1.1.

ძველი სამეფოს არქიტექტურა

ამ ეპოქაში დაიწყო მონუმენტური პირამიდების მშენებლობა. ეგვიპტე ძლიერ სახელმწიფოდ

ჩამოყალიბდა. დიდი როლი დაიკავა რელიგიამ. მიცვალებულის კულტთან იყო
დაკავშირებული მონუმენტური ქვის არქიტექტურის განვითარება რომლის მწვერვალია
პირამიდები. მას საფუძველი დაუდო მასტაბამ - ძველებურმა სამარხის ფორმამ.
მონუმენტური ქვის არქიტექტურის ერთ-ერთი უძველესი ძეგლია მესამე დინასტიის ფარაონ
ჯოსერის სულის მოსახსენებელი ტაძარი, მისი მშენებელი იყო იმჰოტეპი.

ჯოსერის კოპლექსი აგებულია საკარაში ფარაონთა აკლდამების ახლოს. ის გამოირჩევა წინა

პერიოდის ძეგლებისგან მრავალი ნაგებობის ქონით. მთავარი ადგილი უჭირავს
საფეხურებიან პირამიდას. პირამიდის საფუძცელი ქვის ფილებით არის ნაგები, ექვსი
საფეხურისგან შედგება, ყოველი შემდეგი მცირდება ზომაში. მას ჩრდილოეთიდან აქვს
შესასვლელი, საძირკვლის ქვეშ კი გამოკვეთილ სენაკში იდგა სარკოფაგი. კომპლექსის
სამხრეთ ნაწილში იყო აკლდამა - კენოტაფი, რომელსაც მიდგმული ჰქონდა სამლოცველო.
მნიშვნელოვანი იყო ჰებსედის ეზო. ანსამბლის მორთულობა ძალიან სადაა. შესასვლელი
დერეფნის ნახევარსვეტები პაპირუსის ღეროების კონის სახით არის გამოქანდაკებული. არის
იეროგლიფური ნიშნების მოტივებიც.

მეოთხე დინასტიის დამაარსებელ სნოფრუს სახელთან არის დაკავშირებული მედუმისა და

დაშურის სამი დიდი პირამიდა. მათ მისცეს დასაბალი კლასიკურ პირამიდებს. მედუმის
პირამიდა შვიდსაფეხურიანია, დაშურის კი ფორმით კლასიკურს უახლოვდება, იგი
არასწორი ფორმისაა. იქვე არის ორი სულის მოსახსენებელი ტაძარი. აქ პირველად არის
გამოყენებული თავისუფლად მდგომი ბოძი.

ძველი ეგვიპტის ნეკროპოლისი ნილოსის დასავლეთ სანაპიროზე იყო განლაგებული.

სნოფრუს მემკვიდრეებმა ხეოფსმა, ხეფრენმა და მიკერინმა ააგეს სამი გრანდიოზული
პირამიდა გიზაში. მათი საფუძველი კვადრატებია. უძველესია ხეოფსის პირამიდა. მთელი
ანსამბლის პროპორციები ოქროს კვეთის პრინციპზეა აგებული. ის ააგო ხემიუნმა.
პირამიდის ჩრდილოეთით არის მცირე შესასვლელი საიდანაც გზა მიდის მიწისქვეშა
სენაკში. გიზას პირამიდების მშენებლობისას გათვალისწინებულია მრავალი ფაქტორი
(გეოლოგიური, ასტრონომიული და ა.შ.). პირამიდებში მოთავსებულია სიმძიმის
გამანაწილებელი კონსტრუქციები.

ანსამბლში შედის სულის მოსახსენებელი ტაძრებიც. შიდა სივწცე ეყრდნობა ბოძებს.

გამოყენებულია სხვადასხვა ფერის ქვები. კომპოციზიაში ჰარმონიულად ზის ხეფრენის
გიგანტური სფინქსი. ხეფრენის პირამიდა უკანასკნელი გრანდიოზული აკლდამა იყო. მისი
მემკვიდრეები აღარ აგებდნენ ასეთ პირამიდებს. მიკერინის მემკვიდრის შეფსესკაფის
აკლდამის აგების დროს კვლავ მასტაბის ფორმას დაუბრუნდნენ ოღონდ დიდ ზომებში. მე-5
მე-6 დინასტიებში გაიზარდა სულის მოსახსენებელი ტაძრების მოცულობა და გეგმაც
გართულდა. განვითარდა სამშენებლო ტექნიკა რამაც შექმნა საშუალება ახალი ტიპის
ანსამბლების შექმნის. მეხუთე დინასტიაში იქმნება მზის კულტის ტაძრები. მათ ეზოებში
იდგა მოოქროვილ თავიანი ობელისკები.
 2.1. ძველი სამეფოს ქანდაკება

ძველ სამეფოში ტაძრებისა და აკლდამები განუყოფელი ნაწილი იყო მრგვალი ქანდაკება,

რელიეფი და მონუმენტური ფერწერა. მრავალმა ქანდაკებამ მოაღწია ჩვენამდე. მათ
საკულტო დანიშნულება ჰქონდათ. ქანდაკება იყო მიცვალებულის ორეული. პორტრეტული
ქანდაკების აკლდამაში ჩატანებით ეგვიპტელთა აზრით სული ადვილად მოძებნიდა
თავშესაფარს. ეგვიპტელ ოსტატს მაქსიმალურად უნდა გადმოეცა მსგავსება და ამავე დროს
შეექმნა განზოგადოებული იდეალური სახე. ქანდაკება ფრონტალურია, ვერტიკალური
ღერძის მიმართ სიმეტრიულად აგებული. ის ძირითადად მთლიანი სხეულით
გამოისახებოდა თ არ ჩავთვლით გიზაში აღმოჩენილ თავებს. ისინი არარის შეღებილი. ზოგი
პორტრეტულია, ზოგი პირობითი.

ქანდაკების პოზები ერთქვაროვანია. ფეხზე მდგომი, წინ გადადგმული ფეხი, ტახტზე

მჯდომი ამ მუხლმოდრეკილი მწერლის ფიგურა. ეს ტიპები დაკანონებული ნორმებით
იქმნებოდა. სკულპტურული პორტრეტი სხვადასხვაგვარია. ქანდაკებები ინდივიდუალურია.
მაგალითან ჯოსერისა და ხეფრენის ქანდაკებები. ძველი ეგვიპტელები დიდ მნიშვნელობას
ანიჭებდნენ თვალის გამოსხვას, ისინი აუცილებლად ინკრუსტირებული იყო. რაც ცოცხალ
გამომეტყველებას აძლევდა სკულტრურას. გუგის ნაცვლად სვამდნენ ბროლის ნატეხს.
მოქანდაკეები მუშაობდნენ მკაცრად დადგენილი ნორმებით მაგრამ ახერხებდნენ
ორიგინალურობის შენარჩნუებას. ქანდაკებები იღებებოდა პირობითი ფერებით. ქალი
მოვარდისფრო ყვითლად, კაცი მოყავისფროდ.

