Buhar çevrimleri

Belirli sıcak ve soğuk kaynak sıcaklıkları için Carnot çevrimi en verimli

GEM 434 çevrimdir. İş akışkanı gaz veya buhar olabilir.

Bölüm 3
Islak buhar için Carnot çevrimi

T
4-1 sabit sıcaklık ve basınçta ısı verilmesi
4 1 1-2 buharın izantropik olarak genişlemesi

Buhar Çevrimleri
T1 2-3 sabit sıcaklık ve basınçta ısı çekilmesi
3-4 buharın izantropik olarak sıkıştırılması
Isı verilmesi (4-1), prosesi bir kazanda veya
T2 nükleer bir reaktörde yapılabilir. İş elde
3 2 edilmesi (1-2), buharın bir makinada veya
türbinde genişletilmesi ile yapılabilir. Buharın
yoğuşturulması (2-3), bir kondenserde yapılır.
s Islak buharın sıkıştırılması (3-4), bir pompa
veya kompresör gerektirir.

1 2

Rankine Çevrimi Rankine çevrim analizi

T Carnot çevriminin pratikte gerçekleştirilmesi

konusunda zorluklar vardır. Kondenserde Baca
5 gazları 1
T1
1 yoğuşmanın tamamlanmadan durdurulması
1
zordur. Bunun yerine yoğuşma doymuş sıvı
eğrisine kadar tamamlanarak, 3, bir pompa T
4
yardımıyla kazan basıncına su pompalanır. 4 T1
5 1 Türbin W12
5
T2 noktasında sıkıştırılmış sıvı kazandan sabit
2 basınçta ısı alarak 5 noktasına gelir. Carnot 4
3 Q451
çevrimine yapılan bu değişikliklerle elde edilen T2
3 2
2
yeni çevrim Rankine çevrimi olarak adlandırılır.
s Hava s
Kazan
Yakıt
Kondenser
4-5 sabit basınçta ısı verilmesi 3
4
5-1 sabit basınç ve sıcaklıkta ısı verilmesi Pompa
1-2 buharın izantropik olarak genişlemesi
2-3 sabit sıcaklık ve basınçta ısı çekilmesi Soğutma suyu
3-4 sıvının izantropik olarak sıkıştırılması W34
Q23
Application
Rankine Sim
3 4
Rankine çevrim analizi Rankine çevrim analizi
Analizde KE ve PE ihmal edilerek sürekli akış enerji denklemi uygulanır. Pompa
Sıkıştırma adyabatiktir, Q=0, ve izantropiktir, s3=s4.
h1 + Q = h2 + W
h3 + Q34 = h4 + W34 Q=0 olduğundan, W34 = h3 − h4 = −(h4 − h3 )
Kazan
Q451 = h1 − h4
Çevrimin net işi: W = W12 + W34 ; W = (h1 − h2 ) − (h4 − h3 )
h4 + Q451 = h1 + W W=0 olduğundan,

Türbin Çevrimin verimi: Net iş / Kazanda verilen ısı

Genişleme adyabatiktir, Q=0, ve izantropiktir, s1=s2. h2, izantropik ilişki

ηR =
(h1 − h2 ) − (h4 − h3 ) veya ηR =
(h1 − h2 ) − (h4 − h3 )
kullanılarak hesaplanır.
h1 − h4 (h1 − h3 ) − (h4 − h3 )
h1 + Q12 = h2 + W12 Q=0 olduğundan, W12 = h1 − h2
Besleme pompası terimi, (h4-h3), türbinin gücü yanında çok küçük
olduğundan ihmal edilebilir:
Kondenser

ηR =
(h1 − h2 )
h2 + Q23 = h3 + W Q23 = h3 − h2 = −(h2 − h3 )
W=0 olduğundan,
(h1 − h3 )
5 6

