Talambuhay Ni Rizal

Si Dr. Jose Protacio Rizal ay ang Pambansang Bayani ng Pilipinas. Siya ay

isinilang sa Calamba, Laguna noong Hunyo 19, 1861. Ang kanyang mga
magulang ay sina G. Francisco Mercado at Gng. Teodora Alonzo.
Ang kanyang ina ang naging unang guro niya, maaga siyang nagsimula ng
pag-aaral sa bahay at ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Biñan,
Laguna. Nakapag tapos siya ng Batsilyer sa Agham sa Ateneo de Manila
noong Marso 23, 1876 na may mataas na karangalan. Noong 1877
ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Unibersidad ng Santos Tomas at
Unibersidad Central de Madrid hanggang sa matapos niya ng sabay ang
medisina at pilosopia noong 1885. Natuto rin siyang bumasa at sumulat ng
iba’t ibang wika kabilang na ang Latin at Greko. At nakapagtapos siya ng
kanyang masteral sa Paris at Heidelberg.
Ang kanyang dalawang nobela “Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo.”
naglalahad ng mga pang-aabuso ng mga prayle sa mga Pilipino at mga
katiwalian sa pamahalaan ng Kastila.
Noong Hunyo 18, 1892 ay umuwi ng Pilipinas si Dr. Jose P. Rizal. Nagtatag siya
ng samahan tinawag ito na “La Liga Filipina.” Ang layunin ng samahan ay ang
pagkakaisa ng mga Pilipino at maitaguyod ang pag-unlad ng komersiyo,
industriya at agricultura.
Noong Hulyo 6, 1892 siya ay nakulong siya sa Fort Santiago at ipinatapon sa
Dapitan noong Hulyo 14, 1892. Apat na taon siya namalagi sa Dapitan kung
saan nanggamot siya sa mga maysakit at hinikayat niya ang mamamayan na
magbukas ng paaralan, hinikayat din niya ang ito sa pagpapaunlad ng
kanilang kapaligaran.
Noong Setyembre 3, 1896 habang papunta siya sa Cuba upang magsilbi
bilang siruhano at inaresto siya. Noong Nobyembre 3, 1896 ibinalik sa Pilipinas
at sa pangalawang pagkakataon nakulong siya sa Fort Santiago.
Noong Disyembre 26, 1896 si Dr. Jose Rizal ay nahatulan ng kamatayan sa
dahilang nagpagbintangan siya na nagpasimula ng rebelyon laban sa mga
Kastila.
 Bago dumating ang kanyang katapusan naisulat niya ang “Mi Ultimo Adios”
(Ang Huling Paalam) upang magmulat sa mga susunod pang henerasyon na
maging makabayan.
Noong Disyembre 30, 1896, binaril si Dr. Jose P. Rizal sa Bagumbayan (na
ngayon ay Luneta).

Jose Rizal
Ito ang artikulo patungkol sa bayaning Pilipino. Para sa pelikula patungkol
sa kanya, silipin ang Jose Rizal (pelikula). Para sa ibang gamit ng Rizal, silipin
ang Rizal (paglilinaw).
Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda [1] (19 Hunyo 1861– 30
Disyembre 1896) ay isang Pilipinong bayani at isa sa pinakatanyag na
tagapagtaguyod ng pagbabago sa Pilipinas noong panahon ng pananakop
ng mga Kastila. Siya ang kinikilala bilang pinakamagaling na bayani at tinala
bilang isa sa mga pambansang bayani ng Pilipinas ng Lupon ng mga
Pambansang Bayani.[2]
Pinanganak si Rizal sa isang mayamang angkan sa Calamba, Laguna at
pampito sa labing-isang anak ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal
Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos. Nag-aral
siya sa Ateneo Municipal de Manila, at nakakuha ng diploma sa Batsilyer ng
Sining at nag-aral ng medisina sa Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila.
Ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Universidad Central de Madrid
 sa Madrid, Espanya, at nakakuha ng Lisensiya sa Medisina, na nagbigay sa
kanyan ng karapatan sanayin ang medisina. Nag-aral din siya sa Pamantasan
ng Paris at Pamantasan ng Heidelberg.
Isang polimata si Rizal; maliban sa medisina, mahusay siya sa pagpinta,
pagguhit, paglilok at pag-ukit. Isa siyang makata, manunulat, at nobelista na
ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela ng Noli Me Tángere,
at ang kasunod nitong El filibusterismo.[note 1][3] Isa ring poliglota si Rizal, na
nakakaunawa ng dalawampu't dalawang mga wika.[note 2][note 3][4][5]
Itinatag ni José Rizal ang La Liga Filipina, isang samahan na naging daan sa
pagkabuo ng Katipunan na pinamunuan ni Andrés Bonifacio,[note 4], isang
lihim na samahan na nagpasimula ng Himagsikang Pilipino laban sa Espanya
na naging saligan ng Unang Republika ng Pilipinas sa ilalim ni Emilio Aguinaldo.
Siya ay tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng Pilipinas ng sarili nitong
pamahalaan sa mayapang pamamaraan kaysa sa marahas na himagsikan,
at susuportahan lamang ang karahasan bilang huling dulugan.[7] Naniniwala si
Rizal na ang tanging katwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas at pagkakaroon
nito ng sariling pamahalaan ay ang pagbabalik ng karangalan ng mga
mamamayan,[note 5] at kanyang winika "Bakit kalayaan, kung ang mga alipin
ngayon ay magiging maniniil ng hinaharap?"[8] Ang pangkahalatang
napagsang-ayunan ng mga dalubhasa sa buhay ni Rizal ay ang pagbitay dito
ang naghudyat upang magsimula ang Himagsikang Pilipino

Ang Bahay Ni Rizal sa Calamba Laguna

 Francisco Rizal Mercado
Anak si Rizal nina Francisco Rizal Mercado (1818–1897)[9] at ni Teodora Morales
Alonzo y Quintos (1827-1911; na ang pamilya nila ay pinalitan ang kanilang
apelyido bilang "Realonda"),[10] na parehong masaganang magsasaka na
pinagkalooban ng upa sa isang hacienda at kaakibat nitong palayan ng mga
Dominikano. Pampito sa labing-isang mangkakapatid si Rizal: sina Saturnina
(Neneng) (1850–1913), Paciano(1851–1930), Narcisa (Sisa) (1852–1939), Olympia
(1855–1887), Lucia (1857–1919), María (Biang) (1859–1945), José Protasio (1861–
1896), Concepción (Concha) (1862–1865), Josefa (Panggoy) (1865–1945),
Trinidad (Trining) (1868–1951) at Soledad (Choleng) (1870–1929).
Ikalimang salinlahi na si Rizal sa inanak ni Domingo Lam-co Quanzhou noong
kalagitnaan ng ika-17 dantaon.[11]Napangasawa ni Lam-co si Inez de la Rosa,
isang Sangley ng Luzon.[12]

Si Teodora Alonzo, ang ina ni Dr. José Rizal

Mayroon din lahing Kastila at Hapones si José Rizal. Ang kanyang lolo at ama ni
Teodora ay kalahating Kastila at isang inhinyero na pinangalanang Lorenzo
Alberto Alonzo.Ang kanyang lolo sa talampakan sa ina ay si Eugenio Ursua,
inanak ng isang Hapones.