მაგალითად რაჰოტეპის და მისი ცოლი ნოფრეტის ქანდაკებები დეკორაციულია. ისინი

პორტრეტული და ინდივიდუალურია. მზერა სივრცეშია მიპყრობილი. ნოფრეტის სახეს
რბილი მოყვანილბოა აქვს.

დიდებულთა აკლდამებში დიდი რაოდენობით არის აღმოჩენილი მსახურთა მცირე

ქანდაკებები - უშეტბი. აქ მოქანდაკე არ იყო შებოჭილი კანონიკური ნორმებით ამიტომ ეს
ქანდაკებები სიცოცხლით გამოირჩევა და მოძრაობაშია დაფიქსირებული. ეგვიპტეშ ასევე
დიდ წარმატებას მიაღწია ლითონის პლასტიკამ. მაგალითად შევარდნის თავი
ინკრუსტირებული შავი თვალებით.

ძველეგვიპტურ ხელოვნებას დეკორატიულობა ახასიათებს. ამიტომ ტაძრებსა და

აკლდამებში განვითარდა რელიეფური კომპოზიციები. იქმნება მრავალსიუჟეტიანი
კომპოზიციები. დიდი ადგილი ეკავა მიცვალებულის ცხოვრების ამსახველ სცენებს.
თანდათან დადგინა რელიეფების განლაგების განსაზღვრული სისტემა. შესასვლელს იცავდა
აკლდამის მფლობელის ორი მთლიანი ფიგურა. სამლოცველოების კედლების გასწვრივ
პროცესია მიემართებოდა შუა ნიშისკენ სადაც მოთავსებული იყო კარი რომლის ზემოთ
გამოსახული იყო მიცვალებული ჩვეულებრივ სამსხვერპლო მაგიდის წინ. რელიეფი
კედლებზე განლაგებული იყო სარტყლებად. მუშაობდა მხატვართა მთელი ჯგუფი.
არსებობდა ორი ტიპის რელიეფი, ბარელიეფი და ჩაჭრილი რელიეფი. რელიეფი იღებებოდა
პირობითად და სიმბოლური ფერებით. 3-4დინასტიების რელიეფიდან ჩვენამდე თითქმის არ
მოღწეულია არაფერი. 5-6 დ-ებში ჩამოყალიბდა საბოლოო თემატიკა. (თევზაობა, ნადირობა)
3.1. ძველი სამეფოს სკულპტურული პორტრეტი

ძველ სამეფოში ეგვიპტელ ოსტატს მაქსიმალურად უნდა გადმოეცა მსგავსება და ამავე დროს
შეექმნა განზოგადოებული იდეალური სახე. ამ ორ ურთიერთგამომრიცხავ პრინციპზე იყო
აგებული ფარაონის პორტრეტული სახე - ღვთაებრივი სიმშვიდე და სიდიადე.
ძველეგვიპტურ პორტრეტში ორგანულად არის შერწყმული ინდივიდუალური და
ტიპოლოგიური თვისებები. ეგვიპტეში სკულპტურული პორტრეტი მთელ ფიგურასთან
ერთად იქმნებოდა.

სკულპტურული პორტრეტი ძალიან დიდი ნაირსახეობით გვხვდება. მაგალითად მესამე და

მეოთხე დინასტიის ფარაონთა ქანდაკებები პოზათა ერთქვეროვნიბის მიუხედავად
ინდივიდუალურია. ძველი ეგვიპტელი მხატვრები პორტრეტში დიდი მნიშვნელბოას
ანიჭებდნენ თვალის გამოსახვას. რელიგიური რწმენის მიხედვით თვალს დიდი ძალა
ჰქონდა. ამიტომ აკლდამებში ჩატანებულ ქანდაკებებს მაგიური გამომეტყველება აქვთ. ამ
შთაბეჭდილეას მხატვრები ინკუსტაციის მთეოდის აღწევდნენ. ცოცხალ გამომეტყველებას
იძლევა გუგის ნაცვლად ბროლის ნატეხის ჩასმა. ამ ხერხით ქანდაკების გამოხედვა
მაყურებლის მზერას არ ხვდება და იქნება ჩაკეტილი ადამიანის გამომეტყველების
შთაბეჭდილება. მიუხედავად კომპოზიციის ერთგვაროვნებისა მხატვრები მაინც აღწევენ
სხვადასხვა პორტრეტული სახის შექნას.
4.1. პირამიდის ფორმის განვითარება

ეგვიპტეში სამარხები აღმოჩენილია ჯერ კიდევ ადრედინასტიული ერიდან, თუმცა 1-2

დინასტიის სამარხებით უკვე შეგვიძლია წარმოდგენა შევიქმნათ ამ დროინდელ
მიცვალებულის კულტის შესახებ. შეიცვალა სამარხების დაგეგმარება, გაჩნდა ხის ან ალიის
სწორკუთხა სამარხები -მასტაბა. მასტაბა არაბულად სკამს ნიშნავს ის ნახევრად მიწისქვეს
მდებარეობდა, ზედა ნაწილს კი წაკვეთილი პირამიდის ფორმა ჰქონდა. მიწის ზემოთ იყო
სამლოცველო, მიწის ქვეს კი სამარხი კამერა. და აღსანიშნავია რომ ქვედა და ზემო ეგვიპტის
გაერთიანების შემდეგაც კი რაღაც დროის მანძილზე ფარაონები ორივე ეგვიპტის
ტერიტორიაზე აგებდნენ სამარხებს.

აბიდოსისი აკლდამების მიწისზედა ნაწილები არ შემორჩენილა. საკარას კლდამები

ნამდვილი სამარხებია. მოპირკეთებულია ხის ან ქვი კონსტრუქციებით. წინადინასტიური
ხანის ბოლო პერიოდში ქონდებრივი უთანახსწორობა გაღრმავდა და სამარხების ფორმაც
შეიცვალა. ყორღანული ტიპის სამარხიდან განვითარდა პრიზმის ფორმის მასტაბა რომელიც
შემდეგ პირამიდას დაედო საფუძვლად.

ძველი სამეფოს პერიოდში მიცვალებულის კულტთან იყო დაკავშირებული მონუმენტური

ქვის არქიტექტურის განვითარება რომლის მწვერვალია პირამიდები. მას საფუძველი დაუდო
მასტაბამ - ძველებურმა სამარხის ფორმამ. მონუმენტური ქვის არქიტექტურის ერთ-ერთი
უძველესი ძეგლია მესამე დინასტიის ფარაონ ჯოსერის სულის მოსახსენებელი ტაძარი.
ფარაონის სამარხი ანსამბლის ცენტრში იდგა შვიდსაფეხურიანი სწორკუთხა პირამიდა
რომლის სიმაღლე 60 მეტრს აღწევდა.

