144

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 :

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ – ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ –

ΣΥΜΒΟΛΑ - ΧΡΩΜΑΤΑ
__________________________________________________

9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η απεικόνιση της γήινης επιφάνειας καλύπτει όλα τα αντικείμενα που βρίσκονται πάνω
σ’αυτή, ενώ η ορογραφία (αναπαράσταση του ανάγλυφου) συνήθως θεωρείται ξεχωριστό
χαρτογραφικό / τοπογραφικό θέμα.

Η απεικόνιση της γήινης επιφάνειας περιλαμβάνει :

 Τα φυσικά αντικείμενα : αυτά δηλαδή που υπάρχουν στη φύση με ή χωρίς ανθρώπινη
ενέργεια όπως τα ποτάμια, λίμνες, βλάστηση,…
 Τις τεχνητές κατασκευές : κατασκευές από τον άνθρωπο πάνω/από πάνω/από
κάτω/…από τα φυσικά αντικείμενα : κτίρια, δρόμοι, υπόγειες σήραγγες,…
 Τα αφηρημένα αντικείμενα : γενικά δεν βρίσκονται «υλοποιημένα» στην επιφάνεια της
γης. Αποτελούν τις περισσότερες φορές το αποτέλεσμα μιας δικαστικής / νομικής
πράξης, μιας δικαστικής απόφασης, …: όρια οικοπέδων, κρατών, άλλα διοικητικά όρια,…

Πολλά αντικείμενα στην πράξη δεν μπορούν να ταξινομηθούν καθαρά σε μία από τις
παραπάνω κατηγορίες. Παραδείγματα :

 Ποτάμι το οποίο έχει μερικά ή ολικά διευθετηθεί

 Όριο διοικητικό που συμπίπτει με ένα ποτάμι ή ένα δρόμο
 …

Τα φυσικά, τεχνητά και αφηρημένα αντικείμενα μπορούν να ενταχθούν σε ένα ορισμένο

αριθμό κατηγοριών όπως :

 εθνικοί δρόμοι, αυτοκινητόδρομοι, επαρχιακοί δρόμοι,…

 σιδηροδρομικές γραμμές, ηλεκτρικές γραμμές, τηλεφωνικές γραμμές,…
 υδρογραφικά στοιχεία : ποτάμια, λίμνες, πηγές, θάλασσες,…
 όρια (συγκεκριμένα και αφηρημένα)
 διάφορα είδη κατασκευών
 βλάστηση και καλλιέργειες
 …

Και σ’αυτή την κατηγοριοποίηση ένα αντικείμενο μπορεί να ανήκει ταυτόχρονα σε πολλές
κατηγορίες.

Παραδείγματα : σιδηροδρομικοί σταθμοί, φάροι,…

 145

9.2 ΤΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Σε ένα χάρτη η αναπαράσταση της γήινης επιφάνειας, όλων δηλαδή των αντικειμένων που
βρίσκονται πάνω σ’αυτή, γίνεται μέσω της προβολής σε ένα επίπεδο των περιμέτρων τους
(ενδεχόμενα απλοποιημένη και αναγόμενη στην αντίστοιχη κλίμακα).

Η αναπαράσταση της προβολής των περιμέτρων είναι εντούτοις συνάρτηση του μεγέθους
των και της κλίμακας του χάρτη. Σαν συνέπεια δεν είναι σπάνιο το χαρτογραφικό
αντικείμενο να έχει πολύ μικρό μέγεθος σε μια συγκεκριμένη κλίμακα. Σ’αυτή τη περίπτωση
το αναπαριστούμε με ένα γραφικό σύμβολο που τοποθετείται συνήθως στο κέντρο της
προβολής.

Ιδανικό σύμβολο

Γενικά ένα «ιδανικό» σύμβολο είναι αυτό που καταλαβαίνουμε τη σημασία του χωρίς να
συμβουλευτούμε την λεζάντα (υπόμνημα συμβόλων) υπό τον όρο ότι δεν είναι ούτε πολύ
μεγάλο ούτε πολύ πολύπλοκο.

