VAŽNO !!!

U OVOJ SKRIPTI NEMAJU SVE

LEKCIJE, OSTATAK LEKCIJA MORATE SE
SAMI DOPUNITI IZ NEKE DRUGE
LITERATURE

BOLESTI NERVNOG SISTEMA

 NEUROLOGIJA

Neurologija je medicinska disciplina koja proučava oboljenja nervnog i mišićnog sistema jer i
kod jednog i kod drugog sistema odnosno oboljenja javljaju se slabosti ili potpune oduzetosti
mišića (pareza i paraliza).

Moždani živci:

1. u. Alfactarius

2. u. Opzicus

3. u. Oculomotorius

4. u. Trochlearis

5. u. Abduceus

6. u. Facialis

7. u. Vestibulo-cochlearis

8. u. Glossopharyngeus

9. u. Vagus

10. u. Accessorius

11. u. Trigeminus

12. u. Hypoglossi

19
 NERVNI SISTEM

Nervni sistem je odgovoran za cjelokupnu motoriku, omogučuje komunikaciju sa vanjskim

svijetom za vlastitu unutašnju sredinu, upravlja radom unutašnjih organa i žlijezda za unutašnjim
lučenjem. Čine za CNS, PNS i autonomnog nervnog sistema.

CNS – smiješten je u koštanom oklopu i na taj način zaštičen od mehaničkih povreda, a čine ga
mozak i kičmena moždina. Mozak je smješten u lobanjskoj šupljini (cavum cranii) koja je sa
šatorom malog mozga (tentorium cerebelli) podijeljena na prednju šupljinu u kojoj su smješteni
prednji odnosno zadnji mozak. Mozak dijelimo na prednji (prosencephalon) i zadnji
(rhombencephalon). Prednji mozak čine: veliki mozak (telencephalon), srednji mozak
(mesencephalon) i međumozak (diencephalon). Zadnji mozak čine: pons, medulla oblongata,
cerebellum.

19
19
19
VELIKI MOZAK (telencephalon). Veliki mozak čine lijeva i desna hemisfera koje su
međusobno spojene žuljevitim tijelom (corpus callosum). Svaka od ovih hemisfera ima svoju
medijalnu, donju i bočnu konveksnu površinu. Dubokim žljebovima hemisfera je podjeljena na
pet lobusa i to čeoni (frontalni), tjemeni (paruetalni), zatiljni (occipitalni), sljepočnicu
(temporalni) i na dnu žlijeba (operkulum) leži skrivena insula ili rejlovo ostrvce tronglaste
površine. Centralna šupljina velikog mozga su lateralne moždane komore. Građen je od bijele i
sive mase i potpornog tkiva. Sivu masu velikog mozga čine kora (cortex) i subkortikalne sive
mase (corpsusu triatum substantia nigra).

19
MEĐUMOZAK (diencephalon). Spaja obje hemisphere velikog mozga i prestavlja prednji i
najviši dio moždanog stabla. Centralna šupljina diencephalona je tri moždana komora. Idući dole
na diencephalon se nastavlja mesencephalon koga čine kraci velikog mozga i tegnentum.
Centralna šupljina mu je kanal koji povezuje treču i četvrtu moždanu komoru.

SREDNJI MOZAK (mesencephalon). Srednji mozak se prema dole nastavlja u most, a

distalnije na most se nastavlja medulla oblongata. I most i medulla oblongata čine pod četiri
moždane komore, krov čini mali mozak.

MALI MOZAK smješten je u zadnjoj lobanjskoj jami. Čine ga lijeva i desna hemisfera malog
mozga i središnji dio crv (vermis) građen je od bijele i sive mase. Sivu masu čini kora malog
mozga i subkortikalne sive mase od četiri jezgra.

MEDULLA SPINALIS smještena je u vertebralnom kanalu. Dugačka je oko 41-45 cm, debljine
oko 1 cm. Malo spljoštena u prednjem dijelu.U zadnjem smijeru iz nje izlazi tridesetijedan par
spinalnih nerava i to osam vratnih, dvanaest grudnih, pet slabinkih, pet krstačnih i jedan trtični
par. Na njoj razlikujemo dva proširenja: cervikalna (intumescentia cervicalis) koje se proteže od
četvrtog vratnog do jednog odnosno drugog torakalnog kralješka i lumbalno proširenje koje se
proteže od desetog torakalnog do prvog lumbalnog. Proširenja predstavljaju nakupine nervnih
ćelija čiji nastavci formiraju periferne nerve za gornje odnosno donje ekstremitete. Medulla
spinalis završava se suženjem (concisom) na čijem vrhu se nalazi splet živaca označeni kao
(Cauda equina) konjski rep. Završava sa rudimentarnim ostatkom posljednjeg trtičnog živca
Filum terminale. Na poprečnom presjeku građena je od bijele, sive mase i potpornog tkiva.

