RADYOTERAPİ VE TIBBİ GÖRÜNTÜLEME

PARENTERAL UYGULAMALAR DERS NOTLARI

Parenteral İlaç Uygulama Yolları

Damar içi / intravenöz

Deri içi / intra dermal

Deri altı / subkütan

Kas içi / intra musküler

Parenteral İlaç Uygulamaları:

Damariçi/İntravenöz İlaç Uygulaması;

Damar içine ilaç uygulama, parenteral yolla ilaç uygulama çeşitlerindendir. Damar içine ilaç,
ven yoluyla uygulanır. İlacın belirli bir organı etkilemesi veya görüntülemesi istenildiğinde kullanılır.
Örneğin, anjiyografi incelemesi için radyoopak madde verilmesidir.

İntravenöz Enjeksiyon Tekniği

 Eller yıkanır ve eldiven giyilir.

 İlaç, istenilen dozda ampul veya flakondan enjektöre çekilir. Enjektörün içindeki hava tamamen
çıkarılır.
 Hastanın kimliği kontrol edilir. Kendisine veya yakınlarına yapılacak işlem hakkında bilgi verilip
rızası alınır.
 IV enjeksiyon için seçilen ekstremite, mümkünse kalp seviyesinin altında tutularak venöz dönüşün
yavaşlaması ve venlerin genişlemesi sağlanır.
 Turnike, girilecek ven bölgesinin 10–15 cm üzerinden bağlanır.
 Enjeksiyon için seçilen ven, parmak uçları ile palpe edilerek ilerleyişi hissedilir.
 Enjeksiyon için seçilen ven, antiseptik solüsyonlu pamukla yukarıdan aşağıya doğru bir kez silinir.
 Enjektör alınarak iğnenin kapağı çıkarılır. Enjektör, işaret parmağı ile ajutajından desteklenerek el,
enjektörün üzerinde olacak şekilde tutulur.
 Veni sabitlemek için vene girilecek noktanın yaklaşık 3–5 cm alt tarafına başparmak ile
bastırılarak deri aşağı doğru gerdirilir.
 Enjektör, iğne ve ven arasında 30–45º açı oluşturacak, iğnenin keskin yüzü yukarı bakacak şekilde
tutulur. İğne ucu ile vene girilecek noktanın 1 cm altından ve venin hemen yanından deriye girilir.
 İğne ucu deriye girer girmez iğne ve ven arasındaki açı 10–15ºye kadar küçültülerek ven içine
girilir. Vene girildiğinde iğnenin ilerleyişine karşı olan direnç birden kaybolur.
 Damar yolu izlenerek iğnenin yaklaşık üçte biri ven içinde ilerletilir.
 İşlem esnasında damar yırtılmışsa ya da damara girilememişse hemen turnike çözülüp iğne
dokudan çıkarılmalı, pamukla bir süre basınç uygulanmalıdır.
 Yeni hazırlanan malzemeler ile işlem başka bölgeden tekrarlanmalıdır.
 Enjektör, vene girildikten sonra sabit tutularak diğer el ile enjektörün pistonu hafifçe geri çekilir.
 Enjektöre kan geliyorsa iğne ucu damar lümeni içindedir. Bazen pistonu geri çekmeden de
turnikeden dolayı ven içinde oluşan basınç nedeniyle kan, enjektör içine sızabilir.
 İğne ucunun damar lümeni içinde olduğu anlaşılınca turnike çözülür.

 İlaç, damar içine oldukça yavaş bir şekilde (1–5 dk içinde) verilmelidir. Piston sürekli olarak değil,
aralıklı olarak hafifçe itilmeli, böylece ilacın yavaşça verilmesi sağlanmalıdır.
 İlacın hızlı verilmesi; damar duvarının zedelenmesine, ağrıya ve ilacın yan etkilerinden
kaynaklanan geri dönüşümü olmayan reaksiyonlara neden olabilir.
 İlaç verilirken beklenmeyen bir reaksiyon gelişmişse enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, şişlik ve ağrı
hissi oluşmuşsa işlem hemen sonlandırılmalıdır.
 İlaç verildikten sonra pamuk, iğnenin dokuya girdiği yere yerleştirilerek iğne, bulunduğu açıda
yavaşça dokudan çıkarılır.
 Pamukla enjeksiyon yerine kanama duruncaya kadar hafifçe basınç uygulanır ve enjeksiyon bandı
yapıştırılır.
Deri İçi / İntrakütan İlaç Uygulama;

 Genel ilaç uygulama ilkelerine dikkat edilir.

