Visokovrijedni zavrtnjevi

U zavisnosti od vrste naprezanja i načina prenošenja sile u vezi, spojevi sa prednapregnutim

visokovrednim zavrtnjevima mogu da se podele na:
tarne spojeve (TS), kod koji se sila sa jednog na drugi element prenosi pomoću trenja između elemenata
spoja,
tarne spojeve sa tačnim naleganjem (TST), kod kojih se spoljašnja smičuća sila prenosi trenjem i
smicanjem tela upasovanih zavrtnjeva,
zatežuće spojeve (ZS), kod kojih se prenos sile sa jednog elementa na drugi obavlja
zatezanjem zavrtnja u pravcu njegove podužne ose,
kombinovane spojeve (KS), koji predstavljaju kombinaciju TS ili TST i ZS spojeva

1. Oblik i dimenzije visokovrijednih zavrtnjeva

Kod neobrađenih zavrtnjeva razlika između prečnika rupe i tela zavrtnja zavisi od vrste spoja,
tako da je:
kod tarnih spojeva (TS) 0 0,3 ∆d d0 d 3, mm,
kod smičućih spojeva (SS) 0 0,3  ∆dd0 d< 1, mm.

2. Obilježavanje visokovrijednih zavrtnjeva

3. Klasa čvrstoće

4. Unošenje sile prednaprezanja

 5. Koeficijent trenja između spojnih površina

6. Proračun nosivosti visokovrijednih zavrtnjeva

’6.1 Proračun visokovrijednih zavrtnjeva u smičućim spojevima

6.1.1. Visokovrijedni zavrtnjevi bez sile pritezanja

6.1.2 Prednapregnuti visokovrijedni zavrtnjevi

Nosivost smičućih spojeva izvedenih pomoću visokovrednih zavrtnjeva sa punom silom

prednaprezanja zavisi od:
kvaliteta materijala od kojeg je zavrtanj napravljen,
vrednosti ostvarene sile prednaprezanja,
koeficijenta trenja između kontaktnih površina i
slučaja opterećenja
Dakle, da bi se sprečilo proklizavanje veze, sila koja se javlja u zavrtnju
usled eksploatacionog opterećenja mora da bude manja od njegove nosivosti na proklizavanje, koja
se određuje na sledeći način:

U slučaju obrađenih (upasovanih) visokovrednih zavrtnjeva sa punom silom prednaprezanja, zbog

veoma malog zazora između rupe i tela zavrtnja, smičuća sila u spoju se delimično prenosi trenjem,
a delimično smicanjem tela zavrtnja. Nosivost zavrtnja u
ovakvom spoju može da se odredi na osnovu sledećeg izraza:

Eksperimentalnim istraživanjim i numeričkim simulacijama utvrđeno je da se pre samog neto

preseka trenjem prenese oko 40% nosivosti zavrtnja (0,4⋅Fs,dop). U slučaju neobrađenih zavrtnjeva
ovo umanjenje ne može da bude veće od 20% nosivosti na proklizavanje svih zavrtnjeva do
posmatranog neto preseka. Kod obrađenih zavrtnjeva maksimalno
umanjenje je 10%. Način proračuna redukovane sile na mestu neto preseka ilustrovan je na
slici 2.52.
Redukovana sila u osnovnom elementu (lameli), na mestu preseka I-I može da se odredi na osnovu
izraza:

6.2 Prorčun visokovrijednih zavrtnjeva na zatezanje

 6.2.1. Bez sile pritezanja

6.2.2. Sa silom pritezanja

U zatežućim spojevima sa prednapregnutim visokovrednim zavrtnjevima treba da se
ogranični vrednost sile u zavrtnjevima tako da ne dođe do odvajanja ("odlepljivanja") elemenata
spoja, jer bi se na taj način znatno povećala deformabilnost veze, a samim tim i čitave konstrukcije.
Prema našem standardu JUS. U.E7.140/1985 dozvoljena sila zatezanja u
zavrtnju može da se odredi na osnovu izraza:

6.3 Proračun kombinovanih veza

U ovakvim slučajevima nosivost zavrtnja
na proklizavanje treba da se odredi na osnovu sledećeg izraza:

Za obrađene zavrtnjeve:

Pri tome, napon zatezanja u zavrtnju usled sile zatezanja (Nt) ne sme da prekorači vrednost t,dop iz
tabele 2.18. Dopušteni napon pritiska po omotaču rupe se određuje za silu
prednaprezanja umanjenu za vrednost sile zatezanja (Nt), prema tabeli 2.18.