋಗಕ್ಕಕ
ಹೋಲಿಸಿದರೆ,[೪೬] ಇದ್ದ ಆಸ್ನಗಳನ್ನು (ಬಹುವಚನ) ಜನಪಿರ ಯ ಬಳಕ್ಕಯಲಿಿ ಹೇಳ್ಳವಂತೆ
ಪೂಣಮ ದೇಹದ 'ಭಂಗಿಗಳಾಗಿ' ವಿಕಾಸ್ಗಳಸುತು ದೆ.[೪೭] ಇತ್ರು ೋರ್ಚನ ದಿನಗಳಲಿಿ ಅನೇಕರು
"ಯೋಗ" ಪ್ದದಂದಿಗೆ ಸ್ಮಿೋಕರಿಸುವ ಶೈಲಿಗಳ್ಳ ಹಠ ಯೋಗದ ಆಧುನಿಕ
ವೈವಿಧಾ ಗಳಲಿಿ ಒಂದಾಗಿರುತು ದೆ.[೪೮]

ಇತರೆ ಸಂಪ್ರ ದಾಯಗಳಲಿಿ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಗಳ್ಳ

ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ

ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಬೌದಧ ಧರ್ಮವು ಧ್ಯಾ ನಸ್ಥ ತನಮ ಯತೆಯಲಿಿ ಸಿಥ ತ್ರಗಳನ್ನು ಮೂತ್ರೋಮಕರಿಸಿತ್ತು .[೪೯]
ಅತ್ರ ಪಾರ ರ್ಚೋನವಾಗಿ ವಾ ಕು ವಾದ ಯೋಗದ ರ್ಚಂತನೆಯು ಬುದಧ ನ ಮೊದಲಿನ
ಧರ್ಮಪ್ರ ವಚನಗಳಲಿಿ ಕಂಡುಬರುತು ದೆ.[೫೦] ಬುದಧ ನ ಒಂದ್ದ ರ್ಹತವ ದ ನವಿೋನ
ಬೋಧವೆಂದರೆ ಧ್ಯಾ ನದ ತನಮ ಯತೆಯನ್ನು ಗರ್ನಪೂವಮಕ ಆಚರಣೆಯಂದಿಗೆ
ಮೇಳೈಸುವುದ್ದ.[೫೧] ಬುದಧ ನ ಬೋಧನೆಗಳ್ಳ ರ್ತ್ತು ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ಗರ ಂಥಗಳಲಿಿ
ದಾಖಲಿಸಿರುವ ಯೋಗದ ನಡುವಿನ ವಾ ತ್ತಾ ಸ್ಗಳ್ಳ ಒಡೆದ್ದ ಕಾಣುತು ವೆ. ಧ್ಯಾ ನದ ಸಿಥ ತ್ರಗಳ್ಳ
ತ್ತವೇ ಅಂತ್ರರ್ವಲ್ಿ , ಅಲ್ಿ ದೇ ಬುದಧ ನ ಪ್ರ ಕಾರ ಧ್ಯಾ ನದ ಉನು ತ ಸಿಥ ತ್ರ ಕ್ಕಡ ಬಡುಗಡೆ
ನಿೋಡುವುದಿಲ್ಿ . ಪೂಣಮ ಪ್ರ ಮಾಣದ ಸಂವೇದನಾರಾಹಿತಾ ದ ಬದಲಿಗೆ, ಕ್ಕಲ್ ರ್ಟಾ ದ
ರ್ನಸಿು ನ ಚಟುವಟಿಕ್ಕ ಇರಬೇಕು: ಬಡುಗಡೆಯ ಸಂವೇದನೆಯಂದಿಗೆ ಗರ್ನಪೂವಮಕ
ಎಚಚ ರವಿರಬೇಕು.[೫೨] ಬುದಧ ನ್ನ ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಯೋಗದಲಿಿ ಬರುವ ಸವಿನ ನಂತರ ಮುಕ್ತು
ಸಿಗುವ ಅಭಿಪಾರ ಯವನ್ನು ಕ್ಕಡ ಅಲ್ಿ ಗಳಯುತ್ತು ನೆ.[೫೩] ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ಯೋಗಿಯ ಪ್ರ ಕಾರ
ಮೊೋಕ್ಷವೆಂದರೆ ಜೋವನದಲಿಿ ಅದೆವ ೈತ ಧ್ಯಾ ನಸ್ಥ ಸಿಥ ತ್ರಯಲಿಿ ರುವಾಗ ಸವಿನಲಿಿ
ಕಂಡುಬರುವ ಸಕಾಿ ತ್ತಕ ರ. ವಾಸ್ು ವಿಕವಾಗಿ ಹಳಯ ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ರೂಪ್ಕಗಳಲಿಿ ಯೋಗಕ್ಕಕ
ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸವಿನಲಿಿ ಸಿಗುವ ಮುಕ್ತು ಗೆ ("ಶಾಂತಗಳ್ಳು ವಿಕ್ಕ",
"ಹರನಡೆಯುವಿಕ್ಕ") ಬುದಧ ನ್ನ ಬೇರೆಯೇ ಆದ ನವಿೋನ ಅಥಮ ನಿೋಡಿದನ್ನ; ಅವರ
ಉಲೆಿ ೋಖಿತ ಆಧ್ಯರಗಳ್ಳ ಜೋವನ್ನಮ ಕು ರಾದ ಸಧುಗಳಡೆ ತೋರಿದವು.[೫೪]

