Dizalice i podizači

Dizalične mašine

- Prosti dizalični mehanizmi i mašine su: male dizalice,koturače i čekrci,doboši za vuču..

- Dizalice

Opšte dizalice: mostne, neopkretne, dizalice na stubu, portalne i poluportalne dizalice,

pokretno-okretne dizalice,konzolne dizalice, dizalice sa strijelom, jednošinske dizalice.

- Specijalne dizalice: pokretno-okretne pristanišne dizalice,plovne dizalice, građevinske dizalice,

stubne dizalice, metalurške dizalice, pretovarni mostovi, kablovske dizalice..
-
- Podizači : liftovi, liftovi sa platformom..

ručni – rijetko rade,relativno rkatko vrijeme, mala nosivost,kratki radni hodovi,

električni - najrasprostranjeniji, najlakša kontrola, omogućava automatizaciju upravljanja-
elektromotori jednosmjerne i naizmjenične struje
parna mašina- kod željezničkih i plovnih dizala
motor sa unutrašnjim sagorjevanjem – ima široku primjenu kod pokretnih dizalica-
laki(benzinski) i teški (dizelski) motori.
hidraulički
pneumatski

Ugradnja liftova uslovljena je : lokalnim, građevinskim , konstruktivnim i eksplatacionim zahtjevima,

zahtjevima održavanja, dovoda električne energje do transportnog uređaja. Otpori koji se javljaju su
lolalni i linijski , teret, sile zatezanja

Sredstva za zahvat materijala su: konopi, čelična užad, žičane trake, plastične trake, lanci, kuke,
stremeni, grede, kliješta, elektromagnetni zahvatači, pneumatska( vakumska) hvataljka, viljuškasti
hvatači, grabilice..

Konopi- mogu biti od prirodnog materijala( npr.kudeljna užad) ili vještački materijali. Uprirodne
materijale ubrajamo nesmolisana i smolisana užad. Konopi imaju relativno slabe mehaničke osobine.
Čvor do 70 mm promjera i 3- 4 promjra koji cine 2/3 terijskog presjeka. Trajnost im je 3- 4 godine pri
tempraturi od 10 – 20 ( c ) i vlaznosti od 40 – 60 (%) . Dopušteno naprezanje im je od 10 do 12 (Mpa ).

Čelična užad (sajle) – jeftinija su od lanaca i standardizovana.

- Prema vrsti razlikuju se : unakrsno , istosmjerno i kombinovana predena užad.
- debljine su od 0,3 do 3 mm
- sastav: ugljični čelik 0,3 – 0,7 %, mangan 0,4 – 0,8 % i slicij 0,3%
-dopušteno naprezanje od 1300 do 1800 Mpa.

1
Spiralna užad ( uže 1x7 HRN.CH1 062)
Pramena užad ( jezgro 1 ili od 3 do 5 žica)
Kabelska užad

Lanci

- Podmazivanje se vrši sa: uljem viskoznosti 5 – 15 %, masti od klacijevog sapuna temprature

od 50 – 60 ( oC ) , zglobni lanci brzine do 5 m/s podmazuju se kapanjem ulja, dok lanci brzine
do 8 m/s kupokom od ulja a lanci velikih brzina podmazuju se prskanjem ulja pod pritiskom.

- Pogonski lanci
- lanac sa tuljkom
- valjakasti lanac
- rotary lanac
- zubati lanac

- Lanci za konvejere
- Trakasti lanac
- rastvorljivi lanac
- svorni lanac
- rastavljivi kovani lanac

- Elektromagnetni zahvatač
- vrući čelik
- čelik sa više od 5% mangana – magnet ne prihvaća
- max. Nosivost 1000 kN
- struja napona 110 – 600 V

- Pneumatska (vakumska) hvataljka

- za temprature do 400 ( oC)
- nosivost kružnih tanjura promjera 300 – 600 mm za 2,5 – 8 kN
- spremna je za rad kad je vakum 1 bar
- hvatanjem tereta vakum pada na 0,08 bar
- sposobnost nošenja se odražava do 0,048 bar

Prosti dizalični mehanizmi i mašine

- Koturi – služe za promjenu pravca. Mogu biti pokretni i nepokretni. Takođe koturi mogu biti:
vodeći i vođeni ( pitanje sile trenja užeta o kotur)
- Koturače
- Male dizalice mogu biti : zupčaste, sa zavojnim vretenom i hidrauličke
- Koturače i čekrci
- Doboši za vuču

