Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –

Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ 4ης ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στο πανεπιστηµιακό βιβλίο (τ. Β΄, σ. 252) διατυπώνεται η θέση ότι η ιστορία της
βυζαντινής αυτοκρατορίας «ως το 19ο αιώνα, γράφτηκε µε απαξιωτικούς χαρακτηρισµούς
και από την ιστοριογραφία τη διαµορφωµένη στο δυτικό θρησκευτικό περιβάλλον και από
την ιστοριογραφία την επηρεασµένη από το διαφωτισµό και τον κλασικισµό. Τις εκτιµήσεις
αυτές αρχικά, το 19ο αιώνα, αποδέχτηκε και η ελληνική διανόηση».
Σε ένα δοκίµιο οκτώ περίπου σελίδων να αναλύσετε την παραπάνω θέση αναπτύσσοντας
τα ακόλουθα σηµεία:

α) τα ιστορικά αίτια της αποστασιοποίησης ανάµεσα στο δυτικό θρησκευτικό περιβάλλον

και στη βυζαντινή ορθόδοξη Ανατολή,
β) τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής ιδεολογίας και κοσµοαντίληψης που έρχονταν σε
αντίθεση προς τις πεποιθήσεις του ∆ιαφωτισµού,
γ) τους λόγους που οδήγησαν και τους Έλληνες διανοούµενους των αρχών του 19ου
αιώνα να προσχωρήσουν στην απαξίωση του Βυζαντίου.

Προτεινόµενη Βιβλιογραφία

• Beck Hans-George, Η Βυζαντινή χιλιετία, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2005

• Γιαννόπουλος Ι., Κατσιαµπούρα Γ., Κουκουζέλη Α. Εισαγωγή στον ελληνικό
πολιτισµό. Σηµαντικοί σταθµοί του ελληνικού πολιτισµού, τόµος
Β΄,ΕΑΠ,Πάτρα,2000
• Γλύκατζη-Αρβελέρ Ε. Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας,
Ψυχογιός, Αθήνα, 1988
• Κιτροµηλίδης Π. Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός ,ΜΙΕΤ, Αθήνα ,1996
• Μαργαρίτης Γ. Μαρκέτος Σπ., Μαυρέας Κ., Ροτζώκος Ν. Ελληνική ιστορία.
Νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία ,τόµος Γ΄ ΕΑΠ, Πάτρα 1999

1
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

Εισαγωγή
• Η Βυζαντινή αυτοκρατορία υπήρξε πανίσχυρη, άντεξε στο χρόνο, επιβλήθηκε
σε λαούς και επικράτησε για αιώνες Απέβαλλε την λατινική γλώσσα και διέφερε
ως πολιτισµική οντότητα από τον κόσµο της ∆ύσης. Παρόλη την µεγαλοπρέπεια
του Βυζαντίου, και την σηµαντικότατη συµβολή του στον πολιτισµό, τον 19ο
αιώνα, δέχτηκε απαξιωτικούς χαρακτηρισµούς οι οποίοι εκφράστηκαν µέσα από
την ιστοριογραφία. Επιρροές από το δυτικό θρησκευτικό περιβάλλον καθώς και το
∆ιαφωτισµό, και το κλασικισµό, έκαναν τους Έλληνες διανοούµενους να γράφουν
και να εκφράζονται για το Βυζάντιο µε απαξιωτικούς χαρακτηρισµούς. Στη
συνέχεια βέβαια και από τα µέσα του 19ου αιώνα, άρχισε η σταδιακή
ιστοριογραφική αποκατάσταση του Βυζαντίου µε τους Σ. Βυζάντιο, Σ. Ζαµπέλιο,
Κ Παπαρηγόπουλο.1

α) Τα ιστορικά αίτια της αποστασιοποίησης ανάµεσα στο δυτικό θρησκευτικό

περιβάλλον και στη βυζαντινή ορθόδοξη Ανατολή

• Ο Χριστιανισµός εδραιώνεται το 311 µΧ.. Αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Α΄

Οριστική διαίρεση της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας σε δυτικό και ανατολικό τµήµα.
Χαρακτηριστικά του νέου τµήµατος (ανατολικού) ήταν η ελληνική γλώσσα, και ο
ελληνικός πολιτισµός. Οι λόγιοι του 16ου αιώνα ονόµασαν το νέο τµήµα Βυζάντιο
• Το σοβαρό ζήτηµα που ανέκυψε ανάµεσα σε Ανατολή και ∆ύση, προβλήθηκε
περισσότερο ως εκκλησιαστικό παρά ως δογµατικό. Η διάσταση αυτή οδήγησε
στο σχίσµα ανάµεσα στην Ανατολική και ∆υτική εκκλησία. Και στις δύο
περιπτώσεις στην πραγµατικότητα οι διαφορές παρόλο που δεν ταυτίζονται έχουν
χαρακτήρα εκτός από δογµατικό ,πολιτικό και πολιτισµικό2
• Τα αίτια της διάσπασης δεν ήταν µόνο θρησκευτικά αλλά και
κοινωνικοπολιτικά