9.2.1 ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

 εμπνευσμένα από την οριζόντια προβολή του αντικειμένου (απλοποιημένη –

μεγενθυμένη)
 ειδικό σύμβολο

Παραδείγματα

9.2.2 ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

 Το γραμμικό σύμβολο αντιστοιχεί κατά κανόνα στην οριζόντια προβολή του

πραγματικού αντικειμένου.
 Η έννοια της ιεραρχίας στα γραφικά σύμβολα μεταφράζεται συνήθως με την αύξηση
του πλάτους του (φάρδεμα).

Παραδείγματα

9.2.3 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Η διαφοροποίηση των επιφανειακών χαρτογραφικών συμβόλων μπορεί να γίνει με το

διαφορετικό «γέμισμα» των επιφανειών (χρωματικά, με σύμβολα, με γραμμές,…)..
 146

9.3 ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΑ

Η αναπαράσταση / απεικόνιση της υδρογραφίας αφορά μία σειρά φυσικών αντικειμένων

αλλά και μία σειρά κατασκευών και αφηρημένων αντικειμένων. Αυτά τα αντικείμενα
απεικονίζονται είτε σαν γραμμές, είτε σαν σημεία, είτε σαν επιφάνειες.

Παραδείγματα :

- κανάλια
- ακτές (περιγράμματα ακτών)
- θαλάσσια όρια
- ποτάμια, λίμνες, χείμαρροι, παραπόταμοι
- πηγές, πηγάδια,…
- φάροι
- άλλες κατασκευές συνδεδεμένες με την υδρογραφία (πχ. λιμάνια)
- …

Γενικά εφαρμόζεται σαν κανόνας για την απεικόνιση των αντικειμένων και των τοπωνυμίων
της υδρογραφίας να χρησιμοποιείται το χρώμα μπλε σε διάφορους τόνους.

Η απεικόνιση των ακτών και της παράκτιας ζώνης (αιγιαλός – παραλία) αφορά τόσο την
υδρογραφία όσο και την ορογραφία / τοπογραφία. Η γραμμή που δείχνει τα όρια της
θάλασσας (την αρχή της) αντιστοιχεί στην υψομετρική καμπύλη 0 και συνήθως
απεικονίζεται με μπλε. Με το ίδιο χρώμα απεικονίζονται όπως είπαμε και οι ποταμοί,
λίμνες,…Οι περιοχές που καλύπτονται περιοδικά από νερά απεικονίζονται συνήθως με μπλε
επιφανειακά σύμβολα.

Το υδρογραφικό δίκτυο (ποτάμια, λίμνες,…) απεικονίζεται πάντα με την μεγαλύτερη δυνατή

ακρίβεια. Αν για οποιοδήποτε λόγο κατά την κατασκευή του χάρτη (πχ. λόγω γενίκευσης)
χρειάζεται μία μετακίνηση ενός κάποιου χαρτογραφικού αντικειμένου αυτή γίνεται σε άλλο
αντικείμενο και όχι στο υδρογραφικό δίκτυο.

Οι χείμαρροι ή άλλα περιοδικά ρυάκια απεικονίζονται συνήθως με λεπτή μπλε

διακεκομμένη γραμμή.

9.4 ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

9.4.1 ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Μεταξύ των δικτύων επικοινωνιών, οι σιδηροδρομικές γραμμές θεωρούνται σαν οι πιο

μόνιμες κατασκευές μέσα στο χρόνο γι’αυτό τοποθετούνται σε ένα χάρτη κατά
προτεραιότητα.