Mostne dizalice
2
 - Transport rastresitog i komadnog materijala
- Nosivost od 20 – 300 kN, visina dizanja 6 – 15 m
- Brzine: putovanja 50 – 100 (m/min( , mačka 20 – 40 (m/min) , kuka 6 – 20 (m/min)
- Nosivi dio: čelični nosač (limena konstrukcija ili profil )
- Most raspona 10 – 35 m , sa voznim postoljima i kranskom prugom montiranom najčešće na
stubovima hale ( kratke konzole )
- Mobilni dio : točkovi sa sopstvenim pogonom ; mačka sa kukom ( ili hvataljkom) za teret
- Pogon : elektromotor , integriran sa vitlom
- Transmisija: elektromehanička
- Radni organ je mačka sa kukom ( ili hvataljkom)
- Užad i lanci, koturi , koturače, doboši – bubnjevi, kočnice i ustavljači

Portalne ( poluportalne ) dizalice

- Nosivi dio ramska ( prostorna konstrukcija ) sa točkovima

- Nosivost do 300 kN, raspon rama 12 – 13 m, dužina kolosjeka cca.100 m,visina dizanja 6-15 m
- Brzine: putovanja 25 – 35 (m/min) , mačka 30 ( m/min) , kuka 8( m/min)
- Mobilni dio se kreće po šinama ( iako je kompletna mašina mobilna)
- glavni mobilni dijelovi su točkovi sa elektropogonom
- mačka( može biti sa kabinom rukovodioca) koja se kreće po šinama rigle rama
- Pogon su elektromotori ( 3 vrste kretanja rama, kretanje mačke, dizanje / spuštanje tereta) +
kotur za električni napojni kabal
- Transmisija: elektro-mahanička i mehanička
- Radni organ : mačka sa kukom (ili hvataljkom) za teret

LIFTOVI

Transportna sredstva cikličnog djelovanja namijenjena za vertikalni i kosi (rjeđe) transport

Podjela:
- Prema namjeni:
o Teretni,
o Putnički.
- Prema pogonu:
o Elektromehanički,
o Hidraulički.
- Prema načinu rada:
o Osobni – za prevoz ljudi (sa ili bez pratnje),
o Bolnički – za prevoz bolesnika (dimenzije kabine prilagođene specijalnim zahtjevima)
– v<1 m/s
o Teretni – za prevoz tereta (sa ili bez pratioca) – v<1 m/s, f-ja karakteristika tereta –
prenos tereta do 10 kg,
3
 o Mali teretni liftovi,
o Liftovi za pranje fasada i prozora (fasadni liftovi),
o Liftovi posebne grupe.

b)

- Prema brzini:
o Sporohodni – v< 1 m/s:
 S jednom brzinom vožnje,
 S dvije brzine vožnje,
 S pogonskom mašinomza finu regulaciju.
o Brzohodni – v<2 m/s:
 Liftovi na pogon s naizmjeničnom strujom,
 Liftovi na pogon s jednosmjernom strujom.
o Ekspres liftovi – v<10 m/s:
 Pogonska mašina s direktnom vučom bez reduktora
- Liftovi posebne grupe:
o Građevinske dizalice, koje služe za prijenos materijala na gradilištima,
o Liftovi u rudarskim oknima,
o Podovi za spuštanje i podizanje nivoa na pozornicama i na ratnim brodovima, kao za
podizanje i spuštanje brana,
o Pokreni krovovi, otvaranje i zatvaranje krovova i to na motorni pogon hidraulično,
otvaranje može biti horizontalnim kretanjem ili lučno,
o Specijalne teretne dizalice u industiji i garažama, sa horizontalnim i vertikalnim
transportom,
o Liftovi na ručni pogon.

Elektromehanički liftovi a)

Nosivost od 250 – 1500 kg

Prema kriteriju bezbijednosti se dijele na:

- Liftovi za prevoz osoba,
- Liftovi za prevoz tereta sa pratiocem,
- Teretni liftovi za prevoz tereta, a pristupačni su osobama samo kod utovara i istovara,
- Liftovi za prevoz tereta u koje nije moguć pristup osobama,
- Kosi osobni liftovi,
- Kosi teretni liftovi.

Pored ove podjele mogu se podijeliti i na:

- Liftovi sa reduktorom:
o Kod ekspres liftova: povećanje šumova i vibracija, manji vijek trajanja, manji stepen
iskorištenja, veća pogonska snaga i veći utrošak energije
- Liftove bez reduktora (gearless).

b)

Osnovni dijelovi lifta su:

- Pogonski uređaj,
4
 - Kabina,
- Noseća užad ili lanci,,
- Protivteg,
- Vođice kabine (vođice protutega).