Ang ina ni Rizal ay siyang kaniyang unang guro at nagturo sa kaniya ng

abakada noong siya ay tatlong taon pa lamang. Noong siya naman ay
tumuntong ng siyam na taon, pinadala siya sa Biñan, Laguna upang mag-aral
sa ilalim ng pamamatnubay ni Justiano Aquino Cruz. Ilang buwan ang
nakalipas, pinayuhan niya ang mga magulang ni Rizal na pag-aralin siya sa
Maynila. Noong nagsimula siyang mag-aral sa Ateneo Municipal de Manila,
inalis niya ang tatlong huling pangalan na bumubuo sa kaniyang buong
pangalan, sa payo ng kaniyang kapatid na si Paciano Rizal at ng pamilyang
Mercado-Rizal, kaya ang kaniyang pangalan ay naging "Jose Protasio Rizal".
Dahil dito, minsang naisulat ni Rizal na nagmistula siyang "hindi lehitimong
anak".Ginawa ang pagbabagong ito upang mas malayang makapaglakbay
si Rizal, at mailayo ang kaniyang koneksyon sa kaniyang kapatid na minsan
nang nagkaroon ng ugnayan sa Gomburza. Mula pagkabata ay nakakarinig
na si Jose at Paciano ng mga hindi pa naririnig na mga kaisipang pulitikal ukol
sa kalayaan at karapatang pantao na kinagagalit ng pamahalaan.Sa kabila
ng pagbabago sa kaniyang pangalan, naging kilala din si Jose bilang "Rizal" sa
mga patimpalak sa pagtutula, kung saan humanga ang kaniyang mga guro
sa wikang Kastila at iba pang mga banyagang wika, at kinalaunan, sa
pagsusulat ng mga sanaysay na kritikal sa mga sanaysay ng mga Kastila ukol
sa sinaunang lipunang Pilipino.

Pag-aaral
Ang Ateneo Municipal de Manila ang unang paaralan sa Maynila na kaniyang
pinasukan noong ikadalawampu ng Enero 1872.Sa kaniyang pananatili sa
paaralang ito, natanggap niya ang lahat ng mga pangunahing medalya at
notang sobresaliente sa lahat ng aklat. Sa paaralan ding ito niya natanggap
ang kaniyang Batsilyer sa Sining na may notang sobresalyente kalakip ang
pinakamataas na karangalan.

Nang sumunod na taon, siya ay kumuha ng Pilosopiya at Panitikan sa

Unibersidad ng Santo Tomas. Sa Ateneo, kasabay niyang kinuha ang agham
ng Pagsasaka. Pagkaraan, kinuha niya ang kursong panggagamot sa
nasabing Pamantasan (Santo Tomas) pagkatapos mabatid na ang kaniyang
ina ay tinubuan ng katarata. Noong 5 Mayo 1882, nang dahil sa hindi na niya
matanggap ang tagibang at mapansuring pakikitungo ng mga paring Kastila
sa mga katutubong mag-aaral, nagtungo siya sa Espanya. Doo'y pumasok siya
 sa Universidad Central de Madrid, kung saan, sa ikalawang taon ay natapos
niya ang karerang Medisina, bilang "sobresaliente" (napakahusay). Nang
sumunod na taon, nakamit niya ang titulo sa Pilosopiya-at-Titik. Naglakbay siya
sa Pransiya at nagpakadalubhasa sa paggamot ng sakit sa mata sa isang
klinika roon. Pagkatapos ay tumungo siya sa Heidelberg, Alemanya, kung saan
natamo pa ang isang titulo.

Sa taon din ng kaniyang pagtatapos ng Medisina, siya ay nag-aral ng wikang

Ingles, bilang karagdagan sa mga wikang kaniya nang nalalaman gaya ng
Pranses. Isang dalubwika si Rizal na nakaaalam ng Arabe, Katalan, Tsino,
Inggles, Pranses, Aleman, Griyego, Ebreo, Italyano, Hapon, Latin, Portuges,
Ruso, Sanskrit, Espanyol, Tagalog, at iba pang mga katutubong wika ng
Pilipinas.
Personal na Buhay
Marahil ang buhay ni Rizal ang pinakadokumentado sa mga Pilipinong
nabuhay noong ika-19 siglo dahil sa maraming mga talang isinulat niya at ukol
sa kaniya.[16] Halos bawat detalye sa kaniyang buhay ay naitala, dahil sa
kaniyang regular na tagasulat ng kaniyang talaarawan at dahil din sa
kaniyang pagiging manunulat, at karamihan sa mga materyales na ito ay
nananatili pa rin. Naging mahirap sa mga biograpo ang pagsasalin ng
kaniyang mga likha dahil sa ugali ni Rizal na pagpapalit ng wika.

Kabilang sa mga nilalalaman ng mga tala ni Rizal ang pananaw ng isang

Asyano na nakarating sa Kanluran sa unang pagkakataon. Kabilang dito ang
kaniyang mga lakbayin sa Europa, Hapon at Estados Unidos, at maging sa
kaniyang pananatili sa Hong Kong.

Matapos siyang makapagtapos mula sa Ateneo Municipal de Manila, bumisita

si Rizal at ang isang kaibigang si Mariano Katigbak upang bisitahin ang lola ni
Rizal sa ina na naninirahan sa Tondo, Maynila. Sinama ni Mariano ang kaniyang
kapatid na si Segunda Katigbak, isang 14-taong Batangueña mula Lipa,
Batangas. Karamihan sa mga panauhin ng lola ni Rizal ay mga mag-aaral sa
kolehiyo, at alam nila na magaling sa pagpipinta si Rizal. Pinakiusapan siya na
gumawa siya ng larawan ni Segunda. Bagaman tumanggi si Rizal noong una,
ginawan din niya ng guhit si Segunda. Sa kasamaang palad, may kasintahan
na si Katigbak na ang pangalan ay Manuel Luz.[17]