1
Γιαννόπουλος Ι. ,Κατσιαµπούρα Γ., Κουκουζέλη Α. Σηµαντικοί σταθµοί του ελληνικού πολιτισµού, τόµος
Β΄,ΕΑΠ,Πάτρα,2000 σ.252
2
Γιαννόπουλος Ι. , και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.291
2
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

• Το 451 µε την ∆ ΄Οικουµενική Σύνοδο αποδόθηκαν ίσα πρεσβεία τιµής στον

πάπα της Ρώµης και στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως .Όµως από τα µέσα
του 9ου αιώνα η Ρώµη, η( ∆υτική εκκλησία) ήθελε την ηγεµονική
πρωτοκαθεδρία του πάπα σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσµο
• Το σχίσµα ήταν η κατάληξη θεολογικών διαφορών ∆ύσης και Ανατολής. Από
τον 9ο αιώνα επανέρχεται το θέµα του παπικού πρωτείου,(από τον πάπα
Νικόλαο Α΄) το οποίο αποκρούει ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Φώτιος(ως εκφραστής των διαθέσεων της Ανατολής) και έτσι γίνεται το
σχίσµα του 867 µ.Χ Το σχίσµα έγινε βαθύτερο το 1054 µ.Χ µεταξύ πατριάρχη
και πάπα µε για το πρωτείο του Πάπα ανάµεσα στην ανατολική και δυτική
εκκλησία και αµοιβαία αναθέµατα.
• Η εκκλησιαστική διαφορά, άρχισε ήδη από τον 9ο αιώνα (κατά τη διάρκεια του
λεγόµενου φωτίειου σχίσµατος, από το όνοµα του πατριάρχη της
Kωνσταντινoύπoλης), άλλα σαν απλή διαφωνία για την ερµηνεία των
κειµένων των πατέρων, που, αφορούσαν µερικά σηµεία του δόγµατος
(εκπόρευση του 'Αγίου Πνεύµατος) και µερικές λειτουργικές πρακτικές
(άζυµα) και κανονικές (αγαµία των Ιερέων), λεπτοµέρειες που, κάλυπταν στην
πραγµατικότητα τις αξιώσεις της Ρώµης και τις Kωνσταντινoύπoλης για τα
πρωτεία της έδρας τους.3
• ∆ογµατικές αιτιάσεις
• Οι δυτικοί (χωρίς προηγούµενη οικουµενική σύνοδο)εισάγουν το filoque στο
σύµβολο της πίστεως και τη χρήση άζυµων στη θεία λειτουργία µε
αποτέλεσµα τη ρήξη. Οι ανατολικοί προχώρησαν σε δογµατικές αιτιάσεις
χωρίς οι δυτικοί να έχουν διάθεση συναλλαγής.
• ∆ιάσταση σε πολιτισµικό επίπεδο
• Η διαφοροποίηση –αποµάκρυνση είχε και γλωσσικά αίτια. Λατινική-ελληνική
γλώσσα, θεολογική σκέψη. Πολιτισµικές περιοχές, πολιτισµική απόσταση,
διαφορετικές συνήθειες και νοοτροπίες 4

3
Γλύκατζη-Αρβελέρ Ε. Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, Ψυχογιός, Αθήνα 1988,σ. 87
4
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.292
3
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

