Κ.Π. Καβάφης, Θερμοπύλες, σ.

192
1. Τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη τιμή
2. ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο και για ποιο σκοπό γράφεται αυτό το ποίημα;
3. Ποιες λέξεις προδίδουν το ιστορικό γεγονός και ποια λέξη το σκοπό;
4. Ποιες λέξεις νομίζετε πως παραλείπονται από το ποίημα αυτό; Διαβάστε το
παρακάτω κείμενο και υπογραμμίστε ποια ονόματα ο Καβάφης επιλέγει να μην
τα αναφέρει καθόλου:
Το 480 π. Χ. ο Ξέρξης, ο μεγάλος βασιλιάς των Περσών, αποφάσισε να εκστρατεύσει ξανά εναντίον των
Ελλήνων. Ο μεγάλος στρατός κατευθύνθηκε προς την Ελλάδα, διαλύοντας τα πάντα στο πέρασμά του…
Η Σπάρτη τελικά ξεσηκώθηκε. Έστειλε μια μικρή ομάδα στρατιωτών βόρεια για την υπεράσπιση των
Θερμοπυλών, το πέρασμα από το οποίο θα περνούσαν οι Πέρσες. Υπήρξε μια μεγάλη και ηρωική άμυνα
που στο τέλος απέτυχε. Ο Λεωνίδας, ο Σπαρτιάτης αρχηγός, έδιωξε τους άλλους Έλληνες (εκτός από
κάποιους Θεσπιείς) που πολεμούσαν μαζί του, «για να τους σώσει τη ζωή», ισχυρίζεται ο Ηρόδοτος,
«αλλά το θεώρησε ανάρμοστο για τους Σπαρτιάτες να εγκαταλείψουν το σημείο που είχαν αναλάβει να
υπερασπιστούν». Καθώς περίμεναν την επίθεση που ήξεραν ότι θα ήταν η τελευταία, κάποιος είπε ότι
είχε ακούσει πως οι Πέρσες ήταν τόσοι πολλοί ώστε όταν έριχναν τα βέλη τους έκρυβαν τον ουρανό.
«Ωραία», είπε κάποιος άλλος. «Τότε θα πολεμήσουμε στη σκιά». Τέτοιου είδους άντρες θα έκαναν το
στρατό να υποφέρει προτού υποχωρήσουν. Ο Ηρόδοτος περιγράφει ότι «εγκατέλειψαν το οχυρό που
μέχρι τότε τους προστάτευε, βαδίζοντας στο βέβαιο θάνατο, ενώ από την άλλη μεριά οι Πέρσες
αξιωματούχοι μαστίγωναν τους άντρες τους να προχωρήσουν. Και έτσι έγινε η μάχη στις Θερμοπύλες».
Και ο Ξέρξης, πηγαίνοντας στο πεδίο της μάχης όταν όλα είχαν τελειώσει, κοίταξε τους πολυάριθμους
νεκρούς και ζήτησε να του στείλουν έναν Έλληνα εξόριστο που είχε στη συνοδεία του. «Με ποιο τρόπο
μπορούμε να κατακτήσουμε αυτούς τους άντρες;» τον ρώτησε. «Πες μου». Άλλα κανένας δεν μπορούσε
να του δώσει μια απάντηση.

5. Για ποιο λόγο άραγε ο Καβάφης δεν αναφέρει κάποια ονόματα που δίκαια θα
έπρεπε να ακουστούν, αν ήθελε να τιμήσει τους πολεμιστές στις Θερμοπύλες;
6. Ο Κ.Π. Καβάφης πολύ συχνά έγραφε ποιήματα με αφορμή ιστορικά γεγονότα. Γι
αυτό και ένα μεγάλο μέρος του έργου του αποτελείται από τα «ιστορικά», όπως
τα λέμε, ποιήματα.
7. Σε αυτά τα ποιήματα τα ιστορικά γεγονότα τα χρησιμοποιεί συμβολικά. Εδώ τι
νομίζετε ότι συμβολίζουν οι Θερμοπύλες, οι Μήδοι και ο Εφιάλτης;
8. Σε πόσες περιόδους αναπτύσσει το ποίημά του; μπορούν αυτές να αποτελέσουν
και μικρο-ενότητες του ποιήματος; Τι πλαγιότιτλους θα βάζατε;
9. Θα μπορούσε να προσθέσει πριν τις Θερμοπύλες ένα άρθρο τις. Γιατί δεν το
κάνει; γιατί χρησιμοποιεί κυρίως Πληθυντικό αριθμό;
10. Θα μπορούσε να γράψει «όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες» γιατί προτίμησε το
και;
11. Γιατί στην πιο μεγάλη περίοδο λόγου [στίχος 3-10] χωρίζει τις μετοχές με άνω
τελείες και όχι με κόμματα; Ποιο συχνό μέρος του λόγου λείπει από τις προτάσεις
μας; Με τι έχει αντικατασταθεί; Γιατί;
12. Ποιο είναι το θέμα σε αυτήν την περίοδο;
13. Γιατί χωρίζει σε δύο στροφές το ποίημα; Κι γιατί σε αυτό το σημείο;

14. Ο ποιητής στο ποίημα του αποδίδει Τιμή σε όσους «όρισαν και φυλάγουν
Θερμοπύλες». Αυτοί οι άνθρωποι έχουν κάποια ηθικά χαρακτηριστικά.
Προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τα όσα ορίζουν σύμφωνα με τον ποιητή αυτούς
τους ανθρώπους:
«μη κινούντες από το χρέος»:
«δίκαιοι και ίσοι»
«αλλά με λύπη και ευσπλαχνία»
 «γενναίοι οσάκις πλούσιοι κι όταν φτωχοί»
«εις μικρόν γενναίοι πάλι συντρέχοντες »
«πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες»
«χωρίς μίσος για τους ψευδομένους»
«όταν προβλέπουν»

15. Το παρακάτω ποίημα του Καβάφη παρατίθεται σαν να είναι πεζό κείμενο και όχι
σε στίχους.
Να χωρίσετε ποίημα σε στίχους λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο [Να προσπαθήσετε να μην είναι τυχαίος
ο χωρισμός, αλλά να χωρίζετε το στίχο ανάλογα με τη λέξη που νομίζετε ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία να είναι
πρώτη σε κάθε στίχο. Η έκταση του στίχου δεν σας περιορίζει.
«Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το
Όχι να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τό ‘χει έτοιμο μέσα του το Ναι, και
λέγοντάς το πέρα πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του. Ο αρνηθείς δεν
μετανοιώνει. Aν ρωτιούνταν πάλι, όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει εκείνο τ’
όχι — το σωστό — εις όλην την ζωή του»