Pogonski uređaj – omogućavakretanje kabine i njeno zaustavljanje na tačno određenim mjestima

(etažama), sastavni dijelovi su:
- Elektromotor,
- Kočnice,
- Reduktor,
- Pogonski kotur ili bubanj.

c1)

Kabina

Elastično ugrađena u nosivi okvir iz čeličnih profila, koji je izveden s ovjesnim uređajem i
sigurnosnim uređajem za prisilno kočenje, sa postupnim ili trenutnim djelovanjem.

Izrađena od čeličnog lima, lakirana, obložena laminatom i nehrđajućim čeličnim limom.

Vođena sa svojim vodilicama duž čitave visine voznog okna.

Između kabie i okvira kabine kao sredstvo za sprečavanje prenosa vibracija postavljeni su gumeni
elementi.

c2)
Vrata – ručno ili automatsko teleskopsko otvaranje:
- Jednokrilna – klizna,
- Dvokrilna – klizna ili obrtna,
- Makazasta.

Osvjetljenje:
- Osobni liftovi – 50 lx
- Bolnički liftovi – 200 lx.
Ventilacija:
- Prirodna (otvori na kabini veličine do 1% veličine poda),
- Vještačka (pomoću ventilatora).

c3)

Kabina – uređaji za upravljanje i razvod

Aparatura za električno upravljanje na dugmad u kabini se sastoji od:

- Kutije za unutrašnje uoravljanje sa kompletnim registrom dugmadi za vožnju gore i dole prema
broju stanica,
- Dugmetom za „alarm“,
- Dugme za otvaranje vrata,
- Optičkim signalima koji pokazuju da je primio nalog za vožnju,
5
 - Smjer daljnje vožnje lifta,
- Trenutni položaj kabine u oknu.
Kod svakog ulaza u vozno okno nalazi se po jedna kutija za vanjsko upravljanje.

d)

Uže – kod prevoza tereta može biti samo jedno uže, dok kod liftova za prevoz ljudi obavezno vješanje
kabine o najmanje dva užeta.

Protivteg – smanjenje potrebne snage elektromotora – težina se određuje iz uslova da je potrebna ista
snaga elektromotora pri dizanju kabine sa punim teretom i spuštanju prazne kabine.

f)

Hvatački uređaj

Uređaj za prisilno kočenje ugrađen je u nosivi okvir kabine.

Djeluje jednako na obje vodilice kabine, te prisilno zakoči kabinu i prekine vožnju u slučaju opuštanja
makar jednog nosivog užeta.

Električni prekidač prekida krug struje upravljanja i dovod struje pogonskom stroju.

Liftovi – dodatni elementi

Vozno okno

Svi zidovi voznog okna treba da budu glatko obrađeni bez udubljenja i izbočina većih od 15 mm –
izdvojeno kao zatvoreno – mora imati mogućnosti stalne ventilacije.

Vrata voznog okna

Vrata voznog okna izvedena su kao ručna ili automatsko otvarajuća – moraju osigurana (npr.
fotoćelijom) takoda se ne mogu zatvarati ako putnik stoji u okviru vrata.

Pogonska (mašinska) prostorija

Smještena je u prizemlju pored ili na vrhu voznog okna

Pogonski uređaj izolovan protiv prenosa šumova i vibracija na zgradu pomoću gumenih elastičnih
podmetača.

Mora biti izvedena i dimenzionirana prema propisima, suha, zračna i svijetla, s uvedenom rasvjetom iz
kućne rasvjetne mreže.

Prostorije i njena vrata treba izvesti vatrostalno.

U njoj je instaliran vatrogasni aparat za suho gašenje požara i izolacioni tepisi ispred električnih
uređaja.

Hidraulički liftovi a)
6
Visine dizanja 20 – 30 m.

Osnovni elementi:
- Hidraulički cilindri,
- Agregat snage,
- Komandni sistem,
- Vozno okno,
- Kabina,
- Mašinska prostorija sa neophodnom opremom,
- Sigurnosni uređaji za zaustavljanje kretanja kabine.