Mula Disyembre 1891 hanggang Hunyo 1892, nanirahan si Rizal at kaniyang

mga pamilya sa Blng 2 ng Rednaxela Terrace, sa isla ng Hong Kong.
Nangupahan si Rizal sa 5 kalye D'Aguilar, Distritong Central, Isla ng Hong Kong
bilang kaniyang klinika sa mata mula 2 ng hapon hanggang 6 ng gabi.
Kabilang sa mga naitala sa bahagi nito ng kaniyang buhay ay ang kaniyang
mga pagkahanga na kung saan siyam ang nakilala. Sila ay sina Gertrue
Beckett, na taga Londres, Nelly Boustead na nagmula sa pamilyang
mangangalakal galing Inglatera at Iberia, Seiko Usui (na tinatawag ding O-Sei-
san) na kabilang sa lahi ng maharlikang Hapon, ang kaniyang naunang mga
pagkakaibigang sina Segunda Katigbak, Leonor Valenzuela, at ang kaniyang
panliligaw sa kaniyang malayong pinsan na si Leonor Rivera, na sinasabing
kinuhanan ng inspirasyon sa karakter na Maria Clara ng Noli Me Tangere.
Leonor Rivera
Makikita ang malaking bahagi ni Leonor Rivera sa buhay ni Rizal sa mga
sulating kagaya ng “If Dreams Must Die” at “The Love of Leonor Rivera” ni
Severino Montana. Kung saan kapwa nagpapakita ng imahe ng isang
dalagitang umiibig sa bata nitong puso, isang kolehiyala na naihahalintulad
kay Maria Clara, at isang walang-hanggang pag-ibig ni Rizal.
Sinasabing inspirasyon ni Rizal si Leonor Rivera para sa kaniyang tauhan na
Maria Clara sa Noli me Tangere at El FIlibusterismo. Unang nagkita si Rizal at
Rivera sa Maynila noong 14 taong gulang pa lang si Rivera. Noong lumuwas si
Rizal sa Europa nong 3 Mayo 1882, si Rivera ay 16 taong gulang pa lamang.
Nagsimula ang kanilang pagtatalastasan noong nag-iwan si Rizal ng tula para
kay Rivera na namamaalam.
Nananatiling nakatuon si Rizal sa kaniyang pag-aaral sa Europa dahil sa
kaniyang pakikipagtalastasan kay Rivera. Dahil hindi gusto ng nanay ni Rivera si
Rizal ay gumagamit sila ng kodigo sa kanilang mga sulat. Sa sulat ni Mariano
Katigbak na nakapetsa sa 27 Hunyo 1884, binanggit si Rivera bilang "katipan" ni
Rizal. Nilarawan ni Katigbak si Rivera bilang lubhang apektado sa paglisan ni
Rizal, na palaging maysakit dahil sa insomnia.
Noong umuwi si Rizal sa Pilipinas noong 5 Agosto 1887, bumalik na si Rivera at
kaniyang pamilya sa Dagupan, Pangasinan. Pinagbawalan si Rizal ng kaniyang
amang si Francisco Mercado na makipagkita kay Rivera upang huwag
mailagay ang pamilyang Rivera sa panganib, dahil sa mga araw na iyon
binansagan na si Rizal ng pamahalaang Kastila bilang filibustero o
mapanghimagsik dahil sa kaniyang nobelang Noli Me Tangere. Nais pakasalan
ni Rizal si Rivera habang siya'y nasa Pilipinas pa dahil sa lubusang katapatan ni
Rivera. Muli, pinakiusapan ni Rizal ang kaniyang ama bago ang kaniyang
muling paglisan sa Pilipinas. Ngunit hindi naganap ang pagkikita. Noong 1888,
hindi na pinapadalhan ng sulat si Rizal galing kay Rivera ng isang taon, sa
kabila ng patuloy na pagpapadala ni Rizal ng liham sa kaniya. Ang dahilan ng
pananahimik ni Rivera ay dahil sa kasunduan ng ina ni Rivera at ng isang Ingles
na nagngangalang Henry Kipping, isang inhenyero sa daangbakal na
 nabighani kay Rivera at mas sinasang-ayunan ng ina ni Rivera. Lubusang
nasaktan si Rizal noong nabalitaan niyang nagpakasal na si Rivera kay Kipping.
Itinabi ng mga kaibigan ni Rizal ang halos lahat ng mga bagay na binigay
niya, kabilang ang mga guhit sa mga piraso ng papel. Ang ilan sa mga bagay
na ito ay mga ohales at panyo na may guhit at sulatin na binigay sa mga
Blumentritt, na kinalaunan ay binigay din sa pamilyang Rizal.
Kabilang sa mga namangha kay Rizal ay ang anak ng isang liberal na Kastila
na si Pedro Ortiga y Perez; at maging si Dr. Reinhold Rost ng Museong
Britanya kung saan siya naging regular na panauhin sa kaniyang tahanan
habang siya'y nagsasaliksik sa mga sulat ni Morga sa Londres, kung saan
binansagan siya bilang "hiyas ng isang tao".
Josephine Bracken

Sa buhay ng pagka-bayani ni Rizal ay may dalawang babae na kapwa

nagkaroon ng mahalagang bahagi, ito ay ang kanyang ina at si Josephine
Bracken. Si Donya Teodora Alonzo ay isang mapagmahal at mapag-kalingang
ina, na nagpakita ng mga katangian ng isang huwarang inang Pilipino. Isang
parokyano ng Kristiyanismo, para sa kanya ay isang pagtalikod o kasalanan sa
paniniwala ang pag-aaral ng siyensiya at pag-ibig kay Josephine Bracken.

Samantalang makikita si Leonor Rivera kay Maria Clara, si Josephine Bracken

naman ay kay Salome. Si Salome ang karakter ni Rizal sa Noli Me Tangere na
hindi isinama sa publikasyon kaya iilan lamang ang nakakikilala. Si Salome ay
ang iniibig ni Elias, isang babaeng kakikitaan ng liberal na pag-uugali sa
pagsasalita, pagkilos at pananaw sa sex. Ang usapan nina Elias at Salome ay
isang senaryong kakikitaan ng lubusang pagtukoy sa pagnanasa bago pa ang
mga sulatin ni Jose Garcia Villa. Maihahalintulad din si Josephine Bracken kina
Magdalene, Mata Hari, Kitty O’Shea, Sadie Thompson, at Joan of Arc.

Si Josephine Bracken ang naging daan upang makita ang liberalismo ni Rizal
ng ina nito at mga kapatid. Isa na rito ang naging pagtatalo ni Rizal at ng
kanyang ina tungkol sa pagsasama nila ni Josephine Bracken kahit na walang
basbas ng simbahan. Bukod sa pagiging liberal taglay din ni Josephine
Bracken ang mga kaugalian kagaya ng pagiging matatag at may buong-loob
sa pakikipaglaban ng kanyang mga pinaniniwalaan.

Ayon kay John Foreman, si Josephine Bracken ay maihahalintulad kina

Gabriela Silang at Joan of Arc sa kanyang walang hanggang pakikibaka sa
laban ng mga Katipuneros kahit sa pagkamatay ni Rizal. Unang nakita si
 Josephine sa Asamblea sa Imus, Kabite noong 29 Disyembre. Kasama niyang
dumating sa pagtitipon si Paciano Rizal at iba pang kabilang sa pamilya Rizal.
Ayon pa kay General Ricarte, hindi rin matatawaran ang partisipasyon ni
Josephine sa paggagamot sa bahay sa Tejeros kung saan naging nurse at
inspirasyon siya sa mga may sugat at iba pang nagpupunta dito. Gayundin ay
makikita ang partisipasyon ni Josephine sa “Battles of Silang” st “Battle of
Dasmariñas” noong 27 Pebrero. Makikita ang lubhang katatagan ni Josephine
Bracken sa Rebolusyon, nang panahon kung kailan dadakipin na siya ng mga
Espanyol. Kung saan naglakad siyang dumudugo ang mga paa mula sa
Maragondon hanggang Laguna hanggang makarating siya sa daungan
papuntang Maynila.

Si Josephine Bracken ay isang malaking bahagi ng kasasayan ng Pilipinas

hanggang sa kanyang kamatayan noong taong 1902 sa sakit na tubercolosis.
Ang kanyang kusang-loob na pakikibahagi sa Rebolusyon at patuloy na
pagtulong sa mga Pilipino sa kabila ng hindi pagkilala ng mga ito sa kanya
noong una ay sadyang kahanga-hangang kaugaliang napatunayan ni
Josephine Bracken sa loob ng mahabang panahon.