Kroz sredinu prolazi centralni kanal „Medulla Spinalis“.

19
OVOJNICE CNS. Mozak i kičmena moždina su smješteni u koštanom oklopu koji pruža dobru
mehaničku zaštitu. Idući iz vana prema unutra, mozak i kičmena moždina su obavijeni sa tri
ovojnice. Odmah ispod kosti je sedefasto bijela tvrda moždana ovojnica sastavljena iz dva lista
koji su u predijelu glave čvrsto srasla, a u vertebralnom kanalu mjestimično razdvojena. Ispod
nje se nalazi srednja moždana ovojnica arachnoidea i konačno na samoj površini moždanog
tkiva, koja duboko ulazi u žljebove CNS, je mekana ovojnica ili pia matea. Između ovojnica
mozga se nalazi tri prostora:

1. epiduralni prostor između dva lista tvrde moždane ovojnice u kome se nalaze krvni
sudovi,
2. između tvrde i srednje ovojnice subduralni prostor ispunjen vezivom i krvnim sudovima
3. između srednje i unutrašnje ovojnice je subarahnoidalni prostor ispunjen sa liquorom koji
je u komunikaciji sa centralnim šupljinama mozga i kičmene moždine

VASKULARIZACIJA MOZGA. Mozak krv dobiva putem dva sliva prednjeg – karotidnog i
zadnjeg – vertebralnog sliva.

PREDNJI KAROTIDNI SLIV. Čine ga unutarnje karotidne arterije, grane zajedničke karotidne
arterije koje nakon ulaska u lubanjsku šupljinu na bazi mozga i prolaska kroz tvrdu ovojnicu daju
veliku očnu arteriju a.oftalmiku koja dovodi krv u oko, te arterije za veliki mozak a.cerebri
anterior koja sa krvlju snabdijeva najveći dio donje strane hemisfere, te najistureniji dio
frontalnog režnja, najveću arteriju mozga a.cerbri media, koja snabdijeva krvlju najveći dio
konveksiteta hemisfere medijalne strane, sve subcorticalne sive mase, međumozga i srednji
mozak i prednje komunikativne arterije arteria communicans anterior, koji leže na bazi mozga
koje sa istovremenim zadnjim arterijama, granama vertebralnog sliva čine Willisov šestougao
najveću anastomozu (vezu) prednjeg i zadnjeg sliva. Po nekima 30% krvotoka se može
nadoknaditi preko tih veza.

VERTEBRALNI SLIV. Čine ga vertebralne arterije, grane najčešće lijeve i desne potključne
arterije koje su usmjerene prema gore, nazad i ka sredini, i nakon ulaska u lobanjsku šupljinu
međusobno se spajaju, formirajući basilarnu arteriju koja leži u istoimenom žlijebu produžene
moždane i porisa dajući sitne grančice za stablo, a zatim se dijeli u gornje i donje arterije za mali
mozak (a.cerebralis superior, et inferior) i zadnje komunikativne arterije arteria communicans
posterior, te arterije za occipitalne režnjeve velikog mozga a.cerebri pasterior.

ETIOLOGIJA NEUROLOŠKIH OBOLJENJA. Etiologija je disciplina koja se bavi

proučavanjem uzroka nekog rada, to je u mašem slučaju uzroka neuroloških oboljenja. Brojni su
uzroci koji mogu dovesti do neuroloških oboljenja i sve ih svrstavamo u:

1. mehaničke povrede
2. infektivna oboljenja
3. intoksikacije

19
 4. metabološki i endokrini poremećaji
5. alergijska i autoalergijska oboljenja
6. nasljedni poremećaji
7. poremećaji razvoja
8. tumori

KLASIFIKACIJA NEUROLOŠKIH OBOLJENJA. Neuorološka oboljenja u međunarodnoj

klasifikaciji bolesti i uzroka smrti deset revizija (MKB 10) smješteni su u šestom poglavlju
označeni G i brojevima od 00-99. MKB10 je izdala SZO 1991.god. i sve njene članice su dužne
pridržavati se ove klasifikacije. U okviru šestog poglavlja bolesti nervnog i mišičnog sistema su
razvrstane u deset podpoglavlja. Značaj klasifikacije je prvenstveno u lakšem sporazumijevanju
među zdravim radnicima, lakšoj dijagnostici, uspješnijem liječenji i rehabilitaciji oboljelih.