Πολλά κριτήρια εισέρχονται για την κατηγοριοποίηση αυτών των γραμμών και την
διαφοροποίηση του τρόπου αναπαράστασής τους :
 147

- σιδηροδρομικές γραμμές μονές-διπλές-πολλαπλές

- ηλεκτροδοτημένες και μη ηλεκτροδοτημένες γραμμές
- τουριστικές σιδηροδρομικές γραμμές – βιομηχανικές σιδηροδρομικές γραμμές - …
- γραμμές μετρό – γραμμές τραμ - …
- τηλεφερίκ, οδοντωτές σιδηροδρομικές γραμμές
- …

Συνήθως το χρώμα που χρησιμοποιείται για την απεικόνιση των γραμμών είναι το μαύρο.
Διαφοροποίηση του τύπου των χρησιμοποιουμένων και του πάχους τους αποτελούν τα
κύρια εργαλεία δημιουργίας διαφορετικών γραμμών-τύπων.
Οι σιδηροδρομικοί σταθμοί απεικονίζονται με μεγάλη ακρίβεια στους χάρτες μεγάλης
κλίμακας αλλά συνήθως μόνο «σχηματικά» στους χάρτες μεσαίας και μικρής κλίμακας.

Οι υπόγειες σήραγγες (τούνελ) απεικονίζονται με σύμβολα κάθετα στη σιδηροδρομική

γραμμή στη αρχή και στο τέλος τους. Πολλές φορές η υπόγεια διαδρομή υποδεικνύεται με
διακεκομμένη γραμμή.
Μια ειδική αντιμετώπιση χρειάζονται οι σιδηροδρομικές γραμμές που διασταυρώνονται σε
διαφορετικά επίπεδα.

9.4.2 ΤΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

Οι διάφορες κατηγορίες στις οποίες μπορούμε να χωρίσουμε το τις οδικές γραμμές (άξονες)
ξεπερνούν κατά πολύ αυτές των σιδηροδρομικών γραμμών. Συνήθως λαμβάνουμε υπόψιν
για αυτό το διαχωρισμό τα παρακάτω κριτήρια :

- τον αριθμό των κατευθύνσεων

- το πλάτος του δρόμου
- το είδος του οδοστρώματος
- την «ποιότητα» / διαβατότητα του δρόμου
- την κατηγορία του – δημόσιος : αυτοκινητόδρομος, εθνική οδός, επαρχιακή οδός,…- ή
ιδιωτικός
- …

Η απεικόνιση / διάκριση όλων αυτών των κατηγοριών πραγματοποιείται συνήθως

χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα ή χωριστά ένα από τα εξής γραφικά μέσα : την απόσταση
μεταξύ διπλών παράλληλων γραμμών, το πάχος τους (φάρδος/πλάτος), τα χρώματα.

9.5 ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ – ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ

Τα περισσότερα κτίρια αλλά και γενικότερα οι κατασκευές και τα τεχνικά έργα

αναπαριστώνται από την οριζόντια προβολή τους που είναι κατά γενικό κανόνα ακριβής
όσον αφορά το σχήμα, μέγεθος και προσανατολισμό. Η εφαρμογή των κανόνων καλής
αναγνωσιμότητας του χάρτη μπορεί να οδηγήσει στην απλοποίηση του σχήματος των
αντικειμένων – κυρίως με την κατάργηση των λεπτομερειών μικρών διαστάσεων – αλλά
επίσης και το μέγεθος, σχήμα και προσανατολισμό.
 148

Η απεικόνιση αστικών περιοχών σε χάρτες κλίμακας 1 : 10 000 – 1 : 50 000 καταφεύγει τις

περισσότερες φορές στη σχηματοποίηση και χαρτογραφική γενίκευση αυτών των περιοχών.

Ειδικά σύμβολα τέλος χρησιμοποιούνται για κτίρια ή κατασκευές που έχουν μία ειδική
λειτουργία, αξία, κλπ.

9.6 ΕΙΔΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ

- Νεκροταφεία
- Αεροδρόμια
- Ορυχεία κλπ
9.7 ΒΛΑΣΤΗΣΗ

- Μόνο η «μόνιμη» βλάστηση αναπαριστάνεται στους τοπογραφικούς χάρτες. Κατά

συνέπεια οι καλλιέργειες δεν εμφανίζονται στους τοπογραφικούς χάρτες.