Prema konstruktivnom rješenju hidrauličkog pogona mogu biti sa direktnim i indirektnim pogonom

Žičare
 Prijevozna sredstva koje vuku žičani konopci namjenjena za prijevoz većih količina tereta i ljudi
preko teško pristupačnog terena;
 Višegodišnji eksploatacioni vijek – opravdava visoka ulaganja;
 Premoštavanje raspona između stubova (500 do 3000 m);
 Savladavanje velikih nagiba 450;
 Vremenski uslovi ne utječu značajnije na rad;

 Nedostaci:
- Mala zapremina nosećih elemenata;
- Veliki broj
- nosećih elemenata na liniji (pri kružnom kretanju);
 Prema tehnološkim karakteristikama dijele se na:
- Uspinjače – žičare kod koje se vozila vuku pomoću jednog ili više užeta po posebno
uređenoj trasi, a vozila se kreću na točkovima različitih izvedbi koja su prilagođena trasi;
- Viseće žičare;
- Vučice.

o Viseće žičare – vozila ovješena o jedno ili više užadi

 Žičare sa povratnim tokom (4-12km) – vozila se između stanica kreću na način da se
pomiču naprijed i nazad - opremljene s dva zatvorena vozila ili grupama vozila trajo
spojenih za vučno uže;
 Žičare s kružnim tokom (8-20km) – vozila se kreću na način da se pomiču uvijek u
istom smjeru duž svoje trase - pričvršćivanje vozila na uže može se izvesti pomoću
trajnih ili odvojivihstezaljki;
o Vučice – žičara koja vuče u pravilu skijaše koristeći vučne uređaje po vučnoj trasi – dijele se na
fiksne vučice koje su trajno postavljene na nekoj lokaciji ili privremeno postavljene vučice s
nisko vođenim užetom.

 Prema mjestu ugradnje:

7
 -
Jamse (rudničke)
-
Vazdušne – na površinskim kopovima
 Sa jednim užetom – engleska žičara – jedno uže je istovremeno noseće i vučno
– jeftinije jednostavnije, uže se ne smije previše natezati, gusto raspoređeni
potporni stupovi, mali noseći elementi;
 Sa dva užeta – njemačka žičara – jedno uže noseće, a drugo vučno – velika
dužina, veliki kapaciteti nosećih elemenata, uvijek se primjenjuju kao stalno
transportno sredstvo;
 Vazdušne žičare sa dva užeta:
- Konstrukvioni element:
 Utovarna stanica;
 Linija kretanja;
 Istovarna stanica;
 Pokretna kompozicija nosećih elemenata;
 Pogon vučnog užeta – pogonskaužetnjača.

Gravitacioni transporteri
- Transport komadnog i rastresitog materijala
- Ovo su transporteri bez vučnog elementa koji nemaju saglasno kretanje izvršnog elementa
transportera sa kretanjem materijala
- Transportovani teret se kreće po strmoj ravni sa višeg na niži nivo pod dejstvom sopstvene
težine.

Prednosti:

- Premještanje materijala bez korištenja vanjskog izvora energije

- Jednostavni za rukovanje i održavanje
- Mogućnost mijenjanja konstruktivnih i transportovanih karakteristika

Podjela gravitacionih transportera prema načinu transporta na:

- Pravolinijski
- Kombinovane pravolinijske kliznice
- Krivolinijske kliznice
- Zavojne kliznice
- Pneumatske kliznice

Pravolinijske kliznice rade se od čeličnog lima, drveta, plastike.. Osnovni parametri su: ugao nagiba
(alfa) , geometrijski parametri, početna brzina , krajnja brzina i koeficijent trenja.
ako je α > µ ubrzano kretanje
ako je α < µ usporeno kretanje
ako je α = µ ravnomjerno kretanje ( u prksi teško ostvarivo )
u praksi se najčešće uzima ugao nagiba veći od 5 – 10 ° od ugla trenja materijala i zidova oluka

8
Kombinovane pravolinijske kliznice – kod ovih kliznica se kretanje odvija bez zastoja, sa brzinom
tereta na kraju kliznice koja je manja od graničnih vrijednosti.

Krivolinijske kliznice – ovdje se efekt regulacije brzina vrši centrifugalna sila koja povećava pritisak
odnosno silu trenja između kliznice i tereta –USPORAVA GA!
U praksi se najčešće koriste krive linije oblika kruga, parabole i cikloide.

Zavojne kliznice – se koriste kod spuštanja materijala sa većih visina. Glavni problem su brzine i
prostor instalacije. Ima specijalna izvedva sa cijevi koja ima stepenastu trasu , zatvoreni oluci sa
stepenastim pregradama, uređaji bu obliku elevatora. Zavojne kliznice mogu biti i valjkaste sto daje
mogućnost uvođena elektomotora u pogon.