1. Upale CNS
2. Sistemske atrofije koje prvenstveno djeluju na CNS
3. Ekstrapiramidni poremećaji kretanja
4. Druga degenerativna oboljenja CNS
5. Demijelinizaciona oboljenja CNS
6. Epizodična i paroksizmalna oboljenja
7. Oboljenje nerava, korijena i pleksusa
8. Polineuropatije i drugi poremećaji PNS-a
9. Oboljenja mioneuralne veze i mišiča
10. Cerebralna paraliza i drugi paralitički sindromi

PNS. Čine ga periferni nervi, 12 kranialnih (u.oftalmicus, opticus, oculamotoris, trochlearis,

vestibulo-cahlearis, glossopharyngeus, vageus, accesorius i hypoglossal) i 31 par spiralnih živaca
(8 cervikalnih, 12 toracalnih, 5 lumbalnih, 5 sakralnih i 1 coccigealni živac).

AUTONOMNI NERVNI SISTEM. Bez naše volje upravlja radom unutrašnjih organa i žlijezda
sa unutrašnjim lučenjem. Čine ga simpaticus i parasimpaticus koji su međusobni antagonisti.

OPŠTI SIMPTOMI I ZNACI OŠTEČENJA NS. Mogu se svrstati u sljedeće grupe:

1. Znaci deficita ili negativni simptomi odgovaraju privremenom ili trajnom gubitku
normalne funkcije (presjecanjem mješovitog nerva daje gubitak motorike i serizibiliteta u
njihovom inervacionom području)
2. Nadražajni ili pozitivni znaci posljedice su nadražajnog dejstva lezije (pritiskom na
senzitivni nerv javlja se bol)

19
 3. Znaci oslobađanja vide se kada lezija uklanja normalnu inhibitornu ulogu koju je
oštećena struktura ranije imala (povreda ekstrapiramidnog puta daje pojačan tonus i
pojačane reflekse)
4. Fenomen adaptacije i kompenzacije javlja se kao nadoknada gubitka jedne funkcije
drugom (oduzetost desne strane kod dešnjaka, lijeva strana postepeno preuzima funkciju
desne)

MOTORNI SISTEM omogućuje održavanje ravnoteže nasuprot dejstvu vanjskih sila, te

pokrete pojedinih dijelova tijela i organizma u cjelini. Čine ga: piramidni i ekstrapiramidni
sistem. Piramidni sistem je odgovoran za voljnu motoriku, a ekstrapiramidni za nevoljnu i
refleksnu motoriku.

PIRAMIDNI SISTEM, čine ga motorna kora (primarna – girus precentralis) i sekundarna kora
(girus paracentralis). Motorna kora građena je od džinovskih motornih čelija čiji nastavci
formiraju piramidni puti završavaju na motornim čelijama jedara kranijalnih nerava u moždanom
stablu, prethodno se ukrstivši. Veči dio vlakana piramidnog puta nastavlja dalje prema dole i na
granici produžene i kičmene moždine 95% vlakana se ukrsti. Odlaze u bočne vrpce kičmene
moždine kao put tractus korticospinalis lateralis i završava na motornim čelijama prednjih
rogova kičmene moždine odgovarajućih segmenata. 5% vlakana se ne ukrsti na granici između
produžene i kičmene moždine, nastavi se spuštati vrpcama kičmene moždine kao tractus
corticospinalis medialis i završavaju na motornim čelijama prednjih rogova kičmene moždine,
prethodno se ukrstivši. Mišični sistem je izvršni organ motornog sistema.

SENZIBILITET. To je svjesno prepoznavanje draženja perifernih završnih organa impulsa što

nastaju njihovim draženjem, koji se prenose putem perifernih nerava do cerebrospiralne osovine
i zatim senzitivnim putevima do senzitivne kore u kojoj se vrši prepoznavanje i sinteza.
Senzibilitet stavlja individuu s okolinom i sopstvenom unutrašnjom sredinom. Senzibilitet
dijelimo na:

1. Površni – eksterocitivni, koji prima impulse s površine tijela, iz kože i sluznice za dodir,
bol i temperaturu,
2. Duboki – proprioceptivni koji prima impulse iz dubljih tkiva i obaviještava o
međusobnom položaju dijelova tijela, orjentaciji tijela u prostoru, osječaj vibracija,
pritisku i bolu u dubokim tkivima,
3. Visceralni – interoceptivni senzibilitet, koji prenosi senzacije iz unutrašnjih organa.

Površni senzibilitet se prenosi putem tri neurona. Prvi neuron čine ganglijske senzitivne čelije
spinalnih ganglija, zadnjih spinalnih korijenova, odnosno senzitivne ganglije kranijalnih nerava.
Drugi neuron čine senzitivne čelije zadnjih rogova medulla spiralis, odnosno senzitivne čelije
jedara kranijalnih nerava koje čine tractus spinothalamic, kome se priključuju senzitivna vlakna
jedara kranijalnih nerava i završavaju na prednje lateralnom jedru talamusa.