- Οσο μικραίνει η κλίμακα μικραίνει και ο αριθμός των διαφόρων κατηγοριών βλάστησης
και βέβαια ο συμβολισμός τους αλλάζει.

- Εάν εξαιρέσουμε τα χαρακτηριστικά δέντρα και τις σειρές δέντρων που αναπαριστώνται
με σημεία ή χαρακτηριστικά σημειακά σύμβολα η βλάστηση αναπαριστάνεται με
επιφανειακά σύμβολα.

Παραδείγματα

9.8 ΑΦΗΡΗΜΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ

Τα αφηρημένα αντικείμενα στους τοπογραφικούς χάρτες αφορούν κατά αποκλειστικό λόγο

τα διαφόρων τύπων όρια / σύνορα. Συνήθως είναι χρώματος μαύρου και αναπαριστάνονται
με διακεκομμένες γραμμές διαφόρων τύπων. Η ιεραρχική διάκριση αυτών (πχ. όρια
κρατών, νομών, δήμων, …) γίνεται με φάρδεμα / πλάτεμα των γραμμών ή αλλαγή του
τύπου της διακεκομμένης γραμμής.

Σε χάρτες μικρής κλίμακας χρησιμοποιούνται επίσης γραμμές διαφορετικών χρωμάτων

(κυρίως γκρι ή μοβ ανοιχτό).

9.9 ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ / ΑΛΛΗΛΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

Σε περιπτώσεις απλών ή πολλαπλών επιθέσεων (ορίων, φυσικών

αντικειμένων κλπ.) ο κανόνας προτεραιότητας που ακολουθείται / ή που
προσπαθούμε να ακολουθούμε είναι : φυσικά αντικείμενα, κατασκευές, αφηρημένα
αντικείμενα.
 149

9.10 Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ / ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ – ΟΡΟΓΡΑΦΙΑ – ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΕΣ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Υψομετρικές πληροφορίες : απεικόνιση του γήινου ανάγλυφου (+ βάθη του βυθού της
θάλασσας)

Το «ανάγλυφο» είναι ένα ποσοτικό γεωγραφικό φαινόμενο συνεχές χωρικά (μέσα στο
χώρο). Αυτό σημαίνει ότι παρουσιάζει μία ποσοτική, διακριτή και συγκεκριμένη τιμή σε
κάθε σημείο του. Σαν συνέπεια αυτού του γεγονότος είμαστε αναγκασμένοι να
απεικονίσουμε το ανάγλυφο στηριζόμενοι μόνο σε ένα δείγμα τιμών / μετρήσεων.

Διάφοροι τρόποι αναπαράστασης του γήινου ανάγλυφου έχουν επινοηθεί από τα τέλη του
17ου αιώνα, όπου οι υψομετρικές πληροφορίες δίνονταν κυρίως μέσω διαγραμμίσεων,
μιμούμενων τις σκιάσεις που θα προκαλούσαν οι κλίσεις του εδαφικού ανάγλυφου
φωτιζόμενες από κατακόρυφες ακτίνες ηλίου. Η τεχνική αυτή της γραμμοσκίασης των
εδαφικών κλίσεων, περισσότερο καλλιτεχνική παρά ακριβής, ήταν πολύ διαδεδομένη τον
18ο αιώνα με διαφορετικές παραλλαγές και πολλές φορές δίνει πολύ παραστατική εικόνα
του ανάγλυφου [ΛΙΒ 88].
Το υψόμετρο είναι η κάθετη απόσταση ενός σημείου μέχρι μία επιφάνεια αναφοράς. Αυτή
η τελευταία είναι γενικά η μέση στάθμη της θάλασσας που αποτελεί συνήθως και το μηδέν
(0) των υψομετρικού δικτύου. Εντούτοις σημειώνουμε ότι δεν υπάρχει διεθνές / παγκόσμιο
μηδέν καθώς το επίπεδο αναφοράς μπορεί να αλλάζει στην κάθε χώρα. Απ’την άλλη μεριά
δεν είναι σπάνιο να αναφερόμαστε σε ένα «μηδέν» τοπικό που μπορεί να
αντιπροσωπεύεται για παράδειγμα από την επιφάνεια μίας λίμνης. Έτσι είναι δυνατόν σε
έναν τοπογραφικό χάρτη να παριστάνονται υψόμετρα που έχουν αφετηρία όχι την
επιφάνεια της θάλασσας, αλλά μια αυθαίρετα επιλεγμένα υψομετρική στάθμη, στην οποία
προβάλλονται οι ισοϋψείς καμπύλες. Σ’αυτή την περίπτωση μιλάμε για χάρτη με
παράσταση ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΥΨΟΜΕΤΡΩΝ, στον οποίο ακολουθούνται όλοι οι κλασσικοί κανόνες
για την αναπαράσταση του ανάγλυφου.