Pneumatske kliznice
- materijal se kreće na sloju vazduha koji se udavava sa donje strane kroz perforirani lim
- smanjuje se koeficijent trenja – potrebni manji uglovi nagiba kliznice
- transport komadnog i rasutog tereta

Transport cjevovodima (a)

-prvenstveno namijenjen za transport tekućih i plinovitih tereta

-kretanje materijala cjevovodom u zračnoj ili tekućoj pulpi
-pulpa – mješavania krute (čvrste) materije: nositelja (zraka ili tekućine) koja se cjevovodom
kreće manje-više kao jedna cjelina
-stalno kretanje i ne akumuliranje zaliha, protok u jednom pravcu
Cijevni transport ima nesumljive prednosti kada treba zadovoljiti jedan od sljedećih uslova:
- Transport vrlo čvrstih materijala
- Stalna promjena mjesta dostave
- Izbjegavanje vidova mehaničkog transprota
- Veoma razgranate transportne linije na malom prostoru
- Istovremeno obavljanje i drugih tehnoloških procesa
- Potpuna mehanizacija utovara i istovara

Transport cjevovodima (b)

Energovodi- transport 2 energenta – jedan kruti i drugi tekući (ugljen i metanol, ugljen +
nafta)
Podjela prema vrsti transportovanog materijala:
- Cjevovodi za transport plina (plinovodi)
- podzemni – češće – dubina ispod granice smrzavanja tla
- nadzemni – zahtjevaju termalnu izolaciju
- Cjevovodi za transport nafte (naftovodi)
- Cjevovodi za transport krutih materija (ruda i žitarica)

Transport cjevovodima (c)

Prednosti transporta u cjevovodima:
9
-visoki kapacitet
-mala podložnost vremenskim utjecajima
-pouzdanost
-sposobnost kontinuiranog funkcioniranja
-veoma jedonstavan – cjevovod najjednonstavnije prijevozno sredstvo (nema kretanja, nema
pokretnih dijelova)
-investicijski su troškovi najniži
-održavanja gotovo i da nema
-angažira veoma malo ljudi
-pogon (električna energija) veoma je pogodan i jeftin
-trase koje se mogu savladti pulpovodom jedva da su savladive bilo kojim drugim prijevoznim
sredstvom
u nekim situacijama gotovo jedini mogući način transporta (džungle, močvar, npr.)

Eksploatacione-tehničke karakteristike cijevnog transporta

1. otpori kretanju fluida – tečnosti, naročito gasova – veoma mali, čak manji nego u vodenom
saobraćaju
2. cjevovodima se kreće samo čisti teret, dok se u drugim vidovima transporta teret prevozi
3. visoki troškovi izgradnje – ne zavise od kapaciteta i iskorištenja kapaciteta, funkcija dužine
cjevovoda
4. uska specijalizacija – jedan cjevovod se istovremeno može koristiti
5. kontinuitet – protok materije neprekidan
6. Pouzdanost – visoka, posebno u poređenju sa sredstvima nadzemnog prijevoza na koja
vremenske prilike utiču više – pouzdanost cijevnog prijevoza može donekle biti ugrožena
samo otkazom napajanja električne energije za pogon pumpi
Nedostaci:
- Skupa infrastruktura
- Teži nadzor
- Mogućnost transporta samo posebne vrste robe i potreba za stalnim održavanjem
- Ograničen dijapazon robe koja se može kretati kroz cjevovode
- Veoma visoke fiksne investicije
- Mala brzina protoka materije

Pneumatski transport (a)

-noseći medij – zrak (komprinirani) ili inertni gas (kada postoji opasnost od eksplozije, npr.
azot)
-kretanje krute čestice zahtjeva djelovanja slike potiska nosećeg medija – čestica bi trebala
lebdjeti u prostoru, između stijenki (manji otpor kretanja i ujedno habanje stijenki)
- mala gustoća nosećeg medija
-brzina medija veća
- Pneumatskim transportom se mogu transportovati rastresiti materijali bez posebnog
ograničenja; npr. Ugljeni prah, pepeo, žitarice i njeni proizvodi, sol, piljevina u drvnoj industriji
10
- Potrebna veličina brzine gasa da bi se materijal transportovao ne zavise samo od oblika i
težine već i od koncentracije materijala u suspenziji sa gasom; porastom koncentracije
materijala raste i potrebna brzina gasa za pneumatski transport cjelokupne mase materijala