19
Treči neuron čine senzitivne čelije talamusa i njihovi nastavci koji formiraju put tractus
talamocorticalis, čija vlakna završavaju na senzitivnim čelijama kod senzornih kortikalnih
centara (girus postentralis). Prvi neuron za duboki senzibilitet su ganglijske čelije spiralnih
ganglija i ganglija kranijalnih nerava i njihovi nastavci koji nakon ulaska u medullu spinalis,
odnosno u zadnje vrpce se penju prema gore kao fasciculus gracilis et fasciculus cuneatus i
završavaju na istoimenim jedrima početnog dijela produžene moždine i to njene stražnje strane.
Drugi neuron – senzitivne čelije ovih jedara i njihovi nastavci nakon ukrštanja formiraju
lemniscus medialis čija vlakna završavaju na prednjem lateralnom jedru talamusa. Lemniscus
medialisu u moždanom stablu se priključuju vlakna iz senzitivnih jedara kranijalnih živaca. Treći
neuron je tractus talamo corticalis.

ISPITIVANJE DUBOKOG SENZIBILITETA. Karakteristike oštećenja centralnog motornog

neurona:

1. Pojačan toreus – hipertonija

2. Pojačani refleksi – hiper-refleksija
3. Nema atrofije mišića sem u slučaju dugotrajnog inaktiviteta
4. Prisutni patološki refleksi

KARAKTERISTIKE OŠTEČENJA PERIFERNOG MOTORNOG NEUORONA

1. Smanjen tonus – hipotonija

2. Hiporefleksija ili arefleksija
3. Prisutna atrofija
4. Nema patoloških refleksa

ISPITIVANJE SENZIBILITETA
- POVRŠNI SENZIBILITET
- DUBOKI SENZIBILITET

Postoji više metoda ispitivanja dubokog senzibiliteta, a klinički se najviše primjenjuju:

1. Proba prst – nos, peta – koljenom. Ako postoji oštečenje dubokog senzibiliteta, cilj se
podbacuju ili prebacuje.
2. Tandem hod je hod po pravoj liniji stopalo do stopala. Ako postoji oštećenje senzibiliteta
dolazi do skretanja lijevo ili desno ili pacijent pada.
3. Rambergova proba – bolesnik postavi noge jednu uz drugu, ruke uz tijelo, zatvori oči.
Ako postoji lezija u središnjem dijelu malog mozga, bolesnik se ruši.

MIŠIČNI REFLEKSI. Mišični refleks je odgovor mišića na vanjsku draž bez učešća naše volje
i uvijek isti na podražaj istih refleksa. Mišičnih refleksa imamo onoliko koliko i mišića. Da bi
mišični refleks bio moguć potrebna je očuvanost refleksnog luka koga čine:

19
 - Mišično vlakno,
- Afererntni neuron,
- Primarnni refleksni centar u zadnjim rogovima medulla spinalis,
- Inter neuron koji spaja primarni refleksni centar u zadnjim rogovima medulle spinalis i
motorne čelije u prednjim rogovima
- Eferentni neuron koji spaja prednje rogove i mišično vlakno (nastavci motornih čelija
prednjih rogova medulla spinalis).

Mišične reflekse dijelimo na fiziološke i patološke. Fiziološke reflekse dijelimo: -površne, kožno
mišične i duboke mišične reflekse. Ispitivanje mišičnih refleksa na gornjim i donjim.
Na gornjim ekstremitetima ispitujemo refleks tricepsa, brachi bicepsa i brachio radialis. Na
donjim ekstremitetima ispitujemo refleks quadriceps femoris, m.triceps surae (ahilov refleks) i
Patelarni refleks.

19
PATOLOŠKI REFLEKS. Patološki refleksi se ne javljaju kod neurološki zdrave osobe, a
javljaju se kod patoloških stanja CNS-a. Najčešče klinički korišteni i koji sigurno ukoliko je
pozitivan, ukazuje na oštečenje centralnog motornog neurona, je refleks Babinskog. Izvodimo ga
isto kao plantarni refleks i dobijemo dorzifleksiju palca stopala i lepezasto širenje ostalih prstiju.
Ukoliko je Babinski nejasan, koristimo modifikaciju po Oppenheimu. Izvodi se tako što
kažiprstom i palcem uz pritisak idemo niz koljeničnu kost uz istovremeno izvođenje plantarnog
refleksa. Ako postoji najminimalnija oštečenja centralnog motornog neurona modifikacijom po
Oppenheimu, Babinski je pozitivan.

POMOČNE DIJAGNOSTIČKE METODE NEUROLOGIJE – LIQUOR

Liquor je bistra bezbojna tečnost čiju građu čine 99% voda i 1% ostali sastojci (šečer,
bjelančevine, elektroliti i čelijski elementi – mononuklearni kojih normalno u cm3 liquora ima 3-
5. Povečan broj ovih čelija se zove pleocitor. U zdravog odraslog čovjeka ima 140-180 cm 3
liquora. Najvažnija mu je mehanička uloga mada ima neznatnu metaboličku ulogu. Liquor se
stvara u horoidnim pleksusima bočnih komora i to 50% sekrecijom, a 50% liquora se stvara
filtracijom iz tkiva mozga. Nalazi se največim dijelom u subarahnoidalnom prostoru. Mozak
potpoljen u ovu tečnost jednostavno pliva u njoj. Da bi liquor dobili u dijagnostičke svrhe
potrebno je uraditi lumbalni ili suboccipitalnu punkciju.