See also: Pranayama § Buddhism

ಯೋಗಾಚಾರ ಬೌದಧ ಧರ್ಮ

ಯೋಗಚಾರ (ಸಂಸ್ಕ ೃತ : "ಯೋಗ ಆಚರಣೆ"[81]), ಯೋಗಾಚಾರ ಎಂದೂ ಹೇಳಲ್ಪ ಡುವ

ಪಂಥವು, 4ರಿಂದ 5ನೇ ಶ್ತಮಾನಗಳಲಿಿ ಭಾರತದಲಿಿ ವಿಕಸ್ನಗಂಡ ತತವ ಜ್ಞಾ ನ ರ್ತ್ತು
ರ್ನಶಾಾ ಸ್ು ರಗಳ ಶಾಖೆಯಾಗಿದೆ. ಯೋಗಾಚಾರವು ತನು ಹೆಸ್ರನ್ನು , ಬೋಧಿಸ್ತವ ನ
ಹಾದಿರ್ಯಡೆಗೆ ತಲುಪುವ ಆಚರಣೆಗಳಲಿಿ ಉದ್ದಾ ಕು ರಾಗುವ ಚೌಕಟಾ ನ್ನು ನಿೋಡುವ ಯೋಗ
ವನ್ನು ಹಂದಿದು ರಿಂದ ಪ್ಡೆದ್ದಕೊಂಡಿದೆ.[೫೫] ಯೋಗಾಚಾರ ಪಂಥವು
ಜ್ಞಾ ನ್ೋದಯವನ್ನು ಪ್ಡೆಯುವ ಮಾಗಮವಾಗಿ ಯೋಗ ವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತು ದೆ.[೫೬]

ಛಾ'ನ್ (ಸಿಯೋನ್/ಝೆನ್) ಬೌದಧ ಧರ್ಮ

ಝೆನ್ (ಇದರ ಹೆಸ್ರು ರ್ಚೋನಿೋ "ಛಾ'ನ್"[೫೭] ಮುಖ್ಯಂತರ ಸಂಸ್ಕ ೃತದ "ಧ್ಯಾ ನ"ದಿಂದ
ಉತಪ ನು ವಾಗಿದೆ) ಎಂಬುದ್ದ ರ್ಹಾಯಾನ ಬೌದಧ ಧರ್ಮದ ಒಂದ್ದ ರೂಪ್. ಬೌದಧ
ಧರ್ಮದ ರ್ಹಾಯಾನ ಶಾಖೆಯು ಯೋಗದಂದಿಗಿನ ತನು ಸಮಿೋಪ್ಾ ಕ್ಕಕ
ಪ್ರ ಸಿದಧ ವಾಗಿದೆ.[೪೯] ಪ್ಶಿಚ ರ್ದಲಿಿ , ಝೆನ್ಅನ್ನು ಯೋಗದಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ವೇಳ
ಸ್ರ್ನವ ಯಗಳಸ್ಲಾಗುತು ದೆ; ಧ್ಯಾ ನದ ಈ ಎರಡೂ ಶಾಖೆಗಳ್ಳ ಸ್ಹಜವಾಗಿ ಸ್ಮುದಾಯ
ಹೋಲಿಕ್ಕಗಳನ್ನು ಪ್ರ ದಶಿಮಸುತು ವೆ.[೫೮] ಈ ಸಂಗತ್ರಯು ಧ್ಯಾ ನಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಝೆನ್
ಬೌದಧ ಶಾಖೆಯು ತನು ಕ್ಕಲ್ ಮೂಲ್ಗಳನ್ನು ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಗಳಲಿಿ
ಹಂದಿರುವುದರಿಂದ ವಿಶೇಷ ಗರ್ನ ಸ್ಸಳಯುತು ದೆ.[೫೯] ಯೋಗದ ನಿದಿಮಷಾ ಅತಾ ಗತಾ
ಅಂಶ್ಗಳ್ಳ ಸಮಾನಾ ವಾಗಿ ಬೌದಧ ಧರ್ಮಕ್ಕಕ ಹಾಗೂ ನಿದಿಮಷಾ ವಾಗಿ ಝೆನ್ಗೆ ಕ್ಕಡ
ರ್ಹತವ ವಾದವು.[೬೦]

ಭಾರತ್ರೋಯ-ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದಧ ಧರ್ಮ

ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಬೌದಧ ಧರ್ಮಕ್ಕಕ ಯೋಗವು ಪ್ರ ಧ್ಯನ ಅಂಶ್ವಾಗಿದೆ. ನಿಂಗ್ಮಾ