Rankine çevrim analizi Rankine çevrim analizi

Gerçek çevrimin verimi, proseslerdeki tersinmezlikler nedeniyle ideal W12′ h1 − h2′
Rankine çevriminden daha küçüktür. İdeal Rankine çevrimine ne kadar Türbin izantropik verimi = =
yaklaşıldığının bir ölçüsü, çevrimin verim oranı ile saptanır. W12 h1 − h2
Verim oranı = Çevrim verimi / Rankine verimi
W34 h4 − h3
T Pompa izantropik verimi = =
W34 ' h4 ' − h3
5 1
T1 Gerçek genişleme prosesi 1-2’ ile
gösterildiği gibi tersinmezdir. Benzer Çevrimin iş oranı, net işin brüt işe oranı olarak tarif edilir.
4’ olarak suyun gerçek sıkıştırma prosesi de,
3-4’ , tersinmezdir. Prosesin izantropik
W12 + W34 (h1 − h2 ) − (h4 − h3 )
4
veriminin tarifi yapılır.
T2
2 2’ İş oranı = =
3
W12 h1 − h2
s Özgül buhar tüketimi, güç çıkışını buhar akış miktarı ile ilişkilendirir. 1kW
güç üretmek için gerekli kg/h olarak buhar akış miktarıdır.
Genişleme izantropik verimi = gerçek iş / izantropik iş
Sıkıştırma izantropik verimi = izantropik iş girişi / gerçek iş girişi 3600
s.s.c = kg/kWh; W:kJ/kg
7 W 8
 Örnek - 1 Örnek - 1
Buhar tabloları – doymuş hal
Bir buhar güç tesisi, 42 bar kazan basıncı ve 0.035 bar kondenser basıncında
çalışmaktadır. Aşağıdakiler için çevrim verimi, iş oranı ve özgül buhar tüketimini Basınç Sıcaklık Özgül Entalpi Özgül Entropi Özgül Hacim Basınç
hesaplayınız. O
Bar C K kJ/kg kJ/kgK dm 3/kg Bar
‰Islak buhar kullanan bir Carnot çevrimi ps ts Ts hf h fg hg sf sfg sg vf vg ps
… … … … … … … … … … … …
‰Türbin girişinde kuru doymuş buhar olan bir Rankine çevrimi 0.034 26.20 299.35 109.8 2439.7 2549.5 0.3838 8.1498 8.5336 1.0032 40576.4 0.034
0.036 27.17 300.32 113.8 2437.4 2551.2 0.3973 8.1158 8.5132 1.0035 38443.8 0.036
‰Genişleme prosesinde izantropik verimin %80 olduğu Rankine çevrimi …
41.0
…
251.8
…
524.95
…
1094.6
…
1705.3
…
2799.9
…
2.8099
…
3.2483
…
6.0583
…
1.2555
…
48.499
…
41.0
42.0 253.24 526.39 1101.6 1697.8 2799.4 2.8231 3.2251 6.0482 1.2589 47.306 42.0
43.0 254.66 527.81 1108.5 1690.3 2798.9 2.8360 3.2023 6.0383 1.2623 46.167 43.0
… … … … … … … … … … … …
T
T2
4 1
ηC = 1 −
T1 T1
Doyma sıcaklıkları: 42 bar : T1=526.39 K, 0.035 bar : T2=299.84 K
Çevrimin iş oranı = net iş / brüt iş
299.84
ηC = 1 − = 0.4304
T2 3600 526.39
3 2 s.s.c = kg/kWh
W Verilen ısı : Q = h1 − h4 = h fg 42 bar : hfg = 1697.8 kJ/kg

s W
Net iş: ηC = = 0.4304 ⇒ W = 730.73 kJ/kg
9
Q 10

Örnek - 1 Örnek - 1
Brüt iş : W12 = h1 − h2 W12 = h1 − h2 = 2799.4 − 1808.3 = 991.1 kJ/kg

W 730.73
2 noktasındaki entalpi değeri gereklidir. Proses bilgisinden s1 = s2 İş oranı = = = 0.7373
W12 991.1
42 bar : h1 = hg = 2799.4 kJ/kg ve s1 = sg = 6.0482 kJ/kgK
3600 3600
2 noktasını tesbit etmek için önce kuruluk derecesi hesaplanmalıdır. Özgül buhar tüketimi : s.s.c = = = 4.93 kg/kWh
W 730.73
s2 = s f 2 + x2 s fg 2
0.035 bar : sf = 0.3906 kJ/kgK ve sfg = 8.1328 kJ/kgK T h1 = 2799.4 kJ/kg, h2 = 1808.3 kJ/kg

s2 − s f 2 6.0482 − 0.3906 5 1
0.035 bar : h3 =hf = 111.8 kJ/kg
x2 = = = 0.6957 T1
s fg 2 8.1328 Sıkıştırılamayan bir akışkan için özgül hacimin
değişmediği kabul edilerek:
4
h2 = h f 2 + x2 h fg 2 0.035 bar : vf = 1.0034 dm3/kg
T2
3 2
0.035 bar : hf = 111.8 kJ/kg ve hfg = 2438.55 kJ/kg Pompa işi : WP = v f (P4 − P3 )

h2 = 111.8 + 0.6957 × 2438.55 = 1808.30 kJ/kg s

11 12
Örnek - 1 Örnek - 1
105 T
WP = 0.001× (42 − 0.035)× = 4.197 kJ/kg
103 5 h1 − h2 ' W12 '
W12 = h1 − h2 = 991.1 kJ/kg
T1
1
ηT = =
h1 − h2 W12

ηR =
(h1 − h2 ) − (h4 − h3 ) = 991.1 − 4.197
=
986.90
= 0.3678 4
(h1 − h3 ) − (h4 − h3 ) (2799.4 − 111.8) − 4.197 2683.4 T2
0 .8 =
W12 '
⇒ W12 ' = 792.88 kJ/kg
3 2 2’
991.1
Wnet 991.1 − 4.197
İş oranı = = = 0.9958
W12 991.1 s