LUMBALNA PUNKCIJA

Indikacije za lumbalnu punkciju su dijagnostičke pretrage liquora. Kontraindikacije su infekcije

kože ili drugih tkiva u području punkcije te tumori zadnje lobanjske jame koji zbog nagle
dekompresije mogu dovesti do protruzije malog mozga i do nagle smrti. Suboccipitalna punkcija
se vrlo rijetko radi. Od drugih dijagnostičkih metoda koriste se:

- Radiografija
- CT
- MR
- Ventrikulografija
- Cerebralna audiografija
- Mijelografija
- Elektrodijagnostika, Elektroencefalografija (EEG), ehoencefografija
- Biopsija.

BOLESTI I POREMEČAJI SA PRETEŽNOM LOKALIZACIJOM MEDULLI

SPINALIS - POVREDE MEDULLAE SPINALIS

Kičmena moždina može biti povređena direktno – povrede oštrim predmetom, metkom ili geleri
granate ili indirektne povrede posredstvom pršljenova.

19
POTRES (CORNOTIA) KIČMENE MOŽDINE

To je najlakši vid povrede, a nastaje kao rezultat pada sa visine ili kao rezultat udarca tupim
predmetom u predijelu kičme. Makroskopskim i mikroskopskih promjena na tkivu kičmene
moždine se ne vidi. Klinički se manifestuje osječajem bola motornom slabosti. Poremečajem u
senzibilitetu ispod nivoa lezije. Simptomi su prolaznog karaktera, traju najviše 72 sata, rijetko
duže i ne ostavljaju nikakve posljedice. Liječenje je mirovanjem, eventualno analgeticima.

KONTUSIJA (NAGNJEČENJE) KIČMENE MOŽDINE

Obično je rezultat težih povreda kičmenog stuba, odnosno povreda pršljenova koji sekundarno
zbog pritiska oštečuju tkivo kičmene moždine. Ispod nivoa lezije dolazi do oštečenja motorike
senzibiliteta uz pojavu bolova različitog intenziteta. U zavisnosti od stepena nagnječenja različit
je i intenzitet oštečenja motorike senzibiliteta. Simptomi mogu trajati sedmicama pa i mjesecima
uz trajne posljedice. Liječenje hirurško (ako postoje prelomi) i dislokacija pršljenova ili dijelova
pršljena i simptomatska.

DIREKTNE POVREDE KIČME MOŽDINE

One su najčešče posljedica uboda nožem, metkom ili gelerom granate. Povrijeđeni pada kao
pokošen zbog potpune oduzetosti donjih ekstremiteta koja je flacidnog ili mlitavog tipa. Mišični
tonus je snižen ili je potpuno ugašen. Senzibilitet je ugašena za sve kvalitete, monotorni refleksi
ugašeni, funkcija sfingtera oštečena. Ova faza se naziva fazom spiralnog šoka koja traje do par
sati, a zatim se razvija spastična paraplegija sa svim znakovima oštečenja centralnog motornog
neurona.

INDIREKTNE POVREDE KIČMENE MOŽDINE

One su rezultat povreda koštanog dijela vertebralnog kanala koji sekundarno dovode do povrede
medulla spiralis usljed obavljanja okreta nakon povrede. Najčešće se dešavaju u mirnodopskim
uslovima (saobračajne nesreće, rudarske nesreće, pad sa visine).

UPALE KIČMENE MOŽDINE

Najčešće su izazvane virusima, nešto rijeđe bakterijama i drugim uzročnicima. Ukoliko se upalni
proces širi u transferzalnom smijeru i zahvata cijelu površinu jednog segmenta govorimo o
transferzalnom mijelitisu. Ako upalni proces zahvati nekoliko segmenata tada govorimo o
difuznom mijelitisu. Najčešći uzročnici mijelitisa su virusi i to iz gripe arbo virusa. Klinički
pored znakova opšteg infektivnog oboljenja (opšta slabost, gubitak apetita, gubitak tečnosti i
preznojavanje) javljaju se i neurološki znaci u početku bolesti, trnjenje i parastezije donjih

19
ekstremiteta, mišična slabost koja obično prelazi u tešku, paraparezu ili paraplegiju. Javljaju se
bolovi koji su duž zahvaćenih nerava (pojasni bolovi u predjelu želudca i bolovi duž oba
ekstremiteta). Senzibilitet je oslabljena ili ugašena za sve kvalitete.