Noong Pebrero 1895 nagkita si Rizal kay Josephine Bracken isang babaeng
Irlandes mula Hong Kong, noong sinamahan niya ang kaniyang bulag na
amang si George Taufer upang ipasuri ang kaniyang mga mata kay Rizal.
Matapos ang ilang mga pagbisita, nakipag-ibigan si Rizal at Bracken sa isa't
isa. Nais nilang magpakasal, ngunit dahil sa reputasyon ni Rizal dahil sa
kaniyang mga sinulat at pananaw pampulitika, tumanggi ang lokal na kura na
si Padre Obach na ikasal sila liban na lang kung makakakuha si Rizal ng
pahintulot mula sa Arsobispo ng Cebu. Hindi sila makapagkasal sa simbahan
dahil tumangging bumalik si Rizal sa Katolisismo.

Matapos samahan ang kaniyang ama sa Maynila upang bumalik sa Hong

Kong, at bago siya bumalik sa Dapitan upang tumira kay Rizal, pinakilala ni
Josephine ang kaniyang sarili sa pamilya ni Rizal sa Maynila. Minungkahi ng ina
ni Rizal na magdaos sila ng kasalang sibil, upang hindi mabagabag ang
konsensya ni Rizal ukol sa kaniyang politikal na pananaw upang makakuha ng
pahintulot mula sa isang Obispo.Naikasal si Rizal at Josephine sa pamamagitan
ng kasalang sibil sa Talisay sa Dapitan. Sinasabing nagkaroon sila ng isang anak
na nagngangalang Francisco, na namatay din agad pagkasilang.
Sa Bruselas at Espanya (1890-1892)

Noong 1890, lumisan si Rizal sa Paris patungong Bruselas habang naghahanda

sa paglilimbag ng kaniyang mga anotasyon ng Sucesos de las Islas Filipinas ni
Antonio de Morga. Nanirahan siya sa isang pangupahang bahay ng
 magkapatid na Jacoby, sina Catherina at Suzanna, na mayroong
pamangking nagngangalang Suzanna ("Thil") na may edad 16. Ayon sa
historyador na si Gregorio F. Zaide, umibig si Rizal kay Suzanne Jacoby, 45
taong gulang, ngunit naniniwala ang Belgang si Pros Slachmuylders na umibig
si Rizal sa 17 taong gulang na pamangking si Suzanna Thil. Nakita niya ang mga
talang nagbibigay linaw sa kanilang mga pangalan at edad.

Saglit lang nanirahan si Rizal sa Bruselas; pagkatapos noon ay lumuwas siya

patungong Madrid. Binigyan niya si Suzanna ng isang kahon ng tsokolate.
Lumiham si Suzanna kay Rizal sa wikang Pranses, na sinasabing hindi siya
kumuha ng ni isang piraso ng tsokolate, at halos mapudpod na ang kaniyang
sapatos sa pagbabalik-panaog sa hulugan ng sulat upang tignan kung may
liham galing sa kaniya, at hinihintay ang kaniyang muling pagbabalik.

Noong 2007, nilalakad na ng pangkat ni Slachmuylder na lagyan ng

makasaysayang tanda upang magbigay-pugay sa pananatili ni Rizal sa
nasabing tahanan.

Nagbago ang mga nilalaman ng mga sinulat ni Rizal sa kaniyang dalawang

obra, ang "Noli Me Tangere", na nilimbag sa Berlin noong 1887, at "El
Filibusterismo", na nilimbag sa Ghent noong 1891. Para magkaroon ng pondo
upang mailimbag ang huli ay nangutang si Rizal sa kaniyang mga kaibigan.
Maraming mga Kastila at mga edukadong Pilipino ang nagalit sa kaniyang
mga sinulat dahil sa mga simbolismong pinapakita dito. Kritikal ang mga
nobelang ito sa mga prayleng Kastila at sa kapangyarihan ng simbahan. Ayon
sa sulat ng kaibigan ni Rizal na si Ferdinand Blumentritt, na isang propesor at
historyador, ang mga karakter sa mga nobelang ito ay hango sa totoong
buhay at ang bawat mga pangyayari dito ay maaaring mangyari sa
anumang araw sa Pilipinas.

Bagaman si Blumentritt ay apo ng Ingat-yaman ng Imperyo sa Vienna at

matibay na tagapagtanggol ng pananampalatayang Katoliko, sinulat pa rin
niya ang panimulang salita ng El Filibusterismo matapos niyang isalin ang Noli
Me Tangere sa wikang Aleman. Gaya ng binabala ni Blumentritt, naging
dahilan ang mga nobelang ito upang usigin si Rizal bilang tagapanimula ng
himagsikan. Kinalaunan ay nilitis si Rizal ng militar at tuluyang binitay. Ngunit
ang kaniyang mga nobela ang nagbigay inspirasyon sa mga Pilipino upang
maglunsad ng Himagsikang Pilipino noong 1896.

Bilang pinuno ng kilusang propaganda ng mga Pilipino sa Espanya, nagsulat si

Rizal ng mga sanaysay, tula at editoryal sa pahayagang La Solidaridad sa
Barcelona, kung saan ginamit niya ang sagisag-panulat na "Dimasalang". Ang
 karaniwang tema ng kaniyang mga likha ay sumesentro sa liberal at
progresibong kaisipan ng karapatang pang-indibidwal at kalayaan, lalu na
para sa mga mamamayang Pilipino. Pareho ang kaniyang pananaw sa ibang
mga kasapi ng kilusan, na ang Pilipinas ay humaharap sa, ayon sa mismong
salita ni Rizal, na "Goliath na may dalawang mukha"—mga tiwaling prayle at
masamang pamahalaan. Paulit-ulit na kaniyang binabanggit sa kaniyang
komentaryo ang mga adyenda gaya ng mga sumusunod

* Na ang Pilipinas ay gawing probinsya ng Espanya

*May pagkakatawan sa Cortes

*Mga Pilipinong pari sa halip na mga prayleng Kastila

*Kalayaan sa pagtitipon at pananalita

*Pantay-pantay na karapatan sa ilalim na batas sa pagitan ng mga Pilipino at

Kastila

Tumutol ang mga mananakop sa Pilipinas sa mga repormang ito. Hindi rin ito
inendorso ng ilang mga intelektwal na Kastila tulad nina Morayta, Umamuno, Pi
y Margall at iba pa.

GUmanti si Wenceslao Retana, isang politikal na komentador sa Espanya, sa

pamamagitan ng pagsulat ng artikulo sa La Epoca, isang pahayagan sa
Madrid, na umiinsulot kay Rizal. Kinuwento niya ang ukol sa pagpapalayas ng
pamilya ni Rizal mula sa kanilang lupa sa Calamba dahil sa hindi pagbabayad
ng upa. Nag-ugat ang insidenteng ito mula sa pagkakakulong sa ina ni Rizal
na si Teodora noong bata pa si Rizal, dahil sa bintang na pagtangkang
paglason sa kaniyang hipag. Dahil sa pakikisabwatan ng mga prayle ay
kinulong siya ng wala man lang paglilitis. Pinaglakad din siya ng sampung milya
(16 km) mula Calamba. Pinalaya din siya matapos ang dalawa at kalahating
taong pakikipag-apela sa Kataas-taasang Hukuman. Noong 1887, sumulat ng
petisyon si Rizal sa ngalan ng mga nangungupahan sa Calamba, at noong
taon ding iyon ay hinimok sila na magsalita laban sa tangka ng mga prayle na
taasan ang upa. Humantong ito sa paglilitis na nauwi sa pagpapalayas ng
mga Dominiko sa mga nangungupahan mula sa kanilang mga tahanan,
kabilang dito ang pamilya ni Rizal. Pinamunuan ni Heneral Valeriano Weyler
ang paggiba sa mga gusali ng sakahan.