ισοϋψείς καμπύλες : επινόηση παράστασης με μία συνεχή γραμμή όλων των σημείων του
εδάφους που έχουν το ίδιο υψόμετρο από την επιφάνεια της θάλασσας, δηλαδή ο
γεωμετρικός τόπος των σημείων του εδάφους με το ίδιο υψόμετρο.

« Η γεωμετρική κατασκευή των ισοϋψών καμπυλών στηρίζεται στην ιδέα της

γραφικής απόδοσης της φανταστικής τομής του εδαφικού ανάγλυφου με παράλληλα,
μεταξύ τους και προς την επιφάνεια της θάλασσας, επίπεδα. Οι γραμμές τομής των
παραλλήλων επιπέδων με το έδαφος προβάλλονται στο επίπεδο, της στάθμης της
θάλασσας αναπαριστώντας έτσι γραφικά την μορφή του ανάγλυφου» [ΛΙΒ σελ. 149].

Ισοδιάσταση : υψομετρική στάθμη με την οποία χαράσσονται οι ισοϋψείς.

Η ισοδιάσταση δ, των ισοϋψών είναι συνδεδεμένη με την κλίμακα του χάρτη

και θα πρέπει, τουλάχιστον θεωρητικά, να έχει τιμή ίση με την τιμή που έχει ένα μήκος στο
 150

έδαφος που αντιστοιχεί σε 1 χιλιοστό στον χάρτη κλίμακας 1/μ [ΛΙΒ 88]. Δηλαδή πρέπει να
ικανοποιεί τη σχέση :

Ισοδιάσταση = δ (σε μέτρα) = 10-3 * μ (όπου μ = κλίμακα του χάρτη).

Βάσει της παραπάνω σχέσης στον τοπογραφικό χάρτη 1 : 5 000 η υψομετρική ισοδιάσταση
των καμπυλών πρέπει να είναι 5 μέτρα, στον τοπογραφικό χάρτη 1 : 50 000 50 μέτρα κλπ.
Μερικές φορές όμως στη πράξη είναι αναγκαία μία πιο λεπτομερής απόδοση του
ανάγλυφου, οπότε η υψομετρική ισοδιάσταση συνήθως μειώνεται πχ. στα 40 μέτρα, 30
μέτρα,… μέχρι και στο μισό : 25 μέτρα στο χάρτη 1 : 50 000.

Για καλύτερη εποπτικότητα αλλά και για την υποβοήθηση της ανάγνωσης του
τοπογραφικού χάρτη είναι απαραίτητη η αριθμητική αναγραφή των υψομέτρων σε
χαρακτηριστικά σημεία με γνωστό υψόμετρο, που χρησιμοποιήθηκαν για την χάραξη των
ισοϋψών με παρεμβολή τιμών υψομέτρων ανάλογα με την ισοδιάσταση που έχει επιλέγει
[ΛΙΒ 88].