პირამიდის ფორმის ევოლუცია გრძელდება სნოფრუს პირამიდით დაშურში რომელიც

ხემიუნმა ააგო. ის კვადრატული გეგმისაა და ორი საფეხურისგან შედგება. პირამიდის
ფორმის განვითარება მიდიოდა საფეხურიების შემცირებისკენ.

აქედან შემდეგი ნაბიჯია კლასიკური პირემიდები გიზაში. სამი ფარაონის ხეფრენის,

ხეოფსისა და მიკერინის პირამიდები 7 საოცრებაშია შეყვანილი. აქ უკვე აღარ არის
საფეხურები.
5.1. შუა სამეფოს არქიტექტურა

შუა სამეფოს პერიოდში 21-ე საუკუნისთვის დაშლილი სახელმწიფოს გაერთიანება იწყება.

მე-11 დინასტიის ფარაონები ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ რომ ისინი სრულუფებიანი
მმართველები იყოვნენ ამიტომ სამსაუკუნოვანი შესვენების შემდეგ კვლავ იწყებენ
პირამიდების მშენებლობას რომლებიც ვერც ზომით და ვერც მასშტაბით ვერ უტოლდებოდა
გიზის პირამიდებს.

ამენემჰეტ პირველს დედაქალაქი გადააქ თებეში და დეირ-ელ ბაჰარის დაბლობზე აშენებს

სულის მოსახსენებელ ტაძარს. ეს კოპლექსი სამარხი ნაგებობის ახალი სახეობაა. შუა სამეფოს
არქიტექტორებმა ერთ ნაგებობაში გააერთიანეს კლდის აკლდამის ტიპი პირამიდის
ფორმასთან.

მნიშვნელოვანია მენტუჰოტეპ მეორისა და მენტუჰოტეპ მესამის სამარხები. ეს იყო

ტერასებად განლაგებული და პირამიდით დაგვირგვინებული ტაძარი რომელიც ბევრად
მცირეა ძველი სამეფოს ზომებთან შედარებით. თუ ძველი სამეფოს პერიოდში ტაძრის
გრანდიოზულობა მიღწული იყო მონუმენტური ფორმებით, მენტუჰოტეპების ტაძარი ამას
სხვა ხერხებით აღწევს. მთელი ნაგებობა ორ ნწაილად იყოფა, კლდის წინა და კლდეში
მდებარე. თუკი ძველი სამეფოს პერიოდში პირამიდის კომპლექსსში შედიოდა სულის
მოსახსენებელი ტაძარი, ახლა პირიქითაა ურთიერთმიმართება. შუა სამეფოში ტაძრის როლი
უფრო მნიშვნელოვანია. მენტუჰოტეპების ტაძარი აღმოსავლეთიდან მორთულია პორტიკით,
რომლის შუა ნაწილში პორტიკს ავყავართ ჰიპოსტილურ დარბაზში (140 სვეტით). დარბაზს
ზემოდან პირამიდა ადგას. უკანა მხრიდან ტაძარს უერთდებოდა ღია ეზო, შემდეგ კი
კლდეში ნაკვეთი ჰიპოსტილური დარბაზი 80 სვეტით, ბოლოს კი მცირე სამსხვერპლო. ასე
რომ პირამიდას დაკარგული აქვს თავისი ნამდვილი ფუნქცია. წინა ნაწილის
მრავალსართულიანობა სრულიად ახალი მოვლენაა ეგვიპტურ არქიტექტურაში.

შუა სამეფოს პერიოდში დაიწყეს კარნაკის ტაძრის მშენებლობა.

შუა სამეფოში განვითარებული არქიტექტურული ტიპები ბოლომდე მიყვება ეგვიპტის

ისტორიას. ამ პერიოდის ყველა ძეგლი დაინგრა. არარის მოღწეული ამენემჰეტ მესამის
სულის მოსახსენებეი ტაძარი რომელიც უზარმაზარი მაშტაბების იყო.
6.1. შუა სამეფოს სახვითი ხელოვნება

შუა სამეფოს ქანდაკება დიდ ცვლილებებს განიცდის. დედაქალაქში და პროვინციებში

განსხავაებული სკოლები ჩამოყალიბდა და დამოუკიდებელ მიმართლებებად განვითარდა.
მე-12 დინასტიის დროს ფართოვდება რიტუალური ქანდაკების დანიშნულება. არა მარტო
სამარხებში არამედ ტაძრებში ღმერთების გამოსახულებებთან ერთად. რიტუალურ
კომპოზიციებში მთავარი კვლავ ჰებსედის რიტუალის გამოსახვაა. ქანდაკება იყო ტახტზე
მჯდომი მეფე. მაგალითად ამენემჰეტ-ნებჰეპეტრას ქანდაკება რომელიც მისი ტაძრიდანაა
თეთრ სამოსელშია გახვეული სხეული კი თითქმის შავი აქვს გვირგვინი კი წითელი.
ფიგურის ქვედა ნაწილი საგრძნობლად მძიმეა, ნაკვთები განზოგადებული. მე-12 დინასტიის
პერიოდში სკუპტურული პორტრეტი დიდ ცვლილებებს განიცდის. განსაკუთრებით კარგად
არის დამუშავებული ქალის ფიგუები. გამომეტყველება გაქვავებული და ნიღბისეულია.
მთლიანად მუშავდება ზედაპირი, სახის ნაკვთები ცალკე იძერწება.

სენუსერთ-3 ის მეფობის ხანა ნამდვილი აყვავების ხანაა ქანდაკებაში. მოღწეულია ფარაონის

ყველა ასაკის ქანდაკება. მწვერვალია ობსიდიანის ქვაში გამოძერწილი მეგის
სკულპტურული თავი. პორტრეტულ ქანდაკებაში ამ პერიოდში შეიგრძნობა პიროვნების
გააზრების ახალი ძიებები. ამ პერიოდის მხატვარი ცდილობს გადმოცეს ეპოქის სული,
სამყაროს ახლებური გააზრება. შუა სამეფოს ფარაონები აღარ არიან განუსაზღვრელი
ძალაუფლების მქონე დესპოტები ამიტომ მათ პორტრეტებს აღარ ახასიათებს ის ღვთაებრივი
სიმშვიდე რაც ძველი სამეფოს პერიოდში მეფობდა. თუ ძველი სამეფოს პერიოდში
შერწყმული იყო ღვთაებრივი და ადამიანური, შუა სამეფოს ქანაკებაში უპირატესობა ენიჭება
ინდივიდუალურ თვისებებს.