Pagkabasa ng artikulo, nagpadala si Rizal ng kinatawan upang hamunin si

Retana sa duwelo. Humingi ng tawad si Retana sa publiko at kinalauna'y
naging isa sa mga pinakamalaking tagahanga ni Rizal, na sumulat din ng isa sa
pinakamahalagang talambuhay ni Rizal, ang Vida y Escritos del Jose Rizal
(Mga buhay at kasulatan ni Jose Rizal).

Pagbabalik sa Pilipinas (1892-1896)

Pagpapatapon sa Dapitan

Pagbalik sa Maynila noong 1892, binuo ni Rizal ang isang samahang La

Liga Filipina. Isinusulong ng samahang ito ang pagkakaroon ng reporma
sa pamamagitan ng legal na pamamaraan, ngunit ito'y binuwag ng
gobernador. Sa mga panahong iyon, tinuturing na siya bilang kalaban ng
estado ng pamahalaang Kastila dahil sa kaniyang mga nobela.

Nasangkot si Rizal sa mga gawaing rebelyon at noong Hulyo 1892 ay

pinatapon siya sa Dapitan sa probinsya ng Zamboanga. Habang nasa
Dapitan ay nagtayo siya ng isang paaralan, ospital at isang sistema ng
suplay ng tubig, at nagturo din ng pagsasaka.

Nagtayo si Rizal ng paaralan para sa mga batang lalaki. Sa paaralang

ito, wikang Kastila ang ginagamit sa pagtuturo, at nagtuturo din ito ng
Ingles bilang wikang banyaga. Ang layunin ng paaralang ito ay upang
turuan ang mga mag-aaral ng pagiging maparaan sa buhay.[kailangan
ng sanggunian] Ang ilan sa mga mag-aaral ay naging matagumpay
bilang mga magsasaka at tapat na opisyal ng pamahalaan. Isang Muslim
ang naging datu, at isa pa, si Jose Aseniero, ay naging gobernador ng
Zamboanga.

Nagkaroon ng misyon ang mga Heswita na pabalikin si Rizal mula sa

Dapitan sa pamumuno ni Padre Sanchez, na dati niyang guro, ngunit
nauwi ito sa kabiguan. Muli itong tinangka ni Padre Pastelles, na kilalang
bahagi ng Orden.

Naging tagapamagitan ang kaniyang matalik na kaibigang si Ferdinand

Blumentritt sa kaniyang mga kaibigan sa Europa, at patuloy ang kaniyang
pakikipagtalastasan sa kanila na siyang patuloy na nagpapadala ng
mga liham na nakasulat sa mga wikang Olandes, Pranses, Aleman at
Ingles na lumito sa mga sensura, kaya naantala ang kanilang mga
pagpapadala. Sa pananatili ni Rizal sa Dapitan sa loob ng apat na taon
 ay umti-unti ding umusbong ang Rebolusyong Pilipino na kinalaunan ay
nagpahamak sa kaniya. Bagaman tutol siya sa himagsikan, ginawa
siyang pandangal na pangulo ng mga kasapi ng Katipunan at ginamit
din ang kaniyang pangalan bilang sigaw sa digmaan, pakikipag-isa at
Kalayaan
Pagbaril sa Bagumbayan

Ang inatasan na bumaril kay Rizal ay isang hanay ng mga Pilipinong

kasapi ng Hukbong Kastila, habang isa pang hanay ng mga
Kastilang kasapi ng Hukbong Kastila ang nakahanda upang barilin
ang sinuman sa kanila na susuway. Kinunan ng manggagamot ng
Hukbong Kastila ang pulso ni Rizal at ito'y normal. Pinatahimik ng
sarhento ang mga Kastilang hukbo noong nagsimula na silang
sumigaw ng "Viva" at iba pang mga katagang pabor sa Kastila
kasama ang mga manonood na karamihan ay mga Peninsulares at
mga Mestisong Kastila. Ang kaniyang huling salita ay isa sa mga
huling salita ni Jesucristo: "Consummatum est"—natapos na.

Lihim siyang nilibing sa Libingang Paco sa Maynila ng wala man lang

tanda sa libingan. Nilibot ng kaniyang kapatid na si Narcisa ang
lahat ng maaaring libingan at natagpuan ang bagong baong lupa
sa isang libingan na may mga bantay sa tarangkahan. Sa kaniyang
paniwala na maaaring ito nga ang pinaglibingan, at wala pang
ibang mga nilibing, nagbigay siya ng regalo sa taga-ingat upang
lagyan ng tanda ang nasabing lugar na "RPJ" - mga inisyal ni Rizal na
pabaliktad.

Nakatago naman sa lampara ang kaniyang tulang Mi ultimo adios

na pinaniniwalaang sinulat ilang araw bago ang kaniyang pagbitay,
 at binigay ito sa kaniyang pamilya kasama ang ilan niyang mga
natirang pag-aari, kabilang na ang kaniyang mga huling liham at
huling habilin.:91 Sa kanilang pagbisita, pinaalalahanan ni Rizal ang
kaniyang mga kapatid sa wikang Ingles na mayroong isang bagay
sa loob ng lamparang binigay ni Pardo de Taveras na ibabalik din
pagkabitay, upang bigyang diin ang kalahagahan ng tula. Ang
sumunod na habilin ay. "Tingnan din ang aking sapatos", kung saan
isa pang bagay ang nakasuksok. Noong hinukay ang kaniyang labi
noong Agosto 1898, sa panahon na ng pananakop ng mga
Amerikano, nalaman na hindi siya isinilid sa ataul, at nilibing siya hindi
sa 'lupa ng mga banal', at anuman ang nakasiksik sa kaniyang
sapatos ay nalusaw.

Sa kaniyang liham sa kaniyang pamilya ay kaniyang isinulat:

"Turingan ang may-edad nating magulang kagaya ng gusto niyong
maturingan... Mahalin silang lubos sa aking alaala... 30 Disyembre,
1896." Nagbigay siya ng habilin sa kaniyang pamilya ukol sa kaniyang
libing: "Ilibing ninyo ako sa lupa. Maglagay ng bato at krus sa
ibabaw. Pangalan ko, petsa ng kapanganakan ko at kamatayan ko.
Wala nang iba. Kung nais niyong bakuran ang aking libingan maaari
niyong gawin. Walang paggunita."

