DOSJE PERSONALE

FIZIKE
SINDI DALLASHI

KLASA XI11
2018-2019
Çiftelia
Eshte vegel muzikore popullore me dy tela, qe i bie me pende. Njihet edhe me emrat: dyzen,
karadyzen, ne disa raste e quajne edhe me emrin e tamrres ose tamburase. Ka tri pjese: kupa,
kapaku dhe bishti, madhesite dhe trajtat ndryshojne sipas krahinave. Tipi kryesor i ciftelise
eshte me dy tela, ka edhe nentipa me tre dhe kater tela (1+2, 2+1, 2+2). Bishti eshte i ndare ne
11 deri 13 perde. Zakonisht akordohet ne kuart, perdoret gjithashtu edhe ne sekonde, lart dhe
poshte, kuinte, unison dhe septim. Penda zakonisht nxirret nga lekura e trungut te qeshise.
Loja perqendrohet ne telin e pare, teli i dyte perdoret si mbeshtjetje ritmike harmonike ne
trajten e isos. Ka edhe raste qe teli i dyte i ciftelise perdoret per kalimet e veshtira melodike,
kryesisht nga instrumentist virtuoze. Ne repertorin e ciftelise perfshihen kenget lirike,
shoqerohen dhe vallet. Me te luhen gjithashtu pjese instrumentale solistike, te krijuara
posacerisht per kete vegel, si dhe pjese te krijuara per vegla te tjera (fyelli, bishnica,
zumarja). Ciftelia kombinohet bukur me vegla popullore te gjinive te ndryshme si gjethi,
zumaraja, bishnica, bilbili, sharkia etj., duke qene se bashku me to pjestare e formacioneve
instrumentale. Ciftelia eshte perdorur tradicionalisht kryesisht ne Kosove, krahinat e Veriut,
Veri-Lindjes, por zbret deri ne krahinat e Shqiperise se Mesme dhe pjeserisht ne disa krahina
te Jug-Lindjes se Shqiperise.

Frekuenca e nje
pjese te luajtur me
Cifteli
CYLJA DYJARE

Vegel muzikore popullore e perbere nga dy tyta te gdhendura ne nje cope te vetme druri (arre, panje,
bushi, etj) me trajten e shkronjes “A”. Eshte nje zhvillim i metejshem i fyellit te zakonshem me sqep
dhe tingujt i nxjerr njesoj si ai duke i fryre, quhet ndryshe edhe fyell i dyfishte. Shkon nga 25 cm deri
ne 55 cm. Eshte vegel polifonike: tyta e dores se djathte ka 4 vrima siper dhe prapa 1, ndersa tyta tjeter
ka vetem 3 vrima paralele me te tytes tjeter. E para perdoret per te luajtur melodine, ndersa tjetra
kontramelodine. Repertori i cyles dyjare eshte i kufizuar, me tematika te thjeshta e te shkurtra kengesh
e vallesh te njohura, si dhe me tematika te mara nga vajtimet e grave. Perdoret kryesisht nga barinjte
ne Kurveleshin e Siperm dhe te Poshtem, ne Radhime (Vlore), Kardhiq (Girokaster). Zbulimet
arkeologjike ne territorin e Ilirise se Jugut japin te dhena per ekzistencen e saj qe ne shekullin e V-VI
para eres sone.

Xilofon
Xilofoni është një instrument muzikor në familjen e goditjeve që përbëhet nga shufrat prej
druri të goditura nga mallet. Çdo bar është një idiophone i akorduar në një shkallë muzikore,
qoftë pentatonike ose heptatonike në rastin e shumë instrumenteve afrikane dhe aziatike,
diatonike në shumë instrumente të fëmijëve perëndimorë, ose kromatike për përdorim
orkestral.

Termi xilofon mund të përdoret në përgjithësi, për të përfshirë të gjitha instrumentet e tilla si
marimba, balafon dhe madje edhe semantroni. Megjithatë, në orkestër, termi xilofon i
referohet në mënyrë specifike një instrumenti kromatik me një gamë të katran më të lartë dhe
më të thatë se sa marimba, dhe këto dy instrumente nuk duhet të ngatërrohen.