ნომარქოსების სკოლა ბაძავდა სასახლის სტილს თუმცა შეიმუშავეს ახალი ორიგინალური

გადაწყვეტილებები. ნომოსებში შემორენილია კდლის მხატვრობის ნიმუშები.
ჩვეულებრივად აკლდამების ჭერი ცის გამოსახულებებით იყო მორთული. ძველი სამეფოსგან
განსხვავებული ახალი თემატიკაა ტყვეებისა და ნადავლის ჩვენება და ბრძოლის სცენები. შუა
სამეფოს პერიოდიდან მოხატულობა დამატებითი გაფორმება აღარაა დადამოუკიდებელ
მნიშვნელობას იძენს. ფერთა გამა მდიდრდება. საუკეთესო ნიმუშია ბენი-ჰასანის მხატვრობა.
აქ არის საკულტო ტექსტები და ბიოგრაფიოებიც. ნადირობის სცენები რომლებიც
დასრუებულ კომპოციზიას წარმოადგენს. მაგალითად ხე რომლის ტოტებზე ჭრელი ჩიტები
სხედან.
7.1. კარნაკისა და ლუქსორის ტაძრები

თებეს აღმოსალეთ ნაწილში მდებარეობს ორი მთავარი სამლოცველო - კარნაკი და

ლუქსორი, რომლებიც მიწისწედა ტაძრებია. კარნაკის მშენებლობა ჯერ კიდევ შუა სამეფოს
ხანაში დაიწყეს და ის 10 საუკუნე შენდებოდა. ახალი სამეფოს პერიოდში შეიქმნა კარნაკის
არქიტექტურული ანსამბლის მთავარი ნაწილი: ამონის, მუთის და კონსუს ტაძრები. მისი
მშენებლობა თუტმოს 1-ის დროს დაიწყო. მე-18 დინასტიის ყველა ფარაონი აგებდა კარნაკის
კომპლექსს. თუმცა დედოფალმა ჰატშეფსუტმა ტახტი წაართვა თუტმოს მესამეს და მისი
გამეფების შემდეგ დაიწყო ამონის ტაძრის გადაკეთება. დაინგრა მთავარი სვეტებიანი
დარბაზი სადაც დედოფლის 30მეტრიანი ობელისკები აღიმართა. დედოფლის
გარდაცვალების შემდეგ დაანგრიეს მისი აგებული ყველა შენობა.

ლუქსორის ამონ რას ტაძრის მშენებლობა დაიწყო ამენჰოტეპ მესამის მეფობის დროს. მის
დაგეგმარებაში მთავარი ადგილი სვეტნარს უჭირავს. ღა ეზოს ორრიგად ერტყმის პაპირუსის
ღეროების კონების სახით გამოქანდაკებული სვეტნარი. გიგანტური სვეტები საკმაოდ
მსუბუქად დამოიტურება. ღია ეზოს და მთავარი ტალანის სვეტები სხვადასხვა ზომისაა
თუმცა მთლიანობაში აღიქმება. ტაძრის შიდა სივრცე ისეა გადაწყვეტილი რომ ცენტრალური
სვეტნარის მიმართულებით მოძრაობის შთაბეჭდილება იქმნება. წინა ეზოს სვეტების
კაპიტელებს კოკრების ფორმა აქვთ ტალანის სვეტისთავებს კი გაშლილი ყვავილის. ტაძრის
სამლოცველოს კედლებზე გამოსახულია ამენყოტებ მესამის დაბადების სცენები და მისი
ცხოვრების მთავარი მომენტები. განათება საკმაოდ ოსტატურადაა გამოყენებული
8.1. მეტუხოტეპებისა და ხათშეფსუთის ტაძარი

მნიშვნელოვანია მენტუჰოტეპ მეორისა და მენტუჰოტეპ მესამის სამარხები. ეს იყო

ტერასებად განლაგებული და პირამიდით დაგვირგვინებული ტაძარი რომელიც ბევრად
მცირეა ძველი სამეფოს ზომებთან შედარებით. თუ ძველი სამეფოს პერიოდში ტაძრის
გრანდიოზულობა მიღწული იყო მონუმენტური ფორმებით, მენტუჰოტეპების ტაძარი ამას
სხვა ხერხებით აღწევს. მთელი ნაგებობა ორ ნწაილად იყოფა, კლდის წინა და კლდეში
მდებარე. თუკი ძველი სამეფოს პერიოდში პირამიდის კომპლექსსში შედიოდა სულის
მოსახსენებელი ტაძარი, ახლა პირიქითაა ურთიერთმიმართება. შუა სამეფოში ტაძრის როლი
უფრო მნიშვნელოვანია. მენტუჰოტეპების ტაძარი აღმოსავლეთიდან მორთულია პორტიკით,
რომლის შუა ნაწილში პორტიკს ავყავართ ჰიპოსტილურ დარბაზში (140 სვეტით). დარბაზს
ზემოდან პირამიდა ადგას. უკანა მხრიდან ტაძარს უერთდებოდა ღია ეზო, შემდეგ კი
კლდეში ნაკვეთი ჰიპოსტილური დარბაზი 80 სვეტით, ბოლოს კი მცირე სამსხვერპლო. ასე
რომ პირამიდას დაკარგული აქვს თავისი ნამდვილი ფუნქცია. წინა ნაწილის
მრავალსართულიანობა სრულიად ახალი მოვლენაა ეგვიპტურ არქიტექტურაში.

დედოფალ ჰატშეფსუტის სულის მოსახსენებელი ტაძარი დეილ ერ ბაჰარში ნახევრად

კლდეშია გამოკვეთილი. ის ხუროთმოძღვარმა სენმუთმა ააგო. მთავარი როლი აქ სვეტნარს
უჭირავ. ქვედა სართულში ბურჯებად გამოყენებულია კვადრატული ბოძები, რომელთა
რიგი ტალანის სახით მიუყვება მთელ აღმოსავლეთ კედელს. ამ ტალანს შუაში ჰყოფს
პანდუსი. ანალოგიურად არის აგებული შემდეგი ტერასაც. სვეტებიანი ტალანების კედლები
რელიეფებით არის დაფარული. გამოსახულია დედოფლის დაბადება, მეფედ კურთხვა და
ა.შ. მოპირდაპირე მხარეს გამოსახულია დედოფლის მიერ პუნტის ქვეყანაში გაგზანილი
ექსპედიცია.