Sa kaniyang huling sulat kay Blumentritt: "Bukas, sa ganap na 7, ay

babarilin ako; ngunit ako ay inosente sa krimen ng paghihimagsik.
Mamamatay ako ng may tahimik na konsiyensiya." Pinaniniwalaan
na si Rizal ang unang rebolusyonaryong Pilipino na namatay dahil sa
kaniyang mga gawa bilang manunulat, at dahil sa kaniyang sibil na
pagsuway ay matagumpay niyang natibag ang moral na
pamumuno ng Espanya. Nagbigay din siya ng isang aklat sa isang
matalik at minamahal na kaibigan. Noong natanggap ito ni
Blumentritt sa Leimeritz siya ay umiyak.
Mga Pamanang-lahi
Si Jose P. Rizal o mas kilalang Pepe ay isang Pilipinong repormista
para sa isang lipunang malaya at hindi isang rebolusyonaryong
naghahangad ng kasarinlan. Bilang puno ng Kilusan ng Pagbabago
 ng Pilipinas na itinatag ng mga Pilipino sa Barcelona, Espanya,
nagbigay siya ng ambag-sulatin sa La Solidaridad.
Ang kanilang mga mithiin:

1.na ang Pilipinas ay maging bahaging-lalawigan ng Espanya;

2.na magkaroon ng mga kinatawan sa Batasan ng Espanya

(Parlyamento);

3.na magkaroon ng mga namumunong paring Pilipino o magkaroon

ng sekularisasyon;

4.kalayaan sa pagtitipon-tipon at pamamahayag;

5.pantay na karapatan sa harap ng batas, maging Pilipino man o

Kastila.
Hindi matanggap ng mga maykapangyarihang opisyal ang mga
pagbabagong iyon, sapagkat nangangahulugan ng pagkawala ng
pangingibabaw ng Kastila. Kaya sa pagbabalik ni Rizal sa Maynila
mula sa Espanya, pinaratangan siya ng paghahasik ng gulo dahil sa
pagtatatag ng La Liga Filipina, nilitis at ipinatapon sa Lungsod ng
Dapitan/Dapitan, Zamboanga del Norte/Zamboanga noong 1892.
Doon, nagtayo siya ng isang paaralang pambata, at isang
pagamutan. Bukod dito, nagsagawa rin siya ng isang pambayang
sistema ng padaloy-tubig.

Mga Lugar Sa Pilipinas Na May Pangalang Ni Jose Rizal

Bantayog Ni Rizal Sa Luneta

 May mga pook sa Pilipinas na ipinangalan buhat kay José Rizal
(Hunyo 19, 1861 – December 30, 1896). Si Rizal ay isang makabayang
Pilipino, manggagamot, manunulat at dahil sa kanyang mga gawa
at pagiging isang martir, ginawaran siyang maging isang bayani ng
rebolusyong Pilipinas. Siya ay pambansang bayani ng Pilipinas, kung
kaya't maraming lugar, paaralan, parke, kalye at establisimyento
ang ipinangalan sa kanya.

Ang Rizal ay isang lalawigan sa gitnang

bahagi ng isla ng Luzon sa Pilipinas.

Pinapaligiran ito ng Kalakhang Maynila

sa kanluran

, sa hilaga ang Bulacan, sa silangan

ang lalawigan ng Quezon, at Laguna sa
timog. Pinangalan ang lalawigan na ito
sa pambansang bayani ng Pilipinas na si
Gat. Jose Rizal.

Kasaysayan

Isa sa mga patunay ng sinaunang pamayanan sa Rizal ay

ang mga ukit sa isang kuweba sa Angono na tinaguriang
mga Petroglipo ng Angono. Tinatayang ginawa noong 1000
BC, ang mga petroglipo ay kinabibilangan ng mahigit 120
ukit na hugis tao, palaka, at butiki.

Ang mga sinaunang mamamayan ng lalawigan ng Rizal ay

unang nanirahan sa mga pampang ng Laguna de Bay. Bago
dumating ang mga Kastila, ang mga pamayanang ito,
gayundin ang mga pamayanan sa pampang ng Ilog Pasig,
ay pinamumunuan ni Raha Sulayman na pamangkin ni
Lakandula, ang pinuno ng Tondo.
Matapos gapiin ng unang Kastilang gobernador-heneral na si
Miguel López de Legazpi ang mga raha, inatas niya sa
kanyang pamangkin na si Juan de Salcedo na lupigin ang
mga bayan sa katimugan ng Luzon. Noong 1571, sunod-
sunod na nakuha ni Salcedo ang mga bayan sa
pamamagitan ng diplomasiya at pakikipagkasundo sa mga
mamamayan.

Inorganisa ang mga bayan sa mga munisipyo ng

gobyernong Kastila sa Maynila. Matapos nito, ipinadala ang
mga misyonero tulad ng mga Pransiskano at Heswita upang
magtayo ng mga simbahan sa mga bayan at ipalaganap
ang Kristiyanismo. Isa sa mga unang simbahan ay ipinatayo
ng Heswitang si Padre Pedro Chirino, Kastilang iskolar na
sumulat ng mga aklat tungkol sa kasaysayan ng Pilipinas.

Bago pa man maging lalawigan ang Rizal, ang mga

pamayanan nito ay naging bahagi ng mga lalawigan ng
Tondo at Laguna noong panahon ng mga Kastila.
Gayunpaman, bago dumating ang mga Kastila, ang mga
bayan ng Pasig, Parañaque, Taytay at Cainta ay binubuo na
ng mga pamayanang Tagalog na nakikipag-ugnayan na sa
mga Tsino at iba pang mga Asyano.

Noong 1853, ang mga bayan ng Morong, Pililla, Tanay, Baras,

Binangonan, Jalajala, Angono, Antipolo, Boso-Boso, Cainta
at Taytay ay inalis sa lalawigan ng Tondo at inilipat sa
bagong tatag na Distrito Politico-Militar de los Montes de San
Mateo. Makalipas ang apat na taon, ito ay pinangalanang
Distrito-Militar de Morong upang bigyang-diin na Morong ang
kabisera ng distrito.
 Noong 1860, ang lalawigan ng Tondo ay naging lalawigan
ng Maynila at ang lahat ng bayan nito ay isinailalim sa
pangagasiwa ng gobernador ng Maynila.

Sa kalagitnaan ng hidwaang Pilipino-Amerika noong 1900,

sinimulan ang diskusyon ukol sa pagsasanib ng mga
lalawigan ng Maynila at Morong. Noong ika-5 ng Hunyo 1901,
221 delegado ang dumalo sa pagpupulong sa Simbahan ng
Pasig. Sa pagpupulong na ito, iminungkahi ni Dr. Trinidad H.
Pardo de Tavera na pagsamahin ang Maynila at Morong sa
isang lalawigan ng tatawaging Rizal bilang paggunita sa
bayaning si Dr. José Rizal.

Noong ika-11 ng Hunyo, 1901, sa pamamagitan ng Batas Blg.

137, nilikha ng Ikalawang Komisyon sa Pilipinas ang lalawigan
ng Rizal na binubuo ng 19 na bayan mula sa Maynila at 14 na
bayan mula sa Morong sa kabuuang 33 bayan.

Sa loob ng maraming taon, nagbago ang kinasasakupan ng

lalawigan ng Rizal hanggang sa ito ay buuin ng 26 na bayan
(maliban sa mga lungsod ng Kalookan, at Quezon]): Las
Piñas, Malabon, Makati, Parañaque, Taguig, Pateros, Pasig,
Marikina, Muntinlupa, Mandaluyong, Navotas, San Juan, San
Mateo at Montalban (mula sa dating lalawigan ng Maynila),
at Angono, Baras, Binangonan, Cainta, Antipolo, Cardona,
Jalajala, Morong, Pililla, Tanay, Taytay at Teresa (mula sa
Distrito-Militar de Morong).