• Πολιτικοί λόγοι
• Αποµάκρυνση των εκκλησιών λόγω της επιθυµίας του πάπα από το 755 να
είναι όχι µόνο αρχηγός του παπικού κράτους στη Μέση Ιταλία αλλά και να
ηγεµονεύει και να έχει υπό τον έλεγχό του όχι µόνο τις χριστιανικές εκκλησίες
αλλά και να έχει κάθε κοσµική εξουσία, στους αυτοκράτορες και βασιλείς.
1075, Θεοκρατική αντίληψη του κόσµου, αλάθητο του πάπα 5
• Η χριστιανική Αυτοκρατορία της Ανατολής ήθελε να πραγµατώσει εύκoλα τα
µεγαλεπήβολα σχέδιά της.. Ο ρόλος της χριστιανικής ∆ύσης, κληρονόµου µιας
Αυτοκρατορίας, που στηριζόταν στην εκκλησία της Ρώµης διεκδικούσε από
την Κωνσταντινούπολη τούς τίτλους ευγενείας της, δηλαδή τον τίτλο του
µοναδικού κληρονόµου της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και του µοναδικού
υπερασπιστή της Χριστιανoσύvης.6
• Επανένωση εκκλησιών µετά το σχίσµα.
• Ο κίνδυνος των Τούρκων έκανε το Βυζάντιο να ζητήσει τη βοήθεια του πάπα.
Η βοήθεια αυτή εκδηλώθηκε µε τις σταυροφορίες, µιας εκ των οποίων η 4η
οδήγησε στην απώλεια της Κωνσταντινούπολης. Προσπάθειες που έγιναν
παλαιοτέρα απέτυχαν. Το 1250 και µετά το 1261 έγιναν παραχωρήσεις προς
τον πάπα µε αποτέλεσµα την ένωση του 1274 η οποία ήταν ανούσια λόγω
νέων απαιτήσεων της ∆ύσης. Οι διαφορές ανάµεσα στην Ανατολική και
∆υτική εκκλησία ήταν µεγάλες. Με την ένωση των δύο εκκλησιών είχαν µόνο
πολιτικά οφέλη. Ο κόσµος αντιδρούσε. Και να ίσχυε η ένωση το Βυζάντιο δε
θα µπορούσε να είναι ανεξάρτητο από τους Οθωµανούς. Το 1438-9 έγινε η
σύνοδος της Φεράρας-Φλωρεντίας7 αλλά στην πραγµατικότητα ήταν ανέφικτη
η ένωση λόγω διάστασης απόψεων και τελικά επήλθε και η οριστική ρήξη
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (29 Μαρτίου 1453) από τους
Οθωµανούς αποτράπηκε οποιαδήποτε προσέγγιση των δύο εκκλησιών8

5
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.293
6
Γλύκατζη-Αρβελέρ Ε,το ίδιο όπ.σ.47
7
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.298
8
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.299
4
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

β) Τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής ιδεολογίας και κοσµοαντίληψης που έρχονταν

σε αντίθεση προς τις πεποιθήσεις του ∆ιαφωτισµού

• Κυρίαρχη βυζαντινή ιδεολογία. Οι σχέσεις µεταξύ αυτοκράτορα και εκκλησίας

διαπλέκονται καθώς δεσπόζουν και έχουν συγκεντρωτικό χαρακτήρα Χαρακτήρας
του Βυζαντίου, µοναρχία ,απολυταρχία.
• Ο Χριστιανισµός µε διάταγµα του Θεοδοσίου Α΄ χαρακτηρίστηκε ως η µόνη,
επίσηµη θρησκεία του κράτους .Εθνικοί ,δηµεύσεις περιουσιών, καταστροφή ναών
• Εξάλειψη άλλων θρησκειών της αρχαιότητας .Κλείσιµο της Σχολής των Αθηνών9
• Επιδιώκεται η ενότητα του δόγµατος και της εκκλησίας Κάθε Βυζαντινός πολίτης
και ιδιαίτερα ο αυτοκράτορας, δέχεται το σύµβολο της πίστεως και οµολογεί την
ενότητα. Μέσα από αυτή την οµολογία εξασφαλίζεται και η ενότητα της
αυτοκρατορίας. Προβολή στο εσωτερικό και εξωτερικό της αυτοκρατορίας ως
υπέρτατη αλήθεια Η βυζαντινή ιδεολογία και η ορθόδοξη πίστη επιβλήθηκε είτε µε
ειρηνικά µέσα είτε µε διώξεις10
• Η βυζαντινή ιδεολογία βασίζεται στην ιδέα του Θείου ανδρός, ενός ηγεµόνα µε
χαρισµατική προσωπικότητα .Ο αυτοκράτορας είναι θεόσταλτος ,σταλµένος άµεσα
από το Θεό, που εµπνέει τους εκλογικούς παράγοντες να εκλέξουν µόνον αυτόν
και κανένα άλλο αυτοκράτορα. Ο ενθρονισµένος ηγεµόνας είναι ο εκλεκτός του
θεού φορέας µιας εξουσίας που µπορεί να οπετεδήποτε να επικαλεσθεί τον Θεό,
και το κάνει. Το πρόσωπο του είναι ιερό και απαραβίαστο .Επειδή είναι ο εκλεκτός
του Θεού οφείλει να πλησιάσει και να εξοµοιωθεί µε το Θεό.11
• Απώτερος σκοπός η οικουµενική αυτοκρατορία. Ιδιαίτερη πολιτική θεολογία
θεµελιώνει την αυτοκρατορική εξουσία µέσω του θεού για να δικαιολογήσει έτσι
την απεριόριστη µοναρχία και να δώσει µεταφυσική κάλυψη στην παγκόσµια
κυριαρχία. Η µοναρχία είναι το κατεξοχήν πολίτευµα του Βυζαντίου12