Σημειώνουμε ότι :
- Συνηθίζεται να σχεδιάζονται παχύτερες ισοϋψείς καμπύλες μετά από έναν
συγκεκριμένο αριθμό διαδοχικών ισοϋψών που έχουν σχεδιαστεί. Οι παχύτερες αυτές
καμπύλες λέγονται ΚΥΡΙΕΣ ΙΣΟΥΨΕΙΣ ενώ οι άλλες ΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΙΣΟΥΨΕΙΣ.
- Συνήθως κύρια ισοϋψής είναι κάθε πέμπτη καμπύλη μετά την προηγούμενη, ενώ η
ισοϋψής της στάθμης της θάλασσας που έχει τιμή μηδέν (0) είναι πάντα κύρια.

Βοηθητικές ισοϋψείς : για μία «πλαστικώτερη» αναπαράσταση του ανάγλυφου, μερικές

φορές χαράζονται κατ’εκτίμηση, οι λεγόμενες βοηθητικές ισοϋψείς που είναι
διακεκομμένες γραμμές ανάμεσα στις συνεχείς.

9.11 ΕΔΑΦΙΚΗ ΚΛΙΣΗ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΙΣΟΥΨΩΝ – ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΙΚΟΥ

ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ

 Εάν η κλίση του εδάφους είναι μικρότερη του 5%, που σημαίνει μια υψομετρική
διαφορά 5 μονάδων μήκους σε απόσταση 100 αντιστοίχων μονάδων μήκους, τότε δεν
είναι απαραίτητη η χρήση ισοϋψών καμπυλών.
 Εάν η κλίση του εδάφους είναι μεγαλύτερη του 45% που σημαίνει στην πραγματικότητα
μία πολύ απότομη κλίση, σχεδόν κρημνώδη, οι ισοϋψείς αντικαθίστανται από
κατάλληλο συμβολισμό για κρημνώδης ανάγλυφο που συνήθως είναι :
- η γραμμοσκίαση ή
- η έντονη τονική ή χρωματική απόχρωση

ΒΑΣΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ : Η ισοδιάσταση των ισοϋψών καμπυλών δεν πρέπει να μεταβάλλεται

ποτέ στον χάρτη μίας συγκεκριμένης κλίμακας.
 151

9.12 ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ – ΕΙΔΙΚΑ ΕΦΦΕ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ

ΥΨΟΜΕΤΡΟΥ

9.13 ΕΙΔΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ

9.14 ΛΕΖΑΝΤΑ (ΥΠΟΜΝΗΜΑ) / ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ

Η επεξήγηση των χρησιμοποιημένων χαρτογραφικών συμβόλων πρέπει να υπάρχει

αναλυτικά στο υπόμνημα του χάρτη.

Σημείωση 1

Όσο μικραίνει η κλίμακα παρατηρούμε ότι :

 τα σύμβολα λιγοστεύουν
 τα σύμβολα αλλάζουν σχήμα και σημασία
 οι διαφοροποιήσεις γίνονται περισσότερο χρωματικές

Εντούτοις η αλλαγή κλίμακας από μόνη της δεν εξηγεί τις διαφοροποιήσεις των
υπομνημάτων χαρτών διαφορετικής κλίμακας. Ο σκοπός του χάρτη παίζει επίσης ένα
σημαντικό ρόλο.

Σημείωση 2

Η φύση και η σημασία των χαρτογραφικών αντικειμένων διαφέρει από περιοχή σε περιοχή,
από κράτος σε κράτος. Γίνεται κατά συνέπεια ευνόητο ότι η δημιουργία ειδικών και
κατάλληλων συμβόλων είναι αναπόφευκτη για την απεικόνιση ειδικών τοπικών
αντικειμένων ή της ειδικής σημασίας που μπορεί να έχουν για την περιοχή κοινά /
συνηθισμένα (για άλλες περιοχές) αντικείμενα (πχ. πηγές νερού).

Σημείωση 3

Η ιδιαιτερότητα των συμβόλων διαφόρων περιοχών / κρατών κάνει δύσκολη την

δημιουργία και ύπαρξη ενός διεθνούς / παγκόσμιου υπομνήματος χαρτογραφικών
συμβόλων.