Noong ika-7 ng Nobyembre 1975, sa pamamagitan ng Atas

ng Pangulo Blg. 824, ang 12 sa pinakamaunlad na mga
bayan ng Rizal—Las Piñas, Muntinlupa, Taguig, Parañaque,
Pateros, Makati, Mandaluyong, San Juan, Malabon, Navotas,
Pasig at Marikina—ay inilipat sa bagong tatag na Kalakhang
Maynila. Kabilang din sa bagong rehiyon ang bayan ng
Valenzuela na dating sa Bulacan, at ang mga lungsod ng
Quezon, at Kalookan.[1]

Sa ngayon, ang lalawigan ng Rizal ay binubuo na lamang ng

14 na bayan—San Mateo, Montalban, Cainta, Taytay,
Angono, Antipolo, Binangonan, Teresa, Morong, Cardona,
Tanay, Pililla, Baras at Jalajala.

Noong ika-13 ng Pebrero 1998, nilagdaan ng Pangulong Fidel

V. Ramos ang Batas Pambansa Blg. 8505 na nagtatag sa
bayan ng Antipolo bilang isang lungsod. Ito ay niratipika
matapos ang plebisitong ginawa noong ika-4 ng Abril 1998.
Heograpiya-Nasa silangan ng Kalakhang Maynila ang lalawigan ng
Rizal. Matatagpuan ito 20 kilometro silangan ng Lungsod ng Maynila.
Pangkahalatang mabundok ang lupain ng lalawigan, at karamihan
ng mga bayan sa katimugang bahagi ay naghahanggan sa Lawa
ng Laguna

Pampolitika

Lungsod/Bayan Bilang ng mga

Barangay Sukat

(km²) Populasyon

(Senso noong 2010) Densidad

(bawat km²)

Antipolo 16 306.10 677,741 2,214.12

Cainta 7 26.81 311,845 11,631.68

Taytay 5 38.80 288,956 7,447.32

Rodriguez 11 312.70 280,904 898.31

Binangonan 40 66.34 249,872 3,766.54

San Mateo 15 55.09 205,255 3,725.81

Tanay 19 200.00 98,879 494.3

Pililla 9 69.95 59,527 850.99

Morong 8 37.58 52,194 1,388.88

Cardona 18 28.56 47,414 1,660.15

Teresa 9 18.61 47,163 2,534.28

Baras 10 84.93 32,609 385.95

Jalajala 11 44.12 30,074 681.64

Angono 10 26. 10

Munisipalidad

Rizal Cagayan-Ang Bayan ng Rizal ay

isang ika-5 klaseng bayan sa lalawigan ng
Cagayan, Pilipinas. Ayon sa senso noong
2000, ito ay may populasyon na 14,929 katao
sa 2,904 na kabahayan.

*Mga Barangay

*Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 30 mga barangay.

*Anagguan *Mabbang

*Anurturu *Mauanan

*Anungu *Masi (Zinundungan)

*Baluncanag *Minanga

*Batu *Nanauatan

*Cambabangan *Nanungaran

*Capacuan *Pasingan

*Dunggan *Poblacion

*Duyun *San Juan (Zinundungan)

*Gaddangao *Sinicking

*Gaggabutan East *Battut

*Illuru Norte *Bural (Zinundungan)

*Lattut *Gaggabutan West

*Linno (Villa Cruz) *Illuru Sur

*Liuan *Santa Teresa

 Rizal, Kalinga-Ang Bayan ng Rizal ay
isang Ika-5 klaseng bayan sa lalawigan ng
Kalinga, Pilipinas. Ayon sa senso noong 2000,
ito ay may populasyon na 13,652 katao sa
2,594 na kabahayan.

Mga Barangay

*Babalag East (Pob.)

*Calaocan

*Kinama

*Liwan East

*Liwan West

*Macutay

*San Pascual

*San Quintin

*Santor

*Babalag West (Pob.)

*San Felipe (Bagbag-Bulbol)

*Romualdez

*San Francisco

*San Pedro
 Rizal Laguna- Ang Rizal ay isang ika-5
klaseng bayan sa lalawigan ng Laguna,
Pilipinas.

Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 11 barangay.

*Antipolo

*Entablado

*Laguan

*Paule 1

*Paule 2

*East Poblacion

*West Poblacion

*Pook

*Tala

*Talaga

*Tuy
 Rizal, Nueva Ecija-

Ang Bayan ng Rizal ay isang ika-3 klaseng

bayan sa lalawigan ng Nueva Ecija,
Pilipinas. Ayon sa senso noong 2000, ito
ay may populasyon na 48,166 sa 1,001 na
kabahayan.

Mga Barangay

Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 26 mga barangay.

*Agbannawag *Paco Roman

*Bicos *Pag-asa

*Cabucbucan *Poblacion Central

*Calaocan District *Poblacion East

*Canaan East *Poblacion Norte

*Canaan West *Poblacion Sur

*Casilagan *Poblacion West

*Aglipay (Curva) *Sto Cristo

*Del Pilar *San Esteban

*Estrella *Santa Monica

*General Luna *Villa Labrador

*Macapsing *Villa Paraiso

*Maligaya *San Gregorio

 Rizal, Occidental Mindoro-Ang Bayan ng Rizal
ay isang ika-4 na klaseng bayan sa lalawigan
ng Occidental Mindoro, Pilipinas. Ayon sa
senso noong 2000, ito ay may populasyon na
29,785 katao sa 5,678 na kabahayan.

Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 11 na mga barangay.

*Adela

*Aguas

*Magsikap

*Malawaan

*Pitogo

*Rizal

*Rumbang

*Salvacion

*San Pedro

*Santo Niño

*Manoot
*
 Rizal, Palawan-Ang Bayan ng Rizal
ay isang ika-2 klaseng bayan sa
lalawigan ng Palawan, Pilipinas.
Ayon sa senso noong 2000, ito ay
may populasyon na 31,745 katao sa
6,916 na kabahayan.

Mga Barangay

Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 11 mga barangay.

*Bunog

*Campong Ulay

*Candawaga

*Canipaan

*Culasian

*Iraan

*Latud

*Panalingaan

*Punta Baja

*Ransang

*Taburi
 Rizal, Zamboanga del Norte-Ang
Bayan ng Rizal ay isang ika-4 na
klaseng bayan sa lalawigan ng
Zamboanga del Norte, Pilipinas. Ayon
sa senso noong 2000, ito ay may
populasyon na 13,501 katao sa 2,917
na kabahayan

Mga Barangay

Ang bayan ng Rizal ay nahahati sa 22 mga barangay.