ηR =
(h1 − h2' ) − (h4 − h3 ) = 792.88 − 4.197
=
788.68
= 0.2939
Özgül buhar tüketimi : s.s.c =
3600
=
3600
= 3.648 kg/kWh
(h1 − h3 ) − (h4 − h3 ) (2799.4 − 111.8) − 4.197 2683.4
Wnet 991.1 − 4.197
W12 ' − WP 792.88 − 4.197
İş oranı = = = 0.9947
W12 ' 792.88
3600 3600
Özgül buhar tüketimi : s.s.c = = = 4.565 kg/kWh
Wnet 792.88 − 4.197
13 14

Rankine çevrim parametreleri değişimi Aşırı Kızdırmalı Rankine Çevrimi

OZGUL BUHAR TUKETIMI, SSC (KG/KWH)

0.42 4.5
Kazanda verilen ısının ortalama sıcaklığı, buharı aşırı kızdırarak arttırılabilir.
0.4
6 Alıcı
ÇEVRIM VERIMI

4
0.38

0.36
3.5
Aşırı kızdırıcı 1
0.34

Türbin
0.32
0 50 100 150 200 250
3
0 50 100 150 200 250
T 1
KAZAN BASINCI, P (BAR) KAZAN BASINCI, P (BAR) 6
5
T1
0.8 Kazan basıncı arttıkça özgül buharlaşma entalpisi
KAZAN BASINCI, P (BAR)
azalır ve maksimum sıcaklıkta daha az ısı verilir. Isı 5 4
verilen ortalama sıcaklık düştükçe, verim eğrisinde 2
KURULUK DERECESI, X (2)

0.75
T2 Besleme tankı
yüksek basınçlarda azalan artma ve nihayet azalma 3 2
0.7
görülür.
0.65
Özgül buhar tüketimi eğrisi, çevrim işinin bir s
maksimumdan geçtiğini göstermektedir.
0.6 Kondenser
0.55 2 noktasındaki kuruluk derecesi, kazan basıncının Pompa
artmasıyla azalma göstermektedir. Türbin çıkışında
0.5
0 50 100 150 200 250 artan oranda ıslak buhar mevcuttur.
KAZAN BASINCI, P (BAR)

4 3
15 16
Hotvel
Aşırı Kızdırmalı Rankine Çevrimi
T 1
5 6
4 miktarı değiştirilebilmelidir. Bunu temin etmek
3 2
Örnek - 2
T 1 Problem 1’deki Rankine çevrimi performansını, buharın
6 noktasındaki kuru doymuş buhar aşırı
kızdırıcıda baca gazlarından ısıtılır. Buhar alıcısı 5 6
500oC’a aşırı kızdırıldığı hal ile karşılaştırınız.
diğer kazanlardan da buhar alabilir. Değişken Hesaplarda besleme pompası işini ihmal ediniz.
güç taleplerini karşılamak için, besleme suyu
4
için kondenser ve besleme pompaları arasında
bir besleme tankı veya hotvel yerleştirilir.
2
3

s s
T
Modern uygulamalarda daha yüksek kazan Buhar tabloları – Kızgın buhar bölgesi
P1 T, sabit basınçları kullanılır. Çevrim verimi kazan basıncı
ile basınç aralığının önemli bir bölümünde artar. P (Mut.) bar 41 42 43
P2 Ancak, daha yüksek kazan basıncı ile çalışan bir ts o C 251.8 253.2 254.7
h s v h s v h s v
sistemde, türbin çıkışında daha ıslak buhar Doymuş Sıvı 1094.6 2.8099 1.2555 1101.6 2.8231 1.2589 1108.5 2.8360 1.2623
mevcuttur. Türbin çıkışında kuruluk derecesinin Doymuş Buhar
t oC T K
2799.9 6.0583 48.499 2799.4 6.0482 47.306 2798.9 6.0383 46.167

0.9’un altına düşmesi, türbin kanatlarında

… … … … … … … … … … …
erozyon ve tersinmezliklerin artması nedeniyle 490 763.15 3421.1 7.0488 82.928 3419.9 7.0366 80.882 3418.8 7.0246 78.931
P1>P2 istenmez. 500 773.15 3443.9 7.0785 84.165 3442.7 7.0662 82.092 3441.6 7.0543 80.116
510 783.15 3466.6 7.1077 85.397 3465.5 7.0955 83.298 3464.4 7.0836 81.296
… … … … … … … … … … …
s
17 18

Örnek - 2 Örnek - 2
42 bar ve 500oC, kızgın buhar: h1 = 3442 kJ/kg 0.035 bar, doymuş hal: h3 = hf = 111.8 kJ/kg