ಸಂಪ್ರ ದಾಯದಲಿಿ ಧ್ಯಾ ನದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಏರುತು ಹೋಗುವ ಗಹನತೆಯನ್ನು
ಹಂದಿರುವ ಒಂಬತ್ತು ಯಾನಗಳಾ ಗಿ ಅಥವಾ ವಾಹನಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಸ್ಲಾಗುತು ದೆ.[೬೧]
ಕೊನೆಯ ಆರನ್ನು "ಯೋಗಯಾನಗಳ"ನಾು ಗಿ ವಣಿಮಸ್ಲಾಗುತು ದೆ : ಕ್ತರ ಯಾ ಯೋಗ , ಉಪ್
ಯೋಗ , ಯೋಗ ಯಾನ , ರ್ಹಾ ಯೋಗ , ಅನ್ನ ಯೋಗ ರ್ತ್ತು ಅತ್ತಾ ಚಚ
ಆಚರಣೆಯಾದ, ಅತ್ರ ಯೋಗ .[೬೨] ಸ್ಮಾಮ ಸಂಪ್ರ ದಾಯಗಳ್ಳ ರ್ಹಾಯೋಗ ರ್ತ್ತು
ಅತ್ರಯೋಗಗಳಗೆ ಪ್ಯಾಮಯವಾಗಿ ಅನ್ನತು ರ ಯೋಗ ವಗಮದಂದಿಗೆ ಕ್ತರ ಯಾ, ಉಪ್
(ಚರ್ಯಮ/ಚಯಾಮ ಎನು ಲಾಗುವ), ರ್ತ್ತು ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕ್ಕಡಾ ಹಂದಿವೆ.[೬೩] ಇತರ
ತಂತರ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಗಳಲಿಿ ಉಸಿರು ರ್ತ್ತು ಹೃದಯಗಳ ಲ್ಯದಂದಿಗೆ ಆಚರಿಸುವ
108 ದೈಹಿಕ ಭಂಗಿಗಳೂ ಸೇರಿವೆ. ನಿಂಗ್ಮಾ ಸಂಪ್ರ ದಾಯವು ಆಚರಿಸುವ ಯಂತರ
ಯೋಗವೆಂಬ (Tib. ತ್ತರ ಲ್ ಖೊರ್ ) ಪ್ದಧ ತ್ರಯು ಉಸಿರಿನ ಚಟುವಟಿಕ್ಕ (ಅಥವಾ
ಪಾರ ರ್ಣಯಾರ್), ಧ್ಯಾ ನಸ್ಥ ತನಮ ಯತೆ ರ್ತ್ತು ಪಾಲ್ಕನ ಮೇಲೆ
ಕಂದಿರ ೋಕರಿಸ್ಲಾಗುವಂತಹಾ ನಿಖರ ಸ್ಕ್ತರ ಯ ಚಟುವಟಿಕ್ಕಗಳನ್ನು ಒಳಗಂಡಿದೆ.[೬೪]
ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಯೋಗಿಗಳ ದೇಹಭಂಗಿಗಳನ್ನು ಲುಖ್ಯಂಗ್ನಲಿಿ ನ ದಲಾಯಿ
ಲಾಮಾರ ಬೇಸಿಗೆಯ ದೇವಾಲ್ಯದ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ರ್ಚತ್ರರ ಸ್ಲಾಗಿದೆ. ಚಾಂಗ್ ರರ್ಚತ
ರ್ಧಾ ರ್ ಜನಪಿರ ಯತೆಯ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಯೋಗದ ಗರ ಂಥ(1993)ವು ವಾ ಕ್ತು ಯ ದೇಹದಲಿಿ
ಉತಪ ತ್ರು ಯಾಗುವ ಶಾಖ ಚಾಂದಲಿ (Tib. ತ್ತಮೊಮ ೋ )ಯು "ಒಟ್ಟಾ ರೆ ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಯೋಗದ
ಮೂಲಾಧ್ಯರವೆಂದ್ದ" ದಾಖಲಿಸುತು ದೆ.[೬೫] ತಂತರ ಶಾಸ್ು ರದ ಸೈದಾಧ ಂತ್ರಕ
ಪ್ರಿರ್ಣರ್ಗಳಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸುತ್ತು , ಪಾರ ಣ ರ್ತ್ತು ರ್ನಸುು ಗಳಂತಹಾ ಸುವಾ ಕು
ಧೃವಗಳ ಸ್ರ್ನವ ಯಿೋಕರಣವನ್ನು ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಯೋಗವು ಹಂದಿದೆ ಎಂದ್ದ ಚಾಂಗ್
ಹೇಳ್ಳತ್ತು ರೆ.

