Së pari duhet të bëj të ditur se : Kronikë në gur është një roman nga Ismail Kadare.

I pari i
botuar në shqip në vitin 1971 dhe gjashtëmbëdhjetë vjet më vonë në përkthim në anglisht,
përshkruan jetën në një qytet të vogël shqiptarë gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Secili kapitull pasohet nga një kapitull alternativ, një "fragment i një kronike" të shkurtër të
shkruar nga kronisti zyrtar i qytetit. Kapitujt e rregullt janë shkruar në personin e parë, në
zërin e një fëmije, një alter ego të të rinjve Kadare. Ai është i hipnotizuar me fjalë dhe lexon
Macbethin, siç bëri vetë Kadare kur ishte njëmbëdhjetë vjeç. Ai zbaton dramën njerëzore,
duke imagjinuar gjakun dhe krimin kudo. Në qytetin e Kadaresë, i rrënuar nga historia,
shohim personazhe që ecin nëpër rrugë me koka të prera nën krahët e tyre; fashistët
italianë varin disa rebelë të rinj shqiptarë, okupuesit grekë vrasin "armiqtë" e zgjedhur
sipas hiçeve të spiunëve të tyre dhe gjermanët kënaqen në vrasjen e grave qindravjeçare.

Në fund të romanit, absurditeti i situatës politike arrin kulmin në një skenar të stuhisë, në të
cilën brenda dy javësh qyteti ndryshon duart disa herë: nga italianët tek grekët, përsëri te
italianët, përsëri tek grekët, italianët, grekët, derisa askush nuk është nën kontroll. Çdo
herë që vijnë italianët, ata sjellin dy grupe grash, një nga murgeshat dhe një nga prostitutat.
Çdo herë që qyteti ndryshon duart, shpallet një tjetër shpallje nga një komandant tjetër
garnizoni dhe ngrihet një flamur tjetër. Çdo herë që ngrihet një tjetër flamur, Gjergj Pula
ndryshon emrin e tij në Giorgio (kur vijnë italianët), në Yorgorg (për grekët) dhe në Jurgen
Pulen me mbërritjen e gjermanëve, një emër që ai kurrë nuk merr një shans për të përdorur
sepse gjermanët e vrasin atë sapo hyjnë në qytet, dhe ai nuk mund të përdorë "Yogura", të
cilën ai e përgatiti në rast të një pushtimi japonez.

Me shijen, tonin dhe ngjarjet spektakolare që i kujton një epike të lashtë, Kronika në Gur
është ndoshta më gzmori dhe në të njëjtën kohë tragjik i romaneve të Kadaresë, që
përshkruan një botë në të cilën njerëzit besojnë në magjinë e zezë, gratë jetojnë si një
qindra e pesëdhjetë, dhe vajzat janë mbytur në puse nga familjet e tyre për të pasur një
djalë. Karakteret e tij, folklori dhe mitologjia që përhapin rrethana historike, i kujtojnë disa
romancieristë të Karaibeve apo madje edhe tregtarë afro-kolonialë afrikanë, dhe nuk mund
të krahasohet krahasimi i situatave surrealiste dhe dramatike politike të bazuara në ngjarje
të vërteta në romanet e Amerikës së Jugut, ndonëse duket se nuk i pëlqen etiketa "realizëm
magjik" i aplikoi romaneve të tij. Nuk është e vështirë të imagjinohet se pse, siç kanë thënë
edhe disa romancieristë të Amerikës Jugore, ai gjithashtu mund të thotë se bota që ai
përshkruan nuk është "surreal" ose "magjik-realist"; është thjesht bota e vërtetë para-
moderne e Ballkanit, megjithëse një botë që është universalizuar përmes shndërrimit
estetik.