Εντούτοις παρατηρούμε ότι ακόμα και σε γειτονικές / ανάλογες (κλιματικά, τοπογραφικά,…)

χώρες / περιοχές τα υπομνήματα των χαρτογραφικών συμβόλων δεν είναι τα ίδια αν και τα
χρησιμοποιούμενα σύμβολα είναι παρόμοια.

Πολλοί διεθνείς οργανισμοί έχουν συμφωνίες για την χρησιμοποίηση κοινών

χαρτογραφικών συμβόλων (Ευρωπαϊκή Ένωση, ΝΑΤΟ,…).

μία παγκόσμια τυποποίηση ενός χαρτογραφικού υπομνήματος συμβόλων δεν είναι ούτε
δυνατή ούτε και επιθυμητή. Οι τοπικές / κρατικές συνήθειες, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
 152

περιοχών, οι δυνατότητες / επιθυμίες / ανάγκες των χαρτογραφικών υπηρεσιών του κάθε

κράτους είναι λίγοι μόνο από τους λόγους που τα προτεινόμενα πρότυπα περιορίζονται σε
κάποιους βασικούς χαρτογραφικούς κανόνες.

Εντούτοις σημειώνουμε ότι η ψηφιακή χαρτογραφία και η χρησιμοποίηση όλο και

περισσότερο κοινών εργαλείων (πχ. λογισμικό ΣΓΠ) τείνουν να διευκολύνουν την
δημιουργία κοινών χαρτογραφικών συμβολισμών σε παγκόσμιο επίπεδο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

1. Η ισοδιάσταση των ισοϋψών ενός χάρτη –σημειώστε με σωστό ή λάθος δίπλα από κάθε
πρόταση

- δεν αλλάζει
- μπορεί να αλλάξει μέχρι τρεις φορές
- κατά κανόνα αλλάζει στους χάρτες μικρής κλίμακας
- μπορεί να αλλάξει αν ο χάρτης προέρχεται από δορυφορικές εικόνες

2. Ποιο κανόνα προτεραιότητας προσπαθούμε να ακολουθούμε στις περιπτώσεις απλών ή

πολλαπλών επιθέσεων μεταξύ κατασκευών, αφηρημένων αντικειμένων και φυσικών
αντικειμένων στα πλαίσια της κατασκευής ενός χάρτη.
Α. Πρώτα τοποθετούνται στην χαρτογραφική επιφάνεια οι κατασκευές, μετά τα
αφηρημένα, τέλος τα φυσικά.
Β. Πρώτα τοποθετούνται τα φυσικά, μετά τα αφηρημένα και τέλος οι κατασκευές.
Γ. Πρώτα τοποθετούνται τα φυσικά μετά οι κατασκευές και τέλος τα αφηρημένα.
 153

3. Δώστε δύο παράδειγμα αφηρημένων χαρτογραφικών αντικειμένων – τα αντικείμενα

μπορούν να ανήκουν στην ίδια κατηγορία.

4. Πως απεικονίζεται το γήινο ανάγλυφο (έδαφος) στους τοπογραφικούς χάρτες ;

5. Ποιο από τα παρακάτω δεν είναι αφηρημένο χαρτογραφικό αντικείμενο :

Α. Τα όρια αγροτεμαχίων που προσδιορίζονται με ξηρολιθιές.
Β. Τα θαλάσσια όρια μίας χώρας.
Γ. Τα όρια ναρκοπεδίου που σημαδεύονται με συρματόπλεγμα.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ – ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ / ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

1. Αναζητήστε μερικά από τα βιβλία της ελληνικής βιβλιογραφίας που σχετίζονται λίγο ή
πολύ με την χαρτογραφία, τοπογραφία και την γεωδαισία. Εμπλουτίστε τις γνώσεις σας
και διασταυρώστε τις πληροφορίες που αναφέρονται στο κείμενο του κεφαλαίου
συσχετίζοντάς τις.