Termi gjithashtu përdoret gjerësisht për t'iu referuar instrumenteve të ngjashme të llojeve të
litos dhe të metalophone. Për shembull, Pixiphone dhe shumë lodra të ngjashme të
përshkruara nga krijuesit si xylophones kanë bare metalike se sa dru, dhe kështu janë në
organologji konsiderohen si glockenspiels dhe jo si xylophones. Bare metalike të shëndosha
janë më të larta se ato prej druri.

Gama e luajtjes së një koncerti marimba është A2 deri në C7 (110 deri 2093 Hz) dhe marimbas
bas shtrihet deri në C2 (65 Hz). Nëntësimi i shufrave në marimba prodhon altona që
përshkruhen si dy oktape lart, dhe pastaj tre oktape plus një e treta e vogël. Dy oktavë është
harmoniku i katërt dhe zëri tjetër është afër harmonikut të 10-të (48/5 nëse përdoren vetëm
intervale). Këto rezonancë të sipërme nuk janë të përforcuara nga rezonatori i tubit të mbyllur
pasi që prodhon vetëm harmonika të çuditshme.

Për një xilofon një gamë tipike e lojës është F3 deri C8 (349 - 4186Hz), ky shënim i lartë është i
njëjtë me shënimin më të lartë në një piano. Ka bare më të ngushta dhe më të trasha se
marimba, duke kontribuar në një shpejtësi më të lartë të valës dhe një lartësim më të lartë për
një gjatësi të caktuar sesa për marimba. Xilofoni ka një tingull të mprehta dhe të ndritshme që
i atribuohet brezave të trashë, të ngurtë dhe praninë e zërit të parë të përforcuar.

AKTIVITETI 13.1
Ligji I Pasqyrimit
Aftesite :

A03.1- Te tregohet se dini te perdorni teknikat, aparatet dhe materialet ne menyre

.

Metoda e perdorur per per ta realizuar kete aktivitet:

1. Vendosem nje pasqyre te vogel plane ne kembe mbi nje flete te bardhe. Shenuam
pozicionin e siperfaqes pasqyruese.
2. Rregulluam nje kuti drite ne menyre qe te jape nje rreze drite ngushte.
3. Drejtuam rrezen e drites ne menyre qe te bjere ne mes te pasqyres. Verejme rrezen
renese.
4. Shenojme dy pika mbi rrezen renese dhe dy mbi rrezen e pasqyruar. Heqim kutine e
drites dhe pasqyren.
5. Me ane te nje vizoreje, bashkuam dy pikat mbi rrezen e pasqyruar. Hoqem kutine e
drites dhe pasqyren.
6. Ne piken ku dy rrezet prekin pasqyren, hoqem pingulen me siperfaqen pasqyruese.
7. Shenuam dhe matem kendin e renies dhe te pasqyrimit.
8. Perseritem hapat 1-7 per kende te ndryshme renieje.

Zhvillimi i aktivitetit :

2
1
 3

KONKLUZIONE :

1. Vertetim I Ligjit te pasqyrimit ku i=r

2. Kendi I renies eshte I barabarte me kendin e pasqyrimit {35*=35*: 60*=60*} (fig. 1,2)
3. Nese rrezja renese bie mbi normale , ajo pasqyron vetveten (fig.3)

AKTIVITETI 12.1
Matja e shpejtesise se tingullit ne ajer
 Aftesite :

A03.1 Te tregohet se dini te perdorni teknikat, aparatet dhe materialet ne menyre te

sigurt

A03.3 Te beni dhe regjistroni vezhgime, matje dhe vleresime.

Metoda e perdorur per per ta realizuar kete aktivitet:

1. Qendruam ne njefare largesie nga muri. Nxenesi i pare perplasi nje here dy blloqe
druri. Degjuam jehonen.
2. Me pas perplasem blloqet ne menyre qe perplasja pasardhese te behej kur vjen jehona
e asaj paraardhese
3. Nxenesi I dyte mati kohen qe I duhej per 10 perplasje te blloqeve me njeri-tjetrin.
Llogaritem kohen e nje perplasjeje. Kjo eshte koha qe I duhej tingullit per te shkuar deri
te muri dhe per t’u kthyer serish.
4. Matem largesine nga aty ku po qendronim te muri
5. Me rezultatet e matjeve llogaritem shpejtesine e tingullit

Ky eksperiment u krye ne ambjent te mbyllur , ne klase.