*Balubohan *Nasipang

*Birayan *New Dapitan

*Damasing *Nilabo

*East Poblacion *North Mapang

*La Esperanza *Rizalina

*Mabuhay *San Roque

*Mabunao *Sebaca

*Mitimos *Sipaon

*Nangca *South Mapang

*Nangcaan *Tolon

*Napilan *West Poblacion

Mga Barangay

Barangay Rizal, Magsaysay, Isla ng Cuyo, Palawan

Barangay Rizal, Lungsod ng Makati

Barangay Rizal, Gubat, Sorsogon

Barangay Rizal, Bauan, Batangas

Barangay Rizal, Nabas, Aklan

Barangay Rizal, Cabugao, Ilocos Sur

Barangay Rizal, Lungsod ng Santiago, Isabela

Barangay Rizal, Gubat, Sorsogon

Barangay Rizal, San Marcelino, Zambales

Barangay Rizal, Santa Rosa, Nueva Ecija

Mga kalye

Sa Luzon

Pangalan Lokasyon

J.P. Rizal Avenue Makati, Kalakhang Maynila

J.P. Rizal Street Malabon, Kalakhang Maynila

Rizal Avenue Lungsod ng Maynila,

Kalakhang Maynila

J.P. Rizal Street Barangay Sto. Nino, Marikina,

Kalakhang Maynila
J.P. Rizal Street Project 4, Lungsod Quezon,
Kalakhang Maynila

Rizal Street Barangay 25, Laoag, Ilocos Norte

Rizal Avenue Malasiqui, Pangasinan

Rizal Street Barangay Cabangan, Zambales

Rizal Street Lipa, Batangas

Rizal Street Barangay Sikat, Alfonso, Kabite

J.P. Rizal Street Cavite City, Kabite

J.P. Rizal Street Barangay San Juan, General Trias,

Kabite

J.P. Rizal Street Barangay II, Mendez, Kabite

J.P. Rizal Street Silang, Kabite

J.P. Rizal Street Barangay Kaybagal, Tagaytay,

Kabite

J.P. Rizal St. Barangay 2, Cabuyao, Laguna

Rizal Street Calamba, Laguna

Rizal Avenue San Pablo, Laguna

J. Rizal Street Paete, Laguna

Rizal Street Atimonan, Quezon

J.P. Rizal Street Calapan, Oriental Mindoro

Rizal Street Legazpi, Albay

Rizal Street Barangay Guilid, Ligao, Albay

 Sa Kabisayaan

Pangalan Lokasyon

Rizal Street Banate, Iloilo

Rizal Street Barangay Quintin Salas, Jaro,

Iloilo City, Iloilo

Rizal Street Bacolod, Negros Occidental

Rizal Boulevard Dumaguete, Negros Oriental

Rizal Street Tabok, Mandaue, Cebu

Rizal Street Palompon, Leyte

Rizal Avenue Tacloban, Leyte

Sa Mindanao

Pangalan Lokasyon

Rizal Avenue Balangasan District, Pagadian,

Zamboanga del Sur

Rizal Street Barangay Agora, Jimenez, Misamis

Occidental

Rizal Street Purok 8, Jasaan, Misamis Oriental

Paaralan-Pamantasang Jose Rizal

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

(Idinirekta mula sa Jose Rizal University)

Jump to navigationJump to search

Ang Jose Rizal University ay isang pamantasan na matatagpuan sa Lungsod
ng Mandaluyong, Kalakhang Maynila, Pilipinas. Binigyan ng Commission
on Higher Education ng Deregulated Status ang pamantasan mula
Nobyembre 15, 2007 hanggang Nobyembre 14, 2012.

Ito ay itinatag noong 1919 at kasalukuyang pinamumunuan ni Dr. Vincent

K. Fabella.

Ang mga kursong inaalok nito ay:

Doctor in Business Administration

Doctor in Public Administration

Master in Business Administration

Master in Public Administration

Master of Arts in Education

Bachelor of Commercial Science

Bachelor of Elementary Education

Bachelor of Arts

Bachelor of Laws

Bachelor of Science in Computer Engineering

Bachelor of Science in Hotel and Restaurant Management

Bachelor of Science in Information Technology

Bachelor of Science in Nursing

Bachelor of Secondary Educatio

Mga sanggunian

Mga Tala

1.Ang nobela niyang Noli ay sa kauna-unahang nobela sa Asya na

isinulat sa labas ng bansang Hapon at Tsina at isa sa mga unang
nobelang laban sa rebelyong anti-kolonyal. Basahin ang:

2.Mahusay siya sa mga Kastila, Pranses, Latin, Griyego, Aleman,

Portuges, Italyano, Ingles, Olandes at Hapon. Gumawa rin si Rizal ng
mga pagsasalin mula sa wikang Arabe, Suwesya, Ruso, Tsino,
Griyego, Ebre at Sanskrit. Sinalin niya ang tula ni Schiller sa Tagalog.
Maliban dito may kaalaman din siya sa wikang Malay, Chavacano,
Cebuano, Ilokano at Subanun.
3. n his essay, "Reflections of a Filipino", (La Solidaridad, c.1888), he
wrote: "Man is multiplied by the number of languages he possesses
and speaks."
4. Kasapi si Bonifacio ng La Liga Filipina. Matapos ang paghuli at
pagpapatapon kay Rizal, nabuwag ang samahan at nahati ang
pangkat sa dalawa; ang higit na radikal na pangkat ay nabuo
bilang Katipunan, ang mga militante ng himagsikan.
5. Sa anotasyon ni Rizal sa Sucesos de las islas Filipinas (1609) ni
Morga, kung saan niya kinopya mula sa Museong Britanya at
nilimbag, tinawagan niya ng pansin ang pinaglumaan nang aklat, at
binigyang patotoo sa malago nang kabihasnan ng Pilipinas bago pa
man dumating ang mga Kastila. Sa kaniyang sanaysay na "The
Indolence of the Filipino" (Sa Kabatuganan ng mga Pilipino),
binanggit ni Rizal na walang halos nagawa ang tatlong daantaon ng
pamumuno ng mga Kastila upang isulong ang kaniyang kababayan;
at sa halip hinila nila ito ng paurong. Ang kawalan ng moral na
pantulong, kawalan ng materyal na panghimok, ang pag-alis ng
moral, na hindi dapat humihiwalay ang indio mula sa kaniyang
kalabaw, ang walang hanggang digmaan, ang kawalan ng
pambansang damdamin, ang pamimirata ng mga Intsik -- lahat ng
ito, ayon kay Rizal, ang tumulong sa mga mananakop na
magtagumpay upang ilagay ang mga indio sa 'hanay ng mga
halimaw'.(Read English translation by Charles Derbyshire at Project
Gutenberg.)
6. Noong bininyagan si Jose, naisulat sa mga talaan ang kaniyang
mga magulang bilang sina Francisco Rizal Mercado at Teodora
Realonda."José Rizal’s Lineage"
7. Sa edadn na 8 (noong 1869) naisulat niya ang tulang Sa aking
mga Kabata na mayroong tema ng pagmamahal sa sariling wika.
8. Si Dr. Reinhold Rost ay tagapamahala ng Tanggapang Indyano ng
Museong Britanya at kilalang pilologo noong ika-19 siglo.
9. In his letter "Manifesto to Certain Filipinos" (Manila, 1896), he states:
Reforms, if they are to bear fruit, must come from above; for reforms
that come from below are upheavals both violent and
transitory.(Epistolario Rizalino, op cit)
10. ahit sa mga prominenteng mga Kastila, sinasabing
kalapastanganan ang ginawang paglilitis kay Rizal. Matapos ang
kaniyang pagbitay, isang pilosopo na nagngangalang Miguel de
Unamuno ang kumilala kay Rizal bilang isang "Kastila": "malalim at
kilalang Kastila, mas Kastila pa kaysa mga abang taong iyon -
patawarin nawa sila ng Panginoon, dahil hindi nila nalalaman ang
kanilang mga ginagawa - mga abang taong iyan, na sa ibabaw ng
kaniyang mainit pang katawan ay bumato palangit na may pag-
insulto ng isang pangungusong na sigaw: 'Viva Espana!'" Epilogo ni
Miguel de Unamuno sa Visa y Escritos del Dr. Jose Rizal ni Wenceslao
Retana. (Retana, op.cit.)