ტაძრის მეორე სართულის ჩრდილო ნაწილში არიის მონოლითური ოთხწახნაგოვანი ბოძები

და დაღარული სვეტები რის შედეგადაც მთელი ნაგებობა სიმსუბუქეს იძენს.
სამლოცველოების კედლები და თაღოვანი ჭერი მოხატულია. დეკორში გამოყენებული
მკვეთრი, ხასხასა ფერები მაგრამ განა ერთი დონალობისაა. ჭარბობს თბილი ოქროსფერი.
9.1. აბუ-სიმბეის ორი ტაძარი, მედინეთ-აბუ, რამესეუმი

რამსეს მეორე თავის სულის მოსახსენებელ ანსამბლშ - რამესეუმში აგებს მამამისისადმი

მიძღვნილ ტაძარს. რამესეუმის ზუსტი დაგეგმარება საფუძვლად ედება შემდგომი პერიოდის
სატაძრო კომპლექსებს. რამესეუმის ანსამბლში სვეტებიანი დარბაზებისა და ეზოების გარდა
სასახლეებიც შედიოდა ჰებსედის ზეიემბის ჩასატაებლად. ეს ახალი სამეფოს სიახლეა.
რამესეუმის წინა ეზოს სამხრეთით არის ორრიგა სვეტნარი რომელიც პორტიკის როლსაც
ასრულებს ფასადსა და ეზოსთვის. სასახლის შიდა სივრეში გამოყენებულია ამარნის
ხელოვნებისათვის დამახასიათებელი ელემენტები: სვეტებიან დარბაზსა და სამეფო დარბაზს
შორის გამოცხადების სარკმელი არის დატანებული. რამესეუმის ნაგებობები სხვადასხვა
სიბრტყეებზეა განლაგებული და ერთმანეთს კიბეებით უკავშრდება. ტაძრის კედლებს
მიუყვება ქვის ბლოკებისგან გამოკვეთილი ისირისის სახით წარმოდგენილი ფარაონის
ქანდაკებები. რელიეფში დიდი ადგილი უჭირავს ბატალურ სცენებს.

რამსეს მესამის სულის მოსახსენებელი ანსამბლი მადინეთ-აბუში რამესეუმის გეგმას

იმეორებს. მძლავრი თავდაცვითი კედლებით და კოშკებით ეს ნაგებობა ციხესიმაგრეს ჰგავს.
ტაძრებისა და სასახლეების მდიდრული მორთულობა ანსამლბს ამძიმებს. აქ სვეტები
კარნაკისა და ლუქსორის ტაძრებთნა შედარებით ერთმანეთთან მიჯრით მასიურ ბაზებზე
დგას და მძიმე სვეტისთავებით ბოლობდება. სვეტები გამოყენებულია სასახლეთა
დარბაზებშიც. მედინეთ- აბუს ტაძარმა შემოინახა ბრწყინვალე რელიეფები.
განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს ფარაონის ძლევამოილ ლაშქრობებს. არის მეფის
ნადირობის სცენები. რელიეფური კომპოზიციები არქიტექტონიკურია, მკაფიო კონტურების
საშუალებით შორი მანძილიდან აღიქმება. ფარაონის ფიგურა შედარებით დიდი ზომისაა და
უფრო ღრმად ჩაჭრილი კონტურებითაა შესრულებული.

ახალი სამეფოს ბოლო პერიოდის ძეგლების შიდა სივრცე შუა მაღალი ნავიდან ნათდებოდა
ამიტომ სხვადასხვა ხუროთმოძღვრული გადაწყვეტილების მიღება რთული იყო. გასადი
გარეთ იყო, ტაძარი კი კლდის სიღრმეში გამოკვეთილი. მაგალითად რამსეს მეორის ტაძარი
აბუ-სიმბელში. ის ორი ნაგებობისგან შედება- დიდი ტაძარი ომელიც ფარაონს და სამ
ღვთაებას - ამონს, რა-ჰორაჰტეს და პტაჰს ეძღვნება, და ქალღმერთ ჰათჰორის მცირე ტაძარი.
დიდი და მცირე ტაძრის ფასადის ხაზები პარალელურად მიუყვებოდა კლდის ნაპრალებს.
გათვალისწინებლი იყო კლდის ყველანაირი თავიებურება. აბუ-სიმბელის ტაძრის ფასადი
აღმოსავლეთ მხარეს იყო, მზის სხივები ეფინება ტაძრის შიდა დარბაზებს. ჯერ პირველ
დარბაზს რომელშიც ოსირისის სახით გამოქანდაკებული ფარაონის ქანდაკებები იყო. შემდეგ
მეორე და ასე საკურთხევლამდე რომლის უკიდურეს ნაწილში იდგა ღმერთებისა და რამსეს
მეორის ქანდაკებები და ისინი სულ წეილწადში ორჯერ ნათდებოდა. ღვთაება პტაჰი კი სულ
სიბნელეში იდგა.

ფარაონის გამოსახულებები ტაძარში პორტრეტულია. ქანდაკებები დგას კლდეში

გამოკვეთილ ნიშებში. ტაძრის რელიეფიდან აღსანიშნავია ქადეშის ბრძოლის ამსახველი
სცენები. სიუჟეტები ერთმანეთისგან იეროგლიფური ტექსტებით არის გამოყოფილი.
10.2 რამსეს მეორეს ხელოვნება

მე-19 დინასტიის მართველობის პერიოდი ეგვიპტისთვის ახალი პოლიტიკური და

ეკონომიკური აღმავლობის ხანა იყო. ამ დინასტიის უდიდესი წარმომადგენელია რამზეს
მეორე. მან დედაქალალი თებედან ჩრდილოეთით ტანისში გადაიტანა და პერ რამზესი
უწოდა. მან გააგრძელა მშენებლობა ლუქსორში რომლის ჩრდილოეთ ნაწილში ააგო
სვეტებით გარშემორტყმული ღია ეზო და რამდენიმე პილონი მათ წინ აღმართული
საკუთარი გრანდიოზული, მონუმენტური კანონიკური ქანდაკებებით.

რამსეს მეორე თავის სულის მოსახსენებელ ანსამბლშ - რამესეუმში აგებს მამამისისადმი

მიძღვნილ ტაძარს. რამესეუმის ზუსტი დაგეგმარება საფუძვლად ედება შემდგომი პერიოდის
სატაძრო კომპლექსებს. რამესეუმის ანსამბლში სვეტებიანი დარბაზებისა და ეზოების გარდა
სასახლეებიც შედიოდა ჰებსედის ზეიემბის ჩასატაებლად. ეს ახალი სამეფოს სიახლეა.
რამესეუმის წინა ეზოს სამხრეთით არის ორრიგა სვეტნარი რომელიც პორტიკის როლსაც
ასრულებს ფასადსა და ეზოსთვის. სასახლის შიდა სივრეში გამოყენებულია ამარნის
ხელოვნებისათვის დამახასიათებელი ელემენტები: სვეტებიან დარბაზსა და სამეფო დარბაზს
შორის გამოცხადების სარკმელი არის დატანებული. რამესეუმის ნაგებობები სხვადასხვა
სიბრტყეებზეა განლაგებული და ერთმანეთს კიბეებით უკავშრდება. ტაძრის კედლებს
მიუყვება ქვის ბლოკებისგან გამოკვეთილი ისირისის სახით წარმოდგენილი ფარაონის
ქანდაკებები. რელიეფში დიდი ადგილი უჭირავს ბატალურ სცენებს.