KONKLUZIONE :

Kur ne perplasem blloqet e drurit u krijua nje tingull i prere dhe i forte. Koha qe na u desh per
10 perplasje ishte 100sec. Largesia nga muri te ne ishte 5metra. Nepermjet formules
𝑙
𝑣 = 𝑡 (shpejtesi=largesi/kohe) gjetem shpejtesine qe rezultoi 0.05metra/sec..

𝑙 5𝑚
𝑣= = = 0.05𝑚/𝑠
𝑡 100𝑠

AKTIVITETI 12.2
Vezhgimi I tingujve
 Aftesite :

A03.1 Te tregohet se dini te perdorni teknikat, aparatet dhe materialet ne menyre te

sigurt.

A03.3 Te beni dhe regjistroni vezhgime, matje dhe vleresime.

Metoda e perdorur per per ta realizuar kete aktivitet:

1. Me dy tela lidhem nje altoparlant me daljen me impendance te ulet te gjeneratorit te
sinjaleve
2. Ndezem gjeneratorin. Rregulluam frekuencen e daljes ne 100Hz. Ngritem dhe ulem
volumin ne dalje. Degjuam nje murrmuritje te vazhdueshme. Vendosem volumin ne nje
nivel te pranueshem per veshin tone.
3. Me pas ulem frekuencen derisa te zhdukej tingulli. Shenuam frekuencen. Ai eshte kufiri
yne i ulet I degjimit.
4. Me pas vendosem frekuencen ne 100kHz. Degjuam nje tingull fishkellyes me ton te
larte. Ngritem frekuencen derisa te mos e degjonim me tingullin. Ai ishte kufiri yne i
siperm i degjimit.
5. Tani ishim gati te perdornim oshiloskopin. Vendosem perseri frekuencen e gjeneratorit
te sinjaleve ne 100Hz dhe lidhem daljen me impedance te ulet te tij me oshiloskopin.
Rregulluam ndarjen horizontale dhe vertikale derisa ne ekran pame nje gjurme qe
paraqet 1 ose 2 dalje te plota.
6. Ndryshuam fortesine e tingullit qe prodhon gjeneratori i sinjaleve qe kete te mundur te
gjeneroje dhe vale katrore dhe trekendeshe provojini dhe keto.
7. Fikem gjeneratorin e sinjaleve dhe shkeputem nga oshiloskopi. Ne vend te tij lidhem
nje mikrofon.
8. Me ane te nje instrumenti muzikor prodhuam nje note te vazhduar.

Oshiloskopi

KONKLUZIONE:

-20-21Hz ishte frekuenca me e vogel qe mundi te degjoje veshi. Kur ne vendosem frekuencen
10kHz tingulli ishte fishkellyes dhe ton te larte. Pasi ngritem frekuencen deri ne maksimumin e
degjimit, shenohej 20000Hz.
Ne ekranin e oshiloskopit u shfaqen vale katrore dhe trekendeshe.

Gjate luajtjes se notes muzikore vala ishte e rregullt. Me ndryshimin e fortesise pame qe
ndryshonte amplituda e vales. Kur frekuenca ishte me e larte lekundjet ishin me te dendura
dhe toni i saj eshte me i larte .

KUFIRI I DEGJIMIT
Infratingujt, ultratingujt

Frekuencat e dëgjueshme Karakteristikat e degjueshmerise ndryshojne nga nje njeri tek

tjetri dhe ndryshojne edhe me moshën. Ne pergjithesi tingujt me frekuence me te ulet
se 20Hz ose me te larte se 18kHz nuk kapen nga veshi i njeriut.
Tingujt që kane frekuence me te ulet se 20Hz quhen infratinguj, ata që kane frekuencë me të
larte se maksimumi i degjueshmerise quhen ultratinguj.
Ne figuren e meposhtme mund të krahasohen frekuencat që kap veshi i njeriut dhe ato që kap
veshi i disa kafshëve.
Disa kafshe, si përshembull qeni, jane te afta të degjojne frekuenca me të larta se ato te
degjueshme nga veshi i njeriut. Edhe lakuriqi i nates degjon ultra-tingujt dhe i perdor per të
gjetur gjahun në errësirë ose per të shmangur pengesat gjate fluturimit.