Proses bilgisi, s1 = s2 = 7.0662 kJ/kgK

W12 = h1 − h2 = 3442.7 − 2113.85 = 1328.85 kJ/kg
s2 = s f 2 + x2 s fg 2
Besleme pompası terimini ihmal ederek,
0.035 bar, doymuş hal: sf = 0.3906 kJ/kgK ve sfg = 8.1328 kJ/kgK
Verilen ısı : Q = h1 − h3 = 3442.7 − 111.8 = 3330.9 kJ/kg

s2 − s f 2 7.0662 − 0.3906 h1 − h2 1328.85

x2 = = = 0.821 Isıl verim : ηR = = = 0.3989
s fg 2 8.1328 h1 − h3 3330.9

h2 = h f 2 + x2 h fg 2
3600 3600
Özgül buhar tüketimi : s.s.c = = = 2.71 kg/kWh
0.035 bar, doymuş hal: hf = 111.8 kJ/kg ve hfg = 2438.55 kJ/kg W 1328.85

h2 = 111.8 + 0.821× 2438.55 = 2113.85 kJ/kg

19 20
Aşırı Kızdırmalı Rankine çevrim parametreleri değişimi Problem

OZGUL BUHAR TUKETIMI, SSC(KG/KWH)

0.5 4

3.5
300MW gücünde bir buhar santrali, basit ideal Rankine çevrimine göre çalışmaktadır.
Su buharı türbine 100 bar basınç ve 500oC sıcaklıkta girmekte ve 0.1 bar kondenser
CEVRIM VERIMI

0.45 3
basıncına genişlemektedir. Çevrimi doymuş sıvı ve doymuş buhar eğrilerinin de yer
2.5
aldığı bir T-s diyagramında gösterin ve,

0.4 2
‰Türbin çıkışında buharın kuruluk derecesini

1.5
‰Çevrimin ısıl verimini

0.35
‰Çevrimde dolaşan su buharının kütle debisini
200 300 400 500 600 700 800 200 300 400 500 600 700 800
BUHAR SICAKLIGI, T(C) BUHAR SICAKLIGI, T(C) hesaplayın. Çözüm: (a) 0.793, (b) %40.2, (c) 235.4 kg/s

1
Belirli bir kazan ve kondenser basıncında, örnekte
Yukarıdaki problemi türbin ve pompanın izantropik verimlerini %85 kabul ederek
0.95 42 bar ve 0.035 bar, aşırı kızdırma sıcaklığı arttıkça
çözün. Çözüm: (a) 0.874, (b) %34.1, (c) 277.8 kg/s
KURULUK DERECESI, X(2)

0.9 çevrim verimi yükselir ve özgül buhar tüketimi

düşer.
0.85

0.8
2 noktasındaki kuruluk derecesi, aşırı kızdırma
buhar sıcaklığının artmasıyla düzenli artış
0.75
göstermektedir. Türbin kanatlarında fiziksel
0.7 erozyonun önlenmesi ve türbin veriminin yüksek
0.65
olması için kuruluk derecesinin %90’nın altına
düşmesi istenmez.
0.6
200 300 400 500 600 700 800
BUHAR SICAKLIGI, T(C)

21 22

Ara Isıtmalı Rankine Çevrimi Örnek - 3

1 6 1 6
T Buhara ısı verilen ortalama sıcaklık arttırılmak T
Problem 2’deki Rankine çevrimine ara ısıtma
istenirken, türbin çıkışında buharın kuruluk
5 P1 5 42 bar uygulandığında yeni çevrimin verimini ve özgül
derecesinin yüksek olması istenir. Bu koşul,
buhar tüketimini hesaplayınız. İlk türbin çıkışında
buharı iki kademede genişleterek kademe
buharın kuru doymuş halde olduğunu ve ara
2
arasında ara ısıtma uygulanması ile sağlanabilir. 2
P2
ısıtmanın 500oC’a kadar devam ettiğini kabul ediniz.
4 4
Besleme pompası işini ihmal ediniz.
İlave prosesler:
3 7 1-2 yüksek basınç türbininde izantropik genişleme 3 0.035 bar 7
2-6 sabit basınçta ara ısıtma
6-7 alçak basınç türbininde izantropik genişleme
s s
Verilen ısı = Q451 + Q26
Buhar tabloları – Doymuş bölge

Besleme pompası işi ihmal edilerek, Q451 = h1 − h3 Basınç. Sıcaklık Özgül Entalpi Özgül Entropi Özgül Hacim Basınç
O 3
Bar C K kJ/kg kJ/kgK dm /kg Bar
Ara ısıtma prosesi, Q26 = h6 − h2 ps ts Ts hf hfg hg sf sfg sg vf vg ps
… … … … … … … … … … … …
2.3 124.71 397.86 523.7 2188.9 2712.6 1.5781 5.5018 7.0800 1.0650 776.77 2.3
İş çıkışı = W12 + W67 ; W12 = h1 − h2 , W67 = h6 − h7 2.4 126.09 399.24 529.6 2184.9 2714.5 1.5929 5.4728 7.0657 1.0663 746.41 2.4
2.5 127.43 400.58 535.4 2181.0 2716.4 1.6072 5.4448 7.0520 1.0676 718.40 2.5