LIJEČENJE. Ako se radi o bakterijskom mijelitisu ide se ciljano sa antibiogramom i antibiotik

na koji je bakterija najviše osjetljiva. Kod virusa uglavnom idemo sa simptomatskom terapijom
eventualno i sa kortikosteroidima.

MENINGITIS

Upale moždanih ovojnica mogu biti izazvane virusima, bakterijama i gljivicama. Najčešče su
virusne upale. Kod upale moždanih ovojnica razvijena klinička slika javlja se tri simptoma:

1. Ukočen vrat
2. Glavobolje
3. Povračanje

Ukočen vrat se javlja kao rezultat rigidnosti vratne muskulature što mehanički imobilizira vratnu
kičmu i na taj način je štiti od istezanja kako kičme tako i korijenova i sprečava pojavu
moždanog bola. Glavobolje su uporne, stalne, izrazito jake i bol se može širiti duž kičmenog
stuba sve do donjeg ekstremiteta. Povračanje je u mlazu i bez nagona. Uz navedene simptome
javljaju se i povišena temperatura i opšta slabost i malaksalost, senzibilitet za sve kvalitete
oslovljen, motorna slabost po perifernom tipu. Pozitivni su i drugi memingealni znaci.

NEUROSIFILIS

Spada u grupu parenhimatoznih oboljenja. U posljednje vrijeme ovo je rijetko oboljenje.

Uzročnik je treponema pallidnim i prenosi se seksualnim kontaktom. Neurosifilis može da
zahvati bilo koji dio CNS-a, ali najčešća lokalizacija je donji tarakalni i gornji slabinski segment
moždane kičmine. Patološki proces zahvata zadnje snopove i zadnje korijenove i javlja se
umjereno zadebljavanje meninge na tim mjestima. Češće se javlja kod muškarca nego kod žena.
Period inkubacije je 8-12 godina mada bolest može da se javi i 1-30 godina, makar primarnog
sifilisa. Najčešće se javlja u četvrtoj ili petoj deceniji života. Klinički se manifestuje promjenama
na zjenicama. Zjenice su nejednake – anizokorične, ne reaguju na svjetlost, očuvane reakcije na
akomodaciju i konvergenciju (Angel Robinsonov znak), što je patenomično za sifilis. Javljaju se
pojačani bolovi u visini oštečenih korijenova segmenata motornih slabosti ispod nivoa lezije
(donji ekstremite), tonus mišića oslabljen, refleksi sniženi (najprije se gasi ahilov refleks, a zatim
i patelarni). Zbog oštećenja dubokih senzibiliteta javljaju se ataksija, hod je nesiguran, sličan
hodu pijanog čovjeka. Ako dođe do zahvatanja optičkog nerva može da nastupi sljepilo. Na
zglobovima se javljaju promjene uz pojavu atrofije i otoka. Serum je pozitivan na treponemu

19
(VDRLT)
LIJEČENJE: antibiotici, lijek izbora penicilin.

MULTIPLA SKLEROZA

Oboljenje pogađa sve dijelove CNS-a, karakteriše se rasutim žarištima demijelinizacije na čijim
mjestima buja formirajuće sklerozne ploče, po čemu je bol i dobila ime. Karakteriše se fazama
poboljšanja i stabilizacije bolesti pri čemu sadašnje poboljšanje ne dostigne nivo prethodnog što
ukazuje na stalno napredovanje bolesti. Češće oboljevaju žene i to u periodu od 15 do 30 godina
života. Oboljeva 1:1500-2000 stanovnika. Najčešće se javljaju u područjima umjerene
kontinentalne klime, odnosno oko 23 paralele geografske širine, gdje spada i Bosna i
Hercegovina. Uzrok bolesti je nepoznat, ali se smatra da infektivnim, alergijskim i
autoalergijskim genetski faktor i psihološke traume imaju značaj u nastanku ove bolesti.
Simptomi se obično počinju javljati u trečoj ili četvrtoj deceniji života, mada su zabilježeni
slučajevi i kod osoba mlađih od 14 godina. Bolest obično počinje osječajem umora i nakon
lakšeg fizičkog napora slabostima naročito u donjim ekstremitetima, trnjenjem u stopalima, te
kratkotrajne pojave dvoslika (diplopsia). Kod razvijene kliničke slike karakterističan je
________________ simptoma: mistagmus intencioni tremor i skandiran govor. Tonus i mišični
refleks su oslabljeni. Pareze rjeđe paralize mišića. Vistagmus su ritmički nevoljni pokreti očnih
jabučica i intencioni tremor je fini tremor koji se javlja kod približavanja cilju. Skandiran govor
je izdvajanje pojedinih slogova i naglašavanje u riječi. Liquor nije pato__________. Dijagnoza
se isključivo postavlja na osnovu MR. Bolest ima progresivan tok.
LIJEČENJE: visoke doze kortikosteroida, imunosufersivi.