 Parenteral karışımların hazırlanmasına başlamadan önce uygun olarak aseptik şartlarda karışımlar
hazırlanır.
 Uygulama için tübekülin test iğnesi ya da küçük hipodemik enjektör kullanılır.
 Uygun enjeksiyon bölgesi (ön kolun 2/3’lük iç üst kısmı) seçilir.
 Uygulama yapılacak alanda apse, kist, ödem, doku hasarı, kızarıklık, nekroz vb. sorunların
olmamasına dikkat edilir.
 Enjektör daha çok kullanılan ele alınır ve diğer elle hastanın ön kolunun altından tutularak işaret
ve başparmakla deri gerilir.
 İğne kesik ucu yukarı bakacak şekilde tutulur ve deriye 15 derecelik açıyla 2 mm girilir.
 Deride yaklaşık 68 mm’lik kabarcık (papül) oluşuncaya kadar (0,1 – 0,2 ml) ilaç / test materyali
deri içine enjekte edilir.
 Enjeksiyon yeri üzerine pamuk vs. ile bastırmadan iğne aynı açı ile çıkarılır.
 Enjeksiyon yerine masaj yapılmaz.
 Hasta uygulanan ilaçların alerjik reaksiyon / toksik etki oluşturması açısından takip edilir.

Deri altı / Subkütan İlaç Uygulama;

 Genel ilaç uygulama ilkelerine dikkat edilir.

 Uygulama için; 0,33 mm çapında, 813 mm uzunluğunda iğne uçları olan özel enjektörler kullanılır.
 Enjeksiyon için uygun bölge seçilir.
 Üst kolda, dirsekten 45 parmak yukarısı ile deltoid kasın alt ucu arası,
Göbek deliğinin etrafındaki 34 cm çap dışında kalan karın bölgesi,
Uyluğun ön yüzü,
Sırtın sağ ve sol üst kısmı.
 Uygulama yapılacak alanda apse, kist, ödem, doku hasarı, kızarıklık, nekroz vb. sorunların
olmamasına dikkat edilir.
 Enjeksiyon yapılacak bölge merkezden çevreye doğru %10’luk povidon iyotla temizlenir.
 Enjeksiyon yapılacak bölge, çevresinden tutularak kaldırılır.
 İğne hızlı bir şekilde 90 derecelik açı ile cilde batırılır ve doku serbest bırakılır.
 İğnenin damara girip girmediğini anlamak için piston hafifçe geri çekilerek, kan gelip gelmediği
kontrol edilir. (heparin gibi bazı hazır enjektörlerde ilaç firmaları kan kontrolünün yapılmamasını
önerdiği için, bu tür uyarısı olan ilaçlarda kan kontrolü yapılmaz.)
 Kan gelirse iğne geri çekilir ve başka bir bölgeden tekrar denenir.
 Kan gelmezse ilaç yavaşça enjekte edilir ve iğne hızlıca çıkarılır.
 Enjeksiyon bölgesine pamukla hafifçe bastırılır.

Kas İçi / İntramusküler İlaç Uygulama;

 Genel ilaç uygulama ilkelerine dikkat edilir.

 Uygun enjektör ve iğne ucu seçilir;
Uygun iğne
Uygun enjektör
 Uygun teknikle ilaç hazırlanır.

Ampul formunda ilaç hazırlama;

 Ampulün baş kısmında kalan ilaç parmakla vurularak alt bölüme indirilir.
 Gazlı bez / pamukla ampulün boyun kısmı (üstünde nokta olan ampullerde nokta dışarıda kalacak
şekilde, noktası olmayan ampullerde herhangi bir yer) desteklenerek kırılır.
 İstenilen doz, iğne ampulün kenarına değdirilmeden enjektöre çekilir.
 İlaç sıvı toz şeklinde ise; önce sıvı olan ampul kırılarak sıvı enjektöre çekilir, sonra içinde toz
bulunan ampul kırılarak enjektördeki sıvı bu ampulün içine boşaltılır, iğne ampulün içinden
çıkartılmadan tozun erimesi beklenir, sıvı toz karışımı tamamen sağlandıktan sonra ilaç enjektöre
çekilir.
 İlaç enjektöre çekildikten sonra iğne ucu değiştirilir ve havası çıkartılır.

Flakon formunda ilaç hazırlama;

 Flakonun kapağı kaldırılır.

 Altındaki lastik tıpanın kontamine olmamasına dikkat edilir.
 Flakon sıvı formda ise; ilaç direk lastik tıpadan girilerek enjektöre çekilir.
 Flakon toz formda ise; ampuldeki eritici sıvı ampul formunda ilaç hazırlama tekniğine göre
enjektöre çekilir. Enjektörde bulunan eritici sıvı flakona boşaltılır ve iğne flakondan çıkarılarak
 koruyucu kapağı takılır. Flakonun kapağı steril gazlı bezle kapatılarak, toz ilacın erimesi için avuç
içinde ovuşturma hareketleri yapılır.
 Toz ilaç tamamen eridikten sonra flakondaki ilaç enjektöre çekilir.
 İğne ucu değiştirilir ve havası çıkartılır.