W12 + W67 (h1 − h2 ) + (h6 − h7 )

… … … … … … … … … … … …

Çevrim verimi = =
Q451 + Q26 (h1 − h3 ) + (h6 − h2 )
23 24
Örnek - 3 Örnek - 3
42 bar ve 500oC, kızgın buhar: h1 = 3442 kJ/kg
0.035 bar, doymuş hal: sf = 0.3906 kJ/kgK ve sfg = 8.1328 kJ/kgK

Proses bilgisi, s1 = s2 = 7.0662 kJ/kgK

s7 − s f 7 8.4293 − 0.3906
42 – 0.035 bar basınç aralığında doymuş buhar eğrisi üzerinde s2 = sg’ ye eşit olacak x7 = = = 0.9884
s1 değeri aranır.
s fg 7 8.1328

Yaklaşık 2.4 bar doyma basıncı kabul edilebilir. h7 = h f 7 + x7 h fg 7

2.4 bar, doymuş hal: sg = 7.0657 kJ/kgK h2 = hg = 2714.5 kJ/kg 0.035 bar, doymuş hal: hf = 111.8 kJ/kg ve hfg = 2438.55 kJ/kg

2.4 bar ve 500oC, kızgın buhar: h6 = 3486.6 kJ/kg h7 = 111.8 + 0.9884 × 2438.55 = 2522.06 kJ/kg

Türbin işi : WT = W12 + W67 = (h1 − h2 ) + (h6 − h7 )

Proses bilgisi, s1 = s2 = 8.4293 kJ/kgK
WT = (3442.7 − 2714.5) + (3486.6 − 2522.06) = 1692.74 kJ/kg
s7 = s f 7 + x7 s fg 7
Verilen ısı : Q = (h1 − h3 ) + (h6 − h2 )

25 26

Örnek - 3 Problem

0.035 bar, doymuş hal: h3 = hf = 111.8 kJ/kg Ara ısıtmalı Rankine çevrimine göre çalışan buharlı bir güç santralinin net gücü
150MW’dır. Su buharı yüksek basınç türbinine 100 bar basınç ve 500oC sıcaklıkta,
alçak basınç türbinine ise 10 bar basınç ve 500oC sıcaklıkta girmektedir. Buhar
Verilen ısı : Q = (3442.7 − 111.8) + (3486.6 − 2714.5) = 4103 kJ/kg kondenserden 0.1 bar basınçta soymuş sıvı olarak çıkmaktadır. Türbinin izantropik
verimi %80, pompanın izantropik verimi ise %95’dir. Çevrimi, doymuş sıvı ve
doymuş buhar eğrilerinin de yer aldığı bir T-s diyagramında gösterin. Ayrıca,
1692.74
Isıl verim : ηR = = 0.4126 ‰Türbin çıkışında buharın kuruluk derecesini veya kızgın buhar bölgesinde ise
4103 sıcaklığını
‰Çevrimin ısıl verimini
3600 3600
Özgül buhar tüketimi : s.s.c = = = 2.127 kg/kWh ‰Çevrimde dolaşan su buharının kütle debisini
W 1692.74
hesaplayın.

Sonuç karşılaştırma tablosu Çözüm: (a) 87.5oC, (b) %34.1, (c) 117.5 kg/s
(42 bar kazan ve 0.035 bar kondenser basınçlarında çalışan çevrim.)
Yukarıdaki problemi türbin ve pompayı izantropik kabul ederek çözün.
Problem η ssc, kg/kW h Not
1 0.3678 3.648 Rankine çevrimi Çözüm: (a) 0.874, (b) %34.1, (c) 277.8 kg/s
o
2 0.3989 2.71 500 C aşırı kızdırmalı Rankine çevrim i
o
3 0.4126 2.127 500 C ara ısıtmalı Rankine çevrimi