Pneumatski transport (b)

Prednosti:
-može da se obavlja lako u svim pravcima
-zahtjeva daleko manji prostor, čime se mnogo štedi u građevniskom pogledu, a mogu se i
lako premještati
-pruža mogućnost povezivanja raznih zahtjeva u okviru tehnološkog procesa kao što su:
istovremeno sušenje ili vlaženje, zagrijavanje ili hlađenje materijala vazduhom za vrijeme
transporta, razvrstavanja materijala po krupnoći na osnovu brzine taloženja itd.
-dovodi do najmanjeg rasipanja materijala za vrijeme transporta i na taj način najmanje
zagađuje okolinu
- omogućuje ostvarivanje visokog kapaciteta

Nedostaci:
- Ne može se primijeniti na sve materijale, samo na praškaste i zrnaste
- Kod transportovanja abrazivnih materijala nastaje trošenje dijelova
- Za vrijeme transporta materijal donekle usitnjava, naročito kod sistema pneumatskog
transporta i nije dobro odabran i kad strujni parametri nisu dobro određeni
- Zahtjeva bolju obučenost radnog osoblja koje rukuje sa uređajima pneumatskog
transporta
- Potrošnja pogonske energije pri istom kapacitetu i ostalim uslovima više nego kod
mehaničkog transporta

Pneumatski transport (c1)

Prema načinu koji se ostvaruje strujanje vazduha:
-usisni (vakuumski) uređaji – strujanje vazduha ostvaruje se njegovim usisavanjem u cijev,
odnosno stvaranjem vakuuma na ulaznoj strani uređaja
-potisni (natpritisni) uređaji – strujanje vazduha ostvaruje se njegovim potiskivanjem u cijev
μ = mm /mv mm – maseni protok transportovanog materijala, mv – maseni protok
transportovanog gasa
Prema visini pritiska
- Niski pritisak (<20 kN/m2 )
- Srednji (20 – 50)
- Visoki (>50)
Vakuum ispod 1 bar – usisni pneumatski transport
Pneumatski transport (c2)
- Prema vrsti sistema (otvoreni, zatvoreni)
- Prema pokretnosti sistema (fiksni, mobilni)
11
 - Prema vrsti materijala ( pneumatski transport fluidizira.....xxx)

Usisni pneumatski transport (d1)

1. usisni lijevak, 2. cijevni vodovi, 3. skupljač materijala,
4. ciklon + filteri, 5. vakuum pumpa, 6. specijalni zatvarači
- primjena za lako pokretljive materijale
- podesan za utovar sa više mjesta
- direktno zahvatanje materijala sa gomile
- transportiranje materijala za kraće udaljenosti (do 350 m?) i visine do 50m
- prečnik cjevovoda (60 – 250 )

Potisni pneumatski transport (e1)

1. kompresor,
2. vazdušni rezervoar (akumulira odgovarajući količina zraka) + odvajač kondenzata,
3. specijalni dodavač – lijevak za doziranje
a. dobošni
b. pužni
c. zavojni
4. cijevni vodovi
5. skupljač + ciklon + filteri
6. izlaz vazduha u atmosferu
- Ostvaruje se veća razlika pritisaka u cijevima – duže transportne relacije do 500m
- Transport materijala koji se teže pokreće, transport na više različitih odredišta
- Kapacitet transportera dostiže vrijednost do 100 t/h, prečnik cjevovoda 50 – 350 mm
Pneumatski transport (f)
- kombinirani
- transport na veće udaljenosti
- najčešće prvi dio...xxx

Pneumatski transport (g)

Zajednički elementi:
- suhi filter
- ciklon
- silosi
- vibracioni izuzimač
12
Pneumatski transport (h)
Pneumatski transport koristi se za:
- istovar i pretovar praškastih i zrnastih materijala iz prijevoznih sredstava pomoću kojih
se obavlja njihov transport u rasutom stanju
- transport svih vrsta žitarica i ostalog biljnog sjemena na velikim poljoprivrednim
dobrima i prihvatni magacinima
- transport uglja u prahu u TE i velikim kotlarnicama radi loženja parnhi kotlova
- transport pijeska u livnicama
- transport piljevine i sitnih otpatki u industriji drveta i fabrikama namještaja
- transport vunenih vlakana, duhan, pamuk i vlaknaste
- šećer u kristalu, sirovog i prženog lješnjaka, kako i ostale komponente u konditorskoj
industriji i u industriji čokolade i bombona
- transport deterdženata u prahu i druge prašinaste i zrnaste materijale u hemijskoj i
procesnoj industriji
- transport elektrofilterskog pepela u termoelektranama i industrijskim kotlarnicama, od
mjesta sakupljanja