ಜೈನಧರ್ಮ

2ನೇ ಶ್ತಮಾನದ CEಯ ಜೈನ ಗರ ಂಥವಾದ ತತ್ತವ ಥಮಸೂತರ ದ ಪ್ರ ಕಾರ ಯೋಗ ವು
ರ್ನಸುು , ಉಸಿರು ರ್ತ್ತು ದೇಹದ ಎಲಾಿ ಚಟುವಟಿಕ್ಕಗಳ ಸಂಗರ ಹ.[೪] ಉಮಾಸ್ವ ತ್ರ
ಯೋಗವನ್ನು ಅಸ್ರ ವ ಅಥವಾ ಕರ್ಮದ ಒಳಪ್ರ ವಾಹ[೬೬] ದ ಜೊತೆಗೆ ಮುಕ್ತು ಪ್ಡೆಯುವ
ದಾರಿಯ ಅವಶ್ಾ ಕತೆಗಳಲಿಿ ಒಂದಾದ —ಸ್ರ್ಾ ಕ್ ಚರಿತೆರ —ಗಳ ನಿಮಿತು ವೂ ಹೌದ್ದ
ಎನ್ನು ತ್ತು ರೆ.[೬೬] ತರ್ಮ ನಿಯರ್ಸರ ಗರ ಂಥದಲಿಿ , ಆಚಾಯಮ ಕುಂದಕುಂದರು, ಯೋಗ ಭಕ್ತು
ಯನ್ನು —ಮುಕ್ತು ಪ್ಥದ ಬಗೆಗಿನ ಶ್ರ ದೆಧ ರ್ಯಂದ್ದ—ಹಾಗೂ ಅದೇ ಭಕ್ತು ಯ
ಉನು ತರೂಪ್ವೆಂದ್ದ ವಣಿಮಸುತ್ತು ರೆ.[೬೭] ಆಚಾಯಮ ಹರಿಭದರ ರ್ತ್ತು ಆಚಾಯಮ
ಹೇರ್ಚಂದರ ರು ತಪ್ಶ್ಚ ರ್ಯಮಯ ಐದ್ದ ಪ್ರ ಮುಖ ಸಂಕಲ್ಪ ಗಳ್ಳ ಹಾಗೂ ಗೃಹಸಥ ಶ್ರ ರ್ದ
12 ಲ್ಘು ಸಂಕಲ್ಪ ಗಳನ್ನು ಯೋಗದ ಅಂಗಗಳಂದ್ದ ಹೇಳ್ಳತ್ತು ರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ Prof.
ರಾಬರ್ಟಮ J. ಝೈಡೆನ್ಬ್ರಸ್ರಂತಹ ಭಾರತ-ಅಧಾ ಯನತಜಾ ರು ಜೈನ ಧರ್ಮವನ್ನು
ಪೂಣಮಪ್ರ ಮಾಣದ ಧರ್ಮವಾಗಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡಿರುವ ಯೋಗದ ರ್ಚಂತನಶೈಲಿಯ
ವಾ ವಸ್ಸಥ ಎಂದ್ದ ಅರ್ಥಮಸಿಕೊಳ್ಳು ವ ಪ್ರಿಸಿಥ ತ್ರಯಿದೆ.[೬೮] Dr. ಹೇನ್ರಿಚ್ ಝಿರ್ಮ ರ್ರು
ಯೋಗವಾ ವಸ್ಸಥ ಯ ಮೂಲ್ವು ಆಯಮರಿಗಿಂತಲೂ ಪಾರ ರ್ಚೋನವಾಗಿದ್ದು , ಅವು
ವೇದಪ್ರ ಮಾಣವನ್ನು ಒಪಿಪ ಕೊಳ್ಳು ತ್ರು ರಲಿಲ್ಿ ವೆಂದ್ದ, ಹಾಗಾಗಿ ಅದನ್ನು ಜೈನ ಧರ್ಮದಂತೆಯೇ
ಅಸಂಪ್ರ ದಾಯಿಕ ಸಿದಾಧ ಂತಗಳಂತೆ ಪ್ರಿಗಣಿಸ್ಲಾಗಿದೆ ಎಂದ್ದ ವಾದಿಸುತ್ತು ರೆ.[೬೯] ಜೈನ
ಪ್ರ ತ್ರಮಾಶಾಸ್ು ರವು ಜೈನ ತ್ರೋಥಮಂಕರರು ಪ್ದಾಮ ಸ್ನ ಅಥವಾ ಕಾಯೋತು ಗಮ
ಯೋಗಭಂಗಿಗಳಲಿಿ ಧ್ಯಾ ನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ರು ದ್ದು ದನ್ನು ರ್ಚತ್ರರ ಸುತು ವೆ. ರ್ಹಾವಿೋರರು
ಮೂಲ್ಬಂಧ್ಯಸ್ನ ಭಂಗಿಯಲಿಿ ಕುಳತ್ತಕೊಂಡೇ ಕವಲ್ ಜ್ಞಾ ನ "ಜ್ಞಾ ನ್ೋದಯ"ವನ್ನು
ಪ್ಡೆದರು ಎನು ಲಾಗುತು ದೆ ಹಾಗೂ ಇದ್ದ ಪ್ರ ಥರ್ ಮೊದಲಿಗೆ ಆಚಾರಾಂಗ ಸೂತರ ದಲಿಿ
ಹಾಗೂ ನಂತರ ಕಲ್ಪ ಸೂತರ ದಲಿಿ [೭೦] ಲಿಖಿತರೂಪ್ದಲಿಿ ಪ್ರ ಸು ಪ್ಗಂಡಿದೆ