27 28
Ödev Ön Isıtmalı Rankine Çevrimi
Carnot çevrimi verimine ulaşmak için ısı verilmesi ve çekilmesi prosesleri sabit
‰Ara ısıtma basıncının, ideal ara ısıtmalı Rankine çevriminin verimi üzerindeki sıcaklıkta yapılmalıdır.
etkisini belirlemek üzere, 150 bar kazan basıncı ve 0.1 bar kondenser basıncı için Kondenser
türbinin her iki kademesine de su buharının 500oC’ta girdiğini kabul ederek, ısıl verim, 2’
özgül buhar tüketimi ve (7) noktasındaki kuruluk derecesinin ara ısıtma basıncına
1
bağlı eğrilerini çiziniz. Ara ısıtma basıncı aralığı için, 125, 100, 70, 50, 20, 10, 5 ve 1 2
bar değerlerini alınız.
‰Ara ısıtma kademe sayısının, ideal ara ısıtmalı Rankine çevriminin verimi üzerindeki 3’
etkisini belirlemek üzere, 150 bar kazan basıncı ve 0.1 bar kondenser basıncı için
Kazan 3
türbinin her iki kademesine de su buharının 500oC’ta girdiğini kabul ederek, ısıl verim,
özgül buhar tüketimi ve (7) noktasındaki kuruluk derecesini bir, iki, dört ve sekiz ara
ısıtma kademeleri için hesaplayıp eğrilerini çiziniz. Türbin kademelerinin basınç Besleme pompası
oranlarının eşit olduğunu kabul ediniz. 4
T

4 1
T1
Besi suyu kazana gönderilmeden önce türbinden
geçirilerek ön ısıtma sağlanabilirse, (1-2)’den ısı
alınarak (3-4)’e aktarılırsa, ön ısıtmalı çevrim 3 2
elde edilir. BU çevrimin verimi Carnot çevriminin
verimine eşittir. Taralı alanların eşitliğine dikkat T2
ediniz. 3’ 2’

29 30 s

Ara Buhar Almalı Rankine Çevrimi (Açık BSI) Ara Buhar Almalı Rankine Çevrimi
Ön ısıtmalı çevrim pratik değildir, uygulamada ara buhar almalı çevrimle yaklaşım
T 1 Kazanda verilecek ısı: (h1-h8) kJ/kg buhar’dır.
yapılır.
Bu ısı T8 ve T1 sıcaklıkları arasında verilir. Bu
5 1 kg işlem sonsuz defa yapılırsa, ideal ön ısıtmalı
çevrime yaklaşılabilir.
8 y kg
6 Bir veya birden fazla besleme suyu ısıtıcısı
1
4 7 kullanıldığında türbinden alınacak buharın
T 1 (1-y) kg
basıncı saptanmalıdır.
3 2
5 1 kg Türbin Çevrim verimini maksimum yapacak buhar alma
sıcaklığı kabul edilir.
8 y kg
6 s
4 7
(1-y) kg T5 + T2
5
2 6 2 (1-y) kg Tara =
3 2
s y kg
Kondenser

Pompa 3

Pompa

8 7 4
Besleme suyu 31 32
ısıtıcısı
 Örnek - 4 Örnek - 4
T
Problem 1’deki Rankine çevrimi bir besleme
Alınacak buhar kesri miktarını, y tesbit etmek için, besleme suyu ısıtıcısında
suyu ısıtıcısı eklenecek şekilde
5 1 kg 1 adyabatik karışma kabulü yapılır. Besleme pompası ihmal edilebilir, (h4 = h3):
değiştirildiğinde, çevrim verimini ve özgül
h7 − h4 h7 − h3
yh6 + (1 − y )h4 = h7 ⇒ y =
buhar tüketimini hesaplayınız.
8 y kg =
6 h6 − h4 h6 − h3
4 7 Buhar türbine 42 bar basınçta kuru doymuş
(1-y) kg
olarak girmektedir ve kondenser basıncı
2 0.035 bar’dır. 3.5 bar, doymuş hal: hf = 584.273 kJ/kg, hfg = 2147.3651 kJ/kg ,sf = 1.7273 kJ/kgK ve
3
sfg = 5.2119 kJ/kgK

s 0.035 bar, doymuş hal: hf = 111.8 kJ/kg, hfg = 2438.5240 kJ/kg, sf = 0.3906 kJ/kgK ve
sfg = 8.1328 kJ/kgK
Doyma sıcaklıkları: 42 bar : T1=526.39 K, 0.035 bar : T2=299.84 K
42 bar : hg = 2799.4019 kJ/kg, sg = 6.0482 kJ/kgK
Buhar alma sıcaklığı:

s6 − s f 6 6.0482 − 1.7273
526.39 + 299.84 x6 = = = 0.821
Tara = = 413.115 K s fg 6 5.2119
2
Doymuş bölgedeki buhar tablolarında en yakın doyma basıncı, 3.5 bar olarak s2 − s f 2 6.0482 − 0.3906
saptanır. x2 = = = 0.696
s fg 2 8.1328
33 34