9
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.282
10
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ.303
11
Beck Hans-George, Η Βυζαντινή χιλιετία, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2005,σ.106

12
Beck Hans-George το ίδιο, όπ. σ.108
5
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

• Ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός είναι ένα έντονο πνευµατικό κίνηµα που πηγάζει από
την άνθηση του γαλλικού στοχασµού και συνδέθηκε µε τη γενικότερη προαγωγή
του ελληνισµού κατά την ίδια περίοδο, όπως η ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας
,η ανάπτυξη της ελληνικής τυπογραφίας και η στροφή στα αρχαία ελληνικά
πράγµατα .Χωρίζεται σε τρεις περιόδους α) πρώιµη µέσα 18ου αιώνα-1774,β)
περίοδος ίδρυσης της Γαλλικής εγκυκλοπαίδειας µέχρι το τέλος του 18ου αιώνα γ)
περίοδος επίδρασης των Ιδεολόγων αρχές 19ου αιώνα Οι άνθρωποι σταµάτησαν να
φοβούνται την αλλαγή τρόπου σκέψης και αρχίζουν να συµβαδίζουν πνευµατικά
µε την Ευρώπη. Οι περισσότεροι λόγιοι είναι αυτοί που προέρχονται από την
εµπορική τάξη και επηρεάζονται από τη δύση
• Ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός επηρεάστηκε από τον Ευρωπαϊκό. Συνδέεται µε την
καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης που διαµορφώνεται. Μερικοί από τους
σηµαντικούς εκπροσώπους είναι ο Ρήγας Βελεστινλής, Αδαµάντιος Κοραής.
Ακόµα φορείς του ∆ιαφωτισµού είναι οι Φαναριώτες, οι κληρικοί και οι έµποροι
• Ενδιαφέρον ώστε να φανούν οι Νεοέλληνες αντάξιοι των αρχαίων προγόνων και
έτσι γίνεται στροφή προς τον άκρατο κλασικισµό.
• Ο Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός αρχικά εµφανίστηκε ως κίνηµα πνευµατικής
ανάπλασης της Ανατολής σύµφωνα µε τις αρχές του Ευρωπαϊκού ∆ιαφωτισµού.
Μετά τη Γαλλική Επανάσταση απέκτησε έντονες πολιτικές ανησυχίες. Ο
∆ιαφωτισµός στην νοτιοανατολική Ευρώπη σήµαινε την εισαγωγή της φωτισµένης
απολυταρχίας καθώς και του φιλευθερισµού και του εθνικισµού .Ενώ η Γαλλική
Επανάσταση αφύπνισε και όσους πίστευαν ότι ο ∆ιαφωτισµός θα επιφέρει
πολιτική και κοινωνική ανατροπή13
• Χαρακτηριστικά του ∆ιαφωτισµού-Πεποιθήσεις :Ορθολογισµός, επιστηµονική
γνώση,
• Επιπτώσεις στην ανάπτυξη των επιστηµών και της φιλοσοφίας
• Σύγκριση της Βυζαντινής ιδεολογίας µε τις πεποιθήσεις του ∆ιαφωτισµού µε σκοπό
την ανάδειξη των αντιθέσεων και των διαφορών τους

13
Μαργαρίτης Γ. Μαρκέτος Σπ., Μαυρέας Κ., Ροτζώκος Ν. Ελληνική ιστορία. Νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία
τόµος Γ΄ ΕΑΠ, Πάτρα 1999,σ.196

6
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

γ) Τους λόγους που οδήγησαν και τους Έλληνες διανοούµενους των αρχών του 19ου
αιώνα να προσχωρήσουν στην απαξίωση του Βυζαντίου.