ಪ್ತಂಜಲಿಯವರ ಯೋಗಸೂತರ ಗಳಲಿಿ ನ ಐದ್ದ ಯಾರ್/ಯರ್ಗಳ್ಳ ಅಥವಾ ನಿಬಮಂಧಗಳ್ಳ

ಜೈನ ಧರ್ಮದಲಿಿ ನ ಐದ್ದ ಪ್ರ ಧ್ಯನ ಸಂಕಲ್ಪ ಗಳಂದಿಗೆ ಗೂಢ ಸಂಬಂಧವನ್ನು
ಹಂದಿದ್ದು , ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪ್ರ ಬಲ್ ಪ್ರ ಭಾವಕೊಕ ಳಪ್ಟಾ ಂತೆ ಕಂಡುಬರುತು ದೆ.[೭೧][೭೨]
ಯೋಗಸಿದಾಧ ಂತ ರ್ತ್ತು ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರಸ್ಪ ರ ಪ್ರ ಭಾವಗಳನ್ನು
ಅನ್ನಮೊೋದಿಸುವ ಲೇಖಕ ವಿವಿಯನ್ ವತ್ರಮಂಗ್ಟನ್ರು "ಯೋಗವು ಜೈನಧರ್ಮಕ್ಕಕ ತ್ತನ್ನ
ಋಣಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಪೂಣಮವಾಗಿ ಒಪಿಪ ಕೊಳ್ಳು ತು ದಲ್ಿ ದೇ, ಜೈನ ಧರ್ಮವು ಕ್ಕಡ
ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಜೋವನದ ಅವಿಭಾಜಾ ಅಂಗವಾಗಿಸಿಕೊಂಡು ಅದನ್ನು
ಹಿಂದಿರುಗಿಸುತು ದೆ." ಎಂದ್ದ ಬರೆಯುತ್ತು ರೆ.[೭೩] ಸಿಂಧೂಕಣಿವೆಯ ಮೊಹರುಗಳ್ಳ ಹಾಗೂ
ಪ್ರ ತ್ರಮಾಶಾಸ್ು ರಗಳ್ಳ ಕ್ಕಡ ಜೈನ ಧರ್ಮಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಿತ ಯೋಗ ಸಂಪ್ರ ದಾಯಕ್ಕಕ
ಪೂವಮದ ಸಂಪ್ರ ದಾಯದ ಅಸಿು ತವ ಕ್ಕಕ ಸ್ಮಂಜಸ್ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ನಿೋಡುತು ದೆ.[೭೪] ರ್ತು ಷ್ಟಾ
ನಿದಿಮಷಾ ವಾಗಿ, ತಜಾ ರು ಹಾಗೂ ಪುರಾತತವ ಶಾಸ್ು ರಜಾ ರು ಮೊಹರುಗಳಲಿಿ ರ್ಚತ್ರರ ತವಾದ
ಯೋಗಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಹಾ ರ್ತ್ತು ಧ್ಯಾ ನದ ಭಂಗಿಗಳ ಹಾಗೂ ಅನೇಕ ತ್ರೋಥಮಂಕರರ :
ಎಂದರೆ ಋಷಭರ "ಕಾಯೋತು ಗಮ" ಭಂಗಿ ರ್

ತ್ತ ರ್ಹಾವಿೋರರ ಮೂಲ್ಬಂಧ್ಯಸ್ನ ಭಂಗಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪಾಶ್ವ ಮರ ಪ್ರ ತ್ರಮೆಯನ್ನು ಹೋಲುವ

ನೆಟಾ ಗೆ ನಿಂತ್ರರುವ ಸ್ಪ್ಮಗಳಂದ ಸುತ್ತು ವರೆಯಲ್ಪ ಟಾ ಧ್ಯಾ ನ ಮಾಡುತ್ರು ರುವ
ಮೂತ್ರಮಯನ್ನು ರ್ಚತ್ರರ ಸಿರುವ ಮೊಹರುಗಳ ನಡುವಿನ ವಿಪ್ರಿೋತ ಸರ್ಾ ತೆಗಳನ್ನು
ಗರ್ನಿಸಿದಾು ರೆ. ಇವೆಲ್ಿ ವೂ ಕವಲ್ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿೋಕತೆ ರ್ತ್ತು ಜೈನ ಧರ್ಮಗಳ
ನಡುವಿನ ಸಂಪ್ಕಮವನ್ನು ಮಾತರ ವಲ್ಿ , ಅದರಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಗಳಗೆ
ಜೈನ ಧರ್ಮ ನಿೋಡಿರುವ ಕಾಣಿಕ್ಕಯನ್ಮು ಸ್ಹಾ ಸೂರ್ಚಸುತು ವೆ.[೭೫]

ಜೈನ ನಿಯರ್ಗಳು ರ್ತ್ತು ಗರ ಂಥಗಳಲ್ಲಿ ನ ಆಕರಗಳು

ಜೈನರ ಪಾರ ರ್ಚೋನ ಶಾಸಿು ರೋಯ ಗರ ಂಥಗಳ್ಳ ಹಾಗೂ ಆಚಾರಾಂಗ ಸೂತರ ರ್ತ್ತು
ನಿಯರ್ಸರ, ತತ್ತವ ಥಮಸೂತರ etcದಂತಹಾ ಗರ ಂಥಗಳ್ಳ ಯೋಗವನ್ನು ಪಾರ್ರರು ಹಾಗೂ
ತಪ್ಸಿವ ಗಳಬಬ ರಿಗೂ ಅನವ ಯಿಸುವ ಜೋವನಶೈಲಿ ಎಂದ್ದ ಸೂರ್ಚಸಿರುವ ಪ್ರ ಸು ಪ್ಗಳವೆ.
ಯೋಗದ ಜೈನರ ಕಲ್ಪ ನೆಯನ್ನು ರ್ತು ಷ್ಟಾ ವಿಷದವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ ನಂತರದ
ಗರ ಂಥಗಳಂದರೆ:

 ಪೂಜಾ ಪಾದ (5ನೇ ಶ್ತಮಾನ CE)


o ಇಷ್ಾ ೋಪ್ದೇಶ್

 ಆಚಾಯಮ ಹರಿಭದರ ಸೂರಿ(8ನೇ ಶ್ತಮಾನ CE)

o ಯೋಗಬಂದ್ದ
o ಯೋಗದೃಷಿಿ ಸ್ಮುಚಛ ಯ
o ಯೋಗಸಧ/ತಕ
o ಯೋಗವಿಮಿಶಿಕಾ

 ಆಚಾಯಮ ಜೊೋಯಿಂದ್ದ (8ನೇ ಶ್ತಮಾನ CE)

o ಯೋಗಸರ

 ಆಚಾಯಮ ಹೇರ್ಚಂದರ (11ನೇ ಶ್ತಮಾನ CE)

o ಯೋಗಶಾಸ್ು ರ

 ಆಚಾಯಮ ಅಮಿತ್ತಗತ್ರ (11ನೇ ಶ್ತಮಾನ CE)

o ಯೋಗಸರಪ್ರ ಭೃತ
ಇಸ್ಿ ಂ

ಭೌತ್ರಕ ಭಂಗಿಗಳನ್ನು (ಆಸ್ನಗಳ್ಳ) ಹಾಗೂ ಉಸಿರಿನ ನಿಯಂತರ ಣ

(ಪಾರ ರ್ಣಯಾರ್)ಗಳರಡನ್ಮು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಸೂಫಿಪಂಥದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲಿಿ
ಭಾರತ್ರೋಯರ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಗಳ ಪ್ರ ಭಾವವು ಗರ್ನಾಹಮವಾಗಿವೆ.[೭೬] ಪಾರ ರ್ಚೋನ
ಭಾರತ್ರೋಯ ಯೋಗಕ್ಕಕ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಗರ ಂಥವಾದ, ಅಮೃತಕುಂಡವು, ("ಅಮೃತದ ಕೊಳ)"
11ನೇ ಶ್ತಮಾನದಷ್ಟಾ ಮುಂಚೆಯೇ ಅರೇಬಕ್ ಹಾಗೂ ಪ್ಷಿಮಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಗೆ
ಭಾಷಂತರಗಂಡಿತ್ತು .[೭೭]

ರ್ಲೇಷಿಯಾದ ಅಗರ ಇಸಿ ಂ ಸಂಸ್ಸಥ ಯು 2008ರಲಿಿ , ಕಾನ್ಮನಿಗೆ ವಿರುದಧ ವಲ್ಿ ದೇ

ಹೋದರೂ, ಯೋಗವು "ಹಿಂದೂ ಆಧ್ಯಾ ತ್ರಮ ಕ ಬೋಧನೆಗಳ" ಅಂಶ್ಗಳನ್ನು
ಹಂದಿರುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದ್ದ ದೈವದರ ೋಹ ಹಾಗೂ ಹರಾಮ್ ಆಗುತು ದೆ
ಎಂದ್ದ ಯೋಗವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ರು ರುವ ಮುಸಿಿ ರ್ರ ವಿರುದಧ ಒಂದ್ದ ಫತ್ತವ ವನ್ನು
ಹರಡಿಸಿತ್ತ. ರ್ಲೇಷಿಯಾದ ಮುಸಿಿ ಂ ಯೋಗ ಬೋಧಕರು ಈ ನಿಧ್ಯಮರವನ್ನು
"ಅಪ್ಮಾನಕರ" ಎಂದ್ದ ಟಿೋಕ್ತಸಿದರು.[೭೮] ರ್ಲೇಷಿಯಾದ ರ್ಹಿಳಾ ಹಕುಕ ಗಳ ಸಂಘಟನೆ
ಸಿಸ್ಾ ಸ್ಮ ಇನ್ ಇಸಿ ಂ ಕ್ಕಡಾ ಈ ನಿಧ್ಯಮರಕ್ಕಕ ನಿರಾಶಾದಾಯಕ ಎಂಬ ಅಭಿಪಾರ ಯ
ವಾ ಕು ಪ್ಡಿಸಿದ್ದದಲ್ಿ ದೇ, ತ್ತವು ತರ್ಮ ಯೋಗ ತರಗತ್ರಗಳನ್ನು ಮುಂದ್ದವರೆಸುವುದಾಗಿ
ಹೇಳತ್ತ.[೭೯] ಕವಲ್ ದೈಹಿಕ ವಾಾ ಯಾರ್ವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವ ಯೋಗವನ್ನು ಒಪ್ಪ ಬಹುದ್ದ,
ಆದರೆ ಧ್ಯಮಿಮಕ ಮಂತರ ಗಳ ಪ್ಠಣ ನಿಷೇಧ್ಯಹಮವಾಗಿರುತು ದೆ,[೮೦] ಹಾಗೂ ಮಾನವನನ್ನು
ದೈವದಂದಿಗೆ ಸ್ಮಿೋಕರಿಸುವಂತಹಾ ಬೋಧನೆಗಳ್ಳ ಇಸಿ ಂ ತತವ ಶಾಸ್ು ರಕ್ಕಕ
ವಿರೋಧವಾದ್ದದ್ದ ಎಂದ್ದ ಮೇಲಿನ ಫತ್ತವ ಘೋಷಿಸುತ್ರು ತ್ತು .[೮೧] ಇದೇ ತರಹದ
ಧ್ಯಟಿಯಲಿಿ , ಇಂಡೋನೇಷಾ ದ ಕೌನಿು ಲ್ ಆಫ್ ಉಲೇಮಾಸ್ ಎಂಬ ಇಸಿ ಂ ಸಂಸ್ಸಥ ಯು,
ಯೋಗವು "ಹಿಂದೂ ಅಂಶ್ಗಳನ್ನು "[೮೨] ಹಂದಿದೆ ಎಂಬುದರ ಆಧ್ಯರದ ಮೇಲೆ
ಅದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿ ಫತ್ತವ ವನ್ನು ಹರಡಿಸಿತ್ತ. ಈ ಫತ್ತವ ಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ದಾರುಲ್
ಉಲೂಂ ದಿಯೋಬಂದ್ ಎಂಬ ದಿಯೋಬಂದಿ ಇಸಿ ಂ ಬರ ಹಮ ಜ್ಞಾ ನ ಶಿಕ್ಷರ್ಣಲ್ಯವು
ಟಿೋಕ್ತಸಿದೆ.[೮೩]