Örnek - 4 Örnek - 4
h6 = h f 6 + x6 h fg 6 = 584.273 + 0.821× 2147.3651 = 2364 Sonuçlar Problem 1’in sonuçları ile
kJ/kg
Açık karşılaştırıldığında, bir besleme
h2 = h f 2 + x2 h fg 2 = 111.8 + 0.696 × 2438.5240 = 1808 Isıtıcılar suyu ısıtıcısı ilave edilmesiyle
kJ/kg
çevrim verimi %36.8’den %39.6’ya
çıktığı görülür. Ancak özgül buhar
584 − 112 Kondenser tüketimi 3.64 kg/kWh’dan 4.11
y= = 0.21 kg kg/kWh’a arttığı görülmektedir.
2364 − 112
Daha fazla besleme suyu ısıtıcısı
ilavesi ile çevrim verimi artar.
İkinci besleme pompası terimi ihmal edilerek, h7 = h8 Bununla beraber besleme suyu
pompa sayısının da artması
Kazanda verilen ısı : Q = h1 − h7 = 2799.4019 − 584.273 = 2216 kJ/kg nedeniyle yatırım maliyeti de artış
gösterir.
W = W16 + W62 = (h1 − h6 ) − (1 − y )(h6 − h2 )
Kapalı
Net iş çıkışı : Isıtıcılar
W = (2800 − 2364 ) − (1 − 0.21)× (2364 − 1808) = 876 kJ/kg
Bu sebeplerden dolayı besleme
Çevrim verimi : W 876 suyunun karışım yoluyla ısıtılması
ηR = = = 0.396 yerine kapalı tip besleme suyu
Q 2216 ısıtıcıları kullanılır.

3600 3600
Özgül buhar tüketimi : s.s.c = = = 4.11 kg/kWh
W 876 35 36
Ara Buhar Almalı Rankine Çevrimi (Kapalı BSI) Örnek - 5
1 İki kapalı besleme suyu ısıtıcılı bir Ara buhar
T
almalı çevrimde, buhar türbine 40 bar ve
1 kg
500oC’da verilmektedir. Kondenser basıncı
1 7 0.035 bar’dır.
6 11 y1 kg
Ara buhar alma kademelerindeki basınçlar,
Türbin
doyma sıcaklık aralıklarının eşit olarak
5 y2 kg
9 8 bölünmesiyle 10 bar ve 1.1 bar olarak tesbit
4 12 edilmiştir.

3 10 (1-y1-y2) kg 2 Her kademede alınan buhar miktarını, tesisin

7 8 2 (1-y1-y2) kg güç çıkışını ve çevrim verimini hesaplayınız.

s
y2 kg Kondenser
y1 kg
40 bar ve 500oC, kızgın buhar: h1 = 3445.8 kJ/kg, s1 = s2 = 7.089 kJ/kgK
Besleme suyu
ısıtıcıları 3 0.035 bar, doymuş hal: hf = 111.8 kJ/kg, hfg = 2438.5240 kJ/kg, sf = 0.3906 kJ/kgK ve
sfg = 8.1328 kJ/kgK
Pompa

6 5 4 10
12 s2 − s f 2 7.089 − 0.3906
s1 = s2 x2 = = = 0.824
s fg 2 8.1328
11 y1 kg 9 y1+y2 kg
37 38

Örnek - 5 Örnek - 5
h2 = h f 2 + x2 h fg 2 = 111.8 + 0.824 × 2438.5240 = 2117 kJ/kg
1.1 bar doymuş buhar tablosundan sg > 7.089, buhar ıslak buhar bölgesindedir.
h3 = hf h3 = 111.8 kJ/kg
s8 − s f 8 7.089 − 1.3330
s1 = s2 = s8 x8 = = = 0.961
10 bar, doymuş hal: hf = 762.6089 kJ/kg, hfg = 2013.5685 kJ/kg, sf = 2.1382 kJ/kgK ve s fg 8 5.9947
sfg = 4.4446 kJ/kgK

h8 = h f 8 + x8 h fg 8 = 428.8455 + 0.961× 2250.7719 = 2591 kJ/kg

Birinci kademe genişleme için (1-7): s7 = s1 = 7.089 kJ/kgK
Kısma prosesi için (9-10): h5 = h9 = h10 = 428.8455 kJ/kg
10 bar doymuş buhar tablosundan sg < 7.089, buhar kızgın buhar bölgesindedir.
Birinci ısıtıcı için enerji dengesi yazılır (ısı ve iş transferinin olmadığı varsayılır):
10 bar kızgın buhar tablosundan s = 7.089 aranır, ve h değeri interpolasyonla saptanır.
h6 − h5 762.6089 − 428.8455
h7 = 3031.5983 kJ/kg y1h7 + h5 = y1h11 + h6 ⇒ y1 = = = 0.147
h7 − h11 3031.5983 − 762.6089
Kısma prosesi için (11-12): h6 = h11 = h12 = 762.6089 kJ/kg İkinci ısıtıcı için enerji dengesi benzer şekilde yazılır (h4 =h3 kabul ederek):