 Enjeksiyon için uygun bölge seçilir. IM enjeksiyon bölgeleri;

o Dorsagluteal Bölge; kalçada bulunan ve en çok kullanılan bölgedir. Siyatik sinire çok
yakın olduğu için enjeksiyon yerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi gerekir. Hastaya
lateral / Sim’s / prone pozisyonu verilir. Doğru enjeksiyon yeri tespit etmede 3 yöntem
vardır.
1. Krista iliaka anterior superior (kalça kemiği dış çıkıntısı) ile koksiks hayali bir çizgi ile
birleştirilir ve üç eşit parçaya bölünür. Dışta kalan 1/3 lük alana (krista iliaka anterior
superiora yakın olan) enjeksiyon yapılır.

2. Gluteal bölge, krista iliaka gluteal kıvrım koksaların arasındaki bölüm ile sınırlandırılır. Sonra
enine ve boyuna çizgilerle bu bölge dört parçaya bölünür. Üst dışta kalan gluteal bölgeye
enjeksiyon yapılır.
 3. Krista iliaka posterior superiordan (kalça kemiği iç çıkıntısı) femurun büyük trokonterine
hayali bir çizgi çizilir. Bu çizgi siyatik sinirin lateralinde ve ona paraleldir. Krista iliakadan 57.5
cm aşağıda bulunan alana enjeksiyon yapılabilir.

 Ventrogluteal Bölge; sinir ve kan damarları bulunmaz. Bu nedenle bebeklerde ve kaşektik

kişilerde kullanılabilir. Ayrıca rektal bölgeden uzak olduğu için, inkontinansı olan hastalarda da
kullanılır. Hastaya lateral / Sim’s / prone pozisyonu verilir. Hastanın dizini hafifçe kıvırması
enjeksiyon işlemini kolaylaştırır.Enjeksiyonu yapacak kişi sol elini açık olarak hastanın femur başı
üzerine koyar. Bu sırada baş parmağı hastanın kasığına doğru açılırken, diğer parmaklar hatanın
başı yönünde tutulur. İşaret parmağı anteriorsuperior iliak çıkıntıya, orta parmak açılarak iliak
kemiğin üst kenarına yerleştirilir. Böyle işaret parmağı, orta parmak ve iliak kemiğin kemiği
arasında bir üçgen alan ortaya çıkmış olur. Bu üçgenin merkezi enjeksiyon yeridir.

 Laterofemoral (Vastus Lateralis)Bölge; baldırın yan kısmında bulunan kalın bir kastır. Büyük
damarlar ve sinir bulunmaz. Bölgede emilim hızlıdır. Yenidoğanlarda ve çocuklarda tercih edilir.
Hastaya supine pozisyonu verilir. Baldır üç eşit parçaya bölünür, orta ve yanda kalan kısma
enjeksiyon yapılır.
 Rektus Femoris Bölgesi; baldırın ön yüzünde bulunan bir kastır. Bu kasa yapılan enjeksiyon ağrılı
olduğu için sadece diğer kaslar kullanılmadığında tercih edilir.
 o Deltoid Bölge; üst kolun yukarısında ve yanında bulunan küçük bir kastır. Küçük doz (1cc )
ilaçlar için ve diğer kas gruplarının kullanılamadığı zamanlarda kullanılan bölgedir. Hasta
supine / fowl
haline getirilir. Aksillanın hizası ile ,akromionun 2.55 cm aşağısına tepesi aşağı gelecek
hayali bir üçgen çizilir. Bu üçgen alana enjeksiyon yapılır.

IM Enjeksiyon Uygulama Teknikleri

Normal teknik:

 Enjeksiyon yapılacak bölge %10 povidon iyot ile 5 cm çapında merkezden çevreye doğru bir
defada temizlenir.
 Enjektör aktif ele alınarak iğnenin kapağı çıkarılır.
 Hastaya, dikkatini başka yöne çekmek ve gevşemesini sağlamak için derin nefes alıp vermesi
söylenir.
 Uygun teknik seçilir.
 Uygulama yapılacak alanda apse, kist, ödem, doku hasarı, kızarıklık, nekroz vb. sorunların
olmamasına dikkat edilir.
 İlacı kas tabakasına verebilmek için, iğnenin açık ucu üstten görülecek şekilde tutulur, düzgün
ve seri olarak 90 derece açı ile deriye batırılır.
 İğne doku içindeyken, enjektör kıpırdatılmadan sabit tutulur.
 Piston hafifçe geriye çekilerek kan kontrolü yapılır. Kan gelmiyorsa; pasif elle piston yavaşça
itilerek ilaç verilir.
 Eğer enjektöre kan gelirse; enjektör ve ilaç değiştirilerek işlem farklı bir bölgeden yapılır.
 Kuru pamuk tampon / spanç enjeksiyon yeri üzerine hafifçe bastırdıktan sonra iğne giriş açısı
ve hızı ile geri çekilir.
 Kanama olursa, enjeksiyon bölgesine kanama duruncaya kadar hafifçe basınç uygulanır.