2009ರ ಮೇನಲಿಿ , ಟಕ್ತಮಯ ಅಲಿ ಬದಮಕೊೋಗುಿ ಎಂಬ ಧ್ಯಮಿಮಕ ವಾ ವಹಾರಗಳ

ನಿದೇಮಶ್ನಾಲ್ಯವು ಅತ್ರರೇಕತೆಯನ್ನು ಉತೆು ೋಜಸುವ ಉದಾ ರ್ವೆಂದ್ದ ಯೋಗದ ವಾಣಿಜಾ
ಉದಾ ರ್ವನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿತ್ತ-ಇದಕ್ಕಕ ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ ಯೋಗದ ಆಚರಣೆಯು ಬಹುಶಃ
ಇಸಿ ಂನಲಿಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕ್ಕಯನ್ನು ನಾಶ್ಗಳಸುತ್ರು ದೆರ್ಯಂದ್ದ ಹಾಗೂ ಇಸಿ ಂಗೆ ಸ್ಪ ರ್ಧಮ
ನಿೋಡುತ್ರು ದೆರ್ಯಂದ್ದ ಬಂದ ಟಿೋಕ್ಕಗಳ್ಳ [೮೪].

ಕ್ರ ೈಸ್ು ಧರ್ಮ

1989ರಲಿಿ , ವಾಾ ಟಿಕನ್ ಸಿಟಿಯು ಝೆನ್ ರ್ತ್ತು ಯೋಗದಂತಹಾ ಪೂವಮದ ಧ್ಯಾ ನದ

ಆಚರಣೆಗಳ್ಳ "ಅಸಂಪ್ರ ದಾಯಿಕ ಧ್ಯಮಿಮಕ ಸಂಸ್ಸಥ ಗಳಾಗಿ ಅವನತ್ರ ಹಂದ್ದವ ಸಧಾ ತೆ
ಇದೆ" ಎಂದ್ದ ಘೋಷಿಸಿತ್ತ.[೮೫] ವಾಾ ಟಿಕನ್ ಸಿಟಿಯ ಈ ಹೇಳಕ್ಕಯ ಹರತ್ತಗಿಯೂ,
ಅನೇಕ ರೋರ್ನ್ ಕಾಾ ಥೊಲಿಕರು ಯೋಗ, ಬೌದಧ ಧರ್ಮ ರ್ತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗಳ
ಅಂಶ್ಗಳನ್ನು ತರ್ಮ ಧ್ಯಮಿಮಕ ಚಟುವಟಿಕ್ಕಗಳಲಿಿ ಬಳಸುತು ಲೇ ಇದಾು ರೆ.[೮೬]
ತಂತ್ರ

Main article: Tantra

ತಂತರ ಶಾಸ್ು ರವು ಜನರ ಬದ್ದಕ್ತನ ಸಮಾನಾ ಸಮಾಜಕ, ಧ್ಯಮಿಮಕ, ರ್ತ್ತು ತ್ತಕ್ತಮಕ
ವಸುು ಸಿಥ ತ್ರಯಿಂದ ಅದರ ಆಚರಣೆ ನಡೆಸುವವರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬದಲಿಸುವಂತೆ
ಮಾಡುವಂತಹಾ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ. ತ್ತಂತ್ರರ ಕ ಆಚರಣೆಯ ಮೂಲ್ಕ ಓವಮ ವಾ ಕ್ತು
ವಸುು ಸಿಥ ತ್ರಯನ್ನು /ವಾಸ್ು ವವನ್ನು ಮಾರ್ಯ, ಭರ ಮೆ ಎಂದ್ದ ಗರ ಹಿಸ್ಬಹುದ್ದ ಹಾಗೂ ವಾ ಕ್ತು ಯು
ಅದರಿಂದ ಮುಕು ನಾಗಬಹುದ್ದ.[೮೭] ಹಿಂದೂಧರ್ಮವು ಮುಕ್ತು ಪ್ಡೆಯಲು ನಿೋಡುವ ಅನೇಕ
ದಾರಿಗಳಲಿಿ ಒಂದಾದ ಈ ನಿದಿಮಷಾ ದಾರಿಯು ಸಮಾಜಕ ಸಂಬಂಧಗಳ್ಳ ರ್ತ್ತು
ರೂಢಿಗಳಂದ ತ್ತತ್ತಕ ಲಿಕ ಅಥವಾ ಸಂಪೂಣಮ ನಿವೃತ್ರು /ತ್ತಾ ಗಗಳ ಮೇಲೆ ಆಧ್ಯರಿತವಾದ
ಭಾರತ್ರೋಯ ಧರ್ಮಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಾದ ಯೋಗ, ಧ್ಯಾ ನ ರ್ತ್ತು ವೈರಾಗಾ ಗಳಂದಿಗೆ
ತಂತರ ಶಾಸ್ು ರವನ್ನು ಸಂಪ್ಕ್ತಮಸುತು ದೆ.[೮೭]