FUNIKULARNA MIJELOZA

To je degenerativno oboljenje kičmene moždine perifernih nerava i mozga. Uzrok bolesti

avitaminoza B12. Vitamini B12 se raspoređuje preko sluznice želudca te najčešće oboljenja
sluznice želudca dovodi do ove bolesti. Cianokobalamin (B12) igra značajnu ulogu u
metabolizmu proteina, sintezi eritropoezi, te u ishrani nervnog tkiva. Patološki proces kod
funkcionalne mijeloze najčešće zahvata zadnju polovinu bočnih snopova, zadnje snopove i
zadnje korijenove spinalnih nerava. Klinički se manifestuje mišičnim slabostima ispod nivoa
lezije. Po tipu oštečenja centralnog motornog neurona zbog zahvatanja zadnjih vlakana uz
pojavu oštećenja perifernih motornih neurona zbog zahvatanja zadnjih korijenova spiralnih
nerava. U početku mišični refleksi pojačani, pojačan tonus, senzibilitet je oštečen po tipu
oštečenja dubokog senzibiliteta zbog zahvačenosti zadnjih snopova optečen je i senzibilitet
taktilne diskriminacije.
LIJEČENJE: davanje vitamina B12.

AMIOTROFIČNA LATERALNA SKLEROZA

Javlja se sporedično između četrdesetih i šezdesetih godina života, češće kod muškaraca. Radi se
o kombinaciji spiralne mišične astrofije i degeneracije piramidnih puteva. Javlja se astrofija
precentrali girusa i medulla oblongate. Vlakna piramidnih puteva su degenerativno izmijenjena

19
naročito u cervikalnom segmentu. Astrofija nervnih čelija u prednjim rogovima kičmene
moždine te astrofije motornih čelija u jedrima kranialnih nerava moždanog stabla. Klinička slika
je obilježena astrofijom i pojačanim tonusom mišiča. Javljaju se fascikulacije (nevoljne
kontrakcije i trzaji pojedinih mišičnih vlakana). Javljaju se čak i u mišičima koji nisu paretični.
Zbog atrofije mišiča ___________ i jednjaka otežano je gutanje. Naročito su izražene atrofije
mišiča šake i podlaktice. Nakon toga se razvija spastična parapareza donjih ekstremiteta. Bolest
napreduje mnogo brže nego sama spiralna mišična atrofija i bolest ima lošu prognozu i samo
jedna trečina preživi više od 5 godina. Terapija je simptomatska.

LIRINGO MILIJA I BULMIJA

To je oboljenje čiji je patološki substrat stvaranje šupljina u kičmenoj, odnosno produženoj

moždini. Uzroke nastanka dijelimo u primarne (poremečaji u razvoju) i sekundarne koji su
rezultat trome kičmene moždine na čijem se mjestu nakon resorpcije oštečenog tkiva stvara
šupljina. Najčešća lokalizacija su donji cervikalni i gornji tarakalni segmenti. Izuzetno rijetko
donji dijelovi su oblongate. Šupljine su uspunjene žučkastom seroznom tečnošću čiji pritisak na
okolno zdravo tkivo može povečati leziju. Prve kliničke manifestacije su smetnja senzibiliteta i
motorike na gornjim ekstremitetima (zahvaćeno cervikalno proširenje). Česte su opekotine na
šakama kod žena te povrede šaka kod muškaraca. Vrlo brzo se javljaju atrofije mišiča.
Zbog čestih povreda javljaju se kontrakture zglobova obje šake.

TUMORI ČETVRTE KOMORE

Najčešći ___________________ koji zbog zatvaranja otvora na četvrtoj komori dovode vrlo
rano do povišenog intracran pritiska što se manifestuje povračanjem, glavoboljom i stazom
papile optičkog ugla.

Ponto cerebralni ugao zatvaraju sa zadnje strane prednja strana cerebralna, bočna strana porisa i
medulla, a sa prednje strane piramida sljepoočne kost. Ispunjen sa cerebrospiralnom tečnošću i u
njemu se nalaze kranijalni nervi 5-11, a labirinti i Dandijeva vena. Najčešći tumori su neurinom i
to najčešće akustičnog živca. Prvi simptomi prisustva neurinoma je šum u uhu (tinitus). Tumor je
benigan, veoma sporog rasta. Zbog kompresija na okolne nerve može da izazove simptome od
strane odgovarajučih nerava ili struktura.

POREMEČAJI FUNKCIJE CEREBELUMA I OBOLJENJE CEREBELUMA

Mali mozak je smješten u zadnjoj lobanjskoj jami i zajedno sa mostom oblongatom čini zadnji
mozak. Čine ga lijeva i desna hemisfera i središnji dio crv (venus). Građen je od bijele i sive
mase potpornog tkiva. Bijela masa je sistematizovana u puteve. Sivu masu čini kora.