ახალი სამეფოს ბოლო პერიოდის ძეგლების შიდა სივრცე შუა მაღალი ნავიდან ნათდებოდა
ამიტომ სხვადასხვა ხუროთმოძღვრული გადაწყვეტილების მიღება რთული იყო. გასადი
გარეთ იყო, ტაძარი კი კლდის სიღრმეში გამოკვეთილი. მაგალითად რამსეს მეორის ტაძარი
აბუ-სიმბელში. ის ორი ნაგებობისგან შედება- დიდი ტაძარი ომელიც ფარაონს და სამ
ღვთაებას - ამონს, რა-ჰორაჰტეს და პტაჰს ეძღვნება, და ქალღმერთ ჰათჰორის მცირე ტაძარი.
დიდი და მცირე ტაძრის ფასადის ხაზები პარალელურად მიუყვებოდა კლდის ნაპრალებს.
გათვალისწინებლი იყო კლდის ყველანაირი თავიებურება. აბუ-სიმბელის ტაძრის ფასადი
აღმოსავლეთ მხარეს იყო, მზის სხივები ეფინება ტაძრის შიდა დარბაზებს. ჯერ პირველ
დარბაზს რომელშიც ოსირისის სახით გამოქანდაკებული ფარაონის ქანდაკებები იყო. შემდეგ
მეორე და ასე საკურთხევლამდე რომლის უკიდურეს ნაწილში იდგა ღმერთებისა და რამსეს
მეორის ქანდაკებები და ისინი სულ წეილწადში ორჯერ ნათდებოდა. ღვთაება პტაჰი კი სულ
სიბნელეში იდგა.

ფარაონის გამოსახულებები ტაძარში პორტრეტულია. ქანდაკებები დგას კლდეში

გამოკვეთილ ნიშებში. ტაძრის რელიეფიდან აღსანიშნავია ქადეშის ბრძოლის ამსახველი
სცენები. სიუჟეტები ერთმანეთისგან იეროგლიფური ტექსტებით არის გამოყოფილი.
11.1 ეხნატონის ხანის ხელოვნება

ეგვიპტის ისტორიაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენებით გამოირცევა ამონჰოტეპ

მეოთხის ჩვიდმეტწლიანი მმართველობა. ძვ.წ. მე-14ს-ის დასაწყისში ახალგაზრდა გარაონი
უზენაეს ღვთაებად აცხადებს მზის ღვთაება ატონს, რომელიც გამოისახებოდა როგორც მზის
დისკო ხელებით სხივების ნაცვლად.

ამიერიდან აღარ იქმნება მეფის იდეალური სახე. ადრე თუ ფარაონს გამოსახავდნენ ძველი
ღმერთების სახით, ეხნატონის მმართვეოლობის მეოთხე წლიდან იწება წარსული
ტრადიციების უარყოფა. ფარაონის სახეში გადმოიცემოდა სინამდვილე. მხატვრები
ფარაონის გამოსახვისას გამოარჩევდნენ ყველაზე დამახასიათებელ თვისებებს. სახის
წაგრძელებული ოვალი, მაღალი კისერი სავსე თეოები, გამოწეული მუცელი, წვრილი
კიდურები. სახის ქვედა ნაწილი მძიმეა.

მეფობის მეექვსე წელს ამენხოტეპი წყვეტს კავშირს თებესთან და რეზიდენცია გდააქვს

ახალდაარსებულ ახეტატონში (ამარნა და რამე). თვითონ კი იწოდა როგორც ეხნატონი.
ახალი დედაქალაქის საზღვრებზე აღმართული იყო ქვასვეტები რომლებზეც გამოსახული
რელიეფები მოგვითხრობდა ქალაქის მშენებლობაზე. გამოსახულია ფარაონის ოჯახი როგორ
ცემს თაყვანს ატონს. საკულტო კომპოზიციებში არარი გამოსახული არცერთი ღვთაება
გარდა ატონისა.

ამარნის ეპოქის არქიტექტურული ძეგლები თითქმის არარის შემორჩენილი. ახეტატონის

ნაგებობები ეთი საერთო გეგმით იყო გაერთინაებული. მისი სამი ძირითადი მაგისტრალი
ნილოსის დინების მიმართულიებიტ იყო გყვანილი. ამ მაგისტრაელბს
პერპენდიკულარულად კვეთდა მცირე ქუჩები. მთავარი ნაგებობის ტაძრის ატონის სახლის
გვერდით იდგა სამეფო სასახლე საზეიმო და საცხოვრებელი დარბაზებით. სასახლის
ოფიციალური მხარის ფასადი ტაძრისკენ იყო მიმართული. სასახლის ორ კომპლექს
აერთიანებდა ხიდი. გადასასვლელების ცენტრში კი იყო „გამოცხადების სარკმელი“ საიდანაც
ფარაონი და მისი ოჯახი ხალხს ესალმებოდა. სასახლე მთლიანად მოხატული იყო. სტილი
და თემატიკა ახლებურია. გამოირჩევა ფერთა რბილი შეხამებით.

რელიეფის სიუჟეტებიც შეიცვალა. სამეფო ოჯახი ჩვეუელბრივ ოჯახურ სიტუაციაშია

გამოსახული. ფიგურები პლასტიკურია. ამ სკოლას პირობითად „მოქანდაკე
თუტმოსის“ სახელოსნოს უწოდებენ. ახეტატონის ტერიტორიაზე აღმოჩნდა მოქანდაკეთა
სახელოსნოები. საუკეთესო ნიმუშებია ეხნატონის, ნეფერტიტისა და მათი ასულების
პორტრეტები. (ცისფერქუდიანი თავი).

ეხნატონის მმართველობის ბოლო პერიოდს მიეკუთვნებაფარაონის უფროსი ასულის ქმრის

სმენჰკარას გამოსახულება. ის ფარაონის თანამართველი იყო. ბერლინის მუზეუმში
დაცულია რელიეფი რომელზეც გამოსახული ის ცოლთან მერიტატონთან ერთად ბაღში.

ეხნატონის მიერ გატარებულმა რელიეფმა ვერ გაიმაგრა საფუძველი და ფარაონის

სიკვდილის შემდეგ გაქრა.
12.1. ტუტანხამონის სამარხი
13.1 აქამენიდური ირანის სახვითი ხელოვნება

აქამენიანთა ირანმა უდიდესი როლი ითამაშა ძველი აღმოსავლეთის ხელოვნებაში, თავისი

ძლიერების ზენიტს კი იმპერიამ მიაღწია ძვ.წ. მე-5 საუკუნეში.