ತ್ತಂತ್ರರ ಕ ಆಚರಣೆಗಳ್ಳ ಹಾಗೂ ಅಧಾ ಯನಗಳ ಸ್ರ್ಯದಲಿಿ , ಜಜ್ಞಾ ಸುವಿಗೆ ಧ್ಯಾ ನದ

ರ್ತು ಷ್ಟಾ ವಿಧ್ಯನಗಳ ಬಗೆಗ , ನಿದಿಮಷಾ ವಾಗಿ ಚಕರ ಧ್ಯಾ ನದ ಬಗೆಗ ಬೋಧಿಸ್ಲಾಗುತು ದೆ. ಈ
ಬಗೆಯ ಧ್ಯಾ ನದ ಬೋಧನೆಯು ಗತ್ರು ರುವವರಿಗೆ ಹಾಗೂ ತಂತರ ಶಾಸ್ು ರವನ್ನು
ಆಚರಿಸುವವರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಯೋಗಿಗಳಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸಿೋಮಿತವಾಗಿರುತು ದೆ, ಆದರೆ
ಜಜ್ಞಾ ಸುವಿನ ಈ ಮುಂರ್ಚನ ಧ್ಯಾ ನದ ಚರ್ಯಮಗಳಗಿಂತ ವಿಷದವಾಗಿರುತು ದೆ. ಇದನ್ನು
ದೇವತೆಯನ್ನು ಧ್ಯಾ ನ ಹಾಗೂ ಆರಾಧನೆಯ ಉದೆು ೋಶ್ದಿಂದ "ಹೃದಯ"ದಳಗಿರುವ
ಚಕರ ದಲಿಿ ಪ್ರ ತ್ರಷಿ ಪಿಸ್ಲು ಬಳಸುವ ಕುಂಡಲಿನಿ ಯೋಗದ ಒಂದ್ದ ವಿಧವೆಂದ್ದ
ಪ್ರಿಗಣಿಸುತ್ತು ರೆ.[೮೮]

ಯೋಗದ ಗುರಿ
ಯೋಗದ ಗುರಿಗಳ್ಳ ಆರೋಗಾ ವನ್ನು ಸುಧ್ಯರಣೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದ್ದ ಮೊೋಕ್ಷ ವನ್ನು ಸಧಿಸುವ
ಉದೆು ೋಶ್ಗಳವರೆಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆಯಾಗಿರಬಹುದಾಗಿದೆ.[೪೦] ಜೈನಧರ್ಮ ಹಾಗೂ ಅದೆವ ೈತ ವೇದಾಂತ
ರ್ತ್ತು ಶೈವಧರ್ಮಗಳ ಅದೆವ ೈತ ಪಂಥಗಳಲಿಿ , ಯೋಗದ ಗುರಿಯು ಲೌಕ್ತಕ ಯಾತನೆ ರ್ತ್ತು
ಹುಟುಾ ಸವುಗಳ ಆವತಮನೆ(ಸಂಸರ)ಗಳಂದ ಬಡುಗಡೆಯಾದ ಮೊೋಕ್ಷವಾಗಿರುತು ದೆ, ಆ
ಸಂದಭಮದಲಿಿ ಪ್ರರ್ಶ್ರ ೋಷಿ ಬ್ರರ ಹಮ ಣನಾಗಿ ಗುರುತ್ರಸಿಕೊಳ್ಳು ವ ಸಕಾಿ ತ್ತಕ ರ ಸಿಗುತು ದೆ.
ರ್ಹಾಭಾರತದಲಿಿ ಬ್ರರ ಹಮ ಣನಾಗಿ ಬರ ಹಮ ನ ವಿಶ್ವ ಕ್ಕಕ ಪ್ರ ವೇಶಿಸುವುದ್ದ ಅಥವಾ ಎಲಾಿ ವಸುು ಗಳಲಿಿ
ವಾಾ ಪಿಸಿರುವ ಬ್ರರ ಹಮ ಣ ಅಥವಾ ಆತಮ ನನ್ನು ಸಕಾಿ ತಕ ರಿಸಿಕೊಳ್ಳು ವುದ್ದ ಎಂಬುದಾಗಿ ಯೋಗದ
ಗುರಿಯನ್ನು ಅನೇಕ ರಿೋತ್ರಗಳಲಿಿ ವಿವರಿಸ್ಲಾಗಿದೆ.[೮೯] ವೈಷಣ ವ ಧರ್ಮದ ಭಕ್ತು ಪಂಥಗಳಲಿಿ , ಸ್ವ ಯಂ
ಭಗವಾನ ರಿಗೆ ಭಕ್ತು ಅಥವಾ ಸೇವೆ ಅಪಿಮಸುವುದೇ ಯೋಗ ಪ್ರ ಕ್ತರ ರ್ಯಯ ಪ್ರಮೊೋತಕ ೃಷಿ
ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದು , ಈ ಗುರಿಯು ವಿಷ್ಟಣ ವಿನ್ಂದಿಗೆ ಪಾರಮಾರ್ಥಮಕ ಸಂಬಂಧ ಸಧಿಸಿ
ನಲಿಯುವುದಾಗಿರುತು ದೆ.[೯೦]