Hidraulički transport (a)

- hidraulički transport je ustvari cijevni transport mješavine usitnjenog materijala i
nosećeg medija
- transport materijala koji ne mijenjaju svoja fizička svojstva niti hemijski reaguju u
dodiru sa nosećim medijem vodom (kako ne bi nastala jedinjenja koja bi dovela do
zapušenja cjevovodima
- usitnjeni ugalj, usitnjene rude svih vrsta i njihove jalovine, pijesak, šljaka, celulozna
vlakna, papirna masa, koncentrati stočne hrane
- kretanje krute čestice - zahtjeva djelovanje sile potiska nosećeg medija (najčešće
voda) – veća gustina nosećeg medija – brzina medija manja

Hidraulički transport (b)

Prednosti:
- ekonomičnost; - pogodan vid pogonske energije; - mali potrebni broj zaposlenih;
- potpuna mehaniziranost, odnosno automatiziranost ;
- otpadanja utovarnih, pretovarnih i istovarnih manipulacija.
- u podzemnoj eksploataciji..xxxx
Nedostaci
- potreba za vodom
- pročišćavanje vode na kraju trase odnosno puštanje u okolinu
- za krajeve kojim prolazi pulpovod nema značaja (kao cesta ili pruga npr)

13
Hidraulički transport (c1)
Prema rasporedu, koncentraciji i veličini čestica transportovanog materijala razlikuju se:
-strujanje homogene mješavine – čestica materijala pri transportu ravnomjerno raspoređene
u fluidu
-praktično nemoguće za ostvariti, osobito pri horizontalnom transportu
- strujanje nehomogene mješavine
- neravnomjeran raspored čestica u fluidu, koncentracija najveća pri dnu horizontalne
cijevi – vertikalni cjevovod koncentracija čestica najveća u osi cjevovoda, tamo gdje je i
brzina najveća, a pritisak najmanji
- lebdenje – brzina vode veća od brzine čestica, krupnoća čestica 2mm
- skakutanjem – kraći ili duži skokovi u vodenoj struji (funkcija sila koje djeluju)
- kotrljanjem i klizanjem po dnu cjevovoda (krupnoća čestica znatno veća od 2mm)

Hidraulički transport (c2)

Hidrotransport: jamski (podzemni) i površinski
-jamski se hidraulički transport primjenjuje u tzv. hidro-rudnicima ili sam ili kao dio kompletne
hidraulične koncepcije
- površinski hidraulički transport se koristi na manjim do srednjim udaljenostima, uglavnom od
otvora rudnika do separacija odnosno...xxx

Hidraulički transport (d)

-proces transporta kvašenja čvrstih tijela, njihovo miješanje sa vodom kako bi se postigla
optimalna smješa
- transport mješavine cjevovodima, odvodnjavanja i odlaganje transp. materijala

Elementi hidrauličkog transporta (e1)

- pumpe za hidrotransport,
- dodavači materijala,
- cjevovod za transport pulpe
- za više pritiske čelične (Če-35 do Če-50), trajnost cijevi se računa 15-30 godina
- cjevovod za prečišćenu vodu
- sistem za razvodnjavanje i aparat za sušenje

Hidraulički (e3)
- plastičnih masa – otporne na habanje, savitljivije i jeftinije
- staklenih vlakana
- keramike

14
Elementi hidrauličkog transporta (e4)
- pumpe za hidrotransport,
- dodavači materijala,
- cjevovod za transport pulpe
- cjevovod za prečišćenu vodu

Elementi hidrauličkog transporta (e5)

- pumpe za hidrotransport,
- dodavači materijala,
- cjevovod za transport pulpe
- cjevovod za prečišćenu vodu
- sistemi za razdvajanje i aparat za sušenje
- taloženje, filtriranje, centrifuga, termičko odvajanje
- ejektor
- bunkeri

Hidraulički transport (f)

- optimalna je brzina strujanja 1,5 – 1,8 m/s, najviše 2,5 m/s – veće brzine
prekoporcionalno pridonose habanju cijevi i utrošku potrebne energije
- prečnik cijevi – ne prekorači brzina preko tražene vrijednosti za konkretni kapacitet
pulpovoda
- pri projektiranju cjevovoda – voditi računa o pozitivnom hidrauličkom gradijentu u
odnosu na reljef terena – u cjevovodu na svakom mjestu njegove trase treba vladati
pritisak da ne dođe do prekida strujanja