აქამენიანთა ხელოვნება მიმართული იყო მიწიერი მეუფის განდიდებისაკენ, ჰქონდა კარის

ხელოვნების ხასიათი რაც განსაკუთრებით ხუროთმოძღვრებაზე აისახა. არქიტექტურულ
ანსამბლებში უდიდეს როლს ასრულებდა სკულპტურა. სასახსლეებისა და კიბეების
კედლები უხვად იყო მორთული რელიეფებით. კომპოზიცია მავალი იყო და ისინი
უსასრულოდ მეორდებოდა, ხალიჩის ორნამენტის მსგავსად. სჰარსეთში ჭარბობდა
გამოსახულებები მოხარკეთა მსვლელობების რომელთაც სპარსეთის მეფისთვის მოჰქონდათ
ერთგულების ნიშნები. ეს გამოსახულებები შედარებით მშრალადაა შესრულებუი. ფიგურები
განლაგებულნი არიან პლინტუსის პარალელურად თუთქოს დარბაზის იატაკს მიუყვებიან ან
კიბეებზე ადიან. რელიეფებზე დაწვრილებითაა გადმოცემული ეთნიკური ტიპი და
კოსტუმები თუმცა არარიან პერსონაჟები ინდივიდუალურები. რელიეფი სასხლეებში
ორნამენტებივითაა განმეორებადი რიტმით. მთავარი ყურადღება გადატანილია მეფეზე.

აქემენიანთა ხელოვნებამ სახელი გაითქვა მოჭიქული პანოებით - რელიეფური ფერადი

გამოსახულებებით. ყველაზე ცნობილია სუზას სასახლის ფრიზი მეფის უკვდავთა გვარდიის
მეომრების ფიგურებით რომლებსაც მდიდრულად მორთული ორნამენტებიანი ტანსაცმელი
აცვიათ. ამ მეომრებს სპარსელების წარმოდგენით უნდა დაეცვათ მეფე. გამოსახულებები ისეა
შესრულებული როგორც ქვის რელიეფები. მთავარი ყურადღება გამახვილებულია
ტანსაცმელზე. მოჭიქული რელიეფის კიდევ ერთი გავრცელებული სიუჟეტია ლომებისა და
სხვა ფანტასტიკური ცხოველების გამოსახულებები. მათ დიდი ადგილი უჭირავთ
სასახლეთა მორთულობაში. ჭიქურის ძირითადი ფერები იყო თეთრი შავი ცისფერი მწვანე
ყვითელი ლილისფერი/ სუფთა წითელი ფერი კი აქ არ გამოიყენება.
14.1 ახალი სამეფოს არქიტექტურა
8.1. აქამენიდური დეკორატიული ხელოვნება

აქამენიდურის ირანის დეკორატიული ხელოვნების ძეგლებიდან განსაკუთრებით დიდი

რაოდენობითაა შემორჩენილი ოქრომჭედლური ნიმუშები. მაგალთად ლითონის ჭურჭელი -
რიტონები რომლებიც ზომით და ფორმით ერთნაირია. ცილინდრის და პირამიდის ფორმის
საბეჭდავებზე გვხვდება სხვადასხვაენოვანი წარწერები, მაგრამ ერთი და იგივე სიუჟეტებით.
სიუჟეტები საკაოდ მცირეა და თითქმის ყყველა ისინი ვხვდება მონუმენტური ხელოვნების
ძეგლებზე და ქსოვილების ნიმუშებზე. ეს სიუჟეტებია: მეფე ცეცხლის საკურთხეველთან,
ზოროასტრიზმის უზენაესი ღვთაების სიმბოლური გამოსახულებები, გმირი მეფის
შერკინება ურჩხულთან, სულები და დემონები და ა.შ. მცირე აზიის საბეჭდავების ერთი
ნაწილისთვის დამახასიათებელია აქამენიდთა საიმპერიო სტილი, ცილინდრულ
საბეჭდავებზე ტრადიციუი გვიანბაბილონური ანდა ასურული სიუჟეტებია, ხოლო
მცირეაზიელი ბერძნების საბეჭდავებზე. აჰურამაზდას სიმბოლოები.

12.2 პერსეპოლისის სასახლის კომპლექსი

პერსეპოლისის მშენებლობა აქამენიდურ ირანში დაიწყო დაახლოებით ძვ.წ. 520 წელს. ის

დგას თითქმის 12 მტერი სიმაღლის ხელოვნურ ბაქანზე, სამშენებლო მასალად
გამოყენებულია ია ფერის ქვიშაქვა. პერსეპოლისი - ქალაქი ტაძარი - განკუთვნილი იყო
საზეიმო რიტუალების ჩასატარებლად. ტაძრის შესასვლელთან იდგა უზარმაზარი 10 მეტრი
სიმაღლის ხარკაცის გამოსახულებები. ასასვლელი კიბეები რელიეფებით იყო
დამშვენებული. რელიეფი სამ სარტყლად იყო დაყოფიი. გამოსახულია ყველა ტიპის ხალხი.
პერსეპოლისი ბაქანზე განლაგებულია სხვა სასახლეებიც და რელიეფებითაა დამშვენებული.
გამოსახულია დარიოსი საზეიმო ტახტზე. ქურუმები. მეფის შერკინება ფასკუნჯებთან.
სხვადასხვა ურჩხულები და ა.შ. რელიეფები ფერადი იყო და დღემდე შემორჩა წითელი
მწვანე ლურჯი და ყვითელი ფერები. პერსეპოლისის ბაქანს ძალიან დიდი მოცულობა აქვს,
სვეტები ძალიან მაღალი, რელიფები კი ძალიან მრავალრიცხვოვანი. თუმცა რელიეფებში
მეორდება სცენები, პოზებული კანონიკურია, ფიგურები ტრაფარეტული. სიუჟეტი
მომაბეზრებელიეა უცვლადი რიტმით.

პერსეპოლისსში ყალიბდება ე.წ. აქამენიდების საიმპერიო სტილი, რომელიც შემდეგ

ვრცელდება სხვა ტერიტორიებზეც. პერსეპოლისში გამოყენებულია როგორც ალიზი ისე ქვა,
აქ პირველად ჩნდება ბაქნიანი დამრეცი კიბეები რომელიც შემდგომ მკვიდრდება ირანულ
არქიტექტურაში. პერსეპოლისის სასახლეთა მთავარი შესასვლელების და კიბეების
მორთულობის მთავარ სცენებში გამოსახული იყო ფრთოსანი მზის დისკო - ეგვიპტეში
გავრცელებული სიმობლო. აქვე არის ასურული შედუები. პერსეპოლისიდან საკმაოდ
ფართოდ გავრცელდა აქამენიდების საიმპერიო სტილი და ფატქობრივად ერთიანი
კულტურა შექმნა.
16.2 აქემენიდური ირანის არქიტექტურა

aqemenianTa iranma udidesi roli iTamaSa Zveli aRmosavleTis xelovnebaSi. Tavisis Zlierebis zenits
imperiam Zv.w. V s-Si miaRwia, rodesac mis SemadgenlobaSi midiis, somxeTis, asureTis, babilonisa da
siriis garda gaerTianebulo iyo mTeli mcire azia, egvipte da Sua azia da amgvarad, misi sazRvrebi
indoeTamde vrceldeboda.