• Παρουσίαση των κοινωνικών συνθηκών και ιδεολογιών. Ο ∆ιαφωτισµός

χρησιµοποιείται για την εδραίωση της ελληνικής παράδοσης Επίδραση στην
καλλιέργεια της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης
• Λόγοι Πνευµατικοί, πολιτιστικοί: Οι επιρροές του Ευρωπαϊκού ∆ιαφωτισµού
φιλοσοφία, πολιτικές αντιλήψεις, γλώσσα14
• Κοινωνικοί: εµπόριο, ελληνικές κοινότητες Φανάρι, Πατριαρχείο, εκκλησία
• Εθνική αφύπνιση ,σύνδεση παιδείας ,παράγοντας απελευθέρωσης
• Το εµπόδιο που έφερνε το βυζάντιο στην επιστροφή στην αρχαιότητα. Οι λόγιοι
είναι οι εκπρόσωποι του νεοελληνικού ∆ιαφωτισµού
• Σύµφωνα µε τoυς υποστηρικτές του ορθού λόγου (του εκκοσµικευµένου,
ελεύθερου από τις προκαταλήψεις και δεισιδαιµονίες, του χειραφετηµένου από τις
ασθένειες του ανθρώπινου πνεύµατος) και της κυριαρχίας του νόµου, το
θεοκρατικό Βυζάντιο συµβόλιζε το σκοταδισµό, στο επίπεδο των ιδεών, καθώς
επίσης και την αυταρχικότητα και το δεσποτισµό, στο επίπεδο της πολιτικής
οργάνωσης. Σύµφωνα, λοιπόν, µε την ιδέα περί της συνεχούς προόδου της
ανθρωπότητας, που δέσποζε στην ιστορική σκέψη του ∆ιαφωτισµού, η βυζαντινή
ιστορική περίοδος δεν θα µπορούσε παρά να χαρακτηρίζεται ως εποχή
οπισθοδρόµησης και παρακµής, εποχή βαρβαρότητας. Με την ίδια λογική, και. οι
'Έλληνες εκπρόσωποι του ∆ιαφωτισµού, που είχαν επεξεργαστεί την ιδέα της
ιστορικής συνέχειας του ελληνισµού και παρουσιάζονταν ως οι κληρονόµοι του
αρχαιοελληνικού πνεύµατος, αντιµετώπιζαν µεγάλο πρόβληµα στο να εντάξουν το
Βυζάντιο στην ιστορική κληρονοµιά του νέου ελληνισµού.15
• Αναφορά στον Κοραή. Οι απόψεις του Κοραή είναι αυτές που επηρέασαν τους
Έλληνες ∆ιαφωτιστές. Ιδεολογικά ο Κοραής ταυτίζεται µε τους ξένους και
στρέφεται στην αρχαιότητα, στους ένδοξους προγόνους, στη λογική και στον ορθό
λόγο

14
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ 420
15
Μαργαρίτης Γ και άλλοι, το ίδιο,όπ.σ. 242
7
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ
Αποτελεί προτεινόµενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική µατιά –
Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουµε καµία ευθύνη.

• Ο Κοραής είπε ότι ο δρόµος προς την απελευθέρωση περνά µέσα από την
µόρφωση. ∆εν αποκήρυξε το βυζάντιο όµως ήταν σαφής η ταύτιση του µε τις αξίες
της γαλλικής επανάστασης και τις αρχές του ∆ιαφωτισµού
• Τα ιδανικά του Κοραή καθορίζουν στην στάση του τόσο στην πολιτική όσο και
στην εκπαίδευση οξύτατος φιλελευθερισµός και στη σκέψη και στη ζωή.
Ανθρωπισµός 16

Επίλογος
Στην ελληνική παιδεία η πιο εντυπωσιακή επιβίωση του ∆ιαφωτισµού ήταν η
συνεχής επανερχόµενη κριτική του Βυζαντίου ως εποχή σκοταδισµού και
βαρβαρότητας, την οποία Κριτική άσκησαν εκπρόσωποι των ελληνικών γραµµάτων,
λόγιοι µέχρι τη δεκαετία του 187017 Στη συνέχεια βέβαια και από τα µέσα του 19ου
αιώνα, άρχισε η σταδιακή ιστοριογραφική αποκατάσταση του Βυζαντίου µε τους Σ.
Βυζάντιο, Σ. Ζαµπέλιο, Κ Παπαρηγόπουλο
Στις µέρες µας το Βυζάντιο αποτελεί αντικείµενο µελέτης και οι Βυζαντινές σπουδές
εκτιµώνται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

16
Γιαννόπουλος Ι. ,και άλλοι, το ίδιο όπ. σ 435
17
Κιτροµηλίδης Π. Νεοελληνικός ∆ιαφωτισµός ,ΜΙΕΤ, Αθήνα ,1996 σ. 494

8
ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ  210.38.22.157 – 495
www.arnos.gr – www.eap-learning.gr
e-mail : info@arnos.gr
ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π. – Ε.Μ.Π. – ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