INERCIJALNI TRANSPORTERI

a) Inercijalni konvejeri

- Transportna sredstva kontinuiranog djelovanja,

- Horizontalni transport u jednom pravcu na udaljenostima od 10 do 20 m,
- Transport suhih, lahko pokretljivih zrnastih i komadnioh rasutih materijala,
- Dodavači materijala drugim transportnim sredstvima,
- Sistemi za istovremeni transport i obradu raznih proizvoda (prosijavanje, sortiranje, sušenje,
doziranje, ...),
- Transport na bazi prirodne frekvencije materijala.
o Vrše periodično kretanje (naprijed – nazad) – materijal se kreće samo u jednom pravcu.

b)

Prednosti:
- Jednostavnost konstrukcije,
- Mala nabavna cijena,

15
 - Mogućnost transportiranja materijala na povišenim temperaturama ili zoni povišenih
temperatura,
- Mogućnost obavljanja određenih tehnoloških operacija za vrijeme transportiranja,
- Mala osjetljivost prema neravnomjernom pristizanju materijala.

Nedostaci:
- Osciliranje konstrukcije usljed dinamičkih sila,
- Relativno mali kapacitet,
- Kapacitet se naglo smanjuje pri transportu materijala nagibom prema horizontali (moguć
transport 10o – 12o),
- Veća potrošnja energije nego kod trakastih transportera,
- Povećana buka.

c1)

osnovni dijelovi:
- Žlijeb (oluk) transportera,
- Noseća konstrukcija (stacionarna, mobilna),
- Prenosne poluge,
- Ekscentrični prenosnik,
- Klatni nosači,
- Transportovani teret.

c2) Vibracioni i inercijalni konvejeri

- Transport na bazi prirodne frekvencije materijala zasnovan na pogonu, koji je u pogledu

rezonance usklađen sa rezonancijom nosećeg sistema oslonjenog na opruge,
- Pokretačka sila se naizmjenično akumulira i oslobađa oprugama – uspostavlja se harmonično
kretanje,
- Opruge – postaju pokretačko sredstvo koje pod opterećenjem korita održava neprekidno
kretanje – ravnomjerno raspoređuje pogonse sile u cilju sprečavanjakoncentracije razornih sila.

d1) Inercijalni konvejeri

Podjela inercijalnih transportera prema načinu rada:

- Inercijalni transporteri sa konstantnim pritiskom na dno žlijeba – stalnom silom trenja i stalnim
pritiskom tereta na žlijeb (materijal se ne odvaja od žlijeba) – mali broj frekvencija oscilacija,
veća amplituda – najmanje u upotrebi,
- Inercijalni transporteri sa promjenljivim pritiskom na dno žlijeba – promjenljiva sila trenja i
promjenljivim pritiskom na žlijeb (materijal se ne odvaja od žlijeba),
o Vibracioni transporteri (materijal se odvaja od žlijeba – mikroskokovi) – najrašireniji u
primjeni – malo habanje žlijeba – duži vijek trajanja – velika frekvencija oscilacija,
mala amplituda.

d0)

Optimalna primjena inercijalnih transportera odnosi se na hermetički zatvorene transportere, za

prenošenje praškastih, vrelih, gasovitih, otrovnih, hemijski agresivnih rasutih materijala u uslovima
potpune izolacije okolne sredine.
16
Podjela inercijalnih transportera prema profilu trase:
- Horizontalno – pravolinijski,
- Blago nagnuti (sa podizanjem tereta naviše, odnosno spuštanje pod uglom od 15o),
- Vertikalni (sa premještanjem tereta naviše olukom koji se postavlja u obliku zavojne, prostorne
spirale).

Podjela inercijalnih transportera prema načinu rada:

- Inercijalni transporteri sa konstantnim pritiskom na dno žlijeba,
- Inercijalni transporteri sa promjenjljivim pritiskom na dno žlijeba.

e6) Vibracioni transporteri

podjela prema vrsti pogonskog mehanizma:

- Elektromagnetni,
- Mehanički
o Centrifugalni – prosta konstrukcija, bešuman rad, mogućnost mijenjanja pobudne sile,
velika amplituda i pobudna sila – nedostatak: kratak životni vijek ležaja vratila
vibratora,
o Ekscentarski.
- Hidraulički,
- Pneumatski.

17