ENCEFALITIS

To je upala moždanog tkiva, najčešće uzrokovana virusima. Razlikujemo dvije grupe: primarni
encefalitis izazvan direktnom infekcijom tkiva, najčešće virusnim ili nekim drugim infektivnim

19
ageusima i parainfektivni encefalitis koji je rezultat imunološke reakcije CNS-a na opštu virusnu
ili drugu upalu, ili je rezultat postvakcionalne reakcije. Kod primarnog encefalitisa upalne
reakcije su uglavnom u sivoj masi, dok kod parainfektivne se proces odvija na mijelinskoj
ovojnici odnosno u bijeloj masi. Kliničke se manifestuje simptomima opšte upale praćen
glavoboljama različitog intenziteta, povračanju, poremečajima svijesti različitog stepena, u
nekim slučajevima poremečajima percepcije, mišljenja, pažnje, pamćenja. Neurološki deficit u
smislu poremečaja motorike i senzibiliteta je različit. Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke
slike EEG i CT.
Terapija: ako je pacijent u komi postupa se po pravilu postupka sa komatoznim bolesnikom.
Daju se antiendematozna sredstva, simptomatska terapija. Kod virusnog antibiotici mogu da se
daju preventivno. Bakterijski je vrlo rijedak.

EPILEPSIJA

Epilepsija je naglo nastala i prolazni poremečaj funkcije mozga koji isto tako naglo prestaje i ima
tendenciju ponavljanja. Dijelimo je na simptomatske čiji je uzročnik poznat i idiopatsku čiji je
uzrok nepoznat. Smatra se da na hiljadu stanovnika ima 3,7% oboljelih od epilepsije i da se na
sto hiljada bolesnika u toku jedne godine javi oko 31 novi oboljeli. Tri su osnovna etiološka
faktora u nastanku epilepsije:

1. Individualna predispozicija
2. Postojanje epileptogene lizije
3. Lokalni i generalizovani elementi promjene ili biohemijske koje djeluju na epileptogenu
liziju.

Najčešči uzroci su traume, tumor i infektivna oboljenja mozga, cerebrovaskularni poremečaji,

oboljenja srca koji su izvor embolije CNS-a. S obzirom na napade, odnosno kliničku sliku,
epilepsije dijelimo na:

1. Generalizovani napadi (Grand mal i pti mal)

2. Parcijalni napadi
3. Epileptički status

GRAND MAL u narodu poznata kao padavica ili velika epilepsija. Napad prolazi kroz tri faze:

Tonička koja počinje iznenada sa gubitkom svijesti, padom obično na leđa uz spazam svih
mišiča. U ovom periodu javlja se krik zbog kontrakcije raspiratorne muskulature i izbacivanje
zraka pod velikim pritiskom. Pacijent prestaje disati i cijanotičan je. Ova faza traje 15-20
sekundi. Na kraju ove faze tonus mišića popušta. Javlja se najprije tremor koji prelazi u tonično-
konične reakcije koje su ritmične i sinhrone. Pacijent uspostavlja disanje, normalnu boju lica, na
ustima se pojavljuje obično krvava pjenica, a zbog popuštanja sfiknter često dolazi do

19
umokravanja. U ovoj fazi pacijent dolazi svijesti. Faza traje 30-60 sekundi, nakon čega nastupa
faza relaksacije u kojoj pacijent obično zaspi.

PTI MAL (apsaus) je kratkotrajni prekid kontinuiteta svijesti pri čemu započeta radnja se
nakratko zaustavlja ili refleksno nastavlja. Traje par sekundi i za taj period osobe imaju
amneziju.

STATUS EPILEPTICUS

To je stanje kada jedan epileptički napad bez svog prethodnog završetka, prelazi u drugi ili se pri
napadu ponavljaju i vremenskom periodu kračem od pet minuta. Ukoliko se terapijski ne
interveniše i ne prekine se __________ zbog iscrpljenosti respiratorne muskulature dolazi do
zastaja disanja i smrti. Parcijalni (ograničeni) epileptički napadi su ograničeni napadi koji mogu
biti ili tonički ili tonično klonični. Obično ograničeni na jedan dio tijela ili na polovinu tijela.
Ponekad se ovi ograničeni epileptički napadi mogu proširiti na cijelo tijelo, te dobijamo
generalizovan napad.

LIJEČENJE:1. pravilna ishrana sa dosta vitamina, apsolutna zabrana alkohola, manje unošenje
soli, tečnosti i izbjegavanje teških fizičkih napora, digih izlaganja suncu.

2. od antiepileptika daju se derivati barbiturata (fenabarbiton), derivati karmabazepina (tegretol),

valproične kiseline – na balproat, te antiepileptici novijeg reda.

19