aqemenianTa xelovneba, iseve rogorc asureTSi, mimarTuli iyo miwieri meufis gandidebisaken,
hqonda karis xelovnebis xasiaTi, rac gansakuTrebiT mZafrad xuroTmoZRvrebaze aisaxa.

sasaxleTa arqiteqtura, grandiozuli da didebuli, skulpturiT mdidrulad morTuli, ganadidebda

imperiis Zalasa da brwyivalebas. wina aziis sxva qveynebis xuroTmoZRvrebasTan SedarebiT, Zveli
sparsuli arqiteqturis gamorCeuli konstruqciuli Tavisebureba iyo mSeneblobaSi qvis farTod xmareba da
calke mdgomi kolonis gamoyeneba.

yvelaze Zveli Zeglebi fasargadsa (kirosis uZvelesi dedaqalaqi) da naqS-i-rustamSi gvevlinebian

sparseTisTvis Zalze iSviaT, sakulto arqiteqturis nimuSebad. kirosis samarxi (daaxl. Zv.w. 530 w.)
fasargadSi, idga ezos siRrmeSi da garSemortymuli iyo xis kolonadiT. didi qvis blokebisagan agebuli
sworkuTxa Senoba 6 safexurian baqanzea aRmarTuli. samarxs orferda gadaxurva aqvs da fasadze dabali
karia ganTavsebuli. Senoba gansakuTrebiT kompaqturi da monumenturia. fasargadis SenobebSi
gamoyenebulia ori feris qva, rac maT urartuul arqiteqturas amsgavsebs. Zv.w. V s-s ganekuTvneba naqS-
i-rustamis kldeSi gamokveTili samarxebi. garedan isini jvris formaze arian Seweulni. fasadis zeda nawili
reliefebiTaa morTuli, centri ki _ portikiT. svetebis or wyvils Soris ganTavsebul kars Tavad saZvalisaken
mivyavarT. portikis Tavze karnizia ganlagebuli (egvipturis msgavsi), romelic lomebiani friziTaa morTuli.
frizis Tavze ganlagebulia reliefi, romelic gamoxatavs baqanze, samsxverplos win locvis pozaSi mdgar
mefes.

Zvelsparsuli xuroTmoZRvrebis saukeTeso Zeglebia sasaxleebi persepolissa da suzaSi

(aqemenianTa saxelmwifos dedaqalaqebi misi ayvavebis periodSi). persepolisSi, qalaqis cixe-simagreSi,
romelic gigantur baqanzea ganlagebuli, ganTavsebuli iyo misaRebi darbazebi, ganZTsacavebi da sasaxlis
sxva nagebobebi, romlebic Zv.w. VI-IV ss-ebSi aigo. ormagi kibe da pandusi midioda grandiozuli
Sesasvlelisken _ propileumisaken, romelic warmoadgenda kvedratul Senobas 70 metrian 4 kolonaze
mdgari gadaxurviT. kibis mxridan, TiTqos propileums icavso, ori veeba frTosani xari idga, xolo ezoSi
Sesasvlelis mxares _ frTosani xarebi adamianis TaviT, romelic asurul "Sedus" mogvagoneben. propileums
apadanasagan (mefis misaRebi darbazi) gamoyofda farTo ezo. kibe, propileumi da apadana agebulia
qserqses dros Zv.w. V s-is pirvel naxevarSi.
 apadana sparsuli arqiteqturis ubrwyinvalesi qmnilebaa. persepolisSi am grandiozul Senobas ekava
10 000 kv.m-ze meti da agebuli iyo gansakuTrebul platformaze. gegmaSi kvadratuli, uzarmazari darbazi
sami mxridan portikebiT iyo garSemortymuli. CrdiloeTisa da aRmosavleTis mxridan portikebs ekvroda
sadResaswaulo kibeebi, romlebic mdidrulad iyo morTuli reliefuri gamosaxulebebiT. brtyel gadaxurvas
iWerda 36 kolona, romlebic sakmaod msxvili da maRlebi iyvnen, Tumca karagad iyvnen ganlagebulni, rac
qmnida darbazis did, Tavisufal, da kargad ganaTebul Sida sivrces. centralur gasasvlelSi Tavsdeboda mefis
taxti, romelic Soridanac karagd aRiqmeboda. sparsuli apadana mkveTrad gansxvavdeba egvipturi
hipostiluri darbazisagan, sadac mWidrod ganlagebul kolonebs idumali bind-bundi unda SeeqmnaT.
arqiteqturuli gadawyvetis aseTi gasxvavebuloba damokidebuli iyo am nagebobebis diametralurad
sapirispiro daniSnulebaze: saero _ Zveliranulsa da sakulto _ Zvelegviptur xuroTmoZRvrebaSi.
aqemenianTa sasaxlis Semqmneli arqiteqtoris win idga sadResaswaulo ceremoniisTvis didi sivrcis
Seqmnis amocana. kidev ufro didebuli iyo apadana suzaSi (Zv.w. IV s.), romlis farTobic daaxl. 10400 kv.m.
iyo da gadaxurva ekava 20 m. simaRlis 36 kolonas.

persepolisisa da suzas apadanaTa morTulobebis Cinebuloba bevrad iyo damokidebuli kolonebze,

romelTa formac sparsi arqiteqtorebis originaluri Semoqmedebis magaliTs warmoadgens. maRali da
Camosxmuli kolona Sedgeba kubis formis bazisisgan, Zalian maRali, kanelurebiani svetisa da
kapitelisagan, romelic warmoadgens qvis xaris ormag protoms mooqrovili rqebiTa da yurebiT, da svets
uerTdeba sworkuTxa, damakavSirebeli nawiliT, romelic ormagi volutiT bolovdeba. protomebs Soris
gadebulia mozrdili Zelebi, romlebsac uWiravT gadaxurva. kapitelebis dekoratiuli xasiaTisa da
konstruqciulad gaumarTlebeli masiurobis miuxedavad, isini ar arRveven kolonadis saerTo simsubuqisa da
sinatifis STabeWdilebas. kolonebs Soris manZili ukiduresad didia (8,4 m.). arc Zelegviptel, arc urartuel da
arc berZen ostatebs ar gamouvleniaT aseTi konstruqciuli siTamame.

Zvelsparsuli xuroTmoZRvrebis SesaniSnavi Zeglia "askoloniani darbazi" persepolisSi, romelic

Zv.w. V s-Sia aSenebuli. misi zomebi da simaRle cotaTi Camouvardeba apadanisas. "askoloniani darbazis"
fasadis portiki flankirebuli iyo xaris qandakebebiT da kolonebis ori rigisgan Sedgeboda TiToSi 8 svetiT.
uzarmazar kvadratul darbazSi gadaxurva eWira 100 svets, romlebic 10 rigad iyvnen ganlagebulni. darbazis
TiToeul kedelSi gaWrili iyo ori kari qvis moCarCoebiTa da TiToeul mxares 11 niSiT.