İkinci kademe genişleme için (7-8): s7 = s1 = s8 =7.089 kJ/kgK y2 h8 + y1h12 + h4 = h5 + ( y1 + y2 )h9 veya
y2 (h8 − h9 ) + y1h12 + h4 = h5 + y1h9
1.1 bar, doymuş hal: hf = 428.8455 kJ/kg, hfg = 2250.7719 kJ/kg, sf = 1.3330 kJ/kgK ve
sfg = 5.9947 kJ/kgK
39 40
Örnek - 5 Problem

y2 (2591 − 428.8455) + 0.147 × 762.6089 + 111.8 = 428.8455 + 0.147 × 428.8455 ⇒ y2 = 0.124 Buharlı bir güç santrali, ideal ara buhar almalı Rankine çevrimine göre çalışmaktadır.
Buhar türbine 60 bar basınç ve 450oC sıcaklıkta girmekte ve 0.2 bar kondenser
Kazanda verilen ısı, Q : basıncına genişlemektedir. Türbinden 4 bar basınçta ayrılan buhar açık bir besleme
suyu ısıtıcısında kazan besleme suyunu ısıtmak için kullanılmaktadır. Su, besleme
Q1 = h1 − h6 = 3445.8 − 762.6089 = 2682 kJ/kg suyu ısıtıcısından doymuş sıvı halinde çıkmaktadır. Çevrimi T-s diyagramında gösterin
ve
Net iş çıkışı, W (pompa işini ihmal ederek): ‰Kazandan geçen birim akışkan kütlesi için çevrimin net işini
‰Çevrimin ısıl verimini
W = (h1 − h7 ) + (1 − y1 )(h7 − h8 ) + (1 − y1 − y2 )(h8 − h2 )
hesaplayın.

W = (3445.8 − 3031.5983) + (1 − 0.147 )× (3031.5983 − 2591) + (1 − 0.147 − 0.124)(2591 − 2117 ) Çözüm: (a) 1016 kJ/kg, (b) %37.8

W = 1134.5 kJ/kg Yukarıdaki problemi açık besleme suyu ısıtıcısı yerine, kapalı bir besleme suyu ısıtıcısı
kullanarak çözün. Besleme suyunun ısıtıcıdan, türbinden ayrılan buharın yoğuşma
Çevrim verimi: sıcaklığında çıktığını ve türbinden ayrılan buharın ısıtıcıdan doymuş sıvı olarak çıktığını
ve besleme suyu hattına pompalandığını kabul edin.
W 1134.5
ηR = = = 0.423
Q 2682

41 42

Ödev Buhar Tesisi Verimliliği

Baca gazları
‰Ara buhar alma basıncının, bir adet açık besleme suyu ısıtıcısı olan ideal ara buhar Ön ısıtmalı hava
almalı Rankine çevriminin ısıl verimi üzerindeki etkisini belirlemek üzere, buharın 150
bar basınç ve 600oC sıcaklıkta türbine gönderildiğini ve kondenser basıncının 0.1 bar Üfleç
olduğunun kabul ederek, ısıl verimin ara buhar alma basıncına bağlı eğrisini çiziniz.
Ara buhar alma basıncı aralığı için, 125, 100, 70, 50, 20, 10, 5, 1 ve 0.5 bar Ekonomizer
değerlerini alınız. Pompa işini ihmal ediniz.
‰Ara buhar alma sayısının, ideal ara buhar almalı Rankine çevriminin ısıl verimi
üzerindeki etkisini belirlemek üzere, buharın 150 bar basınç ve 600oC sıcaklıkta Birinci aşırı
türbine gönderildiğini ve kondenser basıncının 0.05 bar olduğunun kabul ederek, ısıl kızdırıcı
verimin ara buhar alma sayısına bağlı eğrisini çiziniz. Ara buhar alma sayıları için,
1,2,3,4,5,6,8 ve 10 değerlerini alınız. Besleme suyu sıcaklığının her ara buhar alma
Ara ısıtıcı
kademesinde eşit miktarda arttığını kabul ediniz. Pompa işini ihmal ediniz.
İkinci aşırı
Yüksek Alçak
kızdırıcı
basınç basınç W
türbini türbini
Su boruları

Kondenser Pompa

43 44
Buhar Tesisi Verimliliği
Buhar tesisinin verimliliğinin arttırılması için:
•Baca gazlarındaki enerjinin bir kısmının kullanılması için bir ekonomizer yerleştirilebilir
•Kazana gönderilen hava ön ısıtmaya tabi tutulabilir

h1 − hw
Kazan verimi : ηB =
m f × (Q HHV veya Q LHV )

Burada, hw : besleme suyu entalpisi, mf : yakıt kütlesi, QHHV : yakıtın üst ısıl değeri,
QLHV : yakıtın alt ısıl değeri, dir

Kazan kapasitesi, saatte üretilen buhar miktarı, kg/h, olarak belirtilir.

45